ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილება საქმეზე „ხუნდაძეები საქართველოს წინააღმდეგ“

საქმეზე „ხუნდაძეები საქართველოს წინააღმდეგ“

ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს (მეხუთე სექცია) პალატამ, შემდეგი შემადგენლობით:

სტეფანი მოუროუ-ვიკსტრომი, თავმჯდომარე,
ლადო ჭანტურია,
მიკოლა გნატოვსკი, მოსამართლეები
და მარტინა კელერი, სექციის განმწესრიგებლის მოადგილე,

გაითვალისწინა რა:

საჩივარი (N 12549/11) საქართველოს წინააღმდეგ, შეტანილი სასამართლოში ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა კონვენციის (შემდგომში „კონვენცია“) 34-ე მუხლის შესაბამისად 2011 წლის 14 თებერვალს საქართველოს ორი მოქალაქის – ბ-ნი გოჩა ხუნდაძისა (შემდგომში „პირველი მომჩივანი“) და ბ-ნი ჯუმბერ ხუნდაძის (შემდგომში „მეორე მომჩივანი“) მიერ, რომლებიც დაბადებული არიან 1975 და, შესაბამისად, 1977 წლებში და ცხოვრობენ სოფელ კაპრეშუმში და რომლებსაც წარმოადგენდა ბ-ნი ვ. ლორია, ადვოკატი, რომელიც საადვოკატო საქმიანობას ახორციელებს ბათუმში;

გადაწყვეტილება, ეცნობოს საქართველოს მთავრობას (შემდგომში „მთავრობა“), რომელსაც წარმოადგენდა სახელმწიფო წარმომადგენელი იუსტიციის სამინისტროდან ბ-ნი ბ. ძამაშვილი, საჩივრის შესახებ, კონვენციის 1-ელი დამატებითი ოქმის 1-ელი მუხლის შესაბამისად და გამოცხადდეს საჩივრის დანარჩენი ნაწილი მიუღებლად;

მხარეთა მოსაზრებები;

2023 წლის 23 ნოემბრის დახურული თათბირის შემდეგ,

გამოიტანა შემდეგი გადაწყვეტილება, რომელიც იმავე დღეს იქნა მიღებული:

საქმის არსი

1. საქმე ეხება საჩივარს კონვენციის 1-ელი დამატებითი ოქმის 1-ელი მუხლის შესაბამისად, სასოფლო-სამეურნეო მიწის ნაკვეთებზე მომჩივნების საკუთრების უფლების სავარაუდო უკანონო ჩამორთმევის შესახებ.

2. 2007 წელს საქართველოში განხორციელდა რეფორმები მიწის პრივატიზაციასთან დაკავშირებით. იმავე წლის 11 ივლისს პარლამენტმა მიიღო კანონი მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ (შემდგომში „კანონი აღიარების შესახებ“). აღიარების შესახებ კანონი ითვალისწინებდა მიწის საკუთრების ლეგალიზების სამ შესაძლებლობას, კერძოდ, მართლზომიერ მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებული მიწა, მიწათსარგებლობის მართლზომიერი გამოყენება და მიწის ნაკვეთის არამართლზომიერი მფლობელობა. აღიარების შესახებ კანონის განხორციელებას ხელი შეუწყო პრეზიდენტის ბრძანებამ №525 ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მართლზომიერ მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების წესის ა და საკუთრების უფლების სერტიფიცირების დამტკიცების შესახებ, რომელიც 2007 წლის 15 სექტემბერს გამოიცა. პრეზიდენტის ბრძანების შესაბამისად, ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოებში შეიქმნა რამდენიმე საკუთრების უფლების აღიარების კომისია, რომლებსაც დაევალა მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების აღიარების შესახებ კერძო და იურიდიული პირების განცხადებების განხილვა.

1. ჩამორთმევის საქმის წარმოება პირველი მომჩივნის მიმართ

3. პირველ მომჩივანს 2001 წლიდან საიჯარო ხელშეკრულებით დაკავებული ჰქონდა სახელმწიფოს მფლობელობაში არსებული მიწის ნაკვეთი, რომლის ფართობია 2 868 მ², სოფელ განთიადში (ხელვაჩაურის რაიონი). 2004 წელს საიჯარო ხელშეკრულების შეწყვეტის შემდეგ მან განაგრძო მიწის ნაკვეთის ფლობა და დამუშავება და იხდიდა ყველა გადასახადს. საქმის მასალებიდან ჩანს, რომ მან მიწის ნაკვეთზე სახლიც ააშენა, რომელშიც თავის ოჯახთან ერთად ცხოვრობდა.

4. 2008 წლის 2 აპრილს საკუთრების აღიარების კომისიამ, მოქმედებდა რა პირველი მომჩივნის მოთხოვნით, აღიარა შესაბამის მიწის ნაკვეთზე მისი საკუთრების უფლება. 2008 წლის 8 აპრილს მომჩივანს გადაეცა საკუთრების დამადასტურებელი მოწმობა და ამ მოწმობის საფუძველზე მან საკუთარ სახელზე დაარეგისტრირა მიწის ნაკვეთი საჯარო რეესტრში.

5. 2008 წლის 12 დეკემბერს საკუთრების აღიარების კომისიამ საკუთარი ინიციატივით დაიწყო თავისი წინა გადაწყვეტილების კანონიერების განხილვა, რომელიც ეხებოდა პირველი მომჩივნის საკუთრების უფლების აღიარებას. ეს უკანასკნელი ინფორმირებული არ იყო შესაბამისი ადმინისტრაციული წარმოების შესახებ. 2009 წლის 15 მაისს საკუთრების აღიარების კომისიამ შეცვალა თავისი წინა გადაწყვეტილება, გააუქმა რა მომჩივნის ქონებრივი უფლება. ხსენებული შეხვედრის ოქმის თანახმად, ადგილზე შემოწმების შედეგად და პირველი მომჩივნის საქმის ხელახალმა განხილვამ დაადგინა, რომ მისთვის მიკუთვნებული მიწის ნაკვეთი არ იყო სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების, როგორც ასეთი, და, რომ პირველი მომჩივანი მას სასოფლო-სამეურნეო მიზნით არ იყენებდა.

6. ჩამორთმევის შესახებ გადაწყვეტილება დაადასტურა ხელვაჩაურის რაიონულმა სასამართლომ 2009 წლის 26 ოქტომბერს. სასამართლომ დაადგინა, რომ საკუთრების აღიარების კომისიის მიერ პირველი მომჩივნის განაცხადის პირველადი განხილვა ზედაპირული იყო და, რომ მომჩივანმა ვერ აჩვენა, რომ ის მართლაც ფლობდა ან იკავებდა მოცემულ მიწის ნაკვეთს, თუნდაც უკანონოდ. ამრიგად, მომჩივნის საკუთრების აღიარება თავიდანვე მცდარი იყო. დასკვნაში პირველი ინსტანციის სასამართლომ მიუთითა ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის მე-60 მუხლის 1-ელი ნაწილის 1-ელ ქვეპუნქტზე, რომლის მიხედვითაც დელეგირებული საკანონმდებლო აქტი ძალადაკარგულად უნდა ჩაითვალოს, თუ ის ეწინააღმდეგება კანონს ან თუ მისი მომზადებისა და გამოცემის სხვა მოთხოვნები არსებითად დარღვეულია.

7. პირველმა მომჩივანმა გაასაჩივრა. ის ამტკიცებდა, რომ 2008 წლის 2 აპრილის გადაწყვეტილების საფუძველზე ის დარეგისტრირდა საჯარო რეესტრში ნაკვეთის მესაკუთრედ და, შესაბამისად, საკუთრების აღიარების კომისიას არ ჰქონდა უფლება, გაეუქმებინა ნაკვეთზე მისი აღიარებული საკუთრება. ის ასევე ამტკიცებდა, რომ თუ მას არ წარუდგენია ყველა საჭირო დოკუმენტი მისი მოთხოვნის დასადასტურებლად, მაშინ კომისიას თავიდანვე უნდა ეთქვა უარი მის მოთხოვნაზე. 2010 წლის 30 მარტს ქუთაისის სააპელაციო სასამართლომ უარყო მომჩივნის სააპელაციო საჩივარი. მან აღნიშნა, რომ მომჩივანმა არ მიუთითა საფუძველი, რომლითაც ის მოითხოვდა საკუთრების უფლების აღიარებას. მან დაასკვნა, რომ მომჩივანმა ვერ აჩვენა, რომ მას მიწის ნაკვეთი ეკავა, თუმცა უკანონოდ, აღიარების შესახებ კანონის ძალაში შესვლამდე. 2010 წლის 13 სექტემბრის გადაწყვეტილებით, საქართველოს უზენაესმა სასამართლომ უარყო პირველი მომჩივნის საჩივარი, როგორც მიუღებელი.

2. ჩამორთმევის საქმის წარმოება მეორე მომჩივნის მიმართ

8. მეორე მომჩივანი იკავებდა და ამუშავებდა 2712.6 მ² ფართობის მქონე სახელმწიფოს მფლობელობაში არსებულ სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთს 2001 წლიდან სოფელ განთიადში (ხელვაჩაურის რაიონი). 2008 წლის 2 აპრილს უძრავი ქონების კომისიამ აღიარა მისი საკუთრება და გასცა შესაბამისი საკუთრების უფლების მოწმობა. 2008 წლის 12 დეკემბერს საკუთრების აღიარების კომისიამ შეცვალა თავისი წინა გადაწყვეტილება, გააუქმა რა მომჩივნის ქონებრივი უფლება. მან დაასკვნა, რომ 1267 მ² მიწის ნაკვეთი, რომელიც გადაეცა მომჩივანს, ემთხვევა მესამე მხარის საკუთრებაში არსებულ სხვა მიწის ნაკვეთს. შედეგად, მისი საკუთრების უფლების მოწმობა უნდა გაუქმებულიყო.

9. მეორე მომჩივანმა გაასაჩივრა. 2009 წლის 8 სექტემბერს ხელვაჩაურის რაიონულმა სასამართლომ ძალაში დატოვა გადაწყვეტილება გაუქმების შესახებ. მან აღნიშნა, რომ აღიარების შესახებ განცხადების შეტანის დროს მომჩივანმა ვერ წარადგინა საკადასტრო გეგმა და ამით დაარღვია აღიარების შესახებ კანონის შესაბამისი დებულებები. სასამართლომ ასევე აღნიშნა, რომ ვინაიდან ნაკვეთის ნაწილი ეკუთვნოდა მესამე მხარეს, მომჩივანი ფიზიკურად ვერ დაიკავებდა მას. ამრიგად, მისი ქონებრივი უფლების აღიარების პირველადი გადაწყვეტილება მცდარი იყო.

10. ეს გადაწყვეტილება უცვლელი დატოვა ქუთაისის სააპელაციო სასამართლომ 2010 წლის 27 იანვარს. რაც შეეხება მიწის ნაკვეთის მეორე ნაწილს, რომელიც არ ემთხვეოდა სხვა ქონებას, სასამართლომ უბრალოდ დაასკვნა, რომ არ ყოფილა ცალკე განცხადება მიწის ნაკვეთის ამ ნაწილის აღიარების შესახებ და, შესაბამისად, საკუთრების აღიარების კომისიას ცალკე გადაწყვეტილება არ მიუღია. 2010 წლის 22 სექტემბერს საქართველოს უზენაესმა სასამართლომ არ დააკმაყოფილა მეორე მომჩივნის საჩივარი სამართლებრივი ნორმების დარღვევის თაობაზე, როგორც მიუღებელი.

შესაბამისი სამართლებრივი ჩარჩო და პრაქტიკა

11. შესაბამისი სამართლებრივი ჩარჩო და პრაქტიკა შეჯამებულია საქმეში Eka Mikeladze and Others v. Georgia ([Committee], nos. 29385/11, 19372/12, 29533/13 და 73699/13, §§ 30-34, 2021 წლის 25 ნოემბერი).

სასამართლოს შეფასება

12. მთავრობა ამტკიცებდა, რომ ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში წარუმატებლობის გამო, მომჩივნებს უნდა დაეწყოთ კომპენსაციის საქმისწარმოება ადმინისტრაციული ორგანოების მიერ მიყენებული ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნით. 2021 წლის 26 ოქტომბრით დათარიღებულ წერილში მათ დაამატეს, რომ მომჩივნებს ხელმისაწვდომი ჰქონდათ სამართლებრივი დაცვის ქმედითი საშუალება ადმინისტრაციული წარმოების სახით, რითაც მათ არ ისარგებლეს. მომჩივნებმა განაცხადეს, რომ მათ ამოწურეს მათ ხელთ არსებული სამართლებრივი დაცვის ყველა საშუალება და, რომ კომპენსაციის თაობაზე საქმის წარმოება უშედეგო იქნებოდა და ნაკლებად სავარაუდოა, რომ წარმატებული ყოფილიყო, თუ გავითვალისწინებთ ეროვნული სასამართლოების დასკვნას, რომ მათი საკუთრების აღიარება თავიდანვე უკანონო იყო.

13. სასამართლომ განიხილა და არ დააკმაყოფილა ხელისუფლების მიერ წინა საქმეებში წამოყენებული მსგავსი პრეტენზიები (იხ. საქმე Eka Mikeladze and Others, ციტირებული ზემოთ, §§ 39-44). ვერ პოულობს რა წინამდებარე საქმეში ამ მიდგომიდან გადახვევის საფუძველს, სასამართლო უარყოფს მთავრობის პრეტენზიას შიდასახელმწიფოებრივი საშუალებების ამოწურვის შესახებ. ის ასევე აღნიშნავს, რომ საჩივარი არ არის აშკარად დაუსაბუთებელი კონვენციის 35-ე მუხლის მე-3(a) პუნქტის მნიშვნელობის ფარგლებში და არც მიუღებელია რაიმე სხვა საფუძვლით. აქედან გამომდინარე, ის უნდა გამოცხადდეს მისაღებად.

14. მხარეები აღიარებენ, რომ ადგილი ჰქონდა ჩარევას მომჩივანთა საკუთრებაში კონვენციის 1-ელი დამატებითი ოქმის 1-ელი მუხლის მნიშვნელობის ფარგლებში, საკუთრების აღიარების კომისიის გადაწყვეტილებებთან დაკავშირებით, მათი საკუთრების უფლების ჩამორთმევის შესახებ. მოქმედი ზოგადი პრინციპები შეჯამებულია საქმეში Vistiņš and Perepjolkins v. Latvia ([GC], no. 71243/01, §§ 93, 95-99 და 108-14, 2012 წლის 25 ოქტომბერი); საქმეში Hutten-Czapska v. Poland ([GC], no. 35014/97, §§ 163-68, ECHR 2006-VIII); საქმეში Rysovskyy v. Ukraine, (no. 29979/04, §§ 70‑71, 2011 წლის 20 ოქტომბერი, შემდგომი მითითებებით); და საქმეში Beyeler v. Italy ([GC], no. 33202/96, § 120, ECHR 2000-I).

15. სადავო არ არის, რომ გადაწყვეტილებები მომჩივანთა საკუთრების უფლების ჩამორთმევის შესახებ ეფუძნებოდა ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის მე-60 მუხლის 1-ელ და მე-3 ნაწილებს, რომლებიც ადმინისტრაციულ წარმოებაში საბოლოო გადაწყვეტილების proprio motu განხილვის საშუალებას იძლევა. სასამართლო აღიარებს, რომ მომჩივანთა საქმის წარმოება ხელახლა დაიწყო მომჩივნებისთვის საკუთრების აღიარების უფლების პირველადი შეფასების დროს საკუთრების აღიარების კომისიის მიერ დაშვებული სავარაუდო შეცდომების აღმოჩენის შედეგად. ის ასევე აღიარებს, რომ მომჩივნებისთვის საკუთრების უფლების ჩამორთმევა იყო „საზოგადოებრივ ინტერესში“ და ემსახურებოდა ადგილობრივი ადმინისტრაციული ხელისუფლების ორგანოების მიერ დაშვებული შეცდომის გამოსწორების ლეგიტიმურ მიზანს.

16. მომჩივნები ამტკიცებდნენ, რომ ჩარევა არ იყო პროპორციული საზოგადოებრივი ინტერესისა და, რომ მათი საკუთრების უფლების გაუქმების წესი მათ აკისრებდა გადაჭარბებულ ინდივიდუალურ ტვირთს.

17. სასამართლო აღნიშნავს, რომ ის გზა, რომლითაც სახელმწიფო ხელისუფლების ორგანოები განიხილავდნენ მომჩივანთა საქმეებს იყო არათანმიმდევრული და გაუმართავი. კერძოდ, მიუხედავად იმისა, რომ საკუთრების აღიარების კომისიამ პირველი მომჩივნის საკუთრების უფლება გააუქმა იმის საფუძველზე, რომ აღნიშნული მიწის ნაკვეთი არ იყო სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების, როგორც ასეთი და, რომ მას არ შეეძლო მისი გამოყენება სასოფლო-სამეურნეო მიზნებისთვის, ეროვნულმა სასამართლოებმა გაუქმების შესახებ გადაწყვეტილების დასადასტურებლად სადავო მიწის ნაკვეთის ხასიათის განუსაზღვრელადб უბრალოდ დაასკვნეს, რომ პირველმა მომჩივანმა ვერ დაასაბუთა მისი თავდაპირველი მოთხოვნა თავისი საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ. პირველი მომჩივნისთვის საკუთრების უფლების მინიჭების შესახებ გადაწყვეტილების გაუქმება არ ეფუძნებოდა რაიმე ახალ მტკიცებულებას, არამედ ეფუძნებოდა იმავე მტკიცებულების ხელახალ შეფასებას, რომლის საფუძველზეც მიღებული იქნა თავდაპირველი გადაწყვეტილება მისი უფლების აღიარების შესახებ. რაც შეეხება მეორე მომჩივანს, მიუხედავად იმისა, რომ საკუთრების აღიარების კომისიამ გააუქმა მისი ქონებრივი უფლება იმის გამო, რომ ნაკვეთის ერთი ნაწილი ემთხვეოდა მესამე მხარის საკუთრებაში არსებულ ნაკვეთს, ეროვნულმა სასამართლოებმა თავიანთი გადაწყვეტილებები ძირითადად დააფუძნეს იმ არგუმენტზე, რომ მეორე მომჩივანმა წარადგინა არასრულყოფილი საკადასტრო გეგმა. გარდა ამისა, მისი ქონებრივი უფლება მიწის ნაკვეთის სხვა ნაწილზე, რომელსაც სადავოდ არ ხდიდა მესამე მხარე, ასევე გაუქმდა დამაჯერებელი მიზეზების გარეშე და ეროვნულ სასამართლოებს ამ მხრივ არსებითად არ განუხილავთ მეორე მომჩივნის არგუმენტები. სასამართლო მიიჩნევს, რომ ეროვნული სასამართლოების მსჯელობა აშკარად ეწინააღმდეგებოდა საკუთრების აღიარების კომისიის შესაბამის დასკვნებსა და ასევე სასამართლო საქმისწარმოებისას არსებულ სახელმწიფო ხელისუფლების ორგანოების პოზიციას. შესაბამისი ორგანოების ხარვეზებთან ერთად, ამ საკმაოდ ურთიერთგამომრიცხავი მიდგომებიდან გამომდინარე, ბოლომდე არ არის ნათელი, შეძლეს თუ არა მომჩივნებმა, თავად გამოეჩინათ საკმარისი გულმოდგინება თავიანთი საკუთრების უფლების აღიარების კუთხით თავდაპირველ მოთხოვნებში.

18. სასამართლო ასევე აღნიშნავს, რომ მომჩივანთა საკუთრების უფლება აღიარებული იქნა ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების ფარგლებში მიწის საკუთრების აღიარების შესახებ განცხადებების განხილვის მიზნით სპეციალურად შექმნილი საკუთრების აღიარების კომისიის მიერ. მომჩივნების ქონებრივი უფლებები დარეგისტრირებული იქნა საჯარო რეესტრში. ამრიგად, მომჩივანთა საკუთრების უფლებების აღიარების პროცედურები განხორციელდა სახელმწიფო უფლებამოსილების განმახორციელებელი ოფიციალური ორგანოების მიერ, ხოლო მომჩივნებს ჰქონდათ ძალიან შეზღუდული შესაძლებლობები, თუ საერთოდ ჰქონდათ, რომ ზეგავლენა მოეხდინათ აღიარების პირობებზე, რადგან ეს შედიოდა სახელმწიფოს ექსკლუზიურ კომპეტენციაში. ამასთან დაკავშირებით სასამართლო აღნიშნავს, რომ მთავრობა არ ამტკიცებდა, რომ მომჩივნები არაკეთილსინდისიერად მოქმედებდნენ თავიანთ თავდაპირველ მოთხოვნებში საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ. მთავრობის თანახმად, შესაბამისმა სახელმწიფო ორგანოებმა უბრალოდ შეცდომა დაუშვეს მომჩივნების საკუთრების უფლებების აღიარებისა და რეგისტრაციისას. მიუხედავად ამისა, სახელმწიფო უწყებების შეცდომები უნდა გადაწყდეს დაზარალებული პირების სასარგებლოდ, ხოლო სახელმწიფო უწყებების მხრიდან დაშვებული ნებისმიერი შეცდომის რისკი უნდა დაეკისროს სახელმწიფოს (იხ. ზემოთ, მე-14 პარაგრაფში ციტირებული საქმეები; აგრეთვე იხ. საქმე Gashi v. Croatia, no. 32457/05, § 40, 2007 წლის 13 დეკემბერი; საქმე Tomina and Others v. Russia, nos. 20578/08 და 19 სხვა, § 39, 2016 წლის 1 დეკემბერი; და საქმე Arzamazova v. the Republic of Moldova, no. 38639/14, § 51, 2020 წლის 4 აგვისტო).

19. ამასთან დაკავშირებით, სასამართლო მიუთითებს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის მე-60 მუხლის 1-ელი ნაწილის მე-4 პუნქტზე, რომელიც ცალსახად ითვალისწინებდა, რომ „დაუშვებელია კანონსაწინააღმდეგო აღმჭურველი ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ბათილად ცნობა, თუ დაინტერესებულ მხარეს კანონიერი ნდობა აქვს ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის მიმართ, გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი არსებითად არღვევს სახელმწიფო, საზოგადოებრივ ან სხვა პირის კანონიერ უფლებებს ან ინტერესებს“. ეროვნულ სასამართლოებს არ განუხილავთ ზემოაღნიშნული დებულების არსებითი მხარე და ბათილად ცნეს „კანონსაწინააღმდეგო აღმჭურველი ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი“, „კანონიერი ნდობის“ საკითხის განხილვის გარეშე. ამას სასამართლო მიჰყავს თავის ბოლო დასკვნამდე.

20. წინამდებარე საქმის მომჩივნებს ჩამოერთვათ ქონებრივი უფლება კომპენსაციის ან ზარალის ანაზღაურების რაიმე ალტერნატიული ფორმის გარეშე. თუმცა, შესაბამისი პროცედურა, რომელიც საშუალებას აძლევს სახელმწიფო ხელისუფლების ორგანოებს, გააუქმონ საკუთრების უფლება, რომელიც სავარაუდოდ მინიჭებული იყო შეცდომით, ცალსახად ითვალისწინებს ნებისმიერი მიყენებული ზიანის კომპენსაციის ან ანაზღაურების სხვა ფორმების შესაძლებლობას. არცერთ ამ საქმეში ეროვნულ სასამართლოების არ შეუფასებიათ ის ზიანი, რომელიც სავარაუდოდ მიადგა მომჩივნებს საკუთრების უფლების ჩამორთმევისა და ამ მხრივ კომპენსაციის უზრუნველყოფის საჭიროების შედეგად. მათ არ განუხილავთ სხვა შესაძლო გამოსავალი, როგორიცაა მიწის ალტერნატიული ნაკვეთების განსაზღვრა ან მიწის ნაკვეთის საზღვრების ხელახალი აზომვა და კორექტირება. სასამართლო აღნიშნავს, რომ განსახილველი მიწის ნაკვეთები თავდაპირველად მომჩივნებს გადაეცათ ფულადი ანაზღაურების გარეშე, რაც თავისთავად ასუსტებს მათ საქმეებს. თუმცა, ამ ორ საქმეში ზიანის საკითხზე რაიმე მითითების არარსებობამ ეროვნული სასამართლოების მსჯელობაში ნაკლებად სავარაუდოა, რომ გაუძლოს პროცედურული სამართლიანობის გამოცდას, რომელიც მოცემულია კონვენციის 1-ელი დამატებითი ოქმის 1-ელ მუხლში. სასამართლომ მანამდე დაადგინა, რომ ქონების ჩამორთმევა, მისი ღირებულების გონივრული თანხის გადახდის გარეშე, როგორც წესი, წარმოადგენს არაპროპორციულ ჩარევას და, რომ კომპენსაციის სრული არარსებობა შეიძლება ჩაითვალოს გამართლებულად კონვენციის 1-ელი დამატებითი ოქმის 1-ელი მუხლის შესაბამისად მხოლოდ გამონაკლის შემთხვევებში (იხ. საქმე Paplauskienė v. Lithuania, no. 31102/06, § 49, 2014 წლის 14 ოქტომბერი; აგრეთვე იხ. Rysovskyy-ის საქმე, ციტირებული ზემოთ, § 71; და საქმე Belova v. Russia, no. 33955/08, § 37, 2020 წლის 15 სექტემბერი).

21. ზემოაღნიშნული მოსაზრებები საკმარისია იმისათვის, რომ სასამართლომ დაასკვნას, რომ სერიოზული ხარვეზები იყო საზოგადოებრივი ინტერესის ლეგიტიმური მიზნის დაკმაყოფილებისას ადგილობრივი ორგანოებისა და სასამართლოების ქცევაში, რასაც შედეგად მოჰყვა მომჩივნებისთვის და რამაც გადაჭარბებული ინდივიდუალური ტვირთი დააკისრა მომჩივნებს. შესაბამისად, ადგილი ჰქონდა კონვენციის 1-ელი დამატებითი ოქმის 1-ელი მუხლის დარღვევას.

კონვენციის 41-ე მუხლის გამოყენება

22. თითოეულმა მომჩივანმა მოითხოვა მთლიანი თანხა 7,000 ევროს ოდენობით მატერიალური და მორალური ზიანის ასანაზღაურებლად, ხოლო 9 684 ქართული ლარის (დაახლოებით 3 500 ევრო) ოდენობით – ხარჯებისა და დანახარჯების ასანაზღაურებლად.

23. მთავრობამ გააპროტესტა ეს მოთხოვნები.

24. რაც შეეხება მატერიალურ ზიანს, სასამართლო მიიჩნევს, რომ ითვალისწინებს რა საფუძვლებს, რომლითაც მან დაადგინა კონვენციის 1-ელი დამატებითი ოქმის 1-ელი მუხლის დარღვევა, კერძოდ, შესაბამისი ადმინისტრაციული და სასამართლო საქმისწარმოების დროს გამოვლენილ ხარვეზებს, მას არ შეუძლია მომჩივანთა პრეტენზიის შეფასება ამ მიმართებით. ამასთან დაკავშირებით, ის მიუთითებს მომჩივანთა შესაძლებლობაზე, მოეთხოვათ საქმის ხელახალი გახსნა სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 423-ე მუხლის 1-ელი ნაწილის „ზ“ ქვეპუნქტის შესაბამისად (იხ. საქმე Khizanishvili and Kandelaki v. Georgia, no. 25601/12, § 63, 2019 წლის 17 დეკემბერი). ამიტომ სასამართლო მიიჩნევს, რომ ადმინისტრაციული წარმოების ხელახალი გახსნა და საქმის ხელახალი განხილვა ამ გადაწყვეტილებაში ჩამოყალიბებული პრინციპების გათვალისწინებით იქნება ყველაზე შესაფერისი საშუალება მომჩივნებისთვის მიყენებული ზიანის ასანაზღაურებლად (იხ. საქმე Eka Mikeladze and Others, ციტირებული ზემოთ, § 71). შესაბამისად, სასამართლო უარყოფს პრეტენზიას მატერიალურ ზიანთან დაკავშირებით. რაც შეეხება მორალურ ზიანს, ის აკუთვნებს თითოეულ მომჩივანს 800 ევროს, რასაც უნდა დაემატოს ნებისმიერი გადასახადი, რაც შესაძლოა დაეკისროს მომჩივანს.

25. რაც შეხება ხარჯებსა და დანახარჯებს, ითვალისწინებს რა მის ხელთ არსებულ დოკუმენტებს, სასამართლო აკუთვნებს მომჩივნებს 1000 ევროს ყველა კუთხით ხარჯების დასაფარად, რასაც უნდა დაემატოს ნებისმიერი გადასახადი, რაც შესაძლოა დაეკისროს მომჩივნებს და უარყოფს მომჩივნების მოთხოვნას სამართლიანი დაკმაყოფილების დანარჩენ ნაწილში.

ამ მოტივით სასამართლო ერთსულოვნად

1. აცხადებს საჩივარს მისაღებად;
2. ადგენს, რომ ადგილი ჰქონდა კონვენციის 1-ელი დამატებითი ოქმის 1-ელი მუხლის დარღვევას;
3. ადგენს,

1. რომ მოპასუხე სახელმწიფო ვალდებულია, სამი თვის ვადაში გადაუხადოს მომჩივნებს შემდეგი ფულადი ოდენობები, რომლებიც უნდა დაკონვერტირდეს მოპასუხე სახელმწიფოს ვალუტაში გადახდის დღეს არსებული კურსით:

(i) EUR 800 (რვაასი ევრო) თითოეულ მომჩივანს, დამატებული ნებისმიერი გადასახადი, რომელიც შესაძლოა დაეკისროს მომჩივანს მორალურ ზიანთან დაკავშირებით;

(ii) EUR 1 000 (ათასი ევრო) ორივე მომჩივანს ერთად, დამატებული ნებისმიერი გადასახადი, რომელიც შესაძლოა დაეკისროს მომჩივნებს ხარჯებთან და დანახარჯებთან დაკავშირებით;

2. ზემოხსენებული სამთვიანი ვადის ამოწურვიდან თანხების გადახდის სრულ განხორციელებამდე, ზემოხსენებულ გადასახდელ თანხას საჯარიმო პერიოდის განმავლობაში დაერიცხება მარტივი პროცენტი იმ განაკვეთით, რომელიც შეესაბამება საჯარიმო პერიოდში მოქმედ ევროპის ცენტრალური ბანკის ზღვრულ სასესხო განაკვეთს, რომელსაც დაემატება სამი საპროცენტო პუნქტი.

4. უარყოფს მომჩივნების მოთხოვნას სამართლიანი დაკმაყოფილების დანარჩენ ნაწილში.

შესრულებულია ინგლისურ ენაზე და მხარეებს წერილობით ეცნობა 2023 წლის 14 დეკემბერს, სასამართლოს რეგლამენტის 77-ე წესის მე-2 და მე-3 პუნქტების შესაბამისად.

მარტინა კელერი                                                             სტეფანი მოუროუ-ვიკსტრომი
სექციის განმწესრიგებლის მოადგილე                           თავმჯდომარე