კომენტარები

ბავშთა კონვენცია

ბავშვები არიან ძირითადი უფლებების მფლობელი სუბიექტები და არა – დაცვის უბრალო ობიექტები. ისინი წარმოადგენენ ადამიანის ყველა ძირითადი უფლებების ბენეფიციარებს და სპეციალური რეგულაციების სუბიექტებს, მათი განსაკუთრებული მახასიათებლებიდან გამომდინარე. ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილებების უმეტესობა სათავეს იღებს მშობლების ან ბავშვთა წარმომადგენლების მიერ ინიცირებული სასამართლო პროცესებიდან, ბავშვის შეზღუდული სამართლებრივი ქმედუნარიანობიდან გამომდინარე. საერთაშორისო სამართლის მიხედვით, ბავშვის უფლებების შესახებ კონვენცია პირველ მუხლში ადგენს, რომ „ბავშვად ითვლება ყოველი ადამიანი სანამ 18 წლის ასაკს მიაღწევდეს.“ ეს არის ის სამართლებრივი პარამეტრი, რომელიც ასევე გამოიყენება ევროპაში ბავშვის განმარტებისთვის. ევროპის კავშირის სამართლის თანახმად, არ არსებობს „ბავშვის“ არცერთი ფორმალური განსაზღვრება, რომელიც დადგენილია კავშირის რომელიმე ხელშეკრულებით, მათი ქვემდგომი კანონმდებლობით ან სასამართლო გადაწყვეტილებებით. ბავშვის ცნება მნიშვნელოვნად განსხვავდება ევროპის კავშირის სამართლის მიხედვით, რომელიც დამოკიდებულია მარეგულირებელ კონტექსტზე. მაგალითად, ევროპის კავშირის სამართლის ის ნაწილი, რომელიც არეგულირებს ევროპის კავშირის მოქალაქეებისა და მათი ოჯახის წევრების თავისუფალ მიმოსვლას, „ბავშვს“ განმარტავს, როგორც „21 წლამდე ასაკის პირდაპირ შთამომავლებს ან იმ პირებს, რომლებიც დამოკიდებულნი არიან სხვებზე“ 2 და, თავის მხრივ, მნიშვნელოვნად განამტკიცებს ბავშვის ბიოლოგიურ და ეკონომიკურ გაგებას, უმცირესობაზე დაფუძნებული ცნების საწინააღმდეგოდ. ევროპის კავშირის ზოგიერთი ინსტრუმენტი ბავშვებს მათი ასაკის შესაბამისად აკუთვნებს სხვადასხვა უფლებებს. მაგალითად, სამუშაო ადგილზე დასაქმებული ახალგაზრდების დაცვის დირექტივა.
ევროპის საბჭოს სამართლის მიხედვით, ბავშვებთან დაკავშირებული სამართლებრივი აქტების უმეტესობა იზიარებს ბავშვის უფლებების შესახებ კონვენციით დადგენილ ბავშვის განსაზღვრებას. მაგალითები მოიცავს ადამიანებით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) წინააღმდეგ ბრძოლის შესახებ კონვენციის მე-4 მუხლის “d” პუნქტსა4 და სექსუალური ექსპლუატაციისა და სექსუალური ძალადობისგან ბავშვთა დაცვის შესახებ კონვენციის. ევროპის საბჭო, ევროპის კავშირის მსგავსად, არ წარმოადგენს ორგანიზაციას, რომელიც სამართლებრივად შებოჭილია ბავშვის უფლებების შესახებ კონვენციით, თუმცა, ევროპის საბჭოს წევრი ყველა სახელმწიფო წარმოადგენს ამ კონვენციის ინდივიდუალურ მონაწილე მხარეს. ამის მიუხედავად, ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენცია არ შეიძლება, განიმარტოს ვაკუუმში, პირიქით, იგი უნდა განიმარტოს საერთაშორისო სამართლის ზოგად პრინციპებთან თანხვედრაში. საერთაშორისო სამართლის ნებისმიერი რელევანტური ნორმა, რომელიც გამოიყენება წევრ სახელმწიფოებსა და ადამიანის უფლებათა ევროპულ კონვენციას შორის ურთიერთობისას, აუცილებლად უნდა იქნეს მხედველობაში მიღებული, კერძოდ კი ის ნორმები, რომლებიც ეხება ადამიანის უფლებების საყოველთაო დაცვას.

ბალღის დაცვის პრინციპები

როგორც სულფასოვან ადამიანს ისე ბავშვებსაც აქვთ საჭიროება დაიცვან ბავშვები სხვადასხვა პრინციპით, ადამიანთა უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია არ განსხვავდება ბავშვისა და ზდასრულის ღირსების უფლებით, 1959 წლის ბავშვის უფლებათა დეკლარაციით აღნიშნულია რომ ბავში აუცილებლად უნდა სარგებლობდეს და უნდა მიეცეს ფიზიკური,მენტალური, მორალური,სულიერი და სოციალური განვითარების შესაძლებლობა ჯანსაც, თავისუფალ და ღირსეულ პირობებში. ასევე ერთ ერთი მაგალითად არის გამოყენებული სკოლაში გამოყენებულ დისციპლინურ ღონისძიებებზე, და ბავშვზე რომელსაცც აქვს თავისუფლება აღკვეთილი და აქვს უფლება მოექცნენ ღირსეულად. ღირსების მატარებელი ყველა ადამიანი მიუხედავად განსხვავებისა ატარებელია ბავშვის, რაც მის ადამიანდ ყოფნიდან მომდინარეობს.
ასევე საქართველოსს კოდექსი იმ მუხლით რომელიც ძალიან ცოტა ქვეყანას აქვს გამოყენებული შეურთდა საერთაშორისო სტანდარტებს რომელიც მოცემულია ბავშზე ფიზიკური დასჯის აკრძალვას, ასევე ბავშვის მიმართ სასტიკ და დამამცირებელ მოპყრობას, როგორც ოჯახის ასევე საგანმანათლებლო დაცესებულების მხრიდან, ამ დროს ბავშვი განიცდის სასტიკ ფიზიკურ და სულიერ ტანჯვას, მაგალითი იყო როდესაც სასამართლომ 15 წლის ბავშს სასჯელად 3 ჯერ ხელკეტის დარტმა მიუსაჯა. აუცილებელია ბავშვის მენტალური თუ სულიერი და ფიზიკურ ჯამრთელობაზე ზრუნვა და განთვალისწინება. აკრძალულია ასევე ბავშვის მონად ყოფნა და შრომითი ექსპლუატაციაში იძულებითი ჩაბმა, დაუშვებელია არასრულწლოვანის სიკვდილით ან უვადო ტავისუფლების აღკვეთა.

მოსმენა და ჩართულობა სასამართლოში.
ბავშვის უფლებაა დაესწროს სასამართლოზე და მიიღოს მონაწილეობა სასამართლო პროცესში. ეს უფლება ემსახურება ერთი მხრივ ბავშვის ჩართულობას მასთან დაკავშირებულ გადაწყვეტულებაზე, მეორე მხივ ბავშვის განვითარებაზე, რაც ბუნებრივია მისი მომავლისთვის დიდი მნიშნველობის მატარებელია. აზრი მოსმენა და მონაწილეობასთან ერთად მჭირდოდაა კავშირში ისეთი უფლებები როგორიცაააა გამოხატვის, ინფრომაციის მიღების და მართლმსაჯულებაში ჩართვის შესაძლებლობის. იმისთვის რომ ბავშვის აზრი შეიქმნაა და შემდეგ გამოხატოს, მას უნდა ჰქონდეს საკმარისი უნფორმაცია მის შესაძლო შედეებზე ისევე როგორც ნებისმიერ საკითხზე. ასევე არ არის აუცლებელი ყველაფერზე ბავშვის აზრი იქნას მოსმენილი, საუბარი იმ მნიშნველოვან მიმართულებებზე რომელიც აუციელებელია ბავშვი საუკეთესო ინტერესების მიმართ. ბავშვს უნდა გააჩნდეს უნარი გამოხატოს მისი აზრი, ის ფასდება მისი ასაკისა და სიმწიფის ხარისხით.ასევე ბავშვი არ უნდა იყოს მტრულ და არა უსაფრთქო გარემოში, უნდა იყოს ნებაყოფლობითი და ბავშვზე მორგებული აზრის გამოხატვა. აზრის გამოხატვა ბავშვისთვის ვრცელდება მხოლოდ იმ საკითხებზე რომელიც ვრჩელდება მხოლოდ ბავშვზე .

საკონსტიტუციო სასამართლო პრაქტიკა.

არსებობს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკა რომელიც განპირობებულია სასამართლოს მიერ სხვადასხვა გადაწყვეტილებაზე. ესეთია როდესაც გადახდაუუნარო მსჯავრებული არასრულწოვანისთვის დაკისრებული ჯარიმის გადახდის ვალდებულება ეკისრება მშობელს, მეურვეს ან მზურველობის მქონე პირს, არასრულწოვნის სასკელზე რომელიც არის ფულადი სახით, არ აღნიშნავს მშობლის მიმართ სადამსჯელო ფუნქციას, არამედ ხელს უწყონს არასრულწლოვანის სოციალირ რეაბილიტაციას და შეესაბამება მის საუკეთესო ინტერესებს, შესაბამისას შესაძლებელია მშობელს დაევალოს გარკვეული ქმედება განახორციელოს ბავშვის რეაბილიტაციის ხელშეწყობას რაც მშობლის პირდაპირი ვალდებულებაა იზრუნოს შვილზე. ასევე პრაქტიკა იყო არასრულწოვანის გადაადგილების უფლება როდესაც საკონსტიტუციო სასამართლომ იმსჯელა არასლუწლოვანის გადაადგიელბის უფლებაზე, თავისუფლად გავიდეს საქართველოდან როდესაც მშოვლები არ არიან შეთანხმებულები. ასევე ქვეტნიდან გასვლა ისეთი უფლებააა რომ არასრულწოვანი მარტო ვერ განახორიელებს, ზემოთ აღნიშნული უფლების განხორციელება ხდება მხოლოდ მშოვლების ერთობლივი თანხმობით, და ვერ მოხდება მხოლოდ ერთის თანხმობით, მაგრამ სასამართლო პრაქტიკაში არსებობდა ჩამნაცვლებელი, ანუ სასამართლო, სასამართლოს ხელმძრვანელობს ბავშვის საუკეთესო ინტერესებიდან გამომდინარე და არ უზღუდავს ბავშვს გადაადგილების და განვითარების საშვალებას.