გაცვლის (ბარტერული) ოპერაციის დღგ-ით დაბეგვრის თაობაზე, ამ ოპერაციის ფარგლებში უძრავი ნივთის მიწოდებისას

1. საჯარო გადაწყვეტილების რეგულირების სფერო

საჯარო გადაწყვეტილება განმარტავს:

გაცვლის (ბარტერული) ოპერაციის დღგ-ით დაბეგვრის საკითხს, როდესაც ამ გარიგების ფარგლებში  ხორციელდება  უძრავი ნივთის მიწოდება.

2. საჯარო გადაწყვეტილების დასაბუთება და სამართლებრივი საფუძვლები

ა) დღგ-ით დასაბეგრი ოპერაცია

საქართველოს საგადასახადო კოდექსის (შემდგომ – სსკ) 159-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ა“-,,ბ“  ქვეპუნქტების თანახმად, დღგ-ით დასაბეგრ ოპერაციას მიეკუთვნება დასაბეგრი პირის მიერ საქართველოს ტერიტორიაზე ეკონომიკური საქმიანობის ფარგლებში ანაზღაურების სანაცვლოდ საქონლის მიწოდება/მომსახურების გაწევა.

სსკ-ის მე-2 მუხლის მე-6 ნაწილის თანახმად, საგადასახადო ურთიერთობების რეგულირებისას ამ კოდექსში გამოყენებული საქართველოს კანონმდებლობის ტერმინები და ცნებები გამოიყენება იმ მნიშვნელობით, რა მნიშვნელობაც მათ აქვთ შესაბამის კანონმდებლობაში, თუ სსკ-ით სხვა რამ არ არის გათვალისწინებული.

საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 521-ე მუხლის პირველი ნაწილის  თანახმად, გაცვლის ხელშეკრულებით მხარეებს ეკისრებათ ქონებაზე საკუთრების უფლების ურთიერთგადაცემა.

ამავე მუხლის მე-2 ნაწილის შესაბამისად, გაცვლის ხელშეკრულების ყოველი მხარე ითვლება იმ ქონების გამყიდველად, რასაც ცვლის, და იმის მყიდველად, რასაც სანაცვლოდ იღებს.

ამავე კოდექსის 522-ე მუხლის თანახმად, თუ გასაცვლელი ქონება არატოლფასოვანია, მხარეთა შეთანხმებით ქონების ნაწილი შეიძლება ანაზღაურდეს ფულით.

აღნიშნული საკანონმდებლო ნორმების შინაარსის გათვალისწინებით,  გარიგება ბარტერულ ოპერაციად განიხილება, იმ შემთხვევაშიც, როდესაც საქონლის/მომსახურების სანაცვლოდ  ანაზღაურება, ნაწილობრივ საქონლის მიწოდებით/მომსახურების გაწევით და ნაწილობრივ ფულით  ხორციელდება.

მაგალითად, თუ პირი, სხვა პირს საკუთრებაში გადასცემს მიწის ნაკვეთს, რისთვისაც ანაზღაურება ხორციელდება, ნაწილობრივ,  ამავე მიწის ნაკვეთზე აშენებული შენობა-ნაგებობის მიწოდებით, ხოლო ნაწილობრივ – ფულადი სახით, მიიჩნევა, რომ ხორციელდება საქონლის გაცვლის (ბარტერული) ოპერაცია;

ბ) დასაბეგრი ოპერაციის თანხა

სსკ-ის 164-ე მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად, თუ ამ მუხლით სხვა რამ არ არის გათვალისწინებული, დღგ-ით დასაბეგრი თანხა არის საქონლის მიწოდების/მომსახურების გაწევის სანაცვლოდ მიღებული/მისაღები ანაზღაურება დღგ-ის გარეშე, საქონლის/მომსახურების ფასთან პირდაპირ დაკავშირებული სუბსიდიის ჩათვლით. აღნიშნული დებულება გამოიყენება საქონლის/მომსახურების გაცვლის ოპერაციის (ბარტერული ოპერაციის) შემთხვევაშიც.

აღნიშნული საკანონმდებლო  ნორმიდან გამომდინარე, ბარტერული ოპერაციის შემთხვევაში დღგ-ით დასაბეგრ თანხას წარმოადგენს ანაზღაურება, რომელიც დასაბეგრი პირის მიერ ფაქტობრივად არის მიღებული/მისაღები საქონლის მიწოდების/მომსახურების გაწევის სანაცვლოდ, რაც წარმოშობს ვალდებულებას, რომ  დღგ-ის მიზნისთვის, მხარეების მიერ ბარტერის საგნის (მისაწოდებელი საქონლის/გასაწევი მომსახურების) ღირებულება  განსაზღვროს ფულადი სახით.

ამასთანავე, ბარტერული ოპერაციის განხორციელებისას გარიგების მონაწილე თითოეული მხარე უფლებამოსილია გამოწეროს საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა, რის საფუძველზეც ხორციელდება დღგ-ის ჩათვლა, საქართველოს საგადასახადო კანონმდებლობით გათვალისწინებული შეზღუდვების გათვალისწინებით.

სსკ-ის 73-ე მუხლის მე-8 ნაწილის შესაბამისად, საგადასახადო ორგანო უფლებამოსილია საქონლის/მომსახურების გაცვლის (ბარტერული) ოპერაციის შემთხვევაში დასაბეგრი თანხის ოდენობა საბაზრო ფასით განსაზღვროს. ამ ნაწილის გამოყენების პირობებსა და წესებს, აგრეთვე შემთხვევებს, როდესაც ეს ნაწილი არ გამოიყენება, განსაზღვრავს საქართველოს ფინანსთა მინისტრი.

,,გადასახადების ადმინისტრირების შესახებ“ საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 2010 წლის 31 დეკემბრის N996 ბრძანებით დამტკიცებული ინსტრუქციის 48³ მუხლის შესაბამისად, თუ გაცვლის (ბარტერული) ოპერაციის ფარგლებში ხორციელდება უძრავი ნივთის მიწოდება, ოპერაციის თითოეული მხარისთვის დღგ-ით დასაბეგრი თანხა განისაზღვრება მისაღები საქონლის/ მომსახურების საბაზრო ფასით,  დღგ-ის გარეშე.

მაგალითად, თუ ხელშეკრულების მიხედვით, ფიზიკური პირი, საწარმოს საკუთრებაში გადასცემს მიწის ნაკვეთს, ხოლო სანაცვლოდ, საწარმოსგან საკუთრებაში იღებს ამავე მიწის  ნაკვეთზე აშენებული შენობა-ნაგებობის ნაწილს, საწარმოს მიერ აღნიშნული ოპერაციის დღგ-ით დასაბეგრი თანხა უნდა განისაზღვროს მიწის ნაკვეთის საბაზრო ფასით (მიწის ნაკვეთის მიწოდების მომენტში), დღგ-ის გარეშე.

ამასთანავე, თუ მიღებული/მისაღები საქონლის/მომსახურების სანაცვლოდ დასაბეგრი პირის მიერ საქონლის მიწოდებასთან/მომსახურების გაწევასთან ერთად ხორციელდება ფულადი ანაზღაურებაც, დღგ-ით დასაბეგრი თანხის განსაზღვრისას, მისაღები საქონლის/მომსახურების ღირებულება უნდა შემცირდეს დასაბეგრი პირის მიერ ფულადი სახით გადახდილი/გადასახდელი ანაზღაურების ოდენობით.

მაგალითად, თუ ფიზიკური პირი საწარმოს საკუთრებაში გადასცემს მიწის ნაკვეთს, რისთვისაც ანაზღაურება ხორციელდება ნაწილობრივ,  ამავე მიწის  ნაკვეთზე აშენებული შენობა-ნაგებობის მიწოდებით, ხოლო ნაწილობრივ – ფულადი სახით, საწარმოს მიერ აღნიშნული ოპერაციის დღგ-ით დასაბეგრი თანხა  განისაზღვრება საწარმოს მიერ  მიღებული მიწის ნაკვეთის საბაზრო ფასით, დღგ-ის გარეშე,  ფულადი  სახით ანაზღაურებული თანხის გამოკლებით;

გ) დასაბეგრი ოპერაციის დრო

გ.ა) ,,გადასახადების ადმინისტრირების შესახებ“ საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 2010 წლის 31 დეკემბრის N996 ბრძანებით დამტკიცებული ინსტრუქციის  48¹ მუხლის პირველი პუნქტის შესაბამისად, თუ ანაზღაურება სრულად ან ნაწილობრივ გადახდილია საქონლის მიწოდებამდე/მომსახურების გაწევამდე, მიღებული ანაზღაურების შესაბამისი დღგ-ის გადახდა ხორციელდება ანაზღაურების გადახდის საანგარიშო პერიოდის მიხედვით.

ამავე მუხლის მე-6 პუნქტის თანახმად, აღნიშნული წესი  ვრცელდება გაცვლის (ბარტერულ) ოპერაციებზე როგორც ფულადი, ასევე საქონლის/მომსახურების სახით ანაზღაურების გადახდის ნაწილში.

გასათვალისწინებელია, რომ აღნიშნული წესი  ძალაშია 2024 წლის პირველი იანვრიდან და მისი მოქმედება არ გავრცელდება 2024 წლის პირველ იანვრამდე დადებულ ხელშეკრულებებზე.

შესაბამისად, თუ 2024 წლის 1 იანვრის შემდეგ დადებული გარიგების მიხედვით, ფიზიკური პირი საწარმოს საკუთრებაში გადასცემს მიწის ნაკვეთს, ხოლო სანაცვლოდ, საწარმოსგან საკუთრებაში იღებს ამავე მიწის  ნაკვეთზე აშენებული შენობა-ნაგებობის ნაწილს, საწარმოს მიერ საქონლის (მიწის) სახით მიღებული ანაზღაურების შესაბამისი დღგ-ის გადახდა ხორციელდება,  მისთვის მიწის ნაკვეთის მიწოდების საანგარიშო პერიოდში.

გ.ბ) 2024 წლის პირველ იანვრამდე დადებულ გარიგებებზე, ბარტერული ოპერაციის დღგ-ით დაბეგვრა ხორციელდება საქონლის მიწოდების/მომსახურების გაწევის მომენტში. 

შესაბამისად, თუ 2024 წლის 1 იანვრამდე დადებული  გარიგების მიხედვით, ფიზიკური პირი საწარმოს საკუთრებაში გადასცემს მიწის ნაკვეთს, ხოლო სანაცვლოდ, საწარმოსგან საკუთრებაში იღებს ამავე მიწის  ნაკვეთზე აშენებული შენობა-ნაგებობის ნაწილს, საწარმოს მიერ, აღნიშნული ოპერაციის დღგ-ით დაბეგვრა ხორციელდება ფიზიკური პირისთვის შენობა-ნაგებობის  მიწოდების საანგარიშო პერიოდში.

ამასთანავე, ბარტერული ოპერაციის ფარგლებში, საქონლის მიწოდებამდე/მომსახურების გაწევამდე, თანხის ნაწილობრივ ანაზღაურების შემთხვევაში, ანაზღაურებული თანხის შესაბამისი დღგ-ის გადახდა ხორციელდება თანხის ანაზღაურების საანგარიშო პერიოდის მიხედვით.

3. გადაწყვეტილება

ა) გარიგება, რომლის დროსაც, საქონლის/მომსახურების სანაცვლოდ ანაზღაურება ხორციელდება  ნაწილობრივ არაფულადი (საქონლის/მომსახურების) და ნაწილობრივ ფულადი სახით,  წარმოადგენს ბარტერულ ოპერაციას;

ბ) დღგ-ის მიზნისთვის, მხარეების მიერ ბარტერის საგნის (საქონლის/მომსახურების) ღირებულება განისაზღვრება ფულადი სახით;

გ)  გაცვლის (ბარტერული) ოპერაციის ფარგლებში  უძრავი ნივთის მიწოდების შემთხვევაში, ოპერაციის თითოეული მხარისთვის დღგ-ით დასაბეგრი თანხა განისაზღვრება მისაღები საქონლის/ მომსახურების საბაზრო ფასით,  დღგ-ის გარეშე;

დ) ბარტერული  ოპერაციის მონაწილე  პირი  დღგ-ის ჩათვლას ახორციელებს საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურის საფუძველზე, საქართველოს საგადასახადო კანონმდებლობით გათვალისწინებული შეზღუდვების გათვალისწინებით;

ე) 2024 წლის 1 იანვრის შემდეგ დადებულ ბარტერულ გარიგებებზე, თუ ანაზღაურება (ფულადი ან არაფულადი სახით) სრულად ან ნაწილობრივ მიღებულია საქონლის მიწოდებამდე/მომსახურების გაწევამდე, ანაზღაურების (როგორც, ფულადი, ისე არაფულადი) შესაბამისი დღგ-ის თანხის გადახდის ვალდებულება წარმოიშობა  ანაზღაურების საანგარიშო პერიოდში;

ვ) 2024 წლის 1 იანვრამდე დადებულ ბარტერულ გარიგებებზე, შესაბამისი ოპერაციის დღგ-ით დაბეგვრა ხორციელდება  საქონლის მიწოდების/მომსახურების გაწევის მომენტში. ამასთანავე, ბარტერული ოპერაციის ფარგლებში საქონლის მიწოდებამდე/მომსახურების გაწევამდე თანხის ნაწილობრივ ანაზღაურების შემთხვევაში, ანაზღაურებული თანხის შესაბამისი დღგ-ის გადახდის ვალდებულება წარმოიშობა თანხის ანაზღაურების  საანგარიშო პერიოდში.

მუხლი 2. საჯარო გადაწყვეტილება ამოქმედდეს გამოქვეყნებისთანავე.

მინისტრი                                                                   ლაშა ხუციშვილი