ავტონომიური რესპუბლიკის და ადგილობრივი ხელისუფლების საბიუჯეტო ორგანიზაციების ბუღალტრული აღრიცხვის შესახებ

სახელმწიფო სარეგისტრაციო კოდი 190.040.000.22.033.011.315

საქართველოს ფინანსთა მინისტრის

ბრძანება №1321

2007 წლის 28 დეკემბერი

ქ. თბილისი

„ბიუჯეტების დაფინანსებაზე მყოფი ორგანიზაციების ბუღალტრული აღრიცხვის შესახებ“ ინსტრუქციის დამტკიცების თაობაზე

საქართველოს მთავრობის 2004 წლის 21 მაისის №39 დადგენილებით დამტკიცებული საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს დებულების მე-3 მუხლის „ც“ ქვეპუნქტის საფუძველზე და მე-4 მუხლის მე-3 პუნქტის „ლ“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, ვბრძანებ:

1. დამტკიცდეს ინსტრუქცია „ბიუჯეტების დაფინანსებაზე მყოფი ორგანიზაციების ბუღალტრული აღრიცხვის შესახებ“.

2. ამ ბრძანების პირველ პუნქტში მითითებული ინსტრუქციის შესაბამისად 2009 წლის 1 იანვრამდე ბუღალტრული აღრიცხვა აწარმოონ მხოლოდ სახელმწიფო ბიუჯეტის დაფინანსებაზე მყოფმა ორგანიზაციებმა.

3. ბრძანება ამოქმედდეს 2008 წლის 1 იანვრიდან.

ნ. გილაური

ი ნ ს ტ რ უ ქ ც ი ა

ბიუჯეტების დაფინანსებაზე მყოფი ორგანიზაციების ბუღალტრული აღრიცხვის შესახებ

თავი I

ზოგადი დებულებანი

    მუხლი 1. ინსტრუქციის მიზანი

1. ეს ინსტრუქცია განსაზღვრავს ბიუჯეტების დაფინანსებაზე მყოფი ორგანიზაციების (შემდგომში – „ორგანიზაციები“) ბუღალტრული აღრიცხვის მეთოდოლოგიურ საფუძვლებს.

2. ინსტრუქციის მიზანია ბიუჯეტების დაფინანსებაზე მყოფი ორგანიზაციების ბუღალტრული აღრიცხვის ერთიანი წესების, პირობების და ანგარიშთა გეგმის განსაზღვრა.

3. ამ ინსტრუქციაში გამოყენებულ ტერმინებს, რომლებიც არაა განმარტებული ამ ინსტრუქციის მე-2 მუხლით, აქვთ იგივე მნიშვნელობა, რაც საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 2004 წლის 15 მარტის №153 ბრძანებით დამტკიცებულ „საქართველოს საბიუჯეტო კლასიფიკაციაში“ გამოყენებულ ტერმინებს.

    მუხლი 2. ტერმინთა განმარტებები

ამ ინსტრუქციის მიზნებისათვის ქვემოთ ჩამოთვლილ ტერმინებს აქვთ შემდეგი მნიშვნელობა:

ა) ინსტიტუციონალური ერთეული – ეკონომიკური სტრუქტურა, რომელსაც შეუძლია საკუთარი სახელით ფლობდეს აქტივებს, აიღოს ვალდებულებები და სხვა ერთეულებთან ჩაებას ეკონომიკურ საქმიანობებსა და ოპერაციებში;

ბ) სახელმწიფო მმართველობის ერთეული – ინსტიტუციონალური ერთეული, რომლის ძირითადი საქმიანობაა სახელმწიფოს ფუნქციების განხორციელება კომპეტენციის ფარგლებში;

გ) ერთი დონის სახელმწიფო ერთეულები – ერთი დონის ბიუჯეტის დაფინანსებაზე მყოფი ერთეულები;

დ) სხვადასხვა დონის სახელმწიფო ერთეულები – სხვადასხვა დონის ბიუჯეტების დაფინანსებაზე მყოფი ერთეულები; 

ე) კორპორაცია – იურიდიული პირი, რომელიც შექმნილია საქონლისა და/ან მომსახურების წარმოების და ბაზარზე რეალიზაციის მიზნით და დამფუძნებლებისათვის წარმოადგენს მოგების ან სხვა ეკონომიკური სარგებლის მიღების წყარო;

ვ) კვაზი-კორპორაცია – ინსტიტუციონალური ერთეული, რომელიც არ არის კორპორაციული საწარმო და არ არის ჩამოყალიბებული კანონით გათვალისწინებული სხვა ორგანიზაციულ-სამართლებრივი ფორმით, მაგრამ ფუნქციონირებს, როგორც კორპორაცია;

ზ) არაკომერციული ორგანიზაციები – საქონლისა და მომსახურების წარმოების ან განაწილების მიზნით ინსტიტუციონალური ერთეულების მიერ შექმნილი იურიდიული პირები, რომელთა შემოსავალი ამ ერთეულის მოგების ან სხვა ფინანსური სარგებლის წყაროს არ წარმოადგენენ;

თ) არასაბაზრო წესით შესყიდვა/გაყიდვა – საქონლისა და მომსახურების შესყიდვა/გაყიდვა ეკონომიკურად უმნიშვნელო ფასებით;

ი) საბაზრო წესით შესყიდვა/გაყიდვა – საქონლისა და მომსახურების შესყიდვა/გაყიდვა მოთხოვნა-მიწოდების საფუძველზე ჩამოყალიბებული საბაზრო ფასების საფუძველზე;

კ) ეკონომიკურად მნიშვნელოვანი ფასი – ფასი (გარდა მონოპოლიურად მაღალი ფასებისა), რომელიც მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს იმ პროდუქციის ოდენობაზე, რომელზეც გამყიდველი თანახმაა მიაწოდოს და მყიდველი თანახმაა შეისყიდოს;

ლ) ეკონომიკურად უმნიშვნელო ფასი – ფასი (გარდა მონოპოლიურად მაღალი ფასებისა), რომელიც მნიშვნელოვან გავლენას არ ახდენს იმ პროდუქციის ოდენობაზე, რომელზეც გამყიდველი თანახმაა მიაწოდოს და მყიდველი თანახმაა შეისყიდოს;

მ) ეკონომიკური აქტივი – აქტივი, რომლის მიმართაც ინსტიტუციონალური ერთეულები ინდივიდუალურად ან კოლექტიურად ახორციელებენ საკუთრების უფლებების რეალიზაციას და რომლის ფლობის ან გარკვეული დროის განმავლობაში გამოყენების შედეგად, მათ მფლობელებს შეუძლიათ მიიღონ ეკონომიკური სარგებელი;

ნ) ნაკადები – არის სააღრიცხვო პერიოდის განმავლობაში ფულადი ფორმით გამოსახული ეკონომიკური ღონისძიებები, რომლებშიც მონაწილეობენ ორგანიზაციები, და სხვა მოვლენები, რომლებიც გავლენას ახდენენ მათ ეკონომიკურ მდგომარეობაზე;

ო) მარაგები – დროის განსაზღვრული მომენტისათვის ორგანიზაციის ბალანსზე რიცხული აქტივები, ვალდებულებები და კაპიტალი;

პ) მცირეფასიანი აქტივი – არაძვირადღირებული (500 ლარზე ნაკლები ღირებულების) და ერთ წელზე მეტი ვადით, მრავალჯერადი გამოყენების ტექნიკა, ინვენტარი და მოწყობილობა;

ჟ) საკუთარი სახსრებით კაპიტალის შექმნა – არაფინანსური აქტივების წარმოება საკუთარი მოხმარებისათვის.

    მუხლი 3. ბუღალტრული აღრიცხვის ორგანიზაცია

1. ორგანიზაციები ბუღალტრულ აღრიცხვას აწარმოებენ ამ ინსტრუქციით განსაზღვრული მეთოდოლოგიის და ანგარიშთა გეგმის შესაბამისად, თუ მოქმედი კანონმდებლობით სხვა რამ არ არის გათვალისწინებული.

2. ნებადართულია, საქართველოს პარლამენტის მიერ რატიფიცირებული საერთაშორისო ხელშეკრულებებით განსაზღვრული პროექტების (მათ შორის, მოსამზადებელი ეტაპის) განმახორციელებელმა საჯარო სამართლის იურიდიულმა პირებმა ბუღალტრული აღრიცხვა აწარმოონ საერთაშორისო სტანდარტების გამოყენებით, თუ აღნიშნული გათვალისწინებულია ხელშეკრულებით, ხოლო ფინანსური ანგარიშგება სახელმწიფო მაკონტროლებელ ორგანოებს წარუდგინონ საქართველოში მოქმედი კანონმდებლობის შესაბამისად.

3. ორგანიზაციებს, საქმიანობის ხასიათიდან გამომდინარე, ერთიანი მეთოდოლოგიისა და მოქმედ კანონმდებლობასთან შესაბამისობის დაცვით, უფლება აქვთ შეიმუშავონ ბუღალტრული აღრიცხვის სპეციფიკური მეთოდური მითითებები, შიდა აღრიცხვის წესები და ფორმები (დოკუმენტები), რომლებსაც საქართველოს ფინანსთა სამინისტროსთან შეთანხმებით, ამტკიცებენ მათი ზემდგომი ან სახელმწიფო მაკონტროლებელი (მაკონტროლებელი) ორგანოები.

4. ორგანიზაციაში ბუღალტრული აღრიცხვის წარმოებაზე პასუხისმგებელია ორგანიზაციის ხელმძღვანელი.

5. ორგანიზაციაში ბუღალტრულ აღრიცხვას აწარმოებს საბუღალტრო სამსახური (ბუღალტერია).

6. ორგანიზაციაში საბუღალტრო სამსახურის (ბუღალტერიის) არ არსებობის შემთხვევაში, შესაძლებელია ორგანიზაციის მიერ ბუღალტრული აღრიცხვის წარმოება დაქირავებული ბუღალტრის შრომის გამოყენებით ან სხვა კომპეტენტური პირის მომსახურებით.

7. ბუღალტრული ანგარიშგების შედგენისას ორგანიზაციამ უნდა იხელმძღვანელოს ანგარიშგების შესახებ მოქმედი კანონმდებლობით და ამ ინსტრუქციით.

    მუხლი 4. საბუღალტრო სამსახურის (ბუღალტერიის) ფუნქციები

1. საბუღალტრო სამსახურის (ბუღალტერიის) ფუნქციებია:

ა) საბუღალტრო აღრიცხვის სწორი ორგანიზაციის უზრუნველყოფა მოქმედი კანონმდებლობის შესაბამისად;

ბ) კონტროლი ფულადი სახსრებისა და მატერიალურ ფასეულობათა მიზნობრივი დანიშნულებით გამოყენებაზე;

გ) კონტროლი სამეურნეო მოვლენის კანონიერებასა და დოკუმენტების დროულად გაფორმებაზე;

დ) ბიუჯეტიდან მიღებული და კანონმდებლობით განსაზღვრული დაფინანსების სხვა წყაროების მიხედვით, მარაგებისა და ნაკადების აღრიცხვა;

ე) მომუშავეთა შრომის ანაზღაურების და სხვა გასაცემლების თავისდროული დარიცხვა და კონტროლი გაცემაზე;

ვ) იურიდიულ და ფიზიკურ პირებთან სამეურნეო მოვლენის შედეგად ანგარიშსწორებათა სრული და თავისდროული აღრიცხვა;

ზ) არაფინანსური და ფინანსური აქტივებისა (ვალდებულებების) და სხვა დებიტორული (კრედიტორული) დავალიანებების ინვენტარიზაციაში მონაწილეობა და ინვენტარიზაციის შედეგების აღრიცხვაში ასახვა;

თ) დამტკიცებული ფორმით ფინანსური ანგარიშგების დადგენილ ვადებში შედგენა და წარდგენა დასამტკიცებლად;

ი) ბუღალტრული აღრიცხვის დოკუმენტების დადგენილი წესით შენახვა და არქივში ჩაბარება;

კ) კანონმდებლობით განსაზღვრული სხვა ფუნქციები.

2. საბუღალტრო სამსახურის (ბუღალტერიის) ხელმძღვანელი (შედგომში – ბუღალტერი) განსაზღვრავს სამსახურის მომუშავეთა ფუნქციებს, კოორდინაციას უწევს მათ მუშაობას და ხელმძღვანელობს ორგანიზაციის ბუღალტრული აღრიცხვა-ანგარიშგების წარმოებას.

3. ბუღალტერის მოთხოვნა დადგენილი ფორმით და წესით დოკუმენტების და ცნობების ბუღალტერიაში წარდგენაზე, სავალდებულოა ორგანიზაციის ყველა სტრუქტურისა და მომუშავესთვის.

4. სამეურნეო მოვლენის ამსახველ ბუღალტრული აღრიცხვის დოკუმენტებს ხელს აწერენ ორგანიზაციის ხელმძღვანელი (სხვა უფლებამოსილი პირი) და ბუღალტერი, ან მათი შემცვლელი პირები. ბანკის ჩეკებს, სალაროს გასავლის ორდერებსა და შრომის ანაზღაურების საანგარიშსწორებო-საგადახდელო უწყისებს, ხელს აწერენ ორგანიზაციის ხელმძღვანელი, ბუღალტერი და მოლარე ან მათი შემცვლელი პირები (საბანკო დაწესებულებებში გახსნილ მომუშავეთა სახელფასო პირად ანგარიშებზე გადარიცხვისას – ორგანიზაციის ხელძღვანელი და ბუღალტერი, ხოლო სალაროს შემოსავლის ორდერებს – ბუღალტერი და მოლარე.

    მუხლი 5. სინთეზური აღრიცხვა

1. ორგანიზაციები ბუღალტრულ აღრიცხვას აწარმოებენ მემორიალურ-ორდერული ან სხვა ფორმით ქაღალდზე ან ელექტრონული სისტემების (კომპიუტერ(ებ)ის) მეშვეობით, ბუღალტრული აღრიცხვის და ანგარიშგების ერთიანი მეთოდოლოგიური პრინციპების დაცვით.

2. სამეურნეო მოვლენის დამადასტურებელი დოკუმენტები, შემოწმების და მიღების შემდეგ, სისტემატიზირდება ქრონოლოგიური თანმიმდევრობით და ფორმდება მემორიალური ორდერებით.

3. მემორიალური ორდერის შედგენა ხდება სამეურნეო მოვლენის დამადასტურებელი პირველადი დოკუმენტების წარმოდგენის კვალობაზე, როგორც ცალკეული დოკუმენტის, ისე ერთგვაროვან დოკუმენტთა ჯგუფის მიხედვით. მემორიალურ ორდერებში ანგარიშთა კორესპონდენცია ჩაიწერება სამეურნეო მოვლენის შინაარსის მიხედვით, მარტივი ან რთული გატარების სახით.

4. მემორიალურ ორდერებს ხელს აწერენ ბუღალტერი (ან მისი შემცვლელი პირი) და შემსრულებელი.

5. ყველა მემორიალური ორდერი ტარდება „მთავარ წიგნში“ („ჟურნალ-მთავარ“ დავთარში).

6. „მთავარი წიგნი“ („ჟურნალ-მთავარი“) წარმოადგენს სინთეზური აღრიცხვის ძირითად რეგისტრს, რომელშიც იწერება ანგარიშებზე არსებული ნაშთები. „მთავარ წიგნში“ ჩანაწერები წარმოებს ანგარიშთა გეგმის შესაბამისად.

7. „მთავარი წიგნი“ იხსნება ყოველი წლის დასაწყისში გასული წლის წლიური ბალანსის საბოლოო ნაშთების – საწყისი ნაშთების სახით გადმოტანით. მასში ჩანაწერები წარმოებს თვის ბოლოს მემორიალური ორდერებიდან. მემორიალური ორდერების თანხა ჩაიწერება ჯერ სვეტში „თანხა ორდერის მიხედვით“, ხოლო შემდეგ – შესაბამისი ანგარიშების დებეტსა და კრედიტში. თვიური ბრუნვის თანხა ყველა ანგარიშის მიხედვით როგორც დებეტით, ისე კრედიტით, უნდა უდრიდეს სვეტის „თანხა ორდერის მიხედვით“ ჯამს. მეორე სტრიქონით თვიური ბრუნვის შემდეგ გამოიყვანება ნაშთი ყოველი ანგარიშის მიხედვით მომდევნო თვის დასაწყისისათვის.

8. თვის გასვლის შემდეგ ყველა მემორიალური ორდერი შესაბამის საბუთებთან ერთად დალაგდება ქრონოლოგიური თანმიმდევრობით და აიკინძება. ყდაზე დაეწერება: ორგანიზაციის სრული დასახელება, საქმის დასახელება და რიგითი ნომერი, საანგარიშგებო პერიოდი (წელი და თვე), მემორიალური ორდერების საწყისი და საბოლოო ნომრები.

9. სალაროს ოპერაციების გაფორმებისა და აღრიცხვისას ორგანიზაციები ხელმძღვანელობენ სალაროს მეურნეობის შესახებ მოქმედი კანონმდებლობით.

10. სალაროს მეურნეობის ორგანიზაციას ახორციელებს ორგანიზაციის ხელმძღვანელი. სალაროდან ნაღდი ფულის გაცემისა და მიღების ოპერაციებს ასრულებს მოლარე. ორგანიზაციებში, სადაც შტატით არ არის გათვალისწინებული მოლარის თანამდებობა, მომუშავეებზე ხელფასების გაცემა და ხარჯების განაღდება წარმოებს ორგანიზაციის ხელმძღვანელის მიერ დანიშნული სხვა ანგარიშვალდებული პირების მეშვეობით. ამასთან, ამ პირებთან იდება ხელშეკრულება სრული მატერიალური პასუხისმგებლობის შესახებ.

    მუხლი 6. ანალიზური აღრიცხვა

1. ანალიზური აღრიცხვა წარმოებს სააღრიცხვო რეგისტრებში (დავთრებში, ბარათებზე და სხვ.).

2. ბუღალტრულ დავთრებში (ქაღალდის ფორმით აღრიცხვის წარმოებისას) ჩაწერის დაწყებამდე ინომრება ყველა გვერდი (ფურცელი). ყოველ დავთარს დაეწერება ორგანიზაციის დასახელება და წელი, რომლისთვისაც გახსნილია დავთარი.

3. ბარათები ინახება კარტოთეკებში, რომლებშიც ისინი ლაგდება ანგარიშებისა და მატერიალურად პასუხისმგებელი პირების მიხედვით. მატერიალურად პასუხისმგებელ პირებთან დადგენილი წესით იდება წერილობითი ხელშეკრულება სრული მატერიალური პასუხისმგებლობის შესახებ. ყოველი თვის დამთავრებისას ანალიზური აღრიცხვის ბარათებზე ჯამდება თანხები და გამოიყვანება ნაშთები ანგარიშების მიხედვით.

4. საბუღალტრო აღრიცხვის რეგისტრებში ჩანაწერის შეტანის საფუძველია პირველადი აღრიცხვის დოკუმენტები, რომლებიც ასახავენ სამეურნეო მოვლენის მოხდენის ფაქტს.

5. პირველადი დოკუმენტები შედგენილ უნდა იქნეს სამეურნეო მოვლენის მოხდენის მომენტში, ხოლო, თუ ეს შეუძლებელია, უშუალოდ მისი დამთავრებისთანავე და ბუღალტერიას უნდა გადაეცეს არა უგვიანეს მომდევნო სამუშაო დღისა.

6. ბუღალტერიაში შემოსული პირველადი დოკუმენტები ექვემდებარება აუცილებელ შემოწმებას, როგორც ფორმის (დოკუმენტის სისრულე და გაფორმების სისწორე, რეკვიზიტების შევსება), ისე შინაარსის მიხედვით (სამეურნეო მოვლენის კანონიერება, ცალკეული მაჩვენებლების ლოგიკური შესაბამისობა).

7. პირველად დოკუმენტებში აღინიშნება შემდეგი რეკვიზიტები: დოკუმენტის (ფორმის) დასახელება, მისი შედგენის თარიღი, სამეურნეო მოვლენის შინაარსი, ზომის ერთეული, რაოდენობა, ფასი, თანხა, სამეურნეო ოპერაციაში მონაწილე მხარეთა დასახელება, დოკუმენტების სწორად გაფორმებისათვის პასუხისმგებელ პირთა ხელმოწერები, აგრეთვე სხვა მონაცემები, რომლებიც გამომდინარეობს მოვლენის შინაარსიდან და მონაცემების დამუშავების ტექნოლოგიის თავისებურებებიდან.

8. დოკუმენტებში ასახული მონაცემების უტყუარობისათვის, აგრეთვე პირველადი დოკუმენტების თავისდროული და ხარისხიანი შედგენისათვის, პასუხს აგებენ ამ დოკუმენტის შემდგენი და ხელის მომწერი პირები.

9. სინთეზური და ანალიზური აღრიცხვის ჩანაწერების სისწორის კონტროლის მიზნით, ყოველთვიურად დგება ბრუნვათა უწყისები ანალიზური ანგარიშების ყოველი ჯგუფისათვის და ბრუნვათა უწყისების ანალიზურ ანგარიშებზე ბრუნვები და ნაშთები უდარდება „მთავარი წიგნის“ დავთარის შესაბამისი ანგარიშების ბრუნვის ჯამებსა და ნაშთებს.

    მუხლი 7. შეცდომების გასწორება

1. მიმდინარე წლის საანგარიშო მონაცემებში აღმოჩენილი შეცდომების გასწორება წარმოებს შემდეგი წესით:

ა) დაშვებული შეცდომა, რომელიც არ მოითხოვს მემორიალური ორდერის მონაცემების შეცვლას, სწორდება არასწორი თანხისა და ტექსტის წვრილი ხაზით გადახაზვით ისე, რომ შესაძლებელი იყოს გადახაზულის წაკითხვა. გადახაზულის ზემოდან დაიწერება შესწორებული ტექსტი და თანხა. ამავდროულად, შესაბამისი სტრიქონის მინდორზე, კეთდება წარწერა „შესწორებულია“.

ბ) დაშვებული შეცდომა, რომელიც გამოწვეულია მემორიალურ ორდერში არასწორი ჩანაწერით, შეცდომის ხასიათის მიხედვით სწორდება დამატებითი მემორიალური ორდერის შედგენით ან „წითელი სტორნოს“ წესით.

2. გასული წლის საანგარიშო მონაცემებში (ანგარიშის დამტკიცებამდე) დაშვებული შეცდომა, სწორდება ამავე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ და „ბ“ ქვეპუნქტებში მითითებული წესით, გასული წლის საანგარიშო პერიოდის ანგარიშგებაში.

3. გასული წლების საანგარიშო მონაცემებში (ანგარიშის დამტკიცების შემდეგ) აღმოჩენილი შეცდომის გასწორება, ამავე მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტში აღწერილი წესით, წარმოებს მიმდინარე პერიოდის აღრიცხვასა და ანგარიშგებაში დამატებით ბუღალტრულ ჩანაწერებზე შესაბამისი ბუღალტრული ცნობის შედგენით, რომელშიც მიეთითება შესწორებული მემორიალური ორდერის თარიღი და ნომერი, შესწორების საფუძველი და სხვა საჭირო ინფორმაცია.

    მუხლი 8. არქივი

1. ბუღალტრული აღრიცხვის დოკუმენტები ორგანიზაციის არქივს ბარდება დადგენილი წესის შესაბამისად.

2. ბუღალტრული აღრიცხვის დოკუმენტები არქივში გადაცემამდე უნდა ინახებოდეს საბუღალტრო სამსახურში (ბუღალტერიაში) კონკრეტულ პირთა პასუხისმგებლობის ქვეშ.

3. ორგანიზაციის არქივში ბუღალტრული დოკუმენტების შენახვის კანონმდებლობით დადგენილი ვადის გასვლის შემდეგ, დოკუმენტები ბარდება საქართველოს ეროვნულ არქივს.

4. პირველადი საბუთების დაკარგვის ან განადგურების შემთხვევაში, ორგანიზაციის ხელმძღვანელის გადაწყვეტილების საფუძველზე იქმნება დაკარგვის ან განადგურების მიზეზების შემსწავლელი კომისია. საჭიროების შემთხვევაში, კომისიის მუშაობაში მონაწილეობის მისაღებად შესაძლებელია სხვა ორგანიზაციათა წარმომადგენლების მოწვევა. კომისიის მუშაობის შედეგები ფორმდება აქტით, რომელიც მტკიცდება ორგანიზაციის ხელმძღვანელის მიერ.

თავი II

ნაკადები, მარაგები და ბუღალტრული აღრიცხვის წესები

    მუხლი 9. შესავალი

1. მოცემულ თავში აღწერილია ნაკადებისა და მარაგების ბუღალტრული აღრიცხვის წესები, რომლებიც გამოიყენება მათი ასახვის დროის, შეფასების და აღრიცხვის სხვა ასპექტების განსაზღვრისას.

2. წინამდებარე ინსტრუქციით განსაზღვრული მეთოდოლოგიით, სააღრიცხვო სისტემაში ასახული ყველა მონაცემი წარმოადგენს ან ნაკადებს, ან მარაგებს.

3. ორგანიზაციების ბუღალტრულ აღრიცხვაში ნაკადები და მარაგები ინტეგრირებული ფორმით უნდა იყოს წარმოდგენილი (მარაგებში მომხდარი ყოველგვარი ცვლილებები სრულად უნდა იქნეს განსაზღვრული ნაკადებით). ორგანიზაციის ბალანსზე არსებული ნებისმიერი მარაგის ღირებულება, ამ მარაგის თავდაპირველი შეძენის მომენტიდან მასზე ზეგავლენის მქონე ყველა ნაკადის კუმულაციურ ღირებულებას წარმოადგენს.

4. საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოსათვის კონკრეტული სახის მარაგის ღირებულება წარმოადგენს, საანგარიშგებო პერიოდის დასაწყისისთვის მარაგის ღირებულებისა და საანგარიშო პერიოდის განმავლობაში ყველა იმ ნაკადის წმინდა ღირებულების ჯამს, რომელმაც გავლენა მოახდინა კონკრეტულ მარაგზე.

    მუხლი 10. ნაკადების სახეები

1. ნაკადები ასახავს ეკონომიკური ღირებულების შექმნას, გარდაქმნას, გაცვლას, გადაცემას ან ანულირებას.

2. ნაკადები მოიცავს აქტივების, ვალდებულებებისა და კაპიტალის მოცულობით, შემადგენლობით ან ღირებულებით ცვლილებებს.

3. ნაკადი არის ერთჯერადი მოვლენა ან საანგარიშგებო პერიოდში მომხდარი მოვლენების კუმულაციური ღირებულება.

4. ნაკადები კლასიფიცირდება ოპერაციებად და სხვა ეკონომიკურ ნაკადებად.

    მუხლი 11. ოპერაციები

1. ოპერაცია წარმოადგენს ურთიერთშეთანხმების (ერთეულებს შორის ურთიერთშეთანხმების პირობების წინასწარ გაცნობისა და თანხმობის) საფუძველზე, ორ ერთეულს შორის ურთიერთმოქმედებას, ან მოქმედებას ცალკეული ერთეულის შიგნით.

2. ურთიერთშეთანხმება არ ითვალისწინებს ორივე ერთეულის ოპერაციაში ნებაყოფლობით მონაწილეობის აუცილებლობას. სავალდებულო ხასიათის ქმედებები, რომლებიც აუცილებელია (სასამართლო ან ადმინისტრაციული) გადაწყვეტილებების შესასრულებლად, მიუხედავად იმისა, არის თუ არა ნებაყოფილებითი, წარმოადგენს ოპერაციას.

3. ქმედებას იმ შემთხვევაში, როდესაც ერთი და იგივე ერთეული მოქმედებს ორ განსხვავებულ ასპექტში და ანალიტიკური მიზნებისათვის ეს ქმედება ოპერაციად განიხილება, ეწოდება შიდა ოპერაცია (ძირითადი კაპიტალის მოხმარება, მასალებისა და ნედლეულის მატერიალური მარაგებიდან წარმოებაში ან მომსახურებაში გადაცემა, მატერიალური მარაგების შიდა ცვლილებები და სხვ.).

4. ოპერაციები კლასიფიცირდება გაცვლებად და ტრანსფერებად.

5. ოპერაცია წარმოადგენს გაცვლას, თუ ერთი ერთეული მეორე ერთეულისათვის უზრუნველყოფს საქონელს, მომსახურებას, აქტივს ან სამუშაო ძალას და სანაცვლოდ იღებს იმავე ღირებულების საქონელს, მომსახურებას, აქტივს ან სამუშაო ძალას (მომუშავეთა ანაზღაურება, საქონლისა და მომსახურების შეძენა, საპროცენტო ხარჯის გაწევა, ადმინისტრაციული შენობის გაყიდვა და სხვა შიდა ოპერაცია).

6. ოპერაცია წარმოადგენს ტრანსფერს, თუ ერთი ერთეული მეორე ერთეულისათვის უზრუნველყოფს საქონელს, მომსახურებას, აქტივს ან სამუშაო ძალას და ამავე დროს, სანაცვლოდ არ იღებს ნებისმიერი ღირებულების საქონელს, მომსახურებას, აქტივს ან სამუშაო ძალას.

7. ტრანსფერები არის სავალდებულო (გადასახადები და სოციალური უზრ უნველყოფის შენატანების უმრავლესობა) ან ნებაყოფლობითი (სუბსიდიები, გრანტები და სოციალური დახმარებები და სხვ.).

8. იმ შემთხვევაში, როცა ოპერაცია გაცვლისა და ტრანსფერის კომბინაციას წარმოადგენს (სახელმწიფო მმართველობის ერთეულის მიერ აქტივის გაყიდვა მის საბაზრო ღირებულებაზე აშკარად დაბალ ფასად), ფაქტობრივი ოპერაცია იყოფა ორ ოპერაციად:

ა) ოპერაციად, რომელიც მხოლოდ გაცვლაა (აქტივის საბაზრო ღირებულებით);

ბ) ოპერაციად, რომელიც მხოლოდ ტრანსფერია (ოპერაციის ფაქტობრივ ღირებულებასა და აქტივის საბაზრო ღირებულებას შორის სხვაობით).

9. გადასახადები წარმოადგენს ტრანსფერებს, გადასახადების მიმღები სახელმწიფო ერთეულების მიერ გაწეული მომსახურებებიდან გადასახადის გადამხდელი ერთეულების მიერ გარკვეული სახის სარგებელის მიღების შესაძლებლობის მიუხედავად.

10. სადაზღვევო პრემიები და მოთხოვნები ასევე, სახელმწიფო ერთეულების მიერ მიღებული სოციალური შენატანები და გადახდილი სოციალური დახმარებები, წინამდებარე ინსტრუქციით განსაზღვრულ სააღრიცხვო სისტემაში განიხილება ტრანსფერებად.

11. ოპერაციები იყოფა მონეტარულ და არამონეტარულ ოპერაციებად.

12. მონეტარულია ოპერაცია, რომელშიც ერთი ერთეული ახორციელებს გადახდას ან იღებს ვალდებულებას, რომელიც გამოსახულია ფულადი ერთეულით, ხოლო მეორე ერთეული იღებს გადახდას ან სხვა აქტივს, რომელიც ასევე ფულად ერთეულშია გამოსახული (საქონლის შესყიდვა, სოციალური დაზღვევის დახმარება და სხვ.).

13. მონეტარული ოპერაციების გარდა, ყველა დანარჩენი ოპერაცია წარმოადგენს არამონეტარულს.

14. წინამდებარე ინსტრუქციით განსაზღვრული სააღრიცხვო სისტემა მხოლოდ ფულადი საზომით გამოსახულ ნაკადებსა და მარაგებს ეხება და მისი მიზნებისათვის (სრულყოფილი და ინტეგრირებული სისტემის მისაღწევად) არამონეტარული ოპერაციები ფასდება ფულადი საზომი ერთეულით, მიუხედავად არამონეტარული ოპერაციებისათვის დადგენილი ღირებულებითი მაჩვენებლების იმავე ოდენობის ფულად გადახდებთან შედარებით განსხვავებული ეკონომიკური მნიშვნელობისა (ისინი არ წარმოადგენენ თავისუფლად განთავსებად ფულად სახსრებს).

15. არამონეტარული ოპერაციები არის ორმხრივი ან შიდა და წარმოადგენს გაცვლას (ბარტერი, სასაქონლო ფორმით ანაზღაურება და სასაქონლო ფორმით სხვა გადახდები) ან ტრანსფერს (ტრანსფერი სასაქონლო ფორმით).

16. ბარტერულია ოპერაცია, თუ ორი ერთეული ცვლის თანაბარი ღირებულების საქონელს, მომსახურებას ან აქტივებს, გარდა ფულადი სახსრებისა.

17. სასაქონლო ფორმით ანაზღაურება და სხვა გადახდებია ვალდებულების დაფარვის მიზნით, გადახდის განხორციელება საქონლის, მომსახურების ან არამონეტარული აქტივების სახით (დამქირავებლების მიერ თავიანთ მომუშავეების უზრუნველყოფა კვებით, უნიფორმებით, საყოფაცხოვრებო, სატრანსპორტო და ბავშვის მოვლასთან დაკავშირებული მომსახურებებით, უფასოდ ან შემცირებული ფასებით; სახელმწიფო ერთეულის თახმობა, დაფაროს მოთხოვნა ვადაგადაცილებულ გადასახადებზე, თუ გადასახადის გადამხდელი სახელმწიფო მმართველობის ორგანოს გადასცემს საკუთრების უფლებას მიწაზე ან ძირითად აქტივებზე).

18. იმ შემთხვევაში, როცა ოპერაცია აღრიცხვაში არ აისახება ისე, როგორც ხორციელდება, ოპერაციის საფუძვლად ჩადებული ეკონომიკური ურთიერთობების წარმოჩენა ხდება ოპერაციების მოდიფიცირებით.

19. წინამდებარე ინსტრუქციით განსაზღვრულ სააღრიცხვო სისტემაში გამოყენებული მოდიფიცირების სახეებია: პირობითი გადამისამართება, დანაწევრება და გადანაწილება.

20. პირობითი გადამისამართება ხდება მაშინ, როდესაც ერთეული, რომელიც წარმოადგენს ოპერაციის ერთ-ერთ მხარეს, ადმინისტრაციული მექანიზმების გამო არ ფიგურირებს ფაქტობრივ სააღრიცხვო ჩანაწერებში (სახელმწიფო მოხელეების მონაწილეობა საპენსიო სქემებში, როცა სააღრიცხვო ჩანაწერების მიხედვით ჩანს, რომ სახელმწიფო ერთეული გადახდებს ახდენს პირდაპირ საპენსიო სქემებში, თავისი დაქირავებულების სახელით. ამ შემთხვევაში ხდება გადახდების პირობითი გადამისამართება ისე, რომ გამოჩნდეს, თითქოს სახელმწიფო მმართველობის ორგანო უხდის თანხას თავის მომუშავეებს, რომლებსაც შემდეგ ეს თანხები შეაქვთ საპენსიო სქემებში).

21. დანაწევრება წარმოადგენს მოცემულ სააღრიცხვო სისტემაში ასახვის მიზნით ოპერაციის დაშლას ორ ან მეტ ოპერაციად, რომელიც ოპერაციაში მონაწილე მხარეების მიერ განიხილება, როგორც ერთი ოპერაცია (სახელმწიფო მმართველობის ერთეულის მიერ ფინანსური ლიზინგის პირობით ძირითადი აქტივების შეძენისას, პერიოდული საიჯარო გადასახდელები იყოფა ორ ოპერაციად: ძირითადი თანხის დაფარვად და პროცენტის გადახდად).

22. გადანაწილება ხდება იმ შემთხვევაში, როცა ინსტიტუციონალური ერთეული გამოდის მეორე ერთეულის აგენტის როლში (ერთი სახელმწიფო ერთეულის მიერ გადასახადების აკრეფა და შემდეგ მთლიანად ან ნაწილობრივ გადარიცხვა მეორე სახელმწიფო ერთეულზე). გადასახადის ამკრეფი ერთეულის მიერ ნაწილი თანხის დაკავების შემთხვევაში, დაკავებული თანხა აისახება როგორც გადასახადის ამკრეფი ერთეულის მიერ მომსახურების გაყიდვა.

    მუხლი 12. სხვა ეკონომიკური ნაკადები

1. სხვა ეკონომიკური ნაკადები აქტივის ან ვალდებულების მოცულობის ან ღირებულების ცვლილებაა, რომელიც ოპერაციის შედეგს არ წარმოადგენს.

2. აქტივის ან ვალდებულების მოცულობის ცვლილებები განიხილება როგორც აქტივების სხვა მოცულობითი ცვლილება, ხოლო ღირებულების ცვლილება განიხილება როგორც მოგება ან ზარალი ფლობიდან.

3. სხვა ეკონომიკური ნაკადების უმეტესი ნაწილი იმავე ან საპირისპირო ოდენობით ცვლის როგორც აქტივების ან ვალდებულებების, ისე კაპიტალის (წმინდა აქტივების) ღირებულებას.

4. ზოგიერთი სხვა ეკონომიკური ნაკადი კაპიტალზე (წმინდა ღირებულებაზე) გავლენას არ ახდენს, ვინაიდან ისინი ცვლიან ორი სხვადასხვა აქტივის ან ორი სხვადასხვა ვალდებულების ღირებულებას ერთი და იმავე ოდენობით, მაგრამ საპირისპირო ნიშნებით, ან ცვლიან როგორც აქტივის, ასევე ვალდებულების ღირებულებას ერთი და იმავე ოდენობით.

    მუხლი 13. ნაკადების ბუღალტრული აღრიცხვის წესები

1. ამ ინსტრუქციით განსაზღვრულ სააღრიცხვო სისტემაში, ნაკადების ასახვისათვის გამოიყენება ბუღალტრული აღრიცხვის ორმაგი ჩაწერის მეთოდი.

2. ორმაგი ჩაწერის სისტემაში თითოეული ნაკადი იწვევს ორი თანაბარი ღირებულების მქონე საკრედიტო და სადებეტო ჩანაწერს.

3. დებეტი – აქტივის ზრდა, ვალდებულების შემცირება, ან კაპიტალის ღირებულების შემცირებაა.

4. კრედიტი – აქტივის შემცირება, ვალდებულების ზრდა, ან კაპიტალის ღირებულების ზრდაა.

5. შემოსავლების ჩანაწერები, რომლებიც კაპიტალის ღირებულების ზრდას წარმოადგენს, აისახება კრედიტში, ხოლო ხარჯი, რომელიც ამცირებს კაპიტალის ღირებულებას, აისახება დებეტში.

6. ბალანსი ერთეულის ან ერთეულთა ჯგუფის აქტივების, ვალდებულებებისა და კაპიტალის ღირებულების ნაერთია.

7. ბალანსის და მთლიანი ბუღალტრული აღრიცხვის ძირითადი ტოლობა ნიშნავს აქტივების მთლიანი ღირებულების ტოლობას ვალდებულებებისა და კაპიტალის ღირებულების მთლიან ჯამთან.

8. დებეტსა და კრედიტში ჩანაწერების შესაძლო კომბინაცია, გავლენას ახდენს აქტივებზე, ვალდებულებებსა და კაპიტალზე (მომსახურების შესყიდვა, რომლის გადახდა 30 დღის განმავლობაში უნდა განხორციელდეს:

ა) აღირიცხება ხარჯად (დებეტი) და ვალდებულებების (კრედიტორული დავალიანების) ზრდად (კრედიტი). ხარჯების შედეგად მცირდება კაპიტალი იმავე თანხით, რა თანხითაც იზრდება ვალდებულება, ხოლო აქტივები უცვლელი რჩება;

ბ) თანმდევი გადახდა აისახება ფულადი სახსრების შემცირებით (კრედიტი) და კრედიტორული დავალიანების შემცირებით (დებეტი). როგორც აქტივები, ასევე, ვალდებულებები მცირდება ერთი და იმავე თანხით, ხოლო კაპიტალი უცვლელი რჩება.

    მუხლი 14. ნაკადების აღრიცხვაში ასახვის დრო და მისი განსაზღვრის მეთოდი

1. ამ ინსტრუქციით განსაზღვრულ სააღრიცხვო სისტემის მიზნებისათვის ნაკადების (მოვლენა, რასაც შედეგად მოსდევს ეკონომიკური ღირებულების შექმნა, გარდაქმნა, გაცვლა, გადაცემა ან ანულირება), აღრიცხვაში ასახვის დრო დარიცხვის მეთოდით განისაზღვრება.

2. დრო, რომელსაც მიეკუთვნება მოვლენა, არის საქონელზე საკუთრების უფლების გადაცემის, მომსახურების მიწოდების, საგადასახადო ვალდებულების წარმოქმნის, სოციალური დახმარების გადახდაზე მოთხოვნის დადგენის ან სხვა უპირობო მოთხოვნების დადგენის მომენტი.

3. დარიცხვის მეთოდის გამოყენებით ნაკადი აღრიცხვაში აისახება მაშინ, როდესაც შესაბამისი ინსტიტუციონალური ერთეული ღებულობს ან გასცემს განსაზღვრულ მოვლენასთან დაკავშირებულ ეკონომიკურ სარგებელს ან შესაძლოა, რომ ამ ერთეულმა მომავალში მიიღოს ან გასცეს სარგებელი და ამასთან, შესაძლებელია ამ მოვლენის ფულადი ღირებულების საიმედოდ შეფასება.

4. ეკონომიკური მოვლენები აღრიცხვაში აისახება მიუხედავად იმისა, იყო თუ არა ფულადი სახსრები მიღებული ან გადახდილი, ან ექვემდებარებოდა თუ არა მიღებას ან გადახდას.

5. თუ ეკონომიკური მოვლენა ითვალისწინებს შემდგომში ფულად ანაზღაურებას, აღნიშნული მოვლენისათვის დარიცხვის მეთოდით განსაზღვრული დრო და ფულადი სახსრების მიღების დრო ერთმანეთს, მათ შორის, არსებული დროის პერიოდში დებიტორული ან კრედიტორული დავალიანების ასახვით უკავშირდება (საქონლის კრედიტით შესყიდვისას საქონელზე საკუთრების უფლების გადაცემის მომენტში იგი აისახება მატერიალური მარაგების ანგარიშის დებეტში და კრედიტორული დავალიანების ანგარიშის კრედიტში. ფულადი სახსრების გადახდა აღრიცხვაში აისახება კრედიტორული დავალიანების ანგარიშის დებეტში და ფულადი სახსრების ანგარიშების კრედიტში).

6. თუ გადასახადებით იბეგრება განსაზღვრული ოპერაციები ან მოვლენები, ისინი აისახება იმ დროს, როდესაც ადგილი აქვს დასაბეგრ ოპერაციას ან დასაბეგრ მოვლენას, მიუხედავად იმისა ეს დრო ემთხვევა თუ არა სახელმწიფო მმართველობის ორგანოსათვის გადასახადის ფაქტობრივად გადახდას (გადასახადელები გაყიდვებზე, დამატებული ღირებულების გადასახადი, მოსაკრებელი იმპორტზე, გადასახადელები ჩუქებასა და მემკვიდრეობაზე და სხვ.).

7. გადასახადები შემოსავალზე და შემოსავლის მიხედვით განსაზღვრული სოციალური შენატანები იმ დროს უნდა მიეკუთვნოს, როდესაც შემოსავალი იქნა მიღებული, მიუხედავად იმისა, რომ შეიძლე ბა, მნიშვნელოვანი დაგვიანება იყოს საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოსა და იმ დროს შორის, როდესაც რეალურად არის შესაძლებელი გადასახადის გადამხდელის ფაქტობრივი ვალდებულების დადგენა.

8. დაშვებულია საერთო პრინციპიდან გადახრა გადასახადების იმ პერიოდებში ასახვით, როდესაც ხდება მათი გადახდა და შემოსავალზე საბოლოო საგადასახადო ვალდებულების იმ პერიოდში ასახვით, რომელშიც ვალდებულების დადგენას ჰქოდა ადგილი (გადახდის წყაროსთან დაკავებული გადასახადები შემოსავლებზე და შემოსავლებზე გადასახადების რეგულარული საავანსო გადახდები).

9. გადასახადები განსაკუთრებული სახეობის ქონების ფლობაზე დაერიცხება ამ ქონების ღირებულებას დროის განსაზღვრული მომენტისათვის, მიუხედავად იმისა, რომ მათი დარიცხვა პირობითად ხდება განუწყვეტლივ, მთელი საანგარიშგებო პერიოდის განმავლობაში ან თუ ფლობის პერიოდი ერთ საანგარიშგებო პერიოდზე ნაკლებია, წლის იმ მონაკვეთში, როდესაც ადგილი ჰქონდა ამ ქონების ფლობას (გადასახადები საქონლის გამოყენებაზე, საქონლის გამოყენების ნებართვაზე ან საქმიანობის განხორციელებაზე, მიეკუთვნება დროის განსაზღვრულ პერიოდს: ლიცენზია დროის განსაზღვრული პერიოდის განმავლობაში საქმიანობის განხორციელებაზე).

10. ცალკეული სავალდებულო ტრანსფერი (სანქციები, ჯარიმები, ქონების კონფისკაცია და სხვ.), განისაზღვრება დროის განსაზღვრული მომენტისათვის. ეს ტრანსფერები აღრიცხვაში აისახება, ფულადი სახსრების მოთხოვნის კანონიერი უფლების მოპოვების მომენტში, რაც განპირობებულია სასამართლოს მიერ გადაწყვეტილების მიღებით ან ადმინისტრაციული ორგანოს დადგენილების გამოქვეყნებით.

11. გრანტებისა და სხვა ნებაყოფლობითი ტრანსფერების აღრიცხვაში ასახვის დროის დადგენისას (მათი გამოყენებისათვის სხვადასხვა იურიდიული ძალის მრავალი განსხავავებული პირობის არსებობის შემთხვევაში), ხდება შეფასება იმისა, დაკმაყოფილებულია თუ არა კონკრეტული პირობები (განსაზღვრული მიზნებისათვის ხარჯების წინასწარი გაწევა ან საკანონმდებლო აქტის მიღება და სხვ.), რის მიხედვითაც გრანტის პოტენციურ მიმღებს გააჩნია კანონიერი მოთხოვნის უფლება. ეს ტრანსფერები აღრიცხვაში აისახება ყველა მოთხოვნის და პირობის შესრულებისას, სხვა შემთხვევებში, გრანტის მიმღებს არ გააჩნია დონორის მიმართ არანაირი მოთხოვნა და ტრანსფერი აღიცხვაში აისახება ფულადი სახსრების გადახდის დროს.

12. დივიდენდები და კვაზი- კორპორაციების შემოსავლებიდან ამოღებული თანხები აღრიცხვაში აისახება იმ თარიღით, რომლისთვისაც ისინი წინასწარი გამოცხადებით არის გადასახდელი, ან ფაქტობრივი გადახდის თარიღისათვის, თუ წინასწარ გამოცხადებას არ ჰქონია ადგილი.

13. არაფინანსური აქტივების ოპერაციები აღრიცხვაში აისახება საკუთრების უფლების გადაცემის მომენტში (რაც შესაძლოა დამოკიდებული იყოს ნასყიდობის ხელშეკრულების პირობებზე). იმ შემთხვევაში, როცა შეუძლებელია ამ მომენტის ზუსტად განსაზღვრა, ოპერაცია აღრიცხვაში აისახება მფლობელის ფიზიკური შეცვლის ან კონტროლის უფლების გადაცემის მომენტში (ფინანსური ლიზინგის პირობებში საკუთრების უფლება გადაცემულად ითვლება, თუ მოიჯარე ღებულობს აქტივზე კონტროლის უფლებას).

14. ოპერაციები მომსახურებაზე აისახება მომსახურების გაწევისას.

15. თუ მომსახურება ხორციელდება და მიეწოდება ერთზე მეტი საანგარიშგებო წლის განმავლობაში და ნაკადებს ადგილი აქვს უწყვეტად, ოპერაციები ასეთი მომსახურებით უზრუნველყოფის მთელი პერიოდის განმავლობაში აისახება. თითოეული პერიოდისათვის მიკუთვნებული მომსახურების ღირებულების განსაზღვრის საფუძვლად, შესაძლებელია როგორც ამ პერიოდის განმავლობაში მიწოდებული მომსახურების მოცულობის (რაოდენობის), ასევე მოთხოვნილი გადახდების აღება.

16. მატერიალური მარაგების მატება აისახება მაშინ, როდესაც ადგილი აქვს მატერიალური მარაგების შესყიდვას, წარმოებას ან სხვა ფორმით მიღებას, ხოლო მატერიალური მარაგების გასვლა აისახება მაშინ, როდესაც ადგილი აქვს მატერიალური მარაგების გაყიდვას, წარმოებაში ან მომსახურებაში გადაცემას ან სხვა ფორმით გაცემას.

17. დაუმთავრებელი წარმოების მატება აისახება სამუშაოების შესრულების შესაბამისად. წარმოების დასრულებისას, დაგროვილი წარმოების თვითღირებულება მზა პროდუქციას დაეწერება.

18. იმ შემთხვევაში, როცა საქონლის გამოყენების ოპერაციის და მისი შეძენის თარიღები განსხვავდება, წარმოებაში ან მომსახურებაში გადაცემამდე, საქონელი კლასიფიცირდება, როგორც მატერიალური მარაგი.

19. ოპერაციები, ფინანსური აქტივების მრავალი კატეგორიის მიხედვით (ფასიანი ქაღალდები, სესხები, ვალუტა და დეპოზიტები) აღრიცხვაში აისახება საკუთრების უფლების კანონიერი გადაცემის მომენტში.

20. სხვადასხვა სახის დებიტორული და კრედიტორული დავალიანებები (მთლიანი კრედიტორული დავალიანება, გადასახდელი პროცენტები და გადასახდელი ხელფასები) წარმოიშობა შემხვედრი ოპერაციების შედეგად (საქონლის კრედიტით შესყიდვა, საპროცენტო ხარჯი და მომუშავეთა ანაზღაურება). ამ სახის ფინანსური მოთხოვნები ჩნდება მაშინ, როდესაც ადგილი აქვს შესაბამის შემხვედრ ნაკადს.

21. შესაძლებელია სხვა ეკონომიკური ნაკადების სხვადასხვა სახის არსებობა და ნაკადის სახეებიდან გამომდინარე, მას შეიძლება ადგილი ჰქონდეს დროის განსაზღვრულ მომენტში ან შეიძლება ხორციელდებოდეს მთელი პერიოდის განმავლობაში (ხანძრის შედეგად აქტივის განადგურება – ხდება დროის განსაზღვრულ მომენტში; ხოლო მოგება და ზარალი ფლობიდან – წარმოიშობა ფასების (ღირებულებითი) ცვლილების შესაბამისად, მთელი პერიოდის განმავლობაში).

    მუხლი 15. ღირებულებითი შეფასება

1. აქტივების ნაკადებისა და მარაგების ღირებულება განისაზღვრება პირვანდელი ან შეძენის ღირებულებით, რომელიც კორექტირებულია ყველა იმ ცვლილებების გათვალისწინებით, რასაც მათი შესყიდვის, უსასყიდლოდ მიღების ან წარმოების შემდეგ ჰქონდა ადგილი. ასეთი ცვლილებებია: ძირითადი კაპიტალის მოხმარება, მოგება ან ზარალი ფლობიდან, ამოწურვა, გამოფიტვა, ხარისხის გაუარესება, გაუთვალისწინებელი დაძველება და განსაკუთრებული დანაკარგები.

2. უცხოური ვალუტით გამოსახული ნაკადების ღირებულება კონვერტირდება ეროვნული ვალუტით იმ დროისათვის მოქმედი დადგენილი ოფიციალური კურსით, როდესაც ამ ნაკადებს ჰქონდათ ადგილი, ხოლო მარაგები კონვერტირდება ბალანსის შედგენის თარიღისათვის დადგენილი ოფიციალური კურსით.

    მუხლი 16. კონსოლიდაცია

1. კონსოლიდაცია წარმოადგენს ინსტიტუციონალური ერთეულების ჯგუფის მიხედვით ანგარიშგების წარდგენის მეთოდს, ისე, თითქოს ისინი ერთ ერთეულს შეადგენდნენ.

2. კონსოლიდაცია ითვალისწინებს კონსოლიდაციას დაქვემდებარებულ ერთეულებს შორის ყველა სახის ოპერაციისა და დებიტორულ-კრედიტორული დავალიანებების გამოთიშვას. ერთი ერთეულის ოპერაცია წყვილდება მეორე ერთეულის მიერ ასახულ იმავე ოპერაციასთან და ორივე ოპერაცია გამოითიშება (ერთი სახელმწიფო მმართველობის ერთეული ფლობს სახელმწიფო მმართველობის მეორე ერთეულის მიერ გამოშვებულ ობლიგაციას, და ამ ორი ერთეულის მონაცემების კონსოლიდაციისას, აქტივებისა და ვალდებულებების სახით არსებული ობლიგაციების მარაგები აისახება ისე, თითქოს მოცემული ობლიგაცია არ არსებობდა; კონსოლიდირებული საპროცენტო შემოსავლები და ხარჯები გამორიცხავს დებიტორი კრედიტორისათვის გადახდილ პროცენტს).

3. კონსოლიდაციას დაქვემდებარებულ ერთეულებს შორის განხორციელებული საქონლისა და მომსახურების გაყიდვები კონსოლიდაციის დროს გამოითიშება.

    მუხლი 17. პირობითი ინსტრუმენტები

1. პირობითია ინსტრუმენტები, რომლებიც წარმოქმნილია წარსულში მომხდარი მოვლენების შედეგად და რომელთაც შეუძლიათ გავლენა იქონიონ ერთეულის ფინანსურ შედეგებზე ან მდგომარეობაზე იმის მიხედვით, თუ მომავალში მოხდება ან არ მოხდება ერთი ან მეტი ისეთი განუსაზღვრელი მოვლენა, რომელიც მთლიანად არ ექვემდებარება ორგანიზაციის კონტროლს (სახელმწიფო მმართველობის ერთეულის მიერ სესხზე გაცემულმა გარანტიამ შეიძლება გამოიწვიოს ხარჯები დებიტორის დეფოლტის შემთხვევაში, თუმცა დეფოლტამდე ან სესხის სრულ დაფარვამდე არ იქნება ცნობილი, გაწეული იქნება თუ არა ეს ხარჯები და თუ იქნება გაწეული, რამდენს შეადგენს აღნიშნული ხარჯები).

2. ამ ინსტრუქციით განსაზღვრულ სააღრიცხვო სისტემაში არც ერთი პირობითი ინსტრუმენტი არ წარმოადგენს უპირობო მოთხოვნას ან ვალდებულებას და არ განიხილება, როგორც ფინანსური აქტივი ან ვალდებულება.

3. განსაკუთრებული მნიშვნელობის პირობითი ინსტრუმენტების (რომლებსაც შეიძლება შედეგად მოჰყვეს ხარჯი), აგრეგირებული მონაცემები აღრიცხვაში უნდა აისახოს, როგორც საცნობარო მუხლები.

4. თუ პირობითი ინსტრუმენტი ვალდებულებად აღიარდება, აღრიცხვაში ნაკადი უნდა აისახოს როგორც ხარჯი დებეტში და ვალდებულების ზრდა – კრედიტში (კრედიტის ან სესხის მიხედვით გარანტიის მოთხოვნის შემთხვევაში, და სახელმწიფო მმართველობის ერთეულს არ გააჩნია მოთხოვნები იმ მხარის მიმართ, რომელმაც არ შეასრულა თავისი ვალდებულება, სახელმწიფო მმართველობის ეს ერთეული აღრიცხვაში ასახავს ტრანსფერს, იმ მხარის მიმართ, რომელმაც არ შეასრულა ვალდებულება და ასევე ასახავს კრედიტორის წინაშე ვალდებულების აღიარებას).

თავი III

აქტივები და ვალდებულებები

    მუხლი 18. ეკონომიკური აქტივი და აქტივად აღიარებისათვის განსაზღვრული მოთხოვნები

1. ამ ინსტრუქციით განსაზღვრულ სააღრიცხვო სისტემაში ასახული ყველა აქტივი ეკონომიკური აქტივია.

2. ეკონომიკური აქტივები წარსულში მომხდარი სამეურნეო მოვლენის შედეგად ინსტიტუციონალური ერთეულების მიერ მიღებული კონტროლირებადი რესურსებია, რომელთა მიმართ ინსტიტუციონალური ერთეულები ინდივიდუალურად ან კოლექტიურად ახორციელებენ საკუთრების უფლების რეალიზაციას და მათი გარკვეული დროის განმავლობაში ფლობის შედეგად მოსალოდნელია მომავალი ეკონომიკური სარგებელის ან მომსახურების პოტენციალის შემოდინება.

3. ეკონომიკური აქტივები ღირებულების დაგროვების საშუალებებს წარმოადგენენ და სარგებელი მოაქვთ მათი საქონლისა და მომსახურების წარმოებაში გამოყენების შედეგად ან/და ქონებასთან დაკავშირებული შემოსავლების სახით (პროცენტები, დივიდენდები და ფინანსური აქტივების, მიწის, წიაღისეული აქტივების და სხვა ბუნებრივად წარმოქმნილი აქტივების იჯარიდან მიღებული რენტა).

4. ობიექტი ითვლება ეკონომიკურ აქტივად, როდესაც საკუთრების უფლება დადგენილია და ძალაშია შესული, მიუხედავად იმისა, ვინ ღებულობს ეკონომიკურ სარგებელს (სახელმწიფო მმართველობის ორგანოს საკუთრებაში არსებული მიწის ნაკვეთი ეროვნულ პარკში იმ მიზნით, რომ სარგებელი მიიღოს უშუალოდ საზოგადოებამ); ასევე, თუ მას შეუძლია ეკონომიკური სარგებლის მოტანა, ტექნოლოგიური განვითარების დონის, მეცნიერული ცოდნის, ეკონომიკური ინფრასტრუქტურის, არსებული რესუსებისა და შეფარდებითი ფასების გათვალისწინებით, რომელიც არსებობს დროის მოცემულ მომენტში ან იარსებებს უახლოეს მომავალში.

5. ობიექტი ეკონომიკურ აქტივად არ ჩაითვლება, თუ საკუთრების უფლება არ არის დადგენილი (შეუძლებელია საკუთრების უფლებების დადგენა ატმოსფეროს ან სხვა განსაზღვრულ ბუნებრივ აქტივებზე), ან დადგენილია საკუთრების უფლება, მაგრამ ძალაში არ არის შესული (სახელმწიფო მმართველობის ორგანოების საკუთრებაში არსებული მიწა, რომელიც იმდენად დაშორებულია ან მიუდგომელია, რომ შეუძლებელია მასზე ეფექტური კონტროლის განხორციელება, ან არ ენიჭება მნიშვნელობა საკუთრების უფლებების ძალაში შესვლას).

    მუხლი 19. აქტივებისა და ვალდებულებების კლასიფიკაცია

1. სახელმწიფო მმართველობის ორგანოები შეიძლება ფლობდნენ კოლექტიური ან ინდივიდუალური მომსახურების (ზოგადი ხასიათის ადმინისტრაციული მომსახურებები) საწარმოებლად განკუთვნილ აქტივებს ან/და ისეთ აქტივებს, რომელთა მომსახურებაც უშუალოდ საზოგადოების მიერ მოიხმარება, და აქტივებს, რომლებიც მათი ისტორიული ან კულტურული მნიშვნელობის გამო დაცვას საჭიროებენ. ამ მიზნით აქტივები სამ ჯგუფად იყოფა:

ა) ზოგადი დანიშნულების აქტივები;

ბ) ინფრასტრუქტურული აქტივები;

გ) ეროვნული მემკვიდრეობის აქტივები.

2. ზოგადი დანიშნულების აქტივების გამოყენება შესაძლებელია სხვა ერთეულების მიერ გამოყენებული აქტივების ანალოგიურად (სკოლები, საგზაო-სამშენებლო მოწყობილობა, სახანძრო ავტომობილები, ადმინისტრაციული შენობები, ავეჯი, კომპიუტერი და სხვ.).

3. ინფრასტუქტურული აქტივები, რომელთა გამოყენებიდან მიღებულ სარგებელს საზოგადოება მოიხმარს, ატარებს შემდეგ ნიშან- თვისებებს:

ა) წარმოადგენს სისტემის ან ქსელის ნაწილებს;

ბ) ახასიათებს განსაკუთრებული ბუნება და არ გააჩნია ალტერნატიული გამოყენება;

გ) წარმოადგენს უძრავ ნივთებს;

დ) მათი გამოყენების დროს შეიძლება დაწესდეს გარკვეული შეზღუდვები (საგზაო ქსელები, წყალშემკრები სისტემა, წყლისა და ელექტროენერგიის მიმწოდებელი სისტემებები, საკომუნიკაციო ქსელები და სხვ.).

4. ეროვნული მემკვიდრეობის აქტივებს სახელმწიფო მმართველობის ორგანოები ინახავენ განუსაზღვრელი დროით მათი უნიკალური ისტორიული, კულტურული, საგანმანათლებლო, მხატვრული ან არქიტექტურული მნიშვნელობის გამო.

5. აქტივები ამ ინსტრუქციის მიზნებისათვის კლასიფიცირდება არაფინანსურ და ფინანსურ აქტივებად და სხვა დებიტორულ დავალიანებებად, ხოლო ფინანსური ვალდებულებები და სხვა კრედიტორული დავალიანებები – ფინანსური აქტივებისა და სხვა დებიტორული დავალიანებების მეორე მხარედაა განმარტებული.

6. შესაძლებელია ცალკეულ აქტივთა ან აქტივთა ჯგუფის ხელახალი კლასიფიცირება ერთი კატეგორიიდან მეორეში, თუ იგი აქტივის გამოყენების მიზნის შეცვლითაა განპირობებული.

    მუხლი 20. არაფინანსური აქტივების და არაფინანსური აქტივებით ოპერაციების კლასიფიკაცია; მათი აღრიცხვაში ასახვის დრო

1. არაფინანსურ აქტივებს მიეკუთვნება ყველა ეკონომიკური აქტივი, გარდა ფინანსური აქტივებისა და სხვა დებიტორული დავალიანებებისა.

2. არაფინანსური აქტივები შეიძლება შეიქმნას წარმოების პროცესის შედეგად, იყოს ბუნებრივად წარმოქმნილი ან წარმოადგენდეს საზოგადოებრივი მოწყობის საგანს და ამ ინსტრუქციის მიზნებისათვის, კლასიფიცირდება წარმოებულ და არაწარმოებულ აქტივებად.

3. წარმოებული აქტივებია:

ა) ძირითადი აქტივები;

ბ) მატერიალური მარაგები;

გ) ფასეულობები.

4. არაწარმოებული აქტივებია:

ა) მიწა;

ბ) წიაღისეული;

გ) სხვა ბუნებრივი აქტივები;

დ) არაწარმოებული არამატერიალური აქტივები.

5. ბუღალტრული აღრიცხვის დარიცხვის მეთოდით წარმოებისას, არაფინანსური აქტივების შეძენა აღრიცხვაში ცალკე აისახება, ხოლო საოპერაციო საქმიანობაში ამ აქტივების გამოყენებასთან დაკავშირებული ხარჯები მიეკუთვნება მათი გამოყენების და არა შეძენის პერიოდს.

6. არაფინანსური აქტივის თითოეული კატეგორიისათვის არსებობს საბალანსო ტოლობა – სააღრიცხვო პერიოდის დასაწყისისათვის ბალანსში არაფინანსური აქტივების განსაზღვრული კატეგორიის ღირებულებას დამატებული სააღრიცხვო პერიოდის განმავლობაში ოპერაციების განხორციელების შედეგად ამ კატეგორიაში მიღებული აქტივების მთლიანი ღირებულება, გამოკლებული სააღრიცხვო პერიოდის განმავლობაში ოპერაციათა შედეგად ამ კატეგორიიდან გასული აქტივების მთლიანი ღირებულება (ძირითადი კაპიტალის მოხმარების ჩათვლით) და დამატებული სხვა ეკონომიკური ნაკადების წმინდა ღირებულება, რომლებსაც გავლენა აქვთ ამ კატეგორიის აქტივებზე, სააღრიცხვო პერიოდის ბოლოსათვის ბალანსში ამ კატეგორიის არაფინანსური აქტივების ღირებულების ტოლია.

7. ოპერაციებს, რომლებსაც გავლენა აქვს არაფინანსურ აქტივებზე, არაფინანსური აქტივების მარაგების შეცვლა სხვადასხვაგვარად შეუძლია და ყველა ოპერაცია აღრიცხული უნდა იყოს. მნიშვნელოვანი სახის ოპერაციებია:

ა) არსებული აქტივების ყველა სახეობა შესაძლებელია მიღებულ იქნეს სხვა ერთეულისგან შესყიდვით, ბარტერით, ნატურით ან ტრანსფერით. იგივე ოპერაცია მეორე ერთეულისათვის აქტივის გასვლას წარმოადგენს;

ბ) ახლად წარმოებული ძირითადი აქტივები, მატერიალური მარაგები და ფასეულობები მათი მწარმოებლების მიერ შეიძლება გაიყიდოს ან არსებული აქტივების მსგავსად სხვაგვარად იქნეს გამოყენებული, ან მწარმოებლებს შეუძლიათ დაიტოვონ ისინი საკუთარი მოხმარებისათვის;

გ) განახლება, რეკონსტრუქცია ან გაფართოება, რაც მნიშვნელოვნად ზრდის საწარმოო სიმძლავრეს, ხარისხს ან ახანგრძლივებს არსებული ძირითადი აქტივების სასარგებლო მომსახურების ვადას, მიუხედავად იმისა, რომ ისინი ფიზიკურად ფუნქციონირებენ როგორც არსებული აქტივის ნაწილები, განიხილება როგორც ძირითადი აქტივების მიღება. მიწის არსებითი გაუმჯობესება განიხილება როგორც მიწის მიღება;

დ) ძირითადი კაპიტალის მოხმარება წარმოადგენს შიდა ოპერაციას, რომელიც ასახავს ძირითადი აქტივებისა და სხვა განსაზღვრული არაფინანსური აქტივების ღირებულების კლებას, რადგანაც ისინი წარმოებაში ან მომსახურებაში უწყვეტად ან მრავალჯერადად იქნა გამოყენებული;

ე) მატერიალური მარაგები შეიძლება მიღებული ან გასულ იქნეს როგორც შიდა ოპერაციებით, ასევე სხვა ერთეულებთან განხორციელებული ოპერაციების საშუალებით (ზოგადი ხასიათის სახელმწიფო მომსახურებების წარმოებისათვის გამოსაყენებლად მატერიალური მარაგებიდან ნედლეულისა და მასალების ამოღება და დასრულებული პროდუქციის დაუმთავრებელი წარმოებიდან მზა პროდუქციაში გადატანა წარმოადგენს შიდა ოპერაციებს. პერიოდული ზარალი და მატერიალურ მარაგებში რიცხული მარაგის გაფუჭება, ასევე შიდა ოპერაციად აისახება).

8. ოპერაციები არაფინანსური აქტივებით წარმოდგენილი უნდა იყოს როგორც მიღება, გასვლა და ძირითადი კაპიტალის მოხმარება.

9. ყველა ოპერაციას, რომელიც ზრდის ერთეულის აქტივებს, ეწოდება მიღება, ხოლო ყველა ოპერაციას, რომელიც ამცირებს ერთეულის აქტივებს, გარდა ძირითადი კაპიტალის მოხმარებისა, ეწოდება გასვლა.

10. არსებული არაფინანსური აქტივებით ოპერაციებისათვის აღრიცხვაში ასახვის დრო დგება მაშინ, როდესაც ხდება არაფინანსურ აქტივებზე საკუთრების უფლების მოპოვება ან დათმობა.

11. არაფინანსური აქტივის მიღების აღრიცხვაში ასახვის დრო დამოკიდებულია იმაზე, თუ როგორ იქნა ეს აქტივი მიღებული:

ა) თუ აქტივი მწარმოებელი ერთეულისგან არის მიღებული როგორც მზა პროდუქცია, მაშინ ასახვის მომენტი განისაზღვრება ისევე, როგორც არსებული აქტივის შესყიდვისას. ეს დრო არ ემთხვევა აქტივის წარმოების დროს ან იმ დროს, როდესაც იწყება მისი წარმოებაში გამოყენება;

ბ) როდესაც სხვა ერთეული ახორციელებს აქტივების მშენებლობას წინასწარ შეთანხმებული ნასყიდობის ხელშეკრულების თანახმად და მშენებლობა გრძელდება ერთ სააღრიცხვო პერიოდზე მეტი დროის განმავლობაში, საკუთრების უფლების გადაცემა ხდება სამუშაო პროცესის მიხედვით. თუ ხელშეკრულება არ აკონკრეტებს საკუთრების უფლების გადაცემის დროს, შესაძლებელია გამოყენებულ იქნეს ეტაპობრივად ან შესრულებული სამუშაოს შესაბამისად განხორციელებული მიმდინარე გადახდების დრო;

გ) წარმოების საკუთარი სახსრებით განხორციელების პირობებში საკუთრების უფლებათა გადაცემა ოფიციალურად არ ხდება. მწარმოებელი ერთეული საკუთრებას ითვისებს თანდათანობით, წარმოების პროცესის მიხედვით ისე, რომ აქტივის მიღება ხდება წარმოების პროცესში ჩართული თითოეული ოპერაციის ასახვისას (თუ საწარმო ან ორგანიზაცია აშენებს შენობას საკუთარი სამუშაო ძალის გამოყენებით, მაშინ თითოეული საქონლისა და მომსახურების გამოყენება და მომუშავეთა მიერ შესრულებული სამუშაო განიხილება როგორც ძირითადი აქტივების მიღება).

12. ძირითადი კაპიტალის მოხმარება აისახება თითოეული საანგარიშო წლის ბოლო სამუშაო დღეს ან განსაზღვრული მომენტისათვის – საჭიროების შემთხვევაში.

13. ფინანსური იჯარით მიღებული ან გასული არაფინანსური აქტივები მიღებულად ან გასულად ჩაითვლება მაშინ, როდესაც იჯარის ხელშეკრულება ხელმოწერილია და ხელშეკრულების პირობები შესრულებულია ან აქტივზე კონტროლი სხვა მფლობელზე სხვაგვარადაა გადაცემული.

    მუხლი 21. ძირითადი აქტივები

ძირითადი აქტივები წარმოებული აქტივებია და მოიცავს ყველა იმ მატერიალურ- ნივთობრივ ფასეულობას, რომლებიც ერთ წელზე მეტი დროის განმავლობაში მრავალჯერადად ან განუწყვეტლივ გამოიყენება წარმოების ან მომსახურების პროცესში, რომელთა ღირებულებაც 500 ლარი და მეტია და აკმაყოფილებს აქტივად აღიარებისათვის ამ ინსტრუქციით განსაზღვრულ მოთხოვნებს. საგნები, რომლებსაც ხანგრძლივი სასიცოცხლო ციკლი გააჩნია, მაგრამ არ არის განკუთვნილი მრავალჯერადი გამოყენებისათვის, არ შეიძლება კლასიფიცირდეს როგორც ძირითადი აქტივები.

    მუხლი 22. ძირითადი აქტივების კლასიფიკაცია

1. ანგარიში – ძირითადი აქტივები (2100) – მოიცავს: შენობა-ნაგებობებს, მანქანა-დანადგარებს და სხვა ძირითად აქტივებს.

2. ანგარიში – შენობა-ნაგებობები (2110) – მოიცავს საცხოვრებელ შენობებს, არასაცხოვრებელ შენობებს და სხვა ნაგებობებს. ამასთან, მოცემულ კატეგორიაში აღირიცხება ისეთი ისტორიული ძეგლები (განსაკუთრებული არქიტექტურული, ისტორიული და კულტურული მნიშვნელობის ნაგებობებ ი ან მიწის ნაკვეთები), რომლებიც ღიაა ფართო საზოგადოებისთვის და ძეგლების დათვალიერებისთვის ან მიმდებარე ტერიტორიაზე შესასვლელად გარკვეული საფასურია დაწესებული.

3. ანგარიშზე – საცხოვრებელი შენობები (2111) – აღირიცხება ის შენობები, რომლებიც მთლიანად ან უმთავრესად საცხოვრებელი მიზნებისათვის გამოიყენება (ავტოფარეხების და საცხოვრებელთან დაკავშირებული სხვა ნაგებობების ჩათვლით), ასევე მცურავი სახლები, ბარჟები, საცხოვრებელი ფურგონები და ავტომისაბმელები, რომლებიც ძირითად საცხოვრებელ ადგილად გამოიყენება; სამხედრო პირებისათვის შეძენილი საცხოვრებელი შენობა, თუ იგივე მიზნებისათვის გამოიყენება, როგორც სამოქალაქო პირებისათვის შეძენილი საცხოვრებელი შენობა და სხვა.

4. ანგარიშზე – არასაცხოვრებელი შენობები (2112) – აღირიცხება საცხოვრებელი შენობების გარდა ყველა სხვა შენობა, მათ შორის: საოფისე ადმინისტრაციული შენობები, სკოლები, საავადმყოფოები, საზოგადოებრივი გართობის შენობები, საწყობები, საწარმოო შენობები, სავაჭრო შენობები, სასტუმროები და რესტორნები; სამხედრო მიზნებისათვის შეძენილი სამოქალაქო შენობები, იმ შემთხვევაში, თუ ისინი წარმოების და მომსახურების მიზნებითვის შეძენილი სამოქალაქო შენობების მსგავსია და შეიძლება იმავე სახით იქნეს გამოყენებული და სხვა.

5. ანგარიშზე – სხვა ნაგებობები (2113) – აღირიცხება ინფრასტრუქტურული აქტივები და ყველა ის ნაგებობა, რომელიც არ განეკუთვნება შენობა- ნაგებობების სხვა კატეგორიებს: საგზაო მაგისტრალები, ქუჩები, გზები, ხიდები, გვირაბები, რკინიგზა, მეტრო და აეროდრომების ასაფრენი ბილიკები; საკანალიზაციო და წყლის მომარაგების სისტემები, ნავსადგურები, დამბა და სხვა ჰიდროტექნიკური ნაგებობები; შახტები და წიაღისეულის მოპოვებასთან დაკავშირებული სხვა ნაგებობები; საკომუნიკაციო საშუალებები, ელექტროგადამცემი ხაზები და მილსადენები; ღია სპორტული დარბაზები და სხვა დასასვენებელი ნაგებობები; სამხედრო მიზნებისათვის შეძენილი ნაგებობები, თუ ისინი სამოქალაქო ნაგებობების მსგავსია და შეიძლება იმავე წესით იქნეს გამოყენებული და სხვა. ამასთან, მიწის არსებითი გაუმჯობესებისათვის განკუთვნილი ნაგებობების, როგორებიცაა დამბები, არხები, ტალღასაწინააღმდეგო ჯებირები, რომლებიც აგებულია წყალდიდობებისაგან დასაცავად, დრენაჟის ან წყლის დაშრობის ხარჯზე ტერიტორიების შემოერთებისათვის, და გათვალისწინებულია მიწის გაფართოების ან მისი ხარისხის გაუმჯობესებისათვის და უშუალოდ არ გამოიყენება სხვა საქონლისა და მომსახურების წარმოებისათვის) ღირებულება ემატება მიწის ღირებულებას და არ აღირიცხება მოცემულ კატეგორიაში.

6. ანგარიში მანქანა-დანადგარები და მოწყობილობები (2120) – მოიცავს სატრანსპორტო საშუალებებს და სხვა მანქანა- დანადგარებს და მოწყობილობებს.

7. ანგარიშზე – სატრანსპორტო საშუალებები (2121) – აღირიცხება ყველა სახის მიმოსვლის საშუალება, რომელიც განკუთვნილია ხალხის გადასაყვანად და ტვირთის გადასაზიდად: რკინიგზის, წყლის, საჰაერო და საავტომობილო ტრანსპორტის მოძრავი შემადგენლობა, მათ შორის, სპორტული და სპეციალური ტრანსპორტი – ელმავლები, თბომავლები, ორთქლმავლები, სასამსახურე-დამხმარე და მაშველი ნავები და გემები, ტივტივა ნავსადგომები, სატვირთო და მსუბუქი ავტომობილები, სახანძრო მანქანები, მოტოციკლები, ველოსიპედები, ავტობუსები, თვითმფრინავები, შვეულმფრენები და სხვა.

8. ანგარიშზე – სხვა მანქანა- დანადგარები და მოწყობილობები (2122) – აღირიცხება ყველა სახის მანქანა-დანადგარები და მოწყობილობები, გარდა სატრანსპორტო საშუალებებისა: საერთო და სპეციალური მოხმარების მანქანები; საოფისე, საბუღალტრო და კომპიუტერული მოწყობილობები; ელექტრომოწყობილობები; რადიო, სატელევიზიო და საკომუნიკაციო აპარატურა; სამედიცინო ხელსაწყოები; ოპტიკური ხელსაწყოები; ავეჯი; მაჯის და სხვა ტიპის საათები; მუსიკალური ინსტრუმენტები და სპორტული საქონელი, საბაზრო და არასაბაზრო წესით მომსახურების გაწევისათვის სახელმწიფო მუზეუმებისა და სხვა მსგავსი ტიპის ორგანიზაციების მფლობელობაში არსებული ნახატები, ქანდაკებები, ხელოვნების სხვა ნიმუშები და ანტიკვარიატი, აგრეთვე სხვა მნიშნელოვანი ღირებულების მქონე კოლექციები და სხვა. ამასთან, მანქანა-დანადგარები და მოწყობილებები, რომლებიც შენობების და სხვა ნაგებობის განუყოფელი ნაწილია, შედის ამ შენობების ან ნაგებობების ღირებულებაში და არ მიეკუთვნება მანქანა-დანადგარების და მოწყობილებების კატეგორიას.

9. ანგარიში – სხვა ძირითადი აქტივები (2130) – მოიცავს კულტივირებულ აქტივებს, არამატერიალურ ძირითად აქტივებს, დაუმთავრებელ მშენებლობას და სხვა დანარჩენ ძირითად აქტივებს.

10. ანგარიშზე – კულტივირებული აქტივები (2131) – აღირიცხება ორგანიზაციების ზედამხედველობის, კონტროლისა და მმართველობის ქვეშ მყოფი კულტივირებული ცხოველები და მცენარეები, რომლებიც გამოიყენება სხვა საქონლისა და მომსახურების საწარმოებლად. მათ შორის, სამსახურებრივი დანიშნულების ცხოველები, გასამრავლებელი საქონელი (თევზეულისა და შინაური ფრინველების ჩათვლით); მეწველი საქონელი; საჯიშე პირუტყვი; ცხვრები ან სხვა ცხოველები, რომლებიც გამოიყენება შალის საწარმოებლად; აგრეთვე ტრანსპორტირებისათვის და დოღში გამოსაყენებელი საქონელი. ამ კატეგორიაში გაერთიანებულ მცენარეებს განეკუთვნება – ხეები, ვენახები და ბუჩქნარები, რომლებიც კულტივირდება ხილის, თხილის, ფისისა და მერქნის მოსაყვანად და სხვ.). ამასთან, ერთჯერადი გამოყენების მცენარეები და ცხოველები, როგორებიცაა წინასწარ განსაზღვრული შეშად გამოსაყენებელი ხეები და დასაკლავი საქონელი, კლასიფიცირდება მატერიალურ მარაგებად, ხოლო არაკულტივირებული ცხოველები და მცენარეები კლასიფიცირდება როგორც არაწარმოებული აქტივები ან საერთოდ არ განეკუთვნება ეკონომიკურ აქტივებს.

11. ანგარიშზე – არამატერიალური ძირითადი აქტივები (2132) – აღირიცხება ისეთი ტიპის ობიექტები, რომელთა მომხმარებელია მხოლოდ მათზე საკუთრების ან ლიცენზიის მქონე სუბიექტი და მოიცავს ლიცენზიებს და სხვა არამატერიალურ ძირითად აქტივებს. მათ შორის, სასარგებლო წიაღისეულის ძიებასთან დაკავშირებულ (საცდელი გაბურღვის, აგრეთვე ტესტირების ჩასატარებლად, საჰაერო დაზვერვასა თუ ტრანსპორტირებასთან დაკავშირებული) ხარჯებს, კომპიუტერების პროგრამულ უზრუნველყოფას (პროგრამები, მათ აღწერილობები და დამხმარე მასალები როგორც სისტემური, ასევე გამოყენებითი პროგრამებისთვის), ფართო მონაცემთა ბაზის შემუშავებას ან შესყიდვას, სხვადასხვა ჟანრის გასართობ ნაწარმოებებს: ფილმებს, ხმის ჩანაწერებს, ხელნაწერებს, რადიო და სატელევიზიო პროგრამებს, მუსიკალურ წარმოდგენებს, სპორტულ მოვლენებს, ლიტერატურისა თუ ხელოვნების ნაწარმოებებს და სხვა. აგრეთვე, ახალ ინფორმაციას და სპეციალურ ცოდნას, რომლებიც არაა კლასიფიცირებული სხვა კატეგორიების მიხედვით, და რომელთა გამოყენება შეუძლია მხოლოდ იმ ერთეულებს, რომლებმაც საკუთრების უფლება მოიპოვეს ამ ინფორმაციაზე, ან სხვა ერთეულებს, რომლებსაც გააჩნიათ მფლობელის მიერ გაცემული ლიცენზია. ამასთან, სამეცნიერო კვლევები, ბაზრის გამოკვლევები და მსგავსი ღონისძიებები და მათთან დაკავშირებული ხარჯები, მიუხედავად მათ მიერ მომავალში ეკონომიკური სარგებლის მოტანის შესაძლებლობისა, განიხილება როგორც საქონლისა და მომსახურების გამოყენება.

12. ანგარიშზე – დაუმთავრებელი მშენებლობა (2133) – აღირიცხება ის სამშენებლო ობიექტები, რომელთა მშენებლობა შეიძლება ორ ან მეტ საანგარიშო პერიოდს მოიცავდეს – მშენებლობა დაწყებულია, ჯერ არ დასრულებულა ან ექსპლუატაციისათვის ჯერ არ არის გადაცემული.

13. ანგარიშზე – სხვა დანაჩენი ძირითადი აქტივები (2134) – აღირიცხება ყველა ის მატერიალურ- ნივთობრივი ფასეულობა, რომლებიც აკმაყოფილებს ძირითად აქტივებად აღიარების კრიტერიუმებს და არ არის გათვალისწინებული ძირითადი აქტივების სხვა კატეგორიებში.

    მუხლი 23. ძირითადი აქტივებით განხორციელებული ოპერაციების კლასიფიკაცია

1. ძირითადი აქტივებით განხორციელებულ ოპერაციებს წარმოადგენს: შეძენა, გაყიდვა, უსასყიდლოდ მიღება, უსასყიდლოდ გადაცემა, საკუთარი სახსრებით ან ხელშეკრულების საფუძველზე წარმოება და ძირითადი კაპიტალის მოხმარება. ამასთან, ძირითადი აქტივების შეძენა, უსასყიდლოდ მიღება და საკუთარი სახსრებით ან ხელშეკრულების საფუძველზე წარმოება, განიხილება როგორც მიღების ოპერაციები, ხოლო გაყიდვა, უსასყიდლოდ გადაცემა და ძირითადი კაპიტალის მოხმარება – როგორც ძირითადი აქტივების გასვლის ოპერაციები.

2. ძირითადი აქტივების შეძენა აღირიცხება ძირითადი აქტივების (2100) შესაბამისი ანგარიშების დებეტსა და ნაღდი ფული სალაროში (1100), ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) ან სხვა კრედიტორული დავალიანებების (3200) შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში.

3. ძირითადი აქტივების უსასყიდლოდ მიღება აისახება ძირითადი აქტივების (2100) შესაბამისი ანგარიშების დებეტსა და გრანტების (6300) ან ნებაყოფლობითი ტრანსფერების, გარდა გრანტებისა (6440) ანგარიშების კრედიტში, ხოლო ერთი დონის სახელმწიფო ერთეულების შემთხვევაში – წმინდა ღირებულების (5100) ანგარიშის კრედიტში.

4. ახლად აშენებული შენობა-ნაგებობების მიღების ამსახველი ოპერაციები, შენობა-ნაგებობების ღირებულებასთან ერთად, მოიცავს სამშენებლო ადგილის დასუფთავებასა და მშენებლობის მომზადებასთან დაკავშირებულ ხარჯებს და იმ აღჭურვილობის, დანადგარებისა და მოწყობილობების ღირებულებას, რომლებიც შენობა-ნაგებობების განუყოფელ ნაწილებს წარმოადგენენ.

5. შენობები, სხვა ნაგებობები და კულტივირებული აქტივები ხშირად იყიდება ან შეისყიდება იმ მიწასთან ერთად, რაზეც არიან ისინი განლაგებულნი. შესაძლებლობის შემთხვევაში აუცილებელია ძირითადი აქტივებისა და მიწის ცალ-ცალკე შეფასება. თუ ეს შეუძლებელია, ოპერაციის კლასიფიცირება უნდა მოხდეს იმ აქტივის მიხედვით, რომელიც უფრო მაღალი ღირებულების მქონე აქტივად არის მიჩნეული.

6. არსებული აქტივების არსებითი გაუმჯობესება, რაც ზრდის მათ საწარმოო სიმძლავრეს, აუმჯობესებს ხარისხს, ახანგრძლივებს მათი სასარგებლო მომსახურების ვადას ან ყველას ერთად, განიხილება როგორც ძირითადი აქტივების მიღება, შესაბამისად, აღირიცხება ძირითადი აქტივების (2100) შესაბამისი ანგარიშების დებეტსა და ხარჯების შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში. რაც შეეხება ძირითადი აქტივების მოვლა-შენახვისა და მიმდინარე შეკეთებისათვის საქონლისა და მომსახურების გამოყენებას, აღნიშნული წარმოადგენს მიმდინარე პერიოდის ხარჯებს და არ აისახება ძირითადი აქტივების შემადგენლობაში.

7. შენობა-ნაგებობების მშენებლობა, რომელთა შეძენაც ხდება ნასყიდობის ხელშეკრულების შესაბამისად განსაზღვრული ნაწილობრივი გადახდებით, ასევე კაპიტალის საკუთარი სახსრებით შექმნასთან დაკავშირებით მათი წარმოების პროცესი, რომელიც ორ ან მეტ საანგარიშგებო პერიოდს გრძელდება, საანგარიშგებო პერიოდში განიხილება ძირითადი აქტივების მიღებად, დაუმთავრებელი მშენებლობის სახით.

8. კაპიტალის საკუთარი სახსრებით შექმნასთან დაკავშირებით შენობა- ნაგებობების მშენებლობის თითოეული ოპერაცია (რომელიც სხვა შემთხვევაში მომუშავეთა კომპენსაციად, საქონლისა და მომსახურების გამოყენებად და ძირითადი კაპიტალის მოხმარებად აისახებოდა) აისახება დაუმთავრებელი მშენებლობის (2133) ანგარიშის დებეტსა და ხარჯების ან მატერიალური მარაგების შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში. მშენებლობის დასრულება აღირიცხება შენობა-ნაგებობების (2110) შესაბამისი ანგარიშების დებეტსა და 2133 ანგარიშის კრედიტში.

9. სხვა მწარმოებელთან ხელშეკრულების არსებობის პირობებში, ეტაპობრივად ან შესრულებული სამუშაოს შესაბამისად გადასახდელი მიმდინარე გადახდების ოდენობა, რომელიც შეიძლება მიუახლოვდეს თითოეულ ეტაპზე დასრულებული სამუშაოს ღირებულებას, აღირიცხება დაუმთავრებელი მშენებლობის (2133) ანგარიშის დებეტსა და ვალდებულებები მოწოდებიდან და მომსახურებიდან (3210) ანგარიშის კრედიტში. მშენებლობის დასრულება აღირიცხება შენობა-ნაგებობების (2110) შესაბამისი ანგარიშების დებეტსა და 2133 ანგარიშის კრედიტში.

10. თუ გადახდები განხორციელებულია წინასწარ (ავანსად) ან შესაბამისი სამუშაოს დასრულებისათვის ვადაგადაცილებული დავალიანებების სახით, მოცემული ოპერაცია განიხილება ისე, თითქოს მყიდველების მიერ სამშენებლო საწარმოსთვის, ან პირიქით, გაცემულია მოკლევადიანი კრედიტი (აღირიცხება როგორც მოთხოვნები სხვა წინასწარი გადახდებით ან ვალდებულებები მოწოდებიდან და მომსახურებიდან) და ეტაპობრივი გადახდები ამ კრედიტის თანხის ოდენობის მიხედვით უნდა იქნეს კორექტირებული.

11. შესაძლებელია შენობა-ნაგებობის მშენებლობა განხორციელდეს საოჯახო მეურნეობათა ჯგუფების მიერ კოლექტიური მოხმარების მიზნით და მათი დასრულების შემდეგ, ასეთი ნაგებობის საკუთრების უფლება გადაეცეს სახელმწიფო მმართველობის ერთეულს, რომელიც პასუხისმგებლობას აიღებს მათ შენახვაზე. ასეთი სახის ტრანსფერის შემთხვევაში, აქტივის სახით ნაგებობის მიღება აღრიცხვაში, სასაქონლო ფორმით კაპიტალური ტრანსფერის მიღებასთან ერთად, აისახება შენობა-ნაგებობების (2110) შესაბამისი ანგარიშების დებეტსა და ნებაყოფლობითი ტრანსფერების, გარდა გრანტებისა (6440) ანგარიშის კრედიტში.

12. სატრანსპორტო საშუალებების მიღება მოიცავს როგორც სხვა ერთეულებისგან მათ მიღებას, ასევე საკუთარი სახსრებით მათ წარმოებასაც.

13. კომპიუტერული პროგრამების მიღება ითვალისწინებს პროგრამების, პროგრამათა აღწერილობების და დამხმარე მასალების როგორც სისტემური, ასევე გამოყენებითი პროგრამებისათვის მიღებას, რომელთა მოხმარებაც ერთ წელზე მეტი ხანგრძლივობით არის მოსალოდნელი და ღირებულება შეადგენს 500 ლარს და მეტს; ასევე მოიცავს ფართო მონაცემთა ბაზის შესყიდვას ან განვითარებას, რასაც ერთეული ერთ წელზე მეტი ხანგრძლივობით გამოიყენებს. ამავე კატეგორიას მიეკუთვნება მნიშვნელოვანი (500 ლარზე ზევით) ხარჯები, რომელიც გაწეულია მონაცემთა ბაზის შეძენაზე, დამუშავებასა და გაფართოებაზე, რომლის წარმოებაში გამოყენება მოსალოდნელია ერთ წელზე მეტი ხნის მანძილზე.

14. სასარგებლო წიაღისეულზე ინფორმაციის მოპოვების მიზნით, ძიების სამუშაოებთან დაკავშირებული ხარჯები (საცდელი გაბურღვის და სხვა ხარჯები, რომლებიც გაიწევა ტესტირების ჩასატარებლად; საჰაერო დაზვერვასა თუ ტრანსპორტირებასთან დაკავშირებული ხარჯები) განიხილება როგორც არამატერიალური ძირითადი აქტივების მიღება და აღირიცხება 2132 ანგარიშის დებეტსა და სხვადასხვა მიმდინარე ხარჯების (7821) ანგარიშის კრედიტში. ამასთან, სამეცნიერო-კვლევით და საცდელ-საკონსტრუქტორო სამუშაოებთან, პერსონალის სწავლებაზე, ბაზრის გამოკვლევასა და სხვა მსგავს საქმიანობებთან დაკავშირებული ხარჯები, მიუხედავად იმისა, რომ ზოგიერთ მათგანს ერთ წელზე მეტი დროის განმავლობაში შეუძლია ეკონომიკური სარგებლის მოტანა, ითვლება საქონლისა და მომსახურების გამოყენების ხარჯად.

15. კულტივირებული აქტივებისა და სატრანსპორტო საშუალებების საკუთარი სახსრებით წარმოება შესაძლებელია გაგრძელდეს ერთზე მეტი საანგარიშგებო პერიოდის განმავლობაში. თუ წარმოება საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოს არ არის დასრულებული, მაშინ ის ნაწილი, რაც დასრულებულია, ჩაითვლება ძირითადი აქტივების მიღებად და აისახება დაუმთავრებელი მშენებლობის (2133) ანგარიშზე.

16. იარაღი და ჯავშნიანი სატრანსპორტო საშუალებები, რომლებიც მიღებულია პოლიციის ან უშიშროების სამსახურების მიერ, ითვლება ძირითადი აქტივების მიღებად, მიუხედავად იმისა, რომ სამხედრო ძალების მიერ შეიარაღებისა და მისი ამოქმედებისთვის საჭირო ანალოგიური აღჭურვილობის შესყიდვა, განიხილება როგორც საქონლისა და მომსახურების გამოყენების ხარჯი და არა როგორც ძირითადი აქტივების მიღება.

17. ძირითადი აქტივების გაყიდვა:

ა) საბალანსო ღირებულებით აღირიცხება ნაღდი ფული სალაროში (1100), ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) ან სხვა დებიტორული დავალიანებების (1400) შესაბამისი ანგარიშების დებეტსა და ძირითადი აქტივების (2100) შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში;

ბ) საბალანსო ღირებულებას და გაყიდვის ღირებულებას შორის სხვაობის შემთხვევაში, ნამეტი/შემცირებული თანხა აისახება ძირითადი აქტივების (2100) ანგარიშების დებეტში/კრედიტში და მოგება/ზარალი ფლობიდან 8100 ანგარიშის კრედიტში/დებეტში. ძირითადი აქტივები გაყიდვის ღირებულებით აისახება ძირითადი აქტივების (2100) შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში და ნაღდი ფული სალაროში (1100), ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) შესაბამისი ანგარიშების დებეტში. ამასთან კაპიტალის ზრდა/შემცირება აისახება წმინდა ღირებულების 5100 ანგარიშის კრედიტში/დებეტში და მოგება/ზარალი ფლობიდან 8100 ანგარიშის დებეტში/კრედიტში.

18. ძირითადი აქტივების გაყიდვის შედეგად ბიუჯეტთან ვალდებულების წარმოშობის შემთხვევაში, გადასახდელი თანხა აისახება ბიუჯეტთან სხვა ვალდებულებების (3224) ანგარიშის კრედიტში და წმინდა ღირებულების (5100) ანგარიშის დებეტში, ხოლო ბიუჯეტში გადარიცხვისას 3224 ანგარიშის დებეტში და ნაღდი ფული სალაროში (1100) ან ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში.

19. ეკონომიკური საქმიანობის შემთხვევაში, ძირითადი აქტივების გაყიდვა აისახება ნაღდი ფული სალაროში (1100), ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) ან სხვა დებიტორული დავალიანებების (1400) შესაბამისი ანგარიშების დებეტში და 2100 – ძირითადი აქტივების შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში, ამასთან, საბალანსო ღირებულებასა და გაყიდვის ღირებულებას შორის სხვაობა, შესაბამისად, აისახება საანგარიშგებო პერიოდის მოგების 5210 ან სანგარიშგებო პერიოდის ზარალის 5220 ანგარიშზე.

20. ძირითადი აქტივების უსასყიდლოდ გადაცემა აისახება გრანტების (7600) ან სხვადასხვა კაპიტალური ხარჯების (7822) ანგარიშის დებეტსა და ძირითადი აქტივების შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში; ამასთან, ერთი დონის სახელმწიფო ერთეულების შემთხვევაში, გამცემის მიერ აისახება 2100 – ძირითადი აქტივების შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში და წმინდა ღირებულების 5100 ანგარიშის დებეტში, ხოლო მიმღების მიერ – ძირითადი აქტივების შესაბამისი ანგარიშების დებეტში და 5100 ანგარიშის კრედიტში.

21. კულტივირებული აქტივების გასვლა ითვალისწინებს ცხოველებისა და მცენარეების რეალიზაციას ან სხვა სახით მათ გასავალს, რაც მოიცავს გაყიდულ ცხოველებს ან მათი მესაკუთრეების მიერ დაკლულ ცხოველებს და სასარგებლო მომსახურების ვადის გასვლამდე მოჭრილ მცენარეებს. ამასთან, კულტივირებული აქტივების გასვლა არ მოიცავს ცხოველებისა თუ მცენარეების გაუთვალისწინებელ დანაკარგებს, რაც განპირობებულია ეპიდემიების გავრცელებით, დაბინძურებით, გვალვით, შიმშილობითა თუ სხვა სახის სტიქიური უბედურებებით.

22. ცხოველებისა და მცენარეების ბუნებრივი მიზეზებით გამოწვეული შემთხვევითი დანაკარგები, ხანდაზმულობის გამო ცხოველებისა და მცენარეების ღირებულების შემცირება ძირითადი კაპიტალის მოხმარებას წარმოადგენს.

23. ფინანსური ლიზინგით შეძენილი ძირითადი აქტივები აღირიცხება, როგორც მომხმარებლის ან მოიჯარის მიერ შეძენილი და მფლობელობაში არსებული აქტივები (და არა მისი კანონიერი მფლობელის ან მეიჯარის მიერ). შეძენა აღირიცხება, როგორც სესხის სახით კლასიფიცირებული ფინანსური მოთხოვნის ხარჯზე შეძენილი აქტივები და მოიჯარის ბალანსში აისახება ძირითადი აქტივების (2100) შესაბამისი ანგარიშების დებეტსა და სესხების (1320) ანგარიშის კრედიტში.

24. ჩვეულებრივი (საოპერაციო) იჯარის შემთხვევაში ძირითადი აქტივები რჩება მეიჯარის ბალანსზე, ხოლო მოიჯარის მიერ გადასახდელი საიჯარო გადასახდელები აღიარდება ხარჯებად და აისახება საქონლის და მომსახურების (7200) ანგარიშის დებეტსა და ნაღდი ფული სალაროში (1100) ან ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში. ამასთან, ჩვეულებრივი (საოპერაციო) იჯარით აღებული ძირითადი აქტივები აისახება საცნობარო მუხლში – საოპერაციო იჯარით აღებული ძირითადი აქტივები და მათთან დაკავშირებული დანახარჯები – 01.

25. ჩვეულებრივი (საოპერაციო) იჯარით აღებული შენობა-ნაგებობის კეთილმოსაწყობად გაწეული კაპიტალური დანახარჯები აღირიცხება საქონლისა და მომსახურების გამოყენებაში და აისახება საცნობარო მუხლში – საოპერაციო იჯარით აღებული ძირითადი აქტივები და მათთან დაკავშირებული დანახარჯები – 01.

    მუხლი 24. ძირითადი აქტივების ღირებულებითი შეფასება

1. ძირითადი აქტივების მიღება აისახება ღირებულებით, რომელიც გულისხმობს წარმოების ან შეძენისთვის გადახდილ ფულად სახსრებს ან მათ ეკ ვივალენტებს და მოიცავს შემდეგს: შესყიდვის ფასს, საიმპორტო ბაჟს, უკან დაუბრუნებად გადასახადებს, ასევე აქტივის დანიშნულებისამებრ გამოსაყენებლად სამუშაო მდგომარეობაში მოსაყვანად საჭირო სხვა პირდაპირ ხარჯებს და საკუთრების უფლების გადაცემასთან დაკავშირებულ ყველა ხარჯს.

2. აქტივის შეძენასთან დაკავშირებული პირდაპირი ხარჯებია:

ა) აქტივისათვის ადგილმდებარეობის მომზადების ხარჯი;

ბ) აქტივის ადგილზე მიტანისა და დატვირთვა-გადმოტვირთვის ხარჯები;

გ) მონტაჟის და დემონტაჟის ხარჯი.

3. საკუთრების უფლების გადაცემასთან დაკავშირებული ხარჯებია:

ა) შემფასებლების, ინჟინრების, არქიტექტორების, იურისტებისა და უძრავი ქონების გაყიდვის აგენტების მომსახურების ანაზღაურება;

ბ) გადასახადები, რომლებიც გადაიხდება საკუთრების უფლების გადაცემისას.

4. ადმინისტრაციული და სხვა საერთო ზედნადები ხარჯები არ მიეკუთვნება ძირითადი აქტივების ღირებულებას, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც ისინი პირდაპირაა დაკავშირებული აქტივის შეძენასთან ან სამუშაო მდგომარეობაში მოყვანასთან.

5. მანქანა-დანადგარების გამოცდასთან დაკავშირებული ხარჯები არ მიეკუთვნება მათ ღირებულებას, თუკი ეს არ არის აუცილებელი აქტივის სამუშაო მზადყოფნაში მოყვანისათვის.

6. ძირითადი აქტივების გეგმური გამომუშავების მისაღწევად გაწეული თავდაპირველი საექსპლუატაციო გასავლები არ მიეკუთვნება აქტივების ღირებულებას და აღირიცხება ხარჯების სახით.

7. აქტივის შეძენასთან, წარმოებასა ან მშენებლობასთან უშუალოდ დაკავშირებული სესხით სარგებლობის დანახარჯების ხარჯების სახით აღიარება სახელმწიფო ერთეულების მიერ ხდება მათი გაწევისთანავე.

8. შესაძლებელია ორგანიზაციების მიერ აქტივის შეძენასთან, წარმოებასა ან მშენებლობასთან უშუალოდ დაკავშირებული სესხით სარგებლობის დანახარჯების კაპიტალიზაცია, სათანადო აუცილებელი პირობების არსებობის შემთხვევაში.

9. სესხის სარგებლობასთან დაკავშირებული დანახარჯების კაპიტალიზაცია აქტივის ღირებულების ნაწილის სახით იწყება მაშინ, როდესაც:

ა) აქტივზე გაწეულია პირველადი დანახარჯები;

ბ) გაწეულია სესხით სარგებლობასთან დაკავშირებული პირველადი დანახარჯები;

გ) დაწყებულია მოცემული აქტივის გამოსაყენებლად ან გასაყიდ მდგომარეობაში მოსაყვანად პირველადი სამუშაოები.

10. ძირითადი აქტივის ღირებულების გაანგარიშებისას შესყიდვის ფასს აკლდება ყოველგვარი სავაჭრო ფასდათმობები და შეღავათები.

11. ორგანიზაციის მიერ შექმნილი აქტივის ღირებულება განისაზღვრება შეძენილი აქტივის ანალოგიურად.

12. ორგანიზაციის მიერ აქტივის წარმოების შემთხვევაში, ნედლეულისა და მასალების, შრომითი და სხვა რესურსების უჩვეულოდ მაღალი (ზენორმატიული) დანახარჯები არ ემატება აქტივის საბალანსო ღირებულებას.

13. შენობა-ნაგებობების წარმოებისას, მისი ღირებულება მოიცავს სამშენებლო მოედნის გაწმენდისა და მომზადების ხარჯებს, ასევე, ყველა მოწყობილობის, აპარატურისა და ხელსაწყოს ღირებულებას, რომლებიც ამ შენობა-ნაგებობის განუყოფელ ნაწილებს წარმოადგენენ.

14. კომპიუტერის პროგრამული უზრუნველყოფის ღირებულების განსაზღვრის საფუძველია, პროგრამული უზრუნველყოფისათვის გადახდილი თანხა, თუ იგი შეძენილია სხვა საწარმოს ან ორგანიზაციისაგან, ან წარმოების ღირებულება, თუ იგი დამუშავდა საკუთარი სახსრებით.

15. ლიტერატურის, ხელოვნებისა და გასართობი ჟანრის ნაწარმოებთა ორიგინალური ნიმუშების (ორიგინალური ფილმები, ხმის ჩანაწერები, ხელნაწერები, მაგნიტური ლენტები და ნიმუშები, რომლებზეც ჩაწერილია ან განსახიერებულია დრამატული წარმოდგენები, რადიო და სატელევიზო პროგრამები, მუსიკალური წარმოდგენები, სპორტული მოვლენები, ლიტერატურისა და ხელოვნების ნაწარმოებები) ღირებულება განისაზღვრება შეძენის ფასებით, ან წარმოების ღირებულებით.

16. საძიებო სამუშაოების შედეგად მიღებული აქტივის ღირებულება არ განისაზღვრება მოძიების შედეგად ახლად აღმოჩენილი საბადოების ღირებულებით. იგი განისაზღვრება იმ რესურსების ღირებულებით, რომელიც საანგარიშგებო პერიოდის განმავლობაში იქნა განთავსებული საძიებო სამუშაოებში.

17. ახალი გასართობი ჟანრის, ლიტერატურული და ხელოვნების ორიგინალური ნაწარმოებების შექმნა თუ საკუთარი ხარჯებით ხორციელდება და მათი გამოყენების შედეგად მომავალში მისაღები სარგებლის მიმდინარე ღირებულების დადგენა შეუძლებელია, სხვა ინფორმაციის არარსებობის პირობებში, შესაძლებელია ორიგინალის მიღება მისი წარმოების ღირებულებით შეფასდეს.

    მუხლი 25. ძირითადი აქტივების ექსპლუატაციასთან დაკავშირებული დანახარჯები

1. ძირითადი აქტივების თავდაპირველი ღირებულებით აღიარების შემდგომ ექსპლუატაციასთან დაკავშირებული დანახარჯები, რაც იწვევს აქტივების არსებით გაუმჯობესებას, წარმოადგენს კაპიტალურ შეკეთებას, რომელიც ემატება აქტივების საბალანსო ღირებულებას და აღირიცხება როგორც ძირითადი აქტივების მიღება.

2. ძირითადი აქტივების მოვლა-შენახვისა და მიმდინარე შეკეთებისათვის მოხმარებული საქონელი და მომსახურება აღირიცხება, როგორც საქონლისა და მომსახურების გამოყენება.

3. განსაზღვრებით, არსებითი გაუმჯობესება არ ნიშნავს ახალი აქტივების შექმნას და მათ ცალკე იდენტიფიცირებას. თითოეული ასეთი გაუმჯობესების ღირებულება ემატება მოცემული აქტივის არსებულ ღირებულებას.

4. კაპიტალური შეკეთება მოიცავს აქტივის განახლებას, რეკონსტრუქციას და გაფართოებას, რომელიც წარმოადგენს გაანალიზებულ საინვესტიციო გადაწყვეტილებას, რომელიც შეიძლება ნებისმიერ მომენტში განხორციელდეს და არ არის ნაკარნახევი აქტივის მდგომარეობიდან გამომდინარე, აუმჯობესებს აქტივის საექსპლუატაციო თვისებებს, ზრდის მოცულობას და მწარმოებლურობას ან მნიშვნელოვნად ახანგრძლივებს აქტივის წინასწარ განსაზღვრულ სასარგებლო მომსახურების ვადას.

5. კაპიტალურ შეკეთებაზე გაწეული დანახარჯები შესაძლებელია იყოს:

ა) შენობა-ნაგებობების ელემენტების მოდიფიკაცია მათი სასასრგებლო მომსახურების ვადის გახანგრძლივების მიზნით, ასევე მწარმოებლურობის ამაღლების მიზნით;

ბ) მანქანა-დანადგარების ნაწილების გაუმჯობესება წარმოებული პროდუქციის ხარისხის ამაღლების მიზნით;

გ) ახალი საწარმოო პროცესების დანერგვა ოპერაციული ხარჯების არსებითად შემცირების მიზნით.

6. ძირითადი აქტივების ექსპლუატაციასთან დაკავშირებული დანახარჯები, აქტივების სამუშაო მდგომარეობაში შენახვისა და მიმდინარე შეკეთებისთვის, რაც გავლენას არ ახდენს მათ საწარმოო სიმძლავრეზე, ხარისხზე, მომსახურების პოტენციალზე ან სასიცოცხლო ციკლზე, აღიარდება ხარჯებად.

7. არსებული ძირითადი აქტივების მოვლა-შენახვის და მიმდინარე შეკეთების დამახასიათებელი ნიშნებია:

ა) წარმოადგენენ ქმედებებს, რომელთა პერიოდული განხორციელებაც ევალებათ ძირითადი აქტივების მფლობელებს ან მომხმარებლებს, რათა შესაძლებელი იყოს ამგვარი აქტივების გამოყენება მათთვის განსაზღვრული სასარგებლო მომსახურების პერიოდის განმავლობაში;

ბ) არ ცვლიან ძირითად აქტივებს ან მათ საექსპლუატაციო თვისებებს, ინახავენ მუშა მდგომარეობაში ან დაზიანების შემთხვევაში აღადგენენ მათ საწყის მდგომარეობას.

8. ძირითადი აქტივების ექსპლუატაციასთან დაკავშირებული დანახარჯები – აქტივების არსებითი გაუმჯობესება – აღირიცხება ძირითადი აქტივების (2100) შესაბამისი ანგარიშების დებეტში, ფულადი და სხვა ანგარიშების კრედიტთან კორესპონდენციით.

9. ძირითადი აქტივების ექსპლუატაციასთან დაკავშირებული დანახარჯები – მოვლა-შენახვა და მიმდინარე შეკეთება – აღირიცხება საქონლისა და მომსახურების გამოყენების ანგარიშის (7200) დებეტში, ფულადი და სხვა ანგარიშების კრედიტთან კორესპონდენციით.

    მუხლი 26. ძირითადი აქტივის პირველადი ასახვის შემდგომი შეფასება, ძირითადი კაპიტალის მოხმარება

1. აქტივად პირველადი ასახვის შემდგომ, ძირითადი აქტივი აღირიცხება მისი ნარჩენი (საბალანსო) ღირებულებით, რომელიც მიიღება ყველა იმ ცვლილებების გათვალისწინებით, რასაც შეიძლება ადგილი ჰქონოდა მათი მიღების შემდეგ. ასეთი ცვლილებებია: ძირითადი კაპიტალის მოხმარება, მოგება ან ზარალი ფლობიდან, ამოწურვა/გამოფიტვა, ხარისხის გაუარესება, გაუთვალისწინებელი დაძველება და განსაკუთრებული დანაკარგები.

2. ძირითადი კაპიტალის მოხმარება წარმოადგენს საანგარიშგებო პერიოდის განმავლობაში, ფიზიკური ცვეთის, ნორმირებული მორალური ცვეთისა და ნორმირებული შემთხვევითი დაზიანების შედეგად, ერთეულის მფლობელობაში არსებული ძირითადი აქტივების ღირებულების შემცირებას, გარდა საკუთარი სახსრებით კაპიტალის შექმნის შემთხვევისა, როცა ძირითადი კაპიტალის მოხმარება, კაპიტალის წარმოების პროცესში გამოყენებულ ძირითად აქტივებთან არის დაკავშირებული.

3. ძირითადი კაპიტალის მოხმარება გაიანგარიშება ყველა სახის მატერიალურ და არამატერიალურ ძირითად აქტივებთან მიმართებაში.

4. ძირითადი კაპიტალის მოხმარება ითვალისწინებს ცხოველების და მცენარეების ბუნებრივი მიზეზებით გამოწვეულ შემთხვევით დანაკარგებს, აგრეთვე ცხოველების და მცენარეების ხანდაზმულობის გამო მათი ღირებულების შემცირებას. ამასთან, ძირითადი კაპიტალის მოხმარება არ მოიცავს ცხოველებისა თუ მცენარეების გაუთვალისწინებელ დანაკარგებს, რაც განპირობებულია ეპიდემიების გავრცელებით, დაბინძურებით, გვალვით, შიმშილობით თუ სხვა სახის სტიქიური უბედურებებით, ასევე, მოულოდნელი ტექნოლოგიური განვითარების შედეგად მიღებულ დანაკარგებს, რომელმაც შესაძლოა მნიშვნელოვნად შეამციროს არსებული ძირითადი აქტივების სასარგებლო მომსახურების ვადა და არაწარმოებული აქტივების, როგორიცაა მიწა და ბუნებრივი ნედლეული, გამოფიტვისა თუ ხარისხობრივი გაუარესების პერიოდი. ეს მოვლენები აღირიცხება სხვა ეკონომიკურ ნაკადებში.

5. ძირითადი აქტივები ბალანსიდან ჩამოიწერება მოქმედი კანონმდებლობის შესაბამისად.

    მუხლი 27. მატერიალური მარაგების კლასიფიკაცია

1. ანგარიში – მატერიალური მარაგები (2200) – მოიცავს ორგანიზაციის მფლობელობაში არსებულ ისეთ მარაგებს, რომლებიც:

ა) გამოხატულია საქონლის, ან მარაგის ფორმით და იხარჯება საწარმოო პროცესში;

ბ) გამოხატულია საქონლის, ან მარაგის ფორმით და იხარჯება ან ნაწილდება მომსახურების გაწევის პროცესში;

გ) ინახება გასაყიდად ან გასანაწილებლად სამეურნეო საქმიანობის პროცესის ნორმალური მიმდინარეობისას; ან

დ) გამოიყენება გასაყიდი ან გასანაწილებელი პროდუქციის წარმოების პროცესში.

2. ამ ინსტრუქციის მიზნებისათვის, მატერიალური მარაგები კლასიფიცირდება სტრატეგიულ მარაგებად (2210) და სხვა მატერიალურ მარაგებად (2220).

3. ანგარიშზე – სტრატეგიული მარაგები (2210) – აღირიცხება სტრატეგიული მნიშვნელობის რესურსები, რომლებსაც განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვთ ქვეყნისათვის, ინახება სტრატეგიული მიზნებისა და საგანგებო შემთხვევებისათვის; ასევე საქონელი, რომელიც ინახება ბაზრის მარეგულირებელი ორგანოების მიერ, დეფიციტის აღმოსაფხვრელად.

4. ანგარიშზე – სხვა მატერიალური მარაგები (2220) – აღირიცხება ნედლეული და მასალები; დაუმთავრებელი წარმოება, მზა პროდუქცია, შემდგომი რეალიზაციისათვის შეძენილი საქონელი, ფულადი დოკუმენტები, სათადარიგო ნაწილები (მიუხედავად მათი ღირებულებისა) და სხვა დანარჩენი მატერიალური მარაგები.

5. ანგარიშზე – ნედლეული და მასალები (2221) – აღირიცხება ყველა ის ნედლეული და მასალა, რომლიც ინახება წარმოების ან/და მომსახურების პროცესში გამოსაყენებელად და მონაწილეობას ღებულობს წარმოებული პროდუქციის და მომსახურების ღირებულების გაანგარიშებაში.

6. ანგარიშზე – დაუმთავრებელი წარმოება/მომსახურება (2222) – აღირიცხება ისეთი პროდუქცია და მომსახურება, რომლებიც ნაწილობრივადაა დამუშავებული, წარმოებული ან გაწეული და არ ექვემდებარება სხვა ერთეულზე გაყიდვას, მიწოდებას ან გადაცემას აღნიშნული პროდუქციის საბოლოო დამუშავებამდე და წარმოების (მომსახურების) პროცესის დასრულებამდე.

7. ანგარიშზე – მზა პროდუქცია (2223) – აღირიცხება წარმოების პროცესში მარაგების ტექნოლოგიური გადამუშავების შედეგად მიღებული განსაკუთრებული ტიპის მარაგები, რომლებიც, ჯერ კიდევ ინახება მისი მწარმოებლის მიერ და სხვა ერთეულებზე მიწოდებამდე არ ექვემდებარება შემდგომ დამუშავებას. მზა პროდუქცია მოიცავს როგორც გასაყიდად, ასევე სხვა ერთეულებისათვის გადასაცემად წარმოებულ პროდუქციას.

8. ანგარიშზე – შემდგომი რეალიზაციისათვის შეძენილი საქონელი (2224) – აღირიცხება როგორც ეკონომიკურად მნიშვნელოვანი ფასებით, ასევე ეკონომიკურად უმნიშვნელო ფასებით გაყიდვის ან სხვა ერთეულზე უსასყიდლოდ გადაცემის მიზნით შეძენილი ისეთი საქონელი, რომელსაც შესყიდვის მომენტში უკვე გააჩნია მზა პროდუქციის სახე და მისი ფიზიკური ფორმის მკვეთრი ცვლილებები მოსალოდნელი არ არის. საქონლის მფლობელი საჭიროების შემთხვევაში ახდენს მის ტრანსპორტირებას, შენახვას, კატეგორიებად დაყოფას, სორტირებას ან შეფუთვას, მისი საბოლოო მომხმარებლისათვის მიმზიდველ ფორმაში რეალიზაციის მიზნით.

9. ანგარიშზე – ფულადი დოკუმენტები (2225) – აღირიცხება ორგანიზაციის განკარგულებაში არსებული ფულადი დოკუმენტები. მათ შორის, მკაცრი აღრიცხვის ბლანკები (პირადობის მოწმობის ბლანკები, ანგარიშ- ფაქტურები და სხვა.), ტალონები საწვავსა და ზეთზე, კვებაზე და ა.შ, დასასვენებელი სახლების, სანატორიუმების, ტურბაზების საგზურები, საფოსტო მარკები, აქციზური მარკები, შრომის წიგნაკების ბლანკები და მათში ჩასართები და სხვა.

10. ანგარიშზე – სათადარიგო ნაწილები (2226) – აღირიცხება მარაგები (მიუხედავად მათი ღირებულებისა), რომლებიც განკუთვნილია მანქანების (სამედიცინო, ელექტროგამომთვლელი და სხვ), მოწყობილობების, სატრანსპორტო საშუალებების (ძრავები, საბურავები და სხვა) გაცვეთილი ნაწილების რემონტისათვის და მათ შესაცვლელად. ამასთან, ძვირადღირებული (500 ლარზე მეტი ღირებულების) სათადარიგო და დამხმარე ნაწილები, რომელთა გამოყენებას ორგანიზაცია აპირებს ერთზე მეტი სააღრიცხვო პერიოდის განმავლობაში და მათი გამოყენება შესაძლებელია მხოლოდ ძირითადი აქტივის რომელიმე კონკრეტულ ობიექტთან ერთად და გამოიყენება არარეგულარულად, აღიარდება და აღირიცხება ძირითად აქტივად. ამ შემთხვევაში, აქტივებად აღიარების საფუძველია, ამ აქტივების საშუალებით ორგანიზაციის მიერ მომავალი ეკონომიკური სარგებლის ან მომსახურების პოტენციალის მიღება სხვა აქტივებიდან, რაც შეიძლება არ მომხდარიყო ამ აქტივების გარეშე.

11. ანგარიშზე – სხვა დანარჩენი მატერიალური მარაგები (2227) – აღირიცხება მცირეფასიანი აქტივები, სამეურნეო მასალები, საკანცელარიო ნივთები, საწვავი სამეურნეო საჭიროებისთვის, კვების პროდუქტები და სხვადასხვა მატერიალური მარაგები, რომლებიც არ აღირიცხება სხვა მატერიალური მარაგების (2220) შესაბამის ანგარიშებზე.

    მუხლი 28. მატერიალური მარაგების მიღება და გასვლა

1. მატერიალური მარაგების მიღება აისახება მაშინ, როდესაც ადგილი აქვს მატერიალური მარაგების შეძენას, წარმოებას ან სხვა ფორმით მიღებას.

2. მატერიალური მარაგები შემოსავალში აიღება მიღება-ჩაბარების აქტის ან მარაგების მიღების სამეურნეო მოვლენის დამადასტურებელი სხვა დოკუმენტების საფუძველზე.

3. მატერიალური მარაგების შეძენა აისახება მატერიალური მარაგების შესაბამისი ანაგარიშების დებეტსა და ნაღდი ფული სალაროში (1100), ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) ან სხვა კრედიტორული დავალიანებების (3200) შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში.

4. მატერიალური მარაგების უსასყიდლოდ მიღება ბუღალტრულად აღირიცხება მატერიალური მარაგების შესაბამისი ანგარიშების დებეტსა და ნებაყოფლობითი ტრანსფერების, გარდა გრანტებისა (6440); გრანტების (6300), (ერთი დონის სახელმწიფო ერთეულებს – ერთი დონის ბიუჯეტის დაფინანსებაზე მყოფ ორგანიზაციებს შორის – წმინდა ღირებულების (5100) ანგარიშის კრედიტში) ანგარიშების კრედიტში.

5. დაუმთავრებელი წარმოების არსებობის პირობებში, ნედლეულისა და მასალების, სხვა საქონლისა და მომსახურების, სამუშაო ძალისა და სხვა გამოყენებული რესურსების ღირებულების ასახვის მიზნით, ოპერაციათა აღრიცხვა ხორციელდება განუწყვეტლივ, წარმოების პროცესის თანმიმდევრულად. ტექნოლოგიური პროცესების დასრულებამდე ან მომსახურების საბოლოო სახის მიღებამდე შუალედური პროდუქტი აღირიცხება 2222 ანგარიშის დებეტსა და ნედლეულისა და მასალების (2221) და ხარჯების შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში. ამასთან, შესრულებული სამუშაოების შესაბამისად იზრდება დაუმთავრებელი წარმოების ანგარიში. წარმოების დასრულების მომენტისთვის, მზა პროდუქციის მიღების ოპერაცია აისახება მზა პროდუქციის (2223) ანგარიშის დებეტსა და დაუმთავრებელი წარმოების/მომსახურების (2222) ანგარიშის კრედიტში.

6. მატერიალური მარაგების მიღება ჩამოწერილი ძირითადი აქტივების დაშლის შედეგად, აღირიცხება მატერიალური მარაგების შესაბამისი ანგარიშების დებეტსა და სხვა არაკლასიფიცირებული შემოსავლების (6450) ანგარიშის კრედიტში.

7. სტრატეგიული მარაგების სახით შეძენილი საქონლის გაყიდვა აისახება როგორც არაფინანსური აქტივების გასვლა, შესაბამისად აღირიცხება ნაღდი ფული სალაროში (1100), ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) ან სხვა დანარჩენი დებიტორული დავალიანებების (1446) ანგარიშის დებეტსა და 2210 ანგარიშის კრედიტში.

8. სხვა მატერიალური მარაგების გაყიდვა აღირიცხება ნაღდი ფული სალაროში (1100), ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) ან სხვა დებიტორული დავალიანებების (1400) ანგარიშების შესაბამისი ანგარიშების დებეტსა და შემოსავლების შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში. ამასთან, გაყიდული მატერიალური მარაგების ღირებულება აისახება, როგორც ხარჯი და აღირიცხება საქონლისა და მომსახურების გამოყენების ხარჯის (7200) ანგარიშის დებეტსა და სხვა მატერიალური მარაგების (2220) შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში.

9. მატერიალური მარაგების უსასყიდლოდ გადაცემა აისახება საქონლისა და მომსახურების გამოყენების (7200), სუბსიდიების (7500), გრანტების (7600), სოციალური დახმარებების (7700) და სხვადასხვა მიმდინარე ხარჯების (7821) ანგარიშების დებეტსა და მატერიალური მარაგების შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში (ერთი დონის სახელმწიფო ერთეულებს შორის წმინდა ღირებულების (5100) დებეტში).

10. მატერიალური მარაგების საკუთარი მოხმარებისთვის გამოყენება აისახება საქონლისა და მომსახურების გამოყენების (7200) ანგარიშის დებეტსა და მატერიალური მარაგების შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში – ექსლუატაციაში გადაცემის დროს, ხოლო ექსპლუატაციაში მყოფი მატერიალური მარაგები, საჭიროების შემთხვევაში (თუ ორგანიზაციის მიერ განსაზღვრულია შიდა აღრიცხვის წესებით) აისახება საცნობარო მუხლში.

11. ფიზიკური გაუარესებით, ბუნებრივი შემთხვევითი დაზიანებითა და ქურდობების შედეგად გამოწვეული მატერიალური მარაგების დანაკარგები, აისახება როგორც მიზნობრივად გახარჯული მატერიალური მარაგების გასვლა, იმ შემთხვევაში, როცა მატერიალური მარაგების მოპარვისა და გაფუჭების შესახებ ინფორმაციის მოპოვება შეუძლებელია.

    მუხლი 29. მატერიალური მარაგების ღირებულებითი შეფასება

1. მატერიალური მარაგების მიღება ხდება ღირებულებით, რომელიც მოიცავს: მათ შეძენასთან, წარმოებასთან და გადამუშავებასთან დაკავშირებულ ყველა დანახარჯს.

2. მარაგების შეძენის დანახარჯები მოიცავს: მათი შეძენის ფასს, საბაჟო გადასახდს იმპორტზე, დაუბრუნებადი გადასახადების ჩათვლით, სატრანსპორტო, დამზადების ხარჯებს და ყველა იმ დანახარჯებს, რომლებიც უშუალოდ არის დაკავშირებული ნედლეულის და მასალების, დაუმთავრებელი წარმოების, მზა პროდუქციის, შემდგომი რეალიზაციისათვის შეძენილი საქონლის, ფულადი დოკუმენტების, სათადარიგო ნაწილების და სხვა დანარჩენი მატერიალური მარაგების შეძენასთან.

3. სავაჭრო დათმობა, სავაჭრო დანამატი არ ჩაირთვება შეძენის დანახარჯების გაანგარიშებაში.

4. დაუმთავრებელი წარმოების ამოღების ღირებულების განსაზღვრა ხორციელდება წარმოების ღირებულების შესაბამისად, სადაც ყველა გამოყენებული რესურსი შეფასებულია საბალანსო ღირებულებით.

5. მატერიალური მარაგებიდან გასაყიდი მარაგების ამოღების შეფასება ხორციელდება საბალანსო ღირებულებით, აქტივების გასვლისას საკუთრების უფლების გადაცემასთან დაკავშირებით ერთეულების მიერ გაწეული ნებისმიერი ხარჯის გამოკლებით, ხოლო შემდგომი რეალიზაციისათვის შეძენილი საქონლის ღირებულება განისაზღვრება შესყიდვის ფასებით, ტრანსპორტირების ხარჯის ჩათვლით.

6. თუ მატერიალური მარაგების ცალკეულ ოპერაციათა შეფასება შეუძლებელია, მატერიალურ მარაგებში განხორციელებული ცვლილებების განაშთვისას ორგანიზაცია იყენებს მატერიალური მარაგების შეფასების მეთოდებიდან ერთ-ერთს:

ა) ინდივიდუალურად გაწეული დანახარჯების მიხედვით შეფასების მეთოდი;

ბ) ფიფო (FIFO) მეთოდი – პირველი შემოსული პირველი გადის;

გ) საშუალო შეწონილი ღირებულების მეთოდი.

7. ძირითადი კაპიტალის მოხმარება მატერიალურ მარაგებზე არ ვრცელდება.

    მუხლი 30. ფასეულობების კლასიფიკაცია

1. ანგარიში – ფასეულობები (2300) – მოიცავს მნიშვნელოვანი ღირებულების წარმოებულ მარაგებს, რომლებიც შეძენილია და ინახება, როგორც ღირებულების დაგროვების საშუალება და არ გამოიყენება არც საბაზრო და არც არასაბაზრო წესით მომსახურების გასაწევად.

2. ფასეულობების სახით სახელმწიფო მმართველობის ერთეულები შესაძლებელია ფლობდნენ მემკვიდრეობით მიღებულ მნიშვნელოვან აქტივებს. მემკვიდრეობით მიღებული აქტივია ისტორიული შენობები და მონუმენტები, არქეოლოგიური ძეგლები, ნაკრძალები, ბუნებრივი დაცული ტერიტორიები და ხელოვნების ნიმუშები, რომელთა „ მემკვიდრეობით მიღებულ აქტივებად“ აღიარება ხდება მათი კულტურული, გარემოსთან დაკავშირებული და ისტორიული მნიშვნელობის გამო.

3. მემკვიდრეობით მიღებული აქტივების დამახასიათებელი ნიშან-თვისებებია:

ა) მათი კულტურული, გარემოსთან დაკავშირებული, საგანმანათლებლო და ისტორიული ფასეულობა თითქმის არასოდეს არ აისახება მათ ფინანსურ ღირებულებაზე, რომელიც უბრალოდ საბაზრო ფასის მიხედვით განისაზღვრება;

ბ) კანონით დადგენილი წესით, შესაძლებელია დაწესდეს გარკვეული აკრძალვები და შეზღუდვები მათ გამოყენებაზე რეალიზაციის შემდეგ;

გ) ასეთი აქტივები წარმოადგენს შეუცვლელ ფასეულობას და მათი ღირებულება შესაძლებელია გაიზარდოს, მიუხედავად მათი ფიზიკური პირობების გაუარესებისა, და შესაძლებელია რთული აღმოჩნდეს მათი სასარგებლო მომსახურების ვადის განსაზღვრა.

4. სახელმწიფო ერთეულების მფლობელობაში არსებული მემკვიდრეობითი აქტივისათვის, თუ დამახასიათებელია მათი მემკვიდრეობითი ფასეულობისაგან განსხვავებული მომსახურების პოტენციალი (ისტორიული შენობის ოფისად გამოყენება), ასეთ შემთხვევაში, ისინი განიხილება ძირითად აქტივებად და მათი აღიარება და შეფასება ძირითადი აქტივების ანალოგიურად ხდება.

5. ფასეულობები მოიცავს: ძვირფას ქვებსა და ლითონებს, ხელოვნების ნიმუშებს და სხვა ფასეულობებს.

6. ანგარიშზე – ძვირფასი ქვები და ლითონები (2310) – აღირიცხება ალმასი, არამონეტარული ოქრო, პლატინა, ვერცხლი და სხვა, იმ შემთხვევაში, თუ აღნიშნული შუალედური რესურსების სახით განკუთვნილი არ არის წარმოების პროცესში მოხმარებისათვის.

7. ანგარიშზე – ხელოვნების ნიმუშები (2320) – აღირიცხება ნახატები, ქანდაკებები და სხვა, რაც ხელოვნების ნიმუშად ან ანტიკვარიატადაა აღიარებული.

8. ანგარიშზე – სხვა ფასეულობები (2330) – აღირიცხება ძვირფასი ქვებისა და ლითონებისაგან დამზადებული მაღალი ღირებულების საიუველირო ნაწარმი, კოლექციები, და სხვა ფასეულობები.

9. სახელმწიფო ერთეულების მფლობელობაში არსებული ფასეულობები, რომლებიც ძირითადად გამოფენილია მუზეუმებში და არ განეკუთვნება დაგროვების საშუალებებს, აღირიცხება როგორც სხვა მანქანა-დანადგარები.

    მუხლი 31. ფასეულობებით ოპერაციების კლასიფიკაცია

1. ფასეულობები, როგორც აქტივები, შესაძლოა იყოს შეძენილი, მიღებული საჩუქრად, მემკვიდრეობით ან კონფისკაციის შედეგად. ამასთან, ასეთი აქტივების გამოყენება, გარდა გამონაკლისი შემთხვევებისა, ნაღდი ფულადი რესურსების გენერირების მიზნით არ ხდება, აქტივების ამ მიმართულებით გამოყენებაზე სამართლებრივი თუ სოციალური შეზღუდვების არსებობის გამო.

2. ფასეულობების მიღება მოიცავს როგორც ამ აქტივის ღირებულებას, ასევე საკუთრების გადაცემასთან დაკავშირებულ ნებისმიერ ხარჯს, ხოლო გასვლის შემთხვევაში – საკუთრების გადაცემასთან დაკავშირებული ხარჯები აქტივის ღირებულებაში არ აისახება და აღირიცხება როგორც საქონლისა და მომსახურების გამოყენების ხარჯი.

3. ფასეულობების მიღება/გასვლა აისახება ფასეულობების შესაბამისი ანგარიშების დებეტში/კრედიტში, სხვა ანგარიშების კრედიტთან კორესპონდენციით.

    მუხლი 32. ფასეულობების ღირებულებითი შეფასება

1. ფასეულობების მიღების შეფასება ხდება მის ღირებულებაზე აქტივების შეძენისას საკუთრების უფლების გადაცემასთან დაკავშირებით გაწეული ნებისმიერი ხარჯის დამატებით.

2. ფასეულობების გასვლის შეფასება ხდება გაყიდვის ფასიდან აქტივების გასვლისას საკუთრების უფლების გადაცემასთან დაკავშირებით გაწეული ნებისმიერი ხარჯის გამოკლებით.

3. ფასეულობების რეალური ღირებულება დროთა განმავლობაში შესაძლებელია გაიზარდოს, უკიდურეს შემთხვევაში, არ შემცირდეს, ხოლო ხარისხი, ნორმალურ პირობებში შენახვისას, არ გაუარესდეს.

4. ფასეულობების ორგანიზებული ბაზრის არსებობის პირობებში, მათი ღირებულებითი შეფასება შეიძლება მოხდეს მიმდინარე საბაზრო ფასებით, აგენტების ყოველგვარი გასამრჯელოების ან საკომისიო გადასახდელების ჩათვლით. სხვა შემთხვევებში, ფასეულობები შესაძლებელია შეფასდეს იმ თანხით, როლითაც ისინი დაზღვეულნი არიან ხანძრის, ქურდობის და სხვა რისკებისაგან.

    მუხლი 33. არაწარმოებული აქტივების კლასიფიკაცია

1. ანგარიში – არაწარმოებული აქტივები (2400) – მოიცავს ბუნებრივად წარმოქმნილ მატერიალურ აქტივებს, რომელთა მიმართ უზრუნველყოფილია საკუთრების უფლების დაცვა და სამართლებრივი თუ ბუღალტრული ქმედებებით შექმნილ არამატერიალურ არაწარმოებულ აქტივებს, რომლებიც წარმოადგენენ საზოგადოებრივი მოწყობის პროდუქტებს. არაწარმოებული აქტივებია: მიწა, წიაღისეული, სხვა ბუნებრივი აქტივები და არაწარმოებული არამატერიალური აქტივები.

2. ანგარიშზე – მიწა (2410) – აღირიცხება გრუნტი, ნიადაგის საფარით და მასთან დაკავშირებული ზედაპირული წყლებისა და მნიშვნელოვანი გაუმჯობესების ჩათვლით, რომელთა ფიზიკური განცალკევება შეუძლებელია, შემდეგი ობიექტების გამოკლებით:

ა) მიწაზე ან მიწის ქვეშ აშენებული შენობა-ნაგებობები, როგორიცაა გზები, საოფისე შენობები და გვირაბები;

ბ) კულტივირებული ვენახები, ხეხილის ბაღები და სხვა პლანტაციები;

გ) მარცვლეული კულტურები და ცხოველების გასამრავლებელი ადგილები;

დ) წიაღისეული;

ე) არაკულტივირებული ბიოლოგიური რესურსები;

ვ) მიწისქვეშა წყლები.

3. ზედაპირული წყლები მოიცავს – წყალსაცავებს, ტბებს, მდინარეებს და სხვა წყლებს, რომელთა მიმართაც უზრუნველყოფილია კანონმდებლობით დადგენილი სარგებლობის უფლების რეალიზება და შესაძლებელია სუბიექტებს შორის ამ უფლების გადასაცემად ოპერაციების განხორციელება.

4. მიწის მნიშვნელოვან გაუმჯობესებად ითვლება ღონისძიებები, რომლებიც იწვევენ: მიწის რაოდენობრივი და ხარისხობრივი მახასიათებლების ან მიწის პროდუქტიულობის ზრდას, ან ეწინააღმდეგებიან მისი ხარისხის დაცემას (ზღვის ხარჯზე მიწის ტერიტორიის ამოშრობა ყურეების, ტალღასაწინააღმდეგო ჯებირებისა თუ დამბების მშენებლობით); ტყის გაკაფვა მიწის სამეწარმეო დანიშნულებით გამოყენების მიზნით; დამშრალი მიწების ირიგაცია საირიგაციო არხების მშენებლობით; ჭაობების დაშრობა, ჯებირების, ტალღის საწინააღმდეგო ჯებირებისა და სხვა სახის ბარიერების მშენებლობა წყალდიდობისა და ეროზიის თავიდან აცილების მიზნით და სხვა.

5. ანგარიშზე – წიაღისეული (2420) – აღირიცხება ნავთობის, ბუნებრივი გაზის, ნახშირის (ანტრაციტის, ბიტუმის და მურა ნახშირის ჩათვლით), ლითონის მადნის (შავი, ფერადი და ძვირფასი ლითონის ჩათვლით) და სასარგებლო არამადნეული წიაღისეულის (ქვის სატეხების, თიხისა და სილის კარიერების, ქიმიური ნივთიერებებისა და სასუქების საბადოების, მარილის, კვარცის, თაბაშირის, ბუნებრივი ძვირფასი ქვების, ასფალტის, ბიტუმისა და ტორფის საბადოების ჩათვლით) დადასტურებული მარაგები. ამასთან, შახტების ტანი, ჭაბურღილები და სასარგებლო წიაღისეულის მოსაპოვებლად საჭირო სხვა ნაგებობები მიეკუთვნება ძირითად აქტივებს.

6. ანგარიშზე – სხვა ბუნებრივი აქტივები (2430) – აღირიცხება ელექტრომაგნიტური სპექტრი და სხვა დანარჩენი ბუნებრივი აქტივები.

7. ელექტრომაგნიტურ სპექტრში აღირიცხება რადიოსიხშირეების ნაკრები, რაც ხმის, მონაცემებისა და სატელევიზიო სიგნალების გადაცემისას გამოიყენება.

8. სხვა დანარჩენი ბუნებრივი აქტივები მოიცავს არაკულტივირებულ ბიოლოგიურ რესურსებს და წყლის რესურსებს.

9. არაკულტივირებულ ბიოლოგიურ რესურსებში აღირიცხება ცხოველები და მცენარეები, რომლებზეც შეიძლება სარგებლობის უფლების დაწესება და დაცვა, მიუხედავად იმისა, რომ მათი ბუნებრივი ზრდა ან/და განახლება (რეგენერაცია) რომელიმე ერთეულის უშუალო კონტროლის, პასუხისმგებლობისა და მართვის ქვეშ არ იმყოფება (ხელუხლებელი ტყეები და თევზის მარაგები, რომელთა კომერციული ექსპლუატაცია შესაძლებელია). ამასთან, არაკულტივირებული ბიოლოგიური რესურსები მოიცავს მხოლოდ იმ რესურსებს, რომლებსაც ეკონომიკური ღირებულება გააჩნიათ, და არ შედიან მასთან დაკავშირებული მიწის ღირებულებაში.

10. წყლის რესურსებში აღირიცხება გრუნტისა და სხვა მიწისქვეშა წყლების რესურსები, რომლებიც:

ა) საკმაოდ დეფიციტურია იმისათვის, რომ მათზე სარგებლობის უფლებების დაწესებისა და/ან გამოყენების უზრუნველყოფა გამართლებული იყოს;

ბ) ეკონომიკური მიზნებისათვის მათი გამოყენების საშუალებას იძლევა და ასეთი ექსპლუატაცია უახლოეს მომავალშია შესაძლებელი;

გ) გააჩნიათ ეკონომიკური ღირებულება, რომელიც მიწის ღირებულებაში არ შედის.

11. ანგარიშზე – არამატერიალური არაწარმოებული აქტივები (2440) – აღირიცხება საზოგადოებრივი მოწყობისათვის განკუთვნილი პროდუქტები, რომელთა არსებობაც დადასტურებულია სამართლებრივი ან ბუღალტრული ქმედებებით, რომლებიც მფლობელებს უფლებას აძლევენ წარმართონ ესა თუ ის კონკრეტული სახის საქმიანობა, ან აწარმოონ კონკრეტული სახის საქონელი ან მომსახურება, და ამასთან, სხვა ერთეულებს აუკრძალონ მსგავსი საქმიანობის წარმართვა მესაკუთრეების ნებართვის გარეშე. არამატერიალური არაწარმოებული აქტივებია: დაპატენტების ობიექტები, ლიზინგის და სხვა ხელშეკრულებები, აგრეთვე შეძენილი გუდვილი.

12. პატენტი არის არაწარმოებული არამატერიალური აქტივი, რომელიც უზრუნველყოფს გამოგონებების (ნივთიერებათა შემადგენლობები, პროცესები, ელექტრონული და ელექტრო სქემები, მოწყობილობები, ფარმაცევტული შემადგენლობანი და ხელოვნურად შექმნილი ცოცხალი ორგანიზმების ახალი სახეები) დაცვას სამართლებრივად ან სასამართლო გადაწყვეტილებებით.

13. ლიზინგის და სხვა ხელშეკრულებები, რომელთა კლასიფიცირებაც ხდება ეკონომიკურ აქტივებად, მოიცავს – ლიზინგის ხელშეკრულებებს მიწაზე, შენობა–ნაგებობებზე და მანქანადანადგარებზე; ელექტრომაგნიტური სპექტრის ან სასარგებლო წიაღისეული საბადოების გამოყენების ექსკლუზიურ უფლებებს; ხელშეკრულებებს სპორტსმენებსა და ავტორებთან; აგრეთვე, უფლებებს ჯერ კიდევ არაწარმოებული მატერიალური აქტივების შეძენაზე.

14. შეძენილი გუდვილი ეწოდება სხვაობას მოქმედი საწარმოსათვის გადახდილ ღირებულებასა და მისი აქტივების ღირებულებას შორის, ვალდებულებების გამოკლებით.

    მუხლი 34. არაწარმოებული აქტივებით ოპერაციების კლასიფიკაცია

1. არაწარმოებული აქტივების ეკონომიკურ აქტივად აღიარება ბუღალტრულ აღრიცხვაში აისახება სხვა ეკონომიკურ ნაკადებად და აღირიცხება არაწარმოებული აქტივების (2400) შესაბამისი ანგარიშების დებეტსა და აქტივების სხვა მოცულობითი ცვლილებების (8200) ანგარიშის კრედიტში, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც სახელმწიფო მმართველობის ერთეული იძენს მიწას, რომელიც ფიზიკურად უცხო ქვეყნის ტერიტორიაზე მდებარეობს – ოპერაცია ამ მიწას შემსყიდველი მმართველობის ერთეულის ქვეყნის ეკონომიკური ტერიტორიის ნაწილად გარდაქმნის და არაწარმოებული აქტივი სისტემაში შედის ოპერაციის (არაწარმოებული აქტივის შეძენა) საშუალებით და არა სხვა ეკონომიკური ნაკადების სახით.

2. არაწარმოებული აქტივების ბუღალტრულ აღრიცხვაში მოხვედრის შემდეგ ოპერაციები, რომლებიც მათი საკუთრების შეცვლას ასახავს, აისახება ისევე, როგორც არსებული ძირითადი აქტივების ოპერაციები.

3. არაწარმოებული აქტივების სხვა ერთეულებისაგან შეძენა აისახება არაწარმოებული აქტივების (2400) შესაბამისი ანგარიშების დებეტსა და ნაღდი ფული სალაროში (1100), ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) ან სხვა კრედიტორული დავალიანებების (3200) შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში.

4. არაწარმოებული აქტივების სხვა ერთეულებისგან უსასყიდლოდ მიღება აისახება არაწარმოებული აქტივების (2400) შესაბამისი ანგარიშების დებეტსა და გრანტების (6300) ან ნებაყოფლობითი ტრანსფერების, გარდა გრანტებისა (6440) ანგარიშების კრედიტში, ერთი დონის სახელმწიფო ერთეულებს შორის – წმინდა ღირებულების (5100) კრედიტში.

5. მიწის ფართობის, ხარისხის ან პროდუქტიულობის გაზრდის თვალსაზრისით ან მისი ხარისხის დაცემის თავიდან აცილების მიზნით, შესაძლებელია განხორციელდეს საწარმოო საქმიანობები, რომელთა შედეგად შეიძლება შეიქმნას ახალი მყარი ნაგებობები. ეს ნაგებობი არ გამოიყენება უშუალოდ საქონლისა და მომსახურების წარმოებისათვის, რისთვისაც ნაგებობების უმრავლესობაა გამოყენებული. ასეთი ნაგებობების მშენებლობის შედეგი არის უფრო დიდი ფართობის ან უკეთესი ხარისხის მიწა და ამ მიწის გამოყენება წარმოებაში.

6. მიწის არსებითი გაუმჯობესება მიწის ფართობის, ხარისხის ან პროდუქტიულობის გაზრდის თვალსაზრისით ან მისი ხარისხის დაცემის თავიდან აცილების მიზნით, განიხილება როგორც არაწარმოებული აქტივების მიღება. ამასთან, მიწის არსებით გაუმჯობესებაზე გაწეული ხარჯებით, იზრდება მიწის საბალანსო ღირებულება.

7. სასარგებლო წიაღისეულის მოპოვებასთან დაკავშირებული გვირაბებისა და სხვა ნაგებობების მიღება ითვლება ნაგებობების მიღებად და არა მიწის არსებით გაუმჯობესებად. აღნიშნული აქტივები გამოიყენება იმ მიწისაგან დამოუკიდებლად, რომლის მეშვეობითაც ხდება მათი მოპოვება. მშენებლობის მიზნით ადგილის გასუფთავება და მომზადება, ასევე, არ კლასიფიცირდება მიწის გაუმჯობესებად.

8. წიაღისეული აქტივების მესაკუთრეობა, უმეტესად მიწისაგან დამოუკიდებელია და მათი შეფასება შესაბამისად, ცალ-ცალკე უნდა მოხდეს, თუ კანონმდებლობით არ არის განსაზღვრული, რომ წიაღისეული აქტივების ფლობა წარმოადგენს მიწის ფლობის განუყოფელ ნაწილს.

9. არაწარმოებული აქტივების გაყიდვა აღრიცხვაში აისახება ძირითადი აქტივების გაყიდვის ოპერაციების ანალოგიურად.

10. არაწარმოებული აქტივების უსასყიდლოდ გადაცემა აისახება გრანტების (7600) ან სხვადასხვა კაპიტალური ხარჯების (7822) ანგარიშების დებეტსა (ერთი დონის სახელმწიფო ერთეულებს შორის – წმინდა ღირებულების (5100) დებეტში) და არაწარმოებული აქტივების (2400) შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში.

11. სახელმწიფო მმართველობის ერთეულს, როგორც წიაღისეული აქტივის მესაკუთრეს, შეუძლია აქტივები დაუთმოს ან იჯარით გადასცეს მეორე ერთეულს, რაც ამ უკანასკნელს უფლებას აძლევს ნაწილობრივი გადახდების, როიალტის, განხორციელების სანაცვლოდ აწარმოოს აქტივების მოპოვება განსაზღვრული პერიოდის განმავლობაში. ასეთი შეთანხმება მიწის მესაკუთრის მიერ მოიჯარისათვის, რენტის ანაზღაურების სანაცვლოდ, მიწის გამოყენების უფლების გადაცემაა, ხოლო მიღებული გადახდები მიეკუთვნება ქონებასთან დაკავშირებული შემოსავლების ოპერაციებს და არა აქტივების გასვლას.

12. ამოწურვა/გამოფიტვა გულისხმობს წიაღისეული აქტივების, არაკულტივირებული ბიოლოგიური რესურსების ან წყლის რესურსების ღირებულების შემცირებას მათი გარკვეული ნაწილის გამოყენების შედეგად. აღნიშნული წარმოადგენს სხვა ეკონომიკურ ნაკადებს და არა ოპერაციებს.

13. ამოწურვა/გამოფიტვა ბუღალტრულად აღირიცხება აქტივების სხვა მოცულობითი ცვლილებების (8200) ანგარიშის დებეტსა და არაწარმოებული აქტივების (2400) შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში.

14. პატენტის ან სხვა არამატერიალური არაწარმოებული აქტივის ამორტიზაცია მისი სასარგებლო მომსახურების ან მოქმედების ვადის განმავლობაში წარმოადგენს სხვა ეკონომიკურ ნაკადს და არა ოპერაციას.

    მუხლი 35. არაწარმოებული აქტივების ღირებულებითი შეფასება

1. არაწარმოებული აქტივების შეძენის ღირებულებითი შეფასება ხდება გადახდილ ფასზე აქტივების საკუთრების უფლების გადაცემასთან დაკავშირებით გაწეული ნებისმიერი ხარჯის დამატებით.

2. არაწარმოებული აქტივების გასავლის შეფასება ხდება გაყიდვის ფასიდან სახელმწიფო მმართველობის ერთეულების მიერ აქტივების გასვლისას საკუთრების უფლების გადაცემასთან დაკავშირებით გაწეული ნებისმიერი ხარჯის გამოკლებით.

3. მიწა და შენობები, მათი ერთად შეძენის შემთხვევაშიც, აღირიცხება ცალ-ცალკე როგორც დამოუკიდებელი აქტივები. ღირებულებითი შეფასების საფუძვლად შესაძლებელია გამოყენებულ იქნეს, შეფასების გზით დადგენილი მიწის ღირებულებასა და მასზე არსებული ნაგებობების ღირებულების თანაფარდობა.

4. მიწა არაამორტიზირებადი აქტივია, გააჩნია შეუზღუდავი მომსახურების ვადა და შესაბამისად არ ხდება მისი ცვეთა.

5. მიწის ღირებულების ცვლილება არ ცვლის მასზე განლაგებული შენობების მომსახურების ვადის ხანგრძლივობას.

6. მიწის მნიშვნელოვანი გაუმჯობესება იმ შემთხვევაში, როცა მისი გამოყოფა მიწისგან რეალურად შეუძლებელია, შედის მიწის ღირებულებაში.

    მუხლი 36. ფინანსური აქტივები და ვალდებულებები და სხვა დებიტორული (კრედიტორული) დავალიანებები

1. ფინანსური აქტივების (ვალდებულებების) და სხვა დებიტორული (კრედიტორული) დავალიანებების თითოეული კატეგორიისათვის არსებობს საბალანსო ტოლობა – სააღრიცხვო პერიოდის დასაწყისისათვის ბალანსში ფინანსური აქტივების (ვალდებულებების) და დებიტორული (კრედიტორული) დავალიანებების განსაზღვრული კატეგორიის ღირებულებას დამატებული სააღრიცხვო პერიოდის განმავლობაში ოპერაციათა განხორციელების შედეგად ამ კატეგორიით მიღებული (აღებული) აქტივების (ვალდებულებების) და დებიტორული (კრედიტორული) დავალიანებების მთლიანი ღირებულება, გამოკლებული სააღრიცხვო პერიოდის განმავლობაში ოპერაციათა განხორციელების შედეგად ამ კატეგორიიდან გასული (დაფარული) აქტივების (ვალდებულებების) და დებიტორული (კრედიტორული) დავალიანებების მთლიანი ღირებულება და დამატებული სხვა ეკონომიკური ნაკადების წმინდა ღირებულება, რომლებიც გავლენას ახდენენ ამ კატეგორიის აქტივებზე (ვალდებულებებზე) და დებიტორულ (კრედიტორულ) დავალიანებებზე, სააღრიცხვო პერიოდის ბოლოსათვის ბალანსში ამ კატეგორიის აქტივების (ვალდებულებების) და დებიტორული (კრედიტორული) დავალიანებების ღირებულების ტოლია.

2. ფინანსური აქტივების და ვალდებულებების ზრდას ოპერაციების შედეგად, ეწოდება შესაბამისად, ფინანსური აქტივების და ვალდებულებების წარმოქმნა.

3. ფინანსური აქტივების და ვალდებულებების შემცირებას ოპერაციების შედეგად, ეწოდება შესაბამისად, ფინანსური აქტივების გასვლა ან ვალდებულებების დაფარვა.

4. როდესაც ერთი და იმავე სახის ინსტრუმენტი წარმოადგენს როგორც აქტივს, ასევე ვალდებულებას, აქტივებით ოპერაციები წარმოდგენილი უნდა იყოს, ვალდებულებებით განხორციელებული ოპერაციებისაგან განცალკევებით.

    მუხლი 37. ფინანსური აქტივების და ვალდებულებების განმარტებები

1. ფინანსური აქტივები და ვალდებულებები შედგება ფინანსური მოთხოვნებისა და ვალდებულებებისაგან, მონეტარული ოქროსა და ნასესხობის სპეციალური უფლებებისაგან (SDR).

2. ფინანსური მოთხოვნები წარმოადგენს აქტივებს, რომლებიც უფლებას აძლევს ერთ ინსტიტუციონალურ ერთეულს – აქტივის მფლობელს (კრედიტორს), მიიღოს ერთი ან რამდენიმე გადახდა მეორე ერთეულისაგან (დებიტორისაგან), ამ ორ ერთეულს შორის გაფორმებული ხელშეკრულებით გათვალისწინებული პირობების შესაბამისად.

3. მოთხოვნა, როგორც ღირებულების დაგროვების საშუალება, რომელიც უზრუნველყოფს კრედიტორისათვის ეკონომიკურ სარგებელს, წარმოადგენს აქტივს.

4. მოთხოვნის წარმოქმნისას, დებიტორს (აქტივის მეორე მხარეს), იმავდროულად, მოცემული აქტივის ღირებულების ტოლი ვალდებულება წარმოექმნება (გადახდა ან გადახდები, რომელთა მიღების უფლებაც გააჩნია კრედიტორს ხელშეკრულების შესაბამისად, წარმოადგენს აგრეთვე გადახდას ან გადახდებს, რომელთა უზრუნველყოფაზეც ვალდებულია დებიტორი ხელშეკრულების შესაბამისად).

5. ვალდებულება წარმოადგენს ეკონომიკური სარგებლის უზრუნველყოფის მოვალეობას იმ ინსტიტუციონალური ერთეულებისათვის, რომლებიც შესაბამისი მოთხოვნების მფლობელები არიან.

6. მონეტარული ოქრო და ნასესხობის სპეციალური უფლება (SDR) არ წარმოადგენს ფინანსურ მოთხოვნებს და არც რომელიმე სხვა ინსტიტუციონალური ერთეულის ვალდებულებას.

7. ამ ინსტრუქციის მიზნებისათვის, მონეტარული ოქრო და ნასესხობის სპეციალური უფლება (SDR) ფინანსურ აქტივებად განიხილება (როგორც ეკონომიკური სარგებელის მიღების და ღირებულების დაგროვების საშუალებები) და მოთხოვნების დაფარვისა და სხვა სახის ოპერაციების დაფინანსებისას გადახდის საშუალებებს წარმოადგენენ.

    მუხლი 38. ფინანსური აქტივებისა და ვალდებულებების კლასიფიკაცია

1. ფინანსური აქტივები და ვალდებულებებია: ვალუტა (ნაღდი ფული სალაროში და ფულადი ანგარიშები) და დეპოზიტები, სესხები, აქციები და სხვა კაპიტალი, სადაზღვევო ტექნიკური რეზერვები, წარმოებული ფინანსური ინსტრუმენტები, მონეტარული ოქრო და ნასესხობის სპეციალური უფლება (SDR).

2. ვალუტა შედგება ბრუნვაში არსებული ბანკნოტებისა და მონეტებისაგან, რაც ფართოდ გამოიყენება გადახდის განხორციელებისას. მათი გამომშვებია საქართველოს ეროვნული ბანკი და წარმოადგენენ ემიტენტი ერთეულის ვალდებულებას.

3. ვალუტა რომელიც არ არის მიმოქცევაში გაშვებული, არ ითვლება აქტივად. ოქრო და სამახსოვრო მონეტები, რომლებიც კანონიერი გადახდის საშუალების სახით ბრუნვაში არ არის გაშვებული, კლასიფიცირდება, როგორც არაფინანსური აქტივები.

4. ანგარიშზე – ნაღდი ფული სალაროში (1100) – აისახება ორგანიზაციის სალაროში ფულადი სახსრების მოძრაობა ეროვნულ და უცხოურ ვალუტაში.

5. ანგარიშზე – ნაღდი ფული ეროვნულ ვალუტაში (1110) – აღირიცხება სალაროში არსებული ნაღდი ფული ეროვნულ ვალუტაში.

6. ანგარიშზე – ნაღდი ფული უცხოურ ვალუტაში (1120) – აღირიცხება სალაროში არსებული ნაღდი ფული უცხოურ ვალუტაში, უცხოური ვალუტის ნომინალით და შესაბამისი კურსით ეროვნულ ვალუტაში.

7. ანგარიში – ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტები (1200) – მოიცავს ფულად ანგარიშებს და დეპოზიტებს ბანკში და ფულად ანგარიშებს და დეპოზიტებს ხაზინაში.

8. ანგარიშზე – ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტები ბანკში (1210) – აღირიცხება თანხების მოძრაობა საანგარიშსწორებო (მიმდინარე) ანგარიშზე, სავალუტო ანგარიშზე, დეპოზიტები ბანკში ეროვნულ ვალუტაში და დეპოზიტები ბანკში უცხოურ ვალუტაში, აგრეთვე, ფულადი სახსრების მოძრაობა სხვა ანგარიშებზე ბანკში.

9. ანგარიშზე – საანგარიშსწორებო (მიმდინარე) ანგარიში (1211) – აღირიცხება ორგანიზაციის ეკონომიკურ საქმიანობასთან და ბიუჯეტურ დაფინანსებასთან დაკავშირებული ფულადი სახსრების მოძრაობა ბანკში, ეროვნულ ვალუტაში.

10. ანგარიშზე – სავალუტო ანგარიში (1212) – აღირიცხება მოქმედი კანონმდებლობის შესაბამისად ორგანიზაციის ფულადი სახსრების მოძრაობა მომსახურე ბანკში, უცხოურ ვალუტაში.

11. ანგარიშზე – დეპოზიტები ბანკში ეროვნულ ვალუტაში (1213) – აღირიცხება ორგანიზაციის სახელზე ბანკში გახსნილი დეპოზიტები ეროვნულ ვალუტაში.

12. ანგარიშზე – დეპოზიტები ბანკში უცხოურ ვალუტაში (1214) – აღირიცხება ორგანიზაციის სახელზე ბანკში გახსნილი დეპოზიტები უცხოურ ვალუტაში.

13. ანგარიშზე – სხვა ანგარიშები ბანკში (1215) – აღირიცხება ორგანიზაციის მიერ ბანკში გახსნილი ნებისმიერი სხვა ანგარიში, რომელიც არ არის გათვალისწინებული ბანკში გახსნილი ანგარიშების ზემოთ ჩამოთვლილ კატეგორიებში.

14. ანგარიში – ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტები ხაზინაში (1220) – მოიცავს: ანგარიშს საბიუჯეტო სახსრებით ორგანიზაციის საკასო ხარჯებისათვის, სანგარიშსწორებო (მიმდინარე) ანგარიშს არასაბიუჯეტო სახსრებისათვის, დეპოზიტებს ხაზინაში ეროვნულ ვალუტაში და უცხოურ ვალუტაში, აგრეთვე, სხვა ანგარიშებს ხაზინაში.

15. ანგარიშზე – ანგარიში საბიუჯეტო სახსრებით ორგანიზაციის საკასო ხარჯებისათვის (1221) – აღირიცხება ბიუჯეტით განსაზღვრული გადასახდელების (საბიუჯეტო სახსრებით, კრედიტებით და გრანტებით) დასაფინანსებლად მიღებული ფულადი სახსრების მოძრაობა ხაზინაში.

16. ანგარიშზე – სანგარიშსწორებო (მიმდინარე) ანგარიში არასაბიუჯეტო სახსრებისათვის (1222) – აღირიცხება არასაბიუჯეტო სახსრების სახით მიღებული შემოსავლების და ხარჯების დასაფინასებლად თანხების მოძრაობა ხაზინაში.

17. ანგარიშზე – დეპოზიტები ხაზინაში ეროვნულ ვალუტაში (1213) – აღირიცხება ხაზინაში გახსნილი დეპოზიტები ეროვნულ ვალუტაში.

18. ანგარიშზე – დეპოზიტები ხაზინაში უცხოურ ვალუტაში (1214) – აღირიცხება ხაზინაში გახსნილი დეპოზიტები უცხოურ ვალუტაში.

19. ანგარიშზე – სხვა ანგარიშები ხაზინაში (1225) – აღირიცხება ხაზინაში გახსნილი ნებისმიერი სხვა ანგარიში, რომელიც არ არის გათვალისწინებული ხაზინაში გახსნილი ანგარიშების ზემოთ ჩამოთვლილ კატეგორიებში.

20. ანგარიშზე – ფასიანი ქაღალდები, გარდა აქციებისა (1310; 3120) – აღირიცხება მიმოქცევადი ფინანსური ინსტრუმენტები, რომლებიც ადასტურებენ ინსტიტუციონალური ერთეულების ვალდებულების არსებობას, რომელთა დაფარვა უნდა მოხდეს ფულადი სახსრების, ფინანსური ინსტრუმენტების ან ეკონომიკური ღირებულების მქონე რომელიმე სხვა ობიექტების მიწოდებით.

21. ფასიანი ქაღალდით, განსაზღვრულია გადასახდელი პროცენტებისა და ვალის ძირითადი თანხის გადახდის გრაფიკი. ფასიანი ქაღალდებია:

ა) თამასუქები;

ბ) ობლიგაციები და არაუზრუნველყოფილი სავალო ვადებულებები, აქციებში კონვერტირებადი ობლიგაციების ჩათვლით;

გ) კომერციული ქაღალდები;

დ) მიმოქცევადი სადეპოზიტო სერტიფიკატები;

ე) ბაზარზე რეალიზებადი დეპოზიტორების ხელწერილები;

ვ) მოკლევადიანი ან საშუალოვადიანი სავალო ფასიანი ქაღალდები, რომლებიც გამოშვებულია ანდერრაიტინგის განახლებადი მექანიზმებისა და საბანკო მხარდაჭერის მქონე საემისიო პროგრამების ფარგლებში;

ზ) ფასიან ქაღალდებში კონვერტირებული იპოთეკური სესხები, აგრეთვე, დებიტორული დავალიანებები საკრედიტო ბარათებით;

თ) სესხები, რომლებმაც ფაქტობრივად მიიღო მიმოქცევადი ინსტრუმენტების ხასიათი;

ი) პრივილეგირებული აქციები, რომლებიც ფიქსირებული შემოსავლის მიღებას უზრუნველყოფენ, მაგრამ არ იძლევიან კორპორაციის ლიკვიდაციისას მისი ნარჩენი ღირებულების განაწილებაში მონაწილეობის უფლებას;

კ) საბანკო აქცეპტი.

22. თამასუქები, მიმოქცევადი სადეპოზიტო სერტიფიკატები, საბანკო აქცეპტი და კომერციული ქაღალდები მოკლევადიანი ფასიანი ქაღალდებია, რომლებიც მფლობელებს აძლევს უპირობო უფლებას, განსაზღვრულ ვადაში მიიღონ დადგენილი ფიქსირებული თანხები. მათი გამოშვება და მიმოქცევა ხორციელდება დაწესებული ფიქსირებული თანხის მიმართ გარკვეული დისკონტით, რომლის ოდენობა დამოკიდებულია საპროცენტო განაკვეთსა და დაფარვამდე დარჩენილ დროზე.

23. ობლიგაციები და არაუზრუნველყოფილი სავალო ვალდებულებები ესაა გრძელვადიანი ფასიანი ქაღალდები, რომლებიც მფლობელებს აძლევს უდავო უფლებას მიიღონ ფიქსირებული ფულადი შემოსავლები, ან ხელშეკრულებით განსაზღვრული ცვალებადი ფულადი შემოსავლები, პროცენტების სახით.

24. ობლიგაციებისა და არაუზრუნველყოფილი სავალო ვალდებულებების მეტი ნაწილი, ასევე აძლევს მფლობელებს უდავო უფლებას, მიიღონ ფიქსირებული თანხა ან თანხები, დადგენილ ვადაში ან ვადებში, ვალის ძირითადი თანხის დასაფარავად. ამასთან, უვადო ობლიგაციებს დაფარვის ვადა არ გააჩნიათ.

25. ობლიგაციები ნულოვანი კუპონით წარმოადგენს გრძელვადიან ფასიან ქაღალდებს, რომლებიც არ ითვალისწინებს პერიოდულ გადახდებს, ობლიგაციის მოქმედების პერიოდის განმავლობაში.

26. ანგარიშზე – სესხები (1320; 3130) – აღირიცხება ისეთი ფინანსური ინსტრუმენტები, რომლებიც წარმოიქმნება მაშინ, როდესაც კრედიტორი პირდაპირ აძლევს დებიტორს სახსრებს და აქტივის მოწმობის სახით ღებულობს არამიმოქცევად დოკუმენტს.

27. ამ კატეგორიაში შეიტანება იპოთეკური სესხები, განვადებით დაფარვადი სესხები, სესხი განვადებით შესყიდვებისათვის, სესხები სავაჭრო კრედიტებისა და ავანსების დასაფინანსებლად, შეთანხმება გაყიდვაზე შემდგომი გამოსყიდვის პირობით, ფინანსური ლიზინგის შედეგად ფარულად წარმოქმნილი ფინანსური აქტივები და ვალდებულებები, ასევე, მოთხოვნები ან ვალდებულებები, საერთაშორისო სავალუტო ფონდთან მიმართებაში, რომელსაც სესხის ფორმა აქვს.

28. ჩვეულებრივი სავაჭრო კრედიტი და მსგავსი დებიტორულ/კრედიტორული დავალიანებები არ წარმოადგენს სესხებს.

29. საქონლის ფინანსური ლიზინგის პირობით შეძენა განიხილება, როგორც საკუთრების უფლების გადაცემა მეიჯარისაგან მოიჯარეზე. იმ შემთხვევაში, როცა ლიზინგის პირობით იჯარით აღებული საქონელი მეიჯარის საკუთრებად რჩება, საკუთრებასთან დაკავშირებული ყველა რისკი და სარგებელი გადადის მოიჯარეზე და განიხილება, როგორც საკუთრების უფლების ცვლა, რომელიც ფინანსდება სესხით, რომელიც წარმოადგენს მეიჯარის აქტივს და მოიჯარის ვალდებულებას.

30. ანგარიშზე – აქციები და სხვა კაპიტალი (1330; 3140) – აღირიცხება ყველა ინსტრუმენტი და სააღრიცხვო დოკუმენტი, რომლებიც ადასტურებენ მოთხოვნას კორპორაციის ნარჩენ ღირებულებაზე, ყველა კრედიტორის მოთხოვნის დაკმაყოფილების შემდეგ.

31. წილობრივი ფასიანი ქაღალდების უმეტესი ნაწილი, კორპორაციის ლიკვიდაციისას, წინასწარ განსაზღვრული შემოსავლის ან ფიქსირებული თანხის მიღების უფლებას არ იძლევა. კაპიტალზე საკუთრების უფლება დასტურდება აქციებით, წილობრივი მონაწილეობის სერტ იფიკატებით ან სხვა ანალოგიური დოკუმენტებით.

32. აქციები და სხვა კაპიტალი არ შეიძლება იყოს სახელმწიფო მმართველობის ერთეულების ვალდებულება, მაგრამ ასეთი ერთეულები შეიძლება ფლობდნენ მათ აქტივების სახით.

33. კორპორაციის ჩვეულებრივი აქციების გარდა, აქციებად და სხვა კაპიტალად კლასიფიცირდება ფასიანი ქაღალდების შემდეგი სახეები:

ა) კვაზი-კორპორაციების კაპიტალში სახელმწიფო ერთეულების მონაწილეობის წილის ღირებულება;

ბ) ამხანაგობებისა და შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებების კაპიტალში მონაწილეობის წილი;

გ) პრივილეგირებული აქციები ან აქციები, რომლებიც არაკორპორაციული საწარმოს ლიკვიდაციისას უზრუნველყოფენ ნარჩენი ღირებულების განაწილებაში მონაწილეობას;

დ) სასესხო ფონდების აქციები.

34. ანგარიშზე – სადაზღვევო ტექნიკური რეზერვები (1340; 3150) – აღირიცხება სადაზღვევო ტექნიკური რეზერვების სახით არსებული სადაზღვევო სქემების ოპერატორების ვალდებულებები და ბენეფიციარების აქტივები.

35. საპენსიო სქემაში მონაწილე ფიზიკურ პირებს ამ სქემის განმახორციელებელი ინსტიტუციონალური ერთეულის მიმართ გააჩნიათ მოთხოვნები, რომლებიც იფარება დახმარებების გადახდებით (თუ აღნიშნული პირები აკმაყოფილებენ განსაზღვრულ კრიტერიუმებს), განსაზღვრული ასაკის მიღწევისას და/ან დადგენილი სამუშაო სტაჟის გამომუშავებისას.

36. სადაზღვევო პრემიების მთლიანი გადახდა განიხილება როგორც ტრანსფერი.

37. წინასწარ გადახდილი სადაზღვევო პრემიები პოლისის მფლობელთა აქტივებსა და სადაზღვევო კომპანიის ვალდებულებებს წარმოადგენს. სახელმწიფო მმართველობის ერთეულს შეიძლება გააჩნდეს როგორც აქტივები, ასევე ვალდებულებები, სადაზღვევო პრემიების წინასწარი გადახდების სახით.

38. სადაზღვევო კომპანიების მიერ აღიარებული მოთხოვნების დარიცხვა ხდება მაშინ, როდესაც აღნიშნული მოთხოვნის წარმომქმნელ სადაზღვევო ან უბედურ შემთხვევას აქვს ადგილი. ასეთი რეზერვები წარმოადგენს სადაზღვევო სქემების ოპერატორების ვალდებულებებს და იმ ბენეფიციარების აქტივებს, რომლებიც ამ თანხას საბოლოოდ მათი მოთხოვნების კომპენსაციის სახით ღებულობენ.

39. დაუფარავი მოთხოვნების ასანაზღაურებლად განკუთვნილი რეზერვები წარმოადგენს სახსრებს, რომლებიც სადაზღვევო სქემების (გარდა სიცოცხლის დაზღვევისა) ოპერატორებს გააჩნიათ იმ თანხების დასაფარავად, რომლებსაც ელიან რომ გადაიხდიან ისეთი მოთხოვნების დასაფარავად, რომელთა გადახდა ჯერ არ არის განხორციელებული, ან შეიძლება დავის საგანი გახდეს.

40. ანგარიშზე – წარმოებული ფინანსური ინსტრუმენტები (1350; 3160) – აღირიცხება ფინანსური ინსტრუმენტები, რომლებიც დაკავშირებულია განსაკუთრებულ ფინანსურ ინსტრუმენტთან, მაჩვენებელთან ან საქონელთან და რომელთა მეშვეობითაც განსაკუთრებული ფინანსური რისკები შეიძლება გაიყიდოს ფინანსურ ბაზარზე, როგორც ცალკე ობიექტი.

41. წარმოებული ფინანსური ინსტრუმენტებია ფორვარდული ტიპის კონტრაქტები, სვოპების ჩათვლით და ოფციონური კონტრაქტები.

42. ფორვარდული კონტრაქტის ფარგლებში, ორი მონაწილე მხარე თანხმდება ხელშეკრულებით გათვალისწინებული ფასით, შეთანხმებულ ვადაში გაცვალოს დადგენილი ოდენობის საბაზო ობიექტები, რომლებიც შეიძლება იყოს რეალური ან ფინანსური.

43. ოფციონი წარმოადგენს კონტრაქტს, რომელიც ოფციონის მყიდველს აძლევს უფლებას (მაგრამ არ აკისრებს მას რაიმე ვალდებულებას) იყიდოს („ ქოლ“ ოფციონი) ან გაყიდოს (“ფუთ“ ოფციონი) კონკრეტული ფინანსური ინსტრუმენტი ან საქონელი, წინასწარ განსაზღვრული ფასით დროის მოცემულ პერიოდში ან განსაზღვრულ ვადაში.

44. ანგარიშზე – მონეტარული ოქრო და ნასესხობის სპეციალური უფლება (1360) – აღირიცხება მონეტარული ოქრო და ნასესხობის სპეციალური უფლება (SDR).

45. მონეტარული ოქრო მოიცავს ოქროს მონეტებს, ჩამოსხმულ და მოჭრილ ზოდებს არანაკლებ 995/1000 სინჯისა, რომლებიც ფულად-საკრედიტო რეგულირების ფუნქციების შემსრულებელი ინსტიტუციონალური ერთეულების საკუთრებას წარმოადგენს და შედის სახელმწიფო ოფიციალურ სარეზერვო აქტივებში.

46. საქართველოს ეროვნული ბანკის მიერ შენახული ოქრო, ასევე განიხილება, როგორც მონეტარული ოქრო.

47. სახელმწიფო ერთეულის მიერ მფლობელობაში არსებული ნებისმიერი ოქრო, რომელიც არ აკმაყოფილებს მონეტარული ოქროს განმარტებას, ითვლება არაფინანსურ აქტივად და მიეკუთვნება ან მატერიალურ მარაგებს ან ფასეულობებს.

48. ოქროში დენომინირებული დეპოზიტები, სესხები, აგრეთვე, ფასიანი ქაღალდები განიხილება, როგორც დეპოზიტები, სესხები, ფასიანი ქაღალდები, და არა როგორც მონეტარული ოქრო.

49. ნასესხობის სპეციალური უფლება (SDR) წარმოადგენს საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიერ შექმნილ საერთაშორისო სარეზერვო აქტივებს, რომლებიც უნაწილდება მის წევრ ქვეყნებს, არსებული სარეზერვო აქტივების შესავსებად. ნასესხობის სპეციალური უფლების (SDR) მფლობელია მხოლოდ საერთაშორისო სავალუტო ფონდის წევრი ქვეყნების მონეტარული რეგულირების ორგანოები და უფლებამოსილი საერთაშორისო საფინანსო ორგანიზაციები, შეზღუდული რაოდენობით.

50. ნასესხობის სპეციალური უფლება (SDR) წარმოადგენს ფინანსურ აქტივს, რომლისთვისაც არ არსებობს მოკორესპონდენტო ვალდებულება, ამიტომ საერთაშორისო სავალუტო ფონდის წევრ ქვეყნებს, რომლებსაც განაწილების წესით მიეწოდა ნასესხობის სპეციალური უფლება, არ გააჩნიათ მათზე გამოყოფილი ნასესხობის სპეციალური უფლების (SDR) ანაზღაურების უპირობო ვალდებულება.

51. ნასესხობის სპეციალური უფლება (SDR) წარმოადგენს საერთაშორისო სავალუტო ფონდის წევრი სხვა ქვეყნებისგან უცხოური ვალუტის ან სხვა სარეზერვო აქტივების მიღების უპირობო უფლებას.

52. ნასესხობის სპეციალური უფლება შეიძლება გაიყიდოს, გაიცეს სესხად, ან გამოყენებულ იქნეს ფინანსური ვალდებულებების დასაფარად.

53. ნასესხობის სპეციალური უფლება (SDR) სახელმწიფო მმართველობის ერთეულს მფლობელობაში გააჩნია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ იგი მოქმედებს როგორც მონეტარული რეგულირების ორგანო.

    მუხლი 39. ფინანსური აქტივებითა და ვალდებულებებით ოპერაციათა კლასიფიკაცია

1. ფინანსური მოთხოვნის საფუძველს ძირითადად წარმოადგენს ხელშეკრულებები და წარმოიშობა მაშინ, როდესაც ერთი ინსტიტუციონალური ერთეული მეორე ერთეულს სახსრებით უზრუნველყოფს და მეორე ერთეული თანახმაა მომავალში დააბრუნოს აღნიშნული სახსრები.

2. შესაძლებელია ფინანსური და სხვა მოთხოვნების კრედიტორის მიერ დებიტორისთვის სახსრების არაპირდაპირი უზრუნველყოფის პირობებში წარმოშობა (სახელმწიფო ერთეულს შეიძლება წარმოექმნას მოთხოვნა მეორე ერთეულის მიმართ, თუ მეორე ერთეული ვალდებულებების წარმოქმნისას არ აწარმოებს გადახდებს: გაყიდვებზე გადასახადების გადარიცხვა გაყიდვების მოხდენისთანავე). სხვა შემთხვევებში, ამ ინსტრუქციით განსაზღვრულ სააღრიცხვო სისტემაში, მოთხოვნები ოპერაციის რეალური ეკონომიკური შინაარსის წარმოსაჩენად წარმოიქმნება (ფინანსური ლიზინგით აქტივის შეძენისას პირობითი კრედიტის წარმოქმნა).

3. მოთხოვნა, იგი იფარება იმ მომენტში, როდესაც დებიტორი იხდის ხელშეკრულებით გათვალისწინებულ თანხას ან კრედიტორის მიერ ხდება მოთხოვნის ანულირება.

4. კორპორაციებისა და იმ ინსტიტუციონალური ერთეულების მიერ, რომლებსაც მსგავსი ორგანიზაციულ-სამართლებრივი ფორმა გააჩნიათ, გამოშვებული აქციები და სხვა კაპიტალი, ფინანსურ მოთხოვნებად განიხილება იმ შემთხვევაშიც კი, როდესაც მათ მფლობელებს მოცემული კორპორაციის მიმართ არ გააჩნიათ ფიქსირებული ან წინასწარ დადგენილი ფულადი მოთხოვნები. აქციები და სხვა კაპიტალი მათ მფლობელებს ნებისმიერი დივიდენდისა და საკუთრების სხვა განაწილების სახით ეკონომიკური სარგებლის მიღების უფლებას ანიჭებს და ინახება, ვინაიდან მოსალოდნელია ფლობიდან მოგების მიღება. ემიტენტი ერთეულის ლიკვიდაციის შემთხვევაში, აქციები და სხვა კაპიტალი, კრედიტორების ყველა მოთხოვნის დაკმაყოფილების შემდეგ, ამ ერთეულის ნარჩენ ღირებულებაზე მოთხოვნად გადაიქცევა.

5. აქციები და სხვა კაპიტალი როგორც ფინანსურ მოთხოვნებად აღირიცხება, ასევე ემიტენტი ერთეულის ვალდებულებებადაც უნდა იქნეს განხილული (საჯარო კორპორაციის ოფიციალურად გამოცემული აქციები ან კაპიტალში მონაწილეობისათვის სხვა ფასიანი ქაღალდები, ამ ერთეულის ვალდებულებას და იმ სახელმწიფო ან სხვა ერთეულის აქტივს წამოადგენს, რომელიც ფლობს მათ).

6. ვალუტა განიხილება როგორც ემიტენტი ერთეულის ვალდებულება. ინსტიტუციონალური ერთეულის მიერ ახალი ვალუტის მიმოქცევაში გაშვების ოპერაცია აისახება როგორც ვალუტაზე მისი ვალდებულების გაზრდა. ვალდებულების ნაზარდის საპირისპირო მხარეს წარმოადგენს ერთეულის ფინანსური აქტივების მატება (უმეტეს წილად დეპოზიტების მატება).

7. ოპერაციები ოქროთი და სამახსოვრო მონეტებით, რომლებიც არ მონაწილეობენ ბრუნვაში როგორც გადახდის კანონიერი საშუალებები, განიხილება როგორც არაფინანსური აქტივებით ოპერაციები და არა როგორც სავალუტო ოპერაციები. ახალი ვალუტის წარმოების ღირებულება წარმოადგენს ხარჯის ოპერაციას, რაც სავალუტო ოპერაციებთან არ არის დაკავშირებული.

8. ინდექსირებული ფასიანი ქაღალდები წარმოადგენენ ინსტრუმენტებს, რომლებშიც პროცენტი ან ძირითადი თანხა მიბმულია ფასის ინდექსზე, საქონლის ფასზე ან ვალუტის გაცვლის კურსის ინდექსზე. როდესაც ძირითადი თანხის ღირებულება ინდექსირებულია, დისკონტირებული ობლიგაციების მსგავსად, ძირითადი თანხის თითოეული ზრდა წარმოადგენს ოპერაციას, რომელიც ასახავს ფასიანი ქაღალდის ემიტენტი ერთეულის მიერ პროცენტის გადახდას და ფასიანი ქაღალდის მფლობელი ერთეულის მიერ დამატებითი რაოდენობის ფასიანი ქაღალდების შესყიდვას.

9. სესხის ხელშეკრულების პირობები უმეტესად მოითხოვს პერიოდული გადახდების განხორციელებას, რაც აანაზღაურებს წინა პერიოდული გადახდის შემდგომ დარიცხულ ყველა საპროცენტო ხარჯს და დაფარავს თავდაპირველად ნასესხები ძირითადი თანხის ნაწილს. გადახდებს შორის პერიოდში ადგილი აქვს პროცენტის დარიცხვას. პერიოდული გადახდები, ორ ოპერაციად იყოფა: ერთი – რომელიც ანაზღაურებს წინა პერიოდული გადახდის შემდგომ დარიცხულ პროცენტს და მეორე – რომელიც ფარავს ძირითად თანხას.

10. როდესაც აქტივი მიღებულია ფინანსური იჯარის გზით, მაშინ ადგილი აქვს მეიჯარედან მოიჯარეზე საკუთრების უფლების გადაცემას იმისდა მიუხედავად, რომ სამართლებრივად იჯარით გადაცემული აქტივი მეიჯარის საკუთრებად რჩება. მესაკუთრეობის ასეთი ფაქტობრივი ცვლილება სესხის არაპირდაპირი ფორმირების გზით ფინანსდება.

11. თუ სესხს, რომელიც წარმოადგენს საჯარო კორპორაციის ვალდებულებას და ამ კორპორაციის მფლობელი და მაკონტროლებელი სახელმწიფო ერთეული იღებს ამ ვალდებულებას, შესაძლებელია არ არსებობდეს დამადასტურებელი დოკუმენტაცია იმისა, თუ რა მიზანს ატარებს ვალის აღიარება – კაპიტალის შეძენას თუ კაპიტალის ტრანსფერს. თუ არ არსებობს მტკიცებულება კაპიტალის ტრანსფერის შესახებ, ვალის აღიარება განიხილება როგორც კაპიტალის შეძენა. თუკი იგი ითვლება კაპიტალის ტრანსფერად, მაშინ სახელმწიფო ერთეული, რომელიც ფლობს აქციებს და სხვა კაპიტალს, იმავე თანხაზე ასახავს მოგებას ფლობიდან.

12. სახელმწიფო ერთეულის მიერ საჯარო კორპორაციებისა და კვაზიკორპორაციების კაპიტალის საკონტროლო წილის გაყიდვა კერძო მფლობელებზე, წარმოადგენს პრივატიზაციას და ასეთი გაყიდვა განიხილება როგორც ოპერაცია აქციებითა და სხვა კაპიტალით.

13. იმ შემთხვევაში, როცა საჯარო კორპორაცია ან კვაზიკორპორაცია ყიდის მისი აქტივების ნაწილს და მიღებულ შემოსავალს მთლიანად ან ნაწილობრივ, გადასცემს ზემდგომ სახელმწიფო ერთეულს, მოცემული ოპერაცია განიხილება სახელმწიფო ერთეულის მიერ აქციებისა და სხვა კაპიტალის გაყიდვად. ბროკერების საკომისიო და პრივატიზაციასთან დაკავშირებული სხვა ხარჯები წარმოადგენს ხარჯვით ოპერაციებს ისევე, როგორც ფინანსური აქტივის შეძენისას ან გასვლისას საკუთრების უფლების გადაცემასთან დაკავშირებული სხვა ხარჯები.

14. თუ ერთი ოპერაციის ფარგლებში გაყიდული აქტივები შეადგენს ერთ მთლიან ინსტიტუციონალურ ერთეულს, ოპერაცია უნდა კლასიფიცირდეს როგორც კაპიტალის გაყიდვა. განიხილება, რომ სახელმწიფომ ეს ერთეული უშუალოდ მის გაყიდვამდე აქტივების ხელახალი კლასიფიცირების გზით გარდაქმნა კვაზიკორპორაციად, რაც წარმოადგენს სხვა ეკონომიკურ ნაკადს.

15. თუ გაყიდული აქტივები არ შეადგენს მთლიან ინსტიტუციონალურ ერთეულს, მაშინ ოპერაცია უნდა კლასიფიცირდეს როგორც ცალკეული ფინანსური და/ან არაფინანსური აქტივის გასვლა.

16. ფინანსური წარმოებულებიდან ფორვარდული ტიპის კონტრაქტებს გაფორმებისას ნულოვანი ღირებულება გააჩნია და შესაბამისად, ოპერაცია არ აისახება. ფორვარდული კონტრაქტებით გათვალისწინებული ანგარიშსწორება ხორციელდება ფულით ან სხვა სახის ფინანსური ინსტრუმენტის უზრუნველყოფით და არა საბაზისო ობიექტის ფაქტობრივი მიწოდებით. ანგარიშსწორების მიზნით ყოველი ასეთი გადახდა აისახება როგორც ოპერაცია ფინანსური წარმოებულებით.

17. თუ ხელშეკრულებით გათვალისწინებული ანგარიშსწორება საბაზისო ობიექტის მიწოდებით განხორციელდა, მაშინ საბაზისო ობიექტის თითოეული ოპერაცია აისახება ანგარიშსწორების მომენტში დაფიქსირებული საბაზრო ფასით, ხოლო ნებისმიერი განსხვავება სახელშეკრულებო და საბაზრო ფასებს შორის წარმოადგენს ფინანსური წარმოებულით ოპერაციას.

18. ფორვარდული კონტრაქტების ყიდვა-გაყიდვა, ასევე, შესაძლებელია ანგარიშსწორების განხორციელებამდე. ასეთ შემთხვევაში აისახება ოპერაცია ფინანსური წარმოებულით.

19. სახელმწიფო მმართველობის ერთეულებს შეიძლება წარმოეშვათ ვალდებულებები სადაზღვევო ტექნიკურ რეზერვებზე, როგორც სადაზღვევო სქემების (გარდა სიცოცხლის დაზღვევისა), არაავტონომიური საპენსიო ფონდებისა და ფონდებში გაუთვალისწინებელი სქემების ოპერატორებს. მათ, როგორც სადაზღვევო პოლისის (გარდა სიცოცხლის დაზღვევისა) მფლობელებს, შესაძლებლობა ეძლევათ, თავიანთი უფლებამოსილების ფარგლებში, შეიძინონ სადაზღვევო ტექნიკური რეზერვები ფინანსური აქტივების სახით.

20. თუ სახელმწიფო მმართველობის ერთეული წარმართავს საპენსიო სქემას, მაშინ იგი განახორციელებს ვალდებულებათა ოპერაციებს სადაზღვევო ტექნიკური რეზერვების სახით. დაქირავებულისაგან, დამქირავებლისგან ან სხვა ინსტიტუციონალური ერთეულებისაგან, ცალკეული პირებისა თუ საოჯახო მეურნეობების სახელით მიღებული სოციალური შენატანები, სახელმწიფო მმართველობის ერთეულის მიმართ მომავალში მისაღებ საპენსიო დახმარებებზე მოთხოვნებთან ერთად, გაზრდის ერთეულის ვალდებულებას სადაზღვევო ტექნიკურ რეზერვებზე. პენსიონერებისათვის ან მათზე დამოკიდებული პირებისათვის განხორციელებული პერიოდული ან ერთჯერადი გადახდები ამცირებს ვალდებულების ოდენობას.

21. იმ შემთხვევაში, როცა სადაზღვევო კომპანია, გარდა სიცოცხლის დაზღვევისა, ღებულობს საფუძვლიან მოთხოვნას გადახდაზე (ადგილი ჰქონდა იმ გაუთვალისწინებელ შემთხვევასა თუ მოვლენას, რომლის საფუძველზეც წარმოიშვა ეს მოთხოვნა), აისახება ოპერაცია, რომელიც ზრდის დაუფარავი მოთხოვნების რეზერვებს დამზღვევი ერთეულის ვალდებულებათა სახით და ბენეფიციარის აქტივს.

22. მონეტარული ოქროთი ოპერაციები შეიძლება მხოლოდ განხორციელდეს მონეტარული რეგულირების ორ ორგანოს ან მონეტარული რეგულირების ორგანოსა და საერთაშორისო ფინანსურ დაწესებულებას შორის. თუ მონეტარული რეგულირების ორგანო მონეტარული ოქროს მარაგებს გაზრდის ახლად მოპოვებული ან კერძო ბაზარზე შემოთავაზებული ოქროს შეძენით, მაშინ ოქროს ასეთი გზით შეძენა მონეტარიზებულად განიხილება, ოპერაციები ფინანსური აქტივებით არ აისახება. შეძენა აისახება ჯერ როგორც ოპერაცია არაფინანსური აქტივით, ხოლო შემდგომში – როგორც სხვა ეკონომიკური ნაკადი, რათა შეძენილი ოქრო ხელახლა კლასიფიცირდეს როგორც მონეტარული ოქრო.

23. ნასესხობის სპეციალური უფლების (SDR) მარაგები გააჩნიათ მხოლოდ საერთაშორისო სავალუტო ფონდის წევრი ქვეყნების მონეტარული რეგულირების ორგანოებს და ლიმიტირებული რაოდენობის უფლებამოსილ საერთაშორისო ფინანსურ დაწესებულებებს. ნასესხობის სპეციალური უფლებით (SDR) ოპერაციებს ადგილი აქვს მაშინ, როდესაც ოფიციალური უფლების მქონე ერთეული იყენებს უფლებას, მოიპოვოს უცხოური ვალუტა ან სხვა სარეზერვო აქტივი საერთაშორისო სავალუტო ფონდის წევრი ქვეყნებისგან, როდესაც ნასესხობის სპეციალური უფლება (SDR) გაიყიდება, გაიცემა სესხის სახით ან გამოიყენება ფინანსური ვალდებულებების ანგარიშსწორების დროს.

24. ფინანსური აქტივების ზრდა/შემცირება აისახება ფინანსური აქტივების შესაბამისი ანგარიშების დებეტში/კრედიტში, სხვა ანგარიშების კრედიტთან კორესპონდენციით, ხოლო ფინანსური ვალდებულებების წარმოქმნა/დაფარვა ფინანსური ვალდებულებების შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში/დებეტში სხვა ანგარიშების დებეტთან/კრედიტთან კორესპონდენციით.

    მუხლი 40. აღრიცხვაში ასახვის დრო

1. ოპერაციები ფინანსური აქტივებითა და ვალდებულებებით აისახება მაშინ, როდესაც აქტივზე საკუთრების უფლება იცვლება, აქტივი წარმოიშობა ან განიცდის ლიკვიდაციას, ან როდესაც ინსტრუმენტის თანხობრივი ოდენობა იზრდება ან კლებულობს. მომენტი, როდესაც ოპერაცია მოიცავს არსებული ფინანსური აქტივის გაცვლას ან ფინანსური აქტივისა და ვალდებულების ერთდროულ წარმოშობას ან გაუქმებას, უმეტეს შემთხვევაში დგება მაშინ, როდესაც ხელშეკრულება ხელმოწერილია ან კრედიტორი დებიტორს ან დებიტორი კრედიტორს უხდის თანხას ან გადასცემს სხვა რომელიმე ფინანსურ აქტივს.

2. შესაძლებელია ოპერაციაში მონაწილე მხარეებმა საკუთრების უფლებათა გადაცემის მომენტად განსხვავებული თარიღები აღიარონ, იქედან გამომდინარე, რომ ისინი ღებულობენ დოკუმენტებს, რომლებიც ოპერაციის სხვადასხვა დროში განხორციელებას ადასტურებენ.

3. იმ შემთხვევაში, როცა ოპერაცია ფინანსური აქტივით ან ვალდებულებით მოიცავს არაფინანსურ კომპონენტსაც, ასახვის მომენტი განისაზღვრება არაფინანსური კომპონენტის მიხედვით (საქონლისა და მომსახურების გაყიდვა თუ წარმოქმნის სავაჭრო კრედიტს, ოპერაცია უნდა აისახოს მაშინ, როდესაც ადგილი აქვს საქონელზე საკუთრების უფლებათა გადაცემას ან მომსახურების გაწევას. ფინანსური იჯარის შეთანხმების გაფორმებისას სესხი, რომელიც ამ ოპერაციით არის ნაგულისხმევი, აისახება ძირითად აქტივზე კონტროლის უფლების შენაცვლებისას).

    მუხლი 41. ღირებულებითი შეფასება

1. არსებული ფინანსური აქტივების (ვალდებულებების) და სხვა დებიტორული (კრედიტორული) დავალიანებების მიღების ან გასვლის ღირებულებას წარმოადგენს მათი გაცვლის ღირებულება.

2. მიმდინარე საანგარიშგებო პერიოდში წარმოქმნილი ფინანსური აქტივების (ვალდებულებების) და სხვა დებიტორული (კრედიტორული) დავალიანებების ღირებულება კრედიტორის მიერ დებიტორისათვის ავანსად გადახდილი სახსრების ღირებულებით განისაზღვრება.

3. ოპერაციათა განხორციელებისას გაწეული მომსახურების საფასური, მოსაკრებლები, საკომისიოები და მსგავსი გადახდები, და ამ ოპერაციებზე გადასახდელი ნებისმიერი გადასახადი, გამოირიცხება ფინანსური აქტივების (ვალდებულებების) და სხვა დებიტორული (კრედიტორული) დავალიანებების ოპერაციებისგან და განიხილება როგორც ხარჯვითი ოპერაციები.

4. თუ, ოპერაციები ფინანსური აქტივებით (ვალდებულებებით) და სხვა დებიტორული (კრედიტორული) დავალიანებები მოიცავს მომსახურებისთვის დარიცხულ არაპირდაპირ მოსაკრებლებს და შეუძლებელია ასეთი მომსახურების ელემენტის შეფასება, ოპერაციის მთლიანი ღირებულება განხილულ უნდა იქნეს როგორც ოპერაცია ფინანსური აქტივებით (ვალდებულებებით) და სხვა დებიტორული (კრედიტორული) დავალიანებებით.

5. მოკორესპონდენტო ფინანსური აქტივები (სხვა დებიტორული დავალიანებები) და ფინანსური ვალდებულებები (სხვა კრედიტორული დავალიანებები) განეკუთვნება ერთი და იმავე ინსტრუმენტს და ერთნაირი ღირებულება უნდა გააჩნდეთ.

6. ფინანსურ აქტივებს, რომლებიც ცალსახად მონეტარული ფორმითაა დენომინირებული (ფულადი სახსრები და დეპოზიტები) – არ გააჩნიათ გაზომვის ფიზიკური ერთეულები, რომლებთანაც შესაძლებელი იქნებოდა ფასების დაკავშირება. ამ შემთხვევაში რაოდენობრივი გაზომვის შესაბამისი ერთეული თვითონ ფულადი ერთეულია, რის გამოც, ერთი ერთეულის ფასი ყოველთვის ერთის ტოლია.

7. ეროვნულ ვალუტას გააჩნია ფიქსირებული ნომინალური ღირებულება.

8. ბალანსში ასახვის დროს, უცხოურ ვალუტაში გამოსახული მარაგების ღირებულება, აღირიცხება ეროვნულ ვალუტაში, ბალანსის შედგენის თარიღისათვის არსებული გაცვლითი კურსით.

9. უცხოური ვალუტით ასახული ოპერაციის ღირებულება აისახება ეროვნული ვალუტით, ოპერაციის განხორციელების დღეს არსებული გაცვლის კურსის გამოყენებით.

10. დეპოზიტის ღირებულებას ეროვნულ ვალუტაში, მისი ნომინალური ღირებულება წარმოადგენს (თანხა, რომელიც დეპოზიტის ლიკვიდაციისას, ხელშეკრულების პირობების შესაბამისად, დებიტორმა უნდა გადაუხადოს კრედიტორს).

11. მონეტარული ოქროს ღირებულება განისაზღვრება ორგანიზებულ ბაზარზე დადგენილი მიმდინარე ფასით ან მონეტარული რეგულირების ორგანოებს შორის გაფორმებული ორმხრივი შეთანხმებით.

12. ნასესხობის სპეციალური უფლების ღირებულება განისაზღვრება საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიერ, როგორც შერჩეულ ძირითად ვალუტათა საშუალო-შეწონილი ღირებულება. პერიოდულად ხდება ვალუტებისა და მათი წონითი კოეფიციენტების გადახედვა.

13. ფინანსური იჯარის შედეგად წამოქმნილი სესხის საწყის ღირებულებას წარმოადგენს იჯარით გაცემული არაფინანსური აქტივის ღირებულება.

14. საქონლის ან მომსახურების შესყიდვის შედეგად წარმოქმნილი დებიტორული დავალიანების ღირებულებას წარმოადგენს მიღებული საქონლის ან მომსახურების ღირებულება.

    მუხლი 42. სხვა დებიტორული დავალიანებების კლასიფიკაცია

1. სხვა დებიტორული დავალიანებები მოიცავს როგორც ფინანსურ მოთხოვნებს, რომელთა შესაბამისი მოსალოდნელი ეკონომიკური სარგებელი განისაზღვრება ფულადი სახსრების ან სხვა ფინანსური აქტივების მიღების უფლებით, ასევე სხვა მოთხოვნებს, რომელთა წარმოქმნა დაკავშირებული არაა მომავალში ფულადი სახსრების ან სხვა ფინანსური აქტივების შემოსვლასთან.

2. ანგარიშზე – სხვა დებიტორული დავალიანებები (1400) – აღირიცხება მოთხოვნები მიწოდებული საქონლის, შესრულებული სამუშაოებისა და გაწეული მომსახურებისათვის, ანგარიშვალდებული პირების მიმართ წარმოქმნილი მოთხოვნები, საგადასახადო მოთხოვნები და სხვადასხვა დებიტორული დავალიანებები.

3. ანგარიშზე – მოთხოვნები მიწოდებიდან და მომსახურებიდან (1410) – აღირიცხება საქონლის, მზა პროდუქციის, ნედლეულის, მასალების და სხვა აქტივების, ასევე სამუშაოებისა და მომსახურების მიწოდების შედეგად წარმოქმნილი მოთხოვნები.

4. ანგარიშზე – მოთხოვნები ანგარიშვალდებული პირების მიმართ (1420) – აღირიცხება ორგანიზაციის მომუშავეთა მიმართ წარმოქმნილი მოთხოვნები (გარდა მივლინებებთან დაკავშირებული მოთხოვნებისა).

5. ანგარიშზე – მოთხოვნები მივლინებით (1421) – აღირიცხება მომუშავეთა მივლინებებთან დაკავშირებული მოთხოვნები.

6. ანგარიშზე – მოთხოვნები დანაკლისებით (1422) – აღირიცხება მოთხოვნები ორგანიზაციის მომუშავეთა ბრალეულობით ან სხვა მიზეზებით გამოწვეული მატერიალური ფასეულობის და ფულადი სახსრების დანაკლისის თანხებზე.

7. ანგარიშზე – ანგარიშვალდებული პირების მიმართ სხვა მოთხოვნები (1423) – აღირიცხება ანგარიშვალდებული პირების მიმართ ყველა სხვა მოთხოვნა, რომელიც არ აისახება ანგარიშვალდებული პირების მიმართ მოთხოვნების სხვა ანგარიშებზე.

8. ანგარიშზე – საგადასახადო მოთხოვნები (1430) – აღირიცხება გადასახადებთან დაკავშირებით ბიუჯეტის მიმართ წარმოქმნილი მოთხოვნები.

9. ანგარიშზე – გადახდილი დღგ (1431) – აღირიცხება საქონლის, სამუშაოების ან მომსახურების შეძენისას გადახდილი დღგ-ს თანხა.

10. ანგარიშზე – წინასწარ გადახდილი მოგების გადასახადი (1432) – აღირიცხება მოგების მიმდინარე გადასახადები, რომლებიც გაიანგარიშება გასული წლის მონაცემების საფუძველზე და გადაიხდება საანგარიშგებო წლის განმავლობაში.

11. ანგარიშზე – სხვა საგადასახადო აქტივი (1433) – აღირიცხება ბიუჯეტის მიმართ წარმოქმნილი მოთხოვნები ზედმეტად და შეცდომით გადახდილ გადასახადებზე, ასევე დამატებული ღირებულების გადასახადისა და მოგების გადასახადის გარდა, სხვა წინასწარ გადახდილ გადასახადებზე.

12. ანგარიშზე – სხვადასხვა დებიტორული დავალიანებები (1440) – აღირიცხება მოთხოვნები წინასწარ გადახდილი საიჯარო ქირით და სხვა წინასწარი გადახდებით, მისაღები პროცენტები, დივიდენდები, ორგანიზაციის საქმიანობისათვის მისაღები საწევროები, გაწევრიანებისათვის საჭირო ერთჯერადი შენატანები და სხვა დანარჩენი დებიტორული დავალიანებები.

13. ანგარიშზე – წინასწარ გადახდილი საიჯარო ქირა (1441) – აღირიცხება წინასწარ გადახდილი საიჯარო ქირა არაფინანსური აქტივებით სარგებლობისათვის.

14. ანგარიშზე – მოთხოვნები სხვა წინასწარი გადახდებით (1442) – აღირიცხება მოთხოვნები, რომლებიც წარმოიქმნება სხვა წინასწარი გადახდების შედეგად.

15. ანგარიშზე – მისაღები პროცენტები (1443) – აღირიცხება დეპოზიტებიდან, აქციების გარდა სხვა ფასიანი ქაღალდებიდან, პროცენტიანი ობლიგაციებიდან, სესხებიდან და დებიტორული დავალიანებებიდან მისაღები პროცენტები.

16. ანგარიშზე – მისაღები დივიდენდები (1444) – აღირიცხება საწარმოების საწესდებო კაპიტალში მონაწილეობიდან მიღებული ყველა სახის შემოსავალი, მათ შორის, საწარმოთა ფასიანი ქაღალდებიდან – თამასუქებიდან, ობლიგაციებიდან და არაუზრუნველყოფილი სავალო ვალდებულებებიდან, ჩვეულებრივი და პრივილეგირებული აქციებიდან და ა.შ. მისაღები დივიდენდები.

17. ანგარიშზე – მისაღები საწევროები და ერთჯერადი შენატანები (1445) – აღირიცხება ორგანიზაციის მიერ კანონმდებლობით განსაზღვრული მიზნებისა და ფუნქციების განსახორციელებლად მისაღები საწევროები და გაწევრიანებისთვის სავალდებულო ერთჯერადი შენატანები.

18. ანგარიშზე – სხვა დანარჩენი დებიტორული დავალიანებები (1446) – აღირიცხება სხვადასხვა სახის დებიტორული დავალიანებები, რომელთა ასახვა გათვალისწინებული არ არის სხვადასხვა დებიტორული დავალიანებების (1440) შესაბამის ანგარიშებზე.

    მუხლი 43. სხვა დებიტორული დავალიანებების ოპერაციების კლასიფიკაცია

1. მიწოდებიდან და მომსახურებიდან მოთხოვნების წარმოშობისას დებეტდება 1410 ანგარიში და კრედიტდება სხვა შემოსავლების (რენტა, საბაზრო წესით გაყიდული საქონელი და მომსახურება, არასაბაზრო წესით გაყიდული საქონელი და მომსახურება, ადმინისტრაციული მოსაკრებლები, საქონლისა და მომსახურების პირობითი გაყიდვები, სხვა არაკლასიფიცირებული შემოსავლები) შესაბამისი ანგარიშები. მოთხოვნების დაფარვა აისახება ნაღდი ფული სალაროში (1100) ან ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) შესაბამისი ანგარიშების დებეტსა და 1410 ანგარიშის კრედიტში.

2. მივლინებული პირების მიმართ მოთხოვნების წარმოშობა (ფაქტობრივად გაწეულ ხარჯებზე ავანსად გაცემული თანხის მეტობის შემთხვევაში) აღირიცხება 1421 ანგარიშის დებეტსა და ხარჯების შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში, ავანსად გაცემულ თანხებსა და ფაქტობრივ ხარჯებს შორის სხვაობის ოდენობით. მოთხოვნის დაფარვა აისახება ნაღდი ფული სალაროში (1100) ან ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) შესაბამისი ანგარიშების დებეტსა და 1421 ანგარიშის კრედიტში.

3. დანაკლისზე (დატაცების, დანაკარგების, განადგურების და სხვა მიზეზებით) მოკვლეული მასალები სამოქალაქო სარჩელის წარსადგენად გადაეცემა საგამოძიებო ორგანოებს, გადაცემის შემთხვევაში, დანაკლისის თანხები ზუსტდება სასამართლო გადაწყვეტილების მიღების შემდეგ. თუ დამნაშავის დადგენა ვერ მოხერხდა, 1422 ანგარიშზე არსებული თანხები ჩამოიწერება ხარჯების შესაბამისი ანგარიშების (საქონლისა და მომსახურების გამოყენება, სხვადასხვა მიმდინარე ხარჯები) დებეტთან კორესპოდენციით.

4. ანგარიშვალდებული პირების მიმართ სხვა მოთხოვნების წარმოშობა აღირიცხება 1423 ანგარიშის დებეტში და ნაღდი ფული სალაროში (1100) ან ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში.

5. დღგ-ის გადამხდელი ორგანიზაციისათვის ეკონომიკური საქმიანობის ნაწილში საქონლის, სამუშაოებისა და მომსახურების ღირებულება გადახდილი დღგ-ის ჩათვლით, შეძენისას აღირიცხება მატერიალური ფასეულობების ან სამუშაოების (მომსახურების) შესაბამისი ანგარიშების დებეტში (გადახდილი დღგ-ის გამოკლებით) და 1431 ანგარიშის დებეტში (გადახდილი დღგ-ის თანხით) ნაღდი ფული სალაროში (1100) ან ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) შესაბამისი ანგარიშების კრედიტთან კორესპოდენციით. გადასახდელი დღგ-ის დარიცხვა აღირიცხება ნაღდი ფული სალაროში (1100) ან ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) შესაბამისი ანგარიშების დებეტსა და შემოსავლების შესაბამისი ანგარიშებისა (დღგ-ის გამოკლებით) და 3223 ანგარიშის კრედიტში (დღგ-ის თანხით). გადასახდელი დღგ-ისა და გადახდილი დღგ-ის თანხების ერთმანეთთან შედარება აისახება 3223 ანგარიშის დებეტსა და 1431 ანგარიშის კრედიტში. გადასახდელი დღგ-ის მეტობის შემთხვევაში, სხვაობის თანხები მიიმართება ბიუჯეტში და აისახება 3221 ანგარიშის დებეტსა და ნაღდი ფული სალაროში (1100) ან ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში, ხოლო გადახდილი დღგ-ის მეტობის შემთხვევაში, წარმოიშობა საგადასახადო მოთხოვნები.

6. ორგანიზაციისათვის, რომელიც არ წარმოადგენს დღგ-ის გადამხდელს, შეძენილ ნედლეულსა და მასალებზე, პროდუქციასა და საქონელზე და სხვა მატერიალურ ფასეულობებზე გადახდილი დღგ ცალკე არ გამოიყოფა და შედის შეძენილი მატერიალური ფასეულობების ღირებულებაში.

7. მოგების მიმდინარე გადასახადების თანხების დარიცხვა აისახება 1432 ანგარიშის დებეტსა და ნაღდი ფული სალაროში (1100) ან ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში. წლის ბოლოს გადასახდელი მოგების გადასახადის დარიცხვა გატარდება სხვადასხვა მიმდინარე ხარჯების (7821) ანგარიშის დებეტსა და 3221 ანგარიშის კრედიტში. ამასთან, ერთმანეთს შეუდარდება გადახდილი და გადასახდელი მოგების გადასახადის თანხები და აისახება 3221 ანგარიშის დებეტსა და 1432 ანგარიშის კრედიტში. გადასახდელი მოგების გადასახადის მეტობის შემთხვევაში სხვაობის თანხები ჩაირიცხება ბიუჯეტში და გატარდება 3221 ანგარიშის დებეტსა და ნაღდი ფული სალაროში (1100) ან ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში, ხოლო წინასწარ გადახდილი მოგების მიმდინარე გადასახადების მეტობის შემთხვევაში, წარმოიშობა საგადასახადო მოთხოვნები.

8. სხვა საგადასახადო აქტივის წარმოშობა ზედმეტად ან შეცდომით გადახდილი გადასახადების ოდენობით გატარდება 1433 ანგარიშის დებეტსა და სხვადასხვა მიმდინარე ხარჯების შესაბამისი ანგარიშის კრედიტში, ხოლო შემცირება – 3221, 3222, 3223 ან 3224 ანგარიშების დებეტსა და 1433 ანგარიშის კრედიტში. იმ შემთხვევაში, თუ სხვა საგადასახადო აქტივის წარმოქმნა დაკავშირებულია დამატებული ღირებულებისა და მოგების გადასახადების გარდა სხვა გადასახადების მიმდინარე ნაწილის გადახდასთან, შედგება გატარება 1433 ანგარიშის დებეტსა და ნაღდი ფული სალაროში (1100) ან ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში. გადასახდელი გადასახადის დარიცხვა გატარდება სხვადასხვა მიმდინარე ხარჯების შესაბამისი ანგარიშების დებეტსა და 3224 ანგარიშის კრედიტში. ამასთან, გადახდილი და გადასახდელი გადასახადების შედარებისას, გადასახდელი გადასახადის მეტობა, გადახდილზე მიიმართება ბიუჯეტში და ბუღალტრული ოპერაცია გატარდება 3224 ანგარიშის დებეტსა და ნაღდი ფული სალაროში (1100) ან ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში, ხოლო წინასწარ გადახდილი სხვა გადასახადების მიმდინარე ნაწილის მეტობის შემთხვევაში, წარმოიშობა საგადასახადო მოთხოვნები.

9. საიჯარო ქირით და სხვა წინასწარი გადახდების შედეგად მოთხოვნების წარმოშობა აღირიცხება 1441 ან 1442 ანგარიშების დებეტსა და ნაღდი ფული სალაროში (1100) ან ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) ანგარიშების და სხვა შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში. მოთხოვნები ჩამოიწერება ხარჯების ან აქტივების შესაბამისი ანგარიშების დებეტსა და 1441 ან 1442 ანგარიშების კრედიტში.

10. მისაღებ პროცენტებთან, დივიდენდებთან, საწევროებთან და ერთჯერად შენატანებთან დაკავშირებული მოთხოვნების წარმოშობისას დებეტდება 1443, 1444 ან 1445 ანგარიშები და კრედიტდება სხვა შემოსავლების შესაბამისი ანგარიშები (პროცენტები, დივიდენდები, საბაზრო წესით გაყიდული საქონელი და მომსახურება, არასაბაზრო წესით გაყიდული საქონელი და მომსახურება). მოთხოვნების დაფარვა გატარდება ნაღდი ფული სალაროში (1100) ან ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) შესაბამისი ანგარიშების დებეტსა და 1443, 1444 ან 1445 ანგარიშების კრედიტში.

11. სხვა დანარჩენი დებიტორული დავალიანებების წარმოქმნა აისახება 1446 ანგარიშის დებეტსა და შემოსავლების შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში, ხოლო დაფარვა – ნაღდი ფული სალაროში (1100) ან ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) შესაბამისი ანგარიშების დებეტსა და 1446 ანგარიშის კრედიტში.

    მუხლი 44. სხვა კრედიტორული დავალიანებების კლასიფიკაცია

1. სხვა კრედიტორული დავალიანებები მოიცავს როგორც ფინანსურ ვალდებულებებს, რომელთა შესაბამისი მოსალოდნელი ეკონომიკური სარგებელის შემცირება განისაზღვრება ფულადი სახსრების ან სხვა ფინანსური აქტივების გასვლის ვალდებულებით, ასევე სხვა ვალდებულებებს, რომელთა წარმოქმნა დაკავშირებული არაა მომავალში ფულადი სახსრების ან სხვა ფინანსური აქტივების გასვლასთან.

2. ანგარიშზე – სხვა კრედიტორული დავალიანებები (3200) – აღირიცხება მოწოდებიდან და მომსახურებიდან წარმოქმნილი ვალდებულებები, საგადასახადო და ბიუჯეტის მიმართ სხვა ვალდებულებები, მომუშავეებთან და სტიპენდიატებთან დაკავშირებული ვალდებულებები და სხვადასხვა კრედიტორული დავალიანებები.

3. ანგარიშზე – ვალდებულებები მოწოდებიდან და მომსახურებიდან (3210) – აღირიცხება საქონლის, მზა პროდუქციის, ნედლეულის, მასალების და სხვა აქტივების, ასევე სამუშაოებისა და მომსახურების მოწოდების შედეგად წარმოქმნილი ვალდებულებები.

4. ანგარიშზე – საგადასახადო და ბიუჯეტის წინაშე სხვა ვალებულებები (3220) – აღირიცხება გადასახდელი მოგების გადასახადი, გადასახდელი საშემოსავლო გადასახადი, გადასახდელი დღგ და ბიუჯეტის წინაშე სხვა ვალდებულებები.

5. ანგარიშზე – გადასახდელი მოგების გადასახადი (3221) – აღირიცხება ორგანიზაციის მიერ ეკონომიკური საქმიანობის შედეგად მიღებული შემოსავლებიდან გაანგარიშებული მოგების გადასახადი.

6. ანგარიშზე – გადასახდელი საშემოსავლო გადასახადი (3222) – აღირიცხება დაკავებული საშემოსავლო გადასახადების მოძრაობა.

7. ანგარიშზე – გადასახდელი დღგ (3223) – აღირიცხება საქონლის, სამუშაოებისა და მომსახურების რეალიზაციისათვის დარიცხული დღგ-ის გადასახადი.

8. ანგარიშზე – ბიუჯეტის წინაშე სხვა ვალდებულებები (3224) – აღირიცხება ბიუჯეტის კუთვნილი თანხები (დეპოზიტური თანხები, რომლებიც განსაზღვრული პირობების დადგომისას ექვემდებარება ბიუჯეტში ჩარიცხვას; ნებართვების, ლიცენზიების გაცემისა და სახელმწიფოს სახელით სხვა სახის მომსახურების გაწევიდან მიღებული მოსაკრებელი და საფასური და სხვ.), ასევე, ბიუჯეტში გადასახდელი გადასახადები, რომლებიც ჩამოთვლილი არ არის ზემოაღნიშნულ ქვეანგარიშებზე (ქონების გადასახადი და სხვ.).

9. ანგარიშზე – მომუშავეებთან და სტიპენდიანტებთან დაკავშირებული ვალდებულებები (3230) – აღირიცხება გადასახდელი ხელფასები როგორც შტატით, ასევე შტატგარეშე მომუშავეებისათვის, გადასახდელი სტიპენდიები, მივლინებები, სოციალური დაზღვევის ანარიცხები და დეპონენტების წინაშე ვალდებულებები, აღმასრულებელი ფურცლით და სხვა დაკავებები და სოციალური დახმარებით ვალდებულებები.

10. ანგარიშზე – გადასახდელი ხელფასები შტატით მომუშავეებისათვის (3231) – აღირიცხება დამქირავებლის მიერ შტატით გათვალისწინებული მომუშავეებისათვის მათ მიერ შესრულებული სამუშაოს ღირებულების ასანაზღაურებლად ფულადი ან სასაქონლო ფორმით გასაცემი თანხები (თანამდებობრივი სარგო, წოდებრივი სარგო, პრემია, დანამატი, ჰონორარი, კომპენსაცია).

11. ანგარიშზე – გადასახდელი ხელფასები შტატგარეშე მომუშავეებისათვის (3232) – აღირიცხება დამქირავებლის მიერ შტატგარეშე მომუშავეებისათვის მათ მიერ შესრულებული სამუშაოს ღირებულების ასანაზღაურებლად ფულადი ან სასაქონლო ფორმით გასაცემი თანხები (თანამდებობრივი სარგო, წოდებრივი სარგო, პრემია, დანამატი, ჰონორარი, კომპენსაცია).

12. ანგარიშზე – გადასახდელი სტიპენდიები (3233) – აღირიცხება სასწავლო დაწესებულებათა ვალდებულებები სტიპენდიანტების წინაშე.

13. ანგარიშზე – ვალდებულებები მივლინებით – (3234) – აღირიცხება მივლინებებთან დაკავშირებით ორგანიზაციის დავალიანებები საქართველოს ტერიტორიაზე და საზღვარგარეთ მივლინებული პირების წინაშე.

14. ანგარიშზე – სოციალური დაზღვევის ანარიცხები (3235) – აღირიცხება მომუშავეების სოციალური დაზღვევისათვის ანარიცხები როგორც ხელფასიდან დაკავებული თანხების სახით, ასევე ორგანიზაციის ხარჯით.

15. ანგარიშზე – სოციალური დახმარებით ვალდებულებები (3236) – აღირიცხება სოციალური დახმარებების (სოციალური დაზღვევით დახმარება, სოციალური დახმარება და დამქირავებლის მიერ გაწეული სოციალური დახმარება) გადახდაზე წარმოქმნილი ვალდებულებები.

16. ანგარიშზე – აღმასრულებელი ფურცლით და სხვა დაკავებები (3237) – აღირიცხება აღმასრულებელი ფურცლისა და სხვა დოკუმენტების საფუძველზე (მათ შორის, ორგანიზაციის მიერ დაწესებულ ლიმიტს ზემოთ გაწეული ხარჯებისათვის) ხელფასიდან და სხვა გასაცემლებიდან დაკავებული თანხები.

17. ანგარიშზე – ვალდებულებები დეპონენტების მიმართ (3238) – აღირიცხება ორგანიზაციის ვალდებულებები დადგენილ ვადაში გაუცემელი ხელფასების, სოციალური დახმარებების და სტიპენდიების თანხებზე.

18. ანგარიშზე – სხვადასხვა კრედიტორული დავალიანებები (3240) – აღირიცხება წინასწარ მიღებული საიჯარო ქირა და სხვა შემოსავლები, გადასახდელი პროცენტები, გადასახდელი დივიდენდები, გადასახდელი საწევროები და ერთჯერადი შენატანები, ფინანსურ იჯარასთან დაკავშირებული ვალდებულებები და სხვა დანარჩენი კრედიტორული დავალიანებები.

19. ანგარიშზე – წინასწარ მიღებული საიჯარო ქირა (3241) – აღირიცხება ავანსად მიღებული საიჯარო ქირა, რომელიც წარმოადგენს მომავალი პერიოდის შემოსავალს.

20. ანგარიშზე – ვალდებულებები წინასწარ მიღებული სხვა შემოსავლებით (3242) – აღირიცხება, საიჯარო ქირის გარდა, ყველა სხვა ავანსად მიღებული თანხა, რომლებიც მიეკუთვნება მომავალ პერიოდს.

21. ანგარიშზე – გადასახდელი პროცენტები (3243) – აღირიცხება მიღებულ სესხებზე დარიცხული გადასახდელი პროცენტები.

22. ანგარიშზე – გადასახდელი დივიდენდები (3244) – აღირიცხება საწარმოთა ფასიანი ქაღალდებიდან, მათ შორის, თამასუქებიდან, ობლიგაციებიდან და არაუზრუნველყოფილი სავალო ვალდებულებებიდან, პროცენტიანი ობლიგაციებიდან, ჩვეულებრივი და პრივილეგირებული აქციებიდან და ა.შ. გადასახდელი დივიდენდები.

23. ანგარიშზე – გადასახდელი საწევროები და ერთჯერადი შენატანები (3245) – აღირიცხება ორგანიზაციის მიერ კანონმდებლობით განსაზღვრული მიზნებისა და ფუნქციების განსახორციელებლად გადასახდელი საწევროები და გაწევრიანებისთვის სავალდებულო ერთჯერადი შენატანები.

24. ანგარიშზე – სხვა დანარჩენი კრედიტორული დავალიანებები (3246) – აღირიცხება ისეთი კრედიტორული დავალიანებები, რომელთა ასახვა გათვალისწინებული სხვადასხვა კრედიტორული დავალიანებების (3240) შესაბამის ანგარიშებზე.

    მუხლი 45. სხვა კრედიტორული დავალიანებების ოპერაციების კლასიფიკაცია

1. მოწოდებიდან და მომსახურებიდან ვალდებულებების წარმოშობისას დებეტდება ხარჯების ან არაფინანსური აქტივების შესაბამისი ანგარიშები და კრედიტდება 3210 ანგარიში. ვალდებულებების დაფარვა აისახება 3210 ანგარიშის დებეტსა და გატარდება ნაღდი ფული სალაროში (1100) ან ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში.

2. მოგების გადასახადის, საშემოსავლო გადასახადის, დამატებული ღირებულების გადასახადის და სხვა გადასახადების თანხების გაანგარიშება და გადახდა წარმოებს საქართველოს საგადასახადო კოდექსის შესაბამისად.

3. გასული წლის მოგების მიხედვით გაანგარიშებული მოგების გადასახადის მიმდინარე თანხები გატარდება 1432 ანგარიშის დებეტსა და ნაღდი ფული სალაროში (1100) ან ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში. წლის ბოლოს მიმდინარე წლის მონაცემების საფუძველზე გაანგარიშებული მოგების გადასახადი აღირიცხება სხვადასხვა მიმდინარე ხარჯების შესაბამისი ანგარიშის დებეტსა და 3221 ანგარიშის კრედიტში. ამასთან, დებეტდება 3221 ანგარიში და კრედიტდება 1432 ანგარიში. გადასახდელი მოგების გადასახადის მეტობის შემთხვევაში სხვაობის თანხები ჩაირიცხება ბიუჯეტში და ბუღალტრული ოპერაცია აისახება 3221 ანგარიშის დებეტსა და ნაღდი ფული სალაროში (1100) ან ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში, ხოლო წინასწარ გადახდილი მოგების გადასახადების მეტობის შემთხვევაში, წარმოიშობა საგასახადო აქტივი.

4. საშემოსავლო გადასახადის დარიცხვა აისახება 3231 ან 3232 შესაბამისი ანგარიშების დებეტსა და 3222 ანგარიშის კრედიტში. ბიუჯეტში გადარიცხული საშემოსავლო გადასახადი აისახება 3222 ანგარიშის დებეტსა და ნაღდი ფული სალაროში (1100) ან ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში.

5. დღგ-ის გადამხდელი ორგანიზაციისათვის ეკონომიკური საქმიანობის ნაწილში რეალიზაციიდან მიღებული ამონაგები დღგ-ის გამოკლებით, აისახება ფულადი ანგარიშების დებეტსა და საბაზრო წესით გაყიდული საქონლისა და მომსახურების ანგარიშის 6421 კრედიტში, ხოლო გადასახდელი დღგ აისახება ნაღდი ფული სალაროში (1100) ან ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) შესაბამისი ანგარიშების დებეტსა და 3223 ანგარიშის კრედიტში (დღგ-ის თანხით). გადასახდელი დღგ-სა და გადახდილი დღგ–ს თანხების ერთმანეთთან შედარება აისახება 3223 ანგარიშის დებეტსა და 1431 ანგარიშის კრედიტში. გადასახდელი დღგ-ის მეტობის შემთხვევაში, სხვაობის თანხები მიიმართება ბიუჯეტში და ოპერაცია აისახება 3223 ანგარიშის დებეტსა და ფულადი ანგარიშების კრედიტში, ხოლო გადახდილი დღგ-ის მეტობის შემთხვევაში, წარმოიშობა საგადასახადო აქტივი.

6. ბიუჯეტის წინაშე სხვა ვალდებულებების წარმოშობა სხვა გადასახადების თანხებით, აღირიცხება სხვა ხარჯების შესაბამისი ანგარიშის დებეტსა და 3224 ანგარიშის კრედიტში, ხოლო გადახდა, 3224 ანგარიშის დებეტსა და ნაღდი ფული სალაროში (1100) ან ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში. დეპოზიტებისა და მოსაკრებლების თანხებით ბიუჯეტის წინაშე წარმოქმნილი ვალდებულებები აღირიცხება ნაღდი ფული სალაროში (1100) ან ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) შესაბამისი ანგარიშების დებეტსა და 3224 ანგარიშის კრედიტში, ხოლო გადახდა – 3224 ანგარიშის დებეტსა და ნაღდი ფული სალაროში (1100) ან ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში.

7. გადასახდელი ხელფასების, სტიპენდიების და მივლინებებთან დაკავშირებული ვალდებულებების წარმოშობისას დებეტდება ხარჯების შესაბამისი ანგარიშები და კრედიტდება 3231, 3232, 3233 ან 3234 ანგარიშები. ვალდებულებების შემცირება აისახება 3231, 3232, 3233 ან 3234 ანგარიშების დებეტსა და ნაღდი ფული სალაროში (1100) ან ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში.

8. ორგანიზაციის ხარჯით გაწეული სოციალური დაზღვევის ანარიცხები გატარდება ხარჯების სოციალური შენატანი 7120 ანგარიშის დებეტსა და 3235 ანგარიშის კრედიტში. ვალდებულების დაფარვა აისახება 3235 ანგარიშის დებეტსა და ნაღდი ფული სალაროში (1100) ან ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) შესაბამისი ანგარიშების ან სხვა შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში. იმ შემთხვევაში, როცა სოციალური დაზღვევის ანარიცხების გადახდა მომუშავეთა მოთხოვნის საფუძველზე ხორციელდება, ხელფასებიდან თანხების დაკავება გატარდება 3231 ან 3232 ანგარიშების დებეტსა და 3235 ანგარიშის კრედიტში, ხოლო დაკავებული თანხების გადახდა აისახება 3235 ანგარიშის დებეტსა და ნაღდი ფული სალაროში (1100) ან ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში.

9. სოციალური დახმარებებით ვალდებულებების წარმოქმნა აისახება ამ ანგარიშის კრედიტში, სოციალური დახმარებების (7700) შესაბამისი ანგარიშების დებეტთან კორესპონდენციით.

10. აღმასრულებელი ფურცლით და სხვა დაკავებებით ხელფასიდან თანხების დაკავებისას დებეტდება 3231, 3232 ან 3233 ანგარიში და კრედიტდება 3237 ანგარიში, ხოლო გადარიცხვისას – დებეტდება 3237 ანგარიში და კრედიტდება ფულადი სახსრების შესაბამისი ანგარიშები.

11. დეპონენტების მიმართ ვალდებულებების დარიცხვა გატარდება 3231, 3232 ან 3233 ანგარიშების დებეტსა და 3236 ანგარიშის კრედიტში. გაცემული სადეპონენტო დავალიანების თანხებზე დებეტდება 3236 ანგარიში და კრედიტდება ნაღდი ფული სალაროში (1100) ან ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) შესაბამისი ანგარიშები.

12. წინასწარ მიღებული საიჯარო ქირა და სხვა შემოსავლები აისახება ნაღდი ფული სალაროში (1100) ან ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) შესაბამისი ანგარიშების დებეტსა და 3241 ან 3242 ანგარიშების კრედიტში. ხელშეკრულებით გათვალისწინებული ვალდებულების შესრულება აისახება 3241 ან 3242 ანგარიშის დებეტსა და შემოსავლების შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში.

13. გადასახდელ პროცენტებთან, დივიდენდებთან, საწევროებთან და ერთჯერად შენატანებთან დაკავშირებული ვალდებულებების წარმოშობისას დებეტდება ხარჯების შესაბამისი ანგარიშები და კრედიტდება 3241, 3242, 3243, 3244 ან 3245 ანგარიშები. ვალდებულებების დაფარვა გატარდება 3241, 3242, 3243, 3244 ან 3245 ანგარიშების დებეტსა და ნაღდი ფული სალაროში (1100) ან ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში.

14. სხვა დანარჩენი კრედიტორული დავალიანებების წარმოქმნა აისახება ხარჯების შესაბამისი ანგარიშის დებეტსა და 3247 ანგარიშის კრედიტში, ხოლო დაფარვა გატარდება 3247 ანგარიშის დებეტსა ნაღდი ფული სალაროში (1100) ან ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტების (1200) შესაბამისი ანგარიშების კრედიტში.

თავი IV

დაფინანსება

    მუხლი 46. დაფინასების აღრიცხვა

1. დაფინანსება ბუღალტრული აღრიცხვის ანგარიშთა გეგმის მიხედვით აღირიცხება ორ ანგარიშზე: ბიუჯეტიდან მიღებული დაფინანსება – (4100) და ბიუჯეტიდან მიღებული დაფინანსება პენსიებისა და დახმარებების გასაცემად – (4200).

2. ანგარიშზე – ბიუჯეტიდან მიღებული დაფინანსება (4100) – აღირიცხება ორგანიზაციისათვის ბიუჯეტით განსაზღვრული გადასახდელების დასაფინანსებლად გამოყოფილი სახსრები (საბიუჯეტო სახსრები, კრედიტები და გრანტები). ბიუჯეტიდან დაფინანსების მიღება აიასახება 1221 ანგარიშის – ანგარიში საბიუჯეტო სახსრებით ორგანიზაციის საკასო ხარჯებისათვის დებეტსა და 4100 ანგარიშის კრედიტში.

3. ანგარიშზე – ბიუჯეტიდან მიღებული დაფინანსება პენსიებისა და დახმარებების გასაცემად (4200) – აღირიცხება პენსიებისა და დახმარებების გასაცემად ბიუჯეტიდან მიღებული დაფინანსების თანხები. მიღებული დაფინანსების თანხები აიასახება 1221 ანგარიშის – ანგარიში საბიუჯეტო სახსრებით ორგანიზაციის საკასო ხარჯებისათვის დებეტსა და 4200 ანგარიშის კრედიტში.

4. მიმდინარე წელს გადახდილი თანხების მობრუნება აისახება დაფინანსების (4000) შესაბამისი ანგარიშების დებეტში 1221 ანგარიშის კრედიტთან კორესპოდენციით. გასულ წლებში გადახდილი თანხების მობრუნება აღირიცხება, სხვა ანგარიშები ხაზინაში (1225) ანგარიშის დებეტსა და სხვა არაკლასიფიცირებული შემოსავლების (6450) ანგარიშის კრედიტში. ამასთან, მობრუნებული თანხებით წარმოიქმნება ბიუჯეტთან ვალდებულება და აღირიცხება წმინდა ღირებულების (5100) ანგარიშის დებეტსა და ბიუჯეტთან სხვა ვალდებულებების (3224) ანგარიშის კრედიტში. ბიუჯეტთან ანგარიშსწორება აისახება 3224 ანგარიშის დებეტსა და 1225 ანგარიშის კრედიტში.

5. საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოს (ყოველკვარტალურად) .დაფინანსების ანგარიშები გადაიხურება წმინდა ღირებულების (5100) ანგარიშზე.

თავი V

შემოსავლები

    მუხლი 47. შემოსავლები და მათი კომპონენტები

1. შემოსავალი წარმოადგენს ოპერაციის შედეგად კაპიტალის ზრდას.

2. სახელმწიფო მმართველობის ერთეულებისათვის შემოსავლის ოთხი ძირითადი წყარო არსებობს: გადასახადები და სახელმწიფო ერთეულების მიერ დაწესებული სხვა სავალდებულო ტრანსფერები; აქტივების ფლობიდან მიღებული ქონებასთან დაკავშირებული შემოსავლები; საქონლისა და მომსახურების გაყიდვები; და სხვა ერთეულებისაგან მიღებული ნებაყოფლობითი ტრანსფერები.

3. ბუღალტრული აღრიცხვის ანგარიშთა გეგმის მიხედვით შემოსავლები ოთხ ანგარიშზე აისახება: გადასახადები (6100); სოციალური შენატანები (6200); გრანტები (6300) და სხვა შემოსავლები (6400).

4. ანგარიშზე – გადასახადები (6100) – აღირიცხება კანონმდებლობით დადგენილი ყველა გადასახადი, რომლებიც წარმოადგენს სახელმწიფო მმართველობის ორგანოებისათვის გადასახდელ სავალდებულო ტრანსფერებს.

5. ანგარიშზე – სოციალური შენატანები (6200) – აღირიცხება ფაქტობრივი ან პირობითი შემოსავლები: დამსაქმებელთაგან დასაქმებულთა სახელით, ან დასაქმებული, თვითდასაქმებული ან დაუსაქმებელი პირებისაგან საკუთარი სახელით, რომლებიც სოციალური შენატანების გადამხდელებს, მათზე დამოკიდებულ პირებს ან მათ მემკვიდრეებს, სოციალური დახმარებების მიღების უფლებას აძლევს. სოციალური შენატანები შეიძლება იყოს სავალდებულო ან ნებაყოფლობითი.

6. ანგარიშზე – გრანტები (6300) – აღირიცხება სახელმწიფო ერთეულების მიერ სხვა დონის სახელმწიფო ერთეულების ან საერთაშორისო ორგანიზაციებისაგან და მთავრობებისაგან მიღებული არასავალდებულო მიმდინარე და კაპიტალური ტრანსფერები. გრანტები შესაძლოა მიღებულ იქნეს ფულადი ან სასაქონლო ფორმით.

7. მიმდინარე გრანტებს განეკუთვნება ის გრანტები, რომლებიც გამოყოფილია მიმდინარე ხარჯების დასაფარავად და არ არის დაკავშირებული ან დამოკიდებული გრანტის მიმღების მიერ აქტივის შეძენასთან.

8. კაპიტალური გრანტები ითვალისწინებს გრანტის მიმღების მიერ აქტივების შეძენას და შესაძლოა მოიცავდეს ფულადი სახსრების ტრანსფერს, რომელიც გრანტის მიმღებმა შეიძლება გამოიყენოს ან მოეთხოვებოდეს, რომ გამოიყენოს აქტივისა თუ აქტივების შესაძენად (მატერიალური მარაგების გარდა), აქტივის ტრანსფერს (მატერიალური მარაგების და ფულადი სახსრების გარდა), ან კრედიტორსა და დებიტორს შორის მიღწეული ორმხრივი შეთანხმების საფუძველზე ვალდებულების გაუქმებას.

9. გრანტის მახასიათებელთან მიმართებით გარკვეული ეჭვის არსებობის შემთხვევაში, იგი უნდა კლასიფიცირდეს როგორც მიმდინარე გრანტი.

10. ანგარიშზე – სხვა შემოსავლები (6400) – აღირიცხება: ქონებასთან დაკავშირებული შემოსავლები, საქონლისა და მომსახურების გაყიდვები, სანქციები, ჯარიმები და საურავები, ნებაყოფლობითი ტრანსფერები, გარდა გრანტებისა და სხვა არაკლასიფიცირებული შემოსავლები.

11. ანგარიშზე – ქონებასთან დაკავშირებული შემოსავალი (6410) – აღირიცხება პროცენტები, დივიდენდები, კვაზიკორპორაციის შემოსავლებიდან ამოღებული თანხები, ქონებასთან დაკავშირებული შემოსავლები, რომელიც სადაზღვევო პოლისის მფლობელებზე ვრცელდება და რენტა.

12. ანგარიშზე – პროცენტები (6411) – აღირიცხება ფინანსური აქტივებიდან (დეპოზიტები, ფასიანი ქაღალდები, გარდა აქციებისა, სესხები) და სხვა დებიტორული დავალიანებებიდან მისაღები პროცენტები, რომლებიც წარმოადგენს კრედიტორის მიერ საკუთარი ფინანსური სახსრების გამოყენების ნებართვის გაცემის სანაცვლოდ მიღებულ შემოსავალს.

13. ანგარიშზე – დივიდენდები (6412) – აღირიცხება სახელმწიფო მმართველობის ერთეულების, როგორც კორპორაციათა მფლობელების და აქციონერების მიერ მისაღები დივიდენდები. სახელმწიფო მმართველობის ერთეულებმა დივიდენდები შეიძლება მიიღონ კერძო ან საჯარო კორპორაციებიდან.

14. საჯარო კორპორაციების მიერ მოგების გადანაწილება შეიძლება არარეგულარულ ხასიათს ატარებდეს და შეიძლება დივიდენდების სახით არ განხორციელდეს. მიუხედავად ამისა, დივიდენდები კორპორაციის მიერ თავიანთ აქციონერებზე და მესაკუთრეებზე მოგების ყველა გადანაწილებას მოიცავს, სახელმწიფო ერთეულებზე გადარიცხული საქართველოს ეროვნული ბანკის მოგებას.

15. დივიდენდები კორპორაციის მიმდინარე საწარმოო საქმიანობიდან მიღებული მიმდინარე შემოსავლიდან განხორციელებული გადახდებია. შესაძლებელია კორპორაციამ გაათანაბროს დივიდენდების ოდენობა, რასაც იგი ერთი პერიოდიდან მეორე პერიოდამდე იხდის ისე, რომ ზოგიერთ პერიოდში დივიდენდების სახით საწარმოო საქმიანობის შედეგად მიღებულ მოგებაზე უფრო მეტი თანხა გადაიხადოს. ამ შემთხვევაშიც გადახდები ასევე დივიდენდებად განიხილება.

16. კორპორაციების მიერ აქციონერებისა და მფლობელებისთვის პრივატიზაციის შემოსულობებიდან და აქტივების სხვა გაყიდვებიდან მიღებული ამონაგების გადანაწილება, ასევე, დაგროვილი რეზერვებისა და ფლობიდან მიღებული მოგების საფუძველზე დიდი მოცულობისა და განსაკუთრებული ხასიათის ერთჯერადი გადახდები კაპიტალიდან თანხების ამოღებად განიხილება, ვიდრე დივიდენდებად.

17. ანგარიშზე – კვაზი-კორპორაციების შემოსავლიდან ამოღებული თანხები (6413) – კვაზი–კორპორაციის მფლობელის მიერ კვაზი-კორპორაციის შემოსავლიდან ამოღებული თანხები აღირიცხება. შემოსავლის ამგვარი ამოღება კორპორაციული შემოსავლების დივიდენდების სახით გადანაწილების ეკვივალენტურია და იმავე სახით განიხილება.

18. კვაზი-კორპორაციების შემოსავლიდან ამოღებული თანხები არ ითვალისწინებს გაყიდვათა თუ კვაზი-კორპორაციის აქტივების სხვა სახის გასავლის შედეგად მიღებული სახსრების ამოღებას. ასეთი გასავლების შედეგად მიღებული სახსრების ტრანსფერი სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული კვაზი–კორპორაციის კაპიტალის შემცირებად აისახება. ასევე კვაზი-კორპორაციის დაგროვილი გაუნაწილებელი მოგების ან სხვა რეზერვების დიდი ოდენობით ლიკვიდაციის შედეგად ამოღებული თანხები, კაპიტალიდან ამოღებულ თანხებად განიხილება.

19. ანგარიშზე – ქონებასთან დაკავშირებული შემოსავლები, რომლებიც სადაზღვევო პოლისის მფლობელებზე ვრცელდება (6414) – აღირიცხება სადაზღვევო ტექნიკური რეზერვების ინვესტირების შედეგად მიღებული ნებისმიერი შემოსავალი.

20. სადაზღვევო ორგანიზაციები წინასწარ გადახდილი პრემიების სახით ფლობენ ტექნიკურ რეზერვებს, გადაუხდელი მოთხოვნების დასაფარავად განკუთვნილ რეზერვებს და სიცოცხლის დაზღვევის პოლისებთან დაკავშირებული შესაძლო რისკების დაფარვისათვის განკუთვნილ აქტუარულ რეზერვებს. რეზერვები პოლისის მფლობელთა ან ბენეფიციართა, პოლისის მფლობელი ნებისმიერი სახელმწიფო მმართველობის ერთეულის ჩათვლით, აქტივებად და სადაზღვევო საწარმოების ვალდებულებებად განიხილება, ხელშეკრულებით განსაზღვრული შემთხვევის დადგომისას. სადაზღვევო ტექნიკური რეზერვების ინვესტირების შედეგად მიღებული ნებისმიერი შემოსავალი, ასევე პოლისის მფლობელთა ან ბენეფიციართა ქონებად ითვლება და ქონებასთან დაკავშირებული შემოსავლების, რომლებიც სადაზღვევო პოლისის მფლობელებზე ვრცელდება სახით აღირიცხება.

21. ანგარიშზე – რენტა (6415) – აღირიცხება მიწის, წიაღისეულისა და სხვა ბუნებრივად წარმოქმნილი (არაწარმოებული) აქტივების იჯარით გაცემის შედეგად მიღებული ქონებასთან დაკავშირებული შემოსავალი.

22. სახელმწიფო მმართველობის ერთეულები მინერალებისა და მოსაპოვებელი საწვავის საბადოების ფორმით შეიძლება ფლობდნენ წიაღისეულ აქტივებს და იჯარით გასცემდნენ მათ სხვა ერთეულებზე და ამ ერთეულებს, განხორციელებული გადახდების სანაცვლოდ, გარკვეული პერიოდის განმავლობაში ნედლეულის მოპოვების უფლებას აძლევს. ეს გადახდები, ამ ინსტრუქციით განსაზღვრულ სააღრიცხვო სისტემისათვის, აქტივების მფლობელების მიერ (გარკვეული პერიოდის განმავლობაში სხვა ერთეულების განკარგულებაში გადაცემული აქტივების სანაცვლოდ), დარიცხულ რენტას წარმოადგენს და არა როიალტს.

23. სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული მიწის გამოკვლევით დაკავებული ორგანიზაციები საცდელ გაბურღვებზე ან წიაღისეული აქტივების არსებობისა და მდებარეობის გამოკვლევაზე ნებართვის მისაღებად, შეიძლება სახელმწიფო მმართველობის ერთეულებზე გადახდებს ახორციელებდნენ. ეს გადახდები, რენტად განიხილება, მიუხედავად იმისა, რომ რეალურად წიაღისეულის მოპოვება შეიძლება არც კი განხორციელდეს,

24. სხვა სახის რენტა მოიცავს გადახდებს სახელმწიფოს საკუთრებაში არსებულ დაუმუშავებელი მიწის ნაკვეთზე ტყის გაკაფვის უფლების მოპოვებაზე, არაკონტროლირებადი საზღვაო სივრცეების დასვენების ან კომერციული მიზნით გამოყენებაზე, თევზჭერის ჩათვლით, ასევე, წყლის საირიგაციო მიზნით გამოყენებაზე და სახელმწიფოს საკუთრებაში არსებული მიწის ნაკვეთის საძოვრებად გამოყენებაზე.

25. წარმოებული აქტივების საიჯარო გადახდები საქონლისა და მომსახურების გაყიდვებად (6420) განიხილება, რადგან წარმოებული აქტივების მეიჯარეები ჩართულნი არიან წარმოების პროცესში, რომლის ფარგლებშიც ახორციელებენ მოიჯარეების ისეთი მომსახურებით უზრუნველყოფას, როგორიც არის მოკლევადიანი იჯარით გასაცემი ძირითადი აქტივების მოვლა-შენახვა და იჯარით გაცემული აქტივების მიმდინარე რემონტსა და ტექნიკურ მომსახურებაზე გაწეული სამუშაოები. სახელმწიფო მმართველობის ერთეულები, რომლებიც ფლობენ მიწას, წიაღისეულ აქტივებს ან ელექტრომაგნიტურ სპექტრს და ამ აქტივებს სხვა ერთეულების განკარგულებაში გადასცემენ, არ განიხილებიან სამეწარმეო საქმიანობით დაკავებულ ერთეულებად. მოიჯარეების მიერ წარმოებული საიჯარო გადახდები, შენობისა და საცხოვრებელი ფართით მომსახურების უზრუნველყოფისათვის, განხორციელებულ გადახდებად განიხილება.

26. ერთი ოპერაცია შეიძლება მოიცავდეს ორივეს – რენტას და საქონლისა და მომსახურების გაყიდვებს: სახელმწიფო მმართველობის ერთეული ერთი ხელშეკრულების ფარგლებში მიწას და ამ მიწაზე განლაგებულ შენობას გასცემს იჯარით, ხოლო ხელშეკრულება განცალკევებით არ ახდენს მიწის რენტის იდენტიფიცირებას შენობის საიჯარო ქირიდან; თუ არ არსებობს მიწის რენტისა და შენობის საიჯარო ქირის პროპორციულად გადანაწილების ობიექტური საფუძველი, მთლიანი თანხა აისახება როგორც საიჯარო ქირა, თუ შენობის ფასი უფრო მაღალია, ვიდრე მიწის, და პირიქით.

27. ანგარიშზე – საქონლისა და მომსახურების გაყიდვები (6420) – აღირიცხება საბაზრო წესით გაყიდული საქონელი და მომსახურება (6421); ადმინისტრაციული მოსაკრებლები (6422); არასაბაზრო წესით გაყიდული საქონელი და მომსახურება (6423); საქონლისა და მომსახურების პირობითი გაყიდვები (6424).

28. ანგარიშზე – საბაზრო წესით გაყიდული საქონელი და მომსახურება. (6421) – აღირიცხება საბაზრო დაწესებულების და ეკონომიკური საქმიანობის განმახორციელებელი ერთეულების მიერ გაყიდული საქონელი და მომსახურება.

29. საბაზრო დაწესებულება წარმოადგენს ორგანიზაციის იმ ნაწილს, რომელიც ერთ ადგილას არის განთავსებული და სადაც მხოლოდ ერთი სახის საწარმოო საქმიანობა ხორციელდება ან ძირითადი საწარმოო საქმიანობით შექმნილი დამატებული ღირებულება, მის უდიდეს ნაწილს შეადგენს. სახელმწიფო ერთეულის შემადგენლობაში არსებული საბაზრო დაწესებულება არის დაწესებულება, რომელიც ეკონომიკურად მნიშვნელოვანი ფასებით ყიდის ან სხვაგავრად განკარგავს თავისი პროდუქციის მთლიან ან უმეტეს ნაწილს. მოცემული კატეგორია მოიცავს ყველა საბაზრო დაწესებულების გაყიდვებს, რომლებიც იმ ერთეულების ნაწილს წარმოადგენენ, რომლებისთვისაც ხორციელდება მონაცემების შედგენა.

30. ეკონომიკური საქმიანობის განმახორციელებელი ერთეულების მიერ გაყიდული საქონლის, მზა პროდუქციის, სამუშაოებისა და მომსახურების ღირებულება გასაყიდი (სარეალიზაციო) ფასებით აისახება 1410 ანგარიშის – მოთხოვნები მიწოდებიდან და მომსახურებიდან – დებეტში (დღგ–ს ჩათვლით) და საბაზრო წესით გაყიდული საქონლისა და მომსახურების (6421) (დღგ-ის გარეშე) და გადასახდელი დღგ-ის (1431) (დღგ-ის თანხით) ანგარიშების კრედიტში. ამავდროულად, მიწოდებული პროდუქცია, სამუშაოები და მომსახურება ფაქტობრივი თვითღირებულებით (ხოლო სოფლის მეურნეობის პროდუქცია გეგმური თვითღირებულებით) ჩამოიწერება 6421 ანგარიშის – საბაზრო წესით გაყიდული საქონლისა და მომსახურების – დებეტში და შესაბამისად, მზა პროდუქციის (2223) ან/და შემდგომი რეალიზაციისთვის შეძენილი საქონლის (2224) ანგარიშების კრედიტში.

31. ვინაიდან საჯარო კორპორაციების ყვე­ლა დაწესებულება საბაზრო დაწესებულებაა, საჯარო კორპორაციების ყველა გაყიდვა ამ კატეგორიაში ერთიანდება.

32. წარმოებული აქტივების იჯარა მომსახურების გაყიდვად განიხილება და მოცემულ კატეგორიაში ერთიანდება.

33. ანგარიშზე – ადმინისტრაციული მოსაკრებლები (6422) – აღირიცხება სავალდებულო ლიცენზიებისათვის გადასახდელი მოსაკრებლები და სხვა სახის ადმინისტრაციული მოსაკრებლები.

34. მოსაკრებლები ზოგადად მომსახურების გაყიდვას წარმოადგენენ. იმისათვის, რომ აღნიშნული მოსაკრებლები მომსახურების გაყიდვად ჩაითვალოს, სახელმწიფო მმართველობის ერთეულებმა გარკვეული სახის მარეგულირებელი ფუნქცია უნდა შეასრულონ (შესაბამისი პირის კომპეტენტურობისა და კვალიფიკაციის შემოწმება, მოცემული დანადგარისა თუ მოწყობილობის ეფექტიანობისა და უსაფრთხო ფუნქციონირების შემოწმება, ან სხვა სახის მაკონტროლებელი ღონისძიებების განხორციელება);

35. ანგარიშზე – არასაბაზრო წესით გაყიდული საქონელი და მომსახურება (6423) – აღირიცხება სახელმწიფო მმართველობის ერთეულების შემადგენლობაში შემავალი არასაბაზრო დაწესებულებების მიერ საქონლისა და მომსახურების გაყიდვები, ადმინისტრა­ცი­ული მოსაკრებლების და გადასახადების გამოკლებით, რომელიც აღირიცხება 6422 ანგარიშზე. აღნიშნულ ანგარიშზე აისახება ის გაყიდვები, რომლებიც სახელმწიფო დეპარტამენტების და სააგენტოების მიერ განხორციელებული ჩვეულებრივი სოციალური ან საზოგადოებრივი საქმიანობებისათვის არ არის დამახასიათებელი.

36. ანგარიშზე – საქონლისა და მომსახურების პირობითი გაყიდვები (6424) – აღირიცხება საქონლისა და მომსახურების პირობითი გაყიდვები, რომელთაც ადგილი აქვთ მაშინ, როდესაც ინსტიტუციონალური ერთეული მომუშავეთა სასაქონლო ფორმით ანაზღაურების მიზნით აწარმოებს საქონელს და ეწევა მომსახურებას. ეს ერთეული მოქმედებს როგორც დამქირავებელი და როგორც საქონლისა და მომსახურების ჩვეულებრივი მწარმოებელი. იმისათვის, რომ განისაზღვროს მომუშავეთა ანაზღაურების სახით გადახდილი მთლიანი თანხის ოდენობა, აუცილებელია, სასაქონლო ფორმით გადახდილი თანხის ოდენობა განხილულ იქნეს ისე, თითქოს მომუშავეებზე იყო გადახდილი როგორც ხელფასები ფულადი ფორმით, და შემდეგ მომუშავეებმა აღნიშნული ფულადი სახსრები საქონლისა და მომსახურების შესყიდვისათვის გამოიყენეს. ეს კატეგორია ასეთი პირობითი გაყიდვების მთლიან ღირებულებას მოიცავს.

37. ანგარიშზე – სანქციები, ჯარიმები და საურავები (6430) – აღირიცხება სასამართლოების ან არბიტრაჟის მიერ კანონებისა თუ სხვა ადმინისტრაციული პროცედურების დარღვევისათვის დაკისრებული სავალდებულო მიმდინარე ტრანსფერები, ასევე სასამართლოს გარეშე დაკისრებული სანქციები (ჯარიმები, საურავები ხელშეკრულებით განსაზღვრული პირობების დარღვევაზე და სხვ.); ამავე ანგარიშზე აღირიცხება თანხები, რომელიც დეპოზიტის სახით იქნა შეტანილი სახელმწიფო მმართველობის ერთეულის სასარგებლოდ სასამართლო ან ადმინისტრაციული პროცესის დასრულებამდე და რომელიც მიღებული გადაწყვეტილების შესაბამისად პროცესის დასრულების შემდეგ ექვემდებარება ბიუჯეტში ჩარიცხვას.

38. კონკრეტულ გადასახადთან დაკავშირებული დებულებების დარღვევისათვის დარიცხული სანქციები და ჯარიმები აღნიშნულ გადასახადთან ერთად აისახება. საგადასახადო სამართალდარღვევებთან დაკავშირებული სხვა სანქციები და ჯარიმები, რომელთა იდენტიფიცირება კონკრეტულ გადასახადთან შეუძლებელია, სხვა გადასახადებად კლასიფიცირდება.

39. ანგარიშზე – ნებაყოფლობითი ტრანსფერები, გარდა გრანტებისა (6440) – აღირიცხება ფიზიკური პირებისგან, კერძო არაკომერციული დაწესებულე­ბებისგან, არასამთავრობო ფონდებისგან, კორპორაციებისგან და ნებისმიერი სხვა წყაროდან (სახელმწიფო მმართველობის ორგანოებისა და საერთაშორისო ორგანიზაციების გარდა) მიღებული საჩუქრები და ნებაყოფლობით შემოწირულობები (დახმარების მიზნით სახელმწიფო მმართველობის ორგანოზე საკვების, საბნებისა და სამედიცინო პრეპარატების სახით განხორციელებული შემოწირულობები; საავადმყოფოების, სკოლების, მუზეუმების, თეატრებისა და კულტურული ცენტრების მშენებლობის ან შესყიდვისათვის მიღებული ტრანსფერები; მიწის, შენობების ან არამატერიალური აქტივების როგორიცაა, პატენტები და საავტორო უფლებები საჩუქრად მიღება და სხვ.).

40. ანგარიშზე – სხვა არაკლასიფიცირებული შემოსავლები (6450) – აღირიცხება ყველა ის შემოსავალი, რომელიც არ აღირიცხება შემოსავლების არც ერთ სხვა კატეგორიაში. ამ მუხლში შეიძლება აისახოს ექსპლუატაციაში ნამყოფი სამხედრო და სხვა სახის საქონლის გაყიდვები; ჯართის გაყიდვები; ძირითადი აქტივების ჩამოწერის შედეგად მიღებული მასალების ღირებულება, რომელიც რჩება მოცემულ ორგანიზაციაში სამეურნეო საჭიროებისათვის; სადაზღვევო კორპორაციების მიმართ არსებული სადაზღვევო მოთხოვნები, გარდა სიცოცხლის დაზღვევისა; სახელმწიფოს მიერ განხორციელებული სადაზღვევო სქემების სადაზღვევო პრემიები, გარდა სიცოცხლის დაზღვევისა; სახელმწიფო ქონების დაზიანებისთვის მიღებული გადახდები, სასამართლო პროცესიდან შემოსული გადახდების გამოკლებით და ნებისმიერი სახის შემოსავალი, რომლის ზემოთ აღნიშნულ კატეგორიებში ასახვისათვის არ არსებობს შესაბამისი ინფორმაცია.

    მუხლი 48. შემოსავლების აღრიცხვაში ასახვის დრო

1. შემოსავლები დარიცხვის მეთოდით უნდა იქნეს ასახული (იმ მომენტში, როდესაც საქმიანობების, ოპერაციების თუ სხვა მოვლენების განხორციელების შედეგად წარმოიქმნება მოთხოვნები შემოსავლების მიღებაზე).

2. აუცილებელი არ არის, შემოსავლის აღრიცხვაში ასახვის დრო გადასახადით დასაბეგრი მოვლენის განხორციელების დროს ემთხვეოდეს (კაპიტალის ნამატის გადასახადის გადახდის ვალდებულება დგება მაშინ, როდესაც აქტივი იყიდება და არა მაშინ, როდესაც მისი ღირებულება იზრდება.)

3. გადასახადის დაბრუნებები უარყოფით გადასახადებად განიხილება.

4. შეცდომით მიღებული საგადასახადო შემოსავლების დაბრუნებები და კორექტირებები, (მიუხედავად იმისა, რომ გარეგნულად იმ ოპერაციებს ჰგავს, რომლებიც შესაბამისი გადასახადის დამწესებელი სახელმწიფო ერთეულის კაპიტალს ამცირებს), იმ მაკორექტირებელ ჩანაწერებს წარმოადგენენ, რომლებიც ადრე ასახული და ზედმეტად გაზრდილი კაპიტალის (წმინდა ღირებულების) შესწორების საშუალებას იძლევა. აღნიშნული ოპერაციები უარყოფით შემოსავლებად განიხილება.

5. საპროცენტო შემოსავლის დარიცხვა ფინანსური აქტივის არსებობის მთელი პერიოდის განმავლობაში უწყვეტ ხასიათს ატარებს. საპროცენტო განაკვეთი, რომლითაც ხდება პროცენტის დარიცხვა, შესაძლებელია წარმოდგენილი იყოს როგორც სესხის ძირითადი თანხის გარკვეული პროცენტი, წინასწარ განსაზღვრული თანხის ოდენობა, ან ორივე ერთად.

6. დებიტორსა და კრედიტორს შორის გაფორმებული ხელშეკრულება შესაძლებელია დარიცხული, მაგრამ ჯერ გადაუხდელი პროცენტის ტოლი თანხის ოდენობით პერიოდული გადახდების განხორციელებას მოითხოვდეს. სხვა შემთხვევებში, ამგვარი მოთხოვნა შეიძლება არ არსებობდეს და დაგროვილი პროცენტის გადახდა ხელშეკრულების დასრულებამდე არ იყოს სავალდებულო. ასევე, შესაძლებელია აღნიშნული ორი მეთოდის კომბინაციაც. დარიცხული პროცენტის გადაუხდელი თანხის ოდენობით იზრდება დებიტორის მთლიანი ვალდებულება კრედიტორის მიმართ. ნებისმიერი პერიოდული თუ სხვა სახის გადახდები ამცირებს მთლიანი ვალდებულების მოცულობას, მაგრამ ისინი შემოსავლების ოპერაციებს არ წარმოადგენენ.

7. დივიდენდები აღრიცხვაში აისახება იმ თარიღით, რომლისთვისაც გამოცხადებულია მათი გადახდა ან თუ ასეთი თარიღი წინასწარ არ არის გამოცხადებული, იმ თარიღით, როდესაც მოხდება მათი გადახდა. ყველა ასეთი სახით ამოღებული თანხა აისახება იმ თარიღით, როდესაც ფაქტობრივად ხდება გადახდა.

8. რენტა, როგორც პროცენტი, განუწყვეტლივ ერიცხება აქტივის მფლობელს ხელშეკრულების პერიოდის განმავლობაში. კონკრეტულ საანგარიშგებო პერიოდში ასახული რენტა დაგროვილი რენტის ღირებულების ტოლია, რომელიც ექვემდებარება გადახდას მოცემულ საანგარიშგებო პერიოდში და შეიძლება განსხვავდებოდეს რენტის იმ ოდენობისაგან, რომელიც გადასახდელია ან რეალურად გადაიხდება მოცემული პერიოდის განმავლობაში.

9. საქონლის გაყიდვები საკუთრებაზე კანონიერი უფლების გადაცემის მომენტში აისახება. თუ უფლების გადაცემის მომენტი არ არის ცალსახად განსაზღვრული, ასახვა მოხდება მაშინ, როდესაც უფლებებისა და კონტროლის გადაცემა ფაქტობრივად ხორციელდება. მომსახურებასთან დაკავშირებული ოპერაციები მომსახურების გაწევის მომენტში აისახება. ზოგიერთი სახის მომსახურება ატარებს უწყვეტ ხასიათს (საოპერაციო ლიზინგი და საცხოვრებელი ფართით უზრუნველყოფა უწყვეტი ნაკადებია) და თეორიულად მათი ასახვა ასეთი მომსახურებებით უზრუნველყოფის მთელი პერიოდის განმავლობაში უნდა განხორციელდეს.

10. სანქციები, ჯარიმები და საურავები ძირითადად დროის გარკვეული მომენტისათვის განისაზღვრება. ეს ტრანსფერები აღრიცხვაში აისახება მაშინ, როდესაც სახელმწიფო მმართველობის ერთეული მოიპოვებს ფულადი სახსრების მოთხოვნის კანონიერ უფლებას, რაც შეიძლება მოხდეს სასამართლოს მიერ გადაწყვეტილების მიღების შემთხვევაში, ან ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ გადაწყვეტილების გამოქვეყნებისას, ან მაშინ, როდესაც დაგვიანებული გადახდა თუ სხვა დარღვევა ავტომატურად იწევევს სანქციისა და ჯარიმის დარიცხვას.

11. არაფინანსური აქტივის გასვლა გაყიდვით ან ბარტერით, სხვა მატერიალური მარაგების გარდა, გავლენას არ ახდენს კაპიტალის ღირებულებაზე, არაფინანსური აქტივებით განხორციელებული ოპერაციებია და შემოსავლებში არ აისახება.

12. შემოსავლების წარმოშობა სააღრიცხვო ჩანაწერებში აისახება ნაღდი ფული სალაროში (1110, 1120), ფულადი ანგარიშების და დეპოზიტების (1210, 1220), და სხვა დებიტორული დავალიანებების შესაბამისი ანგარიშების დებეტში, შემოსავლების შესაბამისი ანგარიშების კრედიტთან კორესპონდენციით.

13. შემოსავლების ანგარიშები საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოს, შემოსავლების შინაარსიდან გამომდინარე, გადაიხურება კაპიტალის შესაბამის ანგარიშებზე (5100, 5210 ან 5220).

თავი VI

ხარჯები

    მუხლი 49. შესავალი

1. ხარჯი წარმოადგენს ოპერაციის შედეგად კაპიტალის შემცირებას.

2. ხარჯვითი ოპერაციებით ხორციელდება სახელმწიფო მმართველობის ორგანოების ორი ძირითადი ეკონომიკური ფუნქცია: საზოგადოების უზრუნველყოფა საქონლითა და მომსახურებით არასაბაზრო საწყისებზე და ტრანსფერული გადახდების გზით შემოსავლებისა და ქონების გადანაწილება.

3. საზოგადოების არასაბაზრო მომსახურებით და საქონლით უზრუნველყოფისას სახელმწიფო ერთეულს შეუძლია:

ა) დამოუკიდებლად განახორციელოს საქონლისა და მომსახურების წარმოება და გადანაწილება;

ბ) მათი მესამე პირისაგან შესყიდვა და გადანაწილება;

გ) საოჯახო მეურნეობებისათვის თანხების გადარიცხვა, რათა მათ პირდაპირ შეძლონ საქონლისა და მომსახურების შესყიდვა.

4. ამ ღონისძიებებთან დაკავშირებით გაწეული ხარჯების – მომუშავეთა ანაზღაურება, საქონლისა და მომსახურების გამოყენება, ძირითადი კაპიტალის მოხმარება, ყველა კატეგორია სახელმწიფო ერთეულის მიერ დამოუკიდებლად ორგანიზებული წარმოების ღირებულებას უკავშირდება, ხოლო სუბსიდიები, გრანტები, სოციალური დახმარებები და სხვადასხვა ხარჯები, ნაღდი ფულის ან ნატურალური ფორმის ტრანსფერებს და მესამე პირებისგან სხვა ერთეულებზე გადასაცემი საქონლისა და მომსახურების შეძენას ეხება.

5. ხარჯების იდენტიფიკაციას ეკონომიკური სახეების მიხედვით ახდენს ხარჯების ეკონომიკური კლასიფიკაცია, რომელიც წარმოადგენს ხარჯების ეკონომიკური შინაარსის მიხედვით დაჯგუფებას და წინამდებარე ინსტრუქციით განსაზღვრული ბუღალტრული აღრიცხვის ანგარიშთა გეგმით გათვალისწინებული ხარჯების სტრუქტურის საფუძველია.

    მუხლი 50. ხარჯების სტრუქტურა ანგარიშთა გეგმის მიხედვით

1. ანგარიშზე – მომუშავეთა ანაზღაურება (7100) – აღირიცხება ხელფასები (7110) და სოციალური შენატანები (7120)

2. მომუშავეთა ანაზღაურება არის საანგარიშგებო პერიოდში მომუშავეთა მიერ შესრულებული სამუშაოსათვის ფულადი ან სასაქონლო ფორმით გადასახდელი – მთლიანი ანაზღაურება, საკუთარი სახსრებით კაპიტალის შექმნასთან დაკავშირებით შესრულებული სამუშაოს გამოკლებით. (ამავე სახის გამონაკლისი ვრცელდება მომუშავეთა ანაზღაურების ყველა ქვეკატეგორიაზე).

3. კონტრაქტორებისათვის, თვითდასაქმებული პირებისათვის თუ სხვა სახის მომუშავეთათვის, რომლებიც არ წარმოადგენენ საშტატო განრიგით გათვალისწინებულ მომუშავეებს, გადასახდელი თანხები გამოირიცხება ამ კატეგორიიდან და აისახება ანგარიშზე 7200 – საქონლისა და მომსახურების გამოყენება.

4. საკუთარი სახსრებით კაპიტალის შექმნა საკუთარი მოხმარებისათვის, არაფინანსური აქტივების წარმოებად განიხილება და წარმოებაში დასაქმებულ მომუშავეთა ანაზღაურება აღრიცხვაში აისახება როგორც არაფინანსური აქტივების მიღება.

5. საანგარიშგებო პერიოდის განმავლობაში შესრულებული სამუშაოსათვის მომუშავეთა ანაზღაურება, რომელსაც დასაქმებული იღებს დამსაქმებლისაგან ფულადი ან სასაქონლო ფორმით, გაიანგარიშება ანაზღაურების ღირებულების შესაბამისად, მიუხედავად იმისა, ანაზღაურება ხდება ავანსად, შესრულებული სამუშაოს მიხედვით თუ ვადაგადაცილებული დავალიანებების სახით.

6. შესრულებულ სამუშაოებზე მომუშავეებისთვის გადაუხდელი თანხების ასახვა სხვა კრედიტორულ დავალიანებათა შესაბამის ანგარიშებზე ასახვით ხორციელდება.

7. ანგარიშზე – ხელფასები (7110) – აღირიცხება ხელფასები ფულადი ფორმით და ხელფასები სასაქონლო ფორმით.

8. ხელფასები მოიცავს მომუშავეთა ყველა სახის ანაზღაურებას, გარდა სოციალური შენატანებისა. მომუშავეთა ხელფასიდან გამოქვითული თანხებით გადახდილი სოციალური შენატანები მოცემულ კატეგორიაში ერთიანდება.

9. ანგარიშზე – ხელფასები ფულადი ფორმით (7111) – აღირიცხება მომუშავეთათვის მათ მიერ გაწეული მომსახურების სანაცვლოდ ფულადი ფორმით გადახდილი თანხები, დაკავებული გადასახადების და სოციალური დაზღვევის სქემებში გადასარიცხი თანხების ჩათვლით. ამ კატეგორიაში ერთიანდება: თანამდებობრივი სარგო, წოდებრივი სარგო, პრემია, დანამატი, ჰონორარი, კომპენსაცია და კუთვნილი შვებულების საზღაური.

10. ხელფასები გამორიცხავს იმ ხარჯების კომპენსაციას, რომლებიც გასწიეს მომუშავეებმა ახალი სამსახურის დაწყებისა თუ სამსახურებრივი ფუნქციების შესრულების დროს (მგზავრობისა და საცხოვრებელი ადგილის შეცვლასთან დაკავშირებული ხარჯების კომპენსაცია, რაც გამოწვეული იყო ახალ სამუშაოზე გადასვლით ან მათი დამქირავებლის მოთხოვნის შესაბამისად საცხოვრებელი ადგილის შეცვლით). ეს ხარჯები აისახება როგორც საქონლისა და მომსახურების გამოყენება და აღირიცხება 7200 ანგარიშზე. ეს კატეგორია ასევე არ ითვალისწინებს მომუშავეთათვის მათი სამსახურებრივი ვალდებულებების შესასრულებლად საჭირო ხელსაწყოების, აღჭურვილობის, სპეციალური ტანსაცმლისა თუ სხვა სახის ნივთების შეძენის ხარჯებს.

11. ხელფასები გამორიცხავს დამქირავებლის მიერ გადახდილ სოციალურ დახმარებებს, რაც თავის მხრივ, ითვალისწინებს ბავშვების, მეუღლის, ოჯახის, განათლების ან სხვა დამოკიდებულ პირთა დახმარებებს; სრული ან ნაწილობრივი ოდენობის ხელფასს, რაც გადახდილი იყო მომუშავეთა ავადმყოფობის, ავარიული შემთხვევისა თუ დეკრეტული შვებულების გამო სამსახურში არყოფნის დროს; შტატების შემცირების გამო სამსახურიდან დათხოვნის კომპენსაციის, შრომისუუნარობისა და უეცარი სიკვდილის გამო მომუშავისათვის ან მისი მემკვიდრისათვის გადახდილ თანხებს. სოციალური დახმარებების სახით გაწეული ხარჯები, დამქირავებლის მიერ გაწეული სოციალური დახმარებების 7730 ანგარიშზე აღირიცხება.

12. ანგარიშზე – ხელფასები სასაქონლო ფორმით (7112) – აღირიცხება მომუშავეთათვის მათ მიერ გაწეული მომსახურების სანაცვლოდ სასაქონლო ფორმით განხორციელებული გადახდები.

13. ანგარიშზე – სოციალური შენატანები (7120) – აღირიცხება სახელმწიფო მმართველობის ერთეულების მიერ თავიანთი მომუშავეთათვის სოციალური დახმარებების (პენსიები და სხვა სახის საპენსიო დახმარებები) უფლების მოპოვების მიზნით სოციალური დაზღვევის სქემებში განხორციელებული გადახდები.

14. ანგარიშზე – საქონლისა და მომსახურების გამოყენება (7200) – აღირიცხება საბაზრო და არასაბაზრო საქონლისა და მომსახურების წარმოებისათვის გამოყენებული საქონელი და მომსახურება – გარდა კაპიტალის საკუთარი სახსრებით შექმნისას გამოყენებული საქონლისა და მომსახურებისა – დამატებული გასაყიდად შეძენილი საქონელი და გამოკლებული მატერიალური მარაგების – დაუმთავრებელი წარმოების, მზა პროდუქციისა და გასაყიდი საქონლის წმინდა ცვლილება.

15. სახელმწიფო მმართველობის ერთეულები შეიძლება ახორციელებდნენ საქონლისა და მომსახურების ოპერაციებს, რომლებიც არ აღირიცხება როგორც საქონლისა და მომსახურების გამოყენება. ასეთი ოპერაციებია:

ა) საკუთარი სახსრებით კაპიტალის შექმნისათვის შეძენილი საქონელი, რომელიც აღირიცხება როგორც ძირითადი აქტივების შეძენა;

ბ) სტრატეგიული მარაგების ან მასალებისა და ნედლეულის მოცულობის გაზრდის მიზნით შეძენილი საქონელი და მომსახურება, რომელიც აღირიცხება როგორც ცვლილებები მატერიალურ მარაგებში და არაფინანსური აქტივების მიღებად აისახება;

გ) მომუშავეთა სასაქონლო ფორმით ანაზღაურებისათვის გამოყენებული საქონელი და მომსახურება, რომელიც აღირიცხება როგორც მომუშავეთა ანაზღაურება (7100);

დ) სახელმწიფო მმართველობის ერთეულის მიერ საქონლისა და მომსახურების შეძენა და წარმოების პროცესში გამოუყენებლად სასაქონლო ფორმით სხვაზე გადაცემა, რომელიც ტრანსფერის დანიშნულების მიხედვით, კლასიფიცირდება როგორც სუბსიდიები (7500), გრანტები (7600), სოციალური დახმარებები (7700) ან სხვადასხვა ხარჯი (7820).

ე) ერთი დონის სახელმწიფო მმართველობის ერთეულის მიერ საქონლისა და მომსახურების შეძენა და წარმოების და მომსახურების პროცესში გამოუყენებლად სასაქონლო ფორმით იმავე დონის ერთეულზე გადაცემა, აღირიცხება კაპიტალის შესაბამის ანგარიშებზე (გადაცემა წმინდა ღირებულების შემცირება, ხოლო მიღება წმინდა ღირებულების ზრდა);

ვ) სახელმწიფო ერთეულის მიერ საოჯახო მეურნეობების კომპენსაცია სოციალურ დახმარებასთან ან სოციალური დაზღვევის სქემებთან დაკავშირებით შეძენილი საქონლისა და მომსახურებისათვის, რომელიც კლასიფიცირდება როგორც სოციალური დახმარება (7700).

16. სახელმწიფო მმართველობის ერთეულების მიერ უზრუნველყოფილ საქონელსა და მომსახურებაზე დარიცხული მოსაკრებლები და გადასახადები, გარკვეული სახის სოციალური დახმარებების ან გრანტებისათვის, ნაცვლად ხარჯებიდან გამოკლებისა, უნდა აისახოს როგორც შემოსავალი.

17. წარმოებაში გამოყენებული საქონლისა და მომსახურების ღირებულება ხარჯებში აისახება მათი ფაქტობრივი გამოყენების და არა შეძენის დროს. შეძენის და გამოყენების ორი მომენტი შესაძლებელია ერთმანეთს ემთხვეოდეს მომსახურების და არა საქონლის მიწოდებისას, რომელიც შეიძლება მათ გამოყენებამდე იყოს შეძენილი.

18. გასაყიდად შეძენილი საქონლის ღირებულება ხარჯებში აისახება, როგორც საქონლისა და მომსახურების გამოყენება, მათი გაყიდვის მომენტში.

19. სტრატეგიული მარაგის სახით შესყიდული საქონლის გაყიდვა აისახება როგორც არაფინანსური აქტივების გასვლა და არა როგორც გაყიდვიდან მიღებული შემოსავალი, და განხორციელებულ ოპერაციას არ აქვს გავლენა საქონლისა და მომსახურების გამოყენებაზე.

20. ძირითადი აქტივების მოვლა-შენახვისა და მიმდინარე შეკეთებისათვის მოხმარებული საქონელი და მომსახურება წარმოადგენს საქონლისა და მომსახურების გამოყენებას.

21. არსებული ძირითადი აქტივების კაპიტალური შეკეთება, რეკონსტრუქცია ან გაფართოება განიხილება როგორც ძირითადი აქტივების მიღება.

22. სამეცნიერო-კვლევითი და საცდელ-საკონსტრუქტორო სამუშაოების, კადრების გადამზადების, ბაზრის გამოკვლევისა და მსგავსი ღონისძიებების მიზნით მოხმარებული საქონელი და მომსახურება განიხილება როგორც საქონლისა და მომსახურების გამოყენება და არა როგორც არამატერიალური ძირითადი აქტივების შეძენა, მიუხედავად იმისა, რომ ზოგიერთ მათგანს ერთ წელზე მეტი ხნის განმავლობაში შეუძლია სარგებლის მოტანა.

23. ეროვნულ ვალუტის მონეტისა და ბანკნოტების დამზადებისთვის გამოყენებული მასალები ან ვალუტის დამზადებისათვის კონტრაქტორის მიმართ არსებული კრედიტორული დავალიანება, განიხილება როგორც საქონლისა და მომსახურების გამოყენება. ბანკნოტებისა და მონეტის მიმოქცევაში გაშვება წარმოადგენს ფინანსურ ოპერაციას, რომელიც არ არის დაკავშირებული შემოსავლებთან ან ხარჯებთან.

24. საქონლისა და მომსახურების გამოყენება ითვალისწინებს იარაღისა (მაგალითად, რაკეტები, ჭურვები) და ამ იარაღის გასაშვები ტექნიკური აღჭურვილობის ( რაკეტის გასაშვები საშუალება, საბრძოლო გემები, წყალქვეშა ნავები, ტანკები და სხვ.) შეძენას.

25. ისეთი საშუალებების შეძენა, რომელიც გამოსადეგია როგორც სამხედრო, ასევე სამოქალაქო მიზნებისთვის (სამხედრო აეროდრომი, ნავსადგური, საავადმყოფოები, საოფისე ინვენტარი და სხვ.), განიხილება როგორც ძირითადი აქტივების შეძენა.

26. იარაღისა თუ შეიარაღებული სატრანსპორტო საშუალების შეძენა პოლიციისა და შინაგანი უსაფრთხოების სამსახურების მიერ, განიხილება როგორც ძირითადი აქტივების შეძენა, ხოლო იმავე სახის აღჭურვილობაზე თუ გაწეულია საკასო ხარჯი სამხედრო უწყებების მიერ, განიხილება როგორც საქონლისა და მომსახურების გამოყენება.

27. სახელმწიფო ერთეულების მიერ შეძენილი და მათი თანამშრომლების მიერ მოხმარებული საქონელი და მომსახურება, გამოყენების მიზნობრიობიდან გამომდინარე, შესაძლებელია კლასიფიცირებულ იქნეს როგორც საქონლისა და მომსახურების გამოყენება ან როგორც მომუშავეთა ანაზღაურება სასაქონლო ფორმით.

28. იმ შემთხვევაში, როცა მომუშავეები ვალდებულნი არიან მოიხმარონ საქონელი ან მომსახურება დაკისრებული სამუშაოს შესრულების მიზნით, ასეთი მოხმარება განიხილება როგორც საქონლისა და მომსახურების გამოყენება.

29. იმ შემთხვევაში, როდესაც მომუშავეების მიერ საქონელი და მომსახურება გამოყენებულია საკუთარი შეხედულებისამებრ მათი საჭიროებების დასაკმაყოფილებლად, ასეთი მოხმარება განიხილება როგორც მომუშავეთა ანაზღაურება.

30. მომუშავეთათვის უზრუნველყოფილი საქონელი და მომსახურება კლასიფიცირდება, როგორც საქონლისა და მომსახურების გამოყენება:

ა) აღჭურვილობა და იარაღები, რაც გამოიყენება ექსკლუზიურად ან ძირითადად სამუშაოზე;

ბ) ტანისამოსი ან ფეხსაცმელი, რაც გამოიყენება ექსკლუზიურად ან ძირითადად სამსახურებრივი მიზნებისთვის (დამცავი ტანისამოსი, კომბინეზონი ან უნიფორმა, და სხვ.);

გ) საცხოვრებლით მომსახურების უზრუნველყოფა სამუშაო ადგილზე, რომლის სარგებლობის უფლებაც არ ექნებათ მოსამსახურის ოჯახის წევრებს (ყაზარმები, საერთო საცხოვრებლები, ბარაკები და სხვ.);

დ) სპეციალური საკვები, რომელთა მიღების აუცილებლობაც განპირობებულია განსაკუთრებული სამუშაო პირობებით და საკვები და სასმელი, რომლითაც უზრუნველყოფილია სამხედრო და სხვა პირები სამუშაო ვალდებულების შესრულების დროს;

ე) სამსახურებრივი მივლინების დროს მოსამსახურისათვის მივლინების ხარჯების ანაზღაურება;

ვ) სამუშაოს ხასიათიდან გამომდინარე ჰიგიენური პირობების დაცვის უზრუნველყოფა;

ზ) სამუშაოს ხასიათიდან გამომდინარე, საჭირო პირველადი დახმარების საშუალებები, ჯანმრთელობის მდგომარეობის შემოწმება.

31. იმ შემთხვევაში, როცა მომუშავე ვალდებულია წინა მუხლში მითითებულ მომსახურებისა და საქონლის შესყიდვაზე, მისი შესყიდვის შემთხვევაში, დამქირავებელი ახდენს აღნიშნული ხარჯების შემდგომ ანაზღაურებას და განიხილება როგორც საქონლისა და მომსახურების გამოყენება.

32. საქონლისა და მომსახურების ყველა სახის ტრანსფერი სხვა სახელმწიფო მმართველობის ორგანოებზე (გარდა ერთი დონისა) ან საერთაშორისო ორგანიზაციებზე, გარდა დონორი სახელმწიფო ერთეულის მიერ წარმოებული საქონლისა და მომსახურებისა, აღირიცხება გრანტების ანგარიშზე (7600). ამ სახის გრანტები შეიძლება მოიცავდეს სახელმწიფოს კუთვნილებაში არსებული ძირითადი აქტივების ტრანსფერს, მატერიალურ მარაგებში არსებული საქონლის ტრანსფერს, ძირითადი აქტივების მშენებლობას ან ძირითადი აქტივების ან საქონლისა და მომსახურების შეძენასა და იმავდროულად, მიმდინარე მოხმარებისათვის ტრასფერის სახით მათ გადაცემას (სტიქიური უბედურების დროს საგანგებო დახმარების სახით საკვების, ჩასაცმელის, საბნებისა და მედიკამენტების ტრანსფერი; მანქანებისა და სხვა მოწყობილობების ტრანსფერი; შენობების ან სხვა ნაგებობების მშენებლობის უშუალო უზრუნველყოფა; ყველა სახის სამხედრო აღჭურვილობის ტრანსფერი).

33. საქონელი და მომსახურება, რომელიც სხვა სახელწიფოებისა და საერთაშორისო ორგანიზაციების მიერ მოხმარებული არასაბაზრო საქონლისა და მომსახურების საწარმოებლად გამოიყენება, კლასიფიცირდება როგორც საქონლისა და მომსახურების გამოყენება (უცხო ქვეყანაში სტიქიური უბედურების შემდეგ სახელმწიფო მოხელეების მიერ ჩასატარებელი სარეაბილიტაციო ოპერაციებისათვის შეძენილი საქონელი და მომსახურება).

34. სახელმწიფო მმართველობის ერთეულის მიერ, იმ არასაბაზრო საქონლისა და მომსახურების წარმოებისათვის, რომელიც გადანაწილდება როგორც სოციალური დახმარებები სასაქონლო ფორმით ან ეძლევათ საოჯახო მეურნეობებს ისეთ განსაკუთრებულ პირობებში, როგორიცაა სტიქიური უბედურების შემდგომი პერიოდი, მოხმარებული ყველა სახის საქონელი და მომსახურება, განიხილება როგორც საქონლისა და მომსახურების გამოყენება.

35. სოციალური დახმარების ფართოდ გავრცელებული ფორმა, რომელიც სახელმწიფო მმართველობის ერთეულის მიერ იწარმოება და ნატურალური ფორმით გადანაწილდება, ჯანდაცვის სფეროს მომსახურებებთან არის დაკავშირებული (სამედიცინო ან სტომატოლოგიური მკურნალობა, ქირურგიული ოპერაცია, სტაციონარული მომსახურება, სახლში მოვლა და სხვა მსგავსი მომსახურებები). სახელმწიფო მოხელეებისა და მათზე დამოკიდებული პირების სოციალური დახმარებები მოიცავს ზოგადი ხასიათის სამედიცინო მომსახურებას, რაც არ არის დაკავშირებული მოსამსახურის სამუშაოსთან, სანატორიულ მკურნალობასთან, საგანმანათლებლო მომსახურებებთან და გასართობი თუ დასასვენებელი საშუალებების მოხმარებასთან. საოჯახო მეურნეობის მიერ განხორციელებული ნებისმიერი ნომინალური გადახდა უნდა გამოაკლდეს საქონლისა და მომსახურებისთვის განკუთვნილი ხარჯის კატეგორიას.

36. საქონელი და მომსახურება, რომელიც არ იყო წარმოებული დონორი სახელმწიფო ერთეულის მიერ და გადანაწილდება როგორც სოციალური დახმარებები სასაქონლო ფორმით ან ეძლევათ განსაკუთრებულ პირობებში მყოფ საოჯახო მეურნეობებს, აღირიცხება როგორც სოციალური დახმარება (7700) და მოიცავს მატერიალურ მარაგებში არსებული საქონლის ტრანსფერს, საბაზრო მწარმოებლებიდან საქონლის შეძენასა და იმავდროულად ტრანსფერის სახით მათ გადაცემას, ასევე საოჯახო მეურნეობების მიერ განსაკუთრებული სახის საქონელსა და მომსახურებებზე (მედიკამენტები, სამედიცინო ან სტომატოლოგიური მკურნალობა, საავადმყოფოსთან და ოფთალმოლოგიურ მკურნალობასთან დაკავშირებული ხარჯები), გაწეული დანახარჯების კომპენსაციას.

37. საქონლისა და მომსახურების გამოყენება საოპერაციო იჯარის შემთხვევაში, მოიცავს წარმოებული აქტივების – შენობების, სატრანსპორტო საშუალებებისა და მანქანა-დანადგარებისათვის და სხვ. საიჯარო გადასახდელებს.

38. საქონლისა და მომსახურების ისეთი ფასებით შესყიდვისას, რომელიც გაცილებით აღემატება მათ საბაზრო ღირებულებას, სახელმწიფო ერთეულები ახორციელებენ ტრანსფერულ გადახდებს და ოპერაციები უნდა გაიყოს: საქონლისა და მომსახურების შესყიდვად – მათი რეალური საბაზრო ღირებულებით და შესაბამისი კატეგორიის ტრანსფერულ გადახდად.

39. ანგარიშზე – ძირითადი კაპიტალის მოხმარება (7300) – აღირიცხება სახელმწიფო ერთეულის მფლობელობაში არსებული და მის მიერ გამოყენებული ძირითადი აქტივების ღირებულების შემცირება ფიზიკური ცვეთის (7310); მორალური ცვეთის და შემთხვევითი დაზიანებით გამოწვეული დანაკარგების (7320) სახით.

40. ანგარიშზე – ძირითადი აქტივების ფიზიკური ცვეთა (7310) – აღირიცხება ძირითადი აქტივების (რომელთა ჩამონათვალი განისაზღვრება საქართველოს ფინანსთა მინისტრის ნორმატიული აქტით) ფიზიკური ცვეთის წინასწარ განსაზღვრული საამორტიზაციო ანარიცხები.

41. ძირითად აქტივებს ცვეთა ერიცხება საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მიერ დადგენილი ნორმების შესაბამისად, წლის ბოლოს სრული კალენდარული წლისათვის, განურჩევლად იმისა, საანგარიშგებო წლის რომელ თვეშია ისინი შეძენილი ან წარმოებული.

42. არამატერიალურ ძირითად აქტივებს ცვეთა ერიცხება საანგარიშო პერიოდის პროპორციულად თუ სასარგებლო მომსახურების ვადის დადგენა შესაძლებელია, წინააღმდეგ შემთხვევაში, წლიურად 10 პროცენტის ოდენობით.

43. საგადასახადო მიზნებისათვის, ეკონომიკური საქმიანობიდან მიღებული ერთობლივი შემოსავლებიდან გამოსაქვითი ძირითადი აქტივებისა და არამატერიალური ძირითადი აქტივების ამორტიზაციის (ცვეთის) თანხა განისაზღვრება საქართველოს საგადასახადო კოდექსით დადგენილი წესისა და ნორმების შესაბამისად.

44. აქტივების მომსახურების ვადის განმავლობაში მათი ცვეთის თანხის სისტემატური განაწილებისათვის გამოიყენება წრფივი მეთოდი.

45. ყოველი საანგარიშო პერიოდის ცვეთის თანხა ხარჯად უნდა აღიარდეს, გარდა იმ შემთხვევისა, როცა ეს თანხა შედის სხვა აქტივის საბალანსო ღირებულებაში.

46. ხარჯის სახით აღრიცხული ცვეთა არაფინანსური აქტივებით ოპერაციად აისახება.

47. ანგარიშზე – მორალური ცვეთა და შემთხვევითი დაზიანებით გამოწვეული დანაკარგები (7320) – აღირიცხება ალტერნატიული საშუალებების გამოჩენისა და მიღწეული ტექნიკური პროგრესის შედეგად გამოწვეული ძირითადი აქტივების ნორმირებული მორალური ცვეთა, ამასთან, აღნიშნული ანგარიში ძირითადი აქტივების ნორმირებული შემთხვევითი დაზიანებით გამოწვეულ დანაკარგებსაც ითვალისწინებს (სათანადო ტექნიკური მომსახურების პირობებში, ძირითადი აქტივების ზოგიერთ კატეგორიას, როგორიცაა გზები და რკინიგზა, განუსაზღვრელი ფუნქციონირების ვადა გააჩნია, ალტერნატიული საშუალებების გამოჩენისა და მიღწეული ტექნიკური პროგრესის შედეგად მათი ღირებულება მაინც მცირდება, ვინაიდან, მათზე მოთხოვნა კლებულობს. ძირითადი აქტივების უმრავლესობა ჩამოიწერება ან განიცდის დემონტაჟს მხოლოდ იმიტომ, რომ ის დაძველდა).

48. ანგარიშზე – პროცენტები (7400) – აღირიცხება ხარჯები, რომელსაც დებიტორი ეწევა სესხის დაუფარავი ძირითადი თანხის გამოყენებისათვის, რომელიც კრედიტორის მიერ უზრუნველყოფილი ეკონომიკური ღირებულებაა.

49. საპროცენტო ხარჯი განუწყვეტლივ ერიცხება ვალდებულებას მისი არსებობის მთელი პერიოდის განმავლობაში. განაკვეთი, რომლითაც ხდება პროცენტის დარიცხვა, განიხილება როგორც დროის თითოეული პერიოდისათვის სესხის დაუფარავი ძირითადი თანხის პროცენტი, ან წინასწარგანსაზღვრული თანხის ოდენობა, ან ცვალებადი თანხის ოდენობა, რომელიც დამოკიდებულია განსაზღვრულ მაჩვენებელზე ან ამ მეთოდების გარკვეული კომბინაცია.

50. პროცენტის გადახდა ხარჯის დარიცხვამდე არ ხდება. თუ სესხზე დარიცხული პროცენტის გადახდა ხორციელდება ყოველთვიურად, მიმდინარე თვეში გადასახდელი თანხის ოდენობა, წინა თვის განმავლობაში დარიცხული ხარჯის ტოლია. გადახდის განხორციელებამდე, დებიტორის მთლიანი ვალდებულება კრედიტორის მიმართ იზრდება გაწეული, მაგრამ ჯერ კიდევ გადაუხდელი საპროცენტო ხარჯის ოდენობით. საპროცენტო გადასახდელები წარმოადგენს დებიტორის არსებული ვალდებულებების შემცირებას, რომლის ნაწილიც უკვე გაწეული საპროცენტო ხარჯით იყო წარმოქმნილი.

51. სახელმწიფო ერთეულებმა შეიძლება განახორციელონ საპროცენტო გადახდები სხვა ერთეულების სესხებსა და სხვა სახის საპროცენტო ვალდებულებებზე, რომლებისთვისაც ისინი იძლევიან გარანტიებს. ეს გადახდები არ უნდა კლასიფიცირდეს როგორც პროცენტი მანამ, სანამ სახელმწიფო ერთეულის მიერ არ მოხდება ვალის აღიარება. თუ სახელმწიფო ერთეული არ ახდენს ვალის აღიარებას, მაშინ შესაძლებელია ორი სახის ოპერაცია:

ა) თუ სახელმწიფო ერთეული არ ღებულობს მეორე ერთეულის მიმართ წაყენებულ ფინანსურ მოთხოვნას ან ღებულობს ისეთ ფინანსურ მოთხოვნას, რომლის დაკმაყოფილებაც ნაკლებად სავარაუდოა, ეს ოპერაცია აისახება:

ა.ა) როგორც სუბსიდია (7500), თუ მეორე ერთეული წარმოადგენს ორგანიზაციას ან კორპორაციას;

ა.ბ) როგორც გრანტები (7600), თუ მეორე ერთეული არის სხვა დონის სახელმწიფო მმართველობის ერთეული;

ა.გ) როგორც სხვადასხვა ხარჯები (7800), თუ მეორე ერთეული არის საოჯახო მეურნეობა ან დაწესებულება, რომელიც ემსახურება საოჯახო მეურნეობებს;

ბ) თუ სახელმწიფო ერთეული ღებულობს მეორე ერთეულის მიმართ წაყენებულ ფინანსურ მოთხოვნას გადახდილ თანხაზე და ეს მოთხოვნა სავარაუდოდ დაკმაყოფილებული იქნება, ოპერაცია აისახება როგორც ფინანსური აქტივის შეძენა.

52. საგადასახადო ვალდებულებების დაგვიანებით გადახდაზე დაკისრებული პროცენტი – საგადასახადო კანონმდებლობის დარღვევასთან დაკავშირებული, განიხილება როგორც გადასახადის მიმღები სახელმწიფო ერთეულის საგადასახადო შემოსავალი. თუ ეს პროცენტი გადახდილია სახელმწიფო მმართველობის ერთეულის მიერ, ის აღირიცხება როგორც საგადასახადო გადახდა და განიხილება როგორც სხვადასხვა ხარჯი და აღირიცხება 7820 ანგარიშზე.

53. ანგარიშზე – სუბსიდიები (7500) – აღირიცხება სახელმწიფო ერთეულის მიერ ორგანიზაციებზე მიმდინარე მიზნებისათვის უსასყიდლოდ, დაუბრუნებლად გაცემული ტრანსფერები.

54. ამ ანგარიშზე აღირიცხება საჯარო სამართლის იურიდიულ პირებსა და სხვა სახელმწიფო არაფინანსურ საწარმოებზე მიმდინარე და საოპერაციო ხარჯების დასაფინანსებლად გადაცემული თანხები, ასევე უცხოეთიდან მიღებული დაფინანსების წყაროებითა და გრანტებით განხორციელებული საინვესტიციო პროექტების ფარგლებში გასაცემი სახსრები.

55. ამ ანგარიშზე არ აღირიცხება იმ საჯარო სამართლის იურიდიული პირებისათვის გადასაცემი თანხები, რომელიც შემდგომ გამოიყენება მოსწავლეთა ვაუჩერული სისტემის დასაფინანსებლად, სტუდენტთა გრანტებისა და სტიპენდიების გასაცემად.

56. სუბსიდიები არის მიმდინარე არაკომპენსირებადი გადახდები, რომელსაც სახელმწიფო ერთეულები გასცემენ საწარმოებზე მათი საწარმოო საქმიანობის დონის ან მათ მიერ გაწეული მომსახურებისა თუ წარმოებული საქონლის რაოდენობის ან ღირებულების, რეალიზაციის, ექსპორტის თუ იმპორტის საფუძველზე. სუბსიდიების მიზანი შეიძლება იყოს წარმოების მოცულობაზე, პროდუქციის სარეალიზაციო ფასსა და საწარმოების ანაზღაურებაზე გავლენის მოხდენა.

57. სუბსიდიები გადასახდელია მხოლოდ მწარმოებლებზე და არა – საბოლოო მომხმარებლებზე და ისინი მხოლოდ მიმდინარე და არა კაპიტალური ტრანსფერებია.

58. ტრანსფერები, რომლებსაც სახელმწიფო ერთეულები პირდაპირ გასცემენ საოჯახო მეურნეობებზე, როგორც მომხმარებლებზე და გაცემული ტრანსფერების უმეტესობა იმ დაწესებულებებზე, რომლებიც ემსახურებიან საოჯახო მეურნეობებს, გადასახდელის დანიშნულების მიხედვით განიხილება როგორც სოციალური დახმარებები და აღირიცხება 7700 ანგარიშზე ან როგორც სხვადასხვა ხარჯი და აღირიცხება 7820 ანგარიშზე.

59. სხვა დონის სახელმწიფო მმართველობის ერთეულებზე გაცემულ ტრანსფერებს მოიცავს გრანტები და აღირიცხება 7600 ანგარიშზე.

60. საწარმოებზე, მათი კაპიტალის ფორმირების დაფინანსების მიზნით განხორციელებული გადახდები, მათი არაფინანსური აქტივების დაზიანების კომპენსაცია ან ორი ან მეტი წლის განმავლობაში დაგროვებული დიდი საოპერაციო დეფიციტის დაფარვა განიხილება, როგორც სხვადასხვა კაპიტალური ხარჯი და აღირიცხება 2822 ანგარიშზე.

61. ანგარიშზე – გრანტები (7600) – აღირიცხება არასავალდებულო მიმდინარე ან კაპიტალური ტრანსფერები ერთი დონის სახელმწიფო ერთეულიდან მეორე დონის სახელმწიფო ერთეულზე ან უცხო ქვეყნის მთავრობებსა და საერთაშორისო ორგანიზაციაზე.

62. გრანტი, დანიშნულების მიხედვით შეიძლება იყოს მიმდინარე ან კაპიტალური.

63. მიმდინარე გრანტებს განეკუთვნება ის გრანტები, რომლებიც გამოყოფილია მიმდინარე ხარჯების დასაფარავად და არ არის დაკავშირებული ან დამოკიდებული გრანტის მიმღების მიერ აქტივის შეძენასთან.

64. კაპიტალური გრანტები ითვალისწინებს გრანტის მიმღების მიერ აქტივების შეძენას და შესაძლოა ფულადი სახსრების ტრანსფერსაც მოიცავდეს, რომელიც გრანტის მიმღებმა შეიძლება გამოიყენოს ან მოეთხოვებოდეს, რომ გამოიყენოს აქტივისა თუ აქტივების შესაძენად (მატერიალური მარაგების გარდა), აქტივის ტრანსფერს ( მატერიალური მარაგებისა და ფულადი სახსრების გარდა), დებიტორსა და კრედიტორს შორის მიღწეული ორმხრივი შეთანხმების საფუძველზე ვალდებულების გაუქმებას, ან სხვა დონის ერთეულის ვალის აღიარებას. თუკი გრანტის მახასიათებელთან მიმართებით არსებობს გარკვეული ეჭვი, მაშინ იგი უნდა კლასიფიცირდეს როგორც მიმდინარე გრანტი.

65. სასაქონლო ფორმის გრანტების ღირებულებითი შეფასება თუ შეუძლებელია, ასეთი გრანტების ღირებულება უტოლდება რესურსების უზრუნველყოფის დროს უშუალოდ გაწეულ ხარჯებს ან იმ თანხას, რომელიც აღნიშნული რესურსების გაყიდვის შემთხვევაში იქნებოდა მიღებული.

66. გრანტების ასახვა ხდება მაშინ, როდესაც მათ მისაღებად განსაზღვრული ყველა პირობა არის დაკმაყოფილებული და როდესაც დონორ ერთეულს გააჩნია უპირობო ვალდებულება. გრანტის პოტენციურ მიმღებს, გარკვეული პირობების დაკმაყოფილების შემდგომ – განსაზღვრული მიზნებისთვის წინასწარი ხარჯის გაწევა ან კანონმდებლობის მიღება, გააჩნია მოთხოვნის კანონიერი უფლება. იმ შემთხვევაში, როცა გრანტის მიმღებს არ წარმოეშობა მოთხოვნა დონორის მიმართ, გრანტის აღიარება უნდა მოხდეს იმ დროს, როდესაც ხდება მისი გადახდა.

67. ანგარიშზე – სოციალური დახმარებები (7700) – აღირიცხება სოციალური დაზღვევის დახმარებები (7710); სოციალური დახმარებები (7720) და დამქირავებლის მიერ გაწეული სოციალური დახმარებები (7730).

68. სოციალური დახმარებები ფულადი ან სასაქონლო ფორმის ტრანსფერებია, რომლებიც ხორციელდება მთელი მოსახლეობის ან მისი ცალკეული ნაწილის გარკვეული სოციალური რისკებისაგან დაცვის მიზნით.

69. სოციალური დახმარებები მიმდინარე ტრანსფერებია.

70. ყველა სოციალური დახმარება არ განიხილება როგორც ხარჯი:

ა) დამქირავებლის მიერ უზრუნველყოფილი სოციალური დაზღვევის სქემების საშუალებით პენსიებისა და სხვა სახის საპენსიო შეღავათების გადახდა განიხილება როგორც ვალდებულებათა შემცირება.

ბ) სახელმწიფო მმართველობის ერთეულის მიერ წარმოებული და საოჯახო მეურნეობებზე გადაცემული სოციალური დახმარებები, რომელიც წარმოადგენს ხარჯს, არ აღირიცხება როგორც სოციალური დახმარებები. დახმარებების წარმოებასთან დაკავშირებული ხარჯები მომუშავეთა ანაზღაურების, საქონლისა და მომსახურების გამოყენებისა და ძირითადი კაპიტალის მოხმარების შემადგენელ ნაწილს წარმოადგენს.

71. ანგარიშზე – სოციალური დაზღვევით დახმარებები (7710) – აღირიცხება სოციალური დაზღვევის სქემების მიერ საოჯახო მეურნეობებზე ფულადი ან სასაქონლო ფორმით გასაცემი სოციალური დახმარებები. (გაცემული სოციალური დაზღვევის დახმარებებია ავადმყოფობასა და ინვალიდობაზე, დეკრეტულ შვებულებაზე, მრავალშვილიან ოჯახებზე გაცემული დანამატები, დახმარებები უმუშევრობაზე ხანდაზმულობასა და დაზღვეულის სიკვდილის შემთხვევაში გაცემული პენსიები, ასევე გარდაცვალების დროს გაწეული დახმარებები.)

72. ანგარიშზე – სოციალური დახმარებები (7720) – აღირიცხება საოჯახო მეურნეობებზე გადასახდელი ტრანსფერები, რომლებიც იმავე საჭიროებების დაკმაყოფილებას ემსახურება, რასაც სოციალური დაზღვევის დახმარებები, მაგრამ ისინი სოციალური დაზღვევის სქემის ფარგლებში არ ხორციელდება. სოციალური დახმარებები შესაძლოა გადასახდელი იყოს იმ შემთხვევაში, როდესაც მოცემულ გარემოებებში გასაწევი ხარჯების დასაფარავად არ არსებობს სოციალური დაზღვევის სქემა, გარკვეული საოჯახო მეურნეობები არ იღებენ მონაწილეობას არსებული სოციალური დაზღვევის სქემებში, ან როდესაც სოციალური დაზღვევის დახმარებები არასათანადოდ არის მიჩნეული კონკრეტული საჭიროებების დასაკმაყოფილებლად. სოციალური დახმარებები არ ითვალისწინებს იმ მოვლენებთან ან გარემოებებთან დაკავშირებულ ტრანსფერებს, როგორიცაა სტიქიური უბედურებები, რომელთა ანაზღაურებაც, ჩვეულებრივ, არ ხორციელდება სოციალური დაზღვევის სქემების ფარგლებში. ამგვარი ტრანსფერები აისახება როგორც სხვადასხვა ხარჯები (7820).

73. ანგარიშზე – დამქირავებლის მიერ გაწეული სოციალური დახმარებები (7730) – აღირიცხება სახელმწიფო ერთეულის მიერ თავის თანამშრომლებზე ან სხვა სახელმწიფო ერთეულის თანამშრომლებზე, რომლებიც მონაწილეობენ სქემაში, (ან ამ თანამშრომელთა კმაყოფაზე მყოფ და მათზე დამოკიდებულ პირებზე, რომელთაც ამგვარი გადახდების მიღების უფლება გააჩნიათ), ფულადი ან სასაქონლო ფორმით გადასახდელი სოციალური დახმარებები. სოციალური დახმარებების ჩამონათვალი, იგივეა რაც სოციალური დაზღვევის სქემების შემთხვევაში: უბედური შემთხვევების, ფეხმძიმობის ან ავადმყოფობის გამო სამსახურის გაცდენის პერიოდში სახელფასო ანაზღაურების უწყვეტი უზრუნველყოფა; მრავალშვილიან ოჯახებზე გაწეული დახმარებები, განათლებაზე გაწეული დახმარებები, სხვა სახის დახმარებები; შტატების შემცირების დროს დათხოვნის კომპენსაციების ანაზღაურება; უუნარობის ან უცაბედი გარდაცვალების დროს გაწეული შეღავათები; ზოგადი ხასიათის სამედიცინო მომსახურების ხარჯები, რომლებიც არ არის დაკავშირებული მოსამსახურის სამუშაოსთან; მოხუცებულთა სახლებისა და სანატორიუმების ხარჯების ანაზღაურება. პენსიებსა და სხვა სახის საპენსიო შეღავათებთან დაკავშირებული ხარჯები წარმოადგენს ვალებულებათა შემცირებას და არა სოციალური დახმარების ხარჯს.

74. ანგარიშზე – სხვა ხარჯები (7800) – აღირიცხება ქონებასთან დაკავშირებული ხარჯები, გარდა პროცენტისა და სხვადასხვა ხარჯები.

75. ანგარიშზე – ქონებასთან დაკავშირებული ხარჯები, გარდა პროცენტისა (7810) –აღირიცხება სახელმწიფო მმართველობის ერთეულის მიერ ფინანსური ან მატერიალური არაწარმოებული აქტივის გამოყენების შემთხვევაში ამ აქტივის მფლობელისათვის გადასახდელი ხარჯები.

76. აღნიშნული ანგარიში (7810) მოიცავს: დივიდენდებს, კვაზი-კორპორაციის შემოსავლებიდან ამოღებულ თანხებს, ქონებასთან დაკავშირებულ ხარჯებს, რომელიც სადაზღვევო პოლისის მფლობელებზე ვრცელდება და რენტას.

77. ანგარიშზე – დივიდენდები (7811) – აღირიცხება საჯარო კორპორაციების მიერ სხვა ინსტიტუციონალურ ერთეულებზე (სახელმწიფო მმართველობის ერთეულებზე ან სხვა ერთეულებზე) გადასახდელი დივიდენდები. შესაძლოა საჯარო კორპორაციების მიერ მოგების გადანაწილება არარეგულარულად ხდებოდეს და დივიდენდებად არ იწოდებოდეს. მიუხედავად ამისა, ფისკალური მონოპოლიების მოგების და ექსპორტზე და იმპორტზე მონოპოლიათა მოგების გადანაწილების გარდა, დივიდენდები საჯარო კორპორაციის მიერ საკუთარ მფლობელებსა და აქციონერებზე გადანაწილებული მოგებების ყველა სახეობას მოიცავს.

78. დივიდენდების აღრიცხვაში ასახვა ხდება გამოცხადების თარიღისათვის, როცა გამოცხადებულია მათი გადახდა, ან თუ ასეთი თარიღი წინასწარ არ არის გამოცხადებული მაშინ, როდესაც მოხდება მათი გადახდა.

79. დაგროვილი რეზერვების, აქტივების, პრივატიზაციიდან მიღებული შემოსავლების და აქტივების სხვა გაყიდვების, ან ფლობიდან მიღებული მოგების საფუძველზე განხორციელებული განსაკუთრებული ხასიათის ერთჯერადი და მსხვილი გადასახდელები, კაპიტალიდან თანხების ამოღებას წარმოადგენს, ვიდრე დივიდენდებს.

80. ანგარიშზე – კვაზი-კორპორაციების შემოსავლიდან ამოღებული თანხები (7812) – აღირიცხება – კვაზი-კორპორაციების შემოსავლებიდან მათი მფლობელის მიერ ამოღებული თანხები (განსაზღვრებით, კვაზი-კორპორაციებს არ შეუძლიათ შემოსავლის დივიდენდის სახით განაწილება, მაგრამ კვაზი-კორპორაციის მფლობელს აქვს არჩევანის უფლება – მთლიანად ამოიღოს შემოსავალი თუ ნაწილობრივ). შემოსავლის ამგვარი ამოღება კორპორაციული შემოსავლების დივიდენდების სახით გადანაწილების ეკვივალენტურია და იმავე სახით განიხილება. ყველა ასეთი სახით ამოღებული თანხა აისახება იმ თარიღით, როდესაც რეალურად ხდება გადახდა. როგორც დივიდენდების შემთხვევაში, კვაზი-კორპორაციის შემოსავლიდან ამოღებული თანხები არ ითვალისწინებს გაყიდვითა თუ აქტივების სხვა სახის გასვლის შედეგად მიღებულ სახსრებს.

81. ანგარიშზე – ქონებასთან დაკავშირებული ხარჯები, რომლებიც სადაზღვევო პოლისის მფლობელებზე ვრცელდება (7813) – აღირიცხება სადაზღვევო კომპანიების მიერ სადაზღვევო პოლისის მფლობელების ან ბენეფიციარების (სადაზღვეო შეღავათების მიმღები სხვა პირების) წინაშე ვალდებულებათა გაზრდის მიზნით დარიცხული ხარჯი – სადაზღვევო ტექნიკური რეზერვების ინვესტირებიდან მიღებული ნებისმიერი შემოსავალი (საჯარო კორპორაციები შეიძლება იყოს სადაზღვევო კომპანიები, რა შემთხვევაშიც მათ მფლობელობაში ექნებათ ტექნიკური რეზერვები. აღნიშნული რეზერვები პოლისის მფლობელების ან სადაზღვევო შეღავათების მიმღები სხვა პირების (ბენეფიციარების) აქტივებად და სადაზღვევო საწარმოების ვალდებულებებად არის მიჩნეული. სადაზღვევო ტექნიკური რეზერვების ინვესტირებიდან მიღებული ნებისმიერი შემოსავალი, ასევე პოლისის მფლობელების ან ბენეფიციარების (სადაზღვევო შეღავათების მიმღებ სხვა პირებს) საკუთრებად განიხილება და შესაბამისად ხდება ქონებასთან დაკავშირებული ხარჯის ასახვა, რათა შესაძლებელი იყოს ვალდებულებათა ზრდის დაფიქსირება).

82. სახელმწიფო მმართველობის ერთეულები ნაკლებად სავარაუდოა, რომ სადაზღვევო სქემას ხელმძღვანელობდნენ. იმ შემთხვევაში, თუ ისინი ხელმძღვანელობენ და ცალკე ინახავენ რეზერვებს, ქონებასთან დაკავშირებული ხარჯი, რომელიც სადაზღვევო პოლისების მფლობელებზე ვრცელდება, საჯარო კორპორაციებისათვის განსაზღვრული წესის შესაბამისად აღირიცხება. თუ სახელმწიფო მმართველობის ერთეულები ცალკე არ ინახავენ რეზერვებს, მაშინ ქონებასთან დაკავშირებული ხარჯი არ აღირიცხება.

83. ანგარიშზე – რენტა (7814) – აღირიცხება მიწის, წიაღისეული აქტივების და სხვა ბუნებრივად წარმოქმნილი (არაწარმოებული) აქტივების იჯარით აღების დროს გაწეული ხარჯები.

84. მინერალებისა და საწვავის მოპოვებისათვის გაწეულ გადახდებს განიხილავენ როგორც როიალტს, მაგრამ რეალურად ეს არის რენტა, რომელიც ერიცხება აქტივების მფლობელებს დროის გარკვეული პერიოდის განმავლობაში ამ აქტივების სახელმწიფო მმართველობის ერთეულების განკარგულებაში გადაცემის სანაცვლოდ. გაბურღვაზე უფლების მოსაპოვებლად, ან წიაღისეული აქტივების ადგილისა და არსებობის სხვა ფორმით გამოსაკვლევად განხორციელებული გადახდები, ასევე, აისახება როგორც რენტა, მიუხედავად იმისა, რომ წიაღისეული აქტივების მოპოვებას შესაძლებელია საერთოდ არ ჰქონდეს ადგილი. ფაქტობრივ ბურღვასა და სხვა სახის გეოლოგიურ გამოკვლევებზე გაწეული ხარჯები განიხილება როგორც არაფინანსური აქტივების მიღება.

85. სხვა სახის რენტა მოიცავს გადახდებს დაუმუშავებელ მიწის ნაკვეთებზე ტყის გაკაფვის უფლების მოპოვებაზე, არაკონტროლირებადი საზღვაო სივრცეების გართობის ან კომერციული მიზნით გამოყენებაზე, მეთევზეობის ჩათვლით, ასევე, წყლის საირიგაციო მიზნით გამოყენებაზე და სხვა ერთეულების კუთვნილი მიწის ნაკვეთების საძოვრებად გამოყენებაზე.

86. რენტა განსხვავდება აქტივების საიჯარო გადახდებისაგან, რომელიც საქონლისა და მომსახურების გამოყენების (7200) ანგარიშზე აღირიცხება (განსხვავება იმის გამო წარმოიშობა, რომ წარმოებული აქტივების მოიჯარეები ჩართულნი არიან წარმოების პროცესში, რომლის ფარგლებშიც ახორციელებენ მეიჯარეების ისეთი მომსახურებით უზრუნველყოფას, როგორიც არის მოკლევადიანი იჯარით გასაცემი ძირითადი აქტივების მოვლა-შენახვა და იჯარით გაცემული აქტივების მიმდინარე რემონტსა და ტექნიკურ მომსახურებაზე გაწეული სამუშაოები. მოიჯარეების, მიერ წარმოებული საიჯარო გადახდები განიხილება შენობისა და საცხოვრებელი მომსახურების უზრუნველყოფისათვის განხორციელებულ გადახდებად. ინსტიტუციონალური ერთეულები, რომლებიც ფლობენ მიწას ან წიაღისეულ აქტივებს და ამ აქტივებს განსაკარგავად გადასცემენ სხვა ერთეულებს, არ არიან მიჩნეული სამეწარმეო საქმიანობით დაკავებულ ერთეულებად).

87. ერთი ოპერაცია შეიძლება მოიცავდეს ორივეს – რენტას და საქონლისა და მომსახურების გამოყენებას: სახელმწიფო მმართველობის ერთეული ერთი ხელშეკრულების ფარგლებში იჯარით იღებს მიწას და ამ მიწაზე განლაგებულ შენობას, ხოლო ხელშეკრულება განცალკევებით არ ახდენს მიწის რენტის იდენტიფიცირებას შენობის საიჯარო ქირიდან. თუ არ არსებობს მიწის რენტისა და შენობის საიჯარო ქირის პროპორციულად გადანაწილების ობიექტური საფუძველი, მთლიანი თანხა აისახება როგორც საიჯარო ქირა თუ შენობის ფასი უფრო მაღალია, ვიდრე მიწის, და პირიქით.

88. რენტა განუწყვეტლივ ერიცხება აქტივის მფლობელს ხელშეკრულების პერიოდის განმავლობაში. შესაბამისად, კონკრეტულ საანგარიშგებო პერიოდში ასახული რენტა დაგროვილი რენტის ღირებულების ტოლია, რომელიც ექვემდებარება გადახდას მოცემულ საანგარიშგებო პერიოდში და შეიძლება განსხვავდებოდეს რენტის იმ ოდენობისაგან, რომელიც გადასახდელია ან რეალურად გადაიხდება მოცემული პერიოდის განმავლობაში.

89. ანგარიშზე – სხვადასხვა ხარჯები (7820) – აღირიცხება სხვადასხვა მიზნით განხორციელებული მიმდინარე და კაპიტალური ტრანსფერები, ასევე ის ხარჯვითი ოპერაციები, რომლებიც სხვაგან არსად არის კლასიფიცირებული.

90. ანგარიშზე – სხვადასხვა მიმდინარე ხარჯები (7821) – აღირიცხება:

ა) კანონმდებლობით დადგენილი ყველა სახის (გარდა საშემოსავლო გადასახადისა, საქონლის ღირებულებაში აღრიცხული დამატებული ღირებულების გადასახადისა და საბაჟო მოსაკრებლისა) გადასახადები, საურავები ჯარიმები, მოსაკრებლები, საკომისიოები და საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა გადასახადელები;

ბ) წმინდა საგადასახადო კრედიტი. იმ შემთხვევაში, როდესაც საგადასახადო კრედიტის თანხა სცილდება გადასახადის ოდენობას, რომელიც მისაღებია გადასახადის გადამხდელისგან და ზედმეტი თანხა უბრუნდება გადასახადის გადამხდელს, წმინდა გადახდა აისახება როგორც ხარჯი და არა როგორც უარყოფითი გადასახადი;

გ) სასამართლოებისა და არბიტრაჟის გადაწყვეტილებებით დაკისრებული საურავები და საჯარიმო სანქციები (მათ შორის სასამართლოს მიერ იძულების წესით დაკისრებული სააღსრულებო თანხის გადახდის ხარჯები);

დ) სტიქიური უბედურებების შედეგად მიყენებული ზარალის ან მიღებული ტრამვების კომპენსირების მიზნით განხორციელებული გადახდები;

ე) სახელმწიფო ერთეულების მიზეზით ფიზიკური პირების ტრავმირებისა თუ ქონებრივი ზარალის მიყენების ასანაზღაურებლად, ასევე დაღუპვის შემთხვევაში გადახდილი კომპენსაციები. ასეთი გადახდები შეიძლება იყოს სავალდებულო სასამართლოს გადაწყვეტილების საფუძველზე ან ნებაყოფილობითი სასამართლოს გარეთ მიღწეული შეთანხმების საფუძველზე;

ვ) მოსწავლეთა ვაუჩერები, სახელმწიფო სასწავლო გრანტები და სტიპენდიები, აგრეთვე პრეზიდენტის ან სხვა სახელობის გრანტები და სტიპენდიები და სამეცნიერო გრანტები;

ზ) სხვადასხვა სახის მოვლენისა და უბედური შემთხვევის დროს დასაფარი ხარჯების ასანაზღაურებლად გადასახდელი სადაზღვევო პრემიები, სადაზღვევო შენატანები, აგრეთვე შენობების, დანადგარებისა და სხვა სადაზღვევო ხარჯები. ეს გადახდები ყოველთვის განიხილება როგორც მიმდინარე ტრანსფერები;

თ) საბაზრო მწარმოებლებისგან საქონლისა და მომსახურების შესყიდვა, რომელიც პირდაპირ საოჯახო მეურნეობებზე გადანაწილდება საბოლოო მოხმარებისათვის, გარდა სოციალური დახმარებებისა;

ი) სახელმწიფო ჯილდოებზე დაწესებული ფულადი პრემიები;

კ) უცხოეთიდან მიღებული დაფინანსების წყაროებითა და გრანტებით განსახორციელებელი საინვესტიციო პროექტების ფარგლებში მიმდინარე დანიშნულებით გასაცემი სახსრები იმ შემთხვევაში, თუ პროექტის განმახორციელებელი არ არის საჯარო სამართლის იურიდიული პირი;

ლ) სხვა არაკლასიფიცირებული ხარჯები.

91. ანგარიშზე – სხვადასხვა კაპიტალური ხარჯები (7822) – აღირიცხება:

ა) საოჯახო მეურნეობებზე ან მათ მომსახურე საბაზრო საწარმოებისათვის და არამომგებიანი დაწესებულებებისათვის გაცემული ფულადი ან სასაქონლო ფორმის კაპიტალური ტრანსფერები;

ბ) ორგანიზაციების მიერ კაპიტალის ფორმირების მიზნით სახელმწიფო ერთეულის მიერ განხორციელებული გადახდები;

გ) ორგანიზაციების არაფინანსური აქტივების დაზიანების კომპენსაცია და ორი ან მეტი წლის განმავლბაში დაგროვებული საოპერაციო დეფიციტის დაფარვა.

დ) უცხოეთიდან მიღებული დაფინანსების წყაროებითა და გრანტებით განსახორციელებელი საინვესტიციო პროექტების ფარგლებში კაპიტალური მიზნით გასაცემი სახსრები, რომლებიც გამოიყენება კერძო სამართლის იურიდიული პირებისა და საოჯახო მეურნეობების არაფინანსური აქტივების შესაძენად;

ე) სხვა არაკლასიფიცირებული ხარჯები.

    მუხლი 51. ხარჯების აღრიცხვაში ასახვის დრო

1. ხარჯვითი ოპერაციის აღრიცხვაში ასახვის დრო დარიცხვის მეთოდით განისაზღვრება, ეს არის დრო, როდესაც განხორციელებულ საქმიანობათა, ოპერაციათა თუ სხვა სახის ღონისძიებათა შედეგად ორგანიზაციებს ექმნებათ უპირობო ვალდებულება, აწარმოონ გადახდები ან სხვა სახით გასცენ თავიანთი რესურსები.

2. არაფინანსური აქტივების შეძენა, ყიდვითა თუ ბარტერის გზით, კაპიტალის ღირებულებაზე გავლენას არ ახდენს. ეს ოპერაცია არ წარმოადგენს ხარჯს და არის არაფინანსური აქტივებით ოპერაცია.

3. ერთი დონის სახელმწიფო ერთეულებს შორის აქტივის უსასყიდლოდ გადაცემა ამცირებს კაპიტალის ღირებულებას, ხოლო მიღება ზრდის მას. სხვადასხვა დონის ინსტიტუციონალურ ერთეულებს შორის აქტივის გადაცემის შემთხვევაში, ხარჯი უნდა გატარდეს კაპიტალური ტრანსფერის სახით, როგორც კაპიტალური გრანტი.

4. ოპერაცია, რომელიც თითქოსდა ზრდის კაპიტალის ღირებულებას, განიხილება როგორც ხარჯი:

ა) დაბრუნებები, ზედმეტად გადახდილი თანხების და შეცდომით გადახდილი გადახდების ანაზღაურება/აღდგენა და სხვა მსგავსი ოპერაციები. ეს ოპერაციები წინა ჩანაწერებში ასახული და ზედმეტად შემცირებული კაპიტალის მაკორექტირებელ გატარებებს წარმოადგენენ და განიხილება როგორც უარყოფითი ხარჯი;

ბ) საქონლისა და მომსახურების წარმოება აისახება როგორც ხარჯი, მიუხედავად იმისა, რომ აღნიშნული საქონელი და მომსახურება წარმოების ღირებულებაზე მეტი ფასითაც შეიძლებოდა გაყიდულიყო, რაც წმინდა ღირებულების გაზრდას გამოიწვევდა.

5. ხარჯების დარიცხვა აღირიცხება ხარჯების ანგარიშების დებეტში შესაბამისი ანგარიშების კრედიტთან კორესპონდენციით.

6. ხარჯების ანგარიშები საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოს (აქტივების ღირებულებაში ასახული ხარჯების გარდა), ხარჯების შინაარსიდან გამომდინარე, გადაიხურება კაპიტალის შესაბამის ანგარიშებზე (5100, 5220).

თავი VII

სხვა ეკონომიკური ნაკადების აღრიცხვა

    მუხლი 52. შესავალი

1. სხვა ეკონომიკური ნაკადების კლასიფიცირება იმ აქტივისა და ვალდებულების მიხედვით ხდება, რომელმაც განიცადა ცვლილება.

2. შესაძლებელია სხვა ეკონომიკური ნაკადების დაჯგუფება, იმ მოვლენის მიხედვით, რომლის შედეგადაც წარმოიქმნა ნაკადი.

3. სხვა ეკონომიკური ნაკადები ბუღალტრული აღრიცხვის ანგარიშთა გეგმის მიხედვით აღირიცხება ორ ანგარიშზე: მოგება ან ზარალი ფლობიდან და აქტივების სხვა მოცულობითი ცვლილებები.

4. ანგარიშზე მოგება/ზარალი ფლობიდან (8100) აღირიცხება ფასების დონისა და სტრუქტურის ცვლილებების შედეგად აქტივის ან ვალდებულების მონეტარული ღირებულების ცვლილება, იმის გათვალისწინებით, რომ აქტივი ან ვალდებულება რაოდენობრივად ან ხარისხობრივად არ შეცვლილა.

5. მოგება ან ზარალი ფლობიდან შესაძლებელია გამოყენებულ იქნეს ყველა აქტივსა და ვალდებულებასთან მიმართებით და უცხოურ ვალუტაში შეფასებული აქტივებისა და ვალდებულებების შემთხვევაში, მოიცავს ვალუტის გაცვლის კურსის ცვლილების შედეგად მიღებულ მოგებასა და ზარალს.

6. წინამდებარე ინსტრუქციით განსაზღვრული მოთხოვნების შესაბამისად, ინსტიტუციონალურ ერთეულებს არ მოეთხოვებათ თავიანთ ბალანსზე რიცხული აქტივებისა და ვალდებულებების მიმდინარე საბაზრო ღირებულებით შეფასება და სხვა ეკონომიკური ნაკადების კატეგორია – მოგება ან ზარალი ფლობიდან – გამოიყენება მხოლოდ უცხოურ ვალუტაში შეფასებული აქტივებისა და ვალდებულებების შემთხვევაში, ვალუტის გაცვლის კურსის ცვლილების შედეგად მიღებული მოგების ან ზარალის ასახვის მიზნით.

8. ანგარიშზე აქტივების სხვა მოცულობით ცვლილებები (8200) – აღირიცხება აქტივისა და ვალდებულების ნებისმიერი ცვლილება, რომელიც ოპერაციის ან ფლობიდან მოგების შედეგად არ არის წარმოქმნილი.

9. აქტივების სხვა მოცულობითი ცვლილება იმ მოვლენების შედეგს წარმოადგენს, რომლებიც ხარისხობრივად ან რაოდენობრივად ცვლიან არსებულ აქტივს (რომელთა შედეგადაც ბალანსს ემატება ახალი აქტივი ან აკლდება არსებული აქტივი), და ასევე იმ მოვლენების შედეგს, რომლებიც არსებული აქტივების ხელახლა კლასიფიკაციას მოითხოვენ.

10. სხვა ეკონომიკური ნაკადების ზრდა აღირიცხება 8100, 8200 ანგარიშების კრედიტში, ხოლო შემცირება დებეტში. სხვა ეკონომიკური ნაკადების ანგარიშები საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოს, მისი შინაარსიდან გამომდინარე, გადაიხურება კაპიტალის შესაბამის ანგარიშებზე.

    მუხლი 53. მოგება ან ზარალი ფლობიდან

1. მოგება ფლობიდან წარმოიქმნება ფასების ცვლილების შედეგად და შესაძლებელია დაერიცხოს სა­აღრიცხვო პერიოდში ნებისმიერი ხანგრძლივობით მფლობელობაში არსებულ ყველა ეკონომიკურ აქტივს:

ა) მიუხედავად იმისა აქტივი არსებობს მთლიანი პერიოდის განმავლობაში, თუ მიღებულია მოცემულ პერიოდში და არსებობს მის დასრულებამდე; ან

ბ) თუ აქტივი არსებობდა სააღრიცხვო პერიოდის დასაწყისში და სააღრიცხვო პერიოდში გაიყიდა; ან

გ) თუ მისი მიღება და გაყიდვა ერთსა და იმავე სააღრიცხვო პერიოდში მოხდა. ყველა შემთხვევაში წარმოიქმნება მოგება ფლობიდან და უნდა აისახოს ისე, რომ შესაძლებელი იყოს ბალანსის საწყის და საბოლოო მაჩვენებლებს შორის არსებული განსხვავების სწორად ახსნა.

2. მოგება ან ზარალი ფლობიდან ახდენს გავლენას კაპიტალის (წმინდა აქტივების) ღირებულებაზე. ნაკადი, რომელიც ზრდის აქტივის ღირებულებას ან ამცირებს ვალდებულების ღირებულებას, გაზრდის კაპიტალს (წმინდა ღირებულებას) და წარმოადგენს მოგებას ფლობიდან. ნაკადი, რომელიც ამცირებს აქტივის ღირებულებას ან ზრდის ვალდებულების ღირებულებას, შეამცირებს კაპიტალს (წმინდა ღირებულებას) და წარმოადგენს ზარალს ფლობიდან.

3. მოგება ან ზარალი ფლობიდან შეიძლება იყოს რეალიზებული ან არარეალიზებული. რეალიზებულია მოგება ან ზარალი, როდესაც კონკრეტული აქტივი ექვემდებარება გაყიდვას, ხელახლა გამოსყიდვას, გამოყენებას ან სხვაგვარი ფორმით გასვლას. არარეალიზებულია მოგება ან ზარალი, როდესაც აქტივი კვლავაც საკუთრებაშია.

4. მოგება ან ზარალი ფლობიდან განისაზღვრება კონკრეტულ სააღრიცხვო პერიოდთან მიმართებით და გამოითვლება საანგარიშგებო პერიოდის დასრულებისას.

5. მოგება ან ზარალი ფლობიდან არ ითვალისწინებს აქტივის რაოდენობრივი ან ხარისხობრივი ცვლილების შედეგად აქტივის ღირებულების ცვლილებას.

6. ძირითადი აქტივების ფიზიკური ცვეთით, ნორმირებული მორალური ცვეთითა და ნორმირებული შემთხვევითი დაზიანებით გამოწვეული ღირებულების შემცირება აისახება, როგორც ძირითადი კაპიტალის მოხმარება და არა როგორც ზარალი ფლობიდან.

7. ფლობიდან მოგების ან ზარალის ზუსტად გაანგარიშების მიზნით უნდა მოხდეს ჩანაწერების წარმოება თითოეულ ოპერაციაზე და აქტივების სხვა მოცულობით ცვლილებებზე, ასევე საწყისსა და საბოლოო ბალანსებში არსებული თითოეული აქტივის ღირებულებაზე.

8. მოგება ან ზარალი ფლობიდან ასევე წარმოიქმნება უცხოური ვალუტის კურსის ცვლილებით გამოწვეული სხვაობის შედეგად. დადებითი სხვაობის შემხვევაში აღირიცხება მოგება/ზარალი ფლობიდან (8100) ანგარიშის კრედიტში შესაბამისი ანგარიშების დებეტთან კორესპონდენციით, ხოლო უარყოფითი სხვაობის შემთხვევაში მოგება/ზარალი ფლობიდან (8100) ანგარიშის დებეტში შესაბამისი ანგარიშების კრედიტთან კორესპონდენციით.

9. ოპერაციის შედეგად არაფინანსური აქტივის გასვლისას, ოპერაციის თანხა ტოლია, აქტივის გაცვლის ღირებულებას გამოკლებული, აქტივის განმკარგავი ერთეულის მიერ, საკუთრების გადაცემასთან დაკავშირებული ხარჯები (სახელმწიფო მმართველობის ერთეულის მიერ შენობის გაყიდვისას, სავაჭრო აგენტზე გადახდილი საკომისიოს თანხით შემცირებული შენობის გაცვლის ღირებულება, წარმოადგენს ოპერაციის მოცულობას); თუმცა აქტივის საბალანსო ღირებულება, აქტივის უშუალოდ გასვლის დროს, ტოლია აქტივის გაცვლის ღირებულებას დამატებული საკუთრების უფლების გადაცემასთან დაკავშირებული ნებისმიერი ხარჯი, რაც უნდა გაწეულიყო იმ დროს აქტივის მოცემული მდგომარეობით შეძენისათვის. საბალანსო ღირებულებასა და გასვლის ღირებულებას შორის სხვაობა წარმოადგენს საკუთრების გადაცემასთან დაკავშირებული ორი ტიპის ხარჯის ჯამს, რომლის დაფარვის მიზნით უნდა მოხდეს იმავე ღირებულების ფლობიდან ზარალის ასახვა, რომელიც აღირიცხება შემდეგნაირად: დებეტი – ნაღდი ფული სალაროში (1100) გასვლის ღირებულებით და ზარალი ფლობიდან – (8100) საბალანსო ღირებულებასა და გასვლის ღირებულებას შორის სხვაობით, ხოლო კრედიტი შესაბამისი არაფინანსური აქტივები საბალანსო ღირებულებით.

    მუხლი 54. აქტივების სხვა მოცულობითი ცვლილებები

1. აქტივების სხვა მოცულობითი ცვლილებები გამომწვევი მოვლენების მიხედვით სამ ჯგუფად იყოფა:

ა) არსებული ობიექტების ეკონომიკურ აქტივებად აღიარების ან აღიარების შეწყვეტით გამოწვეული ცვლილებები;

ბ) აქტივების სხვა რაოდენობრივი და ხარისხობრივი ცვლილებები;

გ) ცვლილებები აქტივების კლასიფიკაციაში.

2. აქტივის სხვა მოცულობითი ცვლილება უმეტეს წილად ხდება კონკრეტულ დროს და ისინი იმავდროულად უნდა დაექვემდებაროს ასახვას.

3. შესაძლებელია სხვა მოცულობითი ცვლილებები განუწყვეტლივ ან ხშირი ინტერვალებით ხდებოდეს (სასარგებლო წიაღისეული აქტივების გამოფიტვა, აქტივის დაზიანება ეკოლოგიურ ფაქტორების გამო, ან პატენტის ვადის გასვლა), რომლეთა ასახვა ისეთივე წესით უნდა მოხდეს, როგორც – მოგება ან ზარალი ფლობიდან.

    მუხლი 55. ეკონომიკური აქტივების აღიარება და აღიარების შეწყვეტა

1. იმ შემთხვევაში, როცა ობიექტის (რომლის არსებობაც ცნობილია, მაგრამ არ არის კლასიფიცირებული როგორც ეკონომიკური აქტივი), აღიარება ხდება ეკონომიკურ აქტივად ფარდობითი ფასების, ტექნოლოგიის შეცვლის ან სხვა მოვლენის გამო, აქტივის ღირებულების ასახვისა და მისი ბალანსზე დამატების მიზნით, ხდება სხვა მოცულობითი ცვლილებების ასახვა; ასევე ხდება სხვა მოცულობითი ცვლილებების ასახვა, როცა საჭიროა ეკონომიკური აქტივის ბალანსიდან ჩამოწერა, იმის გამო, რომ მას არ შეუძლია ეკონომიკური სარგებლის მოტანა ან მესაკუთრეს აღარ სურს ან უნარი არ შესწევს, რომ განახორციელოს საკუთრების უფლებები აღნიშნულ აქტივთან მიმართებით.

2. ბუნებრივად წარმოქმნილი არაწარმოებული აქტივების აღიარებას შეიძლება მოითხოვდეს რამდენიმე მოვლენა:

ა) ტექნოლოგიური პროგრესის ან ფარდობითი ფასების ცვლილებათა შედეგად შესაძლებელია ეკონომიკაში გამოყენებულ იქნეს მინერალური ნედლეულის საბადოები;

ბ) მეზობელ რაიონებში საერთო ეკონომიკურმა განვითარებამ შეიძლება ველური ან უკაცრიელი მიწის ფართობები გადააქციოს ისეთ ადგილებად, სადაც შესაძლებელი იქნება საკუთრების უფლებათა ამოქმედება და მისი ეკონომიკურად გამოყენება;

გ) გაუმჯობესებულმა ხელმისაწვდომობამ ან ფარდობითი ფასების ცვლილებებმა შეიძლება რეალური გახადოს სატყეო მასალის ფართომასშტაბიანი მოსავლის აღება, კომერციული თევზჭერა ან გრუნტის წყლების დინების მიმართულების მნიშვნელოვანი შეცვლა, რაც ტყეს, თევზის მარაგებსა და წყლის შემცველ ფენას აქტივის კატეგორიათა ფარგლებში მოაქცევს.

3. იმ შემთხვევაში, როცა რთულია ბუნებრივად წარმოქმნილი აქტივის ბალანსზე აღების ზუსტი დროის განსაზღვრა ან იმ ღირებულების განსაზღვრა, რომლითაც უნდა მოხდეს მისი ბალანსზე აღება, ან ორივე ერთად, შესაძლებელია ასახვის მომენტის განსაზღვრისათვის პირველი მასშტაბური კომერციული გამოყენების ან იმ ხელშეკრულების გაფორმების თარიღის გამოყენება, რომელიც იძლევა უფლებას მის კომერციულ გამოყენებაზე.

4. შესაძლებელია არსებობდეს წარმოებული ობიექტები, რომლებიც არაა ასახული ბალანსში:

ა) ხანგრძლივი გამოყენების საქონლის მიღება შეიძლება ასახულიყო ხარჯის სახით მისი დაბალი ფასიდან გამომდინარე, მაგრამ მიღების შემდეგ მისი ღირებულება გაიზარდა იმ დონემდე, რომ მისი კლასიფიცირება უნდა მოხდეს ძირითადი აქტივის ან ფასეულობის სახით. (ასეთი მოცულობითი ცვლილება ხშირადაა ანტიკვარიატთან, ხელოვნების ნიმუშებთან, საიუველირო ნაწარმთან და სხვა ანალოგიურ საგნებთან მიმართებით);

ბ) ნაგებობამ ან მიწის ნაკვეთმა შეიძლება შეიძინოს ეკონომიკური ღირებულება მისთვის ისტორიული ძეგლის სტატუსის მინიჭებიდან და მათი განსაკუთრებული არქეოლოგიური, ისტორიული ან კულტურული მნიშვნელობიდან გამომდინარე. ასეთი აქტივი ჯერ კიდევ შეიძლება არ იყოს ბალანსში ასახული, ვინაიდან მისი შეძენა წინ უსწრებს ანგარიშგებას ან მისი საწყისი ღირებულება ძირითადი კაპიტალის მოხმარების შედეგად იქნა ჩამოწერილი.

5. არაფინანსური აქტივი, რომელსაც ტექნოლოგიური ან ფარდობითი ფასების ცვლილებების თუ სხვა მოვლენის შედეგად აღარ გააჩნია ეკონომიკური ღირებულება, უნდა ჩამოიწეროს ბალანსიდან (მინერალური რესურსების, მიწის, ტყის, თევზის მარაგების, წყლის შემცველი ფენებისა და სხვა ბუნებრივად წარმოქმნილი აქტივების კომერციული ექსპლუატაცია შეიძლება არარეალური გახდეს; ხანგრძლივი პერიოდის სამშენებლო სამუშაოები შეიძლება შეწყდეს მათ დასრულებამდე ან ექსპლუატაციამდე გარკვეულ ეკონომიკურ საფუძველზე).

6. არაწარმოებული არამატერიალური აქტივები უმეტეს წილად წარმოიქმნება სამართლებრივი ან სააღრიცხვო ქმედებებით და შედეგად ხდება არსებული ობიექტის ეკონომიკურ აქტივად აღიარება:

ა) როდესაც სახელმწიფო მმართველობის ორგანო გასცემს პატენტს გამოგონებაზე, გამოგონების ღირებულება ფიქსირდება ეკონომიკური აქტივის სახით;

ბ) როდესაც საწარმოო ერთეული იყიდება ფასით, რომელიც ბევრად სცილდება მისი კაპიტალის (წმინდა აქტივების) ღირებულებას (საჯარო კორპორაციის შემთხვევაში კაპიტალის (წმინდა აქტივების) ღირებულება მოიცავს აქციებისა და სხვა კაპიტალის ღირებულებას), მაშინ შესყიდვის ფასის ნამატი კაპიტალის (წმინდა აქტივების) ღირებულებასთან შედარებით, წარმოადგენს ეკონომიკურ აქტივს, რომელსაც შესყიდული გუდვილი ეწოდება. შესყიდული გუდვილი შესაძლებელია წარმოადგენდეს მრავალი სახის აქტივს, რომლებიც ცალკე არ არიან აღიარებული ეკონომიკურ აქტივებად (სავაჭრო ნიშნები, მენეჯმენტის მაღალი კვალიფიკაცია ან დაუპატენტებელი გამოგონებები). შესყიდული გუდვილი აღიარებული იქნება აქტივების სხვა მოცულობითი ცვლილებებით ისე, რომ კორექტირებული კაპიტალის (წმინდა აქტივების) ღირებულება გაუტოლდება შესყიდვის ფასს, რაც აღრიცხვაში აისახება შემდეგნაირად: დებეტი – არაწარმოებული არამატერიალური აქტივები (2440), კრედიტი – სხვა მოცულობითი ცვლილება (8200) და დებეტი – სხვა მოცულობითი ცვლილება (8200), ხოლო კრედიტი – წმინდა ღირებულება (5100);

გ) ხელშეკრულება, რომელიც სავალდებულო შეთანხმებას წარმოადგენს გარკვეული ეკონომიკური სარგებლის უზრუნველყოფაზე, შეიძლება შეიცვალოს ფასების ცვლილების ან სხვა მოვლენების გამო.

7. ფინანსური აქტივების შემთხვევაში, როცა კრედიტორი დაადგენს, რომ დებიტორის გაკოტრების გამო, ან სხვა ფაქტორებიდან გამომდინარე, ფინანსური მოთხოვნა აღარ იქნება ანაზღაურებული, კრედიტორმა ბალანსიდან უნდა ჩამოწეროს აღნიშნული ფინანსური მოთხოვნა სხვა მოცულობითი ცვლილების მეშვეობით. დებეტი – სხვა მოცულობითი ცვლილება (8200), კრედიტი – ფინანსური აქტივებისა და სხვა დებიტორული დავალიანებების შესაბამისი ანგარიშები.

8. ფინანსური მოთხოვნის შემცირება დებიტორსა და კრედიტორს შორის მიღწეული ურთიერთშეთანხმების საფუძველზე, წარმოადგენს ოპერაციას ფინანსური აქტივებით და არა სხვა ეკონომიკურ ნაკადს.

    მუხლი 56. აქტივების სხვა რაოდენობრივი და ხარისხობრივი ცვლილებები

აქტივების რაოდენობრივი და ხარისხობრივი ცვლილებები (ოპერაციებით გამოწვეული და აქტივების აღიარებისა ან აღიარების შეწყვეტით წარმოშობილი ცვლილებების გარდა), შეიძლება იყოს განპირობებული სხვა სახის მოვლენებით:

ა) რომლებიც ცვლიან არსებული ეკონომიკური აქტივების ოდენობას;

ბ) რომელთა შედეგად ხდება იმ აქტივების ბალანსზე აყვანა ან ბალანსიდან მოხსნა, რომლებიც იყო აღმოჩენილი, შექმნილი, გაუქმებული, განადგურებული ან ერთი ერთეულის მიერ მეორე ერთეულისათვის დაყადაღებული;

გ) რომლებიც ცვლიან არსებული ეკონომიკური აქტივების ხარისხს.

    მუხლი 57. არსებული ეკონომიკური აქტივების რაოდენობრივი ცვლილებები

1. კატასტროფის შედეგად მიღებული დანაკარგი წარმოადგენს ფართომასშტაბიანი და ცნობილი მოვლენის შედეგად აქტივის ნაწილობრივ ან მთლიან განადგურებას (მიწისძვრა, ვულკანური ამოფრქვევა, ქარიშხალი, ან ტოქსიკური ნივთიერების გარემოში გადმოფრქვევა), რაც ასევე შესაძლებელია არაწარმოებული და ფინანსური აქტივების განადგურების თუ დაზიანების შემთხვევაშიც (მიწისა და სხვა ბუნებრივად წარმოქმნილი აქტივების ღირებულების მნიშვნელოვანი შემცირება ძალზე ძლიერი წყალდიდობისა თუ ქარიშხლის შედეგად მიყენებული ზარალის გამო; არაორდინარული ბუნებრივი თუ პოლიტიკური მოვლენების შედეგად ვალუტის ან ფასიანი ქაღალდების განადგურება). ნებისმიერი დაზიანებული ან განადგურებული აქტივის ღირებულების შემცირების ან გაუქმებისათვის აისახება სხვა მოცულობითი ცვლილება.

2. მრავალი არაწარმოებული მატერიალური აქტივის მოცულობითი ზრდა (ტყეები და თევზსაცავები), რომელიც არ წარმოადგენს ერთეულის პირდაპირი კონტროლის, პასუხისმგებლობისა და მართვის საგანს, განიხილება როგორც სხვა მოცულობითი ცვლილება და არა როგორც საწარმოო საქმიანობის შედეგი.

3. ამოწურვა/გამოფიტვა წარმოადგენს ერთ- ერთ სხვა მოცულობით ცვლილებას, რომელიც ფიზიკური ლიკვიდაციის, მოსავლის აღების, ტყის დასუფთავებისა თუ აქტივების სხვა ფორმით გამოყენების შედეგად წიაღისეული აქტივების, ბუნებრივი ტყეების, ღია ზღვაში თევზის მარაგების, წყლის მარაგებისა და სხვა არაკულტივირებული ბიოლოგიური რესურსების მოცულობით შემცირებას აღიარებს.

4. არაწარმოებული არამატერიალური აქტივების, რომლებსაც განსაზღვრული სასარგებლო მომსახურების ვადა გააჩნიათ (გამოგონების პატენტით დაცვას, ვადა გადის განსაზღვრული წლების შემდგომ ან გამოგონების ღირებულება შეიძლება შემცირდეს ახალი გამოგონებების გამო; ხელშეკრულებას მოქმედების ვადა გადის განსაზღვრული პერიოდის შემდეგ), ამორტიზაცია წარმოადგენს აქტივების ღირებულების შემცირების მაჩვენებელს და სხვა მოცულობით ცვლილებად აისახება.

    მუხლი 58. ეკონომიკური აქტივების შექმნა, აღმოჩენა, გაუქმება ან კონფისკაცია

1. სახელმწიფო მმართველობის ერთეულის მიერ, ბუნებრივად წარმოქმნილ აქტივებზე საკუთრების უფლებათა ამოქმედების გზით, ეკონომიკური აქტივის შექმნა (ელექტრომაგნიტური სპექტრი, თევზის მარაგები ექსკლუზიურ ეკონომიკურ ზონაში), ბალანსში სხვა მოცულობით ცვლილებად აისახება.

2. მიწის შექმნა (მიუხედავად იმისა, რომ მიწის რაოდენობა ფიქსირებულია, ზღვის ტერიტორიების ხარჯზე დამბებისა და სხვა დამცავი ნაგებობების გამოყენებით) სხვა მოცულობით ცვლილებად აისახება.

3. ნასესხობის სპეციალური უფლების ახალი განთავსება და არსებული ნასესხობის სპეციალური უფლების გაუქმება განიხილება როგორც ცვლილება ფინანსურ აქტივებში, რაც განპირობებულია სხვა მოცულობითი ცვლილებებით. ახლის განთავსება აღირიცხება: დებეტი – მონეტარული ოქრო და ნასესხობის სპეციალური უფლება (1360), კრედიტი სხვა მოცულობითი ცვლილებები (8200), ხოლო არსებულის გაუქმება: დებეტი – სხვა მოცულობითი ცვლილებები (8200), კრედიტი – მონეტარული ოქრო და ნასესხობის სპეციალური უფლება (1360). ნასესხობის სპეციალური უფლების მინიჭება უმეტეს წილად ხდება ცენტრალური ბანკებისთვის; ასევე შესაძლებელია, იმ სახელმწიფო მმართველობის ერთეულის ბალანსში აისახოს, რომელიც მონეტარული რეგულირების ორგანოთა ფუნქციებს ასრულებს.

4. მიუხედავად იმისა, რომ სასარგებლო წიაღისეულის მარაგების მთლიანი მოცულობა არ იზრდება, აქტივების სახით მხოლოდ აღმოჩენილი მარაგების ასახვაა დასაშვები. კომერციულად გამოყენებადი ახალი საბადოების აღმოჩენა, იქნება ეს შემთხვევითი თუ სისტემატური სამეცნიერო კვლევის შედეგი, სხვა მოცულობით ცვლილებად განიხილება.

5. ვალდებულებათა სრულად აუნაზღაურებლობის შემთხვევაში შესაძლებელია სახელმწიფო მმართველობის ერთეულების მიერ სხვა ინსტუტიციონალური ერთეულების აქტივების დაუფლება (ამ ვალდებულებებში არ შედის საგადასახადო, საჯარიმო და სხვა მსგავსი ვალდებულებები). თუ ეს ქმედება არ ხორციელდება ორივე ერთეულის ურთიერთშეთანხმების საფუძველზე, აქტივების ასეთი სახით კონფისკაცია, კანონიერი თუ უკანონო, არ წარმოადგენს კაპიტალის ტრანსფერს. ჩამორთმეული აქტივების ის ოდენობა, რომელიც ნებისმიერი სახის გადახდილ კომპენსაციას აღემატება, სხვა მოცულობით ცვლილებად აისახება და აღირიცხება: დებეტი – შესაბამისი აქტივის ანგარიში, კრედიტი – 1100 ან 1200 და კრედიტი – სხვა მოცულობითი ცვლილებები (8200).

6. ვალდებულებათა სრულად აუნაზღაურებლობის შემთხვევაში კრედიტორებზე აქტივების საკუთრების უფლების გადასვლა წარმოადგენს ოპერაციას, კრედიტორსა და დებიტორს შორის გაფორმებული ხელშეკრულების თანახმად, რომელიც ითვალისწინებს კრედიტორის მიერ ასეთი ქმედების შესაძლებლობას.

    მუხლი 59. არსებული ეკონომიკური აქტივების ხარისხობრივი ცვლილებები

1. ეკონომიკური აქტივების ხარისხობრივი განსხვავებები, რომლებსაც შეიძლება ადგილი ჰქონდეს აქტივის ნებადართული მიმართულებებით გამოყენების შეცვლის, ეკოლოგიური დაზიანების, გაუთვალისწინებელი მოძველების ან ძირითადი აქტივების გამოყენების ვადის მოსალოდნელზე მეტი ხნით გაგრძელების შედეგად, განიხილება როგორც ხარისხობრივი ცვლილებები.

2. აქტივის ნებადართული ან გამიზნული გამოყენების ცვლილება შეიძლება წარმოადგენდეს აქტივის ხარისხობრივ ცვლილებას (მიწის გამოყენების ცვლილების შედეგად შეიძლება შემცირდეს ან გაიზარდოს იმ მიწის ღირებულება, რომლის კულტივირებაც შესაძლებელი იყო და გარდაიქმნა შენობა-ნაგებობების ასაშენებლად, განსაკუთრებით თუ ეს ცვლილება მომდინარეობს მიწის ზონების მიხედვით კლასიფიკაციის ან სხვა ადმინისტრაციული პროცედურიდან). ასეთი სახის სხვა მოცულობითი ცვლილება აისახება ხელახალ კლასიფიკაციასთან ერთად. აღირიცხება სხვა მოცულობითი ცვლილებები (8200) ანგარიშის დებეტში აქტივის საბალანსო ღირებულებით და აქტივის შესაბამისი ანგარიშის კრედიტთან კორესპონდენციით; ასევე დებეტი – შესაბამისი აქტივის ანგარიში, კრედიტი – სხვა მოცულობითი ცვლილებები (8200); იმავდროულად დებეტი – შესაბამისი აქტივის ანგარიში, კრედიტი – სხვა მოცულობითი ცვლილებები (8200) გაზრდილი ღირებულების თანხით ან დებეტი – სხვა მოცულობითი ცვლილებები (8200) და კრედიტი – შესაბამისი აქტივის ანგარიში შემცირებული ღირებულების თანხით.

3. არსებული ნაგებობის ან ადგილის ღირებულების გაზრდა, რომელიც მისი არქეოლოგიური, ისტორიული თუ კულტურული მნიშვნელობიდან გამომდინარე აღიარებულია ისტორიულ ძეგლად, ხარისხობრივ ცვლილებად აისახება.

4. არაწარმოებული აქტივების ხარისხი (მიწა, წყლის რესურსები და ველური ბუნება), ეკონომიკური საქმიანობის შედეგად, შეიძლება გაუარესდეს (ტყის გაკაფვის ან არასწორი სასოფლო-სამეურნეო პრაქტიკის შედეგად გამოწვეული მიწის ეროზია, თევზის მარაგებსა და წყლის რესურსებზე მჟავის შემცველი წვიმებით მიყენებული ზარალი). ხარისხობრივ დაზიანებაა ძირითად აქტივებზე მიყენებული გაუთვალისწინებელი ეკოლოგიური ზიანი, რომელიც გამოწვეულია მჟავის შემცველი წვიმებისა და ჰაერის ზემოქმედებით შენობა-ნაგებობების ზედაპირსა და ავტომობილების კორპუსებზე.

5. იმ შემთხვევაში, როცა ტექნოლოგიური განვითარება, რომელიც ძირითადი აქტივების ახალ მოდელებში ან ახალ საწარმოო პროცესებში ვლინდება, გახდება აქტივების უფრო მეტად დაჩქარებული მორალური ცვეთის მიზეზი, ვიდრე ძირითადი კაპიტალის მოხმარებითაა დაშვებული, ამ მიზეზით განპირობებული ძირითადი აქტივების ღირებულების შემცირება სხვა მოცულობით ცვლილებად აისახება შემდეგნაირად: დებეტი – სხვა მოცულობითი ცვლილებები (8200) და კრედიტი – ძირითადი აქტივის შესაბამისი ანგარიში.

6. ძირითადი აქტივი შეიძლება უფრო ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში იყოს ექსპლუატაციაში, ვიდრე მოსალოდნელი იყო. წინასწარ განსაზღვრულ ვადაზე მეტი დროის განმავლობაში მუშაობის დაფიქსირების შემდგომ შესაბამისი აქტივის ხარისხის გაუმჯობესება, სხვა მოცულობით ცვლილებად აისახება შემდეგნაირად: დებეტი – ძირითადი აქტივის შესაბამისი ანგარიში წლიური ცვეთის თანხით, კრედიტი – შესაბამისად სხვა მოცულობითი ცვლილებები (8200).

    მუხლი 60. ცვლილებები კლასიფიკაციაში

1. შესაძლებელია არსებული აქტივებისა და ვალდებულებების ერთი კატეგორიიდან მეორე კატეგორიაში ხელახალი კლასიფიკაცია, რაც შეიძლება განპირობებული იყოს აქტივის გამოყენების მიზნობრივი დანიშნულების შეცვლით. კლასიფიკაციის ცვლილება განიხილება სხვა მოცულობით ცვლილებად, სადაც ორივე ჩანაწერს ერთნაირი ღირებულება აქვს.

2. თუ აქტივის გამოყენების დანიშნულების შეცვლა ითვალისწინებს ასევე მისი ღირებულების ცვლილებას, მაშინ მეორე – სხვა მოცულობითი ცვლილება ხარისხობრივ ცვლილებად აისახება და არა ფლობიდან მიღებულ მოგებად.

3. არამონეტარული ოქრო განიხილება როგორც საქონელი, ხოლო მისი მარაგები კლასიფიცირდება როგორც მატერიალური მარაგები ან როგორც ფასეულობები.

4. არამონეტარული ოქროს მონეტიზაციას ადგილი აქვს მაშინ, როდესაც მონეტარული რეგულირების ორგანოს ერთეული განახორციელებს არამონეტარული ოქროს ხელახალ კლასიფიკაციას და გარდაქმნის მას მონეტარულ ოქროდ, და ასევე მონეტარული ოქრო არამონეტარულ ოქროდ შეიძლება იქნეს ხელახლა კლასიფიცირებული. ოქროს სტატუსის ასეთი ცვლილება ხელახალ კლასიფიკაციად განიხილება.

5. იმ შემთხვევაში, როცა ნაგებობის გამოყენების დანიშნულება იცვლება (საცხოვრებელი სახლის სახელმწიფო ადმინისტრაციულ დაწესებულებად გადაკეთება და პირიქით) და ასეთი ტიპის ნაგებობები კლასიფიცირდება ცალ-ცალკე, აისახება სხვა მოცულობითი ცვლილებად და აღირიცხება: დებეტი – სხვა მოცულობითი ცვლილებები (8200) და კრედიტი – შენობა-ნაგებობები (2110), ასევე ადგილი ექნება შემდეგ გატარებას: დებეტი – შენობა-ნაგებობების შესაბამისი ანგარიშები, კრედიტი – სხვა მოცულობითი ცვლილებები (8200). ერთი კატეგორიის აქტივის დადებითი ცვლილება ბალანსდება სხვა კატეგორიის აქტივის უარყოფითი ცვლილებით.

6. იმ შემთხვევაში, როცა მიწის გამოყენების დანიშნულება იცვლება (სასოფლო-სამეურნეო დამუშავებისათვის განკუთვნილი მიწის სამშენებლო ან დასასვენებელ ადგილად გადაიქცევა), და მიწის ასეთი სახით გამოყენება ცალ-ცალკე კლასიფიცირდება, აისახება სხვა მოცულობით ცვლილებად.

7. ერთეულების სტრუქტურული ცვლილება აისახება კლასიფიკაციის ცვლილებად (სახელმწიფო მმართველობის ორი ერთეული შეიძლება გაერთიანდეს ერთ ერთეულად ან ერთი ერთეული იქნეს ორად გაყოფილი. გაერთიანების შემთხვევაში ყველა ფინანსური მოთხოვნა და ვალდებულება, რაც მათ შორის არსებობდა, უქმდება, ხოლო როდესაც ერთი ერთეული იყოფა ორ ან მეტ ერთეულად, შესაძლოა ამ ახალ ერთეულებს შორის წამოიშვას ახალი ფინანსური მოთხოვნები და ვალდებულებები).

თავი VIII

კაპიტალი

    მუხლი 61. კაპიტალის აღრიცხვა

1. ბუღალტრული აღრიცხვის ანგარიშთა გეგმის მიხედვით კაპიტალის ანგარიშებზე აღირიცხება: წმინდა ღირებულება (5100) და საკუთარი კაპიტალი (5200).

2. ანგარიშზე – წმინდა ღირებულება (5100) – გადაიხურება საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოს ბიუჯეტიდან მიღებული დაფინანსების, შემოსავლების, ხარჯების (ეკონომიკური საქმიანობით მიღებული შემოსავლებისა და გაწეული ხარჯების გარდა) და სხვა ეკონომიკური ნაკადების ანგარიშები, ასევე აღირიცხება ერთი დონის სახელმწიფო ერთეულებს შორის აქტივების, საქონლისა და მომსახურების უსასყიდლოდ მიღება და გადაცემა.

3. წმინდა ღირებულება წარმოადგენს სხვაობას ყველა აქტივის (გარდა ეკონომიკური საქმიანობით მიღებული აქტივების) მთლიან ღირებულებასა და ყველა ვალდებულების (გარდა ეკონომიკური საქმიანობით წარმოქმნილი ვალდებულებების) მთლიან ღირებულებას შორის.

4. ანგარიშზე – საკუთარი კაპიტალი (5200) – აღირიცხება საანგარიშგებო პერიოდის მოგება (5213); საანგარიშგებო პერიოდის ზარალი (5214); გაუნაწილებელი მოგება (5211) და დაუფარავი ზარალი (5212).

5. ანგარიშზე – საანგარიშგებო პერიოდის მოგება (5210) – აღირიცხება ეკონომიკური საქმიანობიდან მიღებული მოგება (შემოსავლების გადაჭარბება ხარჯებზე).

6. ამ ანგარიშის კრედიტში იწერება შემოსავლების გადაჭარბება ხარჯებზე შემოსავლების (6400) შესაბამისი ანგარიშების დებეტთან კორესპონდენციით.

7. საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოს ანგარიშის – საანგარიშგებო პერიოდის მოგება (5210) – ნაშთი გამოიყვანება საანგარიშგებო პერიოდის ზარალის (5211) ანგარიშთან კორესპონდენციით.

8. ანგარიშზე – საანგარიშგებო პერიოდის ზარალი (5211) – აღირიცხება ეკონომიკური საქმიანობიდან მიღებული ზარალი (ხარჯების გადაჭარბება შემოსავლებზე).

9. ამ ანგარიშის დებეტში იწერება ხარჯების გადაჭარბება შემოსავლებზე შემოსავლების (6000) შესაბამისი ანგარიშების კრედიტთან კორესპონდენციით.

10. საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოს ანგარიშის – საანგარიშგებო პერიოდის ზარალი (5211) ნაშთი გამოიყვანება საანგარიშგებო პერიოდის მოგების (5210) ანგარიშთან კორესპონდენციით.

11. ანგარიშზე – გაუნაწილებელი მოგება (5212) – აღირიცხება გასულ წლებში მიღებული მოგების გაუნაწილებელი თანხები, აგრეთვე საანგარიშო წლის მოგების თანხა, რომელიც დარჩა გაუნაწილებელი. ამ ანგარიშის კრედიტში აისახება გაუნაწილებელი მოგების თანხა 5210 ანგარიშის – საანგარიშგებო პერიოდის მოგება – დებეტთან კორესპონდენციით, ხოლო დებეტში გაუნაწილებელი მოგების გამოყენება შესაბამის ანგარიშებთან კორესპონდენციით.

12. ანგარიშზე – დაუფარავი ზარალი (5213) – აღირიცხება გასული წლებისა და საანგარიშო წლის ზარალის თანხები. ამ ანგარიშის დებეტში აისახება დაუფარავი ზარალის თანხა 5211 ანგარიშის – საანგარიშგებო პერიოდის ზარალი – კრედიტთან კორესპონდენციით, ხოლო კრედიტში ზარალის დაფარვა (ჩამოწერა) შესაბამის ანგარიშებთან კორესპონდენციით.

თავი IX

სახელმწიფო მმართველობის ორგანოების სავალო ოპერაციები

    მუხლი 62. შესავალი

1. მოცემული თავი აღწერს სხვადასხვა სახის სავალო და ვალთან დაკავშირებულ ოპერაციებს და სხვა ეკონომიკურ ნაკადებს.

2. საკუთარ ვალთან დაკავშირებით ოპერაციების, პროცენტების გადახდისა და ძირითადი თანხის დაფარვის გარდა, შეიძლება განახორციელდეს სავალო და ვალთან დაკავშირებული ოპერაციები, სხვა ერთეულებისათვის გარანტირებული სავალო ვალდებულებების საკუთარ ვალდებულებებად აღიარების, ვალის გადავადებისა და ვალის გაუქმების ჩათვლით.

    მუხლი 63. პროცენტები, ძირითადი ვალი და ვადაგადაცილებული დავალიანება

1. სახელმწიფო მმართველობის ერთეულების მიერ განხორციელებულ სავალო ოპერაციებს ძირითადად წარმოადგენს პროცენტის გადახდა და ვალის ძირითადი თანხის დაფარვა. პროცენტი წარმოადგენს მეორე ერთეულის საშუალებების გამოყენებისათვის დებიტორის მიერ გაწეულ ხარჯს. საპროცენტო ფინანსური ინსტრუმენტი კლასიფიცირდება როგორც დებიტორული (კრედიტორული) დავალიანებები. პროცენტის დარიცხვა ხდება უწყვეტად, რითაც დებიტორის მთლიანი ვალდებულება იზრდება. როდესაც დებიტორი ახორციელებს გადახდას, მისი ვალდებულება მცირდება. პერიოდული გადახდის წილი, რომელიც დარიცხული და გადასახდელი პროცენტის ტოლია, განიხილება საპროცენტო გადახდად, ხოლო დარჩენილ ნაწილს ვალის ძირითად თანხა ეწოდება.

2. თუ დებიტორი არ განახორციელებს გადახდას დადგენილ დროში (ნებისმიერი საშეღავათო პერიოდის ჩათვლით), წარმოიშობა ვადაგადაცილებული დავალიანება. ხელშეკრულების პირობების მიხედვით, ვადაგადაცილებული დავალიანებების არსებობამ შეიძლება შეცვალოს მთლიანი ვალდებულებების ან მხოლოდ მისი იმ ნაწილის პირობები, რომელიც ვადაგადაცილებულს წარმოადგენს (გათვალისწინებული გრაფიკით გადახდების განუხორციელებლობამ შეიძლება გამოიწვიოს ის რომ გრძელვადიანი სესხის მთელი ძირითადი თანხა გადაიქცეს სესხად მოთხოვნამდე). ვალდებულების რომელიმე ნაწილის მიმართ პირობების შეცვლის შემთხვევაში ეს ნაწილი უნდა აისახოს როგორც ცალკე ინსტრუმენტი – როგორც ვალდებულებების სხვა კატეგორია. ვალდებულებების ეს ნაწილი აღრიცხვაში აისახება ისე, თითქოს დადგენილი თარიღისათვის მოხდა გადახდა თანხის იმ ოდენობით, რომელიც ხელახლა კლასიფიცირდება, ხოლო შემდეგ იგივე თანხა კრედიტორმა მისცა დებიტორს სესხად, ახალი პირობებით. ასეთი აღრიცხვით ხდება განსაზღვრა დაფინანსების რომელი თანხაა მიღებული გადახდების გრაფიკით დადგენილ ვადებში გადაუხდელობის ხარჯზე. ვადაგადაცილებული დავალიანებების არსებობისას ხდება ვალდებულებების თითოეული შესაბამისი კატეგორიიდან ქვეკატეგორიების გამოყოფა ვადაგადაცილებული დავალიანების თანხების ასასახავად, ან ვადაგადაცილებული დავალიანებების ყველა თანხა კლასიფიცირდება, როგორც კრედიტორული დავალიანება.

    მუხლი 64. ვალის აღიარება

1. სხვა ერთეულების მიერ აღებულ სავალო ვალდებულებებზე, სახელმწიფო მმართველობის ერთეულების მიერ გარანტიის გაცემის შემთხვევაში, ვალის აღიარებას ადგილი აქვს მაშინ, როდესაც კრედიტორი იყენებს სახელშეკრულებო პირობებს, რომლითაც უფლება აქვს მოითხოვოს გარანტია, ხოლო სახელმწიფო მმართველობის ერთეული თავისი პასუხისმგებლობის ქვეშ იღებს სავალო ვალდებულებას, როგორც ძირითადი მევალე ან დებიტორი. ამ შემთხვევაში ვალის აღებაში სამი ინსტიტუციონალური ერთეული მონაწილეობს – სახელმწიფო მმართველობის ერთეული, კრედიტორი და თავდაპირველი დებიტორი. სახელმწიფო მმართველობის ორგანო იღებს ახალ ვალდებულებას კრედიტორის წინაშე, ხოლო თავდაპირველი დებიტორის ვალდებულება უქმდება. ახალ სავალო ვალდებულებას შეიძლება იგივე პირობები ჰქონდეს, რაც თავდაპირველს, ან შეიძლება გარანტიის გამოყენების შედეგად, ახალი პირობები შევიდეს ძალაში.

2. როდესაც სახელმწიფო მმართველობის ერთეული აღიარებს ვალს, მას შეიძლება წარმოექმნას ან არ წარმოექმნას მოთხოვნა თავდაპირველი დებიტორის მიმართ. თუ წარმოექმნება, მაშინ მოთხოვნა შეიძლება იყოს ეფექტური ან არაეფექტური იმისდა მიხედვით, თუ რამდენად რეალურია ამ მოთხოვნის ანაზღაურების შესაძლებლობა. თუ სახელმწიფო მმართველობის ერთეულს წარმოექმნება ეფექტური მოთხოვნა, იგი აღრიცხვაში ასახავს ვალდებულების ზრდას კრედიტორის წინაშე და ფინანსური აქტივის შეძენას, რომლითაც თავდაპირველი დებიტორი მეორე მხარეს წარმოადგენს. კაპიტალის (აქტივის წმინდა) ღირებულება უცვლელი რჩება, თუ ახალი მოთხოვნის ღირებულება აღებული ვალდებულების ღირებულების ტოლია.

3. თუ სახელმწიფო მმართველობის ერთეულს არ წარმოექმნება ეფექტური მოთხოვნა თავდაპირველი დებიტორის მიმართ, მაშინ ასეთი ოპერაციის კლასიფიკაცია დამოკიდებულია სახელმწიფო მმართველობის ერთეულსა და თავდაპირველ დებიტორს შორის არსებულ ურთიერთობაზე. თუ თავდაპირველი დებიტორი იმ სახელმწიფო მმართველობის ერთეულის მიერ კონტროლირებად ან მის საკუთრებაში არსებულ საჯარო კორპორაციას წარმოადგენს, რომელიც თავისი პასუხისმგებლობის ქვეშ იღებს სავალო ვალდებულებას და ეს კორპორაცია აგრძელებს ფუნქციონირებას როგორც მოქმედი საწარმო, მაშინ აღიარებული სავალო ვალდებულება სახელმწიფო მმართველობის ერთეულის კუთვნილ კაპიტალში წილობრივი მონაწილეობის ზრდის ტოლია. ამ შემთხვევაში, სახელმწიფო მმართველობის ერთეული აღრიცხვაში ასახავს კრედიტორის წინაშე ვალდებულების ზრდას და აქციებისა და სხვა კაპიტალის ზრდას. ორივე ერთეულის კაპიტალის (წმინდა) ღირებულება უცვლელი რჩება. თუ თავდაპირველი დებიტორი კოტრდება, აღარ წარმოადგენს მოქმედ საწარმოს, ან იმ სახელმწიფო მმართველობის ერთეულის მიერ კონტროლირებად ან მის საკუთრებაში არსებულ ერთეულს, რომელიც თავისი პასუხისმგებლობის ქვეშ იღებს სავალო ვალდებულებას, მაშინ ითვლება, რომ აღნიშნულმა სახელმწიფო მმართველობის ერთეულმა განახორციელა ტრანსფერის გადახდა. ამ ერთეულის სააღრიცხვო დოკუმენტებში აისახება ვალდებულების ზრდა და ხარჯი, რომელიც კლასიფიცირდება როგორც კაპიტალური გრანტი, თუ თავდაპირველ დებიტორს უცხო ქვეყნის მთავრობა (საერთაშორისო ორგანიზაცია) ან სახელმწიფო მმართველობის სხვა დონის ერთეული წარმოადგენს, და როგორც სხვადასხვა ხარჯები./კაპიტალური ტრანსფერები, თუ თავდაპირველ დებიტორს სხვა ნებისმიერი ერთეული წარმოადგენს. კაპიტალის (წმინდა) ღირებულება ოპერაციის თანხით მცირდება.

    მუხლი 65. ვალის გადახდა სხვა ერთეულების სახელით

1. შესაძლებელია სახელმწიფო მმართველობის ერთეულებმა, სავალო ვალდებულების საკუთარი პასუხისმგებლობის ქვეშ აღების გარეშე, სხვა ინსტიტუციონალური ერთეულის სახელით, გარანტიის ან მსგავსი მექანიზმების საფუძველზე, განახორციელონ ერთი ან რამდენიმე სავალო მომსახურების გადახდა. ეს გადახდები შეიძლება მოიცავდეს პროცენტებს ან ვალის ძირითად თანხას, რომელიც სხვა ერთეულის მიერ არის გადასახდელი. ამ სახელმწფო მმართველობის ერთეულს ფაქტობრივი ვალდებულება არ გააჩნია და ასეთი გადახდები არ შეიძლება კლასიფიცირდეს როგორც საპროცენტო ხარჯი ან ძირითადი თანხის გადახდა. ამ გადახდების აღრიცხვის წესი დამოკიდებულია იმაზე, სახელმწიფო მმართველობის ერთეულს წარმოექმნება თუ არა ეფექტური მოთხოვნა დებიტორის მიმართ და თუ არ წარმოექმნება, ამ შემთხვევაში ინსტიტუციონალური ერთეულის სამართლებრივი ფორმის გათვალისწინებით განისაზღვრება.

2. თუ სახელმწიფო მმართველობის ერთეულს წარმოექმნება ეფექტური ფინანსური მოთხოვნა თავდაპირველი დებიტორის მიმართ, მაშინ იგი აღრიცხვაში ასახავს ფინანსური აქტივების ზრდას და ფულადი საშუალებების შემცირებას. თუ სახელმწიფო მმართველობის ერთეულს არ წარმოექმნება ეფექტური ფინანსური მოთხოვნა, მაშინ იგი აღრიცხვაში აისახება ხარჯად. თუ ადგილი აქვს დებიტორის ვალდებულების მცირე ნაწილის ერთჯერად გადახდას, ან ასეთი გადახდების სერიულად განხორციელებას, მაშინ ასეთი ხარჯები კლასიფიცირდება როგორც მიმდინარე გრანტი, თუ დებიტორი წარმოადგენს სახელმწიფო მმართველობის სხვა დონის ერთეულს ან უცხო ქვეყნის მთავრობას ან საერთაშორისო ორგანიზაციას; ან კლასიფიცირდება როგორც სუბსიდია, თუ დებიტორი წარმოადგენს კორპორაციას; ან კლასიფიცირდება, როგორც სხვადასხვა ხარჯი, როდესაც დებიტორი ნებისმიერი სხვა სახის ინსტიტუციონალური ერთეულია. თუ სახელმწიფო მმართველობის ერთეული დებიტორის მთლიან ვალდებულებას ერთჯერადი გადახდით ფარავს, ასეთი ოპერაცია აღირიცხება როგორც ვალის აღიარება.

    მუხლი 66. ვალის პატიება

1. ვალის პატიება წარმოადგენს ვალის გაუქმებას კრედიტორსა და დებიტორს შორის ურთიერთშეთანხმებით. იგი აღრიცხვაში ყოველთვის აისახება როგორც კრედიტორის მიერ დებიტორისათვის უზრუნველყოფილი კაპიტალური გრანტი ან ტრანსფერი. ვალის პატიების ოპერაციებში სახელმწიფო მმართველობის ერთეულები შეიძლება მონაწილეობდნენ როგორც კრედიტორები ან დებიტორები.

2. ვალის პატიების შედეგს წარმოადგენს კრედიტორისათვის ფინანსური აქტივების შემცირება და კაპიტალის (აქტივების წმინდა) ღირებულების შემცირება, რომელიც პატიებული ვალის ღირებულების ტოლია, და დებიტორისათვის ვალდებულებების შემცირება და კაპიტალის (წმინდა) ღირებულების ზრდა. თუ ოპერაციის მეორე მხარეს წარმოადგენს უცხო ქვეყნის მთავრობა (საერთაშორისო ორგანიზაცია) ან რომელიმე ერთეული, სახელმწიფო მმართველობის სხვა დონის ერთეულის შემადგენლობიდან, მაშინ ასეთი ოპერაცია ორივესთვის, როგორც კრედიტორისათვის, ასევე დებიტორისათვის, ითვლება კაპიტალურ გრანტად. იმ შემთხვევაში, თუ ოპერაციის მეორე მხარეს წარმოადგენს სხვა ნებისმიერი ტიპის ერთეული, მაშინ ეს ოპერაცია კლასიფიცირდება როგორც სხვადასხვა ხარჯი/კაპიტალური ტრანსფერი, თუ სახელმწიფო მმართველობის ერთეული კრედიტორია, და როგორც სხვა შემოსავლები/კაპიტალური ნებაყოფილობითი ტრანსფერები, გარდა გრანტებისა, თუ იგი დებიტორია.

    მუხლი 67. ვალის რესტრუქტურიზაცია და გადავადება

იმ შემთხვევაში, როცა სახელმწიფო მმართველობის ერთეულები, როგორც კრედიტორები ან დებიტორები, რომლებსაც შეუძლიათ ორმხრივად გამოთქვან თანხმობა არსებული სავალო მომსახურების პირობების შეცვლაზე (გადახდის ვადის გახანგრძლივება, პროცენტისა და ვალის ძირითადი თანხის გადახდებისათვის შეღავათიანი პერიოდების დამატება ან გახანგრძლივება, ან იმ სავალო მომსახურების გადახდების გადავადება, რომლებიც მიმდინარე პერიოდშია გადასახდელი ან/და ვადაგადაცილებული დავალიანებების სახით არის წარმოდგენილი), დებიტორისთვის უფრო ხელსაყრელი პირობებით და, შესაძლოა, ვალის ნაწილობრივი პატიებით ახორციელებენ ცვლილებებს, ყველა ცვლილება სახელშეკრულებო ურთიერთობებში დებიტორებსა და კრედიტორებს შორის აღრიცხვაში აისახება იმ ოპერაციებით, რომლებიც ამცირებენ ვალდებულებებს რეორგანიზებული ვალის თანხით და ზრდიან ვალდებულებებს ახალი ვალის ღირებულებით. ნებისმიერი პატიებული ვალი აღრიცხვაში აისახება როგორც კაპიტალური ტრანსფერი, ამ ინსტრუქციის 63-ე მუხლის შესაბამისად. შესწორებები სავალუტო კურსის ცვლილებებით აისახება როგორც მოგება ან ზარალი ფლობიდან.

    მუხლი 68. ვალის სრული ან ნაწილობრივი ჩამოწერა

1. სახელმწიფო მმართველობის ერთეულებმა, რომლებიც კრედიტორებს წარმოადგენენ, დებიტორის გაკოტრების შემთხვევაში, შესაძლებელია, დებიტორთან შეთანხმების გარეშე ჩამოწერონ ფინანსური აქტივები (საჯარო კორპორაცია, რომელმაც სესხი მიიღო სახელმწიფო მმართველობის ერთეულისგან, შეიძლება გადახდისუუნარო აღმოჩნდეს და მისი აქტივები შეიძლება ლიკვიდირებულ იქნეს. ამ შემთხვევაში სახელმწიფო მმართველობის ერთეულის მოთხოვნას ღირებულება არ გააჩნია და ბალანსიდან ჩამოიწერება სხვა ეკონომიკური ნაკადის ასახვის მეშვეობით). ვალის ღირებულების ნაწილის ცალმხრივი ჩამოწერა იგივენაირად განიხილება, მაგრამ ვალის შემცირებული თანხის ოდენობა ბალანსზე რჩება. დებიტორის მიერ ვალის ცალმხრივი ჩამოწერა (ან უარი ვალის დაფარვაზე) აღრიცხვაში არ აისახება.

2. დებიტორული დავალიანებების (მოთხოვნების) თანხები, რომლებზედაც ძიების ხანდაზმულობის ვადა გასულია, რომელთა ამოღებაზეც სასამართლომ უარი განაცხადა ან რომელთა ამოღების ალბათობა ნულის ტოლია, ორგანიზაციებში შეიძლება ჩამოიწეროს, აქტივების სხვა მოცულობითი ცვლილებების (8200) ანგარიშიდან – ბიუჯეტური ან სხვა სახსრების შემთხვევაში და საანგარიშგებო პერიოდის ზარალის (5220) ანგარიშიდან – ეკონომიკური საქმიანობიდან მიღებული შემოსავლების შემთხვევაში. ამავე დროს, უიმედო დებიტორული დავალიანების თანხები აიღება საცნობარო მუხლში – გადახდისუუნარო დებიტორების ჩამოწერილი დავალიანება – 03.

3. იმ შემთხვევაში, თუკი ჩამოწერილი დებიტორული დავალიანება შემდგომ პერიოდებში მთლიანად ან ნაწილობრივ ანაზღაურდება, მოხდება დებიტორული დავალიანების აღდგენა. ეკონომიკური საქმიანობით წარმოქმნილი დებიტორული დავალიანების აღდგენისას დებეტდება სხვა დებიტორული დავალიანებების (1400) შესაბამისი ანგარიშები და კრედიტდება შემოსავლების შესაბამისი ანგარიშები. ბიუჯეტური და სხვა სახსრებით წარმოქმნილი დებიტორული დავალიანების აღდგენა აისახება სხვა დებიტორული დავალიანებების (1400) შესაბამისი ანგარიშის დებეტსა და აქტივების სხვა მოცულობითი ცვლილებების (8200) ანგარიშის კრედიტში.

    მუხლი 69. სესხი აქციებისა და სხვა კაპიტალის ნაცვლად

1. სახელმწიფო მმართველობის ერთეულმა, რომელიც კრედიტორის სახით გამოდის, შეიძლება გაცვალოს სავალო ინსტრუმენტი აქციებსა და სხვა კაპიტალზე, რომლებიც იმავე ერთეულის მიერაა გამოშვებული, რომელმაც ეს სავალო ინსტრუმენტი გამოუშვა. აღრიცხვაში ამ მოვლენის ასახვა დამოკიდებულია სახელმწიფო მმართველობის ერთეულის მიერ მიღებული აქციებისა და სხვა კაპიტალის ღირებულებაზე, აგრეთვე იმაზე, არსებობდა თუ არა შეთანხმება ვალის პატიებაზე.

2. სახელმწიფო მმართველობის ერთეული ასახავს აღრიცხვაში ფინანსური აქტივების გაცვლის ამსახველ ოპერაციებს, რადგანაც განხორციელდა სესხის კაპიტალში გაცვლა. მიღებული აქციებისა და სხვა კაპიტალის ღირებულება შეიძლება დათმობილი ვალის ღირებულების ტოლი იყოს ან განსხვავდებოდეს მისგან. თუ არსებობდა ორმხრივი შეთანხმება ვალის ნაწილის პატიებაზე, მაშინ აღრიცხვაში აისახება კაპიტალური ტრანსფერი პატიებული ვალის თანხის ოდენობით. აქციებისა და სხვა კაპიტალის ღირებულებასა და ვალის ღირებულებას შორის დარჩენილი სხვაობა აღრიცხვაში უნდა აისახოს როგორც მოგება ან ზარალი ფლობიდან. თუ არ არსებობს ორმხრივი შეთანხმება ვალის პატიებაზე, მაშინ ნებისმიერი სხვაობა წარმოადგენს მოგებას ან ზარალს ფლობიდან.

3. თუ აქციები ბაზარზე ადვილად ხელმისაწვდომს არ წარმოადგენს, მაშინ მათი ღირებულების დადგენა შესაძლებელია იმ შემთხვევაში, როდესაც აქციების გამომშვები ერთეული კონტროლირებადი საჯარო კორპორაციაა. მათი შეფასება უნდა მოხდეს კორპორაციის მთლიანი აქტივებისა და მთლიანი ვალდებულებების ღირებულებათა სხვაობის საფუძველზე, სადაც აქციები და სხვა კაპიტალი არ არის ჩართული როგორც ვალდებულებები.

    მუხლი 70. ფინანსური ლიზინგი და საოპერაციო იჯარა

1. ორგანიზაცია შეიძლება მონაწილეობდეს ძირითადი აქტივების ლიზინგში, მოიჯარის სახით, მაგრამ შესაძლებელია მეიჯარის სახითაც. ამ შემთხვევაში იჯარის ხელშეკრულება უნდა კლასიფიცირდეს როგორც საოპერაციო იჯარა ან ფინანსური ლიზინგი.

2. თუ ხელშეკრულება წარმოადგენს საოპერაციო იჯარას , იჯარის გადახდები აისახება როგორც საქონლისა და მომსახურების გამოყენების ხარჯები, თუ ორგანიზაცია მოიჯარეა და, როგორც საქონლისა და მომსახურების გაყიდვები, თუ იგი მეიჯარეა.

3. თუ ხელშეკრულება წარმოადგენს ფინანსურ ლიზინგს, შემთხვევა განიხილება როგორც მეიჯარეს მიერ აქტივის მოიჯარეზე მიყიდვა და მეიჯარის მიერ გაყიდვის დაფინანსება სესხით.

4. საოპერაციო იჯარა წარმოადგენს საწარმოო საქმიანობას, რომელიც მოიცავს ძირითადი აქტივების იჯარით გაცემას ამ აქტივების სასარგებლო მომსახურების ვადაზე ნაკლები ვადით. ეს ისეთი ფორმის წარმოებაა, რომლის ფარგლებშიც მეიჯარე იჯარის გადასახდელების სანაცვლოდ მოიჯარეს უზრუნველყოფს გარკვეული სახის მომსახურებით. საოპერაციო იჯარა შეიძლება განისაზღვროს შემდეგი მახასიათებლებით:

ა) მეიჯარე, ჩვეულებრივ, კარგ მუშა მდგომარეობაში ინახავს მოწყობილობების მარაგს, და ეს მოწყობილობები შეიძლება გაქირავდეს მოთხოვნამდე ან ხანმოკლე ვადით;

ბ) მოწყობილობები შეიძლება გაიცეს იჯარით დროის სხვადასხვა პერიოდით; და

გ) უმეტეს შემთხვევაში, მეიჯარე იღებს პასუხისმგებლობას მოწყობილობების მოვლა-შენახვასა და მიმდინარე შეკეთებაზე, რაც მათ მიერ მოიჯარისათვის გაწეული მომსახურების ნაწილს წარმოადგენს.

5. ფინანსური ლიზინგი წარმოადგენს შეთანხმებას ძირითადი აქტივების შეძენის დაფინანსების შესახებ. ეს არის მეიჯარესა და მოიჯარეს შორის გაფორმებული ხელშეკრულება, რომლითაც მეიჯარე ფლობს ძირითად აქტივებს და მათ გადასცემს მოიჯარეს განკარგულებაში, რომელიც ხელშეკრულებით იღებს ვალდებულებას გადაიხადოს იჯარის გადასახდელები, რაც მეიჯარეს საშუალებას აძლევს აანაზღაუროს ყველა ან თითქმის ყველა თავისი ხარჯი, პროცენტების ჩათვლით. საკუთრების ფლობასთან დაკავშირებული რისკები და სარგებელი მეიჯარიდან გადადის მოიჯარეზე და განიხილება, როგორც საკუთრების უფლების გადასვლა მეიჯარიდან მოიჯარეზე, მიუხედავად იმისა, რომ იურიდიული თვალსაზრისით, იჯარით აღებული ობიექტი მეიჯარის საკუთრებად რჩება იჯარის ხელშეკრულების ვადის გასვლამდე მაინც, როდესაც საკუთრების იურიდიული უფლება, ჩვეულებრივ, მოიჯარეზე გადადის.

 

თავი X

საცნობარო მუხლები

    მუხლი 71. ზოგადი ნაწილი

1. იმ მუხლების შესახებ დამატებითი ინფორმაციის უზრუნველსაყოფად, რომლებიც მიეკუთვნება ბალანსს, მაგრამ მასში არ შეიტანება, შეიძლება მიზანშეწონილ იქნეს საცნობარო მუხლების აღრიცხვა.

2. საცნობარო მუხლში – საოპერაციო იჯარით აღებული აქტივები და მათთან დაკავშირებული დანახარჯები (01) – აღირიცხება ის აქტივები, რომლებიც მიღებულია იჯარით სხვა ორგანიზაციებისაგან, იჯარის ხელშეკრულებაში გათვალისწინებული ღირებულებით. იჯარით აღებული აქტივების ანალიზური აღრიცხვა წარმოებს მეიჯარეებისა და აქტივების თითოეული ობიექტის მიხედვით (მეიჯარის მიერ მიკუთვნებული საინვენტარო ნომრებით) მატერიალურ ფასეულობათა რაოდენობრივთანხობრივი აღრიცხვის დავთრებში. იჯარით აღებულ აქტივებზე მოიჯარის მიერ გაწეული დანახარჯები საქონლის და მომსახურების ხარჯვით კატეგორიაში ჩამოიწერება.

3. საცნობარო მუხლში – პასუხსაგებ შენახვაზე მიღებული მატერიალური ფასეულობები (02) – აღირიცხება ორგანიზაციის მიერ დროებით, პასუხსაგებ შენახვაზე მიღებული მატერიალური ფასეულობანი, მათ შორის, ხელშეკრულებით გათვალისწინებული სამეცნიერო-კვლევითი და საცდელ- საკონსტრუქტორო სამუშაოების შესასრულებლად მიღებული სპეციალური მოწყობილობა.

4. პასუხსაგებ შენახვაზე მიღებულ მატერიალურ ფასეულობათა ანალიზური აღრიცხვა წარმოებს მესაკუთრე ორგანიზაციის, ფასეულობათა სახეების, ხარისხის და შენახვის ადგილების მიხედვით როგორც სახელშეკრულებო, ისე შეძენის ფასებით, რაოდენობრივ-თანხობრივი აღრიცხვის დავთრებში.

5. საცნობარო მუხლში – გადახდისუუნარო დებიტორების ჩამოწერილი დავალიანება (03) – აღირიცხება გადახდისუუნარო დებიტორების ჩამოწერილი დავალიანებები, მათი ჩამოწერის მომენტიდან ხუთი წლის განმავლობაში, მათზე მეთვალყურეობისა და მოვალეთა ქონებრივი მდგომარეობის შეცვლის შემთხვევაში დავალიანებათა შესაძლო ამოღების მიზნით. ამ დავალიანებების დასაფარად მიღებული თანხები ჩამოიწერება მოცემული მუხლიდან და ექვემდებარება შესაბამის ანგარიშებზე აღრიცხვას.

6. გადახდისუუნარო დებიტორების ჩამოწერილ დავალიანებათა ანალიზური აღრიცხვა წარმოებს მიმდინარე ანგარიშებისა და დებიტორული დავალიანებების აღრიცხვის დავთარში დებიტორების რეკვიზიტების მითითებით.

7. საცნობარო მუხლში – ხარჯებში ჩამოწერილი მარაგები ექსპლუატაციაში (04) – აღირიცხება მარაგები, რომელთა ასახვა საქონლისა და მომსახურების გამოყენებაში განხორციელდა მათი ექსპლუატაციაში გადაცემის მომენტში.

8. საცნობარო მუხლში – პირობითი მოთხოვნები (05) – აღირიცხება ისეთი მოთხოვნები, რომლებიც ძალაში შედის მხოლოდ შეთანხმებული პირობის ან პირობების წარმოქმნისას, უფლებების დადგენით, რამაც შეიძლება გავლენა იქონიოს მომავალ გადაწყვეტილებებზე. მათ შორის, მოთხოვნები მიყენებული ზიანის ასანაზღაურებლად და სხვა იურიდიული მოთხოვნები მთავრობის ან სხვა მხარეების მიმართ, განხილვის სტადიაში მყოფ სასამართლო საქმეებთან დაკავშირებით (მათ შორის, სააღსრულებო წარმოებაში მყოფი აღმასრულებელი მოთხოვნების ღირებულება) და სხვა.

9. საცნობარო მუხლში – პირობითი ვალდებულებები (06) – აღირიცხება ისეთი ვალდებულებები, რომლებიც ძალაში შედის მხოლოდ შეთანხმებული პირობის ან პირობების წარმოქმნისას. მოვალეობების დადგენით, რამაც შეიძლება გავლენა იქონიოს მომავალ გადაწყვეტილებებზე, მათ შორის, მესამე მხარისათვის გადახდის გარანტია – აკრედიტივების, საკრედიტო ხაზების, გაუთვალისწინებელ საგადასახადო ვალდებულებებთან დაკავშირებული ხარჯების დაფარვის გარანტიების, რომლებიც წარმოიქმნება მთავრობასა და სხვა ინსტიტუციონალურ ერთეულებს შორის გაფორმებული ხელშეკრულებებით და სხვა სახით.

10. საცნობარო მუხლში – საკუთარი სახსრებით კაპიტალის შექმნა (07) – აღირიცხება ისეთი დანახარჯები, რომლებიც გაიწევა კაპიტალის საკუთარი სახსრებით შექმნასთან დაკავშირებით. მათ შორის, მომუშავეთა ანაზღაურება, საქონლისა და მომსახურების გამოყენება და ა. შ.

 

ბუღალტრული აღრიცხვის ანგარიშთა გეგმა

 

ფინანსური აქტივები და სხვა დებიტორული დავალიანებები 1000
სინთეზური ანგარიში № 1100 ნაღდი ფული სალაროში
ნაღდი ფული ეროვნულ ვალუტაში			1110
ნაღდი ფული უცხოურ ვალუტაში			1120
სინთეზური ანგარიში № 1200 ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტები
ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტები ბანკში			1210
სანგარიშსწორებო (მიმდინარე) ანგარიში			1211
სავალუტო ანგარიში			1212
დეპოზიტები ბანკში ეროვნულ ვალუტაში			1213
დეპოზიტები ბანკში უცხოურ ვალუტაში			1214
სხვა ანგარიშები ბანკში			1215
ფულადი ანგარიშები და დეპოზიტები ხაზინაში			1220
ანგარიში საბიუჯეტო სახსრებით ორგანიზაციის საკასო ხარჯებისათვის			1221
სანგარიშსწორებო (მიმდინარე) ანგარიში არასაბიუჯეტო სახსრებისათვის			1222
დეპოზიტები ხაზინაში ეროვნულ ვალუტაში			1223
დეპოზიტები ხაზინაში უცხოურ ვალუტაში			1224
სხვა ანგარიშები ხაზინაში			1225
სინთეზური ანგარიში  №  1300 სხვა ფინანსური აქტივები
ფასიანი ქაღალდები, გარდა აქციებისა			1310
შესხები			1320
აქციები და სხვა კაპიტალი			1330
სადაზღვევო ტექნიკური რეზერვები			1340
წარმოებული ფინანსური ინსტრუმენტები			1350
მონეტარული ოქრო და ნასესხობის სპეციალური უფლება			1360
სინთეზური ანგარიში № 1400 სხვა დებიტორული დავალიანებები
მოთხოვნები მიწოდებიდან და მომსახურებიდან			1410
მოთხოვნები ანგარიშვალდებული პირების მიმართ			1420
მოთხოვნები მივლინებით			1421
მოთხოვნები დანაკლისებით			1422
ანგარიშვალდებული პირების მიმართ სხვა მოთხოვნები			1423
საგადასახადო მოთხოვნები			1430
გადახდილი დღგ			1431
წინასწარ გადახდილი მოგების გადასახადი			1432
სხვა საგადასახადო აქტივი			1433
სხვადასხვა დებიტორული დავალიანებები			1440
წინასწარ გადახდილი საიჯარო ქირა			1441
მოთხოვნები სხვა წინასწარი გადახდებით			1442
მისაღები პროცენტები			1443
მისაღები დივიდენდები			1444
მისაღები საწევროები და ერთჯერადი შენატანები			1445
სხვა დანარჩენი დებიტორული დავალიანებები			1446
არაფინანსური აქტივები 2000
სინთეზური ანგარიში  №  2100 ძირითადი აქტივები
შენობა-ნაგებობები			2110
საცხოვრებელი შენობები			2111
არასაცხოვრებელი შენობები			2112
სხვა ნაგებობები			2113
მანქანა-დანადგარები და მოწყობილობები			2120
სატრანსპორტო საშუალებები			2121
სხვა მანქანა-დანადგარები და მოწყობილობები			2122
სხვა ძირითადი აქტივები			2130
კულტივირებული აქტივები			2131
არამატერიალური ძირითადი აქტივები			2132
დაუმთავრებელი მშენებლობა			2133
სხვა დანარჩენი ძირითადი აქტივები			2134
სინთეზური ანგარიში  №  2200 მატერიალური მარაგები
სტრატეგიული მარაგები			2210
სხვა მატერიალური მარაგები			2220
ნედლეული და მასალები			2221
დაუმთავრებელი წარმოება/მომსახურება			2222
მზა პროდუქცია			2223
შემდგომი რეალიზაციისათვის შეძენილი საქონელი			2224
ფულადი დოკუმენტები			2225
სათადარიგო ნაწილები			2226
სხვა დანარჩენი მატერიალური მარაგები			2227
სინთეზური ანგარიში  №  2300 ფასეულობები
ძვირფასი ქვები და ლითონები			2310
ხელოვნების ნიმუშები			2320
სხვა ფასეულობები			2330
სინთეზური ანგარიში  №  2400 არაწარმოებული აქტივები
მიწა			2410
წიაღისეული			2420
სხვა ბუნებრივი აქტივები			2430
არაწარმოებული არამატერიალური აქტივები			2440
ფინანსური ვალდებულებები და სხვა კრედიტორული დავალიანებები 3000
სინთეზური ანგარიში  №  3100 ფინანსური ვალდებულებები
ვალუტა და დეპოზიტები			3110
ფასიანი ქაღალდები, გარდა აქციებისა			3120
სესხები			3130
აქციები და სხვა კაპიტალი			3140
სადაზღვევო ტექნიკური რეზერვები			3150
წარმოებული ფინანსური ინსტრუმენტები			3160
სინთეზური ანგარიში  №  3200 სხვა კრედიტორული დავალიანებები
ვალდებულებები მოწოდებიდან და მომსახურებიდან			3210
საგადასახადო და ბიუჯეტის წინაშე სხვა ვალდებულებები			3220
გადასახდელი მოგების გადასახადი			3221
გადასახდელი საშემოსავლო გადასახადი			3222
გადასახდელი დღგ			3223
ბიუჯეტის წინაშე სხვა ვალდებულებები			3224
მომუშავეებთან და სტიპენდიანტებთან დაკავშირებული ვალდებულებები			3230
გადასახდელი ხელფასები შტატით მომუშავეთათვის			3231
გადასახდელი ხელფასები შტატგარეშე მომუშავეთათვის			3232
გადასახდელი სტიპენდიები			3233
ვალდებულებები მივლინებით			3234
სოციალური დაზღვევის ანარიცხები			3235
სოციალური დახმარებით ვალდებულებები			3236
აღმასრულებელი ფურცლით და სხვა დაკავებები			3237
ვალდებულებები დეპონენტების მიმართ			3238
სხვადასხვა კრედიტორული დავალიანებები			3240
წინასწარ მიღებული საიჯარო ქირა			3241
ვალდებულებები წინასწარ მიღებული სხვა შემოსავლებით			3242
გადასახდელი პროცენტები			3243
გადასახდელი დივიდენდები			3244
გადასახდელი საწევროები და ერთჯერადი შენატანები			3245
სხვა დანარჩენი კრედიტორული დავალიანებები			3246
დაფინანსება 4000
ბიუჯეტიდან მიღებული დაფინანსება			4100
ბიუჯეტიდან მიღებული დაფინანსება პენსიებისა და დახმარებების გასაცემად			4200
კაპიტალი 5000
წმინდა ღირებულება			5100
საკუთარი კაპიტალი			5200
საანგარიშგებო პერიოდის მოგება			5210
საანგარიშგებო პერიოდის ზარალი			5220
გაუნაწილებელი მოგება			5230
დაუფარავი ზარალი			5240

 

 

შემოსავლები 6000
გადასახადები	6100
სოციალური შენატანები	6200
გრანტები	6300
სხვა შემოსავლები	6400
ქონებასთან დაკავშირებული შემოსავლები	6410
პროცენტები	6411
დივიდენდები	6412
კვაზი კორპორაციების შემოსავლიდან ამოღებული თანხები	6413
ქონებასთან დაკავშირებული შემოსავალი, რომელიც სადაზღვევო პოლისის მფლობელებზე ვრცელდება	6414
რენტა	6415
საქონლისა და მომსახურების გაყიდვები	6420
საბაზრო წესით გაყიდული საქონელი და მომსახურება	6421
ადმინისტრაციული მოსაკრებლები	6422
არასაბაზრო წესით გაყიდული საქონელი და მომსახურება	6423
საქონლისა და მომსახურების პირობითი გაყიდვები	6424
სანქციები ჯარიმები და საურავები	6430
ნებაყოფლობითი ტრანსფერები, გარდა გრანტებისა	6440
სხვა არაკლასიფიცირებული შემოსავლები	6450
ხარჯები 7000
მომუშავეთა ანაზღაურება	7100
ხელფასები	7110
ხელფასები ფულადი ფორმით	7111
ხელფასები სასაქონლო ფორმით	7112
სოციალური შენატანები	7120
საქონლისა და მომსახურების გამოყენება	7200
ძირითადი კაპიტალის მოხმარება	7300
ძირითადი აქტივების ფიზიკური ცვეთა	7310
მორალური ცვეთა და შემთხვევითი დაზიანებით გამოწვეული დანაკარგები	7320
პროცენტები	7400
სუბსიდიები	7500
გრანტები	7600
სოციალური დახმარებები	7700
სოციალური დაზღვევით დახმარება	7710
სოციალური დახმარება	7720
დამქირავებლის მიერ გაწეული სოციალური დახმარება	7730
სხვა ხარჯები	7800
ქონებასთან დაკავშირებული ხარჯები გარდა პროცენტისა	7810
დივიდენდები	7811
კვაზი-კორპორაციების შემოსავლებიდან ამოღებული თანხები	7812
ქონებასთან დაკავშირებული ხარჯები რომელიც სადაზღვევო პოლისის მფლობელებზე ვრცელდება	7813
რენტა	7814
სხვადასხვა ხარჯები	7820
მიმდინარე	7821
კაპიტალური	7822
სხვა ეკონომიკური ნაკადები 8000
მოგება/ზარალი ფლობიდან	8100
აქტივების სხვა მოცულობითი ცვლილებები	8200
საცნობარო მუხლები
საოპერაციო იჯარით აღებული ძირითადი აქტივები და მათთან დაკავშირებული დანახარჯები	01
პასუხსაგებ შენახვაზე მიღებული მატერიალური ფასეულობები	02
გადახდისუუნარო დებიტორების ჩამოწერილი დავალიანება	03
ხარჯებში ჩამოწერილი მარაგები ექსპლუატაციაში	04
პირობითი მოთხოვნები	05
პირობითი ვალდებულებები	06
საკუთარი სახსრებით კაპიტალის შექმნა	07