Кодекс о правах ребенка

Консолидированная версия (Окончательный вариант)

ბავშვის უფლებათა კოდექსი

წიგნი I
კოდექსის ზოგადი დებულებები

თავი I
შესავალი დებულებები

მუხლი 1. კოდექსის მიზანი

1. ამ კოდექსის მიზანია ბავშვის კეთილდღეობის უზრუნველყოფა საქართველოს კონსტიტუციის, ბავშვის უფლებათა კონვენციის, მისი დამატებითი ოქმებისა და სახელმწიფოს მიერ აღიარებული სხვა საერთაშორისო სამართლებრივი აქტების ეფექტიანი იმპლემენტაციის ხელშეწყობით.

2. ამ მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული მიზნის განხორციელებამ ხელი უნდა შეუწყოს სხვადასხვა საკითხის გადაწყვეტას, მათ შორის:

ა) ბავშვის უფლებებისა და თავისუფლებების რეალიზებას;

ბ) ბავშვის საუკეთესო ინტერესების უპირატეს გათვალისწინებას, მისი ღირსების დაცვას, კეთილდღეობის, უსაფრთხოების, სიცოცხლის, ჯანმრთელობის დაცვის, განათლების, განვითარებისა და სხვა ინტერესების რეალიზებასა და დაცვას ბავშვებისადმი უთანასწორო მოპყრობის გარეშე;

გ) ბავშვის მონაწილეობის უზრუნველყოფას, მის საზოგადოებაში დამოუკიდებლად ცხოვრებისთვის მომზადებას, ბავშვის მაღალი ზნეობრივი ღირებულებებით, განსაკუთრებით − მშვიდობის, ღირსების პატივისცემის, შემწყნარებლობის, თავისუფლების, თანასწორობისა და სოლიდარობის სულისკვეთებით აღზრდას;

დ) ბავშვის სამშობლოს, მშობლიური ენის, მშობლიური ქვეყნის ტრადიციული კულტურული ღირებულებების პატივისცემაზე ორიენტირებას;

ე) ოჯახის, როგორც საზოგადოების ძირითადი უჯრედის, განსაკუთრებით − ბავშვის აღზრდისა და კეთილდღეობისთვის მნიშვნელოვანი გარემოცვის, დაცვასა და მხარდაჭერას;

ვ) ბავშვის შრომასა და ჯანსაღი ცხოვრების წესზე, როგორც საზოგადოების განვითარების აუცილებელ წინაპირობაზე, ორიენტირებას;

ზ) ბავშვის მოხალისეობაზე, როგორც სამოქალაქო აქტივობისა და სოლიდარული საზოგადოების განვითარების აუცილებელ ელემენტზე, ორიენტირებას.

მუხლი 2. კოდექსის რეგულირების სფერო

1. ეს კოდექსი განსაზღვრავს ბავშვის ძირითად უფლებებსა და თავისუფლებებს, ქმნის ბავშვის ძირითადი უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვისა და მხარდაჭერის სისტემის ფუნქციონირების სამართლებრივ საფუძვლებს.

2. ეს კოდექსი არ აუქმებს ბავშვის უფლებებთან დაკავშირებით მოქმედ სხვა საკანონმდებლო რეგულაციებს, ამასთანავე, განამტკიცებს საქართველოს სხვა საკანონმდებლო და კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტების საქართველოს კონსტიტუციასთან, ბავშვის უფლებათა კონვენციასთან, მის დამატებით ოქმებსა და საქართველოს სხვა საერთაშორისო ხელშეკრულებებთან შესაბამისობის, მათ მიხედვით განმარტებისა და აღსრულების ვალდებულებას.

3. ეს კოდექსი არის საკანონმდებლო აქტი, რომლითაც ხელმძღვანელობენ საქართველოს სახელმწიფო ხელისუფლების ორგანოები, მუნიციპალიტეტის ორგანოები, სხვა ადმინისტრაციული ორგანოები, საერთო სასამართლოები, საჯარო და კერძო სამართლის სუბიექტები და ფიზიკური პირები ბავშვებთან და ბავშვის საკითხებთან დაკავშირებული საქმიანობის განხორციელებისა და გადაწყვეტილების მიღების დროს.

მუხლი 3. კოდექსში გამოყენებულ ტერმინთა განმარტება

ამ კოდექსის მიზნებისთვის მასში გამოყენებულ ტერმინებს აქვს შემდეგი მნიშვნელობა:

ა) ბავშვი − 18 წლამდე არასრულწლოვანი;

ბ) მოზარდი − ბავშვი 10 წლიდან 18 წლის მიღწევამდე;

გ) ოჯახი − საზოგადოების ძირითადი ჯგუფი და ბავშვის აღზრდისთვის, კეთილდღეობისა და დაცვისთვის ბუნებრივი გარემო, რომელიც ძირითადად შედგება ბავშვისგან, მისი მშობლისგან, მეურვისგან, მზრუნველისგან, დისგან, ძმისგან ან/და ბავშვის აღზრდისთვის პასუხისმგებელი სხვა პირისგან;

დ) მშობელი − ბავშვის დედა ან/და მამა;

ე) მშობელთა ზრუნვის გარეშე დარჩენილი ბავშვი − ბავშვი, რომელზედაც ნებისმიერი მიზეზის ან გარემოების გამო მშობელი ან კანონიერი წარმომადგენელი სადღეღამისო ზრუნვას არ ახორციელებს;

ვ) ბავშვის ძირითადი უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვისა და მხარდაჭერის სისტემა − ბავშვის დაცვის ეროვნული სისტემისა და ბავშვის მხარდაჭერის ეროვნული სისტემის ერთობლიობა:

ვ.ა) ბავშვის დაცვის ეროვნული სისტემა − სოციალური კეთილდღეობის, განათლების, ჯანმრთელობის დაცვის, უსაფრთხოებისა და მართლმსაჯულების სისტემებში არსებული საქართველოს კანონმდებლობა, სხვა მარეგულირებელი ნორმები, პოლიტიკა და მომსახურებები, რომლებიც ემსახურება ბავშვის დაცვასთან დაკავშირებული რისკების პრევენციასა და აღმოფხვრას. ბავშვის დაცვის ეროვნული სისტემა მხარს უჭერს და აძლიერებს ბავშვს და მისი აღზრდისთვის პასუხისმგებელ პირებს სოციალური ინკლუზიის ხელშეწყობისა და ბავშვის ოჯახისგან განცალკევების რისკის მაქსიმალურად შემცირების მიზნით. ბავშვის დაცვის ეროვნული სისტემა ემსახურება განათლების, ჯანმრთელობის დაცვისა და მართლმსაჯულების სისტემებში, ოჯახში და ნებისმიერ სხვა ადგილზე ბავშვის მიმართ ძალადობის ყველა ფორმის, მათ შორის, ბავშვის ფიზიკური დასჯის, მისდამი სასტიკი, არაადამიანური და დამამცირებელი მოპყრობის, მისი ექსპლუატაციის, არასრულწლოვნით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის), ბავშვისთვის ზიანის მომტანი ტრადიციების პრევენციასა და აღმოფხვრას;

ვ.ბ) ბავშვის მხარდაჭერის ეროვნული სისტემა − სახელმწიფოს მიერ მიღებული საკანონმდებლო, სოციალური, საგანმანათლებლო და სხვა ზომების ერთობლიობა, რომლებიც ემსახურება ბავშვის მიერ ყველა უფლებისა და თავისუფლების დამოუკიდებლად რეალიზების შესაძლებლობის გაძლიერებას ბავშვის საუკეთესო ინტერესების უპირატესი გათვალისწინებით, მისი ჰარმონიული განვითარების ხელშეწყობით, ბავშვის აზრის მოსმენითა და მონაწილეობის უზრუნველყოფით, უთანასწორო მოპყრობის გარეშე;

ზ) ბავშვის უფლებების დაცვისა და მხარდაჭერის პროგრამები − ბავშვის დაცვის ეროვნული სისტემისა და ბავშვის მხარდაჭერის ეროვნული სისტემის ფუნქციონირების უზრუნველსაყოფად საქართველოს სახელმწიფო ხელისუფლების ორგანოების, მუნიციპალიტეტის ორგანოების, კერძო სამართლის სამეწარმეო და არასამეწარმეო (არაკომერციული) იურიდიული პირების მიერ განხორციელებული პროგრამები, რომლებიც ემსახურება ბავშვთა, მათ შორის, მშობელთა ზრუნვის გარეშე დარჩენილი, შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე, სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე, დანაშაულის მსხვერპლი ან/და ძალადობის მსხვერპლი, კანონთან კონფლიქტში მყოფი ბავშვების, გაძლიერებისა და დაცვის მიზნით პრევენციული და რეაგირების ღონისძიებების განხორციელებას მათი საუკეთესო ინტერესების, მონაწილეობის, სიცოცხლის, ფიზიკური და ფსიქიკური ჯანმრთელობის, განვითარების, განათლების, სათანადო საცხოვრებელი პირობების, სოციალური დაცვისა და მართლმსაჯულების ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფით, უთანასწორო მოპყრობის გარეშე;

თ) ბავშვის საუკეთესო ინტერესები − ბავშვის კეთილდღეობის, უსაფრთხოების, ჯანმრთელობის დაცვის, განათლების, განვითარების, საზოგადოებრივი, ზნეობრივი და სხვა ინტერესები, რომლებსაც პრიორიტეტულად განსაზღვრავს მშობელი ამ კოდექსის, საქართველოს კონსტიტუციის, ბავშვის უფლებათა კონვენციის, მისი დამატებითი ოქმებისა და საქართველოს სხვა საერთაშორისო ხელშეკრულებებისა და ბავშვის ინდივიდუალური მახასიათებლების შესაბამისად, მისი მონაწილეობით და მისი მოსაზრების გათვალისწინებით;

ი) ალტერნატიული ზრუნვა − სახელმწიფოს მიერ მშობელთა ზრუნვის გარეშე დარჩენილი ბავშვის ოჯახური ზრუნვის ისეთი მომსახურებით უზრუნველყოფა, რომელიც შეესაბამება ბავშვის ინდივიდუალურ საჭიროებებს და უპირატესად ითვალისწინებს მის საუკეთესო ინტერესებს, ბავშვის სიცოცხლის, ჯანმრთელი განვითარების, აზრის მოსმენისა და მონაწილეობის და სხვა უფლებებსა და თავისუფლებებს;

კ) რეზიდენტული ზრუნვა − ალტერნატიული ზრუნვის ერთ-ერთი ფორმა, რომელიც გამოიყენება შეძლებისდაგვარად უმოკლესი ვადით უკიდურეს შემთხვევაში, როდესაც ბავშვის მინდობით აღზრდის მიზნით განთავსება ან შვილად აყვანა შეუძლებელია;

ლ) განათლების ინკლუზიური სისტემა − განათლების სისტემა, რომელიც უზრუნველყოფს მაღალი ხარისხის ადრეული, სკოლამდელი, ზოგადი, პროფესიული და უმაღლესი განათლების ყველა ბავშვისთვის თანაბრად მიწოდებას, მათი ინდივიდუალური საჭიროებებისა და შესაძლებლობების გათვალისწინებით, გონივრული მისადაგების ან/და უნივერსალური დიზაინის გამოყენებით;

მ) ბავშვზე მორგებული მართლმსაჯულება − მართლმსაჯულების სისტემა, რომელიც უზრუნველყოფს ბავშვის ყველა უფლების პატივისცემასა და ეფექტიან რეალიზებას ბავშვის მონაწილეობის, მისი საუკეთესო ინტერესებისთვის უპირატესობის მინიჭების, ბავშვის ღირსების პატივისცემის, უთანასწორო მოპყრობის დაუშვებლობისა და კანონის უზენაესობის პრინციპების საფუძველზე, რომელსაც ახორციელებენ სპეციალიზებული პროფესიონალები და რომელიც არის ბავშვისთვის ხელმისაწვდომი, მისი ასაკის შესაბამისი, ბავშვისთვის ადვილად აღსაქმელი, სწრაფი, სამართლიანი, თანამიმდევრული, მისი უფლებებისა და საჭიროებებისთვის მორგებული;

ნ) გონივრული მისადაგება − ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში იმ აუცილებელი და შესაბამისი ცვლილებების განხორციელება, რომლებიც არ იწვევს არათანაზომიერი ვალდებულების წარმოშობას და უზრუნველყოფს ყველა ბავშვის უფლებებისა და თავისუფლებების თანაბრად რეალიზებას;

ო) უნივერსალური დიზაინი − პროდუქტის, გარემოს, სწავლების, პროგრამის, მომსახურების ისეთი დიზაინი, რომელიც მას ყველა ბავშვისთვის ხელმისაწვდომს ხდის ისე, რომ ადაპტირება და სპეციალური დიზაინის გამოყენება აუცილებელი არ არის. უნივერსალური დიზაინი არ გამორიცხავს საჭიროების შემთხვევაში ბავშვის ინდივიდუალური შესაძლებლობებისა და საჭიროებების შესაბამისად მისთვის დამხმარე საშუალებების მიწოდებას ან/და სხვაგვარად ხელის შეწყობას;

პ) ბავშვისთვის საფრთხის შემცველი ინფორმაცია − ძალადობის ან დანაშაულის წახალისებისკენ მიმართული ინფორმაცია, სექსუალური შინაარსის ინფორმაცია, აგრეთვე ინფორმაცია, რომელიც ეწევა ალკოჰოლიანი სასმლის, თამბაქოს, ნარკოტიკული საშუალების ან აზარტული თამაშობის პროპაგანდას ან რომელშიც ძალადობის, მკვლელობის ან სასტიკი, არაადამიანური მოპყრობის სცენები დეტალურადაა წარმოდგენილი;

[ პ) ბავშვისთვის საფრთხის შემცველი ინფორმაცია − ძალადობის ან დანაშაულის წახალისებისკენ მიმართული ინფორმაცია, სექსუალური შინაარსის ინფორმაცია, ადამიანის არცერთი ბიოლოგიური სქესისთვის მიკუთვნების ან/და მისი ბიოლოგიური სქესისგან განსხვავებული სქესისთვის მიკუთვნების, ერთი და იმავე ბიოლოგიური სქესის წარმომადგენლებს შორის სექსუალური ორიენტაციის ნიშნით გამოხატული ურთიერთობის ან ინცესტის პოპულარიზაციისკენ მიმართული ინფორმაცია, აგრეთვე ინფორმაცია, რომელიც ეწევა ალკოჰოლიანი სასმლის, თამბაქოს, ნარკოტიკული საშუალების ან აზარტული თამაშობის პროპაგანდას ან რომელშიც ძალადობის, მკვლელობის ან სასტიკი, არაადამიანური მოპყრობის სცენები დეტალურადაა წარმოდგენილი. ამ ქვეპუნქტის მიზნებისთვის ტერმინი „პოპულარიზაცია“ განიმარტება „ოჯახური ღირებულებებისა და არასრულწლოვანის დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის შესაბამისად; (ამოქმედდეს 2024 წლის 1 დეკემბრიდან)]

ჟ) სოციალური საფრთხის წინაშე მყოფი ბავშვი – ბავშვი, რომელზედაც გავლენას ახდენს ისეთი ფაქტორები, რომლებიც აფერხებს მის შესაძლებლობას, სათანადო მხარდაჭერის გარეშე გაიაზროს სხვადასხვა გამოწვევა, წინააღმდეგობა გაუწიოს და გაუმკლავდეს მათ და აღიდგინოს რესურსები, მათ შორის, ნარკოტიკზე, ალკოჰოლზე ან/და აზარტულ თამაშობაზე დამოკიდებულება, ბავშვობისას მშობელთა ზრუნვის გარეშე დარჩენა, კანონთან კონფლიქტში ყოფნა, ძალადობა და მსგავსი ფაქტობრივი გარემოებები.

საქართველოს 2024 წლის 17 სექტემბრის კანონი №4440 – ვებგვერდი, 03.10.2024წ.

თავი II
ბავშვის ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები

მუხლი 4. ბავშვის ღირსება

1. ბავშვის ღირსება ხელშეუვალია.

2. დაუშვებელია ბავშვის წამება, მისდამი სხვა სასტიკი, არაადამიანური ან დამამცირებელი მოპყრობა ან არაადამიანური ან დამამცირებელი სასჯელის გამოყენება. # # #

მუხლი 5. ბავშვის საუკეთესო ინტერესებისთვის უპირატესობის მინიჭება

1. ბავშვს უფლება აქვს, მასთან დაკავშირებული ნებისმიერი გადაწყვეტილების მიღებისას უპირატესობა მიენიჭოს მის საუკეთესო ინტერესებს, რომლებიც ბავშვისთვის ინდივიდუალურად, ამ კოდექსის, საქართველოს კონსტიტუციის, ბავშვის უფლებათა კონვენციის, მისი დამატებითი ოქმებისა და საქართველოს სხვა საერთაშორისო ხელშეკრულებების შესაბამისად განისაზღვრება. # # # # # # # # #

2. ბავშვის საუკეთესო ინტერესების განსაზღვრისას გაითვალისწინება მისი ოჯახურ გარემოში პიროვნული განვითარების უფლება, ბავშვის სოციალური და კულტურული მახასიათებლები, მის მიერ საკუთარი უფლებებისა და თავისუფლებების დამოუკიდებლად რეალიზების შესაძლებლობა და ბავშვის მოსაზრებები. # # #

3. ბავშვის საუკეთესო ინტერესებისთვის უპირატესობის მინიჭება (მათი უპირატესი გათვალისწინება) სავალდებულოა საქართველოს საკანონმდებლო, აღმასრულებელი და სასამართლო ხელისუფლებების ორგანოების, საჯარო დაწესებულების, ფიზიკური და იურიდიული პირების მიერ ბავშვთან დაკავშირებული ნებისმიერი გადაწყვეტილების მიღებისას ან/და ქმედების განხორციელებისას.

4. სამართლის ნორმის განმარტებისას გამოყენებული უნდა იქნეს ის განმარტება, რომელიც ბავშვის საუკეთესო ინტერესებს ყველაზე მეტად შეესაბამება, ამ კოდექსის, საქართველოს კონსტიტუციის, ბავშვის უფლებათა კონვენციის, მისი დამატებითი ოქმებისა და საქართველოს სხვა საერთაშორისო ხელშეკრულებების შესაბამისად.

5. სახელმწიფო იღებს ყველა საჭირო ზომას, რათა საქართველოს საკანონმდებლო, აღმასრულებელი და სასამართლო ხელისუფლებების ორგანოებმა, ფიზიკურმა და იურიდიულმა პირებმა ბავშვის საუკეთესო ინტერესები განსაზღვრონ და მათი სავალდებულო შეფასება განახორციელონ შემდეგი ძირითადი კრიტერიუმების მიხედვით:

ა) ბავშვის აზრის მოსმენა და სათანადოდ გათვალისწინება;

ბ) ბავშვის ყველა სხვა უფლების დაცვა, მათ შორის, ღირსების დაცვის, თავისუფალი განვითარების, განათლების, ჯანმრთელობის დაცვის, სოციალური დაცვის, ყველა ფორმის ძალადობისგან დაცვისა და ბავშვებისადმი თანასწორი მოპყრობის უზრუნველყოფა;

გ) მულტიდისციპლინური მიდგომით, სპეციალიზებული პირების მიერ ბავშვის ფსიქოლოგიური და ფიზიკური კეთილდღეობის, მისი სამართლებრივი, სოციალური და ეკონომიკური ინტერესების შეფასება და გათვალისწინება.

6. ბავშვის უფლებებზე გავლენის მომხდენი გადაწყვეტილება მიღებული უნდა იქნეს, ხოლო ქმედება უნდა განხორციელდეს ბავშვის საუკეთესო ინტერესების შეფასების საფუძველზე.

7. ამ კოდექსით გათვალისწინებული ბავშვის უფლებების დაცვისა და მხარდაჭერის პროგრამები ბავშვის საუკეთესო ინტერესებისთვის უპირატესობის მინიჭების პრინციპის დაცვით უნდა განხორციელდეს.

მუხლი 6. ბავშვის სიცოცხლისა და პიროვნული განვითარების უფლება

1. ბავშვს აქვს სიცოცხლისა და პიროვნული განვითარების უფლება.

2. სახელმწიფო იღებს ბავშვის სიცოცხლის დასაცავად საჭირო ყველა ზომას და ქმნის მისი ჰარმონიული განვითარებისთვის საჭირო ყველა პირობას ამ კოდექსის, საქართველოს კონსტიტუციის, ბავშვის უფლებათა კონვენციის, მისი დამატებითი ოქმების, საქართველოს სხვა საერთაშორისო ხელშეკრულებებისა და სხვა სამართლებრივი აქტების შესაბამისად.

მუხლი 7. ბავშვთა თანასწორობის უფლება

1. ბავშვთან დაკავშირებული ნებისმიერი გადაწყვეტილების მიღებისას ან/და ქმედების განხორციელებისას საჯარო დაწესებულება, ფიზიკური და იურიდიული პირები ვალდებული არიან პატივი სცენ თითოეულ ბავშვს, დაიცვან იგი და თანასწორად მოეპყრონ ბავშვებს, მათი რასის, კანის ფერის, სქესის, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური ან სხვა შეხედულების, ეროვნული, ეთნიკური თუ სოციალური კუთვნილების, ქონებრივი მდგომარეობის, ბავშვის, მისი ოჯახის წევრის ან კანონიერი წარმომადგენლის ჯანმრთელობის მდგომარეობის, შეზღუდული შესაძლებლობის, საქმიანობის ან სხვა ნიშნის მიუხედავად.

2. სახელმწიფო უზრუნველყოფს ყველა ბავშვისთვის თანაბარ უფლებებსა და შესაძლებლობებს და იღებს განსაკუთრებულ ზომებს ნებისმიერი სახის უთანასწორობის აღმოსაფხვრელად.

3. სახელმწიფო ქმნის შესაბამის პირობებს შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ბავშვისა და სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე ბავშვის უფლებებისა და ინტერესების რეალიზებისთვის, მათ შორის, გონივრული მისადაგებისა და უნივერსალური დიზაინის პრინციპების დანერგვით.

4. სახელმწიფო ახორციელებს ბავშვის უთანასწორო მოპყრობისგან დასაცავად, მათ შორის, სოციალური საფრთხის წინაშე მყოფი ბავშვის დისკრიმინაციისგან, სტიგმისა და გარიყვისგან დასაცავად, საჭირო ყველა ადმინისტრაციულ, სოციალურ, საგანმანათლებლო და სხვა ღონისძიებას. # # # # # #

მუხლი 8. ბავშვის უფლება მისი აზრის მოსმენასა და მონაწილეობაზე

1. ბავშვს უფლება აქვს, მოუსმინონ ნებისმიერი საკითხის გადაწყვეტისას, რომელიც მის რომელიმე უფლებას ეხება ან გავლენას მოახდენს მის რომელიმე უფლებაზე, და გაითვალისწინონ ბავშვის მოსაზრება მისი საუკეთესო ინტერესების შესაბამისად.

2. ბავშვს უფლება აქვს, მოუსმინონ ყოველთვის, როდესაც მას აზრის გამოთქმის სურვილი აქვს, უშუალოდ, მისი ინდივიდუალური საჭიროების შესაბამისი მხარდაჭერით, მისთვის სასურველი და შესაძლებელი კომუნიკაციის ფორმითა და საშუალებით.

3. დაუშვებელია ამ მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული უფლების ასაკის, შეზღუდული შესაძლებლობის ან სხვა გარემოების საფუძველზე შეზღუდვა.

4. ბავშვთან გასაუბრებისა და მისი აზრის მოსმენის პროცესი უნდა იყოს ინფორმაციული, ნებაყოფლობითი, ბავშვისადმი პატივისცემისა და ანგარიშვალდებულების გამომხატველი, ბავშვისთვის მორგებული, ინკლუზიური, უსაფრთხო, ბავშვის საკითხებზე სათანადოდ მომზადებული სპეციალისტების მიერ წარმართული. # # # # # # # #

მუხლი 9. ბავშვის პირადი და ოჯახური ცხოვრების უფლება

1. ბავშვს უფლება აქვს, რეგისტრირებულ იქნეს დაბადებისთანავე, მოიპოვოს მოქალაქეობა, იცნობდეს თავის მშობლებს და ცხოვრობდეს მათთან, ოჯახში, სადაც მისი ჰარმონიული აღზრდისა და განვითარებისთვის და კეთილდღეობისთვის ყველა პირობაა შექმნილი. # # #

2. ბავშვს უფლება აქვს, ჰქონდეს პირადი სივრცე, აწარმოოს პირადი მიმოწერა.

3. დაუშვებელია ბავშვის პირადი და ოჯახური ცხოვრების უფლების უკანონო შეზღუდვა, მათ შორის, მის პირად სივრცეში, ოჯახურ ცხოვრებაში ან პირად მიმოწერაში დაუსაბუთებელი და არაკანონიერი ჩარევა.

4. სახელმწიფო უზრუნველყოფს დროებით ან სამუდამოდ მშობელთა ზრუნვის გარეშე დარჩენილი ბავშვის, აგრეთვე იმ ბავშვის განსაკუთრებულ მხარდაჭერასა და დაცვას, რომლის ოჯახში დარჩენა ბავშვის საუკეთესო ინტერესებს ეწინააღმდეგება. # #

მუხლი 10. ბავშვის განათლების უფლება

1. ყველა ბავშვს აქვს ხარისხიანი და ინკლუზიური განათლების მიღებისა და თანაბარი ხელმისაწვდომობის უფლება.

2. სახელმწიფო უზრუნველყოფს განათლების ინკლუზიური სისტემის ყველა ბავშვისთვის თანაბარ ხელმისაწვდომობას. # # # # # # # #

მუხლი 11. ბავშვის ჯანმრთელობის დაცვის უფლება

1. ბავშვს აქვს უფლება, მისი ჯანმრთელობა უმაღლესი სტანდარტით იყოს დაცული. # # # # # # # #

2. სახელმწიფო ბავშვის ჯანმრთელობის დაცვის უფლების რეალიზებასა და დაცვას ახორციელებს ბავშვისთვის ფიზიკური და ფსიქიკური ჯანმრთელობის დაცვის სერვისებისა და დაწესებულებების ხელმისაწვდომობის, აგრეთვე უვნებელი გარემოს უზრუნველყოფით.

მუხლი 12. ბავშვის უვნებელ გარემოში ცხოვრების, განვითარებისა და სოციალური დაცვის უფლება

1. ბავშვს უფლება აქვს, ცხოვრობდეს უვნებელ გარემოში, სადაც მისი ჰარმონიული განვითარებისა და კეთილდღეობისთვის ყველა პირობაა შექმნილი.

2. ბავშვს უფლება აქვს, ისარგებლოს სოციალური დაცვითა და მხარდაჭერით მისი და მასზე მზრუნველი პირების ინდივიდუალური საჭიროებებისა და მდგომარეობის შესაბამისად.

3. ბავშვს უფლება აქვს, ისარგებლოს მისი ჯანმრთელობისთვის უვნებელი ბუნებრივი გარემოთი და საჯარო სივრცით, მიიღოს ინფორმაცია გარემოს მდგომარეობის შესახებ და მონაწილეობა მიიღოს გარემოს დაცვასთან დაკავშირებული გადაწყვეტილების მიღებაში. #

მუხლი 13. ბავშვის უფლება მართლმსაჯულებაზე

1. ბავშვს უფლება აქვს, საკუთარი უფლებების დასაცავად მიმართოს სასამართლოს ან/და შესაბამის ადმინისტრაციულ ორგანოს და ისარგებლოს მართლმსაჯულების ისეთი სისტემით, რომელიც არის ბავშვისთვის ხელმისაწვდომი, მისი ასაკის შესაბამისი, ბავშვისთვის ადვილად აღსაქმელი, სწრაფი, სამართლიანი, თანამიმდევრული, მისი უფლებებისა და საჭიროებებისთვის მორგებული, ბავშვის ღირსებისა და პირადი ცხოვრების მიმართ პატივისცემის გამომხატველი. #

2. ბავშვს უფლება აქვს, კანონით დადგენილი წესით გაეცნოს საჯარო დაწესებულებაში მასზე არსებულ ან სხვა ინფორმაციას ან/და ოფიციალურ დოკუმენტს. # #

მუხლი 14. ბავშვის აზრის, ინფორმაციის, მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებითა და ინტერნეტით სარგებლობის თავისუფლების უფლებები

1. ბავშვს უფლება აქვს, თავისუფლად გამოხატოს საკუთარი აზრი. ბავშვს ასევე უფლება აქვს, მოუსმინონ მასთან დაკავშირებული გადაწყვეტილების მიღებისას და გაითვალისწინონ ბავშვის მოსაზრება მისი ასაკისა და გონებრივი და ფიზიკური განვითარების შესაბამისად. # # #

2. ბავშვს უფლება აქვს, თავისუფლად მოიძიოს, მიიღოს და გაავრცელოს ინფორმაცია სხვადასხვა საშუალებითა და ფორმით.

3. ბავშვს აქვს მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებისა და ინტერნეტის ხელმისაწვდომობის და ინტერნეტით თავისუფლად სარგებლობის უფლება.

მუხლი 15. ბავშვის მიერ ინფორმაციის მიღების უფლება

1. ბავშვს უფლება აქვს, მიიღოს საკუთარი უფლებებისა და თავისუფლებების, აგრეთვე სხვა თემების შესახებ ინფორმაცია, რომელიც სასარგებლოა მისი ფიზიკური, გონებრივი, ინტელექტუალური, ფსიქოსოციალური და კულტურული განვითარებისა და კეთილდღეობისთვის. # #

2. ადრეული და სკოლამდელი აღზრდისა და განათლების და ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებებმა უნდა უზრუნველყონ ბავშვისთვის საკუთარი უფლებებისა და დაცვის მექანიზმების შესახებ ინფორმაციის მისი ასაკისა და ინდივიდუალური შესაძლებლობების შესაბამისად, ბავშვისთვის ხელმისაწვდომი კომუნიკაციის საშუალებებით მიწოდება.

3. სახელმწიფო უზრუნველყოფს ბავშვისთვის მასობრივი ინფორმაციის ეროვნული და საერთაშორისო წყაროებით გავრცელებული ინფორმაციისა და საგანმანათლებლო-შემეცნებითი მასალების ხელმისაწვდომობას, რომლებიც მის ფსიქოსოციალურ კეთილდღეობას, ფიზიკურ და ფსიქიკურ ჯანმრთელობას ეხება.

4. მასობრივი ინფორმაციის საშუალების მიერ ბავშვის კეთილდღეობის, ჯანმრთელობის დაცვისა და სხვა უფლებების სათანადოდ გაშუქების მიზნით სახელმწიფო ხელს უწყობს:

ა) მასობრივი ინფორმაციის საშუალებას ისეთი ინფორმაციისა და მასალების გავრცელებაში, რომლებიც შეიცავს ბავშვის კულტურული და სოციალური განვითარებისთვის სასარგებლო ინფორმაციას, ბავშვის განათლების მიზნების შესაბამისად, ბავშვთა სხვადასხვა ენობრივი საჭიროების გათვალისწინებით;

ბ) საერთაშორისო თანამშრომლობას ბავშვის განვითარებისთვის სასარგებლო ინფორმაციის მრავალფეროვანი ეროვნული და საერთაშორისო წყაროებიდან გაცვლის, გავრცელებისა და მომზადების სფეროში;

გ) საბავშვო ლიტერატურის განვითარებასა და გავრცელებას;

დ) ბავშვისთვის საფრთხის შემცველი ინფორმაციისა და მასალებისგან ბავშვის დაცვის სახელმძღვანელო წესების შემუშავებასა და გავრცელებას.

5. სახელმწიფო უზრუნველყოფს ბავშვის უფლებებისა და მათი დაცვის გარანტიების შესახებ ინფორმაციის პასუხისმგებელი უწყებების მეშვეობით, ბავშვისთვის გასაგები ენით და მისთვის ხელმისაწვდომი კომუნიკაციის საშუალებებით გავრცელებას.

მუხლი 16. ბავშვის რწმენის, აღმსარებლობისა და სინდისის თავისუფლებები

1. ბავშვს აქვს რწმენის, აღმსარებლობისა და სინდისის თავისუფლება. # # # #

2. მშობელს უფლება აქვს, ბავშვი საკუთარი მორალური და რელიგიური შეხედულებების მიხედვით აღზარდოს. ბავშვისთვის ხელმძღვანელობის გაწევისას და მიმართულების მიცემისას აუცილებელია, უპირატესად გათვალისწინებულ იქნეს ბავშვის საუკეთესო ინტერესები და ბავშვის მოსაზრებები მისი ასაკისა და გონებრივი და ფიზიკური განვითარების შესაბამისად.

მუხლი 17. ბავშვის გაერთიანებისა და მშვიდობიანი შეკრების თავისუფლებები

ყველა ბავშვს აქვს უფლება, ისარგებლოს გაერთიანებისა და მშვიდობიანი შეკრების თავისუფლებებით. #

მუხლი 18. ბავშვის თამაშისა და დასვენების უფლება

1. ბავშვს უფლება აქვს, მოითხოვოს სწავლასა და თავისუფალ დროს შორის ბალანსის დაცვა, ხოლო მშობელი, ბავშვის აღზრდისთვის პასუხისმგებელი სხვა პირი ვალდებულია სათანადო ყურადღება დაუთმოს ბავშვის შესაბამის მოსაზრებებსა და საჭიროებებს. # #

2. ბავშვს უფლება აქვს, დაისვენოს, ჰქონდეს თავისუფალი დრო, ითამაშოს და მონაწილეობა მიიღოს რეკრეაციულ ღონისძიებებში თავისი ინტერესებისა და ინდივიდუალური საჭიროებების შესაბამისად.

3. ბავშვს უფლება აქვს, მონაწილეობა მიიღოს კულტურულ და სპორტულ ცხოვრებასა და ხელოვნების სხვადასხვა სფეროში.

4. სახელმწიფო ხელს უწყობს ბავშვის მიერ თამაშისა და დასვენების უფლების რეალიზებისთვის სათანადო შესაძლებლობის შექმნას, მისი ინდივიდუალური საჭიროებებისა და ინტერესების გათვალისწინებით.

მუხლი 19. ბავშვის საკუთრებისა და მემკვიდრეობის უფლება

1. ბავშვს აქვს საკუთრებისა და მემკვიდრეობის უფლება. #

2. ბავშვს უფლება აქვს, თავისი ასაკისა და განვითარების დონის შესაბამისად, მისი კანონიერი წარმომადგენლის მეშვეობით დადოს გარიგება და ისარგებლოს საკუთრებასთან დაკავშირებული სხვა უფლებებით საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად.

3. ბავშვს უფლება აქვს, მშობლისგან მიიღოს ნაღდი ფული ან პლასტიკური ბარათი ლიმიტის შესაბამისი თანხით სარგებლობისთვის, მისი თავისუფალი დროისა და კერძო ინტერესების გათვალისწინებით, ყოველდღიური გამოყენებისთვის. თანხის ოდენობა ინდივიდუალურად, ბავშვის ასაკის შესაბამისად, მშობლების კეთილი ნების საფუძველზე განისაზღვრება.

4. ბავშვის ქონების განკარგვა დასაშვებია ბავშვის საუკეთესო ინტერესების შესაბამისად, საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით. # #

მუხლი 20. ბავშვის ინტელექტუალური შემოქმედების უფლება

1. ბავშვს აქვს ინტელექტუალური შემოქმედების უფლება.

2. ბავშვს აქვს საკუთარ შემოქმედებასა და გამოგონებაზე საავტორო უფლება და პატენტზე უფლება.

მუხლი 21. ბავშვის უფლებების დაცვისა და მხარდაჭერის პროგრამების შემუშავებასა და განხორციელებაში ბავშვის მონაწილეობის უფლება

1. ბავშვს უფლება აქვს, თავისი ასაკისა და განვითარების დონის შესაბამისად მონაწილეობა მიიღოს ბავშვის უფლებების დაცვისა და მხარდაჭერის პროგრამების შემუშავებასა და განხორციელებაში.

2. სახელმწიფო ახორციელებს ბავშვის უფლებების დაცვისა და მხარდაჭერის პროგრამების შემუშავებასა და განხორციელებაში ბავშვის მონაწილეობის უფლების ყველა სფეროში სრულფასოვნად რეალიზებისთვის საჭირო ყველა ადმინისტრაციულ, საგანმანათლებლო და სხვა ღონისძიებას.

მუხლი 22. ბავშვის სხვა უფლებები

ეს კოდექსი არ უარყოფს საქართველოს კონსტიტუციით, საქართველოს სხვა საკანონმდებლო და კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტებითა და საერთაშორისო ხელშეკრულებებით გათვალისწინებულ ბავშვის სხვა უფლებებს.

მუხლი 23. ბავშვის უფლებათა და თავისუფლებათა დაცვის პრინციპები

1. ბავშვის უფლებები და თავისუფლებები ერთმანეთთან არის დაკავშირებული და ერთობლივად, ბავშვის სრულფასოვანი, ჰარმონიული განვითარების ჭრილში უნდა იქნეს განხილული.

2. ბავშვის ყველა უფლებისა და თავისუფლების აღიარება, დაცვა და უზრუნველყოფა გარანტირებულია ბავშვის საუკეთესო ინტერესებისთვის უპირატესობის მინიჭების, ბავშვის მონაწილეობის, მისი სიცოცხლისა და განვითარების უფლებების რეალიზებისა და ბავშვთა თანასწორობის პრინციპების საფუძველზე.

3. ამ თავით გათვალისწინებული ბავშვის უფლებები ექვემდებარება საქართველოს კონსტიტუციითა და საქართველოს სხვა საკანონმდებლო აქტებით დადგენილ შეზღუდვებს.

წიგნი II
ბავშვის ძირითადი უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვისა და მხარდაჭერის სისტემა

თავი III
ბავშვის უფლება ოჯახზე

მუხლი 24. ბავშვის ოჯახში ცხოვრებისა და პიროვნული განვითარების უფლება

1. ბავშვს უფლება აქვს, ცხოვრობდეს და იზრდებოდეს ოჯახში, სადაც შექმნილია პირობები მისი ჰარმონიული აღზრდისა და განვითარებისთვის და კეთილდღეობისთვის.

2. მშობელი, ბავშვის აღზრდისთვის პასუხისმგებელი სხვა პირი ვალდებულია პატივი სცეს ბავშვის პიროვნებას, აღზარდოს ბავშვი მშვიდობის, ადამიანის უფლებების პატივისცემის, შემწყნარებლობის, თანასწორობისა და სოლიდარობის პრინციპებით, იზრუნოს მისი ფიზიკური, გონებრივი, სულიერი და სოციალური განვითარებისთვის, მოამზადოს ბავშვი საზოგადოებაში დამოუკიდებლად ცხოვრებისთვის, ბავშვის საუკეთესო ინტერესების უპირატესი გათვალისწინებით.

3. მშობელი არის ბავშვის კანონიერი წარმომადგენელი და განსაკუთრებული რწმუნებულების გარეშე გამოდის მისი უფლებებისა და ინტერესების დასაცავად მესამე პირებთან ურთიერთობაში, მათ შორის, სასამართლოში.

4. დაუშვებელია მშობლის მიერ მშობლის უფლებების ისე განხორციელება, მათ შორის, ბავშვის ქონების იმგვარად მართვა, რომ ბავშვის საუკეთესო ინტერესებს ზიანი მიადგეს.

5. დაუშვებელია ბავშვის აღზრდისას მშობლის ან ბავშვის აღზრდისთვის პასუხისმგებელი სხვა პირის მიერ აღზრდის ისეთი მეთოდების გამოყენება, რომლებიც ითვალისწინებს ბავშვის ფიზიკურ დასჯას ან მისდამი სხვა სასტიკ, არაადამიანურ ან დამამცირებელ მოპყრობას ან/და სასჯელის გამოყენებას.

მუხლი 25. მშობლისა და ბავშვის აღზრდისთვის პასუხისმგებელი სხვა პირის მოვალეობები ბავშვის აღზრდის სფეროში

1. მშობელი, ბავშვის აღზრდისთვის პასუხისმგებელი სხვა პირი ვალდებულია აღზარდოს ბავშვი, იზრუნოს მისი ფიზიკური, გონებრივი, სულიერი და სოციალური განვითარებისთვის, აღზარდოს ის საზოგადოების ღირსეულ წევრად, მაღალი ზნეობრივი ღირებულებების მქონე პიროვნებად.

2. მშობელი, ბავშვის აღზრდისთვის პასუხისმგებელი სხვა პირი ვალდებულია ბავშვი ისე აღზარდოს, რომ ბავშვი თავისი ასაკისა და შესაძლებლობების შესაბამისად:

ა) აცნობიერებდეს საკუთარ უფლებებსა და თავისუფლებებს და შეეძლოს მათი დამოუკიდებლად რეალიზება;

ბ) პატივისცემით ეპყრობოდეს მშობელს, ოჯახის სხვა წევრებს, მეურვეს, მინდობით აღმზრდელს, ბავშვის აღზრდისთვის პასუხისმგებელ სხვა პირს;

გ) პატივს სცემდეს სახელმწიფოს და მის სიმბოლოებს, იცავდეს საქართველოს კანონმდებლობას;

დ) აცნობიერებდეს თავის მოვალეობას, საკუთარი უფლებებისა და თავისუფლებების რეალიზებისას პატივი სცეს სხვათა უფლებებსა და თავისუფლებებს;

ე) აცნობიერებდეს საკუთარ უფლებას, მიიღოს დაწყებითი და საბაზო განათლება თავისი ფიზიკური და გონებრივი განვითარებისა და შესაძლებლობების შესაბამისად;

ვ) აცნობიერებდეს თავის მოვალეობას, გაუფრთხილდეს ბუნებრივ გარემოს და დაიცვას ის.

3. მშობლის ან ბავშვის აღზრდისთვის პასუხისმგებელი სხვა პირის მიერ ბავშვის მონაწილეობით განსაზღვრული დღის წესრიგი, რომელიც ადგენს ბავშვის სასწავლო და სხვა პროცესებში მონაწილეობისა და მის მიერ თავისუფალი დროის გამოყენების თანამიმდევრობას, ბავშვის საუკეთესო ინტერესებს უნდა შეესაბამებოდეს.

4. მშობელი და ბავშვის აღზრდისთვის პასუხისმგებელი სხვა პირი ბავშვის მიმართ იყენებენ აღმზრდელობით ღონისძიებებს, მათ შორის, არიდებენ მას ბავშვისთვის საფრთხის შემცველ ინფორმაციას.

5. მშობლისა და ბავშვის აღზრდისთვის პასუხისმგებელი სხვა პირის მიერ ბავშვის მიმართ გამოყენებული აღმზრდელობითი ღონისძიებები ბავშვის საუკეთესო ინტერესებს უნდა შეესაბამებოდეს. ბავშვის ფიზიკური დასჯა დაუშვებელია.

6. მშობელი, ბავშვის აღზრდისთვის პასუხისმგებელი სხვა პირი ვალდებულია მესამე პირის მიერ ბავშვის მიმართ ამ კოდექსით გათვალისწინებული მხარდაჭერის ღონისძიების განმახორციელებელი პირის მოთხოვნის საფუძველზე, საკუთარი შესაძლებლობის ფარგლებში აქტიური მონაწილეობა მიიღოს ამ ღონისძიებაში.

მუხლი 26. ბავშვის მშობლისგან განცალკევების დაუშვებლობა

1. ბავშვი მისი ნების საწინააღმდეგოდ არ უნდა განცალკევდეს მშობლისგან, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც მათი დაშორება აუცილებელია ბავშვის საუკეთესო ინტერესებიდან გამომდინარე, უფლებამოსილი ორგანოს მიერ საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად მიღებული გადაწყვეტილების საფუძველზე.

2. ბავშვის მშობლისგან განცალკევების შესახებ გადაწყვეტილებას იღებს სოციალური მუშაკი. იგი შუამდგომლობას წარუდგენს ბავშვის ადგილსამყოფლის მიხედვით რაიონული (საქალაქო) სასამართლოს მოსამართლეს. მოსამართლე სოციალური მუშაკის შუამდგომლობას ერთპიროვნულად, ზეპირი მოსმენის გარეშე განიხილავს და 24 საათის განმავლობაში იღებს გადაწყვეტილებას ბავშვის მშობლისგან განცალკევების შესახებ ან ბავშვის მშობლისგან განცალკევებაზე უარის თქმის შესახებ.

3. იმ შემთხვევაში, როდესაც შესაძლებელია ბავშვის სიცოცხლეს, ჯანმრთელობას ან უსაფრთხოებას მეყსეული და უშუალო საფრთხე შეექმნას, სოციალური მუშაკი უფლებამოსილია დაუყოვნებლივ მიიღოს ბავშვის მშობლისგან განცალკევების შესახებ გადაწყვეტილება და 24 საათის განმავლობაში წარუდგინოს შესაბამისი შუამდგომლობა სასამართლოს თანხმობის მისაღებად. სოციალური მუშაკის შუამდგომლობა უნდა შეიცავდეს ბავშვის მშობლისგან განცალკევების გადაუდებელი აუცილებლობის დასაბუთებას. აღნიშნული საფრთხის შეფასებაში უნდა მონაწილეობდეს პოლიციის თანამშრომელი. მისი დადებითი ან უარყოფითი დასკვნა შეიტანება შესაბამის ოქმში.

4. ამ მუხლის მე-3 ნაწილით გათვალისწინებულ შემთხვევაში მოსამართლე სოციალური მუშაკის შუამდგომლობას ერთპიროვნულად, ზეპირი მოსმენის გარეშე განიხილავს და 24 საათის განმავლობაში იღებს გადაწყვეტილებას ბავშვის მშობლისგან განცალკევებაზე თანხმობის გაცემის შესახებ ან ბავშვის მშობლისგან განცალკევებაზე თანხმობის გაცემაზე უარის თქმის შესახებ.

5. ბავშვი მშობლისგან არ უნდა განცალკევდეს მხოლოდ იმის გამო, რომ მშობელს არ აქვს სათანადო საცხოვრებელი პირობები ან ფინანსური სახსრები, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც ოჯახის მხარდაჭერის ღონისძიების განხორციელება სასურველ შედეგს არ იძლევა ან არსებობს საკმარისი საფუძველი დასკვნისთვის, რომ ამ ღონისძიების განხორციელებას სასურველი შედეგი არ ექნება.

6. შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ბავშვს აქვს ოჯახში ცხოვრების ისეთივე უფლება, როგორიც სხვა ბავშვს. დაუშვებელია ბავშვის მშობლისგან განცალკევება იმის გამო, რომ ბავშვი ან მშობელი შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირია.

7. ბავშვის მშობლისგან განცალკევების შესახებ გადაწყვეტილება ექვემდებარება პერიოდულ გადასინჯვას. ბავშვის მშობლისგან განცალკევების მიზეზების აღმოფხვრის შემდეგ ბავშვის ოჯახში დაბრუნება ბავშვის საუკეთესო ინტერესებს უნდა შეესაბამებოდეს.

8. დაუშვებელია მშობლისგან განცალკევებული ან კანონიერი წარმომადგენლის გარეშე დარჩენილი ბავშვის სისხლის სამართლის წესით დაკავება, დაპატიმრება ან მის მიმართ სასჯელის სახით თავისუფლების აღკვეთის გამოყენება ქვეყნის ტერიტორიაზე უკანონოდ შემოსვლის გამო, გარდა საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებული შემთხვევისა. ასეთ შემთხვევაში ბავშვისთვის უზრუნველყოფილი უნდა იქნეს სათანადო დროებითი ალტერნატიული ზრუნვა, მხარდაჭერა მისი ოჯახთან გაერთიანების მიზნით და დაცვა მისი საუკეთესო ინტერესების შესაბამისად.

მუხლი 27. ბავშვის მხარდაჭერა მისი მიტოვების ან ოჯახისგან განცალკევების პრევენციის მიზნით

1. სახელმწიფო ვალდებულია ბავშვის მიტოვების ან ოჯახისგან განცალკევების პრევენციის მიზნით მიიღოს სათანადო ზომები, რათა უზრუნველყოს ადეკვატური საცხოვრებელი პირობების, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სერვისების, ინკლუზიური განათლების, უთანასწორო მოპყრობისა და ძალადობისგან დაცვის ეფექტიანი მექანიზმებისა და ყველა სხვა უფლების დაცვის გარანტიების ყველა ბავშვისთვის თანაბარი ხელმისაწვდომობა.

2. ამ მუხლით გათვალისწინებული პრევენციის მიზნით განხორციელებული პროგრამები ინტეგრირებული უნდა იყოს შესაბამისი მუნიციპალიტეტის საჭიროებების გათვალისწინებით. პროგრამაში ოჯახი ჩართული უნდა იქნეს ბავშვის საუკეთესო ინტერესების უპირატესი გათვალისწინებით.

3. შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ბავშვისა და მისი ოჯახის მხარდაჭერის განხორციელებისას განსაკუთრებული ყურადღება უნდა დაეთმოს ბავშვისთვის განათლების, მათ შორის, პროფესიული განათლების, ჯანმრთელობის დაცვისა და რეაბილიტაციის სერვისების უწყვეტ და ეფექტიან ხელმისაწვდომობას, რათა ხელი შეეწყოს ბავშვის სრულყოფილ ინდივიდუალურ განვითარებას და სოციალურ ინკლუზიას.

4. ბავშვის ოჯახში მხარდაჭერის განხორციელებისას განსაკუთრებით უნდა გამახვილდეს ყურადღება სოციალური საფრთხის წინაშე მყოფ ბავშვზე.

მუხლი 28. ოჯახის მხარდაჭერის პროგრამა

1. უფლებამოსილი სახელმწიფო ორგანო ქმნის ბავშვის აღზრდისთვის პასუხისმგებელი პირის მხარდაჭერის პროგრამებს მატერიალური და არამატერიალური დახმარების გაწევის მიზნით. პროგრამის შინაარსი, მოცულობა და ხანგრძლივობა განისაზღვრება ბავშვისა და მისი აღზრდისთვის პასუხისმგებელი პირის ინდივიდუალური საჭიროებებისა და ფაქტობრივი გარემოებების შესაბამისად.

2. ოჯახის მხარდაჭერის პროგრამა ერთჯერადი არ უნდა იყოს. იგი მიზნად უნდა ისახავდეს ბავშვისა და მისი ოჯახის გაძლიერებას მათი ინდივიდუალური საჭიროებების მდგრადი უზრუნველყოფით.

3. გრძელვადიანი მხარდაჭერის განხორციელების შემთხვევაში ოჯახის მხარდაჭერის პროგრამაში ოჯახის/ბავშვის ჩართვის შესახებ გადაწყვეტილებას ერთობლივად იღებს რამდენიმე სპეციალისტი, რომელთა შორის აუცილებლად არის სოციალური მუშაკი. მხარდაჭერის განხორციელებას საფუძვლად უნდა დაედოს ინდივიდუალური პროგრამა, რომლის შედგენაში მონაწილეობა უნდა მიიღონ ბავშვმა და მისი აღზრდის უფლების მქონე პირებმა.

4. ოჯახის მხარდაჭერის პროგრამის შემუშავებისას და განხორციელებისას განსაკუთრებული ყურადღება ექცევა ბავშვის უფლებებს, ადრეულ განვითარებასთან, მოზარდობიდან ზრდასრულობაში გადასვლასთან დაკავშირებული კომპლექსური გამოწვევების დაძლევას და პოზიტიური სოციალური ინკლუზიის ხელშეწყობას.

5. ოჯახის მხარდაჭერის პროგრამის შინაარსი, ფორმა და ხანგრძლივობა ინდივიდუალურად, ბავშვის საუკეთესო ინტერესებისა და მისი ოჯახის მდგომარეობის შეფასების საფუძველზე განისაზღვრება. პროგრამა შეიძლება მოიცავდეს ერთ ან რამდენიმე ღონისძიებას, მათ შორის:

ა) ბავშვის აღზრდისა და განვითარების პოზიტიური მეთოდების გამოყენების, ბავშვთან არაძალადობრივი კომუნიკაციის და ბავშვის უფლებების რეალიზების ხელშეწყობის მიზნით განსახორციელებელ საინფორმაციო, საკონსულტაციო და საგანმანათლებლო ღონისძიებებს;

ბ) მიზნობრივი მატერიალური და არამატერიალური მხარდაჭერის ღონისძიებებს ბავშვის ინდივიდუალური საჭიროებებისა და გარემოებების გათვალისწინებით;

გ) პოზიტიური მშობლობისა და ბავშვზე ზრუნვის უნარების გაძლიერების კურსების ჩატარებას, ოჯახური თანაცხოვრების, ოჯახური დავისა და განქორწინების დროს კონსულტაციების გაწევას;

დ) მშობლისთვის პროფესიული განათლების მიღებისა და დასაქმების შესაძლებლობის შეთავაზებას;

ე) დამხმარე სოციალურ სერვისებს (დღის ცენტრი, მედიაციისა და შერიგების სერვისები ოჯახური დავის დროს, მკურნალობის კურსი ალკოჰოლიზმის, ნარკოტიკზე დამოკიდებულების ან სხვა ფსიქოემოციური საჭიროების დროს, სოციალურ-ეკონომიკური მხარდაჭერა დასაქმებული და მარტოხელა მშობლისთვის), მათ შორის, თემზე დაფუძნებულ სერვისებს;

ვ) შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ბავშვის საჭიროებების ადრეული იდენტიფიკაციის, ინდივიდუალური შეფასებისა და სათანადო მხარდაჭერის პროგრამებს, მათ შორის, ბავშვის უნარების განვითარებაზე ორიენტირებულ პროგრამებს;

ზ) ადრეული განვითარების და მოზარდობის მხარდაჭერის პროგრამებს მოზარდის მიერ საკუთარი უფლებების რეალიზების, მისი კრიტიკული აზროვნების განვითარების, დამოუკიდებელი ცხოვრებისთვის მომზადების და საზოგადოებრივ ცხოვრებაში მონაწილეობის ხელშეწყობის მიზნით.

6. საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო ბავშვის ოჯახში მხარდაჭერის პროგრამებს შეიმუშავებს და ახორციელებს უწყებათაშორისი თანამშრომლობით, ერთიანი სახელმწიფო სტრატეგიისა და სამოქმედო გეგმის ფარგლებში.

7. მუნიციპალიტეტი ბავშვის ოჯახში მხარდაჭერის პროგრამებს შეიმუშავებს და ახორციელებს საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს მიერ საქართველოს ორგანული კანონის „ადგილობრივი თვითმმართველობის კოდექსი“ მე-17 მუხლით დადგენილი წესისა და პირობების შესაბამისად დელეგირებული უფლებამოსილების ფარგლებში.

8. არასამთავრობო ორგანიზაცია ბავშვის ოჯახში მხარდაჭერის ღონისძიებებს ახორციელებს სახელმწიფო პროგრამების ფარგლებში საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად, შესაბამის სახელმწიფო ორგანოსთან დადებული ხელშეკრულების საფუძველზე ან/და საკუთარი ინიციატივითა და ფინანსური რესურსებით, სახელმწიფოს მიერ დადგენილი მომსახურების სტანდარტების შესაბამისად.

თავი IV
ბავშვის უფლება ალტერნატიულ ზრუნვაზე

მუხლი 29. ალტერნატიული ზრუნვის არსი

1. სახელმწიფო ვალდებულია უზრუნველყოს დროებით ან სამუდამოდ მშობელთა ზრუნვის გარეშე დარჩენილი ბავშვის, აგრეთვე იმ ბავშვის განსაკუთრებული დაცვა და მხარდაჭერა, რომლის ოჯახში დარჩენა ბავშვის საუკეთესო ინტერესებს ეწინააღმდეგება.

2. თუ ალტერნატიული ზრუნვის მიზნით ბავშვის განთავსება აუცილებელია და ალტერნატიული ზრუნვის ფორმა სრულად შეესაბამება ბავშვის უფლებათა დაცვისა და ბავშვზე ზრუნვის როგორც საერთაშორისო, ისე საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილ სტანდარტებს, უფლებამოსილი ორგანო იღებს ალტერნატიული ზრუნვის მიზნით ბავშვის განთავსების შესახებ გადაწყვეტილებას შესაბამისი პროფესიული კადრებით დაკომპლექტებული მულტიდისციპლინური ჯგუფის შეფასებისა და რეკომენდაციის საფუძველზე, ბავშვის მონაწილეობით და ბავშვის ინტერესებისთვის მორგებული პროცედურების დაცვით.

3. ამ მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებული მულტიდისციპლინური ჯგუფი ამტკიცებს ბავშვის ინდივიდუალური განვითარების გეგმას, რომლის მიზანია ბავშვის ფიზიკური და ფსიქიკური ჯანმრთელობის დაცვა, მისი ჰარმონიული განვითარება, სოციალური ინკლუზია და მისი ყველა სხვა უფლებისა და თავისუფლების ეფექტიანი რეალიზება.

4. უფლებამოსილი ადმინისტრაციული ორგანო განიხილავს და მონიტორინგს უწევს ალტერნატიული ზრუნვის მიზნით ბავშვის განთავსების საქმეს.

5. ალტერნატიული ზრუნვის მიზნით ბავშვის განთავსება უკიდურესი ზომაა. მისი უმთავრესი მიზანი უნდა იყოს ბავშვის ოჯახში დაბრუნების ხელშეწყობა, ხოლო დაბრუნების შეუძლებლობის შემთხვევაში − ბავშვზე უწყვეტი ზრუნვის უზრუნველყოფა, კერძოდ, მისი შვილად აყვანა. თუ ბავშვის შვილად აყვანა არ შეესაბამება ბავშვის საუკეთესო ინტერესებს, სახელმწიფომ უნდა უზრუნველყოს მისი მინდობით აღზრდის მიზნით განთავსება. ბავშვის შვილად აყვანისა და მინდობით აღზრდის წესებსა და პირობებს ადგენს „შვილად აყვანისა და მინდობით აღზრდის შესახებ“ საქართველოს კანონი. # #

6. ბავშვის მინდობით აღზრდის მიზნით განთავსების ან შვილად აყვანის შეუძლებლობის შემთხვევაში უკიდურესი აუცილებლობის სახით გამოიყენება მცირე ოჯახური ტიპის რეზიდენტული ზრუნვა იმ პირობით, რომ რეზიდენტული ზრუნვის დაწესებულება სრულად აკმაყოფილებს ბავშვზე ზრუნვის სტანდარტებს, ხოლო რეზიდენტული ზრუნვა აუცილებელია და ხელს უწყობს ბავშვის განვითარებას და მისი საუკეთესო ინტერესების რეალიზებას. რეზიდენტული ზრუნვის წესსა და პირობებს ადგენს ეს კოდექსი და „სააღმზრდელო საქმიანობის ლიცენზირების შესახებ“ საქართველოს კანონი.

7. ალტერნატიული ზრუნვის ნებისმიერი ფორმის მომსახურება უნდა შეესაბამებოდეს ბავშვის საუკეთესო ინტერესებს და ბავშვზე ალტერნატიული ზრუნვის სტანდარტებს, აგრეთვე საქართველოს კონსტიტუციით, ბავშვის უფლებათა კონვენციით, მისი დამატებითი ოქმებითა და საქართველოს სხვა საერთაშორისო ხელშეკრულებებით დადგენილ სტანდარტებს და ამ კოდექსის მოთხოვნებს.

8. ალტერნატიული ზრუნვის მიზნით განთავსებული ყველა ბავშვი, მათ შორის, შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ბავშვი, სრულად უნდა იყოს ინტეგრირებული განათლების, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის ერთიან სახელმწიფო სისტემებში. მას ისევე უნდა მიუწვდებოდეს ხელი მართლმსაჯულებაზე, როგორც სხვა ბავშვებს.

9. სახელმწიფო ზრუნავს ალტერნატიული ზრუნვიდან გასულ პირზე, რომელსაც სრულწლოვანების მიღწევის შემდეგ, გარდამავალ პერიოდში მხარდაჭერა ესაჭიროება.

10. ამ მუხლის მე-9 ნაწილით გათვალისწინებულ შემთხვევაში საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო შეიმუშავებს სპეციალურ პროგრამებს.

მუხლი 30. ალტერნატიული ზრუნვის საფუძვლები

1. სახელმწიფო ადგენს მინდობით აღმზრდელთა რეგისტრაციისა და რეზიდენტული ზრუნვის დაწესებულების სალიცენზიო პირობებს და ბავშვზე ზრუნვის ერთიან სტანდარტებს.

2. სახელმწიფოს მიერ დადგენილი ალტერნატიული ზრუნვის ერთიანი სტანდარტები უნდა შეესაბამებოდეს გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის მიერ დადგენილ ალტერნატიული ზრუნვის სტანდარტებს და უნდა ითვალისწინებდეს სხვადასხვა საკითხს, მათ შორის, შემდეგ ძირითად საკითხებს:

ა) ალტერნატიული ზრუნვის მიმწოდებელი ფიზიკური და იურიდიული პირების სათანადო პროფესიულ კვალიფიკაციას, მათი შერჩევის კრიტერიუმებს, მათ პროფესიულ მომზადებას და მათზე ზედამხედველობას;

ბ) ალტერნატიული ზრუნვის მიმწოდებელი ფიზიკური და იურიდიული პირების როლისა და ფუნქციების მკაფიოდ განსაზღვრას და ამის შესახებ ინფორმაციის ბავშვისა და მისი ოჯახისთვის მიწოდებას;

გ) ოჯახის წევრებთან, ნათესავებსა და მეგობრებთან ურთიერთობების შენარჩუნებაში ბავშვის მხარდაჭერას მისი დაცვისა და საუკეთესო ინტერესების შესაბამისად, თუ მათი შენარჩუნება არ ეწინააღმდეგება ბავშვის საუკეთესო ინტერესებს;

დ) ბავშვის კვების სტანდარტების შესაბამისად მისი კვების მაღალი ხარისხის უზუნველყოფას;

ე) განათლების, მათ შორის, ფორმალური ან/და არაფორმალური განათლებისა და პროფესიული განათლების, ხელმისაწვდომობას;

ვ) ბავშვის უსაფრთხოების, ჯანმრთელობის დაცვის, კვების, ჰარმონიული განვითარებისა და სპეციალური საჭიროებების უზრუნველყოფას;

ზ) ბავშვის პირადი ცხოვრებისა და პირადი სივრცის პატივისცემას;

თ) ბავშვის ძალადობისგან დაცვას, მათ შორის, ისეთი დისციპლინური მეთოდების აკრძალვას, რომლებიც ითვალისწინებს ბავშვისთვის ოჯახსა და გარე სამყაროსთან კონტაქტის შეზღუდვას, მის წამებას, იძულებას, ფიზიკურ დასჯას ან მისდამი სხვა სასტიკ, არაადამიანურ ან დამამცირებელ მოპყრობას ან სასჯელის გამოყენებას;

ი) ბავშვის დამოუკიდებელი ცხოვრებისთვის მომზადებას, სტიგმისგან დაცვას ალტერნატიული ზრუნვის განხორციელებისას და ალტერნატიული ზრუნვიდან გასვლის შემდეგ;

კ) უფლებამოსილი ორგანოს მიერ ბავშვთან შეთანხმებით დანიშნულ სანდო პირთან ბავშვის დაუბრკოლებელ ურთიერთობას. ბავშვმა უნდა იცოდეს, რა შემთხვევაში და რომელი სამართლებრივი და ეთიკური სტანდარტების გამო შეიძლება დაირღვეს მის მიერ სანდო პირისთვის გამჟღავნებული ინფორმაციის კონფიდენციალურობა;

ლ) ბავშვისთვის იმ ეფექტიანი მექანიზმის ხელმისაწვდომობას, რომლითაც იგი შეძლებს ალტერნატიული ზრუნვის პირობების ან მისდამი მოპყრობის შესახებ შეტყობინებას ან საჩივრის წარდგენას. ეს მექანიზმი ალტერნატიული ზრუნვის მიმწოდებლისა და ზედამხედველი სახელმწიფო უწყებისგან დამოუკიდებელი უნდა იყოს, რათა მიუკერძოებლად შეძლოს ეფექტიანი რეაგირება და ბავშვის ინტერესების დაცვა.

3. აკრძალულია ალტერნატიული ზრუნვის განხორციელებისას ბავშვის მიმართ ისეთი დისციპლინური ზომებისა და ქცევის მართვის მეთოდების გამოყენება, რომლებიც ითვალისწინებს ბავშვის ფიზიკურ დასჯას, მისდამი სხვა სასტიკ, არაადამიანურ ან დამამცირებელ მოპყრობას, მათ შორის, ჩაკეტილ სივრცეში მოთავსებას, მშობელთან, ოჯახის სხვა წევრებთან ან გარე სამყაროსთან კონტაქტის შეზღუდვას ან სხვა სახის ფიზიკურ ან ფსიქოლოგიურ ძალადობას.

მუხლი 31. ბავშვზე ზრუნვის ერთიანი სახელმწიფო სტანდარტების სავალდებულოობა

1. ბავშვს არ შეიძლება მიეწოდოს ალტერნატიული ზრუნვის ისეთი მომსახურება, რომელიც არ შეესაბამება ბავშვზე ზრუნვის ერთიან სახელმწიფო სტანდარტებს და ლიცენზირებული არ არის კანონის შესაბამისად, გარდა მინდობით აღზრდისა და შვილად აყვანისა.

2. ბავშვზე ზრუნვის ერთიანი სახელმწიფო სტანდარტები ადგენს ბავშვზე ზრუნვის იმ სერვისების ადმინისტრირების, მიწოდების, ხარისხის განსაზღვრისა და მონიტორინგის კრიტერიუმებსა და მექანიზმებს, რომლებიც ბავშვზე ოჯახური ზრუნვის უზრუნველყოფაზეა ორიენტირებული. ბავშვზე ზრუნვის ერთიანი სახელმწიფო სტანდარტები ეფუძნება ბავშვის უფლებების რეალიზების პრინციპს, ემსახურება რეზიდენტული ზრუნვის საჭიროების შემცირებას, ადგენს შემთხვევის მართვის ბავშვზე ორიენტირებულ მიდგომებს და ითვალისწინებს მაღალი ხარისხის ზრუნვის მომსახურების მიწოდებას.

3. ალტერნატიული ზრუნვის მიმწოდებელი პირები უნდა აკმაყოფილებდნენ საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილ პროფესიულ სტანდარტებს, მათ შორის, პროფესიული ეთიკის სტანდარტებს, და საქმიანობას მულტიდისციპლინური მიდგომით უნდა ახორციელებდნენ.

4. ბავშვზე ზრუნვის ერთიანი სახელმწიფო სტანდარტების შესრულება სავალდებულოა ნებისმიერი ფორმის ალტერნატიული ზრუნვის მიმწოდებელი საჯარო და კერძო დაწესებულებებისთვის, რომლებიც ახორციელებენ ბავშვზე ზრუნვის მოკლე- ან გრძელვადიან პროგრამებს, მათ შორის:

ა) სადღეღამისო რეზიდენტული ზრუნვის დაწესებულებებისთვის, მათ შორის, შეზღუდული შესაძლებლობის ან სხვა ფსიქოსოციალური საჭიროების მქონე ბავშვთა ცენტრებისთვის;

ბ) რესურსსკოლებისა და სკოლა-პანსიონებისთვის − ზრუნვის მომსახურების ნაწილში.

5. სახელმწიფო უზრუნველყოფს მინდობით აღზრდის მიზნით გადაცემისთვის სტანდარტების დადგენას „შვილად აყვანისა და მინდობით აღზრდის შესახებ“ საქართველოს კანონის შესაბამისად.

6. ბავშვზე ზრუნვის ერთიანი სახელმწიფო სტანდარტების შესრულება სავალდებულოა აგრეთვე ოჯახის მხარდაჭერის, სამედიცინო, ფსიქოსოციალური დახმარების, საგანმანათლებლო, სპორტულ-გამაჯანსაღებელი და სხვა კულტურული და რეკრეაციული პროგრამების განხორციელებისას, როდესაც ბავშვზე ზრუნვა ხორციელდება დროებით − დღის განსაზღვრულ მონაკვეთში, დღის განმავლობაში ან 24 საათის განმავლობაში შემდეგ დაწესებულებებში:

ა) დღის ცენტრებში;

ბ) არასრულწლოვნით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) ან/და ექსპლუატაციის სხვადასხვა ფორმის მსხვერპლი ბავშვების თავშესაფრებში, სტაციონარულ სამედიცინო დაწესებულებებში − ბავშვთა განყოფილებების ან ბავშვთა ინდივიდუალური მომსახურების ნაწილში;

გ) ბავშვთა ბანაკებში − ზრუნვის მომსახურების ნაწილში;

დ) სხვა დაწესებულებებში, მათ შორის, მშობლის დასაქმების ადგილზე არსებული ბავშვის მოვლის დამხმარე სერვისის ნაწილში, რომელიც ბავშვზე ზრუნვის მომსახურების მიწოდებას ითვალისწინებს.

7. ბავშვზე ზრუნვის ერთიანი სახელმწიფო სტანდარტები არ ვრცელდება იმ შემთხვევაზე, როდესაც ბავშვი რეკრეაციული მიზნით, ნებაყოფლობით ატარებს გარკვეულ დროს ნათესავებთან ან მეგობრებთან და ეს არ უკავშირდება მშობლის მიერ ბავშვზე სათანადო ზრუნვის განხორციელების შესაძლებლობის ან სურვილის არქონას, აგრეთვე შვილად აყვანის შემთხვევაზე − სასამართლოს მიერ საბოლოო გადაწყვეტილების გამოტანის მომენტიდან, რადგან ბავშვი უკვე აღარ მიიჩნევა მშობელთა ზრუნვის გარეშე დარჩენილ ბავშვად.

8. ბავშვის მომვლელის (ძიძის) სტატუსი, გარკვეული გასამრჯელოს სანაცვლოდ მოუაროს ერთ ბავშვს ან რამდენიმე ბავშვს (არაუმეტეს 5 ბავშვისა) მისი/მათი კანონიერი წარმომადგენლის სახლში ან სახლის გარეთ, ექვემდებარება ნებაყოფლობით სერტიფიცირებას. სერტიფიცირებულ ბავშვის მომვლელს (ძიძას) უფლება აქვს, ბავშვის/ბავშვების აღზრდასთან დაკავშირებით სოციალური მუშაკისგან შესაბამისი მხარდაჭერა მიიღოს.

9. თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულებაში მოთავსებულ ბავშვზე ზრუნვა და მისი მხარდაჭერა ხორციელდება არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების კოდექსისა და სხვა შესაბამისი კანონების, აგრეთვე ბავშვის უფლებათა კონვენციის, მისი დამატებითი ოქმებისა და საქართველოს სხვა საერთაშორისო ხელშეკრულებების შესაბამისად.

მუხლი 32. რეზიდენტული ზრუნვის დაწესებულებისადმი დამატებითი, სპეციფიკური მოთხოვნები

1. დაუშვებელია ისეთი რეზიდენტული ზრუნვის დაწესებულების შექმნა, რომელიც მცირე ოჯახური ტიპის არ არის, რომლის აუცილებლობა დასაბუთებული არ არის უფლებამოსილი სახელმწიფო ორგანოს შეფასების საფუძველზე და რომელიც არ აკმაყოფილებს ბავშვზე ზრუნვის ერთიან სახელმწიფო სტანდარტებს.

2. ნებისმიერი საჯარო ან კერძო რეზიდენტული ზრუნვის დაწესებულების მიერ საქმიანობის განხორციელება დასაშვებია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მას ლიცენზია „სააღმზრდელო საქმიანობის ლიცენზირების შესახებ“ საქართველოს კანონის შესაბამისად აქვს მიღებული.

3. რეზიდენტული ზრუნვის დაწესებულების ლიცენზირება და ლიცენზიის პირობების რეგულარული შემოწმება უფლებამოსილმა ადმინისტრაციულმა ორგანომ უნდა განახორციელოს. საქართველოს კანონმდებლობით განსაზღვრული სალიცენზიო პირობებისა და საქმიანობის წესის დარღვევა იწვევს საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით პასუხისმგებლობის დაკისრებას.

4. არსებული რეზიდენტული ზრუნვის დაწესებულებისთვის ლიცენზიის გაგრძელების და ახალი რეზიდენტული ზრუნვის დაწესებულების შექმნის საკითხები უნდა გადაწყდეს დეინსტიტუციონალიზაციის ერთიანი სახელმწიფო სტრატეგიისა და სამოქმედო გეგმის შესაბამისად.

5. საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო და მუნიციპალიტეტი რეზიდენტული ზრუნვის დაწესებულებას ქმნიან არასამეწარმეო (არაკომერციული) იურიდიული პირის ფორმით ან ბავშვის მხარდაჭერის სახელმწიფო პროგრამების განმახორციელებელ კერძო პირს კონკურსის წესით შეარჩევენ.

6. დეინსტიტუციონალიზაციის მიზნით სახელმწიფო ახორციელებს ყველა საჭირო საკანონმდებლო და ადმინისტრაციულ ღონისძიებას, რომლებიც ითვალისწინებს ბავშვის, მათ შორის, შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ბავშვის, მიმართ რეზიდენტული ზრუნვის ეტაპობრივ ჩანაცვლებას მინდობით აღზრდისა და სხვა, ოჯახსა და თემზე დაფუძნებული ზრუნვის სერვისებით. ამ მიზნით საქართველოს მთავრობა შეიმუშავებს და ახორციელებს დეინსტიტუციონალიზაციის ერთიან სახელმწიფო სტრატეგიასა და სამოქმედო გეგმას დიდი ზომის რეზიდენტული ზრუნვის დაწესებულებების ეტაპობრივი დახურვის უზრუნველსაყოფად.

მუხლი 33. ალტერნატიული ზრუნვის მიზნით განთავსებული ბავშვის კანონიერი წარმომადგენელი

1. უფლებამოსილი ორგანო ალტერნატიული ზრუნვის მიზნით განთავსებულ ბავშვს უნიშნავს პირს, რომელიც იღებს ბავშვის შესახებ გადაწყვეტილებას მისი სრულყოფილი მონაწილეობით, მისი საუკეთესო ინტერესების შესაბამისად.

2. ალტერნატიული ზრუნვის მიზნით განთავსებული ბავშვის კანონიერ წარმომადგენლად დანიშნულ პირს უნდა ჰქონდეს კარგი რეპუტაცია, ბავშვთან ურთიერთობისთვის საჭირო ცოდნა და უნარ-ჩვევები და გავლილი უნდა ჰქონდეს სავალდებულო სწავლება.

3. უფლებამოსილი ორგანო ანგარიშვალდებულია ალტერნატიული ზრუნვის მიზნით განთავსებული ბავშვის კანონიერ წარმომადგენლად დანიშნული პირის საქმიანობისთვის და, შესაბამისად, მას სათანადო პროფესიულ მხარდაჭერას და ზედამხედველობას უწევს.

მუხლი 34. ალტერნატიული ზრუნვის პერიოდული კონტროლი

1. ბავშვი, რომელიც მასზე ზრუნვის ანდა მისი დაცვის ან მკურნალობის მიზნით მოთავსებულია დაწესებულებაში, ექვემდებარება მისდამი მოპყრობის, მისი ამ დაწესებულებაში დარჩენის საჭიროების და სხვა გარემოებების სავალდებულო პერიოდულ კონტროლს, კერძოდ, არანაკლებ 3 თვეში ერთხელ შემოწმების ჩატარებას.

2. ბავშვის მიმართ ალტერნატიული ზრუნვის გაგრძელების საჭიროებისა და პირობების პერიოდული შემოწმება და ბავშვზე ზრუნვის ერთიანი სახელმწიფო სტანდარტების შესრულების მონიტორინგი უნდა განახორციელოს შესაბამისმა სახელმწიფო ორგანომ ბავშვისა და მისი მეურვის, მზრუნველის ან მხარდამჭერის უშუალო მონაწილეობით, საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით.

3. აკრძალულია ფინანსური სარგებლის მიღების მიზნით იურიდიული და ფიზიკური პირების მიერ ბავშვის მოძიება და ალტერნატიული ზრუნვის დაწესებულებაში განთავსება, თუ შესაძლებელია ბავშვის ოჯახში დაბრუნება ან მისთვის ოჯახზე დაფუძნებული სერვისის მიწოდება.

4. ბავშვზე ზრუნვის ერთიანი სახელმწიფო სტანდარტების შესრულებისა და სერვისის ხარისხის მონიტორინგს ახორციელებს საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო საკუთარი უფლებამოსილების ფარგლებში.

თავი V
ბავშვის მიერ განათლების მიღების უფლება

მუხლი 35. ბავშვის მიერ განათლების მიღების უფლება

1. ბავშვს აქვს ხარისხიანი განათლების მიღების უფლება.

2. სახელმწიფო უზრუნველყოფს ხარისხიანი ადრეული, სკოლამდელი, ზოგადი, პროფესიული და უმაღლესი განათლების ყველა ბავშვისთვის თანაბარ ხელმისაწვდომობას განათლების ინკლუზიური სისტემის დანერგვით და ქვეყნის საგანმანათლებლო სისტემის საერთაშორისო საგანმანათლებლო სივრცესთან ჰარმონიზაციით.

3. ბავშვის მიერ განათლების მიღების უფლების სრულფასოვანი რეალიზების მიზნით სახელმწიფომ განათლების ინკლუზიურობის პრინციპის დაცვით უნდა უზრუნველყოს:

ა) ბავშვისთვის უფასო, ხარისხიანი ადრეული, სკოლამდელი და ზოგადი განათლების ხელმისაწვდომობა მისი ინდივიდუალური შესაძლებლობებისა და საჭიროებების შესაბამისად;

ბ) ბავშვისთვის პროფესიული განათლების ხელმისაწვდომობა მისი ინდივიდუალური შესაძლებლობებისა და საჭიროებების შესაბამისად, მათ შორის, სათანადო ფინანსური მხარდაჭერით;

გ) განათლების სისტემის, საფეხურების, ფორმებისა და პროცედურების და ბავშვისთვის მნიშვნელოვანი და სასარგებლო სხვა საკითხების შესახებ ინფორმაციის ბავშვისთვის ხელმისაწვდომობა;

დ) სკოლის მიღმა დარჩენილი ბავშვის სკოლაში დაბრუნების ხელშეწყობა და ბავშვის მიერ სკოლის მიტოვების პრევენციისთვის სათანადო ღონისძიებების განხორციელება;

ე) განათლების ყველა საფეხურზე უახლესი სამეცნიერო და დარგობრივი ცოდნისა და ბავშვზე ორიენტირებული სწავლების თანამედროვე მეთოდებისა და ტექნოლოგიების დანერგვის ხელშეწყობა;

ვ) განათლების ყველა საფეხურზე ბავშვის მონაწილეობის უფლების რეალიზება როგორც უშუალოდ საგანმანათლებლო პროცესში, ისე საგანმანათლებლო დაწესებულებაში გადაწყვეტილების მიღებისას.

მუხლი 36. ბავშვის განათლების მიზნები

1. ბავშვის განათლება ფორმალური განათლების სისტემაში, აგრეთვე მისი არაფორმალური განათლება უნდა ემსახურებოდეს შემდეგ ძირითად მიზნებს:

ა) ბავშვის პიროვნების, ნიჭის, კრიტიკული აზროვნებისა და შესაძლებლობების სრულფასოვან განვითარებას;

ბ) ადამიანის ძირითადი უფლებებისა და თავისუფლებების მიმართ პატივისცემის გრძნობისა და არაძალადობრივი კომუნიკაციის უნარის განვითარებას;

გ) ბავშვში სამშობლოს, მშობლიური ენის, მშობლიური ქვეყნის ტრადიციული კულტურული ღირებულებების და განსხვავებული კულტურისა და ცივილიზაციის მიმართ პატივისცემის გრძნობის განვითარებას;

დ) ბავშვის პასუხისმგებლობის გრძნობის განვითარებას და მის დამოუკიდებელი ცხოვრებისთვის მომზადებას ურთიერთგაგების, მშვიდობის, შემწყნარებლობის, თანასწორობის, ეთნიკური, ეროვნული, რელიგიური და სხვა ნიშნებით განსხვავებულ ადამიანებს, ჯგუფებსა და ხალხებს შორის მეგობრობის სულისკვეთებით;

ე) ბუნებრივი გარემოსა და კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის პასუხისმგებლობის და მათ მიმართ პატივისცემის გრძნობის განვითარებას.

2. ეს მუხლი არ კრძალავს ბავშვის მიერ განათლების იმ მიზნებით მიღებას, რომლებიც ამ მუხლის პირველ ნაწილში პირდაპირ აღნიშნული არ არის, შესაძლებელია განპირობებული იყოს ტექნოლოგიური განვითარების მიღწევებით, სოციალურ-კულტურული ან სხვა ფაქტორებით და არ ეწინააღმდეგება ამ მუხლით გათვალისწინებულ მიზნებს.

მუხლი 37. განათლების ინკლუზიური სისტემის მხარდაჭერის პროგრამა

1. განათლების ინკლუზიური სისტემის მხარდაჭერის პროგრამის დანერგვის მიზანია, ხელი შეუწყოს:

ა) საგანმანათლებლო დაწესებულებაში საგანმანათლებლო პროგრამების, საგანმანათლებლო რესურსების, მატერიალურ-ტექნიკური საშუალებებისა და ადამიანური რესურსების ბავშვის განათლების მიზნებთან შესაბამისობის უზრუნველყოფას;

ბ) განათლების ინკლუზიური სისტემის დანერგვას, რომელიც უზრუნველყოფს ყველა ბავშვისთვის თანაბრად ხელმისაწვდომი საგანმანათლებლო პროცესის ფარგლებში მათთვის განათლების მათი ინდივიდუალური საგანმანათლებლო საჭიროებისა და შესაძლებლობის გათვალისწინებით მიწოდებას;

გ) ადრეული და სკოლამდელი აღზრდისა და განათლების დაწესებულებების მასწავლებლებისა და სპეციალური მასწავლებლების, ზოგადსაგანმანათლებლო და პროფესიული განათლების დაწესებულებების პედაგოგებისა და სხვა ძირითადი პერსონალის პროფესიული განვითარების ეროვნული სისტემის შექმნას, რაც ხარისხიანი ინკლუზიური განათლების მიწოდების აუცილებელი წინაპირობაა;

დ) ინკლუზიური განათლების მხარდასაჭერად სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე სტუდენტებისთვის შესაბამისი სერვისებისა და პროგრამების დანერგვას; უმაღლესი განათლების საფეხურზე საჭირო პროგრამების მოდულების შემუშავებასა და დანერგვას.

2. სახელმწიფო ახორციელებს ყველა აუცილებელ ადმინისტრაციულ, სოციალურ და სხვა ღონისძიებას, რათა საგანმანათლებლო დაწესებულებების არსებული ინფრასტრუქტურა და პროგრამები გონივრულად მიესადაგოს თითოეული ბავშვის ინდივიდუალურ შესაძლებლობებსა და საჭიროებებს, ხოლო ახალი ინფრასტრუქტურა და პროგრამები უნივერსალური დიზაინის პრინციპის სავალდებულო გათვალისწინებით შეიქმნას.

3. საქართველოს განათლების, მეცნიერებისა და ახალგაზრდობის სამინისტრო ერთიანი სახელმწიფო სტრატეგიისა და სამოქმედო გეგმის ფარგლებში შეიმუშავებს და ახორციელებს ბავშვის განათლების ხელშემწყობ პროგრამებს მუნიციპალიტეტებთან თანამშრომლობით.

4. საქართველოს გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტრო ბუნებრივი გარემოს დაცვისა და განვითარების, ბუნებრივი და ხელოვნური კატასტროფების რისკების შემცირებისა და მართვის საკითხებზე პოლიტიკის შემუშავებისას და გადაწყვეტილების მიღებისას ახორციელებს სათანადო ღონისძიებებს ბავშვის საუკეთესო ინტერესების უპირატესი გათვალისწინების, ბავშვისთვის შესაბამისი ინფორმაციის მიწოდების და მისი მონაწილეობის უფლების უზრუნველსაყოფად.

5. მუნიციპალიტეტი ბავშვის განათლების ხელშეწყობის ღონისძიებებს ახორციელებს საქართველოს განათლების, მეცნიერებისა და ახალგაზრდობის სამინისტროს მიერ საქართველოს ორგანული კანონის „ადგილობრივი თვითმმართველობის კოდექსი“ მე-17 მუხლით დადგენილი წესისა და პირობების შესაბამისად დელეგირებული უფლებამოსილების ფარგლებში.

6. არასამთავრობო ორგანიზაცია ბავშვის განათლების ხელშეწყობის ღონისძიებებს ახორციელებს საკუთარი პროგრამების ან სახელმწიფო პროგრამების ფარგლებში საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად, საქართველოს განათლების, მეცნიერებისა და ახალგაზრდობის სამინისტროსთან დადებული ხელშეკრულების საფუძველზე.

საქართველოს 2021 წლის 16 მარტის კანონი №346 – ვებგვერდი, 18.03.2021წ.

საქართველოს 2023 წლის 30 ნოემბრის კანონი №3832 – ვებგვერდი, 15.12.2023წ.

მუხლი 38. განათლების სისტემაში ბავშვის მიმართ ძალადობის დაუშვებლობა

1. ბავშვის განათლების მხარდაჭერის პროგრამების განხორციელებამ ხელი უნდა შეუწყოს ბავშვის მიმართ და ბავშვებს შორის ძალადობის, მათ შორის, ბავშვთა შორის ჩაგვრის, და ბავშვის კანონიერი ინტერესების უგულებელყოფის აღმოფხვრას.

2. დაუშვებელია საგანმანათლებლო დაწესებულებაში დისციპლინურ ზომად ნებისმიერი ფორმის ძალადობის გამოყენება, მათ შორის, ფიზიკური დასჯა ან სხვა სასტიკი ან დამამცირებელი მოპყრობა ან სასჯელის გამოყენება.

3. საგანმანათლებლო დაწესებულებაში უნდა დაინერგოს ბავშვის მიმართ და ბავშვებს შორის ძალადობის, მათ შორის, ბავშვთა შორის ჩაგვრის, პრევენციის და შესაბამის ფაქტებზე სათანადო რეაგირების პროგრამები და მექანიზმი.

4. ადრეული და სკოლამდელი აღზრდისა და განათლების, ზოგადსაგანმანათლებლო და პროფესიული განათლების დაწესებულებებში მოქმედებს სატელეფონო ცხელი ხაზი ბავშვის მიმართ ძალადობის ფაქტის შესატყობინებლად.

5. საგანმანათლებლო დაწესებულება განსაზღვრავს ბავშვის მიმართ ძალადობის საკითხზე პასუხისმგებელ პირს − კოორდინატორს.

6. სკოლამდელი აღზრდისა და განათლების და ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებებში ბავშვის მიმართ და ბავშვებს შორის ძალადობის, მათ შორის, ბავშვთა შორის ჩაგვრის, პრევენციის და შესაბამის ფაქტებზე სათანადო რეაგირების პროგრამებს შეიმუშავებს საქართველოს განათლების, მეცნიერებისა და ახალგაზრდობის სამინისტრო საკუთარი უფლებამოსილების ფარგლებში, ამ კოდექსის გათვალისწინებით.

საქართველოს 2021 წლის 16 მარტის კანონი №346 – ვებგვერდი, 18.03.2021წ.

საქართველოს 2023 წლის 30 ნოემბრის კანონი №3832 – ვებგვერდი, 15.12.2023წ.

მუხლი 39. ბავშვის უფლება დამოუკიდებელ გასაჩივრების მექანიზმებზე

1. ადრეული და სკოლამდელი აღზრდისა და განათლების, ზოგადსაგანმანათლებლო და პროფესიული განათლების დაწესებულებებში უნდა არსებობდეს ბავშვის საჩივრის განხილვის დამოუკიდებელი და მიუკერძოებელი მექანიზმები. ეს მექანიზმები არ უნდა ახალისებდეს ბავშვის არაკეთილსინდისიერ ქცევას, მიმართული უნდა იყოს ობიექტური გარემოებების დადგენისკენ და უნდა უზრუნველყოფდეს ბავშვისა და სხვათა უფლებების პატივისცემასა და დაცვას.

2. ბავშვს უნდა ჰქონდეს ინფორმაცია მისი საჩივრის განხილვის მექანიზმების შესახებ.

3. ბავშვი მისი საჩივრის განხილვის პროცესში უზრუნველყოფილი უნდა იქნეს მხარდაჭერით, კერძოდ, კომუნიკაციის, საკუთარი მოსაზრების გამოხატვისა და სათანადოდ გათვალისწინების ინსტრუმენტების დანერგვით.

4. ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებაში ბავშვის საჩივრის განხილვის დამოუკიდებელ მექანიზმებს შეიმუშავებს საქართველოს განათლების, მეცნიერებისა და ახალგაზრდობის სამინისტრო.

საქართველოს 2021 წლის 16 მარტის კანონი №346 – ვებგვერდი, 18.03.2021წ.

საქართველოს 2023 წლის 30 ნოემბრის კანონი №3832 – ვებგვერდი, 15.12.2023წ.

მუხლი 40. ბავშვისთვის საფრთხის შემცველი ინფორმაციის ბავშვისთვის მიწოდების აკრძალვა

1. აკრძალულია ბავშვისთვის საფრთხის შემცველი ინფორმაციის ბავშვისთვის მიწოდება.

2. ამ მუხლით გათვალისწინებული ვალდებულების შეუსრულებლობა იწვევს საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი პასუხისმგებლობის დაკისრებას.

თავი VI
ბავშვის ჯანმრთელობის დაცვის უფლება

მუხლი 41. ბავშვის მიერ ჯანმრთელობის დაცვის უმაღლესი სტანდარტით სარგებლობის უფლება

1. ყოველ ბავშვს აქვს უფლება, ისარგებლოს ფიზიკური და ფსიქიკური ჯანმრთელობის დაცვის უმაღლესი სტანდარტით, მათ შორის, ჯანმრთელობის დაცვის სერვისების (მათ შორის, პირველადი ჯანმრთელობის დაცვის, სტაციონარული მომსახურების, რეაბილიტაციის) გეოგრაფიული და ფინანსური ხელმისაწვდომობით.

2. სახელმწიფო ახორციელებს ყველა საჭირო ადმინისტრაციულ, სოციალურ და საგანმანათლებლო ღონისძიებას, რათა არცერთ ბავშვს, მათ შორის, არცერთ შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ბავშვს ან/და სოციალური საფრთხის წინაშე მყოფ ბავშვს, არ შეეზღუდოს ამ მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული უფლება ქვეყნის მთელ ტერიტორიაზე. ეს ღონისძიებები უნდა მოიცავდეს ზომების მიღებას:

ა) ბავშვთა სიკვდილიანობის შესამცირებლად;

ბ) ბავშვის განვითარებაზე ორიენტირებული, პრევენციული, საკონსულტაციო, გადაუდებელი ამბულატორიული მომსახურებითა და იმუნიზაციის სათანადო პროგრამებით ყველა ბავშვის უზრუნველსაყოფად;

გ) სტანდარტის შესაბამისი საკვებითა და სუფთა წყლით ყველა ბავშვის უზრუნველსაყოფად;

დ) საჭირო მინერალებით გამდიდრებული საკვებით ყველა ბავშვის უზრუნველსაყოფად, რათა შემცირდეს ბუნებრივი გარემოს დაბინძურების უარყოფითი შედეგები ან/და აღმოიფხვრას ბუნებრივი მინერალების დეფიციტი;

ე) მშობიარობამდე და მშობიარობის შემდგომ ჯანმრთელობის დაცვის სერვისების ქალთათვის ხელმისაწვდომობის უზრუნველსაყოფად;

ვ) საზოგადოებისთვის, განსაკუთრებით − ბავშვებისა და მშობლებისთვის, ბავშვის ჯანმრთელობის, ჯანსაღი კვების, ძუძუთი კვების უპირატესობის, ჰიგიენის, გარემოს დაცვის, კატასტროფისა და უბედური შემთხვევისგან დაცვის საკითხებზე ინფორმაციის მისაწოდებლად;

ზ) პრევენციული ჯანმრთელობის დაცვის მიმართულების განსავითარებლად;

თ) ბავშვის ჯანმრთელობის დაცვის საჭიროებების დროულად გამოვლენისა და ადრეული ინტერვენციის განხორციელების მიზნით საიდენტიფიკაციო სისტემის შესაქმნელად;

ი) ბავშვის ჯანმრთელობისთვის საზიანო ტრადიციული მიდგომების აღმოსაფხვრელად.

3. ჯანმრთელობის დაცვის განსაკუთრებული ღონისძიებები ხორციელდება სოციალური საფრთხის წინაშე მყოფი ბავშვის ჯანმრთელობის დასაცავად.

4. ბავშვთა დაცვის ერთიანი სისტემის ფარგლებში სახელმწიფო უზრუნველყოფს ბავშვის მიერ ჯანმრთელობის დაცვის უმაღლესი სტანდარტით სარგებლობის უფლების რეალიზების პოლიტიკის შემუშავებას ამ კოდექსის საფუძველზე, ბავშვის უფლებათა კონვენციის, მისი დამატებითი ოქმებისა და საქართველოს სხვა საერთაშორისო ხელშეკრულებების შესაბამისად.

5. საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო უზრუნველყოფს ბავშვის მიერ ჯანმრთელობის დაცვის უმაღლესი სტანდარტით სარგებლობის უფლების განხორციელების სტრატეგიისა და სამოქმედო გეგმის შემუშავებას ბავშვთა დაცვის ერთიანი სისტემის ფარგლებში, უწყებათაშორისი კოორდინაციითა და მუნიციპალიტეტებთან თანამშრომლობით.

6. მუნიციპალიტეტი ბავშვის ჯანმრთელობის დაცვისა და მხარდაჭერის ღონისძიებებს ახორციელებს საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს მიერ საქართველოს ორგანული კანონის „ადგილობრივი თვითმმართველობის კოდექსი“ მე-17 მუხლით დადგენილი წესისა და პირობების შესაბამისად დელეგირებული უფლებამოსილების ფარგლებში.

7. არასამთავრობო ორგანიზაცია ბავშვის ჯანმრთელობის დაცვისა და მხარდაჭერის ღონისძიებებს ახორციელებს საკუთარი პროგრამების ან სახელმწიფო პროგრამების ფარგლებში საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად, საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროსთან დადებული ხელშეკრულების საფუძველზე.

მუხლი 42. ბავშვის ჯანმრთელობის დაცვის უფლების მხარდაჭერა საგანმანათლებლო, ალტერნატიული ზრუნვისა და პენიტენციურ დაწესებულებებში

1. ჯანმრთელობის დაცვის ერთიანი სისტემის ფარგლებში, საგანმანათლებლო, ალტერნატიული ზრუნვისა და პენიტენციურ დაწესებულებებში უზრუნველყოფილია ბავშვის ფიზიკური და ფსიქიკური ჯანმრთელობის მხარდაჭერა, მათ შორის, ფიზიკური აღზრდის ღონისძიებების განხორციელებით, სათანადო ინფრასტრუქტურისა და ჯანსაღი საკვების უზრუნველყოფით, საინფორმაციო-საკონსულტაციო და რეფერირების სერვისების დანერგვით.

2. ყველა ადრეული და სკოლამდელი აღზრდისა და განათლების, ზოგადსაგანმანათლებლო და პროფესიული განათლების, ალტერნატიული ზრუნვისა და პენიტენციური დაწესებულება ვალდებულია უზრუნველყოს ფიზიკური აღზრდის, ბუნებრივი და ხელოვნური კატასტროფების მართვის, მათ შორის, მომზადებისა და რისკების შემცირების, მექანიზმების დანერგვა.

მუხლი 43. დანაშაულის შედეგად დაზარალებული, მსხვერპლი და მოწმე ბავშვების ჯანმრთელობის დაცვის ღონისძიებები

1. ბავშვთა დაცვის ერთიანი სისტემის ფარგლებში სახელმწიფო უზრუნველყოფს დანაშაულის შედეგად დაზარალებული, სხვადასხვა ფორმის ძალადობის მსხვერპლი და მოწმე ბავშვების, მათ შორის, შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ბავშვის, ფიზიკური და ფსიქიკური ჯანმრთელობის დაცვას და მათ ფსიქოსოციალურ რეაბილიტაციას ჯანსაღ და ღირსეულ პირობებში. პროგრამის შინაარსი, ფორმა და ხანგრძლივობა ბავშვის ინდივიდუალური საჭიროებებისა და საუკეთესო ინტერესების შესაბამისად განისაზღვრება.

2. ბავშვთა დაცვის ერთიანი სისტემის ფარგლებში სახელმწიფო უზრუნველყოფს შეიარაღებული კონფლიქტის, ბუნებრივი და ხელოვნური კატასტროფების მსხვერპლი ბავშვების ფიზიკური და ფსიქიკური ჯანმრთელობის დაცვას და მათ ფსიქოსოციალურ რეაბილიტაციას ჯანსაღ და ღირსეულ პირობებში.

მუხლი 44. ბავშვის მიმართ არანებაყოფლობითი ან იძულებითი სამედიცინო ღონისძიების გამოყენების დაუშვებლობა

1. დაუშვებელია ბავშვის ფსიქიატრიული მკურნალობა ბავშვის მონაწილეობისა და მისი აზრის მოსმენის გარეშე, მისი ინდივიდუალური შესაძლებლობებისა და საუკეთესო ინტერესების გათვალისწინებით.

2. ბავშვის არანებაყოფლობითი ფსიქიატრიული სტაციონარული მკურნალობა დასაშვებია მხოლოდ სასამართლოს გადაწყვეტილებით, უმოკლესი ვადით. ეს გადაწყვეტილება ექვემდებარება პერიოდულ გადასინჯვას. ბავშვის არანებაყოფლობითი ფსიქიატრიული მკურნალობა გრძელდება საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი პროცედურების დაცვით.

3. ბავშვის მიმართ მედიკამენტური ან სხვა სამედიცინო ღონისძიების გამოყენება თერაპიულ საჭიროებებს უნდა ეფუძნებოდეს. ეს ღონისძიება არ უნდა იქნეს გამოყენებული სპეციალისტის მიერ შეფასებისა და დანიშვნის გარეშე.

4. სასამართლოს მიერ ამ მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებული გადაწყვეტილების მიღებისას აუცილებელია პროცესში ბავშვის უშუალო მონაწილეობა და მისი აზრის სათანადოდ გათვალისწინება, აგრეთვე დამოუკიდებელი და მიუკერძოებელი ორგანოს მონაწილეობა ბავშვის საუკეთესო ინტერესების განსაზღვრისა და დაცვის მიზნით.

5. ბავშვს უფლება აქვს, უშუალოდ ან/და თავისი წარმომადგენლის მეშვეობით მიმართოს კონფიდენციალურ და მიუკერძოებელ ორგანოს შესაბამის დაწესებულებაში ყოფნისას მისი უფლებების დარღვევის შესახებ. აღნიშნული ორგანო უნდა იყოს ბავშვისთვის ხელმისაწვდომი და მკურნალობის მიმწოდებელი დაწესებულებისგან ან მისი ზემდგომი დაწესებულებისგან დამოუკიდებელი.

6. საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო ბავშვის არანებაყოფლობით ან იძულებით ფსიქიატრიულ მკურნალობასა და სამედიცინო კვლევას ახორციელებს ამ კოდექსისა და საქართველოს სხვა საკანონმდებლო და კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტების შესაბამისად.

მუხლი 45. ბავშვის ჯანმრთელობის დაცვის სერვისების სტანდარტებთან შესაბამისობა

ბავშვის ჯანმრთელობის დაცვის ნებისმიერი სერვისის მიმწოდებელი ყველა საჯარო და კერძო დაწესებულება და ორგანიზაცია ვალდებულია თავისი საქმიანობა, განსაკუთრებით − უსაფრთხოების დაცვის, ჯანმრთელობის დაცვის სერვისების ხარისხის, პერსონალის პროფესიული კვალიფიკაციისა და ეთიკის და მონიტორინგის მექანიზმების კუთხით, განახორციელოს საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი სტანდარტების შესაბამისად.

თავი VII
ბავშვის უფლება სოციალურ დაცვაზე, ცხოვრების სათანადო

პირობებსა და განვითარებაზე

მუხლი 46. ბავშვის სოციალური დაცვის უფლება

1. ბავშვს უფლება აქვს, ისარგებლოს სოციალური დაცვითა და მომსახურებით მისი და მასზე მზრუნველი პირების მდგომარეობის, ასაკის, ინდივიდუალური შესაძლებლობებისა და საჭიროებების შესაბამისად.

2. ყოველ ბავშვს აქვს უფლება ცხოვრების ისეთ სტანდარტზე, რომელიც შეესაბამება მისი ფიზიკური, გონებრივი, სულიერი, მორალური და სოციალური განვითარების საჭიროებებს. საჭიროების შემთხვევაში სახელმწიფომ რესურსების ფარგლებში უნდა გაუწიოს მშობელს ბავშვის განვითარებაზე ორიენტირებული მიზნობრივი მატერიალური და არამატერიალური დახმარება და განახორციელოს მხარდაჭერის პროგრამები, განსაკუთრებით − საკვებით, ტანსაცმლითა და საცხოვრებელი პირობებით უზრუნველყოფის მიზნით.

3. სახელმწიფო ახორციელებს შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ბავშვის დამალვისგან, მიტოვებისგან, უგულებელყოფისა და სეგრეგაციისგან დასაცავად აუცილებელ ყველა ადმინისტრაციულ, სოციალურ და საგანმანათლებლო ღონისძიებას.

4. ბავშვის მიზნობრივი სოციალური დახმარების ოდენობა, სახე და ხანგრძლივობა ბავშვისა და მისი ოჯახის ინდივიდუალური საჭიროებების და შესაბამისი გარემოებების შეფასების საფუძველზე განისაზღვრება.

5. ბავშვის მიზნობრივი სოციალური დახმარება ერთჯერადი არ უნდა იყოს და კომპლექსურად უნდა მოიცავდეს ბავშვის განათლების, ჯანმრთელობის დაცვის, რეაბილიტაციის, სოციალური ინტეგრაციისა და სხვა ინდივიდუალური საჭიროებების მდგრად უზრუნველყოფას.

6. სახელმწიფო უზრუნველყოფს ბავშვის სოციალური დაცვის პოლიტიკის, ერთიანი სახელმწიფო სტრატეგიისა და სამოქმედო გეგმის შემუშავებას ამ კოდექსის საფუძველზე, საქართველოს კონსტიტუციის, ბავშვის უფლებათა კონვენციის, მისი დამატებითი ოქმებისა და საქართველოს სხვა საერთაშორისო ხელშეკრულებების შესაბამისად.

7. საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო ბავშვის სოციალური დაცვის პროგრამებს შეიმუშავებს ერთიანი სახელმწიფო სტრატეგიისა და სამოქმედო გეგმის მიხედვით და ახორციელებს საქართველოს სახელმწიფო ხელისუფლების უმაღლეს ორგანოებთან უწყებათაშორისი და მუნიციპალიტეტის ორგანოებთან თანამშრომლობით.

8. მუნიციპალიტეტი ბავშვის სოციალური დაცვის პროგრამებს შეიმუშავებს ერთიანი სახელმწიფო სტრატეგიისა და სამოქმედო გეგმის მიხედვით, საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს მიერ საქართველოს ორგანული კანონის „ადგილობრივი თვითმმართველობის კოდექსი“ მე-17 მუხლით დადგენილი წესისა და პირობების შესაბამისად დელეგირებული უფლებამოსილების ფარგლებში.

9. არასამთავრობო ორგანიზაცია ბავშვის სოციალური დაცვის ღონისძიებებს ახორციელებს სახელმწიფო პროგრამების ფარგლებში საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად, საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროსთან დადებული ხელშეკრულების საფუძველზე ან/და საკუთარი ინიციატივითა და ფინანსური რესურსებით, სახელმწიფოს მიერ დადგენილი მომსახურების სტანდარტების შესაბამისად.

მუხლი 47. ბავშვის უფლება ცხოვრების სათანადო სტანდარტზე

1. ბავშვს უფლება აქვს, იზრდებოდეს ოჯახურ, მისი პიროვნების პატივისცემის, სიყვარულისა და ურთიერთგაგების გარემოში.

2. ბავშვს უფლება აქვს, ჰქონდეს ცხოვრების ისეთი პირობები, რომლებიც ხელს უწყობს მის სრულფასოვან ფიზიკურ, ინტელექტუალურ, გონებრივ, სოციალურ და მორალურ განვითარებას.

3. ბავშვის ცხოვრების სათანადო სტანდარტი ითვალისწინებს ბავშვის სულ მცირე საკვებით, სუფთა სასმელი წყლით, ეკოლოგიურად სუფთა საცხოვრებელი გარემოთი, პირველადი ჯანმრთელობის დაცვის ხელმისაწვდომობით, ჯანსაღი ცხოვრების წესის, კატასტროფისა და უბედური შემთხვევისგან დაცვის შესახებ საბაზისო ინფორმაციითა და შესაბამისი მექანიზმებით უზრუნველყოფას.

4. შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ბავშვს აქვს ისეთივე უფლება ცხოვრების სათანადო სტანდარტზე, როგორიც სხვა ბავშვს. ეს სტანდარტი უნდა ითვალისწინებდეს გონივრული მისადაგებისა და უნივერსალური დიზაინის პრინციპებს ბავშვის ინკლუზიური განვითარების ხელშეწყობისთვის.

5. საქართველოს სახელმწიფო ხელისუფლების უფლებამოსილი ორგანო უზრუნველყოფს ბავშვის ცხოვრების სათანადო პირობების დაცვის სტანდარტების შემუშავებას და უწყებათაშორისი და მუნიციპალიტეტის ორგანოებთან თანამშრომლობით განხორციელებას.

6. საქართველოს გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტრო ბავშვისთვის უვნებელი და ჯანსაღი გარემოს უზრუნველსაყოფად, გარემოს დასაცავად, კატასტროფისა და უბედური შემთხვევისგან ბავშვის დასაცავად ახორციელებს სათანადო ღონისძიებებს უწყებათაშორისი კოორდინაციითა და მუნიციპალიტეტებთან თანამშრომლობით.

7. უფლებამოსილი სახელმწიფო ორგანოსა და მუნიციპალიტეტისთვის სავალდებულოა ურბანული დაგეგმარების, განაშენიანების, მშენებლობის ნებართვის გაცემის და რეკონსტრუქციული პროექტის შესახებ გადაწყვეტილებების მიღების დროს ბავშვის ცხოვრების სათანადო სტანდარტების გათვალისწინება.

8. სახელმწიფო ორგანო და მუნიციპალიტეტი ქმნიან სამართლებრივ მექანიზმებს და იღებენ სათანადო ზომებს ბავშვის თამაშისა და დასვენების, რეკრეაციულ, კულტურულ და სახელოვნებო ღონისძიებებში მონაწილეობის უზრუნველსაყოფად.

მუხლი 48. ბავშვის სოციალური განვითარების მხარდაჭერა

1. ბავშვის სოციალური განვითარების მხარდასაჭერად შემუშავებული შესაბამისი პროგრამა უნდა მოიცავდეს ბავშვის სოციალური აქტივობის ღონისძიებებს, ბავშვის სოციალური ინკლუზიის ღონისძიებებს და ბავშვის მოხალისეობის ხელშეწყობის ღონისძიებებს.

2. ბავშვის სოციალური განვითარების პროგრამა თავისი შინაარსითა და მეთოდოლოგიით ბავშვის საუკეთესო ინტერესებს უნდა ემსახურებოდეს და ბავშვის სრულფასოვანი მონაწილეობით უნდა განხორციელდეს. ის ხელს უნდა უწყობდეს ბავშვის მიერ საკუთარი უფლებების დამოუკიდებლად რეალიზების უნარისა და სხვათა უფლებების პატივისცემის ჩამოყალიბებას.

მუხლი 49. სოციალური მუშაობა ბავშვის უფლებების დაცვისა და მხარდაჭერის მიზნით

ბავშვის უფლებების დაცვისა და მხარდაჭერის მიზნით სხვადასხვა სფეროში სოციალური მუშაობის ძირითადი პრინციპები, სოციალური მუშაკის ფუნქციები, უფლებები, მოვალეობები და მის მიერ განსახორციელებელი ღონისძიებები განისაზღვრება „სოციალური მუშაობის შესახებ“ საქართველოს კანონით.

მუხლი 50. ბავშვის სოციალური აქტივობის ხელშეწყობა

1. ბავშვისთვის შეთავაზებული და ხელმისაწვდომი უნდა იყოს მისი განვითარების ხელშემწყობი, აუცილებელი ბავშვის სოციალური აქტივობის პროგრამები.

2. ბავშვის სოციალური აქტივობის პროგრამა თავისი შინაარსითა და მეთოდოლოგიით ბავშვის საუკეთესო ინტერესებს უნდა ემსახურებოდეს და ბავშვის სრულფასოვანი მონაწილეობით უნდა განხორციელდეს. ის ხელს უნდა უწყობდეს ბავშვის მიერ გადაწყვეტილების დამოუკიდებლად მიღების უნარისა და საზოგადოების წინაშე პასუხისმგებლობის გრძნობის ჩამოყალიბებას.

3. ბავშვის სოციალური აქტივობის პროგრამა მოიცავს შესაბამის პროცესში ჩართულ ბავშვზე ორიენტირებულ ინდივიდუალურ, ზოგად (ღია) და ჯგუფურ ღონისძიებებს.

4. ბავშვის სოციალური აქტივობის პროგრამის ძირითადი მიმართულებები შეიძლება იყოს:

ა) არაფორმალური განათლება ზოგადი, პოლიტიკური, სოციალური, კულტურული, შემეცნებითი, ტექნიკური, ეკოლოგიური და ჯანმრთელობის დაცვის მიმართულებებით;

ბ) გონებრივი განვითარებისა და ფიზიკური აქტივობის ხელშემწყობი სპორტული და გასართობი ღონისძიებები;

გ) სასკოლო ან შრომით ვალდებულებებსა და ოჯახურ გარემოსთან დაკავშირებული ღონისძიებები;

დ) საერთაშორისო ახალგაზრდული პროგრამები;

ე) ბავშვთა დასვენების პროგრამები;

ვ) ბავშვთა საკონსულტაციო პროგრამები;

ზ) კულტურული და სახელოვნებო პროგრამები;

თ) წინაპროფესიული უნარ-ჩვევების განმავითარებელი პროგრამები.

5. ბავშვის სოციალური აქტივობის სახელმწიფო პროგრამას შეიმუშავებს და ახორციელებს საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო საქართველოს განათლების, მეცნიერებისა და ახალგაზრდობის სამინისტროსა და მუნიციპალიტეტებთან თანამშრომლობით.

6. ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებაში განსახორციელებელი ბავშვის სოციალური აქტივობის პროგრამა განისაზღვრება საქართველოს განათლების, მეცნიერებისა და ახალგაზრდობის მინისტრის ბრძანებით, ამ კოდექსის შესაბამისად.

7. მუნიციპალიტეტი ბავშვის სოციალური აქტივობის ღონისძიებებს ახორციელებს მუნიციპალური პროგრამის ფარგლებში ან შესაბამისი სამინისტროს მიერ საქართველოს ორგანული კანონის „ადგილობრივი თვითმმართველობის კოდექსი“ მე-17 მუხლით დადგენილი წესისა და პირობების შესაბამისად დელეგირებული უფლებამოსილების ფარგლებში.

8. არასამთავრობო ორგანიზაცია ბავშვის სოციალური აქტივობის ღონისძიებებს ახორციელებს საკუთარი პროგრამის ან ბავშვის სოციალური აქტივობის სახელმწიფო პროგრამის/მუნიციპალური პროგრამის ფარგლებში საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად, შესაბამის სამინისტროსთან/ მუნიციპალიტეტთან დადებული ხელშეკრულების საფუძველზე.

საქართველოს 2021 წლის 16 მარტის კანონი №346 – ვებგვერდი, 18.03.2021წ.

საქართველოს 2023 წლის 30 ნოემბრის კანონი №3832 – ვებგვერდი, 15.12.2023წ.

მუხლი 51. ბავშვის სოციალური ინკლუზიის ხელშეწყობა

1. ბავშვის სოციალური ინკლუზიის პროგრამა ითვალისწინებს თანასწორი მოპყრობის საფუძველზე საზოგადოებრივ ცხოვრებაში ყველა ბავშვის თანაბარი მონაწილეობის მხარდაჭერას, მათ შორის, საგანმანათლებლო, საინფორმაციო, სპორტული, კულტურული და პროფესიული ორიენტაციის ღონისძიებებით. სოციალური ინკლუზიის მიზანია, აღიაროს, რომ ყველა ბავშვი ღირებული და მნიშვნელოვანია, ყველა ბავშვისთვის უზრუნველყოს თანაბარი ხელმისაწვდომობა, შესაძლებლობა და მონაწილეობის უფლება უთანასწორო მოპყრობისა და ბარიერების გარეშე.

2. ბავშვის სოციალური ინკლუზიის ღონისძიებები უნდა შეესაბამებოდეს ბავშვის ინდივიდუალურ შესაძლებლობებსა და საჭიროებებს, ორიენტირებული უნდა იყოს ბავშვის მონაწილეობის, მრავალფეროვანი სოციალური ურთიერთობების ჩამოყალიბების, სოციალური უნარ-ჩვევების განვითარების, არჩევანის გაკეთებისა და გადაწყვეტილების დამოუკიდებლად მიღების ხელშეწყობაზე.

3. ბავშვის სოციალური ინკლუზიის სახელმწიფო პროგრამებს შეიმუშავებს და ახორციელებს საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო საქართველოს განათლების, მეცნიერებისა და ახალგაზრდობის სამინისტროსთან, სხვა სახელმწიფო უწყებებსა და მუნიციპალიტეტებთან თანამშრომლობით.

4. მუნიციპალიტეტი ბავშვის სოციალური ინკლუზიის ღონისძიებებს ახორციელებს საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს მიერ საქართველოს ორგანული კანონის „ადგილობრივი თვითმმართველობის კოდექსი“ მე-17 მუხლით დადგენილი წესისა და პირობების შესაბამისად დელეგირებული უფლებამოსილების ფარგლებში.

5. არასამთავრობო ორგანიზაცია ბავშვის სოციალური ინკლუზიის ღონისძიებებს ახორციელებს საკუთარი პროგრამის ან სახელმწიფო პროგრამის ფარგლებში საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად, საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროსთან დადებული ხელშეკრულების საფუძველზე.

საქართველოს 2021 წლის 16 მარტის კანონი №346 – ვებგვერდი, 18.03.2021წ.

საქართველოს 2023 წლის 30 ნოემბრის კანონი №3832 – ვებგვერდი, 15.12.2023წ.

მუხლი 52. ბავშვის მოხალისეობის ხელშეწყობა

1. ბავშვის სოციალური აქტივობის მხარდასაჭერად იქმნება ბავშვის მოხალისეობის ხელშემწყობი პროგრამები.

2. ბავშვის მოხალისეობრივი საქმიანობა გულისხმობს ამ მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული პროგრამების ფარგლებში ბავშვის მიერ ნებაყოფლობით და უანგაროდ საზოგადოებისთვის სასარგებლო საქმიანობის განხორციელებას, რაც არ უნდა აფერხებდეს მისი სხვა უფლებების, განსაკუთრებით − განათლების, ჯანმრთელობის დაცვის, ძალადობისგან დაცვისა და მავნე ზეგავლენისგან დაცვის უფლებების, სრულფასოვან რეალიზებას.

3. ბავშვის მოხალისეობის ხელშემწყობ პროგრამებს შეიმუშავებენ საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო, საქართველოს განათლების, მეცნიერებისა და ახალგაზრდობის სამინისტრო და მუნიციპალიტეტები კერძო სექტორსა და არასამთავრობო ორგანიზაციებთან თანამშრომლობით.

4. საქართველოს განათლების, მეცნიერებისა და ახალგაზრდობის სამინისტრო ქმნის სამართლებრივ საფუძვლებს, რათა ხელი შეუწყოს ბავშვის მოხალისეობის ხელშემწყობ პროგრამებში მონაწილე ბავშვის წახალისებას ზოგადსაგანმანათლებლო, პროფესიული და საუნივერსიტეტო სწავლების ფარგლებში.

საქართველოს 2021 წლის 16 მარტის კანონი №346 – ვებგვერდი, 18.03.2021წ.

საქართველოს 2023 წლის 30 ნოემბრის კანონი №3832 – ვებგვერდი, 15.12.2023წ.

თავი VIII
ბავშვის ძალადობისგან დაცვის უფლება

მუხლი 53. ძალადობისგან ბავშვის დაცვა

1. ბავშვს უფლება აქვს, დაცული იყოს ფიზიკური და ფსიქოლოგიური ძალადობისგან, ჩაგვრისგან, იძულებისგან, დაზიანებისგან, უგულებელყოფისგან, დაუდევარი მოპყრობისგან, წამებისგან, ექსპლუატაციისგან, არასრულწლოვნით ვაჭრობისგან (ტრეფიკინგისგან) და ძალადობის ნებისმიერი სხვა ფორმისგან ნებისმიერ ოჯახში, სკოლაში და სხვა ადგილზე, მათ შორის, ინტერნეტსივრცეში. # # # # # # # # # #

2. აკრძალულია ბავშვის ფიზიკური დასჯა, წამება, მისდამი სხვა სასტიკი, არაადამიანური ან დამამცირებელი მოპყრობა ოჯახში, სკოლამდელი აღზრდისა და განათლების ან ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებაში, ალტერნატიული ზრუნვის მომსახურების მიწოდებისას, სამედიცინო დაწესებულებაში ან/და ფსიქიატრიულ დაწესებულებაში, პენიტენციურ დაწესებულებაში და ნებისმიერ სხვა ადგილზე. აღნიშნული ქმედება იწვევს საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად პასუხისმგებლობის დაკისრებას.

3. აკრძალულია ბავშვის მიმართ ტრადიციული რიტუალის აღსრულების მიზნით ისეთი მეთოდების გამოყენება, რომლებიც ითვალისწინებს ბავშვის ფიზიკურ ან ფსიქოლოგიურ იძულებას, წამებას, მისდამი სხვა სასტიკ, არაადამიანურ ან დამამცირებელ მოპყრობას (მათ შორის, გოგონას სასქესო ორგანოს დასახიჩრება, ოპერაციის ან მანიპულაციის ჩატარება რეპროდუქციის უნარის მოსაშლელად), მიუხედავად ბავშვის ან/და მისი კანონიერი წარმომადგენლის თანხმობისა.

4. აკრძალულია ბავშვის მიმართ სამედიცინო დახმარების ან მკურნალობის ისეთი მეთოდების (მათ შორის, აქტიური ბიოლოგიური (შოკური, კრუნჩხვითი და სხვა) მეთოდების) გამოყენება, რომლებიც ითვალისწინებს ბავშვის ფიზიკურ ან ფსიქოლოგიურ იძულებას და ეწინააღმდეგება მის საუკეთესო ინტერესებს.

5. ამ მუხლის მე-3 ნაწილით გათვალისწინებულ პრაქტიკად არ ითვლება ისეთი ტრადიციული რელიგიური რიტუალი, როგორიცაა ნათლობა.

6. სახელმწიფო ვალდებულია ნებისმიერი ფორმის ძალადობისგან ბავშვის დასაცავად მიიღოს შესაბამისი ადმინისტრაციული, სოციალური და საგანმანათლებლო ზომები, მათ შორის, შექმნას ეფექტიანი მექანიზმები ბავშვისა და მისი ოჯახის მხარდაჭერისთვის, ბავშვის მიმართ ან ბავშვებს შორის ძალადობის ნებისმიერი ფორმის პრევენციისთვის, გამოვლენისთვის, მის შესახებ შეტყობინებისთვის, გასაჩივრებისთვის, რეფერირებისა და გამოძიებისთვის, ძალადობის შედეგად დაზარალებული ბავშვის ფიზიკური და ფსიქოლოგიური რეაბილიტაციისა და მისი უფლებების აღდგენისთვის საჭირო სხვა ღონისძიებების განსახორციელებლად.

მუხლი 54. შრომის საზიანო ფორმებისგან ბავშვის დაცვა

1. ბავშვს უფლება აქვს, დაცული იყოს ისეთი სამუშაოს შესრულებისგან, რომელიც მას ხელს უშლის განათლების მიღებაში ან საზიანოა მისი ჯანმრთელობისთვის ან ფიზიკური, გონებრივი, მორალური, ემოციური და სოციალური განვითარებისთვის. # # # #

2. ბავშვისთვის საფრთხის შემცველი, მძიმე, მავნე ან საშიშპირობებიანი სამუშაოს შესრულებისგან თითოეული ბავშვის დასაცავად სახელმწიფო იღებს შესაბამის ადმინისტრაციულ, სოციალურ და საგანმანათლებლო ზომებს, მათ შორის:

ა) განსაზღვრავს ბავშვისთვის საფრთხის შემცველი, მძიმე, მავნე ან საშიშპირობებიანი სამუშაოს კონკრეტული ფორმებისა და პირობების ჩამონათვალს, რომელიც ექვემდებარება პერიოდულ განახლებას;

ბ) ადგენს ბავშვისთვის საფრთხის შემცველი, მძიმე, მავნე ან საშიშპირობებიანი სამუშაოს ფორმებისა და ადგილების იდენტიფიცირების წესს, განსახორციელებელ ღონისძიებებს და პასუხისმგებელ უწყებას;

გ) ადგენს ბავშვის დასაქმების მინიმალურ ასაკს, სამუშაო საათებს და სამუშაო პირობების სავალდებულო სტანდარტებს;

დ) ადგენს შრომის ინსპექტირების უფლებამოსილების მქონე უწყებას, რომელსაც შეუძლია მიმართოს ბავშვმა მისი უფლებების დარღვევის შემთხვევაში.

მუხლი 55. ყველა ფორმის ეკონომიკური ექსპლუატაციისგან ბავშვის დაცვა

1. დაუშვებელია ბავშვის ეკონომიკური ექსპლუატაცია, ანუ ფულადი ან სხვა სარგებლის მიღების მიზნით ბავშვის იძულება რაიმე მოქმედების შესასრულებლად ან მომსახურების გასაწევად, მისი მონობის ან მონობის მსგავს მდგომარეობაში ჩაყენება, ორგანოს ამოღება ან ბავშვის სხვაგვარი გამოყენება იძულებით, შანტაჟით, მოტყუებით, წაქეზებით, მასზე გავლენის სხვაგვარად მოხდენით ან ნებისმიერი სხვა საშუალებით. # # #

2. აკრძალულია მათხოვრობაზე ან სხვა ანტისაზოგადოებრივ ქმედებაზე ბავშვის დაყოლიება იძულებით, შანტაჟით, მოტყუებით, წაქეზებით, მისი შეზღუდული შესაძლებლობის გამოყენებით ან ნებისმიერი სხვა საშუალებით.

3. დაუშვებელია ბავშვის იძულება, წაქეზება, დაყოლიება ან გამოყენება ისეთი სამუშაოს შესასრულებლად ან მისი ისეთი სამუშაოს შესრულებაში ჩაბმა, რომელიც მას ხელს უშლის განათლების მიღებაში ან საზიანოა მისი ჯანმრთელობისთვის ან ფიზიკური, გონებრივი, მორალური, ემოციური ან/და სოციალური განვითარებისთვის.

4. სახელმწიფო იღებს შესაბამის ადმინისტრაციულ, სოციალურ და საგანმანათლებლო ზომებს ყველა ფორმის ეკონომიკური ექსპლუატაციისგან ბავშვის დასაცავად.

მუხლი 56. ყველა ფორმის სექსუალური ექსპლუატაციისგან ბავშვის დაცვა

1. ბავშვს უფლება აქვს, დაცული იყოს სექსუალური ექსპლუატაციისგან და ნებისმიერი სხვა ფორმის სექსუალური ძალადობისგან. # # # # #

2. აკრძალულია ბავშვის იძულება, ჩაებას რაიმე სექსუალურ მოქმედებაში.

3. აკრძალულია პროსტიტუციასა და სხვა სექსუალურ მოქმედებაში ბავშვის ჩაბმა.

4. აკრძალულია პორნოგრაფიულ საქმიანობაში, პორნოგრაფიული ხასიათის მასალების დამზადებაში, რეკლამირებაში, გავრცელებაში, გადაცემაში, მიღებაში, ექსპორტსა და იმპორტში, ამ მასალებით ვაჭრობაში ბავშვის ჩაბმა.

5. სახელმწიფო იღებს შესაბამის ადმინისტრაციულ, სოციალურ და საგანმანათლებლო ზომებს სექსუალური ექსპლუატაციისგან ან სხვა ფორმის სექსუალური ძალადობისგან ყველა ბავშვის, მათ შორის, გოგონებისა და შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ბავშვების, დასაცავად.

მუხლი 57. ბავშვით ვაჭრობის აკრძალვა

1. აკრძალულია ბავშვით ვაჭრობა, ანუ ფულადი ანაზღაურების ან ნებისმიერი სხვა სარგებლის მიღების მიზნით პირის ან პირთა ჯგუფის მიერ ბავშვის სხვა პირისთვის ან პირთა ჯგუფისთვის გადაცემა. # # # # # # #

2. აკრძალულია სექსუალური ან შრომითი ექსპლუატაციის, ორგანოს გადანერგვის ან სხვა სარგებლის მიღების მიზნით ბავშვის ნებისმიერი საშუალებით შეთავაზება, გადაცემა ან მიღება.

[ 2. აკრძალულია სექსუალური ან შრომითი ექსპლუატაციის, ორგანოს გადანერგვის, ქსოვილის ან უჯრედის უკანონო გამოყენების ან სხვა სარგებლის მიღების მიზნით ბავშვის ნებისმიერი საშუალებით შეთავაზება, გადაცემა ან მიღება. (ამოქმედდეს 2025 წლის 1 იანვრიდან)]

3. აკრძალულია ბავშვით ვაჭრობა მისი შვილად აყვანის მიზნით ან შუამავლის მიერ ანგარებით პირის დარწმუნება, თანხმობა გასცეს ბავშვის გაშვილებაზე „შვილად აყვანისა და მინდობით აღზრდის შესახებ“ საქართველოს კანონისა და შესაბამისი საერთაშორისო სამართლებრივი ნორმების დარღვევით.

4. სახელმწიფო ახორციელებს ყველა ადმინისტრაციულ, სოციალურ და საგანმანათლებლო ღონისძიებას ბავშვით ვაჭრობის პრევენციისა და აღმოფხვრის მიზნით.

საქართველოს 2023 წლის 1 ნოემბრის კანონი №3621 – ვებგვერდი, 22.11.2023წ.

მუხლი 58. ტრეფიკინგისგან ბავშვის დაცვა

1. აკრძალულია ბავშვის მოძიება, ტრანსპორტირება, გადაცემა, ადგილის გადაცემა ან მიღება მუქარით, ძალის ან იძულების სხვა ფორმის გამოყენებით, მოტაცებით, გაყალბებით, მოტყუებით, უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენებით, მსხვერპლის უმწეობის გამოყენებით ან პირის მიერ მისი გავლენის ქვეშ მყოფ პირზე ზეწოლით თანხმობის მისაღებად ფულადი ან სხვა სარგებლის გაცემის ან მიღების გზით, ექსპლუატაციის მიზნით. # # # # # # # # # # # #

2. სახელმწიფო იღებს ყველა ადმინისტრაციულ, სოციალურ და საგანმანათლებლო ზომას ტრეფიკინგისგან ბავშვის დასაცავად.

მუხლი 59. შეიარაღებულ კონფლიქტში მონაწილეობისგან ბავშვის დაცვა

1. ბავშვს უფლება აქვს, დაცული იყოს შეიარაღებულ კონფლიქტში მონაწილეობისგან. #

2. სახელმწიფო ახორციელებს შეიარაღებულ კონფლიქტში მონაწილეობისგან ბავშვის დასაცავად საჭირო ყველა ადმინისტრაციულ, სოციალურ და საგანმანათლებლო ღონისძიებას.

3. სახელმწიფო იღებს ყველა ზომას შეიარაღებულ კონფლიქტში ჩაბმული ან მონაწილე ბავშვის გათავისუფლების, მისი ფიზიკური და ფსიქოლოგიური რეაბილიტაციისა და სოციალური რეინტეგრაციის მიზნით.

მუხლი 60. ბავშვის მიმართ ძალადობის პრევენცია

1. სახელმწიფო იღებს შესაბამის ადმინისტრაციულ, სოციალურ და საგანმანათლებლო ზომებს ბავშვის ექსპლუატაციის, არასრულწლოვნით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის), ბავშვთა პროსტიტუციის, ბავშვთა პორნოგრაფიის, ბავშვის ჰარმონიული განვითარებისთვის საზიანო ძალადობის ყველა ფორმის ეფექტიანი პრევენციისთვის. #

2. სახელმწიფო იღებს ბავშვის ფიზიკური დასჯის, მისდამი სხვა სასტიკი, არაადამიანური ან დამამცირებელი მოპყრობის ან სასჯელის გამოყენების პრაქტიკის აღმოფხვრისთვის საჭირო ყველა ადმინისტრაციულ, სოციალურ და საგანმანათლებლო ზომას.

3. ბავშვის მიმართ ძალადობის ყველა ფორმის პრევენციისა და აღმოფხვრის მიზნით ხორციელდება სხვადასხვა ღონისძიება, მათ შორის:

ა) საკანონმდებლო ბაზის გაუმჯობესება ბავშვის მიმართ ძალადობის ყველა ფორმის აკრძალვის, მავნე ზეგავლენისგან ბავშვის დაცვისა და სხვა კონკრეტული სამართლებრივი გარანტიების შექმნით;

ბ) მშობლისა და ბავშვის აღზრდისთვის პასუხისმგებელი სხვა პირის მხარდაჭერა აღზრდის პოზიტიური, არაძალადობრივი მეთოდებისა და უნარების განვითარებით, სოციალურ-ეკონომიკური დახმარების, კონსულტაციის გაწევით და ინფორმაციის მიწოდებით;

გ) განათლების, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის, სპორტის, კულტურისა და მართლმსაჯულების სფეროებში ბავშვთან და ბავშვის საკითხებზე მომუშავე პირების სპეციალიზებული სწავლება და ინფორმირება, მათ შორის, ბავშვისთვის უსაფრთხო და ძალადობისგან თავისუფალი გარემოს შექმნისა და ძალადობის შემცველი სოციალური ნორმების შეცვლის მიზნით;

დ) ბავშვის მიმართ ძალადობის რისკების, ბავშვთან არაძალადობრივი კომუნიკაციის, კონფლიქტის მშვიდობიანი მოგვარებისა და ბავშვის ძალადობისგან დაცვის მექანიზმების საკითხებზე საგანმანათლებლო ღონისძიებების განხორციელება, მათ შორის, ინტერნეტსივრცეში;

ე) სხვადასხვა ფორმის ძალადობის აღმოფხვრის მიზნით პოლიტიკის დოკუმენტების, პროგრამებისა და ინიციატივების შემუშავებასა და განხორციელებაში ბავშვის მონაწილეობის ხელშეწყობა;

ვ) ბავშვის ექსპლუატაციისა და ძალადობის სხვა ფორმის პრევენციის პოლიტიკის შემუშავებასა და განხორციელებაში კერძო სექტორის, მათ შორის, ტურიზმის, საბანკო და საფინანსო ორგანიზაციების, მონაწილეობის ხელშეწყობა;

ზ) ბავშვის ექსპლუატაციისა და ძალადობის სხვა ფორმის ყველა ასპექტის გაშუქებასა და შესაბამისი ინფორმაციის გავრცელებაში მედიის აქტიური მონაწილეობის ხელშეწყობა ბავშვის პირადი ცხოვრების, კონფიდენციალურობის პრინციპისა და სხვა ეთიკური სტანდარტების დაცვით;

თ) სახელმწიფოს მიერ არასამთავრობო ორგანიზაციების მხარდაჭერა, მათ შორის, ფინანსური სახსრებით, ამ ორგანიზაციების მიერ ბავშვის მიმართ ძალადობის პრევენციისა და ბავშვის უფლებების დაცვის პროგრამების განხორციელების მიზნით.

4. სახელმწიფო ახორციელებს სათანადო ღონისძიებებს ბავშვის ძალადობის ხელშემწყობი ფაქტორების, მათ შორის, სხვადასხვა სახის სოციალური საფრთხის, სიღარიბის, ბავშვებისადმი უთანასწორო მოპყრობის აღმოსაფხვრელად.

5. სახელმწიფო შეიმუშავებს და ახორციელებს ძალადობის პრევენციისკენ, მოძალადის ძალადობრივი დამოკიდებულების შეცვლისა და ძალადობრივი ქცევის მიზეზის აღმოფხვრისკენ მიმართულ სამედიცინო და ფსიქოსოციალური თერაპიისა და კონსულტაციის პროგრამებს.

მუხლი 61. დანაშაულის შედეგად დაზარალებულის, ძალადობის მსხვერპლისა და მოწმის დაცვა, მხარდაჭერა და რეაბილიტაცია

1. სახელმწიფო ქმნის დანაშაულის შედეგად დაზარალებული ან/და ძალადობის მსხვერპლი ან/და მოწმე ბავშვისთვის ხელმისაწვდომ მხარდაჭერის, ფიზიკური და ფსიქოსოციალური რეაბილიტაციის მოკლე- და გრძელვადიან პროგრამებსა და სერვისებს, დამცირებისგან, ხელახალი ტრავმირებისა და ზიანისგან ბავშვის დაცვის, მართლმსაჯულების ხელმისაწვდომობის, გასაჩივრებისა და ზიანის ანაზღაურების მექანიზმებს.

2. დანაშაულის შედეგად დაზარალებულ ან/და ძალადობის მსხვერპლ ან/და სავარაუდო მსხვერპლ ბავშვს უფლება აქვს, სახელმწიფოსგან მიიღოს კომპენსაცია, მათ შორის, ფინანსური ზარალის ანაზღაურება სწრაფი პროცედურებით, როდესაც დამნაშავისგან ამგვარი ანაზღაურების სწრაფად მიღება შეუძლებელია.

3. სახელმწიფო უზრუნველყოფს დანაშაულის შედეგად დაზარალებული და დანაშაულის მოწმე ბავშვების უფლებების დაცვას და მათი მეორეული ვიქტიმიზაციის თავიდან აცილებას, აგრეთვე დანაშაულის შედეგად დაზარალებული ბავშვის ხელახალი ვიქტიმიზაციის თავიდან აცილებას მართლმსაჯულების განხორციელების ყველა სტადიაზე, საქართველოს კანონმდებლობის, მათ შორის, არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების კოდექსის, შესაბამისად.

4. სახელმწიფო უზრუნველყოფს ძალადობის მსხვერპლ ან/და მოწმე ბავშვთან საჯარო დაწესებულებაში მომუშავე ყველა პირის სავალდებულო სწავლებას/სპეციალიზაციას დადგენილი სტანდარტების შესაბამისად.

თავი IX
ბავშვის მავნე ზეგავლენისგან დაცვის უფლება

მუხლი 62. მავნე ზეგავლენისგან ბავშვის დაცვის უფლების არსი

მავნე ზეგავლენისგან ბავშვის დაცვა გულისხმობს ბავშვის სოციალური გარემოს უარყოფითი ფაქტორებისა და ბავშვისთვის საფრთხის შემცველი ინფორმაციისგან დაცვას შესაბამისი სამართლებრივი საფუძვლების შექმნისა და სახელმწიფო და მუნიციპალური პროგრამებისა და ღონისძიებების განხორციელების საფუძველზე.

მუხლი 63. ბავშვის ალკოჰოლური საშუალებისგან, ნარკოტიკული, ფსიქოტროპული, ტოქსიკური და სხვა მავნე ნივთიერებებისგან დაცვა

1. აკრძალულია ბავშვისთვის ალკოჰოლური, ნარკოტიკული, ფსიქოტროპული, ტოქსიკური და თრობის სხვა საშუალებების, ალკოჰოლიანი სასმლის, თამბაქოსა და ნიკოტინის შემცველი ნაწარმის ან კაფსულის უსასყიდლო ან სასყიდლიანი მიწოდება, გარდა ბავშვის მიერ ნარკოტიკული და ფსიქოტროპული საშუალებების ექიმის დანიშნულებით მიღების შემთხვევებისა.

2. აკრძალულია ბავშვის მიერ შრომითი საქმიანობის ისეთ დაწესებულებაში განხორციელება, სადაც ხდება ალკოჰოლიანი სასმლის, ეროტიკული პროდუქციის, ტოქსიკური ნივთიერების, სამედიცინო მიზნით გამოყენებისთვის ნებადართული ნარკოტიკული და ფსიქოტროპული სამკურნალო საშუალებების ან/და თამბაქოს ნაწარმის წარმოება, დასაწყობება, ტრანსპორტირება ან რეალიზაცია ან რომელიც ფუნქციონირებს, როგორც სათამაშო ბიზნესის განმახორციელებელი დაწესებულება ან ღამის გასართობი დაწესებულება.

3. დაწესებულების მიერ ამ მუხლის მოთხოვნების დარღვევა იწვევს მისთვის საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი პასუხისმგებლობის დაკისრებას.

4. ამ მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული მავნე ნივთიერებების ზეგავლენისგან ბავშვის დაცვის მიზნით პრევენციულ ღონისძიებებს თავისი კომპეტენციის ფარგლებში ახორციელებს ბავშვის დაცვისა და მხარდაჭერის შესაბამისი მუნიციპალური სამსახური. ამ მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებული ვალდებულების შესრულების კონტროლს ახორციელებს შრომის კანონმდებლობისა და პირობების ზედამხედველობის განმახორციელებელი სახელმწიფო ორგანო.

მუხლი 64. აზარტული თამაშობის მავნე ზეგავლენისგან ბავშვის დაცვა

ბავშვის სამორინეში ან/და აზარტულ კლუბში ან/და სათამაშო აპარატების სალონში სათამაშოდ დაშვების ან/და ბავშვის მომგებიან თამაშობაში ან/და სისტემურ-ელექტრონული ფორმით ორგანიზებულ აზარტულ ან/და მომგებიან თამაშობებში მონაწილეობის საკითხი წესრიგდება „ლატარიების, აზარტული და მომგებიანი თამაშობების მოწყობის შესახებ“ საქართველოს კანონით.

საქართველოს 2023 წლის 9 თებერვლის კანონი №2593 – ვებგვერდი, 24.02.2023წ.

მუხლი 65. ბავშვის მასობრივ გასართობ საცეკვაო ცენტრში (ღამის კლუბში) დაშვება

1. ბავშვი მასობრივ გასართობ საცეკვაო ცენტრში (ღამის კლუბში) არ დაიშვება.

2. ამ მუხლის პირველი ნაწილით დადგენილი შეზღუდვა არ ვრცელდება იმ შემთხვევაზე, როდესაც საცეკვაო ღონისძიებას კულტურული შინაარსი აქვს და იგი საგანმანათლებლო დაწესებულებასთანაა შეთანხმებული.

3. ამ მუხლით გათვალისწინებული ვალდებულებების შესრულების მიზნით პრევენციულ ღონისძიებებს და შესაბამის სამართალდარღვევაზე რეაგირების ღონისძიებებს ახორციელებს ბავშვის დაცვისა და მხარდაჭერის მუნიციპალური სამსახური.

4. ამ მუხლის მოთხოვნების დარღვევა იწვევს საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსით დადგენილი პასუხისმგებლობის დაკისრებას.

მუხლი 66. ბავშვისთვის საფრთხის შემცველი ინფორმაციისგან ბავშვის დაცვა

1. მაუწყებელი ვალდებულია უზრუნველყოს ბავშვისთვის საფრთხის შემცველი ინფორმაციის გავლენისგან ბავშვის დაცვა. მაუწყებელი ასევე ვალდებულია გამოიყენოს სამაუწყებლო პროგრამათა კლასიფიკაციის კრიტერიუმები ამ პროგრამების კატეგორიების დადგენის მიზნით და განათავსოს ეს პროგრამები სამაუწყებლო ბადეში „მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონით განსაზღვრული წესების დაცვით.

2. საჯარო კინოჩვენებაზე ბავშვი დაიშვება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ შესაბამის პროდუქტს აქვს ნიშანდება „საინფორმაციო“, „საგანმანათლებლო“ ან მასზე მითითებულია შესაბამისი ასაკობრივი ზღვარი ამ მუხლის პირველი ნაწილის მოთხოვნების დაცვით.

3. დაუშვებელია იმ ჟურნალ-გაზეთებისა და სხვა სახის ბეჭდური მედიის პუბლიკაციების ბავშვისთვის მიყიდვა, ჩუქება ან სხვა ფორმით ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფა, რომლებიც ბავშვისთვის საფრთხის შემცველ ინფორმაციას შეიცავს.

4. დაუშვებელია იმ ფილმის, კომპიუტერული თამაშის ან სხვა აუდიოვიზუალური პროდუქტის ბავშვისთვის მიყიდვა, ჩუქება ან სხვა ფორმით ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფა, რომელიც ბავშვისთვის საფრთხის შემცველ ინფორმაციას შეიცავს.

5. იმ ჩაწერილი ფილმის ან თამაშის ინფორმაციის პროგრამირებული მატარებელი ან ფოტოფირი, რომლის ჩვენება, გადაცემა და გამრავლება შესაძლებელია, ბავშვისთვის ხელმისაწვდომი შეიძლება იყოს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მას აქვს ნიშანდება „საბავშვო“.

6. ამ მუხლის მე-5 ნაწილით გათვალისწინებული ნიშანდება თვალსაჩინოდ უნდა იყოს წარმოდგენილი ინფორმაციის მატარებლის ფრონტალური ეტიკეტის მარცხენა ქვედა კუთხეში 1200 მმ² ფართობზე, ხოლო ფოტოფირის შემთხვევაში − 250 მმ² ფართობზე. უფლებამოსილმა ორგანომ შეიძლება განსაზღვროს ნიშანდების შინაარსის, სიდიდის, ფორმისა და ფერის მარეგულირებელი ნორმები და დააწესოს ამ ნორმებიდან გამონაკლისები.

7. აკრძალულია ბავშვის მშობლის ან კანონიერი წარმომადგენლის გარეშე ყოფნა ინტერნეტსალონში ან კაფეში ღამის 22 საათიდან დილის 8 საათამდე. სრული შეზღუდვა მოქმედებს იმ შემთხვევაში, როდესაც აღნიშნულ სივრცეში არ არის უზრუნველყოფილი ბავშვისთვის პორნოგრაფიული ან სხვა მავნე ზეგავლენის მქონე ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის შეზღუდვა.

8. ინფორმაცია ინტერნეტგვერდზე უნდა განთავსდეს სამაუწყებლო პროგრამათა კლასიფიკაციის კრიტერიუმებისა და ამ პროგრამების სამაუწყებლო ბადეში განთავსების წესების დაცვით.

9. ინტერნეტმიმწოდებელი (ინტერნეტპროვაიდერი) ვალდებულია შეიმუშაოს ისეთი მექანიზმები, რომლებიც მას შესაძლებლობას მისცემს, მომხმარებლის მოთხოვნით დაბლოკოს ბავშვისთვის საფრთხის შემცველი ინფორმაციის ბავშვისთვის ხელმისაწვდომობა.

10. ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებაში, ბიბლიოთეკაში ან ბავშვთა სპეციალიზებულ დაწესებულებაში ინტერნეტქსელი ბავშვისთვის ხელმისაწვდომი შეიძლება იყოს იმ შემთხვევაში, თუ აღნიშნულ დაწესებულებაში დანერგილია ბავშვისთვის საფრთხის შემცველი ინფორმაციის ბლოკირების შესაბამისი ტექნიკური საშუალებები (ფილტრები).

11. მაუწყებლობის საშუალებით გავრცელებული ინფორმაციის კონტროლს, აგრეთვე ინტერნეტსივრცეში და ჩაწერილი ფილმისა და თამაშის ინფორმაციის პროგრამირებულ ქსელურ მატარებლებზე (ინტერნეტში) ბავშვისთვის საფრთხის შემცველი ინფორმაციის გავრცელების კონტროლს ახორციელებს საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნული კომისია.

12. ინტერნეტსალონში, ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებაში, ბიბლიოთეკასა და ბავშვთა სპეციალიზებულ დაწესებულებაში ინტერნეტქსელის ბავშვისთვის ხელმისაწვდომობის, ჟურნალ-გაზეთებისა და სხვა სახის ბეჭდური მედიის, საჯარო კინოჩვენების, ჩაწერილი ფილმისა და თამაშის ინფორმაციის პროგრამირებული მატარებლებისა და არამოგებიანი სათამაშო ელექტრომოწყობილობის ბავშვისთვის ხელმისაწვდომობის წესების დაცვის მიზნით პრევენციულ ღონისძიებებს და შესაბამის სამართალდარღვევაზე რეაგირების ღონისძიებებს ახორციელებს ბავშვის დაცვისა და მხარდაჭერის შესაბამისი მუნიციპალური სამსახური.

13. ბავშვისთვის საფრთხის შემცველი ინფორმაციის ინტერნეტში განთავსება წესრიგდება საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის მიერ გამოცემული კანონქვემდებარე აქტით.

მუხლი 67. საჯარო ღონისძიებაში მონაწილეობისას ბავშვის უსაფრთხოების დაცვა

1. საჯარო ღონისძიებაში ბავშვის მონაწილეობის ორგანიზატორი ვალდებულია ბავშვსა და მის კანონიერ წარმომადგენელს მიაწოდოს სრულყოფილი ინფორმაცია ამ ღონისძიების მიზნების, დაგეგმილი აქტივობებისა და მხარეთა უფლება-მოვალეობების შესახებ.

2. საჯარო ღონისძიებაში ბავშვის მონაწილეობის ორგანიზატორს უნდა ჰქონდეს სრულყოფილი ინფორმაცია ამ ღონისძიების მონაწილეთა შესახებ, მათ შორის, ინფორმაცია ბავშვის სპეციალური საჭიროებების, ღონისძიების ინსტრუქტორის, ბავშვზე მეთვალყურეობის განმახორციელებელი პირის და გადამზიდველის კვალიფიკაციის, სატრანსპორტო საშუალების გამართულობისა და ბავშვის განთავსების ადგილის საევაკუაციო გეგმის შესახებ.

3. თუ ბავშვთა ჯგუფური ტრანსპორტირებისას დროებითი განთავსების ადგილებზე და ორგანიზებულ ჯგუფებში ღონისძიების ორგანიზატორმა არ უზრუნველყო ექიმის ან ექთნის 24-საათიანი მომსახურება, იმ პირთა შორის, რომლებიც ბავშვების უსაფრთხოებაზე მეთვალყურეობის პასუხისმგებლობას იღებენ, უნდა იყოს სულ მცირე 1 სრულწლოვანი, ქმედუნარიანი პირი, რომელსაც გავლილი აქვს პირველადი სამედიცინო დახმარების კურსი.

4. სატრანსპორტო საშუალების მძღოლმა ბავშვთა ტრანსპორტირებისას მათი კვების მიზნით საკვები პროდუქტების ტრანსპორტირება სანიტარიული პირობების დაცვით უნდა განახორციელოს. საკვები პროდუქტების ტრანსპორტირებისას სანიტარიული წესების დაცვის კონტროლის განხორციელების წესი და მათი დამრღვევის პასუხისმგებლობა განისაზღვრება საქართველოს კანონმდებლობით.

5. საჯარო ღონისძიების ფარგლებში გამოყენებულ კვების ობიექტზე დაცული უნდა იყოს სანიტარიულ-ჰიგიენური ნორმები. საკვები პროდუქტები უნდა იყოს უსაფრთხო და აკმაყოფილებდეს საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილ საკვები პროდუქტების ხარისხისა და უსაფრთხოების ჰიგიენურ ნორმატივებს. კვების ობიექტზე სანიტარიული წესების დაცვის კონტროლის განხორციელების წესი და მათი დამრღვევის პასუხისმგებლობა განისაზღვრება საქართველოს კანონმდებლობით.

6. საჯარო ღონისძიებაში ბავშვის მონაწილეობის ორგანიზატორის მიერ ამ მუხლით გათვალისწინებული ვალდებულების შესრულების კონტროლს ახორციელებს ბავშვის დაცვისა და მხარდაჭერის მუნიციპალური სამსახური. საჯარო ღონისძიებაში ბავშვის მონაწილეობის ორგანიზატორის მიერ ამ მუხლის მოთხოვნების დარღვევა იწვევს მისთვის საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსით დადგენილი პასუხისმგებლობის დაკისრებას.

7. სატრანსპორტო საშუალების მძღოლი ვალდებულია დაიცვას „საგზაო მოძრაობის შესახებ“ საქართველოს კანონის მოთხოვნები. საგზაო მოძრაობისა და საგზაო მოძრაობის ორგანიზების სფეროში საქართველოს კანონმდებლობის დარღვევა იწვევს საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით სამოქალაქო, სისხლის სამართლისა და ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობების დაკისრებას.

მუხლი 68. მავნე ზეგავლენისგან ბავშვის დაცვის გარანტიები

1. სახელმწიფო და მუნიციპალური სოციალური პოლიტიკა მიმართული უნდა იყოს ბავშვის აღზრდისთვის შესაფერისი კულტურული გარემოს შექმნისა და ბავშვის ჯანსაღი ცხოვრების წესის პოპულარიზაციისკენ.

2. სახელმწიფომ ხელი უნდა შეუწყოს საზოგადოებრივი ტელე- და რადიომაუწყებლების მიერ გონივრული პერიოდულობით ისეთი გადაცემების მომზადებას, რომლებიც ხელს შეუწყობს ბავშვებში ჯანსაღი ცხოვრების წესის პოპულარიზაციას.

3. ალკოჰოლური, ნარკოტიკული, ფსიქოტროპული, ტოქსიკური და სხვა მავნე ნივთიერებებისგან, აზარტული თამაშობისგან, ბავშვისთვის საფრთხის შემცველი ინფორმაციისგან ბავშვის დაცვის, აგრეთვე საჯარო სივრცესა და მედიასივრცეში ბავშვის დაცვის საკითხები წესრიგდება ამ კოდექსითა და სხვა შესაბამისი საკანონმდებლო და კანონქვემდებარე აქტებით.

თავი X
ბავშვის უფლება მართლმსაჯულებაზე

მუხლი 69. ბავშვზე მორგებული მართლმსაჯულების ძირითადი პრინციპები

1. ბავშვზე მორგებული მართლმსაჯულება უზრუნველყოფს ბავშვის ყველა უფლების პატივისცემასა და ეფექტიან რეალიზებას ბავშვის მონაწილეობის, მისი საუკეთესო ინტერესებისთვის უპირატესობის მინიჭების, ბავშვის ღირსების პატივისცემის, უთანასწორო მოპყრობის დაუშვებლობისა და კანონის უზენაესობის პრინციპების საფუძველზე. # # #

2. ბავშვს უფლება აქვს, ისარგებლოს მართლმსაჯულების ისეთი სისტემით, რომელსაც ახორციელებენ სპეციალიზებული პროფესიონალები და რომელიც არის ბავშვისთვის ხელმისაწვდომი, მისი ასაკის შესაბამისი, ბავშვისთვის ადვილად აღსაქმელი, სწრაფი, სამართლიანი, თანამიმდევრული, მისი უფლებებისა და საჭიროებებისთვის მორგებული, ბავშვის ღირსებისა და პირადი ცხოვრების მიმართ პატივისცემის გამომხატველი.

3. სახელმწიფო იღებს ყველა აუცილებელ ადმინისტრაციულ და სხვა ზომას ბავშვზე მორგებული მართლმსაჯულების უფლების რეალიზებისთვის ამ კოდექსის, ბავშვის უფლებათა კონვენციის, მისი დამატებითი ოქმებისა და საქართველოს სხვა საერთაშორისო ხელშეკრულებების შესაბამისად.

4. მართლმსაჯულებაზე ბავშვის უფლების რეალიზებისთვის სახელმწიფომ უნდა უზრუნველყოს შემდეგი ძირითადი გარანტიები:

ა) ბავშვისთვის ინფორმაციის, კონსულტაციისა და იურიდიული დახმარების ადაპტირებული ფორმით ხელმისაწვდომობა, მათ შორის, სატელეფონო ცხელი ხაზის, ინტერნეტგვერდებისა და სოციალური მედიის სხვა საშუალებების გამოყენებით;

ბ) ბავშვზე მორგებული პროცედურები და მექანიზმები, მათ შორის, საქართველოს სახალხო დამცველისადმი მიმართვის, ადმინისტრაციული საჩივრისა და განცხადების, ადმინისტრაციულ და სამოქალაქო დავებზე სასამართლოსთვის წარსადგენი სარჩელისა და განცხადების ადაპტირებული ფორმები და კომუნიკაციის საშუალებები;

გ) ბავშვის უფლება, ადმინისტრაციულ წარმოებასა და სასამართლოს მიერ საქმის განხილვის პროცესში მონაწილეობა მიიღოს უშუალოდ ან/და მის მიერ არჩეული წარმომადგენლის მეშვეობით, საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით;

დ) ბავშვთან დაკავშირებული ადმინისტრაციული ორგანოს ან სასამართლოს გადაწყვეტილების ბავშვზე მორგებული პროცედურით აღსრულება;

ე) ნებისმიერი საჯარო ან კერძო სამართლის იურიდიული პირის ან ფიზიკური პირის ქმედების ან გადაწყვეტილების ადმინისტრაციული წესით ან/და სასამართლო წესით გასაჩივრებისა და ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნის ადაპტირებული მექანიზმები და პროცედურები;

ვ) ბავშვის პერსონალური მონაცემებისა და ოჯახური ცხოვრების დაცვა ადმინისტრაციული წარმოებისა და სასამართლოს მიერ მართლმსაჯულების განხორციელების ყველა სტადიაზე.

5. ამ თავის დებულებები ვრცელდება ბავშვთან დაკავშირებულ ადმინისტრაციულ წარმოებაზე, სასამართლოში მიმდინარე ადმინისტრაციულ და სამოქალაქო სამართალწარმოებებზე, მათ შორის, საოჯახო დავებზე. სისხლის სამართლის დანაშაულისა და ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის საქმეთა წარმოება წესრიგდება არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების კოდექსით.

მუხლი 70. ინფორმაცია და კონსულტაცია

1. სახელმწიფო ახორციელებს ყველა შესაბამის ადმინისტრაციულ, სოციალურ და საგანმანათლებლო ღონისძიებას საზოგადოებისთვის, განსაკუთრებით − ბავშვისა და მისი ოჯახისთვის, ბავშვის უფლებებისა და ამ უფლებების დაცვის მექანიზმების შესახებ ინფორმაციის მისაწოდებლად ამ კოდექსის, საქართველოს კონსტიტუციის, ბავშვის უფლებათა კონვენციის, მისი დამატებითი ოქმებისა და სხვა საერთაშორისო სამართლებრივი აქტების შესაბამისად.

2. მშობელი, ბავშვის აღზრდისთვის პასუხისმგებელი სხვა პირი ვალდებულია ბავშვს მისი განვითარების შესაძლებლობის გათვალისწინებით მიაწოდოს ინფორმაცია და რჩევა-დარიგებები ბავშვის უფლებების, ამ უფლებების დარღვევის შემთხვევაში დაცვის საშუალებებისა და სხვათა უფლებების პატივისცემის შესახებ.

3. სკოლამდელი, ზოგადსაგანმანათლებლო და პროფესიული განათლების სისტემებში და ალტერნატიული ზრუნვის ყველა მომსახურების მიწოდებისას ბავშვმა უნდა მიიღოს ინფორმაცია საკუთარი უფლებების, ამ უფლებების დარღვევის შემთხვევაში არსებული კონფიდენციალური კონსულტაციის, მხარდაჭერისა და გასაჩივრების პროცედურებისა და მექანიზმების და სხვათა უფლებების პატივისცემის შესახებ.

4. სისხლის, ადმინისტრაციული ან სამოქალაქო სამართლის საკითხებზე მართლმსაჯულების სისტემასთან ბავშვის პირველივე კონტაქტისას უფლებამოსილი ორგანო ვალდებულია ბავშვს მიაწოდოს ინფორმაცია მართლმსაჯულების პროცესის, მასში ბავშვის მონაწილეობის, მხარდაჭერისა და გასაჩივრების მექანიზმების შესახებ, მათ შორის, ინფორმაცია შემდეგ საკითხებზე:

ა) ბავშვის უფლებები და როლი სასამართლო ან ადმინისტრაციულ პროცესში;

ბ) მხარდაჭერის მექანიზმები პროცესში მონაწილეობისთვის;

გ) პროცესის შესაძლო შედეგები;

დ) პროცესის ადგილი და თარიღი − როდესაც ბავშვი პროცესის უშუალო მონაწილეა;

ე) გადაწყვეტილების გასაჩივრების მექანიზმები;

ვ) დამრღვევისგან ან სახელმწიფოსგან სასამართლოს მეშვეობით ან სხვა, ალტერნატიული გზით ანაზღაურების მიღების შესაძლებლობა;

ზ) დამხმარე სერვისების (ჯანმრთელობის დაცვის სერვისი, ფსიქოსოციალური დახმარების სერვისი, თარჯიმნის მომსახურება და სხვა) ან სასწრაფო ფინანსური დახმარების მიღების შესაძლებლობა.

5. ბავშვს ინფორმაცია უნდა მიეწოდოს და კონსულტაცია უნდა გაეწიოს კულტურული მგრძნობიარობის გათვალისწინებით, მისი ასაკის, სქესისა და ინდივიდუალური შესაძლებლობების შესაბამისად, მისთვის გასაგები ენით ან/და კომუნიკაციის სხვა, დამხმარე საშუალებებით.

6. საქართველოს სახალხო დამცველი ახორციელებს საინფორმაციო და საგანმანათლებლო ღონისძიებებს ბავშვის, განსაკუთრებით − სოციალური საფრთხის წინაშე მყოფი ბავშვის, უფლებათა და თავისუფლებათა სფეროში „საქართველოს სახალხო დამცველის შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის შესაბამისად.

მუხლი 71. ბავშვის პერსონალური მონაცემების დაცვა

1. დაუშვებელია, რაიმე ფორმით, მათ შორის, მედიის საშუალებით, საჯარო გახდეს ადმინისტრაციულ წარმოებაში ან სასამართლო პროცესში მონაწილე ბავშვის პერსონალური მონაცემები, რომლებითაც შეიძლება გამჟღავნდეს ან არაპირდაპირ მიეთითოს ბავშვის ვინაობა (გამოსახულება, ბავშვის ან მისი ოჯახის წევრების დეტალური აღწერა, სახელები, მისამართები, აუდიო- და ვიდეოჩანაწერები და მსგავსი ინფორმაცია).

2. დაუშვებელია, რაიმე ფორმით, მათ შორის, მედიის საშუალებით, საჯარო გახდეს ბავშვის პერსონალურ მონაცემთა შემცველი ისეთი დოკუმენტი ან ჩანაწერი, რომელიც უკავშირდება ბავშვის მიმართ დისციპლინური ზომის გამოყენებას, ბავშვის მიმართ ან მის მიერ ჩადენილი ძალადობის შემთხვევას, ბავშვის ჯანმრთელობის მდგომარეობას, შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ბავშვის ან ღარიბი ოჯახის სოციალური დახმარების ან საქველმოქმედო პროგრამაში ბავშვის მონაწილეობას და ბავშვთან დაკავშირებულ სხვა, მსგავსი შინაარსის ინფორმაციას.

3. ბავშვის პერსონალურ მონაცემთა დამუშავება დასაშვებია მხოლოდ საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად.

4. სახელმწიფო უზრუნველყოფს ბავშვის პერსონალურ მონაცემთა დაცვის საკანონმდებლო მოწესრიგებას და განათლების, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის, მართლმსაჯულებისა და სხვა სფეროებში ადგენს ერთიან სტანდარტებს ბავშვის უფლებათა საკითხებზე საერთაშორისო სამართლებრივი აქტების, საქართველოს კონსტიტუციის, ამ კოდექსისა და „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის შესაბამისად.

მუხლი 72. მულტიდისციპლინური მიდგომა

1. ადმინისტრაციული წარმოება და სასამართლო პროცესი სამოქალაქო და ადმინისტრაციული სამართლის საქმეებზე ბავშვის მონაწილეობით ან/და ბავშვთან დაკავშირებულ ნებისმიერ საკითხზე უნდა განხორციელდეს მულტიდისციპლინური მიდგომით, ბავშვის ფსიქოლოგიური, სოციალური, ემოციური და ფიზიკური ჯანმრთელობის შეფასებისა და მისი საუკეთესო ინტერესების დადგენის მიზნით.

2. შესაბამისი ადმინისტრაციული ორგანო და სასამართლო მულტიდისციპლინურ მიდგომას ახორციელებენ ბავშვის საკითხებზე მომუშავე სახელმწიფო უწყებების სპეციალისტებს, მოწვეულ ექსპერტებს ან/და ორგანიზაციებს შორის ფორმალური თანამშრომლობის პროცედურით.

3. დანაშაულის შედეგად დაზარალებული, დანაშაულის მოწმე და დანაშაულის მსხვერპლი ბავშვების მიმართ მულტიდისციპლინური მიდგომა ხორციელდება ერთ სივრცეში, სოციალური მუშაკების, სასამართლო ექსპერტების, სამედიცინო ექსპერტების, ფსიქოლოგების, პედიატრების, პოლიციელების, პროკურორებისა და ადვოკატების ერთობლივი მონაწილეობით, ამ ბავშვთა განმეორებითი გამოკითხვისა და ხელახალი ვიქტიმიზაციის თავიდან აცილების მიზნით.

მუხლი 73. პროფესიონალთა სპეციალიზაცია

1. სახელმწიფომ უნდა განახორციელოს ღონისძიებები განათლების, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის, იურიდიულ, სამართალდაცვით, სპორტის, კულტურისა და დასვენების სფეროებში ბავშვთან მომუშავე პირების (პროფესიონალების) პიროვნული და პროფესიული შესაბამისობის უზრუნველსაყოფად, რათა თავიდან იქნეს აცილებული შესაბამის სფეროში ბავშვის მიმართ ძალადობის ნებისმიერი ფორმის რისკები და საფრთხეები.

2. ბავშვთან მომუშავე პირმა (პროფესიონალმა) უნდა გაიაროს აუცილებელი ინტერდისციპლინური მომზადება ბავშვის უფლებების, სხვადასხვა ასაკის ბავშვთა საჭიროებებისა და ბავშვზე მორგებული მართლმსაჯულების საკითხებზე. ამასთანავე, ბავშვთან მომუშავე პირი (პროფესიონალი) უნდა გადამზადდეს ნებისმიერი ასაკისა და განვითარების დონის ბავშვთან, განსაკუთრებით − სოციალური საფრთხის წინაშე მყოფ ბავშვთან, კომუნიკაციის მეთოდებთან დაკავშირებით.

3. ბავშვის უფლებებთან დაკავშირებულ ნებისმიერ ადმინისტრაციულ წარმოებაში, სასამართლოში სამოქალაქო და ადმინისტრაციული სამართლის საქმეთა წარმოებაში მონაწილე ყველა პირი უნდა იყოს სპეციალიზებული კანონით დადგენილი სპეციალიზაციის სტანდარტების შესაბამისად.

4. პროფესიონალთა სპეციალიზაციის ინსტიტუციური სისტემა მოიცავს ბავშვთან მომუშავე და ბავშვის საკითხებზე მომუშავე ადვოკატების, პროკურორების, პოლიციელების, მოსამართლეების, მედიატორების, სოციალური მუშაკების, ფსიქოლოგებისა და სხვა სპეციალისტების შერჩევის, მოსამზადებელი და განგრძობადი სწავლების, პროფესიული განვითარებისა და კარიერული წინსვლის, საქმიანობის ხარისხის კონტროლისა და ეთიკური სტანდარტების უზრუნველყოფას.

მუხლი 74. ბავშვზე მორგებული პროცესი

1. ყველა ბავშვს აქვს თანაბარი უფლება, მისი საქმე განხილულ იქნეს სამართლიანად და ამ უფლების შემადგენელი ყველა პრინციპის (მათ შორის, კანონიერების, თანაზომიერების, უდანაშაულობის პრეზუმფციის პრინციპების) მიხედვით, აგრეთვე აქვს სასამართლოსთვის მიმართვისა და გასაჩივრების უფლება, იურიდიული დახმარებისა და იურიდიული კონსულტაციის მიღების უფლება.

2. საქმის სამართლიან განხილვაზე ბავშვის უფლება ვრცელდება როგორც დისციპლინურ წარმოებაზე ან/და ადმინისტრაციულ წარმოებაზე, ისე სასამართლოში სისხლის, ადმინისტრაციული და სამოქალაქო სამართლის საქმეებზე მიმდინარე სამართალწარმოებაზე. დაუშვებელია ამ უფლების ბავშვის საუკეთესო ინტერესების დაცვაზე მითითებით შეზღუდვა.

3. ბავშვს აქვს ადვოკატის მოწვევის უფლება. სახელმწიფო ბავშვისთვის უზრუნველყოფს უფასო იურიდიულ დახმარებას, როდესაც მას მოწვეული ადვოკატი არ ჰყავს.

მუხლი 75. ბავშვის მიერ ადმინისტრაციული ორგანოსთვის ან სასამართლოსთვის მიმართვის უფლება და ძირითადი საპროცესო გარანტიები

1. ბავშვს უფლება აქვს, მიმართოს ადმინისტრაციულ ორგანოს ან სასამართლოს უშუალოდ ან თავისი წარმომადგენლის მეშვეობით, საკუთარი უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვის ან/და მასთან დაკავშირებული ნებისმიერი გადაწყვეტილების ან ქმედების გასაჩივრების მიზნით.

2. ბავშვზე მორგებული მართლმსაჯულება უნდა განხორციელდეს ბავშვის საუკეთესო ინტერესების უპირატესი გათვალისწინებით, რაც გულისხმობს მართლმსაჯულების განხორციელების ყველა სტადიაზე ბავშვისთვის ხელმისაწვდომ და აღქმად პროცედურებს.

3. სარჩელის აღძვრამდე ან მისი აღძვრის შემდეგ სასამართლო უფლებამოსილია მხარეთა შუამდგომლობის საფუძველზე მიიღოს გადაწყვეტილება მოპასუხის მიმართ უზრუნველყოფის ღონისძიების გამოყენების შესახებ, რათა თავიდან იქნეს აცილებული მოსარჩელისთვის შესაძლო გამოუსწორებელი ზიანის მიყენება.

4. სრულწლოვანი პირის მიერ ბავშვის მიმართ ჩადენილი არცერთი ფორმის ძალადობის საქმე არ ექვემდებარება სასამართლო მედიაციას და მორიგებას.

მუხლი 76. ბავშვის საქმის პრიორიტეტული განხილვა

1. ადმინისტრაციულმა ორგანომ და სასამართლომ ბავშვთან დაკავშირებული შუამდგომლობის, საჩივრისა და სარჩელის განხილვას პრიორიტეტი უნდა მიანიჭონ.

2. ბავშვის უფლებებისა და ინტერესების უზრუნველყოფასთან დაკავშირებულ საკითხებს სასამართლო განიხილავს საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესებისა და ვადების დაცვით.

3. კანონით დადგენილია ბავშვთან დაკავშირებული ადმინისტრაციული ორგანოს ან სასამართლოს გადაწყვეტილების პრიორიტეტული აღსრულების მექანიზმი იმ შემთხვევისთვის, როდესაც ამას ბავშვის საუკეთესო ინტერესები მოითხოვს.

მუხლი 77. ხანდაზმულობის ვადა

ბავშვის მიმართ სექსუალური, ეკონომიკური, ოჯახში ძალადობის ან სხვა ფორმის ძალადობის შემთხვევაში ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნით სასამართლოსთვის მიმართვის უფლების ხანდაზმულობის ვადა ჩერდება ბავშვის მიერ სრულწლოვანების მიღწევამდე ან არასრულწლოვანების პერიოდში სასამართლოსთვის მიმართვამდე.

მუხლი 78. ბავშვის უფლება საკუთარი მოსაზრების გამოხატვაზე და მის სათანადოდ გათვალისწინებაზე

1. ბავშვთან დაკავშირებულ ადმინისტრაციულ წარმოებასა და სასამართლოში მიმდინარე სამართალწარმოებაში ბავშვს გარანტირებული აქვს შესაძლებლობა, საქმის განხილვის ნებისმიერ სტადიაზე გამოხატოს საკუთარი მოსაზრება ამ საქმესთან დაკავშირებით.

2. ბავშვის უფლება, მოუსმინონ, არ შეიძლება შეიზღუდოს მის ასაკზე ან სხვა გარემოებაზე მითითებით. ბავშვს უნდა მიეცეს საკუთარი მოსაზრების მისთვის სასურველი ფორმით გამოხატვის შესაძლებლობა.

3. შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ბავშვს უნდა შეექმნას შესაბამისი პირობები, რომლებიც აუცილებელია მის მიერ მოსაზრების გამოსახატავად.

4. ბავშვმა მოსაზრება ადმინისტრაციული ორგანოს ან სხვა მესამე პირის გავლენის გარეშე უნდა გამოხატოს.

5. ბავშვის მიერ მოსაზრების გამოხატვის პროცესს დაკითხვის ფორმა არ უნდა ჰქონდეს. ის მეგობრულ გარემოში თავისუფალი დიალოგის სახით უნდა განხორციელდეს. დიალოგს უნდა ჰქონდეს არა ბავშვთან პაექრობის, არამედ მისი მხარდაჭერის ხასიათი.

მუხლი 79. ბავშვის უფლება იურიდიულ დახმარებაზე

1. ბავშვს უფლება აქვს, ამ კოდექსით დადგენილი წესით მიიღოს თანამიმდევრული და კვალიფიციური იურიდიული კონსულტაცია ან/და იურიდიული დახმარება სახელმწიფოს ხარჯზე, მისი ასაკის, ინდივიდუალური შესაძლებლობებისა და საჭიროებების გათვალისწინებით, მისთვის გასაგები ენით, სათანადო კომუნიკაციის საშუალებებით.

2. საჯარო სამართლის იურიდიული პირი − იურიდიული დახმარების სამსახური უზრუნველყოფს საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით ბავშვისთვის ან/და მშობლისთვის ან ბავშვის აღზრდისთვის პასუხისმგებელი სხვა პირისთვის უფასო იურიდიული კონსულტაციის ან/და იურიდიული დახმარების გაწევას ბავშვის უფლებებთან დაკავშირებულ საკითხებზე.

3. საჯარო სამართლის იურიდიული პირი − იურიდიული დახმარების სამსახური უზრუნველყოფს ბავშვისთვის იურიდიული კონსულტაციის ან/და იურიდიული დახმარების ხელმისაწვდომობას ტელეფონით, ადაპტირებული ინტერნეტგვერდებით, ბეჭდური და სხვა საშუალებებით.

4. საჯარო სამართლის იურიდიული პირი − იურიდიული დახმარების სამსახური უზრუნველყოფს ინფრასტრუქტურის, მიმართვის ფორმებისა და ყველა სხვა მომსახურების ხელმისაწვდომობას ბავშვზე მორგებული მართლმსაჯულების სტანდარტების თანახმად.

მუხლი 80. ბავშვის უფლება მის წარმომადგენლობაზე

1. ბავშვს უფლება აქვს, ადმინისტრაციულ წარმოებაში ან სასამართლო პროცესში მონაწილეობა მიიღოს უშუალოდ ან/და თავისი წარმომადგენლის მეშვეობით, რომელიც შეიძლება იყოს ბავშვის კანონიერი წარმომადგენელი ან მის მიერ არჩეული სხვა საპროცესო წარმომადგენელი.

2. ბავშვის მიერ წარმომადგენლის არჩევისას განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს ისეთ შემთხვევას, როდესაც ბავშვის მშობელი, ოჯახის სხვა წევრი ან ალტერნატიული ზრუნვის განხორციელებისთვის პასუხისმგებელი პირი სავარაუდო მოძალადეა.

მუხლი 81. გადაწყვეტილების დასაბუთების საფუძვლები

1. ბავშვის უფლებებთან დაკავშირებულ საქმეზე გადაწყვეტილების მიღებისას და დასაბუთებისას ადმინისტრაციულმა ორგანომ უპირატესობა უნდა მიანიჭოს ბავშვის საუკეთესო ინტერესებს.

2. ბავშვის უფლებებთან დაკავშირებულ საქმეზე გადაწყვეტილების მიღებისას და დასაბუთებისას სასამართლომ უპირატესობა უნდა მიანიჭოს ბავშვის საუკეთესო ინტერესებს.

3. ბავშვის საუკეთესო ინტერესებისთვის უპირატესობის მინიჭების (მათი უპირატესი გათვალისწინების) მიზნით ადმინისტრაციული ორგანოს ან სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილება დასაბუთებული უნდა იყოს შემდეგი საბაზისო კრიტერიუმების მიხედვით:

ა) ბავშვის ფიზიკური და ფსიქოლოგიური დაცვა და უსაფრთხოება;

ბ) ბავშვისთვის განათლების, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის, ფსიქოსოციალური მხარდაჭერისა და რეაბილიტაციის შეუფერხებელი ხელმისაწვდომობა;

გ) ბავშვის მიმართ ძალადობის ნებისმიერი ფორმის, მისი შეურაცხყოფისა და საფრთხის თავიდან აცილება;

დ) ბავშვის ჰარმონიული განვითარების ხელშეწყობა, მისი პიროვნების, ინდივიდუალური შესაძლებლობებისა და ინტერესების პატივისცემა;

ე) ბავშვის მოსაზრებები;

ვ) ბავშვსა და მის მშობელს ან ბავშვის აღზრდისთვის პასუხისმგებელ სხვა პირს შორის ურთიერთობა;

ზ) ორივე მშობელთან ბავშვის ურთიერთობის შენარჩუნების ან აღდგენის შესაძლებლობა;

თ) ბავშვის მოსაზრების საწინააღმდეგო გადაწყვეტილების მიღების შემთხვევაში, მისი აღსრულების ეტაპზე ბავშვისთვის შესაძლო ზიანის მიყენების თავიდან აცილების კონკრეტული ღონისძიებები;

ი) სხვა საკითხები, რომლებიც პირდაპირ ან ირიბად გავლენას ახდენს ბავშვის უფლებებზე და საქმის სამართლიანი პროცესის პრინციპების დაცვით გადაწყვეტაზე.

წიგნი III
ბავშვის უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვისა და მხარდაჭერის ინსტიტუციური გარანტიები

თავი XI
ზოგადი საფუძვლები

მუხლი 82. ბავშვის უფლებრივ მდგომარეობაზე ზეგავლენის შეფასების მექანიზმი

1. ბავშვის საუკეთესო ინტერესებისთვის უპირატესობის მინიჭების პრინციპის დაცვით სახელმწიფო უზრუნველყოფს ბავშვის უფლებრივ მდგომარეობაზე ზეგავლენის შეფასების მექანიზმის დანერგვას სახელმწიფო პოლიტიკის შემუშავების, კანონის მიღების, საქართველოს სახელმწიფო ბიუჯეტის დაგეგმვის, სახელმწიფო და მუნიციპალური პროგრამების შემუშავებისა და განხორციელების დროს.

2. ბავშვის უფლებრივ მდგომარეობაზე ზეგავლენის შეფასების მექანიზმი გულისხმობს გადაწყვეტილების მიღებამდე ბავშვის ან ბავშვთა ჯგუფის უფლებებზე ამ გადაწყვეტილების ზეგავლენის მოსალოდნელი შედეგების წინასწარ შეფასებას და გადაწყვეტილების აღსრულების შემდეგ მონიტორინგის რეგულარულად განხორციელებას.

3. სახელმწიფო ვალდებულია ბავშვის უფლებრივ მდგომარეობაზე ზეგავლენის შეფასების მექანიზმის დასანერგად განახორციელოს ყველა საჭირო ადმინისტრაციული და სხვა ღონისძიება:

ა) საქართველოს პარლამენტის მიერ ახალი კანონის მიღების ან/და საკანონმდებლო ცვლილების განხორციელების დროს და საქართველოს სახელმწიფო ბიუჯეტის დაგეგმვისას ნებისმიერ საკითხთან დაკავშირებით, რომელიც პირდაპირ ან ირიბად გავლენას მოახდენს ბავშვის ან ბავშვთა ჯგუფის უფლებებზე;

ბ) საქართველოს მთავრობის მიერ კანონის ან კანონქვემდებარე აქტის პროექტის შემუშავებისას, რომელიც პირდაპირ ან ირიბად გავლენას მოახდენს ბავშვის ან ბავშვთა ჯგუფის უფლებებზე;

გ) მუნიციპალიტეტის ორგანოების მიერ ადგილობრივი მნიშვნელობის ნორმატიული სამართლებრივი აქტის შემუშავებისას, რომელიც პირდაპირ ან ირიბად გავლენას მოახდენს ბავშვის ან ბავშვთა ჯგუფის უფლებებზე.

მუხლი 83. ანგარიშვალდებულება, კოორდინაცია და მონიტორინგი

1. სახელმწიფო პოლიტიკა და პროგრამები უნდა შემუშავდეს და განხორციელდეს განათლების, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის და მართლმსაჯულების სფეროებს შორის კოორდინაციითა და უწყებათაშორისი თანამშრომლობით, ბავშვების, აკადემიური წრეების, სამოქალაქო ორგანიზაციებისა და მედიის წარმომადგენელთა მონაწილეობით.

2. საქართველოს ტერიტორიაზე ბავშვის უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვის მონიტორინგსა და შეფასებას ახორციელებენ: საქართველოს პარლამენტი, საქართველოს მთავრობის მიერ შექმნილი შესაბამისი უწყებათაშორისი თანამშრომლობის კომისიები, მუნიციპალიტეტები, საქართველოს სახალხო დამცველი, ადგილობრივი და საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაციები.

[ 3. ამ კოდექსით განსაზღვრული მიზნების მიღწევისთვის სახელმწიფო და მუნიციპალიტეტის ორგანოთა თანამშრომლობის უზრუნველსაყოფად საქართველოს მთავრობა ქმნის უწყებათაშორისი კოორდინაციის ინსტიტუციურ მექანიზმს. უწყებათაშორისი კოორდინაციის ინსტიტუციური მექანიზმის შესახებ დებულებას ამტკიცებს საქართველოს მთავრობა. (ამოქმედდეს 2025 წლის 1 იანვრიდან)]

საქართველოს 2023 წლის 17 მაისის კანონი №2924 – ვებგვერდი, 25.05.2023წ.

მუხლი 84. მონაცემთა შეგროვება და ანალიზი

1. სახელმწიფო ქმნის მონაცემთა შეგროვებისა და ანალიზის ერთიან ელექტრონულ სისტემას, რომელიც ითვალისწინებს სხვადასხვა სფეროში ბავშვის უფლებების რეალიზების ამსახველი სტატისტიკური მონაცემების, მათ შორის, ბავშვებისადმი უთანასწორო მოპყრობის, ბავშვის მიმართ ძალადობის მიზეზებისა და შედეგების, შემთხვევებისა და მსჯავრდების რაოდენობების, შესაბამისი პრევენციული და რეაგირების ღონისძიებების ეფექტიანობის შესახებ მონაცემების, შეგროვებასა და ანალიზს.

[ 1. ამ კოდექსის 83-ე მუხლის მე-3 ნაწილით განსაზღვრული უწყებათაშორისი კოორდინაციის ინსტიტუციური მექანიზმის ეფექტიანობის უზრუნველსაყოფად, პერსონალური მონაცემების დაცვის მარეგულირებელი კანონმდებლობის შესაბამისად, სახელმწიფო ქმნის მონაცემთა შეგროვებისა და ანალიზის ერთიან ელექტრონულ სისტემას, რომელიც ითვალისწინებს სხვადასხვა სფეროში ბავშვის უფლებების რეალიზების ამსახველი სტატისტიკური მონაცემების, მათ შორის, ბავშვებისადმი უთანასწორო მოპყრობის, ბავშვის მიმართ ძალადობის მიზეზებისა და შედეგების, მსჯავრდების შემთხვევების რაოდენობის, შესაბამისი პრევენციული და რეაგირების ღონისძიებების ეფექტიანობის შესახებ მონაცემების, შეგროვებასა და ანალიზს. მონაცემთა შეგროვებისა და ანალიზის ერთიანი ელექტრონული სისტემისა და ბავშვის პერსონალური მონაცემების დაცვის ინსტრუქციას ამტკიცებს საქართველოს მთავრობა. (ამოქმედდეს 2025 წლის 1 იანვრიდან)]

2. სახელმწიფო მონაცემებს აგროვებს ბავშვის ყველა უფლებასთან დაკავშირებით შემუშავებული ინდიკატორების მიხედვით და მონაცემთა ანალიზის შედეგების გათვალისწინებით შეიმუშავებს ინფორმირებულ ბავშვის უფლებათა დაცვის სახელმწიფო პოლიტიკას.

[ 2 ¹. უწყებათაშორისი კოორდინაციის ინსტიტუციური მექანიზმის ფუნქციონირებისთვის ბავშვის პერსონალური მონაცემების დამუშავება დასაშვებია ბავშვის სიცოცხლისთვის, ჯანმრთელობისთვის ან უსაფრთხოებისთვის ან/და ბავშვის საუკეთესო ინტერესისთვის ან მისი უფლებისთვის მიყენებული ზიანის ან მოსალოდნელი რისკების შემცველი შემთხვევის გამოვლენის ან/და მართვის მიზნებისთვის და ამ მიზნების ფარგლებში, „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის შესაბამისად. (ამოქმედდეს 2025 წლის 1 იანვრიდან)]

3. სახელმწიფო უზრუნველყოფს საზოგადოებისთვის სტატისტიკური მაჩვენებლებისა და კვლევის შედეგების შესახებ ინფორმაციის მიწოდებას.

4. სახელმწიფო ახორციელებს სათანადო ღონისძიებებს, მათ შორის, ექსპერტთა ჯგუფის მონაწილეობით, ბავშვის მიმართ ძალადობის პრევენციისა და აღმოფხვრის საკითხების საერთაშორისო თანამშრომლობის ფარგლებში განსახილველად.

5. ამ მუხლით განსაზღვრულ უფლებამოსილებას ახორციელებს საქართველოს მთავრობა.

საქართველოს 2023 წლის 17 მაისის კანონი №2924 – ვებგვერდი, 25.05.2023წ.

მუხლი 85. ბავშვის უფლებების დაცვის უზრუნველყოფა

1. ამ კოდექსით გათვალისწინებული ბავშვის უფლებების ეფექტიანი დაცვისა და მხარდაჭერის უზრუნველსაყოფად უფლებამოსილი სახელმწიფო ორგანო შეიმუშავებს ბავშვის უფლებების დაცვისა და მხარდაჭერის პროგრამებს.

2. ამ კოდექსის საფუძველზე შესაბამისი სახელმწიფო და მუნიციპალიტეტის ორგანოების მიერ ბავშვის უფლებების დაცვისა და მხარდაჭერის პროგრამების შემუშავებისა და განხორციელების მიზნებია:

ა) ბავშვის სოციალური განვითარების ხელშეწყობა;

ბ) ბავშვის განათლების ხელშეწყობა;

გ) ბავშვის ჯანმრთელობის დაცვის ხელშეწყობა;

დ) ბავშვზე ზრუნვის ხელშეწყობა;

ე) შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ბავშვის ინდივიდუალური საჭიროებების უზრუნველყოფის ხელშეწყობა;

ვ) ბავშვზე ზრუნვის დაწესებულების ფუნქციონირების უზრუნველყოფა.

3. ბავშვის მხარდაჭერის პროგრამას ახორციელებს უფლებამოსილი სახელმწიფო ორგანო. ამასთანავე, ეს პროგრამა შეიძლება განახორციელონ მუნიციპალიტეტმა და კერძო სამართლის სამეწარმეო და არასამეწარმეო (არაკომერციულმა) იურიდიულმა პირებმა უფლებამოსილი სახელმწიფო ორგანოს მიერ შემუშავებული პროგრამის ფარგლებში, საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით.

4. კერძო სამართლის იურიდიული პირის მიერ ბავშვის მხარდაჭერის ღონისძიების განხორციელება დასაშვებია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ის აკმაყოფილებს საქართველოს კანონმდებლობის მოთხოვნებს და ითვალისწინებს ბავშვის საუკეთესო ინტერესებს.

5. კერძო სამართლის იურიდიული პირის მიერ ბავშვის მხარდაჭერის ღონისძიების განხორციელება კოორდინირებული უნდა იყოს საჯარო დაწესებულების შესაბამის ღონისძიებასთან.

6. ბავშვის მხარდაჭერის სახელმწიფო პროგრამას შეიმუშავებს უფლებამოსილი სამინისტრო და ამტკიცებს საქართველოს მთავრობა.

მუხლი 86. ბავშვის მხარდაჭერის ორგანიზაციის ხელშეწყობა

1. სახელმწიფო ორგანომ და მუნიციპალიტეტის ორგანოებმა ბავშვთა საკითხებზე მომუშავე არასამთავრობო ორგანიზაციის საქმიანობას ხელი უნდა შეუწყონ და ამ ორგანიზაციამ ბავშვთა მხარდაჭერის პროგრამა უნდა განახორციელოს აღნიშნული ორგანიზაციის წესდებით გათვალისწინებული დამოუკიდებლობის პრინციპისა და საქართველოს კანონმდებლობის მოთხოვნების დაცვით.

2. ბავშვთა დაცვის არასამთავრობო ორგანიზაცია, შესაბამისი პასუხისმგებლობის გათვალისწინებით, ბავშვთა მხარდაჭერის პროგრამას შეიმუშავებს და ახორციელებს დამოუკიდებლად ან ბავშვთა საკითხებზე მომუშავე სხვა არასამთავრობო ორგანიზაციასთან თანამშრომლობით და სახელმწიფო და მუნიციპალიტეტის ორგანოებთან კოორდინაციით.

3. ბავშვთა დაცვის არასამთავრობო ორგანიზაციის საქმიანობა უნდა ეფუძნებოდეს ამ კოდექსით დადგენილ პრინციპებსა და მოთხოვნებს; ამასთანავე, მათი დაცვა და პატივისცემა გამოხატული უნდა იყოს საჯაროდ, მათ შორის, ამ ორგანიზაციის წესდებით.

მუხლი 87. ბავშვის მხარდაჭერის ორგანიზაციული მოწყობის ფორმები

1. ბავშვის მხარდაჭერის განმახორციელებელი ორგანოები იქმნება სახელმწიფო ან მუნიციპალიტეტის ორგანოების მიერ ან ფუნქციონირებს ბავშვის დახმარების სფეროში მომუშავე კერძო სამართლის სამეწარმეო და არასამეწარმეო (არაკომერციული) იურიდიული პირების ფორმით.

2. სახელმწიფო ორგანო და მუნიციპალიტეტი ამ კოდექსით გათვალისწინებულ ბავშვის დაცვისა და მხარდაჭერის დაწესებულებას ქმნიან არასამეწარმეო (არაკომერციული) იურიდიული პირის ფორმით ან ბავშვის დაცვისა და მხარდაჭერის სახელმწიფო და მუნიციპალური პროგრამების განმახორციელებელ კერძო პირებს კონკურსის წესით შეარჩევენ.

3. მუნიციპალიტეტის კომპეტენციის ფარგლებში ბავშვის ძირითადი უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვისა და მხარდაჭერის სისტემის მართვის მიზნით მუნიციპალიტეტმა უნდა განსაზღვროს შესაბამისი პასუხისმგებელი სამსახური (სტრუქტურული ერთეული), რომელიც შეიმუშავებს ბავშვის უფლებების დაცვისა და მხარდაჭერის პროგრამებს და უზრუნველყოფს მათ მართვას და მათი განხორციელების კონტროლს საკუთარი ან დელეგირებული უფლებამოსილების ფარგლებში.

4. ბავშვის მხარდაჭერის განმახორციელებელი კერძო სამართლის იურიდიული პირების სამართლებრივი ფორმები განისაზღვრება მათი სადამფუძნებლო შეთანხმებებით.

5. სახელმწიფო ორგანომ ბავშვის მხარდაჭერის პოლიტიკის განსაზღვრისას უპირატესობა უნდა მიანიჭოს ბავშვის მხარდაჭერის პროგრამის ბავშვის მხარდაჭერის განმახორციელებელი კერძო დაწესებულების კონკურსის წესით შერჩევის საფუძველზე განხორციელებას.

მუხლი 88. ბავშვის მხარდაჭერის განმახორციელებელი პირების პროფესიული განვითარების სტანდარტები

1. ბავშვის დაცვისა და მხარდაჭერის სფეროში დასაქმებული პირების პროფესიული განვითარების სტანდარტები, აგრეთვე ბავშვის მომვლელის (ძიძის) ნებაყოფლობითი სერტიფიცირების წესი და მისი საქმიანობის სამართლებრივი საფუძვლები განისაზღვრება „ბავშვის დაცვისა და დახმარების სფეროში დასაქმებული პირების პროფესიული განვითარების სტანდარტების შესახებ“ დებულებით, რომელსაც შეიმუშავებს და ამტკიცებს საქართველოს მთავრობა.

2. ბავშვის მომვლელის (ძიძის) ნებაყოფლობით სერტიფიცირებას ორგანიზებას უწევს და სერტიფიცირებული ბავშვის მომვლელების (ძიძების) რეესტრს აწარმოებს საქართველოს განათლების, მეცნიერებისა და ახალგაზრდობის სამინისტრო.

საქართველოს 2021 წლის 16 მარტის კანონი №346 – ვებგვერდი, 18.03.2021წ.

საქართველოს 2023 წლის 30 ნოემბრის კანონი №3832 – ვებგვერდი, 15.12.2023წ.

თავი XII
უფლებამოსილებანი ბავშვის უფლებების დაცვისა და

მხარდაჭერის სფეროებში

მუხლი 89. საქართველოს პარლამენტის უფლებამოსილება

1. საქართველოს პარლამენტი ამ კოდექსის, საქართველოს კონსტიტუციის, ბავშვის უფლებათა კონვენციის, მისი დამატებითი ოქმებისა და საქართველოს სხვა საკანონმდებლო და კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტების შესაბამისად განსაზღვრავს ბავშვის უფლებების დაცვის სფეროში სახელმწიფო პოლიტიკის ძირითად მიმართულებებს, უზრუნველყოფს სათანადო საკანონმდებლო ბაზის შექმნასა და განვითარებას, განიხილავს და ამტკიცებს შესაბამის სახელმწიფო სტრატეგიებს, აკონტროლებს ბავშვის უფლებათა რეალიზებისა და დაცვის კუთხით საქართველოს პარლამენტის წინაშე ანგარიშვალდებული ორგანოების საქმიანობას.

2. საქართველოს პარლამენტი უზრუნველყოფს ბავშვის უფლებებისა და საუკეთესო ინტერესების უპირატეს გათვალისწინებას საკანონმდებლო საქმიანობის, საქართველოს მთავრობისა და პარლამენტის წინაშე ანგარიშვალდებული სხვა ორგანოების საქმიანობის კონტროლის, საქართველოს სახელმწიფო ბიუჯეტის მიღებისა და შესრულების კონტროლის განხორციელებისას, ბავშვის უფლებრივ მდგომარეობაზე ზეგავლენის შეფასების მექანიზმის დანერგვით.

3. ბავშვის უფლებების დაცვის სფეროში სახელმწიფო პოლიტიკის განსაზღვრის, შესაბამისი კანონმდებლობის განვითარების, ბიუჯეტირების და საპარლამენტო კონტროლის განხორციელების დროს სისტემური და კოორდინირებული მუშაობის უზრუნველსაყოფად საქართველოს პარლამენტში იქმნება ბავშვის უფლებათა დაცვის მუდმივმოქმედი საპარლამენტო საბჭო. ამ საბჭოს შექმნის წესი, შემადგენლობა, ფუნქციები და უფლებამოსილებანი განისაზღვრება საქართველოს პარლამენტის რეგლამენტითა და საბჭოს დებულებით.

მუხლი 90. საქართველოს მთავრობის უფლებამოსილება

1. ბავშვის უფლებათა დაცვის საერთაშორისო ვალდებულებების შესრულებისა და ამ კოდექსის აღსრულების მიზნით საქართველოს მთავრობა ახორციელებს სამართლებრივ, ადმინისტრაციულ, სოციალურ, საგანმანათლებლო და სხვა ღონისძიებებს, მათ შორის:

ა) უზრუნველყოფს ბავშვის უფლებათა აღიარების, რეალიზებისა და დაცვის სახელმწიფო პოლიტიკის განხორციელებას შესაბამისი სამოქმედო გეგმის შემუშავებითა და განხორციელებით;

ბ) ახორციელებს საკანონმდებლო ინიციატივებს და შეიმუშავებს კანონქვემდებარე აქტებს;

გ) საკუთარი უფლებამოსილების ფარგლებში შეიმუშავებს და ამტკიცებს ბავშვის უფლებათა განხორციელების, დაცვისა და მხარდაჭერის სახელმწიფო მიზნობრივ პროგრამებს;

დ) იღებს ბავშვის უფლებებისა და თავისუფლებების დასაცავად საჭირო სხვა ზომებს.

2. ამ მუხლით გათვალისწინებული და ბავშვის უფლებებთან დაკავშირებული ნებისმიერი სხვა გადაწყვეტილების მიღებისას ან/და ქმედების განხორციელებისას საქართველოს მთავრობა ხელმძღვანელობს ბავშვის ან ბავშვთა ჯგუფის საუკეთესო ინტერესების უპირატესი გათვალისწინების პრინციპით, რისთვისაც ამ კოდექსის შესაბამისად ქმნის ბავშვის უფლებრივ მდგომარეობაზე ზეგავლენის შეფასების ფორმალურ მექანიზმს.

3. ადამიანის უფლებათა დაცვის სფეროში, მათ შორის, ბავშვის უფლებების დაცვის სფეროში, საქართველოს მთავრობის ერთიანი სახელმწიფო პოლიტიკის შემუშავებისა და განხორციელების მიზნით იქმნება ადამიანის უფლებათა უწყებათაშორისი საბჭო.

4. გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ბავშვის უფლებათა კონვენციის განხორციელებისა და ბავშვთა უფლებების საკითხებზე მომუშავე უწყებათაშორისი კომისია კოორდინაციას უწევს საქართველოს მიერ ნაკისრი ბავშვის უფლებათა დაცვის საერთაშორისო ვალდებულებების შესრულებას და ამ კოდექსის აღსრულებას, შესაბამისი სამთავრობო სამოქმედო გეგმის შემუშავებასა და განხორციელებას.

მუხლი 91. საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს უფლებამოსილება

1. საქართველოს იუსტიციის სამინისტრო საკუთარი უფლებამოსილების ფარგლებში, ერთიანი სახელმწიფო პოლიტიკის შესაბამისად ახორციელებს სამართალშემოქმედებით საქმიანობას და უზრუნველყოფს ნორმატიული აქტების პროექტების სამართლებრივ ექსპერტიზას ბავშვის უფლებათა საკითხებზე საერთაშორისო სამართლებრივი აქტების, საქართველოს კონსტიტუციისა და ამ კოდექსის შესაბამისად.

2. საქართველოს იუსტიციის სამინისტრო უზრუნველყოფს ბავშვზე მორგებული მართლმსაჯულების მიდგომების დანერგვას ამ სამინისტროსადმი დაქვემდებარებული ადმინისტრაციული ორგანოების მიერ განხორციელებული ადმინისტრაციული წარმოებისა და სამართალწარმოების პროცესებში.

3. საქართველოს იუსტიციის სამინისტრო საკუთარი უფლებამოსილების ფარგლებში, საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად ახორციელებს საქართველოს ადამიანის უფლებათა დაცვის ეროვნული სტრატეგიითა და სამოქმედო გეგმით გათვალისწინებულ ბავშვის უფლებების დაცვის ღონისძიებებს, ბავშვის მიმართ და ბავშვთა შორის დანაშაულის პრევენციის, ბავშვის რესოციალიზაცია-რეაბილიტაციის და სხვა ღონისძიებებს.

მუხლი 92. საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს უფლებამოსილება

1. საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო საკუთარი უფლებამოსილების ფარგლებში, ერთიანი სახელმწიფო პოლიტიკის შესაბამისად ახორციელებს სათანადო პროგრამებსა და ღონისძიებებს ბავშვის კეთილდღეობის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის, ძალადობისგან ბავშვის დაცვის და სხვა მიზნებით, ამ კოდექსისა და საქართველოს სხვა სამართლებრივი აქტების შესაბამისად.

2. საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო საკუთარი უფლებამოსილების ფარგლებში, ერთიანი სახელმწიფო პოლიტიკის შესაბამისად ახორციელებს ამ კოდექსით განსაზღვრულ უფლებამოსილებებს სახელმწიფო ხელისუფლების ორგანოებსა და მუნიციპალიტეტის ორგანოებთან თანამშრომლობით და კერძო სამართლის იურიდიული პირებისა და სპეციალისტების მონაწილეობით.

3. საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო უზრუნველყოფს ბავშვზე მორგებული მართლმსაჯულების მიდგომების დანერგვას ამ სამინისტროსადმი დაქვემდებარებული ადმინისტრაციული ორგანოების მიერ განხორციელებული ადმინისტრაციული წარმოების პროცესში.

მუხლი 93. საქართველოს განათლების, მეცნიერებისა და ახალგაზრდობის სამინისტროს უფლებამოსილება

1. საქართველოს განათლების, მეცნიერებისა და ახალგაზრდობის სამინისტრო საკუთარი უფლებამოსილების ფარგლებში, ერთიანი სახელმწიფო პოლიტიკის შესაბამისად ახორციელებს სათანადო პროგრამებსა და ღონისძიებებს განათლების ინკლუზიური სისტემის განვითარების, ინკლუზიური განათლების ყველა ბავშვისთვის თანაბარი ხელმისაწვდომობის, განათლების სისტემაში ძალადობისგან ბავშვის დაცვის, სოციალური მუშაობის გაძლიერების, მოზარდის მხარდაჭერისა და ახალგაზრდის განვითარების მიზნით, საქართველოს კულტურისა და სპორტის სამინისტროსთან თანამშრომლობით − ბავშვის ჯანსაღი ცხოვრების წესის დამკვიდრების, კულტურისა და სპორტის სფეროებში ბავშვის სრულყოფილი მონაწილეობის და ბავშვის სხვა უფლებების რეალიზების მიზნით, ამ კოდექსისა და საქართველოს სხვა საკანონმდებლო და კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტების შესაბამისად.

2. საქართველოს განათლების, მეცნიერებისა და ახალგაზრდობის სამინისტრო საკუთარი უფლებამოსილების ფარგლებში, ერთიანი სახელმწიფო პოლიტიკის შესაბამისად ახორციელებს ამ კოდექსით განსაზღვრულ უფლებამოსილებებს სახელმწიფო ხელისუფლების ორგანოებსა და მუნიციპალიტეტის ორგანოებთან თანამშრომლობით და კერძო სამართლის იურიდიული პირებისა და სპეციალისტების მონაწილეობით.

3. საქართველოს განათლების, მეცნიერებისა და ახალგაზრდობის სამინისტრო უზრუნველყოფს ბავშვზე მორგებული მართლმსაჯულების მიდგომების დანერგვას ამ სამინისტროსადმი დაქვემდებარებული ადმინისტრაციული ორგანოების მიერ განხორციელებული ადმინისტრაციული წარმოების პროცესში.

საქართველოს 2021 წლის 16 მარტის კანონი №346 – ვებგვერდი, 18.03.2021წ.

საქართველოს 2023 წლის 30 ნოემბრის კანონი №3832 – ვებგვერდი, 15.12.2023წ.

მუხლი 94. საქართველოს გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტროს უფლებამოსილება

1. საქართველოს გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტრო საკუთარი უფლებამოსილების ფარგლებში, ერთიანი სახელმწიფო პოლიტიკის შესაბამისად ახორციელებს სათანადო ღონისძიებებს გარემოსდაცვითი პოლიტიკის, კანონმდებლობის, სტრატეგიებისა და სამოქმედო გეგმების შემუშავებისა და განხორციელების პროცესში ბავშვის საუკეთესო ინტერესების უპირატესი გათვალისწინების, ბავშვის მონაწილეობის, მისთვის ინფორმაციის მიწოდებისა და კონსულტაციის გაწევის მიზნით, ამ კოდექსისა და საქართველოს სხვა საკანონმდებლო და კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტების შესაბამისად.

2. საქართველოს გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტრო ახორციელებს სათანადო ღონისძიებებს ბავშვისთვის გარემოსდაცვითი ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფის, ბავშვის გარემოსდაცვითი განათლების დონისა და გარემოსდაცვითი ცნობიერების ამაღლების ხელშეწყობის მიზნით.

3. საქართველოს გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტრო საკუთარი უფლებამოსილების ფარგლებში, ერთიანი სახელმწიფო პოლიტიკის შესაბამისად ახორციელებს ამ კოდექსით განსაზღვრულ უფლებამოსილებებს სახელმწიფო ხელისუფლების ორგანოებსა და მუნიციპალიტეტის ორგანოებთან თანამშრომლობით და კერძო სამართლის იურიდიული პირებისა და სპეციალისტების მონაწილეობით.

4. საქართველოს გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტრო უზრუნველყოფს ბავშვზე მორგებული მართლმსაჯულების მიდგომების დანერგვას ამ სამინისტროსადმი დაქვემდებარებული ადმინისტრაციული ორგანოების მიერ განხორციელებული ადმინისტრაციული წარმოების პროცესში.

მუხლი 95. საქართველოს საერთო სასამართლოების უფლებამოსილება

1. ბავშვის უფლებათა საკითხებზე საქართველოს საერთო სასამართლოები უზრუნველყოფენ სისხლის, სამოქალაქო და ადმინისტრაციული სამართალწარმოებების განხორციელებას ბავშვზე მორგებული მართლმსაჯულების პრინციპების გათვალისწინებით, რომლებიც აღიარებულია ბავშვის უფლებათა შესახებ საქართველოს საერთაშორისო ხელშეკრულებებით და დადგენილია ამ კოდექსით.

2. საქართველოს საერთო სასამართლოების სისტემაში ბავშვზე მორგებული მართლმსაჯულების დანერგვის პროცესის კოორდინაციის მიზნით საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო ახორციელებს სხვადასხვა ღონისძიებას, მათ შორის:

ა) შეიმუშავებს შესაბამის წინადადებებს;

ბ) უზრუნველყოფს ბავშვის უფლებების დაცვის სფეროში მოსამართლეთა პროფესიულ გადამზადებას და ადგენს მოსამართლეთა სპეციალიზაციის სტანდარტს;

გ) ხელმძღვანელობს საქართველოს საერთო სასამართლოების სისტემის ყველა დონეზე ბავშვზე მორგებული მართლმსაჯულების განხორციელებისთვის აუცილებელი ინფრასტრუქტურის შექმნას;

დ) ხელმძღვანელობს საქართველოს საერთო სასამართლოების სისტემის ყველა დონეზე ბავშვზე მორგებული მართლმსაჯულების განხორციელებისთვის აუცილებელი სასამართლო ფორმების, სასამართლოსთვის მიმართვის პროცედურების და სამართალწარმოების წესის ადაპტირებას;

ე) კოორდინაციას უწევს საქართველოს საერთო სასამართლოებში ბავშვის უფლებებთან დაკავშირებულ საქმეში ბავშვის სრულფასოვანი მონაწილეობის მხარდამჭერი საინფორმაციო-საკონსულტაციო სერვისების დანერგვას და სხვა ღონისძიებების განხორციელებას.

3. საქართველოს უზენაესი სასამართლო ხელს უწყობს ბავშვზე მორგებული მართლმსაჯულების მიდგომების დანერგვას საქართველოს საერთო სასამართლოებში ბავშვის უფლებებთან დაკავშირებული კანონმდებლობის სამართლებრივი შეფასებით, ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის დამკვიდრების ხელშეწყობით და საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა აუცილებელი ღონისძიებების განხორციელებით.

4. საქართველოს საერთო სასამართლოები უზრუნველყოფენ ბავშვის უფლებებთან დაკავშირებულ საქმეში ბავშვის სრულფასოვანი მონაწილეობის მხარდამჭერი საინფორმაციო-საკონსულტაციო სერვისების დანერგვას და სხვა ღონისძიებების განხორციელებას კანონის შესაბამისად.

მუხლი 96. მუნიციპალიტეტის ორგანოების უფლებამოსილება

1. მუნიციპალიტეტის ორგანოები იღებენ ყველა საჭირო სამართლებრივ, ადმინისტრაციულ და სხვა ზომას ბავშვის უფლებრივ მდგომარეობაზე ზეგავლენის შეფასების დასანერგად მუნიციპალიტეტის ორგანოების მიერ ადგილობრივი მნიშვნელობის სამართლებრივი აქტის შემუშავებისას ან/და გადაწყვეტილების მიღებისას ნებისმიერ საკითხზე, რომელიც პირდაპირ ან ირიბად გავლენას მოახდენს ბავშვის ან ბავშვთა ჯგუფის უფლებებზე.

2. მუნიციპალიტეტის ორგანოები ხელს უწყობენ მუნიციპალიტეტის საქმიანობაში ბავშვთა თანაბარ და ეფექტიან მონაწილეობას და უზრუნველყოფენ მუნიციპალიტეტის ორგანოების მიერ განხორციელებული ადმინისტრაციული წარმოების პროცესში ბავშვზე მორგებული მართლმსაჯულების მიდგომების დანერგვას.

3. მუნიციპალიტეტის კომპეტენციის ფარგლებში ბავშვის ძირითადი უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვისა და მხარდაჭერის სისტემის მართვის მიზნით მუნიციპალიტეტმა უნდა განსაზღვროს შესაბამისი სამსახური (სტრუქტურული ერთეული), რომელიც შეიმუშავებს ბავშვის უფლებების დაცვისა და მხარდაჭერის პროგრამებს და უზრუნველყოფს მათ მართვას და მათი განხორციელების კონტროლს საკუთარი ან დელეგირებული უფლებამოსილების ფარგლებში.

4. მუნიციპალიტეტის შესაბამისი სამსახურის (სტრუქტურული ერთეულის) საქმიანობა მოიცავს ბავშვის უფლებების დაცვისა და მხარდაჭერის მომსახურების სფეროებს. ბავშვის დაცვისა და მხარდაჭერის მომსახურების სფეროებში მუნიციპალიტეტის შესაბამისი სამსახურის ამოცანები და ფუნქციებია:

ა) ბავშვის უფლებების დაცვის მუნიციპალური პროგრამების შემუშავება, მათი განხორციელების კოორდინაცია, განხორციელების პროცესის მონიტორინგი და შეფასება;

ბ) მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე ბავშვის დაცვისა და მხარდაჭერის განმახორციელებელი სოციალური მუშაკების ქსელის შექმნა და მათი სამოქმედო უბნების განსაზღვრა;

გ) ბავშვის დაცვისა და მხარდაჭერის სახელმწიფო პროგრამების განსახორციელებლად შესაბამის დაწესებულებებთან კოორდინირებული მუშაობა;

დ) არასამთავრობო და საერთაშორისო ორგანიზაციების მიერ ბავშვის უფლებების დაცვისა და მხარდაჭერის პროგრამების განხორციელების კოორდინაცია;

ე) სახელმწიფო დაწესებულებებთან, არასამთავრობო და საერთაშორისო ორგანიზაციებთან, იურიდიულ და ფიზიკურ პირებთან ურთიერთობა როგორც ქვეყანაში, ისე მისი ფარგლების გარეთ;

ვ) ბავშვის უფლებების დაცვის მუნიციპალური პროგრამების განსახორციელებლად შესაბამისი კერძო სამართლის იურიდიული პირების შერჩევა, რეგისტრაცია და შესაბამისი სახელშეკრულებო პირობების განსაზღვრა;

ზ) დამტკიცებული ბავშვის უფლებების დაცვისა და მხარდაჭერის პროგრამების შესაბამისად სტატისტიკის წარმოება; ბავშვის უფლებების დაცვისა და მხარდაჭერის შესახებ მონაცემთა ერთიანი ბაზის შექმნა;

თ) საქართველოს კანონმდებლობითა და საკუთარი დებულებით განსაზღვრული სხვა უფლებამოსილებების განხორციელება.

5. მუნიციპალიტეტის შესაბამისი სამსახური ბავშვის საჯარო სივრცეში დაცვის, საჯარო ღონისძიებაში მონაწილეობის მიზნით ბავშვთა ჯგუფური ტრანსპორტირების წესების დაცვის და ბავშვზე მეთვალყურეობის განმახორციელებელი პირის (ღონისძიების ორგანიზატორის) მიერ ვალდებულებების შესრულების, ბავშვის ბეჭდურ მედიასთან, საჯარო კინოჩვენებაზე და მასობრივ გასართობ საცეკვაო ცენტრში (ღამის კლუბში) დაშვებისა და ბავშვისთვის ჩაწერილი ფილმის ხელმისაწვდომობის სამართლებრივი შეზღუდვების დაცვის, ბავშვისთვის ალკოჰოლური, ნარკოტიკული, ფსიქოტროპული, ტოქსიკური და თრობის სხვა საშუალებების, ალკოჰოლიანი სასმლის, თამბაქოსა და ნიკოტინის შემცველი ნაწარმისა და კაფსულის უსასყიდლო და სასყიდლიანი მიწოდების აკრძალვის წესების დაცვის მიზნით პრევენციულ და შესაბამისი რეაგირების ღონისძიებებს ახორციელებს ბავშვის დაცვის ტექნიკური რეგლამენტის საფუძველზე, რომელსაც საქართველოს ორგანული კანონის „ადგილობრივი თვითმმართველობის კოდექსი“ მე-18 მუხლის საფუძველზე შეიმუშავებს და ამტკიცებს საქართველოს მთავრობა.

6. მუნიციპალიტეტის შესაბამისი სამსახური საკუთარი და დელეგირებული უფლებამოსილებების განსახორციელებლად უზრუნველყოფილი უნდა იყოს სათანადო კვალიფიკაციის მქონე პერსონალით. მუნიციპალიტეტის შესაბამის სამსახურში დასაქმებული უნდა იყვნენ სულ მცირე ბავშვისა და ოჯახის სოციალური მუშაკი, ბავშვის ფსიქოლოგი, ბავშვის ჯანმრთელობის მართვის სპეციალისტი და ბავშვის სამართლებრივი დახმარების სპეციალისტი.

7. მუნიციპალიტეტის შესაბამისი სამსახური ფინანსდება შესაბამისი მუნიციპალიტეტის ბიუჯეტიდან. დელეგირებული უფლებამოსილების ფარგლებში განხორციელებული ბავშვის მხარდაჭერის პროგრამა ფინანსდება შესაბამისი პროგრამის ბიუჯეტიდან ან საერთაშორისო გრანტებითა და საქართველოს კანონმდებლობით დაშვებული სხვა ფინანსური საშუალებებით.

მუხლი 97. საქართველოს სახალხო დამცველის უფლებამოსილებანი

1. საქართველოს სახალხო დამცველი საკუთარი უფლებამოსილებების განხორციელებისას ხელმძღვანელობს საქართველოს კონსტიტუციით, საქართველოს შესაბამისი საერთაშორისო ხელშეკრულებებით, „საქართველოს სახალხო დამცველის შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონით, საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატის დებულებით, ამ კოდექსითა და საქართველოს სხვა საკანონმდებლო აქტებით.

2. საქართველოს სახალხო დამცველი მისთვის მინიჭებულ უფლებამოსილებებს ახორციელებს მისდამი დაქვემდებარებული ბავშვის უფლებათა დაცვისთვის პასუხისმგებელი სტრუქტურული ერთეულის მეშვეობით.

3. საქართველოს სახალხო დამცველის უფლებამოსილებებია:

ა) ამ კოდექსისა და ბავშვის უფლებების დაცვის სფეროში არსებული საქართველოს სხვა საკანონმდებლო აქტების, ბავშვის უფლებათა კონვენციისა და სხვა საერთაშორისო სამართლებრივი აქტების აღსრულების მონიტორინგი;

ბ) ბავშვის უფლებების დარღვევის ფაქტების გამოვლენა, შესწავლა და მათზე სათანადო რეაგირება ამ კოდექსისა და საქართველოს სხვა საკანონმდებლო და კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტების შესაბამისად;

გ) ბავშვის უფლებების სავარაუდო დარღვევის შესახებ მოქალაქეთა განცხადებებისა და საჩივრების განხილვა და მათზე სათანადო რეაგირება ამ კოდექსისა და საქართველოს სხვა საკანონმდებლო და კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტების შესაბამისად;

დ) ბავშვის ძირითადი უფლებებისა და თავისუფლებების პოპულარიზაციის და შესაბამის სფეროში საზოგადოების ცნობიერების ამაღლების მიზნით საგანმანათლებლო საქმიანობის განხორციელება;

ე) ბავშვის უფლებების დაცვისა და მხარდაჭერის ღონისძიებების განმახორციელებელი საჯარო დაწესებულებებისა და კერძო სამართლის იურიდიული პირებისგან დოკუმენტებისა და ინფორმაციის გამოთხოვა.

4. საქართველოს სახალხო დამცველი საკუთარი ინიციატივით ან სხვა პირის მიმართვის საფუძველზე აკონტროლებს სახელმწიფო ხელისუფლების ორგანოების, მუნიციპალიტეტების, საჯარო და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მიერ ამ კოდექსის შესრულებას.

5. საქართველოს სახალხო დამცველი ამ მუხლის მე-4 ნაწილით გათვალისწინებულ შემთხვევაში გასცემს რეკომენდაციებს სახელმწიფო ხელისუფლების ორგანოების, მუნიციპალიტეტების, საჯარო და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მიმართ.

6. საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატი სპეციალური სატელეფონო მომსახურების ცხელი ხაზის მეშვეობით, უწყვეტად − ყოველდღე, 24 საათის განმავლობაში (24/7) იღებს ზარებს ბავშვის უფლებების დარღვევასთან დაკავშირებულ ნებისმიერ საკითხზე, აღრიცხავს ამ დარღვევებს და აღნიშნულ ინფორმაციას შემდგომი რეაგირებისთვის შესაბამის სტრუქტურულ ერთეულს აწვდის.

7. საქართველოს სახალხო დამცველის კანონიერი მოთხოვნის შეუსრულებლობა იწვევს საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსით დადგენილი პასუხისმგებლობის დაკისრებას.

მუხლი 98. საჯარო სამართლის იურიდიული პირის − იურიდიული დახმარების სამსახურის უფლებამოსილება

საჯარო სამართლის იურიდიული პირი − იურიდიული დახმარების სამსახური უზრუნველყოფს იურიდიული კონსულტაციისა და იურიდიული დახმარების ყველა ბავშვისთვის თანაბარ ხელმისაწვდომობას ბავშვის უფლებათა კონვენციის, მისი დამატებითი ოქმებისა და საქართველოს სხვა საერთაშორისო ხელშეკრულებების, აგრეთვე ამ კოდექსით გათვალისწინებული ბავშვზე მორგებული მართლმსაჯულების მიდგომების საშუალებით.

წიგნი IV
გარდამავალი და დასკვნითი დებულებები

თავი XIII
გარდამავალი დებულებები

მუხლი 99. კოდექსის ამოქმედებასთან დაკავშირებით განსახორციელებელი ღონისძიებები

1. საქართველოს პარლამენტმა უზრუნველყოს:

ა) 2019 წლის 1 ნოემბრამდე − ამ კოდექსის იმპლემენტაციის გეგმის შემუშავება;

ბ) 2020 წლის 1 იანვრამდე − საქართველოს ადამიანის უფლებათა დაცვის ეროვნული სტრატეგიის ამ კოდექსის შესაბამისად განახლება.

2. 2020 წლის 1 მარტამდე საქართველოს მთავრობამ:

ა) შეიმუშაოს და დაამტკიცოს:

ა.ა) „ბავშვის დაცვისა და დახმარების სფეროში დასაქმებული პირების პროფესიული განვითარების სტანდარტების შესახებ“ დებულება;

ა.ბ) ბავშვის დაცვის ტექნიკური რეგლამენტი;

ა.გ) დეინსტიტუციონალიზაციის ერთიანი სახელმწიფო სტრატეგია და სამოქმედო გეგმა;

ბ) შეიმუშაოს და საქართველოს პარლამენტს დასამტკიცებლად წარუდგინოს ბავშვის მიმართ და ბავშვთა შორის ძალადობის პრევენციისა და ძალადობაზე ეფექტიანი რეაგირების სტრატეგია და სამოქმედო გეგმა;

გ) შექმნას მონაცემთა შეგროვებისა და ანალიზის ერთიანი ელექტრონული სისტემა.

2¹. საქართველოს მთავრობამ 2025 წლის 1 იანვრამდე:

ა) საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს წარდგინებით დაამტკიცოს მონაცემთა შეგროვებისა და ანალიზის ერთიანი ელექტრონული სისტემისა და ბავშვის პერსონალური მონაცემების დაცვის ინსტრუქცია;

ბ) საქართველოს მთავრობის ადმინისტრაციის წარდგინებით, ბავშვის უფლებების დაცვის მიზნით დაამტკიცოს უწყებათაშორისი კოორდინაციის ინსტიტუციური მექანიზმის შესახებ დებულება.

3. 2020 წლის 1 მარტამდე საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრომ შეიმუშაოს და საქართველოს მთავრობას დასამტკიცებლად წარუდგინოს:

ა) ბავშვის სოციალური აქტივობის პროგრამები;

ბ) ბავშვის სოციალური განვითარების პროგრამები;

გ) ბავშვის მოხალისეობის ხელშემწყობი პროგრამები;

დ) ბავშვის დაცვის აღმზრდელობითი პროგრამები;

ე) ბავშვის ჯანმრთელობის მხარდაჭერის პროგრამები;

ვ) ბავშვის ოჯახში მხარდაჭერის პროგრამები;

ზ) ალტერნატიული ზრუნვიდან გასული პირის მხარდაჭერის პროგრამა.

4. 2020 წლის 1 მარტამდე საქართველოს განათლების, მეცნიერების, კულტურისა და სპორტის სამინისტრომ შეიმუშაოს და საქართველოს მთავრობას დასამტკიცებლად წარუდგინოს:

ა) ბავშვის განათლების ხელშემწყობი პროგრამები;

ბ) ბავშვის სოციალური აქტივობის პროგრამები;

გ) ბავშვის მოხალისეობის ხელშემწყობი პროგრამები;

დ) ბავშვის ფიზიკური აქტივობისა და სპორტის ხელშემწყობი პროგრამები;

ე) სამინისტროსადმი დაქვემდებარებულ საგანმანათლებლო დაწესებულებებში ბავშვის მიმართ ძალადობის პრევენციისა და ძალადობაზე რეაგირების პროგრამები.

5. 2020 წლის 1 მარტამდე საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნულმა კომისიამ შეიმუშაოს და დაამტკიცოს „ბავშვისთვის საფრთხის შემცველი ინფორმაციის ინტერნეტში განთავსების მოწესრიგების შესახებ“ დებულება.

6. 2020 წლის 1 მარტამდე მუნიციპალიტეტის ორგანოებმა უზრუნველყონ ბავშვის დაცვისა და მხარდაჭერის მუნიციპალური სამსახურების განსაზღვრა.

7. 2020 წლის 1 ივნისამდე საქართველოს იუსტიციის უმაღლესმა საბჭომ განახორციელოს საქართველოს საერთო სასამართლოებში ბავშვზე მორგებული მართლმსაჯულების მიდგომების დასანერგად საჭირო ყველა ღონისძიება.

8. 2020 წლის 1 ივნისამდე საქართველოს სახალხო დამცველმა განახორციელოს ამ კოდექსით გათვალისწინებული ვალდებულებების შესასრულებლად საჭირო ყველა ღონისძიება.

9. 2020 წლის 1 ივნისამდე საჯარო სამართლის იურიდიულმა პირმა − იურიდიული დახმარების სამსახურმა განახორციელოს მის მიერ მომსახურების გაწევისას ბავშვზე მორგებული მართლმსაჯულების მიდგომების დასანერგად საჭირო ყველა ღონისძიება.

საქართველოს 2023 წლის 17 მაისის კანონი №2924 – ვებგვერდი, 25.05.2023წ.

თავი XIV
დასკვნითი დებულებები

მუხლი 100. ძალადაკარგული ნორმატიული აქტი

2020 წლის 1 სექტემბრიდან ძალადაკარგულად გამოცხადდეს „მავნე ზეგავლენისაგან არასრულწლოვანთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს 2001 წლის 28 სექტემბრის კანონი (საქართველოს საკანონმდებლო მაცნე, №28, 15.10.2001, მუხ. 113).

საქართველოს 2020 წლის 21 მაისის კანონი №5904 – ვებგვერდი, 25.05.2020 წ.

მუხლი 101. კოდექსის ამოქმედება

1. ეს კოდექსი, გარდა ამ კოდექსის პირველი−98-ე მუხლებისა, ამოქმედდეს გამოქვეყნებისთანავე.

2. ამ კოდექსის 89-ე მუხლის მე-3 ნაწილი ამოქმედდეს 2019 წლის 1 ნოემბრიდან.

3. ამ კოდექსის პირველი−მე-60 და 62-ე−88-ე მუხლები, 89-ე მუხლის პირველი და მე-2 ნაწილები და 90-ე−98-ე მუხლები ამოქმედდეს 2020 წლის 1 სექტემბრიდან.

4. ამ კოდექსის 61-ე მუხლი ამოქმედდეს 2022 წლის 1 იანვრიდან.

საქართველოს 2020 წლის 21 მაისის კანონი №5904 – ვებგვერდი, 25.05.2020 წ.

საქართველოს პრეზიდენტი სალომე ზურაბიშვილი

თბილისი,

20 სექტემბერი 2019 წ.

N5004-Iს

Контролный текст по состоянию на 17.09.2024 N4440

Кодекс о правах ребенка

Книга I

Общие положения Кодекса

Глава I

Вступительные положения

Статья 1. Цель Кодекса

1. Целью настоящего Кодекса является обеспечение благополучия ребенка на основании Конституции Грузии и путем содействия эффективной имплементации Конвенции о правах ребенка, дополнительных протоколов к Конвенции и признанных государством других международных правовых актов.

2. Осуществление цели, предусмотренной частью первой настоящей статьи, должно содействовать решению различных вопросов, в том числе:

а) реализации прав и свобод ребенка;

б) преимущественному учету наилучших интересов ребенка, защите его достоинства, охране его благополучия, безопасности, жизни, здоровья, реализации и защите прав на образование, развитие, а также других интересов без неравного обращения с детьми;

в) обеспечению участия ребенка, его подготовке к самостоятельной жизни в обществе, воспитанию ребенка, руководствуясь высокими нравственными ценностями, в частности – в духе мира, уважения достоинства, терпимости, свободы, равенства и солидарности;

г) ориентированию ребенка на уважение к родине, родному языку, традиционным культурным ценностям родной страны;

д) защите и поддержке семьи как основной ячейки общества, особенно – окружения, важного для воспитания и благополучия ребенка;

е) ориентированию ребенка на труд и здоровый образ жизни как на обязательную предпосылку развития общества;

ж) ориентированию ребенка на добровольчество как необходимый элемент развития гражданской активности и солидарного общества.

Статья 2. Сфера регулирования Кодекса

1. Настоящий Кодекс определяет основные права и свободы ребенка, создает правовые основы функционирования системы защиты основных прав и свобод и поддержки ребенка.

2. Настоящий Кодекс не отменяет другие действующие законодательные регуляции в связи с правами ребенка, при этом закрепляет обязательство по соответствию других законодательных и подзаконных нормативных актов Грузии Конституции Грузии, Конвенции о правах ребенка, дополнительным протоколам к Конвенции и другим международным договорам Грузии, по разъяснению и исполнению в соответствии с ними.

3. Настоящий Кодекс является законодательным актом, которым руководствуются органы государственной власти Грузии, органы муниципалитетов, другие административные органы, общие суды, субъекты публичного и частного права и физические лица во время осуществления деятельности и принятия решений, связанных с детьми и вопросами, касающимися ребенка.

Статья 3. Разъяснение терминов, используемых в Кодексе

Для целей настоящего Кодекса используемые в нем термины имеют следующие значения:

а) ребенок – несовершеннолетний в возрасте до 18 лет;

б) подросток – ребенок с 10-летнего возраста до достижения 18 лет;

в) семья – основная группа общества и естественная среда для воспитания, благополучия и защиты ребенка, которую составляют в основном ребенок, его родитель, опекун, попечитель, сестра, брат или (и) другое лицо, ответственное за воспитание ребенка;

г) родитель – мать или (и) отец ребенка;

д) ребенок, оставшийся без попечения родителей, – ребенок, круглосуточную заботу о котором по любой причине или ввиду любых обстоятельств не осуществляет его родитель или законный представитель;

е) система защиты основных прав и свобод и поддержки ребенка – совокупность национальной системы защиты ребенка и национальной системы поддержки ребенка:

е.а) национальная система защиты ребенка – законодательство Грузии в системах социального благополучия, образования, охраны здоровья, безопасности и правосудия, другие регулирующие нормы, политика и услуги, служащие превенции и устранению рисков, связанных с защитой ребенка. Национальная система защиты ребенка поддерживает и укрепляет ребенка и лиц, ответственных за его воспитание, с целью содействия социальной инклюзии и максимального сокращения риска изъятия ребенка из семьи. Национальная система защиты ребенка служит превенции и устранению в системах образования, охраны здоровья и правосудия, семье и любых других местах всех форм насилия в отношении ребенка, в том числе – физического наказания ребенка, жестокого, бесчеловечного и унижающего достоинство обращения с ним, его эксплуатации, торговли несовершеннолетним (трефикинга), традиций, причиняющих вред ребенку;

е.б) национальная система поддержки ребенка – совокупность принятых государством законодательных, социальных, образовательных и других мер, служащих усилению возможности самостоятельной реализации ребенком всех прав и свобод с учетом наилучших интересов ребенка, путем содействия его гармоничному развитию, обеспечения учета мнения и участия ребенка без неравного обращения;

ж) программы защиты прав и поддержки ребенка – программы, осуществляемые органами государственной власти, органами муниципалитетов, предпринимательскими и непредпринимательскими (некоммерческими) юридическими лицами частного права Грузии для обеспечения функционирования национальной системы защиты ребенка и национальной системы поддержки ребенка, направленные на принятие превентивных мер и мер реагирования с целью укрепления и защиты детей, в том числе – детей, оставшихся без попечения родителей, детей с ограниченными возможностями, детей со специальными образовательными потребностями, детей – жертв преступлений или (и) детей – жертв насилия, детей, находящихся в конфликте с законом, путем обеспечения учета их наилучших интересов, участия, права на жизнь, физического и психического здоровья, прав на развитие, образование, соответствующих жилищных условий, социальной защиты и доступа к правосудию без неравного обращения;

з) наилучшие интересы ребенка – интересы благополучия, безопасности, охраны здоровья, образования, развития, общественные, нравственные и другие интересы ребенка, определяемые родителем как приоритетные в соответствии с настоящим Кодексом, Конституцией Грузии, Конвенцией о правах ребенка, дополнительными протоколами к Конвенции и другими международными договорами Грузии и индивидуальными характеристиками ребенка, с участием ребенка и учетом его мнения;

и) альтернативная забота – обеспечение государством оказания детям, оставшимся без попечения родителей, услуг семейной заботы, соответствующих индивидуальным потребностям детей и преимущественно предусматривающих их наилучшие интересы, право детей на жизнь, здоровое развитие, заслушивание их мнения и участие, а также другие права и свободы детей;

к) резидентная забота – одна из форм альтернативной заботы, применяемая по возможности на кратчайшие сроки и в крайних случаях, когда помещение ребенка с целью передачи на воспитание или его усыновление представляется невозможным;

л) инклюзивная система образования – система образования, обеспечивающая равный доступ всех детей к раннему, дошкольному, общему, профессиональному и высшему образованию высокого качества, с учетом их индивидуальных потребностей и возможностей, с применением разумного приспособления или (и) универсального дизайна;

м) правосудие, ориентированное на ребенка, – система правосудия, обеспечивающая уважение и эффективную реализацию всех прав ребенка на основе принципов участия ребенка, оказания предпочтения его наилучших интересов, уважения достоинства ребенка, недопустимости неравного обращения и верховенства закона, которая осуществляется специализированными профессионалами и является доступной для ребенка, соответствует его возрасту, является понятной ребенку, быстрой, справедливой, последовательной, ориентированной на его права и потребности;

н) разумное приспособление – осуществление в каждом конкретном случае необходимых и соответствующих изменений, не влекущих возникновения несоразмерных обязательств и обеспечивающих равную реализацию прав и свобод всех детей;

о) универсальный дизайн – дизайн продукта, среды, обучения, программы, услуг, делающий их доступными для всех детей таким образом, что утрачивается необходимость в адаптировании и использовании специального дизайна. Универсальный дизайн не исключает в случае необходимости предоставление ребенку вспомогательных средств или (и) оказание ему иной помощи с учетом его индивидуальных возможностей и потребностей;

п) опасная для ребенка информация – информация, направленная на поощрение насилия и преступления, информация сексуального характера, а также информация, содержащая пропаганду алкогольных напитков, табака, наркотических средств или азартных игр, или информация, в которой детально представлены сцены насилия, убийства или жестокого, бесчеловечного обращения;

п) информация, содержащая опасность для ребенка, – информация, направленная на поощрение насилия или преступления, информация сексуального характера, информация, направленная на популяризацию отнесения человека ни к одному из биологических полов или (и) отнесения к полу, отличающемуся от его биологического пола, выраженных признаком сексуальной ориентации отношений между представителями одного и того же биологического пола, или инцеста, а также информация, содержащая пропаганду алкогольных напитков, табака, наркотических средств или азартных игр, или информация, в которой детально представлены сцены насилия, убийства или жестокого, бесчеловечного обращения. Для целей настоящего подпункта термин «популяризация» разъясняется в соответствии с Законом Грузии «О защите семейных ценностей и несовершеннолетнего». (17.09.2024 N4440, ввести в действие на 60-й день после опубликования.)

р) ребенок, находящийся в социально опасном положении, – ребенок, на которого влияют факторы, препятствующие его возможности осознавать различные вызовы без соответствующей поддержки, противостоять им и справляться с ними, а также восстанавливать свои ресурсы, в частности – зависимость от наркотиков, алкоголя или (и) азартных игр, лишение в детстве попечения родителей, нахождение в конфликте с законом, насилие и подобные фактические обстоятельства.

Глава II

Основные права и свободы ребенка

Статья 4. Достоинство ребенка

1. Достоинство ребенка неприкосновенно.

2. Не допускается применение пыток к ребенку, иное жестокое, бесчеловечное или унижающее достоинство обращение с ним либо применение к нему бесчеловечного или унижающего достоинство наказания.

Статья 5. Оказание предпочтения наилучшим интересам ребенка

1. Ребенок имеет право на оказание предпочтения его наилучшим интересам при принятии любых связанных с ним решений, которые определяются для ребенка индивидуально, в соответствии с настоящим Кодексом, Конституцией Грузии, Конвенцией о правах ребенка, дополнительными протоколами к Конвенции и другими международными договорами Грузии.

2. При определении наилучших интересов ребенка учитываются его право на личностное развитие в семейной среде, социальные и культурные характеристики ребенка, возможность самостоятельной реализации им своих прав и свобод и мнение ребенка.

3. Оказание предпочтения наилучшим интересам ребенка (их преимущественный учет) является обязательным при принятии любых решений или (и) осуществлении любых действий, связанных с ребенком, органами законодательной, исполнительной и судебной властей, публичными учреждениями, физическими лицами и юридическими лицами.

4. При толковании норм права применяется толкование, наиболее соответствующее наилучшим интересам ребенка, в соответствии с настоящим Кодексом, Конституцией Грузии, Конвенцией о правах ребенка, дополнительными протоколами к Конвенции и другими международными договорами Грузии.

5. Государство принимает все необходимые меры, чтобы органами законодательной, исполнительной и судебной властей Грузии, физическими лицами и юридическими лицами были определены наилучшие интересы ребенка и их обязательная оценка осуществлялась по следующим основным критериям:

а) заслушивание и надлежащий учет мнения ребенка;

б) защита всех других прав ребенка, в том числе – обеспечение защиты достоинства, свободного развития, образования, охраны здоровья, социальной защиты, защиты от любых форм насилия и равного обращения с детьми;

в) на основе мультидисциплинарного подхода оценка и учет специализированными лицами психологического и физического благополучия ребенка, его правовых, социальных и экономических интересов.

6. Решения, оказывающие влияние на права ребенка, подлежат принятию, а действия – осуществлению на основе оценки наилучших интересов ребенка.

7. Программы защиты прав и поддержки ребенка, предусмотренные настоящим Кодексом, должны осуществляться с соблюдением принципа оказания преимущества наилучшим интересам ребенка.

Статья 6. Право ребенка на жизнь и личностное развитие

1. Ребенок имеет право на жизнь и личностное развитие.

2. Государство принимает все необходимые меры для защиты жизни ребенка и создает все условия, необходимые для его гармоничного развития, в соответствии с настоящим Кодексом, Конституцией Грузии, Конвенцией о правах ребенка, дополнительными протоколами к Конвенции, другими международными договорами и правовыми актами Грузии.

Статья 7. Право детей на равенство

1. При принятии любых решений или (и) осуществлении любых действий, связанных с ребенком, публичные учреждения, физические лица и юридические лица обязаны проявлять уважение к каждому ребенку, защищать их и равно обращаться с ними независимо от их расы, цвета кожи, пола, языка, религии, политических или других убеждений, национальной, этнической или социальной принадлежности, имущественного положения, состояния здоровья ребенка, члена его семьи или его законного представителя, наличия ограниченных возможностей, вида деятельности или других признаков.

2. Государство наделяет всех детей равными правами и возможностями и принимает особые меры по устранению любых видов неравенства.

3. Государство создает соответствующие условия для реализации прав и интересов детей с ограниченными возможностями и детей со специальными образовательными потребностями, в том числе – путем внедрения принципов разумного приспособления и универсального дизайна.

4. Государство осуществляет все административные, социальные, образовательные и другие мероприятия, необходимые для защиты ребенка от неравного обращения, в том числе – от дискриминации, стигмы и отвержения детей, находящихся в социально опасном положении.

Статья 8. Право ребенка быть выслушанным и на участие

1. Ребенок вправе быть выслушанным при решении любого вопроса, касающегося какого-либо его права или способного повлиять на какое-либо его право, и имеет право на учет его мнения в соответствии с наилучшими интересами ребенка.

2. Ребенок вправе быть выслушанным в случае возникновения у него желания высказать свое мнение непосредственно, с соответствующей поддержкой его индивидуальных потребностей, в форме и средством коммуникации, которые желательны и возможны для ребенка.

3. Не допускается ограничение права, предусмотренного частью первой настоящей статьи, ввиду возраста, ограниченных возможностей или иных обстоятельств.

4. Процесс собеседования с ребенком и заслушивания его мнения должен быть информационным, добровольным, основанным на уважении к ребенку и подотчетности ему, ориентированным на ребенка, инклюзивным, безопасным, направляемым специалистами, надлежащим образом подготовленными в вопросах ребенка.

Статья 9. Право ребенка на личную и семейную жизнь

1. Ребенок имеет право на регистрацию сразу после рождения, на приобретение гражданства, право знать своих родителей и жить с ними, в семье, в которой созданы все условия для его гармоничного воспитания, развития и благополучия.

2. Ребенок вправе иметь личное пространство, вести личную переписку.

3. Не допускается незаконное ограничение права ребенка на личную и семейную жизнь, в том числе – необоснованное и незаконное вмешательство в его личное пространство, семейную жизнь или личную переписку.

4. Государство обеспечивает особую поддержку и защиту детей, временно или навсегда оставшихся без попечения родителей, а также детей, оставление которых в семьях противоречит наилучшим интересам ребенка.

Статья 10. Право ребенка на образование

1. Все дети имеют право на получение и равный доступ к качественному и инклюзивному образованию.

2. Государство обеспечивает равный доступ всех детей к системе инклюзивного образования.

Статья 11. Право ребенка на охрану здоровья

1. Ребенок имеет право на охрану своего здоровья по наивысшему стандарту.

2. Государство осуществляет реализацию и защиту права ребенка на охрану здоровья путем обеспечения доступа ребенка к сервисам и учреждениям охраны физического и психического здоровья, а также безвредной окружающей среды.

Статья 12. Право ребенка на жизнь, развитие и социальную защиту в безвредной среде

1. Ребенок вправе жить в безвредной среде, где созданы все условия для его гармоничного развития и благополучия.

2. Ребенок вправе пользоваться социальной защитой и поддержкой в соответствии с его индивидуальными потребностями и состоянием, а также индивидуальными потребностями и состоянием заботящихся о нем лиц.

3. Ребенок вправе пользоваться безвредной для его здоровья окружающей природной средой и публичным пространством, получать информацию о состоянии окружающей среды и участвовать в принятии решений, связанных с охраной окружающей среды.

Статья 13. Право ребенка на правосудие

1. Ребенок вправе для защиты своих прав обращаться в суд или (и) соответствующий административный орган и пользоваться системой правосудия, к которой ребенок имеет доступ и которая соответствует его возрасту, является понятной для ребенка, быстрой, справедливой, последовательной, ориентированной на его права и потребности, основанной на уважении достоинства ребенка и его права на личную жизнь.

2. Ребенок вправе в установленном законом порядке знакомиться с имеющейся о нем или иной информацией или (и) официальными документами в публичном учреждении.

Статья 14. Права ребенка на свободу выражения мнения, пользования информацией, средствами массовой информации и Интернетом

1. Ребенок вправе самостоятельно выражать свое мнение. Ребенок имеет также право быть выслушанным при принятии связанных с ним решений и право на учет его мнения в соответствии с его возрастом, умственным и физическим развитием.

2. Ребенок вправе свободно добывать, получать и распространять информацию различными средствами и в различной форме.

3. Ребенок имеет право на доступ к средствам массовой информации и Интернету и на свободное пользование Интернетом.

Статья 15. Право ребенка на получение информации

1. Ребенок вправе получать информацию о своих правах и свободах, а также по другим темам, полезную для его физического, умственного, интеллектуального, психосоциального и культурного развития и благополучия.

2. Учреждения раннего и дошкольного воспитания и образования и общеобразовательные учреждения должны обеспечивать предоставление детям доступными для них средствами коммуникации информации об их правах и механизмах защиты в соответствии с возрастом и индивидуальными возможностями детей.

3. Государство обеспечивает доступ детей к информации и образовательно-познавательным материалам, распространяемым с помощью национальных и международных источников массовой информации, которые касаются их психосоциального благополучия, физического и психического здоровья.

4. В целях обеспечения благополучия, охраны здоровья и соответствующего освещения других прав ребенка средствами массовой информации государство содействует:

а) распространению средствами массовой информации материалов и информации, содержащих полезную для культурного и социального развития ребенка информацию, в соответствии с целями образования ребенка, с учетом различных языковых потребностей детей;

б) международному сотрудничеству в сфере обмена, распространения и подготовки полезной для развития ребенка информации из различных национальных и международных источников;

в) развитию и распространению детской литературы;

г) разработке и распространению руководящих правил защиты ребенка от опасной для ребенка информации и материалов.

5. Государство обеспечивает распространение посредством ответственных ведомств информации о правах ребенка и гарантиях их защиты на понятном для ребенка языке и доступными для него средствами коммуникации.

Статья 16. Право ребенка на свободу убеждений, вероисповедания и совести

1. Ребенок имеет свободу убеждений, вероисповедания и совести.

2. Родитель вправе воспитывать ребенка в соответствии со своими моральными и религиозными убеждениями. При руководстве ребенком и направлении его развития необходимо преимущественно учитывать наилучшие интересы ребенка и взгляды ребенка в соответствии с его возрастом, умственным и физическим развитием.

Статья 17. Право ребенка на свободу объединений и мирных собраний

Все дети вправе пользоваться свободами объединений и мирных собраний.

Статья 18. Право ребенка на игры и отдых

1. Ребенок вправе требовать соблюдения баланса между учебой и свободным временем, а родитель, другое лицо, ответственное за воспитание ребенка, обязаны уделять надлежащее внимание соответствующим взглядам и потребностям ребенка.

2. Ребенок имеет право на отдых, право иметь свободное время, играть и участвовать в рекреационных мероприятиях в соответствии со своими интересами и индивидуальными потребностями.

3. Ребенок вправе участвовать в культурной и спортивной жизни и различных сферах искусства.

4. Государство содействует созданию соответствующих возможностей для реализации права ребенка на игры и отдых, с учетом его индивидуальных потребностей и интересов.

Статья 19. Право собственности и право ребенка на наследство

1. Ребенок имеет право собственности и право на наследство.

2. Ребенок вправе в соответствии со своим возрастом и уровнем развития, через своего законного представителя заключать сделки и пользоваться связанными с собственностью другими правами в соответствии с законодательством Грузии.

3. Ребенок вправе получать от родителя наличные деньги или пластиковую карту для пользования соответствующей лимиту суммой, с учетом его свободного времени и частных интересов, для ежедневного пользования. Размер суммы определяется индивидуально, в соответствии с возрастом ребенка, на основе доброй воли родителя.

4. Распоряжение имуществом ребенка допускается в соответствии с наилучшими интересами ребенка в порядке, установленном законодательством Грузии.

Статья 20. Право ребенка на интеллектуальное творчество

1. Ребенок имеет право на интеллектуальное творчество.

2. Ребенок имеет авторское право на продукт своего творчества и изобретение и право на патент.

Статья 21. Право ребенка на участие в разработке и осуществлении программ по защите прав и поддержке ребенка

1. Ребенок вправе в соответствии со своим возрастом и уровнем развития участвовать в разработке и осуществлении программ по защите прав и поддержке ребенка.

2. Государство осуществляет все административные, образовательные и другие мероприятия, необходимые для полноценной реализации во всех сферах права ребенка на участие в разработке и осуществлении программ по защите права и поддержке ребенка.

Статья 22. Другие права ребенка

Настоящий Кодекс не отрицает других прав ребенка, предусмотренных Конституцией Грузии, другими законодательными и подзаконными нормативными актами Грузии, а также международными договорами Грузии.

Статья 23. Принципы защиты прав и свобод ребенка

1. Права и свободы ребенка взаимосвязаны и в целом должны рассматриваться в срезе полноценного и гармоничного развития ребенка.

2. Признание, защита и обеспечение всех прав и свобод ребенка гарантированы на основе принципов оказания предпочтения наилучшим интересам ребенка, участия ребенка, реализации его прав на жизнь и развитие и равноправия детей.

3. Права ребенка, предусмотренные настоящей главой, подлежат ограничениям, установленным Конституцией Грузии и другими законодательными актами Грузии.

Книга II

Система защиты и поддержки основных прав и свобод ребенка

Глава III

Право ребенка на семью

Статья 24. Право ребенка на жизнь и личностное развитие в семье

1. Ребенок вправе жить и расти в семье, где созданы условия для его гармоничного роста, развития и благополучия.

2. Родители, другие лица, ответственные за воспитание детей, обязаны уважать личность ребенка, воспитывать ребенка в духе мира, уважения прав человека, терпимости, равенства и солидарности, заботиться о его физическом, умственном, духовном и социальном развитии, подготовить ребенка к самостоятельной жизни в обществе с преимущественным учетом наилучших интересов ребенка.

3. Родитель является законным представителем ребенка и без особых полномочий выступает в качестве защитника его прав и интересов в отношениях с третьими лицами, в том числе – в суде.

4. Не допускается осуществление родителем родительских прав, в том числе – распоряжение имуществом ребенка, таким образом, что может быть причинен вред наилучшим интересам ребенка.

5. Не допускается при воспитании ребенка использование родителем или другим лицом, ответственным за воспитание ребенка, методов, предусматривающих физическое наказание ребенка или применение к нему иного жестокого, бесчеловечного или унижающего достоинство обращения или (и) наказания.

Статья 25. Обязанности родителя и другого лица, ответственного за воспитание ребенка, в сфере воспитания ребенка

1. Родитель, другое лицо, ответственное за воспитание ребенка, обязаны воспитывать ребенка, заботиться о его физическом, умственном, духовном и социальном развитии, воспитать его достойным членом общества, личностью с высокими нравственными ценностями.

2. Родитель, другое лицо, ответственное за воспитание ребенка, обязаны воспитывать ребенка таким образом, чтобы ребенок в соответствии со своим возрастом и возможностями:

а) осознавал свои права и свободы и мог их реализовывать самостоятельно;

б) проявлял уважение к родителю, другим членам семьи, опекуну, лицу, взявшему его на воспитание, другому лицу, ответственному за его воспитание;

в) проявлял уважение к государству и его символам, соблюдал законодательство Грузии;

г) осознавал свои обязанности, при реализации своих прав и свобод уважал права и свободы других людей;

д) осознавал свое право на получение начального и базового образования в соответствии со своим физическим и умственным развитием и возможностями;

е) осознавал свои обязанности по заботе и защите окружающей природной среды.

3. Распорядок дня, определенный родителем или другим лицом, ответственным за воспитание ребенка, с участием ребенка, устанавливающий последовательность участия ребенка в учебном и других процессах и использования им свободного времени, должен соответствовать наилучшим интересам ребенка.

4. Родитель и другое лицо, ответственное за воспитание ребенка, применяют в отношении ребенка воспитательные меры, в том числе – оберегают ребенка от опасной для него информации.

5. Воспитательные меры, применяемые родителем и другим лицом, ответственным за воспитание ребенка, должны соответствовать наилучшим интересам ребенка. Физическое наказание ребенка не допускается.

6. Родитель, другое лицо, ответственное за воспитание ребенка, обязаны на основании требования лица, осуществляющего предусмотренные настоящим Кодексом мероприятия по поддержке ребенка третьим лицом, принимать по мере своих возможностей активное участие в указанных мероприятиях.

Статья 26. Недопустимость отобрания ребенка у родителя

1. Ребенок против его воли не должен быть отобран у родителя, кроме случая, когда их необходимо разлучить исходя из наилучших интересов ребенка, на основании решения, принятого уполномоченным органом в соответствии с законодательством Грузии.

2. Решение об отобрании ребенка у родителя принимает социальный работник. Он представляет ходатайство судье районного (городского) суда по местонахождению ребенка. Судья рассматривает ходатайство социального работника единолично, без устного слушания и в течение 24 часов принимает решение об отобрании ребенка у родителя или об отказе в отобрании ребенка у родителя.

3. В случае возможности возникновения внезапной и непосредственной угрозы жизни, здоровью или безопасности ребенка социальный работник правомочен незамедлительно принять решение об отобрании ребенка у родителя и в течение 24 часов обратиться с соответствующим ходатайством в суд для получения согласия. Ходатайство социального работника должно содержать обоснование безотлагательной необходимости отобрания ребенка у родителя. В оценке указанной угрозы должен участвовать сотрудник полиции. Его положительное или отрицательное заключение вносится в соответствующий протокол.

4. В случае, предусмотренном частью 3 настоящей статьи, судья рассматривает ходатайство социального работника единолично, без устного слушания и в течение 24 часов принимает решение о даче согласия на отобрание ребенка у родителя или об отказе в даче согласия на отобрание ребенка у родителя.

5. Ребенок не должен быть отобран у родителя только по причине отсутствия у родителя надлежащих жилищных условий или финансовых средств, кроме случая, когда за осуществлением мероприятий по поддержке семьи не следует желаемый результат или существует достаточное основание заключить, что осуществление указанных мероприятий не принесет желаемого результата.

6. Дети с ограниченными возможностями имеют такое же право жить в семьях, как и другие дети. Не допускается отобрание ребенка у родителя ввиду наличия у ребенка или родителя статуса лица с ограниченными возможностями.

7. Решение об отобрании ребенка у родителя подлежит периодическому пересмотру. Возвращение ребенка в семью после устранения причин отобрания ребенка у родителя должно соответствовать наилучшим интересам ребенка.

8. Не допускается задержание, заключение под стражу в уголовном порядке ребенка, отобранного у родителя или оставшегося без законного представителя, или применение к нему в качестве наказания лишения свободы ввиду его незаконного въезда на территорию страны, кроме случая, предусмотренного законодательством Грузии. В таком случае ребенку должна быть обеспечена соответствующая временная альтернативная забота, поддержка с целью его воссоединения с семьей и защитой в соответствии с его наилучшими интересами.

Статья 27. Поддержка ребенка с целью превенции его оставления или изъятия из семьи

1. Государство обязано принять соответствующие меры по превенции оставления ребенка или его изъятия из семьи, чтобы всем детям обеспечить равный доступ к адекватным жилищным условиям, сервисам в сфере здравоохранения и социальной защиты, инклюзивному образованию, эффективным механизмам защиты от неравного обращения и насилия, а также гарантии защиты всех других прав.

2. Программы, осуществляемые с целью превенции, предусмотренной настоящей статьей, должны быть интегрированы с учетом нужд соответствующего муниципалитета. Семья должна быть вовлечена в программу с преимущественным учетом наилучших интересов ребенка.

3. При осуществлении поддержки детей с ограниченными возможностями и их семей особое внимание следует уделять непрерывному и эффективному доступу детей к образованию, в том числе – профессиональному образованию, сервисам в сфере здравоохранения и реабилитации, чтобы содействовать полноценному индивидуальному развитию и социальной инклюзии детей.

4. При осуществлении поддержки детей в семьях особое внимание нужно уделять детям, находящимся в социально опасном положении.

Статья 28. Программа поддержки семьи

1. Уполномоченный государственный орган создает программы поддержки лиц, ответственных за воспитание детей, с целью оказания им материальной и нематериальной помощи. Содержание, объем и продолжительность осуществления программы определяются в соответствии с индивидуальными потребностями и фактическими обстоятельствами детей и лиц, ответственных за их воспитание.

2. Программа поддержки семьи не должна иметь однократный характер. Она должна ставить целью укрепление ребенка и его семьи путем стабильного обеспечения учета их индивидуальных потребностей.

3. В случае осуществления долгосрочной поддержки решение о вовлечении семьи/ребенка в программу поддержки семьи совместно принимают несколько специалистов, одним из которых обязательно должен быть социальный работник. Основу осуществления поддержки составляет индивидуальная программа, в составлении которой участвуют ребенок и лица, имеющие право на его воспитание.

4. При разработке и осуществлении программы поддержки семьи особое внимание уделяется правам ребенка, преодолению комплексных вызовов, связанных с ранним развитием ребенка, переходом ребенка от подросткового к юношескому возрасту, и содействию позитивной социальной инклюзии.

5. Содержание, форма и продолжительность осуществления программы поддержки семьи определяются индивидуально, на основе оценки наилучших интересов ребенка и положения его семьи. Программа может включать в себя одно или несколько мероприятий, в том числе:

а) подлежащие осуществлению информационные, консультационные и образовательные мероприятия по содействию применению методов позитивного воспитания и развития ребенка, ненасильственной коммуникации с ребенком и реализации прав ребенка;

б) мероприятия по целевой материальной и нематериальной поддержке с учетом индивидуальных потребностей и обстоятельств ребенка;

в) проведение курсов по укреплению навыков позитивного родительства и заботы о ребенке, оказание консультаций во время совместного проживания в семье, семейных споров и в случае расторжения брака;

г) предложение родителю возможности получения профессионального образования и трудоустройства;

д) вспомогательные социальные сервисы (дневной центр, сервисы медиации и примирения во время семейных споров, курс лечения при наличии алкогольной, наркотической зависимости или других психоэмоциональных потребностей, социально-экономическая поддержка занятых и одиноких родителей), в том числе – сервисы, основанные на общине;

е) программы ранней идентификации, индивидуальной оценки детей с ограниченными возможностями и их соответствующей поддержки, в том числе – программы, ориентированные на развитие навыков у детей;

ж) программы раннего развития и поддержки подростков с целью содействия реализации подростками своих прав, развитию у них критического мышления, их подготовке к самостоятельной жизни и участию в общественной жизни.

6. Министерство лиц, вынужденно перемещенных с оккупированных территорий, труда, здравоохранения и социальной защиты Грузии разрабатывает и осуществляет программы по поддержке детей в семьях при межведомственном сотрудничестве, в рамках единой государственной стратегии и плана действий.

7. Муниципалитеты разрабатывают и осуществляют программы по поддержке детей в семьях в пределах полномочий, делегированных Министерством лиц, вынужденно перемещенных с оккупированных территорий, труда, здравоохранения и социальной защиты Грузии в порядке и согласно условиям, установленным статьей 17 Органического закона Грузии «Кодекс о местном самоуправлении».

8. Неправительственные организации осуществляют мероприятия по поддержке детей в семьях в рамках государственных программ в соответствии с законодательством Грузии, на основании договора, заключенного с соответствующим государственным органом, или (и) по собственной инициативе и за счет собственных финансовых ресурсов в соответствии со стандартами услуг, установленными государством.

Глава IV

Право ребенка на альтернативную заботу

Статья 29. Суть альтернативной заботы

1. Государство обязано обеспечить особую защиту и поддержку детей, временно или навсегда оставшихся без попечения родителей, а также детей, оставление которых в семьях противоречит наилучшим интересам ребенка.

2. Если помещение ребенка с целью альтернативной заботы является необходимым и форма альтернативной заботы полностью соответствует как международным, так и установленным законодательством Грузии стандартам защиты прав ребенка и заботы о ребенке, уполномоченный орган принимает решение о помещении ребенка с целью альтернативной заботы на основе оценки и рекомендации мультидисциплинарной группы, укомплектованной соответствующими профессиональными кадрами, с участием ребенка и соблюдением процедур, ориентированных на интересы ребенка.

3. Мультидисциплинарная группа, предусмотренная частью 2 настоящей статьи, утверждает план индивидуального развития ребенка, целью которого являются охрана физического и психического здоровья ребенка, его гармоничное развитие, социальная инклюзия и эффективная реализация всех его прав и свобод.

4. Уполномоченный административный орган рассматривает и осуществляет мониторинг помещения ребенка с целью альтернативной заботы.

5. Помещение ребенка с целью альтернативной заботы является крайней мерой. Его главнейшей целью должно быть содействие возвращению ребенка в семью, а в случае невозможности его возвращения в семью – обеспечение непрерывной заботы о ребенке, в частности, его усыновление. Если усыновление ребенка не соответствует наилучшим интересам ребенка, государство должно обеспечить его помещение с целью передачи на воспитание. Правила и условия усыновления ребенка и передачи ребенка на воспитание устанавливаются Законом Грузии «Об усыновлении и передаче на воспитание».

6. В случае невозможности помещения ребенка с целью его передачи на воспитание или усыновления в виде крайней меры применяется резидентная забота, осуществляемая с помощью малых учреждений семейного типа, при условии, что учреждения резидентной заботы полностью удовлетворяют стандартам заботы о ребенке, а резидентная забота является необходимой и содействует развитию ребенка и реализации его наилучших интересов. Порядок и условия осуществления резидентной заботы устанавливаются настоящим Кодексом и Законом Грузии «О лицензировании воспитательной деятельности».

7. Услуги альтернативной заботы в любой форме должны соответствовать наилучшим интересам ребенка и стандартам альтернативной заботы о ребенке, а также стандартам, установленным Конституцией Грузии, Конвенцией о правах ребенка, дополнительными протоколами к Конвенции и другими международными договорами Грузии, а также требованиям настоящего Кодекса.

8. Все дети, помещенные с целью альтернативной заботы, в том числе – дети с ограниченными возможностями, должны быть полностью интегрированы в единые государственные системы образования, здравоохранения и социальной защиты. Они должны иметь такой же доступ к системе правосудия, как и другие дети.

9. Государство заботится о лицах, вышедших из системы альтернативной заботы, которые по достижении совершеннолетия, в переходный период нуждаются в поддержке.

10. В случае, предусмотренном частью 9 настоящей статьи, Министерство лиц, вынужденно перемещенных с оккупированных территорий, труда, здравоохранения и социальной защиты Грузии разрабатывает специальные программы.

Статья 30. Основания для осуществления альтернативной заботы

1. Государство устанавливает условия регистрации лиц, взявших ребенка на воспитание, и лицензионные условия учреждений резидентной заботы, а также единые стандарты заботы о ребенке.

2. Установленные государством единые стандарты альтернативной заботы должны соответствовать стандартам альтернативной заботы, установленным Организацией Объединенных Наций, и предусматривать различные вопросы, в том числе – следующие основные вопросы:

а) надлежащая профессиональная квалификация физических лиц и юридических лиц, предоставляющих альтернативную заботу, критерии их подбора, их профессиональная подготовка и надзор за ними;

б) четкое определение роли и функций физических лиц и юридических лиц, предоставляющих альтернативную заботу, и предоставление информации об этом ребенку и его семье;

в) поддержка ребенка в сохранении отношений с членами семьи, родственниками и друзьями в соответствии с его защитой и наилучшими интересами, если сохранение указанных отношений не противоречит наилучшим интересам ребенка;

г) обеспечение высококачественного питания для ребенка в соответствии со стандартами детского питания;

д) доступ к образованию, в том числе – формальному или (и) неформальному образованию и профессиональному образованию;

е) обеспечение безопасности, охраны здоровья, питания, гармоничного развития и учета специальных потребностей ребенка;

ж) уважение к личной жизни и личному пространству ребенка;

з) защита ребенка от насилия, в том числе – запрет на применение дисциплинарных методов, предусматривающих ограничение контактов ребенка с семьей и внешним миром, применение пыток, принуждение, физические наказания либо иное жестокое, бесчеловечное или унижающее достоинство обращение или наказание;

и) подготовка ребенка к самостоятельной жизни, защита ребенка от стигмы при осуществлении альтернативной заботы и после выхода из системы альтернативной заботы;

к) беспрепятственные отношения ребенка с доверенным лицом, назначенным уполномоченным органом по согласованию с ребенком. Ребенок должен быть осведомлен, в каких случаях и ввиду каких правовых и этических стандартов может быть нарушена конфиденциальность информации, предоставленной им доверенному лицу;

л) доступ ребенка к эффективным механизмам, благодаря которым он может быть осведомлен об условиях альтернативной заботы или обращении с ним либо подать иск. Эти механизмы не должны зависеть от лиц, предоставляющих альтернативную заботу, и государственного надзорного ведомства для беспристрастного эффективного реагирования, и защиты интересов ребенка.

3. При осуществлении альтернативной заботы запрещается применение в отношении ребенка дисциплинарных мер и методов управления поведением, предусматривающих физическое наказание ребенка, иное жестокое, бесчеловечное или унижающее достоинство обращение с ним, в том числе – помещение в замкнутое пространство, ограничение контактов с родителем, другим членом семьи или внешним миром либо иное физическое или психологическое насилие.

Статья 31. Обязательность единых государственных стандартов заботы о ребенке

1. Ребенку не могут быть предоставлены услуги альтернативной заботы, не соответствующие единым государственным стандартам заботы о ребенке и не лицензированные в соответствии с законом, кроме передачи на воспитание и усыновления.

2. Единые государственные стандарты заботы о ребенке устанавливают критерии и механизмы администрирования, предоставления, определения качества и мониторинга сервисов заботы о ребенке, ориентированные на обеспечение семейной заботы о ребенке. Единые государственные стандарты заботы о ребенке основаны на принципе реализации прав ребенка, служат сокращению потребности в резидентной заботе, устанавливают ориентированные на ребенка подходы к управлению случаем и предусматривают предоставление связанных с заботой услуг высокого качества.

3. Лица, предоставляющие альтернативную заботу, должны удовлетворять профессиональные стандарты, установленные законодательством Грузии, в том числе – стандарты профессиональной этики, и осуществлять деятельность с помощью мультидисциплинарного подхода.

4. Выполнение единых государственных стандартов заботы о ребенке является обязательным для публичных и частных учреждений, предоставляющих альтернативную заботу в любой форме, осуществляющих кратко- или долгосрочные программы заботы о ребенке, в том числе:

а) для учреждений круглосуточной резидентной заботы, в том числе – центров для детей с ограниченными возможностями или другими психосоциальными потребностями;

б) для ресурсных школ и школ-пансионов – в части услуг, связанных с заботой.

5. Государство обеспечивает установление стандартов передачи ребенка на воспитание в соответствии с Законом Грузии «Об усыновлении и передаче на воспитание».

6. Выполнение единых государственных стандартов заботы о ребенке является обязательным также при осуществлении поддержки семьи, медицинской, психосоциальной помощи, образовательных, спортивно-оздоровительных и других культурных и рекреационных программ, когда осуществляется временная забота о ребенке – в определенный отрезок времени, в течение дня или 24 часов в следующих учреждениях:

а) дневные центры;

б) убежища для временного проживания детей – жертв торговли несовершеннолетними (трефикинга) или (и) разных форм эксплуатации, стационарные медицинские учреждения – в части детских отделений или оказания детям индивидуальных услуг;

в) детские лагеря – в части услуг, связанных с заботой;

г) другие учреждения, в том числе – в части вспомогательных сервисов, связанных с уходом за ребенком, находящимся по месту занятости родителя, предусматривающих предоставление услуг, связанных с заботой о ребенке.

7. Единые государственные стандарты заботы о ребенке не распространяются на случаи, когда ребенок с целью рекреации добровольно проводит определенное время с родственниками или друзьями и это не связано с отсутствием у родителя возможности или желания осуществлять надлежащую заботу о ребенке, а также на случай с усыновлением – с момента вынесения судом окончательного решения, так как ребенок уже не считается ребенком, оставшимся без попечения родителей.

8. Статус лица, ухаживающего за ребенком (няни), предусматривающий уход за определенное вознаграждение за одним ребенком или несколькими детьми (не более 5 детей) в доме или вне дома ребенка (детей)/его (их) законного представителя, подлежит добровольной сертификации. Сертифицированное лицо, ухаживающее за ребенком (няня), вправе получать соответствующую поддержку от социального работника в связи с воспитанием ребенка/детей.

9. Забота о ребенке, помещенном в учреждение лишения свободы, и его поддержка осуществляются в соответствии с Кодексом о правосудии в отношении несовершеннолетних и другими соответствующими законами, а также в соответствии с Конвенцией о правах ребенка, дополнительными протоколами к Конвенции и другими международными договорами Грузии.

Статья 32. Дополнительные, специфические требования к учреждениям резидентной заботы

1. Не допускается создание учреждения резидентной заботы, которое не является малым учреждением семейного типа, необходимость в создании которого не обоснована на основании оценки уполномоченного государственного органа и которое не удовлетворяет единым государственным стандартам заботы о ребенке.

2. Осуществление деятельности любым учреждением публичной или частной резидентной заботы допускается только в случае приобретения ими лицензии в соответствии с Законом Грузии «О лицензировании воспитательной деятельности».

3. Лицензирование учреждений резидентной заботы и регулярную проверку условий лицензии должен осуществлять уполномоченный административный орган. Нарушение лицензионных условий и порядка деятельности, определенных законодательством Грузии, влечет возложение ответственности в порядке, установленном законодательством Грузии.

4. Вопросы продления лицензии существующих учреждений резидентной заботы и создания новых учреждений резидентной заботы решаются в соответствии с единой государственной стратегией деинституционализации и соответствующим планом действий.

5. Министерство лиц, вынужденно перемещенных с оккупированных территорий, труда, здравоохранения и социальной защиты Грузии и муниципалитеты создают учреждения резидентной заботы в форме непредпринимательского (некоммерческого) юридического лица или отбирают в порядке конкурса частных лиц, осуществляющих государственные программы по поддержке ребенка.

6. Государство в целях деинституционализации осуществляет все необходимые законодательные и административные мероприятия, предусматривающие поэтапное замещение резидентной заботы в отношении детей, в том числе – детей с ограниченными возможностями, с помощью сервисов, связанных с передачей на воспитание и осуществлением других форм заботы, основанных на семье и общине. В указанных целях Правительство Грузии разрабатывает и осуществляет единую государственную стратегию деинституционализации и соответствующий план действий для обеспечения поэтапного закрытия крупных учреждений резидентной заботы.

Статья 33. Законный представитель ребенка, помещенного с целью альтернативной заботы

1. Уполномоченный орган назначает ребенку, помещенному с целью альтернативной заботы, лицо, принимающее решения относительно ребенка при полноценном его участии, в соответствии с его наилучшими интересами.

2. У лица, назначенного в качестве законного представителя ребенка, помещенного с целью альтернативной заботы, должна быть хорошая репутация, знания, умения и навыки, необходимые для налаживания отношений с ребенком, и им должно быть пройдено обязательное обучение.

3. Уполномоченный орган подотчетен за деятельность лица, назначенного в качестве законного представителя ребенка, помещенного с целью альтернативной заботы, и он соответственно оказывает ему надлежащую профессиональную поддержку и осуществляет контроль за ним.

Статья 34. Периодический контроль за осуществлением альтернативной заботы

1. В отношении детей, помещенных в учреждение с целью заботы о них или их защиты либо лечения, осуществляется обязательный периодический контроль за тем, как обращаются с ними, насколько необходимо их оставление в этом учреждении, и другими обстоятельствами, в частности – проверка проводится не реже одного раза в 3 месяца.

2. Периодическую проверку необходимости продления и условий осуществления альтернативной заботы о ребенке и мониторинг выполнения единых государственных стандартов заботы о ребенке должен осуществлять соответствующий государственный орган при непосредственном участии ребенка и его опекуна, попечителя или лица, оказывающего поддержку, в порядке, установленном законодательством Грузии.

3. Запрещается поиск физическими лицами и юридическими лицами ребенка и помещение его в учреждение альтернативной заботы с целью получения финансовой выгоды, если существует возможность возращения ребенка в семью или предоставления ему сервисов, основанных на семье.

4. Мониторинг выполнения единых государственных стандартов заботы о ребенке и качества сервисов в пределах своих полномочий осуществляет Министерство лиц, вынужденно перемещенных с оккупированных территорий, труда, здравоохранения и социальной защиты Грузии.

Глава V

Право детей на получение образования

Статья 35. Право детей на получение образования

1. Дети имеют право на получение качественного образования.

2. Государство обеспечивает равный доступ всех детей к качественному раннему, дошкольному, общему, профессиональному и высшему образованию путем внедрения инклюзивной системы образования и гармонизации образовательной системы страны с международным образовательным пространством.

3. В целях полноценной реализации права детей на получение образования государство с соблюдением принципа инклюзивности образования обеспечивает:

а) доступ детей к бесплатному качественному раннему, дошкольному и общему образованию в соответствии с их индивидуальными возможностями и потребностями;

б) доступ детей к профессиональному образованию в соответствии с их индивидуальными возможностями и потребностями, в том числе – путем оказания им надлежащей финансовой поддержки;

в) доступность для детей информации о системе, ступенях, формах и процедурах образования, а также по другим важным и полезным для детей вопросам;

г) содействие возвращению в школу детей, оставшихся вне школы, и принятие соответствующих мер по превенции оставления детьми школы;

д) содействие внедрению на всех ступенях образования современных методов и технологий обучения, ориентированного на новейшие научные и отраслевые знания и на детей;

е) реализация на всех ступенях образования права детей на участие как непосредственно в образовательном процессе, так и при принятии решений в образовательном учреждении.

Статья 36. Цели образования детей

1. Образование детей в системе формального образования, а также их неформальное образование должно служить следующим основным принципам:

а) полноценному развитию личности, способностей, критического мышления и возможностей ребенка;

б) развитию чувства уважения к правам и основным свободам человека и способности ненасильственной коммуникации;

в) развитию в детях чувства уважения к родине, родному языку, традиционным культурным ценностям родной страны, другим культурам и цивилизациям;

г) развитию в детях чувства ответственности и их подготовке к самостоятельной жизни в духе взаимопонимания, мира, терпимости, равенства, дружбы между людьми, группами и народами, отличающимися по этническому, национальному, религиозному и иным признакам;

д) развитию чувства ответственности за охрану окружающей природной среды и культурного наследия и уважения к ним.

2. Настоящая статья не запрещает получение детьми образования в целях, прямо не указанных в части первой настоящей статьи, могущих быть обусловленными достижениями технологического развития, социально-культурными или другими факторами и не противоречащих целям, предусмотренным настоящей статьей.

Статья 37. Программа поддержки инклюзивной системы образования

1. Целью внедрения программы поддержки инклюзивной системы образования является содействие:

а) обеспечению в образовательных учреждениях соответствия образовательных программ, образовательных ресурсов, материально-технических средств и людских ресурсов целям образования детей;

б) внедрению инклюзивной системы образования, обеспечивающей предоставление детям образования в рамках равнодоступного для всех детей образовательного процесса с учетом их индивидуальных образовательных потребностей и возможностей;

в) созданию национальной системы профессионального развития учителей и специальных учителей учреждений раннего и дошкольного воспитания и образования, а также педагогов и другого основного персонала учреждений общеобразовательного и профессионального образования, что является необходимой предпосылкой для предоставления качественного инклюзивного образования;

г) внедрению в целях поддержки инклюзивного образования соответствующих сервисов и программ для студентов со специальными образовательными потребностями; разработке и внедрению модулей программ, необходимых на ступени высшего образования.

2. Государство осуществляет все необходимые административные, социальные и другие мероприятия, чтобы инфраструктура и программы в образовательных учреждениях были разумно приспособлены под индивидуальные возможности и потребности каждого ребенка, а новые инфраструктура и программы создавались с обязательным учетом принципа универсального дизайна.

3. Министерство образования, науки и молодежи Грузии в рамках единой государственной стратегии и плана действий разрабатывает и осуществляет программы содействия образованию детей в сотрудничестве с муниципалитетами. (30.11.2023 N3832, ввести в действие с 1 января 2024 года.)

4. Министерство охраны окружающей среды и сельского хозяйства Грузии при разработке политики и принятии решений по вопросам охраны и развития окружающей природной среды, сокращения и управления рисками природных и искусственных катастроф осуществляет соответствующие мероприятия по обеспечению преимущественного учета наилучших интересов ребенка, предоставления детям соответствующей информации и их права на участие.

5. Муниципалитеты осуществляют мероприятия по содействию образованию детей в пределах полномочий, делегированных Министерством образования, науки и молодежи Грузии в порядке и на условиях, установленных статьей 17 Органического закона Грузии «Кодекс о местном самоуправлении». (30.11.2023 N3832, ввести в действие с 1 января 2024 года.)

6. Неправительственные организации осуществляют мероприятия по содействию образованию детей в рамках собственных программ или государственных программ в соответствии с законодательством Грузии, на основании договора, заключенного с Министерством образования, науки и молодежи Грузии. (30.11.2023 N3832, ввести в действие с 1 января 2024 года.)

Статья 38. Недопустимость насилия в отношении детей в системе образования

1. Осуществление программ по поддержке образования детей должно содействовать устранению насилия в отношении детей и среди детей, в том числе – притеснения среди детей, и игнорирования законных интересов ребенка.

2. Не допускается применение в образовательных учреждениях в качестве дисциплинарной меры насилия в любой форме, в том числе – физическое наказание и иное жестокое или унижающее достоинство обращение или применение жестокого или унижающего достоинство наказания.

3. В образовательных учреждениях должны быть внедрены программы и механизмы превенции насилия в отношении детей и среди детей, в том числе – притеснения среди детей, и надлежащего реагирования на соответствующие факты.

4. В учреждениях раннего и дошкольного воспитания и образования, учреждениях общеобразовательного и профессионального образования действует горячая телефонная линия для сообщения о фактах насилия в отношении детей.

5. Образовательные учреждения определяют лиц, ответственных по вопросам насилия в отношении детей, – координаторов.

6. В учреждениях дошкольного воспитания и образования и общеобразовательных учреждениях программы превенции насилия в отношении детей и среди детей, в том числе – притеснения среди детей, и надлежащего реагирования на соответствующие факты разрабатывает Министерство образования, науки и молодежи Грузии в пределах своих полномочий, с учетом настоящего Кодекса. (30.11.2023 N3832, ввести в действие с 1 января 2024 года.)

Статья 39. Право детей на независимые механизмы обжалования

1. В учреждениях раннего и дошкольного воспитания и образования, учреждениях общеобразовательного и профессионального образования должны существовать независимые и беспристрастные механизмы рассмотрения исков детей. Эти механизмы не должны поощрять недобросовестное поведение детей, должны быть направлены на установление объективных обстоятельств и обеспечивать уважение и защиту прав ребенка и других людей.

2. Дети должны обладать информацией о механизмах рассмотрения их жалоб.

3. Дети в процессе рассмотрения их жалоб должны быть обеспечены поддержкой, в частности – внедрением инструментов коммуникации, выражения собственного мнения и его надлежащего учета.

4. Независимые механизмы рассмотрения жалоб детей в общеобразовательных учреждениях разрабатывает Министерство образования, науки и молодежи Грузии. (30.11.2023 N3832, ввести в действие с 1 января 2024 года.)

Статья 40. Запрет на предоставление детям опасной для них информации

1. Запрещается предоставлять детям опасную для них информацию.

2. Невыполнение обязательства, предусмотренного настоящей статьей, влечет возложение ответственности, установленной законодательством Грузии.

Глава VI

Право детей на охрану здоровья

Статья 41. Право детей на пользование наивысшим стандартом охраны здоровья

1. Каждый ребенок вправе пользоваться наивысшим стандартом охраны физического и психического здоровья, в том числе – географическим и финансовым доступом к сервисам в сфере здравоохранения (в том числе – в сфере первичного здравоохранения, оказания стационарных услуг, реабилитации).

2. Государство осуществляет все необходимые административные, социальные и образовательные мероприятия, чтобы ни один ребенок, в том числе – ни один ребенок с ограниченными возможностями или (и) ребенок, находящийся в социально опасном положении, не были ограничены в праве, предусмотренном частью первой настоящей статьи, на всей территории страны. Эти мероприятия должны включать принятие мер:

а) по сокращению детской смертности;

б) по обеспечению всех детей ориентированными на развитие детей, превентивными, консультационными, безотлагательными амбулаторными услугами и соответствующими программами иммунизации;

в) по обеспечению всех детей соответствующими стандарту питанием и чистой питьевой водой;

г) по обеспечению всех детей пищей, обогащенной необходимыми минералами, для снижения вредных последствий загрязнения окружающей природной среды или (и) устранения дефицита природных минералов;

д) по обеспечению доступа женщин к сервисам в сфере здравоохранения до и после родов;

е) по предоставлению общественности, особенно – детям и родителям, информации по вопросам охраны здоровья, здорового питания детей, преимущества грудного вскармливания, соблюдения гигиены, охраны окружающей среды, защиты от катастроф и несчастных случаев;

ж) по развитию направления превентивного здравоохранения;

з) по созданию идентификационной системы в целях своевременного выявления потребностей в сфере охраны здоровья детей и осуществления ранней интервенции;

и) по устранению традиционных подходов, причиняющих вред здоровью детей.

3. Особые мероприятия по охране здоровья осуществляются с целью охраны здоровья детей, находящихся в социально опасном положении.

4. Государство обеспечивает в рамках единой системы защиты детей разработку политики реализации права пользования детьми наивысшим стандартом охраны здоровья на основании настоящего Кодекса, в соответствии с Конвенцией о правах ребенка, дополнительными протоколами к Конвенции и другими международными договорами Грузии.

5. Министерство лиц, вынужденно перемещенных с оккупированных территорий, труда, здравоохранения и социальной защиты Грузии обеспечивает разработку стратегии реализации права пользования детьми наивысшим стандартом охраны здоровья и соответствующего плана действий в рамках единой системы защиты детей, на основе межведомственной координации и сотрудничества с муниципалитетами.

6. Муниципалитеты осуществляют мероприятия по охране здоровья и поддержке детей в пределах полномочий, делегированных Министерством лиц, вынужденно перемещенных с оккупированных территорий, труда, здравоохранения и социальной защиты Грузии в порядке и на условиях, установленным статьей 17 Органического закона Грузии «Кодекс о местном самоуправлении».

7. Неправительственные организации осуществляют мероприятия по охране здоровья и поддержке детей в рамках собственных или государственных программ в соответствии с законодательством Грузии, на основании договора, заключенного с Министерством лиц, вынужденно перемещенных с оккупированных территорий, труда, здравоохранения и социальной защиты Грузии.

Статья 42. Поддержка права детей на охрану здоровья в образовательных учреждениях, учреждениях альтернативной заботы и пенитенциарных учреждениях

1. В рамках единой системы здравоохранения в образовательных учреждениях, учреждениях альтернативной заботы и пенитенциарных учреждениях обеспечивается поддержка физического и психического здоровья детей, в том числе – путем осуществления мероприятий по физическому воспитанию, обеспечению соответствующей инфраструктуры и здорового питания, внедрению информационно-консультационных сервисов и сервисов реферирования.

2. Все учреждения раннего и дошкольного воспитания и образования, учреждения общеобразовательного и профессионального образования, учреждения альтернативной заботы и пенитенциарные учреждения обязаны обеспечить внедрение механизмов физического воспитания, управления природными и искусственными катастрофами, в том числе – подготовки и сокращения рисков.

Статья 43. Мероприятия по охране здоровья детей, потерпевших в результате преступления, детей – жертв и свидетелей насилия

1. В рамках единой системы защиты детей государство обеспечивает защиту физического и психического здоровья детей, потерпевших в результате преступления, детей – жертв и свидетелей различных форм насилия, в том числе – детей с ограниченными возможностями, и их психосоциальную реабилитацию в здоровых и достойных условиях. Содержание, форма и продолжительность осуществления программы определяются в соответствии с индивидуальными потребностями и наилучшими интересами ребенка.

2. В рамках единой системы защиты детей государство обеспечивает защиту физического и психического здоровья детей – жертв вооруженных конфликтов, природных и искусственных катастроф и их психосоциальную реабилитацию в здоровых и достойных условиях.

Статья 44. Недопустимость применения в отношении детей недобровольных или принудительных медицинских мер

1. Не допускается психиатрическое лечение ребенка без участия ребенка и выслушивания его мнения, с учетом его индивидуальных возможностей и наилучших интересов.

2. Недобровольное психиатрическое стационарное лечение ребенка допускается только по решению суда, на кратчайший срок. Это решение подлежит периодическому пересмотру. Недобровольное психиатрическое лечение ребенка длится с соблюдением процедур, установленных законодательством Грузии.

3. Осуществление в отношении ребенка медикаментозных или других медицинских мероприятий должно быть основано на терапевтических потребностях. Эти мероприятия не должны проводиться без оценки и назначения соответствующего специалиста.

4. При принятии судом решения, предусмотренного частью 2 настоящей статьи, необходимо непосредственное участие ребенка в процессе и соответствующий учет его мнения, а также участие независимого и беспристрастного органа с целью определения и защиты наилучших интересов ребенка.

5. Ребенок вправе непосредственно или (и) через своего представителя обратиться к конфиденциальному и беспристрастному органу в связи с нарушением его прав во время нахождения в соответствующем учреждении. Ребенок должен иметь доступ к указанному органу, и этот орган не должен зависеть от учреждения, осуществляющего лечение, или его вышестоящего учреждения.

6. Министерство лиц, вынужденно перемещенных с оккупированных территорий, труда, здравоохранения и социальной защиты Грузии осуществляет недобровольное или принудительное психиатрическое лечение и медицинское обследование детей в соответствии с настоящим Кодексом, другими законодательными и подзаконными нормативными актами Грузии.

Статья 45. Соответствие сервисов охраны здоровья детей стандартам

Все публичные и частные учреждения и организации – поставщики любых сервисов в сфере охраны здоровья детей обязаны осуществлять свою деятельность, особенно – в связи с механизмами обеспечения безопасности, качества сервисов в сфере здравоохранения, профессиональной квалификации и этики персонала и мониторинга, в соответствии со стандартами, установленными законодательством Грузии.

Глава VII

Право ребенка на социальную защиту, на соответствующие условия жизни и развитие

Статья 46. Право ребенка на социальную защиту

1. Ребенок вправе пользоваться социальной защитой и услугами в соответствии с состоянием, возрастом, индивидуальными возможностями и потребностями ребенка и лиц, заботящихся о нем.

2. Каждый ребенок имеет право на стандарт жизни, соответствующий его потребностям в физическом, умственном, духовном, моральном и социальном развитии. Государство в случае необходимости в пределах ресурсов должно оказывать родителям целевую материальную и нематериальную помощь, ориентированную на развитие ребенка, и осуществлять программы поддержки, особенно – с целью обеспечения питанием, одеждой и жилищными условиями.

3. Государство осуществляет все административные, социальные и образовательные мероприятия, необходимые для защиты детей с ограниченными возможностями от сокрытия, оставления, игнорирования и сегрегации.

4. Размер, вид и продолжительность оказания ребенку целевой социальной помощи определяются с учетом индивидуальных потребностей ребенка и его семьи и на основании оценки соответствующих обстоятельств.

5. Целевая социальная помощь ребенку не должна носить однократный характер и должна комплексно включать в себя стабильное обеспечение образования, охраны здоровья, реабилитации, социальной интеграции и других индивидуальных потребностей ребенка.

6. Государство обеспечивает разработку политики социальной защиты детей, единой государственной стратегии и плана действий на основании настоящего Кодекса, в соответствии с Конституцией Грузии, Конвенцией о правах ребенка, дополнительными протоколами к Конвенции и другими международными договорами Грузии.

7. Министерство лиц, вынужденно перемещенных с оккупированных территорий, труда, здравоохранения и социальной защиты Грузии разрабатывает программы социальной защиты детей согласно единой государственной стратегии и плану действий и осуществляет путем межведомственного сотрудничества с высшими органами государственной власти и органами муниципалитетов Грузии.

8. Муниципалитеты разрабатывают программы социальной защиты детей по единой государственной стратегии и плану действий в пределах полномочий, делегированных Министерством лиц, вынужденно перемещенных с оккупированных территорий, труда, здравоохранения и социальной защиты Грузии в порядке и на условиях, установленных статьей 17 Органического закона Грузии «Кодекс о местном самоуправлении».

9. Неправительственные организации осуществляют мероприятия по социальной защите детей в рамках государственных программ в соответствии с законодательством Грузии, на основании договора, заключенного с Министерством лиц, вынужденно перемещенных с оккупированных территорий, труда, здравоохранения и социальной защиты Грузии, или (и) по собственной инициативе и за счет собственных финансовых ресурсов, в соответствии со стандартами услуг, установленными государством.

Статья 47. Право ребенка на надлежащий стандарт жизни

1. Ребенок вправе воспитываться в семейной среде, атмосфере уважения к его личности, любви и взаимопонимания.

2. Ребенок имеет право на условия жизни, содействующие его полноценному физическому, интеллектуальному, умственному, социальному и моральному развитию.

3. Надлежащий стандарт жизни ребенка предусматривает обеспечение ребенка, как минимум, питанием, чистой питьевой водой, экологически чистой средой проживания, доступностью первичного здравоохранения, базисной информацией о здоровом образе жизни, защите от катастроф и несчастных случаев и соответствующими механизмами.

4. Дети с ограниченными возможностями имеют такое же право на надлежащий стандарт жизни, как и другие дети. Этот стандарт должен предусматривать принципы разумного приспособления и универсального дизайна для содействия инклюзивному развитию детей.

5. Уполномоченный орган государственной власти Грузии обеспечивает разработку стандартов соблюдения надлежащих условий жизни ребенка и их осуществление на основе межведомственного сотрудничества и сотрудничества с органами муниципалитета.

6. Министерство охраны окружающей среды и сельского хозяйства Грузии в целях обеспечения безвредной и здоровой для ребенка окружающей среды, охраны окружающей среды, защиты детей от катастроф и несчастных случаев осуществляет соответствующие мероприятия на основе межведомственной координации и сотрудничества с муниципалитетами.

7. Уполномоченные государственные органы и муниципалитеты обязаны учитывать надлежащие стандарты жизни детей при принятии решений, касающихся урбанистического планирования, застройки, выдачи разрешения на строительство и проектов реконструкции.

8. Государственные органы и муниципалитеты создают правовые механизмы и принимают соответствующие меры по обеспечению участия детей в мероприятиях, связанных с досугом и отдыхом, рекреационных, культурных мероприятиях и мероприятиях в сфере искусства.

Статья 48. Поддержка социального развития детей

1. Разработанная для поддержки социального развития детей соответствующая программа должна включать в себя мероприятия по развитию социальной активности детей, мероприятия по социальной инклюзии детей и мероприятия по содействию развитию добровольчества среди детей.

2. Программа социального развития детей по своему содержанию и методологии должна служить наилучшим интересам детей и осуществляться при их полноценном участии. Программа должна содействовать формированию умения ребенка самостоятельно реализовывать свои права и воспитанию его уважения к правам других людей.

Статья 49. Социальная работа в целях защиты прав и поддержки детей

Основные принципы социальной работы в различных сферах, функции, права, обязанности социальных работников и осуществляемые ими мероприятия в целях защиты прав и поддержки детей определяются Законом Грузии «О социальной работе».

Статья 50. Содействие социальной активности детей

1. Детям должны быть предложены и доступны программы социальной активности детей, необходимые для содействия их развитию.

2. Программа социальной активности детей по своему содержанию и методологии должна служить наилучшим интересам детей и осуществляться при их полноценном участии. Программа должна содействовать формированию в детях умения независимо принимать решения и чувства ответственности перед обществом.

3. Программа социальной активности детей включает индивидуальные, общие (открытые) и групповые мероприятия, ориентированные на детей, вовлеченных в соответствующий процесс.

4. Основными направлениями программы социальной активности детей могут быть:

а) неформальное образование по общему, политическому, социальному, культурному, познавательному, техническому, экологическому направлениям и направлению охраны здоровья;

б) спортивные и развлекательные мероприятия, содействующие умственному развитию и физической активности;

в) мероприятия, связанные со школьными или трудовыми обязательствами и семейной средой;

г) международные молодежные программы;

д) программы организации детского досуга;

е) детские консультационные программы;

ж) культурные программы и программы в сфере искусства;

з) программы по развитию предпрофессиональных умений и навыков.

5. Министерство лиц, вынужденно перемещенных с оккупированных территорий, труда, здравоохранения и социальной защиты Грузии разрабатывает и осуществляет государственную программу социальной активности детей в сотрудничестве с Министерством образования, науки и молодежи Грузии и муниципалитетами. (30.11.2023 N3832, ввести в действие с 1 января 2024 года.)

6. Программа социальной активности детей, подлежащая осуществлению в общеобразовательных учреждениях, определяется приказом Министра образования, науки и молодежи Грузии в соответствии с настоящим Кодексом. (30.11.2023 N3832, ввести в действие с 1 января 2024 года.)

7. Муниципалитеты осуществляют мероприятия по развитию социальной активности детей в рамках муниципальных программ или в пределах полномочий, делегированных соответствующим министерством в порядке и согласно условиям, установленным статьей 17 Органического закона Грузии «Кодекс о местном самоуправлении».

8. Неправительственные организации осуществляют мероприятия по развитию социальной активности детей в рамках собственной или государственной программы/муниципальных программ социальной активности детей в соответствии с законодательством Грузии, на основании договора, заключенного с соответствующим министерством/муниципалитетом.

Статья 51. Содействие социальной инклюзии детей

1. Программа социальной инклюзии детей предусматривает поддержку на основе равного обращения равного участия всех детей в общественной жизни, в том числе – благодаря мероприятиям образовательной, информационной, спортивной, культурной и профессиональной ориентации. Цели социальной инклюзии – признание того, что каждый ребенок ценен и важен, обеспечение для всех детей равного доступа, равных возможностей и права на участие без неравного обращения и барьеров.

2. Мероприятия по социальной инклюзии детей должны соответствовать индивидуальным возможностям и потребностям детей, быть ориентированы на содействие участию детей, формированию многообразных социальных отношений, развитию социальных умений и навыков, умению делать выбор и самостоятельно принимать решения.

3. Государственные программы социальной инклюзии детей разрабатываются и осуществляются Министерством лиц, вынужденно перемещенных с оккупированных территорий, труда, здравоохранения и социальной защиты Грузии в сотрудничестве с Министерством образования, науки и молодежи Грузии, другими государственными ведомствами и муниципалитетами. (30.11.2023 N3832, ввести в действие с 1 января 2024 года.)

4. Муниципалитеты осуществляют мероприятия по социальной инклюзии детей в пределах полномочий, делегированных Министерством лиц, вынужденно перемещенных с оккупированных территорий, труда, здравоохранения и социальной защиты Грузии в порядке и согласно условиям, установленным статьей 17 Органического закона Грузии «Кодекс о местном самоуправлении».

5. Неправительственные организации осуществляют мероприятия по социальной инклюзии детей в рамках собственной или государственной программы в соответствии с законодательством Грузии, на основании договора, заключенного с Министерством лиц, вынужденно перемещенных с оккупированных территорий, труда, здравоохранения и социальной защиты Грузии.

Статья 52. Содействие развитию детского добровольчества

1. Для поддержки социальной активности детей создаются программы по содействию развитию детского добровольчества.

2. Добровольческая деятельность детей подразумевает добровольное и безвозмездное осуществление детьми общественно полезной деятельности в рамках программ, предусмотренных частью первой настоящей статьи, что не должно препятствовать полноценной реализации других его прав, особенно – прав на образование, охрану здоровья, защиту от насилия и защиту от вредного влияния.

3. Программы по содействию детского добровольчества разрабатываются Министерством лиц, вынужденно перемещенных с оккупированных территорий, труда, здравоохранения и социальной защиты Грузии, Министерством образования, науки и молодежи Грузии и муниципалитетами в сотрудничестве с частным сектором и неправительственными организациями. (30.11.2023 N3832, ввести в действие с 1 января 2024 года.)

4. Министерство образования, науки и молодежи Грузии создает правовые основы для содействия поощрению детей, участвующих в программах по содействию детского добровольчества, в рамках общеобразовательного, профессионального и университетского обучения. (30.11.2023 N3832, ввести в действие с 1 января 2024 года.)

Глава VIII

Право ребенка на защиту от насилия

Статья 53. Защита ребенка от насилия

1. Ребенок вправе быть защищен от физического и психологического насилия, притеснения, принуждения, нанесения повреждений, игнорирования, небрежного отношения, пыток, эксплуатации, торговли несовершеннолетними (трефикинга) и любых иных форм насилия в любой семье, школе и других местах, в том числе – в интернет-пространстве.

2. Запрещается физическое наказание ребенка, применение к нему пыток, иное жестокое, бесчеловечное или унижающее достоинство обращение с ним в семье, в учреждении дошкольного воспитания и образования или общеобразовательном учреждении, при предоставлении услуг альтернативной заботы, в медицинских учреждениях или (и) психиатрических учреждениях, пенитенциарных учреждениях и любых иных местах. Указанные деяния влекут возложение ответственности в соответствии с законодательством Грузии.

3. Запрещается применение в отношении ребенка с целью исполнения традиционного ритуала методов, предусматривающих физическое или психологическое принуждение ребенка, пытки, иное жестокое, бесчеловечное или унижающее достоинство обращение с ним (в том числе – нанесение увечий половым органам девочек, проведение операций или манипуляций с целью лишения репродуктивного права на воспроизводство), независимо от согласия ребенка или (и) его законного представителя.

4. Запрещается применение в отношении ребенка методов оказания медицинской помощи или лечения (в том числе – активных биологических методов (шоковые методы, судорожная терапия и другие)), предусматривающих физическое или психологическое принуждение ребенка и противоречащих его наилучшим интересам.

5. Практикой, предусмотренной частью 3 настоящей статьи, не считается такой традиционный религиозный ритуал, как крещение.

6. Государство обязано с целью защиты ребенка от любых форм насилия принять соответствующие административные, социальные и образовательные меры, в том числе – создать эффективные механизмы осуществления других мероприятий, необходимых для поддержки ребенка и его семьи, превенции, выявления любых форм насилия в отношении ребенка или среди детей, сообщения об этом, обжалования, реферирования и расследования указанных фактов, физической и психологической реабилитации детей, потерпевших от насилия, и восстановления их прав.

Статья 54. Защита ребенка от форм труда, причиняющих вред 1. Ребенок вправе быть защищен от выполнения работ, могущих служить препятствием в получении им образования либо причиняющих вред его здоровью или физическому, умственному, моральному, эмоциональному и социальному развитию.

2. Государство для защиты каждого ребенка от выполнения работ, представляющих опасность для ребенка, тяжелых работ, работ, могущих причинить вред здоровью ребенка, или работ с опасными условиями принимает соответствующие административные, социальные и образовательные меры, в том числе:

а) определяет перечень конкретных форм и условий работ, представляющих опасность для ребенка, тяжелых работ, работ, могущих причинить вред здоровью ребенка, или работ с опасными условиями, подлежащий периодическому обновлению;

б) устанавливает порядок идентификации форм и мест выполнения работ, представляющих опасность для ребенка, тяжелых работ, работ, могущих причинить вред здоровью ребенка, или работ с опасными условиями, осуществляемые в связи с этим мероприятия и ответственное ведомство;

в) устанавливает минимальный возраст трудоустройства детей, часы работы и обязательные стандарты рабочих условий;

г) устанавливает ведомство, наделенное полномочиями на инспектирование труда, в которое ребенок может обратиться в случае нарушения его прав.

Статья 55. Защита ребенка от любых форм экономической эксплуатации

1. Не допускается экономическая эксплуатация ребенка, или принуждение ребенка с целью получения денежной или иной выгоды к выполнению каких-либо действий или оказанию каких-либо услуг, постановка его в рабское или схожее с рабским положение, изъятие органа или использование ребенка иным образом, оказания на него иного давления путем принуждения, шантажа, обмана, подстрекательства или любыми другими способами.

2. Запрещается склонять ребенка к попрошайничеству или иному антиобщественному деянию путем принуждения, шантажа, обмана, подстрекательства, использования его ограниченных возможностей или любыми другими способами.

3. Не допускается принуждение, подстрекательство, склонение или использование ребенка для выполнения работ либо его вовлечение в выполнение работ, могущих служить препятствием в получении им образования или причинить вред его здоровью или физическому, умственному, моральному, эмоциональному или (и) социальному развитию.

4. Государство принимает соответствующие административные, социальные и образовательные меры по защите детей от всех форм экономической эксплуатации.

Статья 56. Защита ребенка от всех форм сексуальной эксплуатации

1. Ребенок вправе быть защищен от сексуальной эксплуатации и сексуального насилия в любой иной форме.

2. Запрещается принуждать ребенка к вовлечению в какие-либо сексуальные действия.

3. Запрещается вовлекать ребенка в проституцию и иные сексуальные действия.

4. Запрещается вовлечение ребенка в порнографическую деятельность, изготовление, рекламирование, распространение, передачу, получение, экспорт и импорт материалов порнографического характера и торговлю этими материалами.

5. Государство принимает соответствующие административные, социальные и образовательные меры для защиты всех детей, в том числе – девочек и детей с ограниченными возможностями, от сексуальной эксплуатации или иных форм сексуального насилия.

Статья 57. Запрет на торговлю детьми

1. Запрещается торговля ребенком или передача ребенка лицом либо группой лиц другому лицу или группе лиц с целью получения денежного вознаграждения или любой иной выгоды.

2. Запрещается предложение, передача или получение любыми средствами ребенка с целью сексуальной или трудовой эксплуатации, пересадки органов или получения иной выгоды.

2. Запрещаются предложение, передача или получение любыми средствами ребенка с целью сексуальной или трудовой эксплуатации, пересадки органов, незаконного использования тканей или клеток, либо получения иной выгоды. (1.11.2023 N3621, ввести в действие с 1 января 2025 года.)

3. Запрещается торговля ребенком с целью его усыновления или убеждение посредником из корыстных побуждений лица в том, чтобы лицо дало согласие на усыновление ребенка в нарушение требований Закона Грузии «Об усыновлении и передаче на воспитание» и соответствующих международных правовых норм.

4. Государство осуществляет все административные, социальные и образовательные мероприятия по превенции и устранению торговли детьми.

Статья 58. Защита детей от трефикинга

1. Запрещаются с целью эксплуатации ребенка поиск, транспортировка, передача, разглашение адреса местонахождения или получение ребенка с применением угроз, силы или других форм принуждения, путем похищения, фальсификации, обмана, злоупотребления полномочиями, с использованием беспомощного состояния жертвы либо путем предоставления или получения денежного вознаграждения либо иной выгоды с целью получения лицом под давлением согласия от лица, находящегося под его влиянием.

2. Государство принимает все административные, социальные и образовательные меры по защите детей от трефикинга.

Статья 59. Защита детей от участия в вооруженных конфликтах

1. Ребенок вправе быть защищен от участия в вооруженном конфликте.

2. Государство осуществляет все административные, социальные и образовательные мероприятия, необходимые для защиты детей от участия в вооруженных конфликтах.

3. Государство принимает все меры с целью освобождения детей, вовлеченных в вооруженные конфликты или участвующих в них, для их физической и психологической реабилитации и социальной реинтеграции.

Статья 60. Превенция насилия в отношении детей

1. Государство принимает соответствующие административные, социальные и образовательные меры по эффективной превенции эксплуатации детей, торговли несовершеннолетними (трефикинга), детской проституции, детской порнографии, всех форм насилия, наносящих вред гармоничному развитию ребенка.

2. Государство принимает все административные, социальные и образовательные меры, необходимые для устранения практики применения в отношении ребенка физических наказаний, иного жестокого, бесчеловечного или унижающего достоинство обращения или наказания детей.

3. В целях превенции и устранения всех форм насилия в отношении детей осуществляются различные мероприятия, в том числе:

а) улучшение законодательной базы путем создания правовых гарантий запрета всех форм насилия в отношении детей, защиты детей от вредного влияния и других конкретных правовых гарантий;

б) поддержка родителей и других лиц, ответственных за воспитание ребенка, путем развития ненасильственных методов и умений позитивного воспитания, оказания социально-экономической помощи, консультаций и предоставления информации;

в) специализированное обучение и информирование лиц, работающих с детьми и по вопросам детей в сферах образования, здравоохранения и социальной защиты, спорта, культуры и правосудия, в том числе – с целью создания безопасной для ребенка и свободной от насилия среды и изменения социальных норм, содержащих насилие;

г) осуществление образовательных мероприятий по вопросам, касающимся рисков насилия в отношении детей, ненасильственной коммуникации с детьми, механизмов мирного урегулирования конфликтов и защиты детей от насилия, в том числе – в интернет-пространстве;

д) содействие участию детей в разработке и реализации документов, программ и инициатив политики в целях устранения различных форм насилия;

е) содействие участию частного сектора, в том числе – туристических, банковских и финансовых организаций, в разработке и осуществлении политики в сфере превенции эксплуатации детей и всех форм насилия в отношении детей;

ж) содействие активному участию медиа в освещении всех аспектов, касающихся эксплуатации детей и других форм насилия в отношении детей, и распространении соответствующей информации с соблюдением права ребенка на личную жизнь, принципа конфиденциальности и других этических стандартов;

з) поддержка государством неправительственных организаций, в том числе – за счет финансовых средств, в целях превенции этими организациями насилия в отношении детей и осуществления ими программ по защите прав детей.

4. Государство осуществляет надлежащие мероприятия по устранению факторов, способствующих насилию в отношении детей, в том числе – различных форм социальной опасности, бедности, неравного обращения с детьми.

5. Государство разрабатывает и осуществляет программы медицинской и психосоциальной терапии и консультаций, направленных на превенцию насилия, изменение насильственного отношения насильника и устранение причин его насильственного поведения.

Статья 61. Защита, поддержка и реабилитация пострадавших в результате преступления, жертв и свидетелей насилия

1. Государство создает краткосрочные и долгосрочные программы и сервисы доступной поддержки, физической и психологической реабилитации детей, пострадавших в результате преступления, или (и) детей – жертв или (и) детей – свидетелей насилия, механизмы защиты детей от унижений, повторного травмирования и причинения вреда, обеспечения доступа детей к правосудию, возможности обжалования и возмещения вреда.

2. Дети, пострадавшие в результате преступления, или (и) дети – жертвы или (и) дети – вероятные жертвы насилия вправе получить от государства компенсацию, в том числе – возмещение финансового вреда по скорым процедурам в случае, когда быстрое получение указанного возмещения от лиц, совершивших преступление, представляется невозможным.

3. Государство обеспечивает защиту прав детей, пострадавших в результате преступления, и детей – свидетелей преступлений и предотвращение их вторичной виктимизации, а также предотвращение повторной виктимизации детей, пострадавших в результате преступления, на всех стадиях осуществления правосудия, в соответствии с законодательством Грузии, в том числе – Кодексом о правосудии в отношении несовершеннолетних.

4. Государство обеспечивает обязательное обучение/специализацию в соответствии с установленными стандартами всех лиц, работающих с детьми –жертвами или (и) детьми – свидетелями насилия.

Глава IX

Право на защиту ребенка от вредного влияния

Статья 62. Суть права на защиту ребенка от вредного влияния

Защита ребенка от вредного влияния подразумевает защиту ребенка от отрицательных факторов социальной среды и опасной для ребенка информации путем создания соответствующих правовых оснований, и осуществления государственных и муниципальных программ и мероприятий.

Статья 63. Защита ребенка от алкогольных средств, наркотических, психотропных, токсических и других вредных веществ

1. Запрещается предоставление детям безвозмездного или платного допуска к алкогольным, наркотическим, психотропным, токсическим и другим опьяняющим средствам, изделиям или капсулам, содержащим алкогольные напитки, табак и никотин, кроме случаев, когда дети принимают наркотические и психотропные средства по назначению врача.

2. Запрещается трудовая деятельность детей в учреждениях, в которых осуществляются производство, складирование, транспортировка или реализация алкогольных напитков, эротической продукции, токсичных веществ, наркотических и психотропных лечебных средств, разрешенных к применению в медицинских целях, или (и) табачных изделий, либо которые функционируют как заведения, осуществляющие игорный бизнес, или ночные развлекательные заведения.

3. Нарушение заведением требований настоящей статьи влечет ответственность, установленную законодательством Грузии.

4. Превентивные мероприятия с целью защиты ребенка от воздействия вредных веществ, предусмотренных частью первой настоящей статьи, в пределах своей компетенции осуществляет соответствующая муниципальная служба по защите и поддержке детей. Выполнение обязательств, предусмотренных частью 2 настоящей статьи, контролирует государственный орган, осуществляющий надзор за трудовым законодательством и условиями труда.

Статья 64. Защита ребенка от вредного влияния азартных игр

Вопросы, касающиеся допуска детей к игре в казино или (и) азартных клубах или (и) салонах игровых автоматов, или участия в прибыльных играх или (и) азартных играх, устраиваемых в системно-электронной форме, регулируются Законом Грузии «Об устройстве лотерей, азартных и прибыльных игр».

Статья 64. Защита ребенка от вредного влияния азартных игр (9.02.2023 N2593, ввести в действие с 1 июня 2024 года.)

Вопросы, касающиеся допуска детей к игре в казино или (и) клубах азартных игр или (и) салонах игровых аппаратов, или (и) участия детей в прибыльных играх или (и) организованных в системно-электронной форме азартных или (и) прибыльных играх, регулируются Законом Грузии «Об устройстве лотерей, азартных и прибыльных игр».

Статья 65. Допуск детей в массовые развлекательные танцевальные центры (ночные клубы)

1. Дети в массовые развлекательные танцевальные центры (ночные клубы) не допускаются.

2. Ограничение, установленное частью первой настоящей статьи, не распространяется на случаи, когда танцевальное мероприятие имеет культурное содержание и согласовано с образовательным учреждением.

3. Превентивные мероприятия с целью выполнения обязательств, предусмотренных настоящей статьей, и мероприятия по реагированию на соответствующие правонарушения осуществляет муниципальная служба по защите и поддержке ребенка.

4. Нарушение требований настоящей статьи влечет возложение ответственности, установленной Кодексом Грузии об административных правонарушениях.

Статья 66. Защита ребенка от опасной для него информации

1. Вещатель обязан обеспечить защиту ребенка от влияния опасной для него информации. Вещатель также обязан применять критерии классификации вещательных программ для установления категории указанных программ и размещать эти программы в сетке вещания с соблюдением правил, определенных Законом Грузии «О вещании.».

2. Дети допускаются на публичный кинопоказ только в случае, если соответствующий продукт маркирован знаком «информационный», «образовательный» или на нем указывается соответствующий возрастной предел с соблюдением требований части первой настоящей статьи.

3. Не допускаются продажа, дарение детям или предоставление им допуска в иной форме к журналам, газетам и иным печатным медиа-публикациям, содержащим опасную для ребенка информацию.

4. Не допускается продажа, дарение детям или предоставление им допуска в иной форме к фильмам, компьютерным играм или иному аудиовизуальному продукту, содержащему опасную для ребенка информацию.

5. Программируемый носитель или фотопленка с записью фильма или игровой информации, которые могут быть показаны, переданы и размножены, должны быть доступны детям только при наличии маркировки знаком «детский».

6. Маркировка, предусмотренная частью 5 настоящей статьи, должна быть наглядно представлена в левом нижнем углу фронтальной этикетки носителя информации и занимать 1200 мм², а в случае с фотопленкой – 250 мм² площади. Уполномоченный орган может определять нормы, регулирующие содержание, величину, форму и цвет маркировки, и устанавливать исключения из указанных норм.

7. Запрещается нахождение детей без сопровождения родителя или законного представителя в интернет-салоне или кафе с 22 часов вечера до 8 часов утра. Полное ограничение действует в случае, когда в указанном помещении не обеспечено ограничение доступа детей к порнографической или иной информации, оказывающей вредное влияние.

8. Информация должна размещаться на интернет-странице с соблюдением критериев классификации вещательных программ и правил размещения указанных программ в сетке вещания.

9. Интернет-поставщик (интернет-провайдер) обязан разработать механизмы, позволяющие блокировать по требованию пользователя доступ ребенка к опасной для него информации.

10. В общеобразовательных учреждениях, библиотеках или специализированных детских учреждениях интернет-сеть может быть доступна детям, если указанные учреждения оснащены соответствующими техническими средствами (фильтрами) для блокирования опасной для ребенка информации.

11. Контроль за информацией, распространяемой в средствах вещания, а также за распространением опасной для ребенка информации в интернет-пространстве и на программируемых сетевых носителях (интернете) записей фильмов и игровой информации осуществляет Национальная комиссия по коммуникациям Грузии.

12. Превентивные мероприятия с целью соблюдения правил доступа детей к интернет-сети в интернет-салонах, общеобразовательных учреждениях, библиотеках и детских специализированных учреждениях, журналам и газетам, иной печатной медиа-продукции, публичным кинопоказам, программируемым носителям с записями фильмов и игровой информации, неприбыльным игровым электроустройствам и мероприятия по реагированию на соответствующие правонарушения осуществляет соответствующая муниципальная служба по защите и поддержке ребенка.

13. Размещение в интернете опасной для ребенка информации регулируется подзаконным актом, изданным Национальной комиссией по коммуникациям Грузии.

Статья 67. Защита безопасности ребенка при участии в публичных мероприятиях

1. Организатор участия ребенка в публичных мероприятиях обязан предоставить ребенку и его законному представителю полную информацию о целях указанного мероприятия, запланированных активностях, правах и обязанностях сторон.

2. Организатор участия ребенка в публичных мероприятиях должен располагать полной информацией об участниках указанного мероприятия, в том числе информацией, касающейся специальных потребностей ребенка, квалификации инструктора мероприятия, лица, осуществляющего присмотр за ребенком, и перевозчика, исправности транспортного средства и эвакуационного плана места размещения ребенка.

3. Если при групповой транспортировке детей организатор не обеспечил 24-часовые услуги врача или медсестры в местах временного размещения и в организованных группах, среди лиц, взявших на себя ответственность по наблюдению за безопасностью детей, должно быть по меньшей мере одно совершеннолетнее, дееспособное лицо, прошедшее курс по оказанию первичной медицинской помощи.

4. Водитель транспортного средства при транспортировке детей должен осуществлять транспортировку продуктов питания, предназначенных для детей, с соблюдением санитарных условий. Порядок осуществления контроля за соблюдением санитарных правил при транспортировке продуктов питания и ответственность, возлагаемая на лиц, нарушающих их, определяются законодательством Грузии.

5. На объектах питания, используемых в рамках публичного мероприятия, должны соблюдаться санитарно-гигиенические нормы. Продукты питания должны быть безопасными и удовлетворять гигиеническим нормативам качества и безопасности продуктов питания, установленным законодательством Грузии. Порядок осуществления контроля за соблюдением санитарных правил на объекте питания и ответственность, возлагаемая на лиц, нарушающих их, определяются законодательством Грузии.

6. Контроль за выполнением организатором участия детей в публичном мероприятии обязательства, предусмотренного настоящей статьей, осуществляет муниципальная служба по защите и поддержке детей. Нарушение требований настоящей статьи организатором участия детей в публичном мероприятии влечет возложение на него ответственности, установленной Кодексом Грузии об административных правонарушениях.

7. Водитель транспортного средства обязан соблюдать требования Закона Грузии «О дорожном движении». Нарушение законодательства Грузии в сфере дорожного движения и организации дорожного движения влечет возложение гражданской, уголовной и административной ответственности в порядке, установленном законодательством Грузии.

Статья 68. Гарантии защиты детей от вредного влияния

1. Государственная и муниципальная социальная политика должна быть направлена на создание подходящей для воспитания ребенка культурной среды и популяризацию среди детей здорового образа жизни.

2. Государство должно содействовать подготовке общественными теле- и радиовещателями с разумной периодичностью передач, которые будут способствовать популяризации среди детей здорового образа жизни.

3. Вопросы, касающиеся защиты детей от алкогольных, наркотических, психотропных, токсических и других вредных веществ, азартных игр, опасной для детей информации, а также защиты детей в публичном пространстве и медиа-пространстве, регулируются настоящим Кодексом, другими соответствующими законодательными и подзаконными актами.

Глава X

Право ребенка на правосудие

Статья 69. Основные принципы правосудия, ориентированного на ребенка

1. Правосудие, ориентированное на ребенка, обеспечивает уважение и эффективную реализацию всех прав ребенка на основании участия ребенка, принципов предпочтения его наилучших интересов, уважения достоинства ребенка, недопустимости неравного обращения и верховенства закона.

2. Ребенок вправе пользоваться системой правосудия, осуществляемой специализированными профессионалами, доступной для детей, соответствующей их возрасту, легко воспринимаемой ребенком, быстрой, справедливой, последовательной, ориентированной на права и потребности детей, выражающей уважение к их достоинству и личной жизни.

3. Государство принимает все необходимые административные и иные меры к реализации права на правосудие, ориентированное на ребенка, в соответствии с настоящим Кодексом, Конвенцией о правах ребенка, дополнительными протоколами к ней, и другими международными договорами Грузии.

4. Государство должно обеспечивать следующие основные гарантии для реализации права ребенка на правосудие:

а) доступ детей к информации, консультациям и юридической помощи в адаптированной форме, в том числе – с использованием телефонной горячей линии, интернет-страниц и других средств социальной медиа;

б) процедуры и механизмы, ориентированные на ребенка, в том числе – адаптированные формы обращения к Народному Защитнику Грузии, административных исков и заявлений, исков и заявлений, подаваемых в суд по административным и гражданским спорам, и средства коммуникации;

в) право ребенка непосредственно или (и) через выбранного им представителя участвовать в административном производстве и процессе рассмотрения дела судом в порядке, установленном законодательством Грузии;

г) исполнение связанного с ребенком решения административного органа или суда с применением процедуры, ориентированной на ребенка;

д) адаптированные механизмы и процедуры обжалования в административном или (и) судебном порядке деяний или решений любых юридических лиц публичного или частного права либо физических лиц и требования о возмещении вреда;

е) защита персональных данных и семейной жизни ребенка на всех стадиях административного производства и осуществления правосудия судом.

5. Положения настоящей главы распространяются на связанное с ребенком административное производство, ведущееся в суде административное и гражданское судопроизводство, в том числе – по семейным спорам. Производство по делам об уголовных преступлениях и административных правонарушениях регулируется Кодексом о правосудии в отношении несовершеннолетних.

Статья 70. Информация и консультация

1. Государство осуществляет все соответствующие административные, социальные и образовательные мероприятия для предоставления общественности, в особенности детям и их семьям, информации о правах ребенка и механизмах защиты указанных прав в соответствии с настоящим Кодексом, Конституцией Грузии, Конвенцией о правах ребенка, дополнительными протоколами к ней и другими международными правовыми актами.

2. Родитель, другое лицо, ответственное за воспитание ребенка, обязано с учетом возможностей развития ребенка предоставлять ему информацию, советы и наставления о правах ребенка, средствах защиты в случае нарушения указанных прав и уважении прав других лиц.

3. В системах дошкольного, общеобразовательного и профессионального образования и при предоставлении им всех услуг альтернативной заботы дети должны получать информацию о своих правах, о конфиденциальной консультации в случае нарушения указанных прав, процедурах и механизмах поддержки и обжалования, а также уважении прав других лиц.

4. При первом же контакте ребенка с системой правосудия по вопросам уголовного, административного или гражданского права уполномоченный орган обязан предоставить ребенку информацию о процессе правосудия, участии в нем ребенка, механизмах поддержки и обжалования, в том числе – информацию по следующим вопросам:

а) права и роль ребенка в судебном или административном процессе;

б) механизмы поддержки для участия в процессе;

в) возможные результаты процесса;

г) место и дата процесса – когда ребенок является непосредственным участником процесса;

д) механизмы обжалования решения;

е) возможность получения возмещения от нарушителя или государства через суд или иным альтернативным способом;

ж) возможность получения вспомогательных сервисов (сервис здравоохранения, сервис психосоциальной помощи, услуги переводчика и другие) или срочной финансовой помощи.

5. Детям должны предоставляться информация и консультации с учетом культурной чувствительности, в соответствии с их возрастом, полом и индивидуальными возможностями, на понятном для них языке или (и) с помощью других вспомогательных средств коммуникации.

6. Народный Защитник Грузии осуществляет информационные и образовательные мероприятия в сфере прав и свобод ребенка, в особенности – детей, находящихся в социально опасном положении, в соответствии с Органическим законом Грузии «О Народном Защитнике Грузии».

Статья 71. Защита персональных данных ребенка

1. Не допускается предавать огласке в какой-либо форме, в том числе – при помощи медиа-средств, персональные данные ребенка, участвующего в административном производстве или судебном процессе, с помощью которых может быть выявлена или которые косвенно указывают на личность ребенка (изображение, детальное описание ребенка или членов его семьи, их имена, адреса, аудио- и видеозаписи и подобная информация).

2. Не допускается предавать огласке в какой-либо форме, в том числе – при помощи медиа-средств, содержащие персональные данные ребенка документы или записи, связанные с применением в отношении ребенка дисциплинарных мер, случаем совершения насилия в отношении ребенка или ребенком, состоянием здоровья ребенка, участием ребенка в программе социальной поддержки или благотворительной программе для детей с ограниченными возможностями или для неимущих семей, и другой информацией подобного содержания.

3. Обработка персональных данных ребенка может производиться только в соответствии с законодательством Грузии.

4. Государство обеспечивает законодательное регулирование защиты персональных данных ребенка и устанавливает единые стандарты в сферах образования, здравоохранения, социальной защиты, правосудия и других сферах в соответствии с международными правовыми актами о правах ребенка, Конституцией Грузии, настоящим Кодексом и Законом Грузии «О защите персональных данных».

Статья 72. Мультидисциплинарный подход

1. Административное производство и судебный процесс по гражданским и административным делам, ведущиеся с участием ребенка, или (и) по любым вопросам, касающимся ребенка, должны осуществляться с использованием мультидисциплинарного подхода в целях оценки психологического, социального, эмоционального и физического здоровья ребенка и установления его наилучших интересов.

2. Соответствующий административный орган и суд осуществляют мультидисциплинарный подход посредством процедуры формального сотрудничества между работающими по вопросам детей специалистами государственных ведомств, приглашенными экспертами или (и) организациями.

3. Мультидисциплинарный подход к детям, пострадавшим в результате преступления, детям – свидетелям или жертвам преступления осуществляется в одном пространстве, с совместным участием социальных работников, судебных экспертов, медицинских экспертов, психологов, педиатров, полицейских, прокуроров и адвокатов, во избежание повторного опроса и повторной виктимизации этих детей.

Статья 73. Специализация профессионалов

1. Государство должно осуществлять мероприятия для обеспечения соответствия личных и профессиональных качеств лиц, работающих с детьми (профессионалов), в сферах образования, здравоохранения и социальной защиты, юридической, правоохранительной сферах, сферах спорта, культуры и досуга, во избежание в соответствующих сферах рисков и угроз насилия в отношении ребенка в любой форме.

2. Лица, работающие с детьми (профессионалы) должны пройти обязательную интердисциплинарную подготовку по вопросам, касающимся прав ребенка, потребностей детей разных возрастов и правосудия, ориентированного на ребенка. При этом лица, работающие с детьми (профессионалы), должны пройти переподготовку, связанную с методами коммуникации с детьми любых возрастов и уровней развития, в особенности – детьми, находящимися в социально опасном положении.

3. Все лица, участвующие в любых, связанных с правами ребенка административных производствах, производствах по гражданским и административным делам, ведущихся в судах, должны быть специализированы в соответствии со стандартами специализации, установленными специализированным законом.

4. Институциональная система специализации профессионалов включает обеспечение стандартов подбора, подготовительного и продлеваемого обучения, профессионального развития и карьерного роста, контроля качества деятельности и этических стандартов адвокатов, прокуроров, полицейских, судей, медиаторов, социальных работников, психологов и других специалистов, работающих с детьми и по вопросам, связанным с детьми.

Статья 74. Процесс, ориентированный на ребенка

1. Все дети имеют равное право на справедливое рассмотрение их дел в соответствии со всеми принципами, составляющими указанное право (в том числе, принципами законности, соразмерности, презумпции невиновности), а также право на обращение в суд и обжалование, право на получение юридической помощи и юридической консультации.

2. Право ребенка на справедливое рассмотрение дела распространяется как на дисциплинарное производство или (и) административное производство, так и на ведущееся в суде судопроизводство по уголовным, административным и гражданским делам. Не допускается ограничение указанного права с оговоркой, касающейся соблюдения наилучших интересов ребенка.

3. Ребенок имеет право на приглашение адвоката. Государство обеспечивает ребенка бесплатной юридической помощью в случае отсутствия у него приглашенного адвоката.

Статья 75. Право ребенка на обращение в административный орган или суд и основные процессуальные гарантии

1. Ребенок вправе обращаться в административный орган или суд непосредственно или через своего представителя с целью защиты собственных прав и свобод или (и) обжалования любых связанных с ним решений или деяний.

2. Правосудие, ориентированное на ребенка, должно осуществляться с преимущественным учетом наилучших интересов ребенка, что подразумевает доступные и понятные для ребенка процедуры на всех стадиях осуществления правосудия.

3. До возбуждения иска и после возбуждения иска суд правомочен на основании ходатайства сторон принять решение о применении в отношении ответчика мер обеспечения во избежание причинения возможного непоправимого вреда истцу.

4. Ни одно из дел о насилии в любой форме, совершенном совершеннолетним лицом в отношении ребенка, не подлежит судебной медиации и мировому соглашению.

Статья 76. Приоритетное рассмотрение дел, касающихся детей

1. Административный орган и суд должны отдавать приоритет рассмотрению ходатайств, жалоб и исков, касающихся детей.

2. Вопросы, связанные с обеспечением прав и интересов ребенка, суд рассматривает с соблюдением правил и сроков, установленных законодательством Грузии.

3. Законом установлен механизм приоритетного исполнения связанных с детьми решений административного органа или суда в случаях, когда того требуют наилучшие интересы ребенка.

Статья 77. Срок давности

Срок давности права на обращение в суд с требованием о возмещении вреда в случае сексуального, экономического насилия, насилия в семье или иных форм насилия в отношении ребенка приостанавливается до достижения ребенком совершеннолетия или до обращения в суд в период несовершеннолетия.

Статья 78. Право ребенка на выражение собственного мнения и его надлежащий учет

1. В ходе связанного с ребенком административного производства и судопроизводства, ведущегося в суде, ребенку гарантируется возможность на любой стадии рассмотрения дела выражать собственное мнение по поводу указанного дела.

2. Право ребенка быть заслушанным не может ограничиваться ввиду его возраста или других обстоятельств. Ребенку должна быть предоставлена возможность выразить собственное мнение в желательной для него форме.

3. Ребенку с ограниченными возможностями должны быть созданы соответствующие условия, необходимые для выражения им своего мнения.

4. Ребенок должен иметь возможность выразить свое мнение без давления со стороны административного органа или третьего лица.

5. Процесс выражения ребенком своего мнения не должен иметь форму допроса, он должен осуществляться в дружеской обстановке, в виде непринужденного диалога. Диалог должен носить не состязательный, а поддерживающий ребенка характер.

Статья 79. Право ребенка на юридическую помощь

1. Ребенок вправе получать в порядке, установленном настоящим Кодексом, последовательную и квалифицированную юридическую консультацию или (и) юридическую помощь за государственный счет, с учетом его возраста, индивидуальных возможностей и потребностей, на понятном для него языке, при помощи надлежащей коммуникации.

2. Юридическое лицо публичного оправа – Служба юридической помощи в порядке, установленном законодательством Грузии, обеспечивает проведение для ребенка или (и) родителей либо других лиц, ответственных за воспитание ребенка, бесплатных юридических консультаций или (и) оказание им юридической помощи по вопросам, связанным с правами ребенка.

3. Юридическое лицо публичного права – Служба юридической помощи обеспечивает доступ ребенка к юридической консультации или (и) юридической помощи при помощи телефона, адаптированных интернет-страниц, печатных и иных средств.

4. Юридическое лицо публичного права – Служба юридической помощи обеспечивает доступ к инфраструктуре, формам обращения и любым другим видам услуг в соответствии со стандартами правосудия, ориентированными на ребенка.

Статья 80. Право ребенка иметь представителя

1. Ребенок вправе участвовать в административном производстве или судебном процессе непосредственно или (и) через своего представителя, которым может быть его законный представитель или избранный им другой процессуальный представитель.

2. При выборе ребенком представителя особое внимание следует уделить случаям, когда родитель, другой член семьи ребенка или лицо, ответственное за осуществление альтернативной заботы о нем, являются предполагаемыми насильниками.

Статья 81. Основания для обоснования решения

1. При принятии и обосновании решения по делам, связанным с правами ребенка, административный орган должен отдавать предпочтение наилучшим интересам ребенка.

2. При принятии и обосновании решения по делам, связанным с правами ребенка, суд должен отдавать предпочтение наилучшим интересам ребенка.

3. С целью обеспечения преимущества наилучших интересов ребенка (их преимущественного учета) решение, принятое административным органом или судом, должно быть обосновано исходя из следующих базисных критериев:

а) физическая и психологическая защита и безопасность ребенка;

б) беспрепятственный доступ ребенка к образованию, здравоохранению, социальной защите, психосоциальной поддержке и реабилитации;

в) предотвращение любых форм насилия в отношении ребенка, его оскорбления и опасности;

г) содействие гармоничному развитию ребенка, уважение его личности, индивидуальных возможностей и интересов;

д) мнение ребенка;

е) отношения между ребенком и его родителем или другим лицом, ответственным за воспитание ребенка;

ж) возможность сохранения или восстановления отношений ребенка с обоими родителями;

з) в случае принятия решения, противоречащего мнению ребенка, конкретные мероприятия по предотвращению причинения ребенку возможного вреда на этапе его исполнения;

и) другие вопросы, прямо или косвенно влияющие на права ребенка и разрешение дела с соблюдением принципов справедливого процесса.

Книга III

Институциональные гарантии защиты и поддержки прав и свобод ребенка

Глава XI

Общие основания

Статья 82. Механизм оценки влияния на правовое положение ребенка

1. Государство с соблюдением принципа преимущественного учета наилучших интересов ребенка обеспечивает внедрение механизма оценки влияния на правовое положение ребенка в ходе разработки и осуществления государственной политики, принятия законов, планирования государственного бюджета Грузии, государственных и муниципальных программ.

2. Механизм оценки влияния на правовое положение ребенка подразумевает предварительную оценку ожидаемых последствий влияния решения на права ребенка или группы детей до принятия решения и регулярное осуществление мониторинга после исполнения решения.

3. Государство обязано осуществлять все необходимые административные и иные мероприятия для внедрения механизма оценки влияния на правовое положение ребенка:

а) в ходе принятия Парламентом Грузии нового закона или (и) осуществления законодательного изменения и планирования государственного бюджета Грузии в связи с любыми вопросами, прямо или косвенно влияющими на права ребенка или группы детей;

б) при разработке Правительством Грузии закона или подзаконного акта, прямо или косвенно влияющего на права ребенка или группы детей;

в) при разработке органами муниципалитета нормативных правовых актов местного значения, прямо или косвенно влияющих на права ребенка или группы детей.

Статья 83. Подотчетность, координация и мониторинг

1. Государственная политика и государственные программы должны разрабатываться и осуществляться в координации и межведомственном сотрудничестве между сферами образования, здравоохранения, социальной защиты и правосудия, с участием представителей детей, академических кругов, гражданских организаций и медиа-средств.

2. Мониторинг и оценку соблюдения прав и свобод ребенка на территории Грузии осуществляют: Парламент Грузии, созданные Правительством Грузии соответствующие комиссии межведомственного сотрудничества, муниципалитеты, Народный Защитник Грузии, местные и международные неправительственные организации.

3. Для достижения целей, определенных настоящим Кодексом, в целях обеспечения сотрудничества государственных органов и органов муниципалитета Правительство Грузии создает институциональный механизм межведомственной координации. Положение об институциональном механизме межведомственной координации утверждает Правительство Грузии. (17.05.2023 N2924, ввести в действие с 1 января 2025 года.)

Статья 84. Сбор и анализ данных

1. Государство создает единую электронную систему сбора и анализа данных, предусматривающей сбор и анализ статистических данных о реализации прав ребенка в различных сферах, в том числе – о неравном обращении с детьми, причинах и последствиях насилия в отношении детей, количестве случаев подобного обращения и осуждения, эффективности соответствующих мероприятий по превенции и реагированию.

1. В целях обеспечения эффективности институционального механизма межведомственной координации, определенного частью 3 статьи 83 настоящего Кодекса, в соответствии с законодательством, регулирующим защиту персональных данных, государство создает единую электронную систему сбора и анализа данных, предусматривающую сбор и анализ статистических данных, отражающих реализацию прав ребенка в различных сферах, в том числе, данных о неравном обращении с детьми, причинах и последствиях насилия в отношении детей, количестве случаев осуждения, об эффективности соответствующих превентивных мероприятий и мер реагирования. Правительство Грузии утверждает Инструкцию по единой электронной системе сбора и анализа данных и защите персональных данных ребенка. (17.05.2023 N2924, ввести в действие с 1 января 2025 года.)

2. Государство осуществляет сбор данных по индикаторам, разработанным в связи со всеми правами ребенка, и с учетом анализа данных разрабатывает информированную государственную политику защиты прав ребенка.

2¹. Для функционирования институционального механизма межведомственной координации обработка персональных данных ребенка разрешается в целях выявления случаев причинения вреда или содержащих ожидаемые риски для жизни, здоровья или безопасности ребенка или (и) для наилучших интересов или прав ребенка или (и) управления ими и в рамках этих целей, в соответствии с Законом Грузии «О защите персональных данных. (17.05.2023 N2924, ввести в действие с 1 января 2025 года.)

3. Государство обеспечивает предоставление общественности информации о статистических показателях и результатах исследований.

4. Государство осуществляет надлежащие мероприятия, в том числе – с участием группы экспертов, для рассмотрения в рамках международного сотрудничества вопросов превенции и искоренения насилия в отношении детей.

5. Полномочия, определенные настоящей статьей, осуществляет Правительство Грузии.

Статья 85. Обеспечение защиты прав ребенка

1. Для обеспечения предусмотренной настоящим Кодексом эффективной защиты прав и поддержки ребенка уполномоченный государственный орган разрабатывает программы по защите прав и поддержке ребенка.

2. Целями разработки и осуществления программ защиты прав и поддержки ребенка соответствующими государственными органами и органами муниципалитета на основании настоящего Кодекса являются:

а) содействие социальному развитию ребенка;

б) содействие образованию ребенка;

в) содействие охране здоровья ребенка;

г) содействие заботе о ребенке;

д) содействие обеспечению индивидуальных потребностей детей с ограниченными возможностями;

е) обеспечение функционирования учреждений, осуществляющих заботу о детях.

3. Программу по поддержке ребенка осуществляет уполномоченный государственный орган. При этом указанную программу могут осуществлять муниципалитет и предпринимательские и непредпринимательские (некоммерческие) юридические лица частного права в рамках программы, разработанной уполномоченным государственным органом, в порядке, установленном законодательством Грузии.

4. Осуществление юридическим лицом частного права мероприятий по поддержке ребенка допускается только в случае, когда оно удовлетворяет требованиям законодательства Грузии и учитывает наилучшие интересы ребенка.

5. Осуществление юридическим лицом частного права мероприятий по поддержке ребенка должно быть скоординировано с соответствующим мероприятием, осуществляемым публичным учреждением.

6. Государственную программу по поддержке ребенка разрабатывает уполномоченное министерство и утверждает Правительство Грузии.

Статья 86. Содействие организациям, поддерживающим ребенка

1. Государственные органы и органы муниципалитета должны содействовать деятельности неправительственных организаций, работающих по вопросам, связанным с детьми, и указанные организации должны осуществлять программы по поддержке ребенка с соблюдением предусмотренного уставом указанной организации принципа независимости и требований законодательства Грузии.

2. Неправительственная организация по защите ребенка с учетом соответствующей ответственности разрабатывает и осуществляет программу по поддержке ребенка независимо или в сотрудничестве с другой неправительственной организацией, работающей по вопросам, касающимся детей, и в координации с государственными органами и органами муниципалитета.

3. Деятельность неправительственной организации по защите ребенка должна основываться на принципах и требованиях, установленных настоящим Кодексом; при этом их соблюдение и уважение должно выражаться публично, в том числе в уставе указанной организации.

Статья 87. Формы организационного устройства поддержки ребенка

1. Органы, осуществляющие поддержку ребенка создаются государственными органами или органами муниципалитета или функционируют в форме предпринимательского или непредпринимательского (некоммерческого) юридического лица частного права, работающего в сфере оказания помощи ребенку.

2. Государственный орган и муниципалитет создают предусмотренное настоящим Кодексом учреждение по защите и поддержке ребенка в форме непредпринимательского (некоммерческого) юридического лица или отбирают в порядке конкурса частных лиц, осуществляющих государственные и муниципальные программы по защите и поддержке ребенка.

3. С целью управления в пределах компетенции муниципалитета системой защиты и поддержки основных прав и свобод ребенка в муниципалитете должна быть определена соответствующая ответственная служба (структурная единица), которая разрабатывает программы защиты прав и поддержки ребенка, обеспечивает управление ими и контроль за их осуществлением в пределах собственных или делегированных полномочий.

4. Правовые формы юридических лиц частного права, осуществляющих поддержку ребенка, определяются их учредительными соглашениями.

5. Государственный орган при определении политики поддержки ребенка должен отдать предпочтение осуществлению программы по поддержке ребенка на основе отбора в конкурсном порядке частного учреждения, осуществляющего поддержку ребенка.

Статья 88. Стандарты профессионального развития лиц, осуществляющих поддержку ребенка

1. Стандарты профессионального развития лиц, работающих в сфере защиты и поддержки ребенка, а также порядок добровольной сертификации лиц, ухаживающих за детьми (нянь), и правовые основания их деятельности определяются Положением «О стандартах профессионального развития лиц, работающих в сфере защиты детей и оказания им помощи», которое разрабатывает и утверждает Правительство Грузии.

2. Добровольную сертификацию лиц, ухаживающих за ребенком (нянь), организует и ведет реестр сертифицированных лиц, ухаживающих за ребенком (нянь), Министерство образования, науки и молодежи Грузии. (30.11.2023 N3832, ввести в действие с 1 января 2024 года.)

Глава XII

Полномочия в сферах защиты прав и поддержки ребенка

Статья 89. Полномочия Парламента Грузии

1. Парламент Грузии в соответствии с настоящим Кодексом, Конституцией Грузии, Конвенцией о правах ребенка, дополнительными протоколами к ней и другими законодательными и подзаконными нормативными актами Грузии определяет основные направления государственной политики в сфере защиты прав ребенка, обеспечивает создание и развитие надлежащей законодательной базы, рассматривает и утверждает соответствующие государственные стратегии и контролирует деятельность органов, подотчетных Парламенту Грузии, в сфере реализации и защиты прав ребенка.

2. Парламент Грузии обеспечивает преимущественный учет прав и наилучших интересов ребенка при осуществлении контроля за законодательной деятельностью, деятельностью Правительства Грузии и других органов, подотчетных Парламенту, контроля за принятием и осуществлением государственного бюджета Грузии путем внедрения механизма оценки влияния на правовое положение ребенка.

3. Для обеспечения системной и координированной работы при определении государственной политики в сфере защиты прав ребенка, развитии соответствующего законодательства, бюджетировании и осуществлении парламентского контроля в Парламенте Грузии создается Постоянно действующий парламентский совет по защите прав ребенка. Порядок создания, состав, функции и полномочия указанного совета определяются Регламентом Парламента Грузии и Положением о совете.

Статья 90. Полномочия Правительства Грузии

1. В целях исполнения международных обязательств по защите прав ребенка и настоящего Кодекса Правительство Грузии осуществляет правовые, административные, социальные, образовательные и другие мероприятия, в том числе:

а) обеспечивает осуществление государственной политики по признанию, реализации и защите прав ребенка путем разработки и осуществления соответствующего плана действий;

б) осуществляет законодательные инициативы и разрабатывает подзаконные акты;

в) в пределах своих полномочий разрабатывает и утверждает государственные целевые программы по осуществлению, защите прав и поддержке ребенка;

г) принимает другие меры, необходимые для защиты прав и свобод ребенка.

2. При принятии решений или (и) осуществлении деяний, предусмотренных настоящей статьей, и любых других решений, связанных с правами ребенка, Правительство Грузии руководствуется принципом преимущественного учета наилучших интересов ребенка или группы детей, для чего в соответствии с настоящим Кодексом создает формальный механизм оценки влияния на правовое положение ребенка.

3. В целях разработки и осуществления единой государственной политики Правительства Грузии в сфере защиты прав человека, в том числе – защиты прав ребенка создается межведомственный Совет по правам человека.

4. Межведомственная комиссия, работающая по вопросам осуществления Конвенции Организации Объединенных Наций о правах ребенка и по вопросам, касающимся прав детей, координирует исполнение взятых Грузией международных обязательств по защите прав ребенка и настоящего Кодекса, разработку и осуществление соответствующего правительственного плана действий.

Статья 91. Полномочия Министерства юстиции Грузии

1. Министерство юстиции Грузии в пределах своих полномочий, в соответствии с единой государственной политикой осуществляет правотворческую деятельность и обеспечивает правовую экспертизу проектов нормативных актов в соответствии с международными правовыми актами по вопросам прав ребенка, Конституцией Грузии и настоящим Кодексом.

2. Министерство юстиции Грузии обеспечивает внедрение подходов к правосудию, ориентированному на ребенка, в процессы административного производства и судопроизводства, осуществляемого административными органами, подчиненными указанному Министерству.

3. Министерство юстиции Грузии в пределах собственных полномочий, в соответствии с законодательством Грузии осуществляет мероприятия по защите прав ребенка, предусмотренные Национальной стратегией Грузии по защите прав человека и планом действий, мероприятия по превенции преступлений в отношении детей и среди детей, по ресоциализации и реабилитации детей, а также другие мероприятия.

Статья 92. Полномочия Министерства лиц, вынужденно перемещенных с оккупированных территорий, труда, здравоохранения и социальной защиты Грузии

1. Министерство лиц, вынужденно перемещенных с оккупированных территорий, труда, здравоохранения и социальной защиты Грузии в пределах своих полномочий, в соответствии с единой государственной политикой осуществляет надлежащие программы и мероприятия в целях защиты благосостояния, здоровья детей, их социальной защиты, защиты от насилия и других целях, в соответствии с настоящим Кодексом и другими правовыми актами Грузии.

2. Министерство лиц, вынужденно перемещенных с оккупированных территорий, труда, здравоохранения и социальной защиты Грузии в пределах своих полномочий, в соответствии с единой государственной политикой осуществляет полномочия, определенные настоящим Кодексом, в сотрудничестве с органами государственной власти, органами муниципалитета, с участием юридических лиц частного права и специалистов.

3. Министерство лиц, вынужденно перемещенных с оккупированных территорий, труда, здравоохранения и социальной защиты Грузии обеспечивает внедрение подходов к правосудию, ориентированному на ребенка, в процесс административного производства, осуществляемого административными органами, подчиненными Министерству.

Статья 93. Полномочия Министерства образования, науки и молодежи Грузии

(30.11.2023 N3832, ввести в действие с 1 января 2024 года.)

1. Министерство образования, науки и молодежи Грузии в пределах своих полномочий в соответствии с единой государственной политикой осуществляет надлежащие программы и мероприятия в целях развития инклюзивной системы образования, равного доступа всех детей к инклюзивному образованию, защиты ребенка от насилия в системе образования, усиления социальной работы, поддержки подростков и развития молодежи в сотрудничестве с Министерством культуры и спорта Грузии – в целях утверждения здорового образа жизни ребенка, полноценного участия детей в сферах культуры и спорта и реализации других прав ребенка в соответствии с настоящим Кодексом, другими законодательными и подзаконными нормативными актами Грузии.

2. Министерство образования, науки и молодежи Грузии в пределах своих полномочий, в соответствии с единой государственной политикой осуществляет полномочия, определенные настоящим Кодексом, в сотрудничестве с органами государственной власти и органами муниципалитета, с участием юридических лиц частного права и специалистов.

3. Министерство образования, науки и молодежи Грузии обеспечивает внедрение подходов к правосудию, ориентированному на ребенка, в процесс административного производства, осуществляемого административными органами, подчиненными указанному Министерству.

Статья 94. Полномочия Министерства охраны окружающей среды и сельского хозяйства Грузии

1. Министерство охраны окружающей среды и сельского хозяйства Грузии в пределах своих полномочий, в соответствии с единой государственной политикой осуществляет надлежащие мероприятия в целях преимущественного учета наилучших интересов ребенка, участия детей, предоставления им информации и консультаций в процессе разработки и осуществления природоохранной политики, законодательства, стратегий и планов действий в соответствии с настоящим Кодексом, другими законодательными и подзаконными нормативными актами Грузии.

2. Министерство охраны окружающей среды и сельского хозяйства Грузии осуществляет надлежащие мероприятия в целях обеспечения доступа детей к природоохранной информации, содействия повышению уровня образования и сознания ребенка в природоохранной сфере.

3. Министерство охраны окружающей среды и сельского хозяйства Грузии в пределах своих полномочий, в соответствии с единой государственной политикой осуществляет полномочия, определенные настоящим Кодексом, в сотрудничестве с органами государственной власти, органами муниципалитета, с участием юридических лиц частного права и специалистов.

4. Министерство охраны окружающей среды и сельского хозяйства Грузии обеспечивает внедрение подходов к правосудию, ориентированному на ребенка, в процесс административного производства, осуществляемого административными органами, подчиненными Министерству.

Статья 95. Полномочия общих судов Грузии

1. По вопросам, касающимся прав ребенка, общие суды Грузии обеспечивают осуществление уголовного, гражданского и административного судопроизводства с учетом принципов правосудия, ориентированного на ребенка, признаваемых международными договорами Грузии о правах ребенка и установленных настоящим Кодексом.

2. С целью координации процесса внедрения в системе общих судов Грузии правосудия, ориентированного на ребенка, Высший совет юстиции Грузии осуществляет различные мероприятия, в том числе:

а) разрабатывает соответствующие предложения;

б) обеспечивает профессиональную переподготовку судей в сфере защиты прав ребенка и устанавливает стандарт специализации судей;

в) руководит созданием необходимой инфраструктуры для осуществления правосудия, ориентированного на ребенка, на всех уровнях системы общих судов Грузии;

г) руководит адаптацией судебных форм, процедур обращения в суд и порядка судопроизводства, необходимых для осуществления правосудия, ориентированного на ребенка, на всех уровнях системы общих судов Грузии;

д) координирует внедрение в общих судах Грузии информационно-консультативных сервисов по содействию полноценному участию ребенка в делах, связанных с правами ребенка, и осуществление других мероприятий.

3. Верховный Суд Грузии содействует внедрению в общих судах Грузии подходов к правосудию, ориентированному на ребенка, путем правовой оценки законодательства, связанного с правами ребенка, поддержки утверждения единообразной судебной практики и осуществления других необходимых мероприятий, предусмотренных законодательством Грузии.

4. Общие суды Грузии обеспечивают внедрение информационно-консультативных сервисов по содействию полноценному участию ребенка в делах, связанных с правами ребенка, и осуществление других мероприятий в соответствии с законом.

Статья 96. Полномочия органов муниципалитета

1. Органы муниципалитета принимают все необходимые правовые, административные и иные меры для внедрения оценки влияния на правовое положение ребенка в ходе разработки органами муниципалитета правовых актов местного значения или (и) принятия решений по любым вопросам, прямо или косвенно влияющих на права ребенка или группы детей.

2. Органы муниципалитета содействуют равному и эффективному участию детей в деятельности муниципалитета и обеспечивают внедрение подходов к правосудию, ориентированному на ребенка, в процесс административного производства, осуществляемого органами муниципалитета.

3. С целью управления в рамках компетенции муниципалитета системой защиты и поддержки основных прав и свобод ребенка муниципалитет должен определить соответствующую службу (структурную единицу), разрабатывающую программы по защите прав и поддержке ребенка и обеспечивает управление ими и контроль за их осуществлением в пределах собственных или делегированных полномочий.

4. Деятельность соответствующей службы (структурной единицы) муниципалитета включает сферы услуг по защите прав и поддержке ребенка. В сферах услуг по защите прав и поддержке ребенка задачами и функциями соответствующей службы муниципалитета являются:

а) разработка муниципальных программ по защите прав ребенка, координация их осуществления, мониторинг и оценка процесса осуществления;

б) создание на территории муниципалитета сети социальных работников, осуществляющих защиту и поддержку ребенка, и определение участков их действия;

в) координированная работа с соответствующими учреждениями с целью осуществления государственных программ по защите и поддержке ребенка;

г) координация неправительственными и международными организациями программ по защите прав и поддержке ребенка;

д) отношения с государственными учреждениями, неправительственными и международными организациями, юридическими и физическими лицами как в стране, так и за ее пределами;

е) подбор, регистрация соответствующих юридических лиц частного права для осуществления муниципальных программ по защите прав ребенка, и определение соответствующих договорных условий;

ж) ведение статистики в соответствии с утвержденными программами по защите прав и поддержке ребенка; создание единой базы данных о защите прав и поддержке ребенка;

з) осуществление других полномочий, определенных законодательством Грузии и собственным Положением.

5. Соответствующая служба муниципалитета осуществляет превентивные мероприятия в целях защиты детей в публичном пространстве, соблюдения правил групповой транспортировки детей с целью участия в публичных мероприятиях, исполнения обязательств лицом, осуществляющим просмотр за детьми (организатором мероприятия), соблюдения правовых ограничений допуска детей к печатной медиа-продукции, на публичные кинопоказы и в массовые развлекательные танцевальные центры (ночные клубы) и доступа детей к записям фильмов, соблюдения правил запрета на платное и бесплатное предоставление детям алкогольных, психотропных, токсических и других опьяняющих средств, изделий и капсул, содержащих алкогольные напитки, табак и никотин, и мероприятия по соответствующему реагированию на основании Технического регламента по защите ребенка, который на основании статьи 18 Органического закона Грузии «Кодекс о местном самоуправлении» разрабатывает и утверждает Правительство Грузии.

6. Соответствующая служба муниципалитета для осуществления собственных и делегированных полномочий должна быть обеспечена персоналом с соответствующей квалификацией. В соответствующей службе муниципалитета должны работать по меньшей мере социальный работник, занимающийся вопросами детей и семьи, детский психолог, специалист по управлению здоровьем ребенка и специалист по оказанию правовой помощи детям.

7. Соответствующая служба муниципалитета финансируется из бюджета соответствующего муниципалитета. Программа по поддержке ребенка, осуществляемая в пределах делегированных полномочий, финансируется из бюджета соответствующей программы или за счет международных грантов и других финансовых средств, допущенных законодательством Грузии.

Статья 97. Полномочия Народного Защитника Грузии

1. Народный Защитник Грузии при осуществлении собственных полномочий руководствуется Конституцией Грузии, соответствующими международными договорами Грузии, Органическим законом Грузии «О Народном Защитнике Грузии», Положением об Аппарате Народного Защитника Грузии, настоящим Кодексом и другими законодательными актами Грузии.

2. Народный Защитник Грузии осуществляет предоставленные полномочия посредством подчиненной ему структурной единицы, ответственной за защиту прав ребенка.

3. Полномочиями Народного Защитника Грузии являются:

а) мониторинг за исполнением настоящего Кодекса, других законодательных актов Грузии в сфере защиты прав ребенка, Конвенции о правах ребенка и других международных правовых актов;

б) выявление, изучение фактов нарушения прав ребенка и соответствующее реагирование на них в соответствии с настоящим Кодексом, другими законодательными и подзаконными нормативными актами Грузии;

в) рассмотрение заявлений и жалоб граждан о предполагаемом нарушении прав ребенка и надлежащее реагирование на них в соответствии с настоящим Кодексом, другими законодательными и подзаконными нормативными актами Грузии;

г) осуществление образовательной деятельности с целью популяризации основных прав и свобод ребенка и повышения сознания общества в соответствующей сфере;

д) истребование документов и информации из публичных учреждений и юридических лиц частного права, осуществляющих мероприятия по защите прав и поддержке ребенка.

4. Народный Защитник Грузии по собственной инициативе или на основании обращения другого лица контролирует исполнение настоящего Кодекса органами государственной власти, муниципалитетами, юридическими лицами публичного и частного права.

5. Народный Защитник Грузии в случаях, предусмотренных частью 4 настоящей статьи, дает рекомендации органам государственной власти, муниципалитетам, юридическим лицам публичного и частного права.

6. Аппарат Народного Защитника Грузии посредством специальной телефонной горячей линии, оказывающей услуги в непрерывном режиме, – ежедневно в течение 24 часов (24/7) принимает звонки по любым вопросам, касающимся нарушения прав ребенка, ведет учет указанных нарушений и предоставляет указанную информацию соответствующей структурной единице для последующего реагирования.

7. Неисполнение законного требования Народного Защитника Грузии влечет привлечение к ответственности, установленной Кодексом Грузии об административных правонарушениях.

Статья 98. Полномочия юридического лица публичного права – Службы юридической помощи

Юридическое лицо публичного права – Служба юридической помощи обеспечивает всем детям равный доступ к юридической консультации и юридической помощи на основании Конвенции о правах ребенка, дополнительных протоколов к ней, других международных договоров Грузии, а также предусмотренных настоящим Кодексом подходов к правосудию, ориентированному на ребенка.

Книга IV

Переходные и заключительные положения

Глава XIII

Переходные положения

Статья 99. Мероприятия, подлежащие осуществлению в связи с введением в действие Кодекса

1. Парламенту Грузии обеспечить:

а) до 1 ноября 2019 года – разработку плана имплементации настоящего Кодекса;

б) до 1 января 2020 года – обновление в соответствии с настоящим Кодексом Национальной стратегии Грузии по защите прав человека.

2. До 1 марта 2020 года Правительству Грузии:

а) разработать и утвердить:

а.а) Положение о стандартах профессионального развития лиц, занятых в сфере защиты и оказания помощи ребенку;

а.б) Технический регламент по защите ребенка;

а.в) единую государственную стратегию и план действий по деинституционализации;

б) разработать и представить Парламенту Грузии на утверждение стратегию и план действий по превенции насилия в отношении детей и среди детей и эффективному реагированию на насилие;

в) создать единую электронную систему сбора и анализа данных.

2¹. Правительству Грузии до 1 января 2025 года: (17.05.2023 N2924)

а) по представлению Министерства лиц, вынужденно перемещенных с оккупированных территорий, труда, здравоохранения и социальной защиты Грузии утвердить Инструкцию по единой электронной системе сбора и анализа данных и защите персональных данных ребенка;

б) по представлению Администрации Правительства Грузии, в целях защиты прав ребенка утвердить Положение об институциональном механизме межведомственной координации.

3. До 1 марта 2020 года Министерству лиц, вынужденно перемещенных с оккупированных территорий, труда, здравоохранения и социальной защиты Грузии разработать и представить Правительству Грузии на утверждение:

а) программы по социальной активности ребенка;

б) программы по социальному развитию ребенка;

в) программы по содействию добровольчеству среди детей;

г) воспитательные программы по защите ребенка;

д) программы по охране здоровья детей;

е) программы по поддержке ребенка в семье;

ж) программы по поддержке лиц, вышедших из системы альтернативной заботы.

4. До 1 марта 2020 года Министерству образования, науки, культуры и спорта Грузии разработать и представить Правительству Грузии на утверждение:

а) программы по содействию образованию детей;

б) программы по социальной активности детей;

в) программы по содействию добровольчеству среди детей;

г) программы по содействию физической активности и занятию спортом среди детей;

д) программы превенции насилия и реагирования на насилие в отношении ребенка в образовательных учреждениях, подчиненных Министерству.

5. До 1 марта 2020 года Национальной комиссии по коммуникациям Грузии разработать и утвердить Положение «О регулировании размещения в интернете информации, опасной для детей».

6. До 1 марта 2020 года органам муниципалитета обеспечить определение муниципальных служб по защите и поддержке ребенка.

7. До 1 июня 2020 года Высшему совету юстиции Грузии осуществить в общих судах Грузии все необходимые мероприятия для внедрения подходов к правосудию, ориентированному на ребенка.

8. До 1 июня 2020 года Народному Защитнику Грузии осуществить все мероприятия, необходимые для исполнения обязательств, предусмотренных настоящим Кодексом.

9. До 1 июня 2020 года юридическому лицу публичного права – Службе юридической помощи при оказании услуг осуществить все мероприятия, необходимые для внедрения подходов к правосудию, ориентированному на ребенка.

Глава XIV

Заключительные положения

Статья 100. Нормативный акт, утративший силу (21.05.2020 N5904)

С 1 сентября 2020 года объявить утратившим силу Закон Грузии «О защите несовершеннолетних от вредного влияния» от 28 сентября 2001 года (Сакартвелос саканонмдебло мацне № 28, 15.10.2001, ст.113).

Статья 101. Введение Кодекса в действие

1. Настоящий Кодекс, за исключением статей первой–98 настоящего Кодекса, ввести в действие по опубликовании.

2. Часть 3 статьи 89 настоящего Кодекса ввести в действие с 1 ноября 2019 года.

3. Статьи первую–60, 62–88, части первую и 2 статьи 89 и статьи 90–98 настоящего Кодекса ввести в действие с 1 сентября 2020 года. (21.05.2020 N5904)

4. Статью 61 настоящего Кодекса ввести в действие с 1 января 2022 года.

Президент Грузии Саломе Зурабишвили

Тбилиси

20 сентября 2019 г.

№ 5004-Iс

рбс