ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილება საქმე „ვაზაგაშვილი და შანავა საქართველოს წინააღმდეგ“

ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს (მეხუთე სექცია) პალატამ შემდეგი შემადგენლობით:

ანგელიკა ნუსბერგერი, თავმჯდომარე,
იონკო გროზევი,
ანდრე პოტოკი,
სიოფრა ო’ლირი,
მარტინშ მიტსი,
გაბრიელე კუჩკო-შტადლმაიერი,
ლადო ჭანტურია, მოსამართლეები
და კლაუდია ვესტერდიკი, სექციის განმწესრიგებელი,

2019 წლის 25 ივნისის დახურული თათბირის შემდეგ

გამოიტანა შემდეგი გადაწყვეტილება, რომელიც იმავე დღეს იქნა მიღებული:

პროცედურა

1. საქმე ეფუძნება საქართველოს ორი მოქალაქის, ცოლ-ქმრის, ბ-ნ იური ვაზაგაშვილისა (შემდგომში „პირველი მომჩივანი“) და ქ-ნ ციალა შანავას (შემდგომში „მეორე მომჩივანი“) მიერ „ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციის“ (შემდგომში „კონვენცია“) 34-ე მუხლის შესაბამისად 2007 წლის 20 ოქტომბერს საქართველოს წინააღმდეგ სასამართლოში შეტანილ საჩივარს (N 50375/07).

2. მომჩივნები თანმიმდევრულად წარმოდგენილი იყვნენ ქართველ იურისტთა სამკაციანი (ბ-ნი გ. მოსიაშვილი, ბ-ნი მ. ჯანგირაშვილი და ქ-ნი ი. ჭკადუა) და შემდეგ ორი ქართველი იურისტის და ერთი ბრიტანელი იურისტისგან შემდგარი ჯგუფის მიერ (ქ-ნი ნ. ჯომარიძე, ქ-ნი თ. აბაზაძე და ბ-ნი ფ. ლიჩი). საქართველოს მთავრობას (შემდგომში „მთავრობა“) შემდეგი თანმიმდევრობით წარმოადგენდნენ იუსტიციის სამინისტროს წარმომადგენლები ბ-ნი ლ. მესხორაძე და ბ-ნი ბ. ძამაშვილი.

3. კონვენციის მე-2 მუხლის შესაბამისად მომჩივნებმა იჩივლეს პოლიციის მიერ მათი ვაჟის მკვლელობისა და აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით ეფექტური გამოძიების არარსებობის გამო.

4. 2013 წლის 18 მარტს მთავრობას ეცნობა საჩივრის შესახებ. 2014 წლის 25 მარტს მთავრობამ აცნობა სასამართლოს, რომ მას სურს უარი თქვას საკუთარ უფლებაზე, მოსაზრებები წარედგინა საქმის მისაღებობისა და არსებითობის შესახებ და მოიწვია სასამართლო, რათა ხელთ არსებული დოკუმენტის საფუძველზე გადაეწყვიტა წარმოდგენილი საქმე. მომჩივნებმა წარადგინეს დამატებითი არგუმენტები მისაღებობისა და არსებითი მხარის შესახებ, ისევე როგორც პრეტენზიები სამართლიანი დაკმაყოფილებისთვის.

5. 2015 წლის 22 ივლისს მეორე მომჩივანმა განუცხადა სასამართლოს, რომ პირველი მომჩივანი მოკლეს პოლიტიკური მოტივით 2015 წლის 20 იანვარს და რომ მას სურდა, რომ მიმდინარე სამართალწარმოება გაგრძელებულიყო მისი და მისი გარდაცვლილი ქმრის სახელით.

ფაქტები

I. საქმის გარემოებები

6. ორივე მომჩივანი დაიბადა 1953 წელს. 2015 წლის 20 იანვარს პირველი მომჩივანი გარდაიცვალა. მეორე მომჩივანი ამჟამად თბილისში ცხოვრობს.

A. საქმის ვითარება 2013 წლის 18 მარტის შეტყობინებამდე

7. 2006 წლის 2 მაისს, დაახლოებით 9:30 საათზე, ზ. ვ.-ს, მომჩივნის ვაჟს, რომელიც იმ დროს 22 წლის იყო და მის მეგობარს, 25 წლის ა. ხ.-ს, პოლიციამ ესროლა და მოკლა, როდესაც ისინი ზ. ვ.-ს მანქანით თბილისის ქუჩაში გადაადგილდებოდნენ („2006 წლის 2 მაისის პოლიციის ოპერაცია“). აღნიშნულ პოლიციის ოპერაციაში მონაწილეობდა, სულ ცოტა, ორმოცდაათი პოლიციის ოფიცერი, მათ შორის, შინაგან საქმეთა სამინისტროს კრიმინალური პოლიციის ერთ-ერთი განყოფილების მაღალი თანამდებობის პირები, ამ განყოფილების უფროსის მოადგილის, ი.ფ-ს ხელმძღვანელობით და სპეცდანიშნულების რაზმის ნიღბიანი ოფიცრები, რომლებიც შეიარაღებული იყვნენ ავტომატებით. პოლიციამ სამოცდაათზე მეტი ტყვია ისროლა ზ. ვ.-ს მანქანის მიმართულებით, აქედან ორმოცი ტყვია მოხვდა მიზანში. შემდგომმა, ცხედრის გაკვეთის ექსპერტიზამ, მრავლობითი დაზიანების გამო, ვერ დაადგინა მომჩივნის შვილისა და ა. ხ.-ს სხეულში და თავის ქალაში შეღწეული ტყვიების ზუსტი რაოდენობა. მანქანაში მყოფი მესამე მგზავრი, 22 წლის ბ-ნ ბ.ფ., სროლის დროს სერიოზულად დაშავდა, მაგრამ გადარჩა.

8. იმავე დღეს, 2006 წლის 2 მაისს, შინაგან საქმეთა სამინისტროს კრიმინალურმა განყოფილებამ სისხლის სამართლის საქმე აღძრა მომჩივნების გარდაცვლილ შვილსა და ზ.ვ.-ს მანქანაში მყოფ სხვა მგზავრებზე, ყაჩაღობის მცდელობისა და ცეცხლსასროლი იარაღის უკანონო შენახვა-ტარების ფაქტზე. გამოძიებას ხელმძღვანელობდა სამინისტროს მაღალჩინოსანი, რომელიც იმ დღეს თავად მონაწილეობდა აღნიშნულ პოლიციის ოპერაციაში. ყველა წინასწარი საგამოძიებო ღონისძიება, მათ შორის ის, რაც უშუალოდ ეხება შემთხვევის ადგილის დათვალიერებას, ჩატარდა აღნიშნული გამოძიების ფარგლებში. გამოძიების შედეგები მოგვიანებით გადაეცა თბილისის საქალაქო პროკურატურას (შემდგომში „ქალაქის პროკურატურა“), რომელიც ეყრდნობოდა ამ სახით შეგროვებულ მტკიცებულებებს შემდგომ გამოძიებაში პოლიციის ქმედების მართლზომიერების შესახებ (იხ. ქვემოთ, პარაგრაფი 10).

9. მოგვიანებით, იმავე დღეს, სამინისტროს კრიმინალური პოლიციის განყოფილების ხელმძღვანელმა ი.კ.-მ პრეს-კონფერენციაზე განაცხადა, რომ მომჩივნის ვაჟიშვილმა და მისი მანქანის სხვა ორმა მგზავრმა 2006 წლის 30 აპრილს თბილისში ლომბარდი გაძარცვეს. „პოლიციის ანონიმური ინფორმანტის მიერ მიწოდებული ინფორმაციის“ თანახმად, ახალგაზრდა მამაკაცების ჯგუფი მანქანით მიემართებოდა ბინის გასაქურდად 2006 წლის 2 მაისს, როცა ჩაერია პოლიციის „საგულდაგულოდ დაგეგმილი“ ოპერაცია და ხელი შეუშალა ჯგუფს კიდევ ერთი კრიმინალური მიზნის განხორციელებაში. 2006 წლის 2 მაისის პოლიციის ოპერაციის გარემოებების შესახებ კომენტარის გაკეთების დროს მაღალჩინოსანმა განაცხადა, რომ მანქანაში მყოფმა მგზავრებმა პოლიციას ცეცხლი გაუხსნეს და პოლიცია ვალდებული იყო ჰქონოდა საპასუხო რეაქცია.

10. 2006 წლის 5 მაისს თბილისის საქალაქო პროკურატურამ გამოძიება დაიწყო სისხლის სამართლის კოდექსის 114-ე მუხლით (მკვლელობა დამნაშავის შეპყრობისათვის აუცილებელი ზომის გადაცილებით) 2006 წლის 2 მაისის სპეცოპერაციის დროს პოლიციის მიერ სამსახურებრივი უფლებამოსილების გადამეტების შესახებ. შესაბამისი საგამოძიებო დოკუმენტი ძირითადად იმ მტკიცებულებებზე იყო დაფუძნებული, რომლებიც შინაგან საქმეთა სამინისტრომ დაუყოვნებლივ შეაგროვა პოლიციის ოპერაციის შემდგომ პერიოდში (იხ. ზემოთ, პარაგრაფი 8).

11. პირველ ეტაპზე მომჩივნები რეგულარულად ჩიოდნენ ქალაქის პროკურორთან, რომ გამოძიება არ მიმდინარეობდა საფუძვლიანად და მიუკერძოებლად. ისინი აცხადებენ, რომ ამ საქმეზე პასუხისმგებელი, ქალაქის პროკურატურის გამომძიებლები უგულებელყოფდნენ მოწმეთა მნიშვნელოვან განცხადებებს, რომლებიც ამხელდა პოლიციას მათი შვილის განზრახ მკვლელობაში, ართმევდნენ მომჩივნებს სამართალწარმოებებში ეფექტურად მონაწილეობის შესაძლებლობას და ასევე, რომ მათ გაანადგურეს და გააყალბეს მტკიცებულებები. რაც შეეხება სამართალწარმოებაში მონაწილეობაზე უარს, მომჩივნები ირწმუნებოდნენ, რომ პროკურატურა რამდენიმე კვირის განმავლობაში უარს აცხადებდა მეორე მომჩივნის მოთხოვნაზე, ეღიარებინათ დაზარალებულად. 2006 წლის 7 ივლისს მომჩივანთა ადვოკატების მიერ წარდგენილი მრავალი საჩივრის და სახალხო დამცველის (ომბუდსმენის) ჩარევის შედეგად, საბოლოოდ, მეორე მომჩივანს მიენიჭა ეს საპროცესო სტატუსი. შემდგომში ის მიიწვიეს პროკურატურაში, საქმის მასალების გასაცნობად. რადგან მას აუკრძალეს საქმის მასალების ფოტოასლების გადაღება, მეორე მომჩივანი იძულებული შეიქნა ხელით გადაეწერა მტკიცებულებების ყველაზე მნიშვნელოვანი მასალების შინაარსი, სასამართლო ექსპერტიზის დასკვნის ჩათვლით, სადაც აღწერილია მისი გარდაცვლილი შვილის სხეულსა და თავის ქალაზე აღმოჩენილი მრავალი სასიკვდილო დაზიანება.

12. როგორც საქმის მასალებიდან ირკვევა, ქალაქის პროკურატურამ იმ დროისთვის დაკითხა 2006 წლის 2 მაისის პოლიციის ოპერაციის მხოლოდ ორი დამოუკიდებელი თვითმხილველი დაკითხა, მ.ც. და ი.გ. მათთან გასაუბრების დროს, 2007 წლის თებერვალში, მოწმეებმა განაცხადეს, რომ პოლიციამ ცეცხლის გახსნა, ხოლო ზ.ვ.-ს მანქანის მგზავრების მხრიდან საპასუხო ქმედებას ადგილი არ ჰქონია; პოლიციამ კვლავ განაგრძო სროლა მას შემდეგაც, რაც მანქანა ბორდიურს შეეჯახა და გაჩერდა. მოგვიანებით პროკურორის დადგენილებაში პოლიციის ქმედებების გამოძიების შეწყვეტის შესახებ (იხ. ქვემოთ, პარაგრაფი 14) პროკურატურის ორგანომ განაცხადა, რომ ზემოხსენებული ორი დამოუკიდებელი მოწმის მიერ გაკეთებული განცხადებები არ იყო სანდო, რადგან ისინი აშკარად ეწინააღმდეგებოდა იმ პოლიციელების საპირისპირო განცხადებებს, რომლებიც მონაწილეობდნენ 2006 წლის 2 მაისის პოლიციის ოპერაციაში.

13. 2007 წლის თებერვალ-მარტში ქალაქის პროკურატურის დაკვეთით ჩატარებული ბალისტიკური ტესტის შედეგების თანახმად დადგინდა, რომ 2006 წლის 2 მაისის პოლიციის ოპერაციის დროს მანქანის უკანა ფანჯრის მარცხენა ზედა კუთხეში მდებარე ხვრელის მეშვეობით ზ.ვ.-ს ავტომანქანის მგზავრებმა პოლიციელებს ცეცხლი გაუხსნეს.

14. 2007 წლის 19 აპრილს ქალაქის პროკურატურამ გააუქმა თავისი პირველადი გადაწყვეტილება, რომელიც დაზარალებულის სტატუსს ანიჭებდა მეორე მომჩივანს (იხ. ზემოთ, პარაგრაფი 12). მომდევნო დღეს, 2007 წლის 20 აპრილს, პროკურატურამ გამოსცა დადგენილება პოლიციის ქმედებების გამოძიების შეწყვეტის შესახებ სისხლის სამართლის დანაშაულის შემადგენლობის არარსებობის გამო. ამ გადაწყვეტილების მიღების დროს ხელისუფლება ძირითადად ეყრდნობოდა იმ პოლიციელების განცხადებებს, რომლებიც მონაწილეობდნენ 2006 წლის 2 მაისის პოლიციის ოპერაციაში, აგრეთვე შესაბამისი ბალისტიკური ტესტის შედეგებს (იხ. ზემოთ, პარაგრაფი 13), რომელიც ასკვნის, რომ პოლიციამ ძალა გამოიყენა მხოლოდ ზ.ვ.-ს მანქანიდან ცეცხლსასროლი იარაღის გამოყენების საპასუხოდ და რომ ძალის გამოყენება აუცილებელი იყო ამ გარემოებებში.

15. დაზარალებულის სტატუსის ჩამორთმევის შედეგად (იხ. წინა პარაგრაფი) მეორე მომჩივანმა ვერ შეძლო გამოძიების შეწყვეტის შესახებ საჩივრის შეტანა სასამართლოში.

16. პირველი მომჩივნის თხოვნით სახალხო დამცველის აპარატმა 2009 წელს ჩაატარა გამოძიება 2006 წლის 2 მაისის პოლიციის ოპერაციასთან დაკავშირებული გარემოებების შესახებ და შეაფასა გამოძიების ადეკვატურობა პოლიციის ქმედებებში. ამ გამოძიების ფარგლებში სახალხო დამცველმა ზ.ვ.-ს მანქანის ალტერნატიული სასამართლო ექსპერტიზა მოითხოვა. ამ შემოწმების შედეგებმა დაადგინა, რომ აღნიშნული მანქანიდან არასდროს გაუსროლიათ.

17. 2009 წლის 8 სექტემბერს სახალხო დამცველის აპარატმა მიმართა მთავარ პროკურატურას რეკომენდაციით, 2006 წლის 2 მაისის ინციდენტის დროს პოლიციის მოქმედებების გამოძიების ხელახალი დაწყების თაობაზე. პროკურატურის ყურადღება მიიპყრო იმ ფაქტმა, რომ თავდაპირველმა გამოძიებამ, რომელიც შეწყდა 2007 წლის 20 აპრილს, ვერ შეძლო საქმის ისეთი ძირითადი ასპექტების განხილვა, როგორიცაა ის, თუ რამდენად პროპორციული იყო პოლიციის მიერ ძალის გამოყენება აღნიშნული ინციდენტის დროს. ამასთან, სახალხო დამცველმა ეჭვქვეშ დააყენა საქალაქო პროკურატურის მიერ ადრე გაკეთებული არაერთი დასკვნის არადამაჯერებლობა, განსაკუთრებით, ზ.ვ.-ს მანქანიდან ამოღებულ ცეცხლსასროლ იარაღთან დაკავშირებით (იხ. ზემოთ, პარაგრაფები 14 და 16). სახალხო დამცველის აპარატის რეკომენდაცია უპასუხოდ დარჩა.

18. საქმის მასალებში არსებობს ვიდეოკადრები, რომლებიც გადაიღო შინაგან საქმეთა სამინისტროს ოპერატორმა, რომლებიც ასახავს ზ.ვ.-ს მანქანის მდგომარეობას 2006 წლის 2 მაისის პოლიციის ოპერაციის ადგილზე სროლის დასრულებისთანავე. ვიდეოკადრებში ჩანს უკანა ფანჯრის მინები, მთლიანად ხელუხლებელი, ხვრელების და სხვა სახის დაზიანების გარეშე. მანქანის ვიზუალური შემოწმების დეტალურ ჩანაწერში მას შემდეგ, რაც ის გადაღების ადგილიდან გადაიყვანეს შინაგან საქმეთა სამინისტროს სპეციალურ ავტოსადგომზე, შემდგომში დადასტურდა, ზემოაღნიშნული ვიდეოკადრების მსგავსად, რომ მანქანის უკანა ფანჯარა დაუზიანებელი იყო.

B. საქმის გადაცემის შემდეგ გამოვლენილი გარემოებები

1. 2006 წლის 2 მაისის ინციდენტის დროს პოლიციის მხრიდან ძალის გამოყენების შესახებ გამოძიების განახლება

19. 2012 წლის 23 ოქტომბერს მომჩივნებმა მიიღეს შინაგან საქმეთა სამინისტროს ყოფილი ოფიცრის, ვ.ხ.-ს განცხადება. აღნიშნული მოწმის თანახმად, პოლიციის რამდენიმე თანამშრომელმა, რომლებიც მონაწილეობდნენ პოლიციის ოპერაციაში 2006 წლის 2 მაისს, ინსტრუქცია მიიღო მაღალჩინოსანი ი.ფ.-სგან, რომელმაც ჩაატარა პოლიციის ოპერაცია (იხ. ზემოთ, პარაგრაფი 7), რომ ცეცხლი გაეხსნათ პოლიციის მანქანისთვის, რომელიც 2006 წლის 2 მაისს შემთხვევის ადგილზე იპოვეს, რათა მოგვიანებით შესაძლებელი ყოფილიყო იმის მტკიცება, რომ ზ.ვ.-ს მანქანის მგზავრებმა გახსნეს ცეცხლი. ვ.ხ.-მ ასევე განაცხადა, რომ მან 2006 წლის 2 მაისის პოლიციის ოპერაციის შემდეგ დაუყოვნებლივ გაიგონა, თუ როგორ უთხრა სასამართლო ექსპერტმა ი.ფ.-ს, რომ პოლიციის მანქანაზე აღმოჩენილი ნატყვიარები არ შეესაბამება იმ ტრაექტორიას, საიდანაც შესაძლოა ცეცხლი გახსნათ, კერძოდ იმ ადგილს, სადაც ზ.ვ.-ს მანქანა იდგა მას შემდეგ, რაც ის ბორდიურს შეეჯახა (იხ. ზემოთ, პარაგრაფები 12, 13 და 16).

20. 2012 წლის 26 ოქტომბერს მომჩივნებმა პირველად შეძლეს კონტაქტი ბ.ფ.-ს- მანქანაში მყოფ მესამე მგზავრთან (იხ. ზემოთ, პარაგრაფი 7). მათ მისგან მიიღეს წერილობითი განცხადება, რომელშიც ის აღწერდა 2006 წლის 2 მაისის პოლიციის ოპერაციის დეტალებს. მან გაიხსენა, რომ ის და მისი ორი მეგობარი ისხდნენ მანქანაში, რომელსაც ზ.ვ. მართავდა და იცდიდნენ აღნიშნულ ქუჩაზე, შუქნიშანთან, როდესაც სამოქალაქო ტანსაცმელში გამოწყობილი პიროვნება, რომელსაც ხელში პისტოლეტი ეჭირა, მანქანას მარჯვენა მხრიდან მიუახლოვდა. ამ პიროვნებამ თავდაპირველად მანქანის წინა კარის გარედან გაღება სცადა, მაგრამ რადგან ჩაკეტილი დახვდა, ყველანაირი წინასწარი გაფრთხილების გარეშე პისტოლეტიდან გახსნა ცეცხლი. ზ.ვ.-მ მანქანის მანევრირების გზით სცადა გაჰქცეოდა სროლას, მაგრამ მანქანამ საკუთარი ხაზიდან შეიცვალა მიმართულება, ავიდა ბორდიურზე და გარე განათების ბოძს შეეჯახა. მათ მიმართ სროლა გაგრძელდა დაჯახების შემდეგაც. ბ.ფ. ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ მათი მხრიდან პოლიციის მიმართულებით არცერთი ტყვია არ გასროლილა. მან აგრეთვე აღნიშნა, რომ ინციდენტის დღეს არც მას და არც მის მეგობრებს იარაღი არ ჰქონდათ.

21. 2012 წლის 12 ნოემბერს მომჩივნებმა მიიღეს წერილობითი განცხადებები ორი დამატებითი დამოუკიდებელი თვითმხილველისგან, რ.ფ. და მ.პ., 2006 წლის 2 მაისის პოლიციის ოპერაციასთან დაკავშირებით (იხ. აგრეთვე ორი დამოუკიდებელი მოწმის თავდაპირველი განცხადება, აღწერილი ზემოთ, პარაგრაფი 12). აღნიშნულმა მოწმეებმა დაადასტურეს, რომ ზ.ვ.-ს მანქანა შეეჯახა გარე განათების ბოძს და ამის შემდეგ უამრავი შეიარაღებული პირი შეჯახებული მანქანის მიმართულებით ისროდა ცეცხლსასროლი იარაღიდან. სროლა დაახლოებით ერთი წუთი გაგრძელდა. სროლის შეწყვეტის შემდეგ შეიარაღებულმა პირებმა გამოყენებული ვაზნების მიწიდან აკრეფა დაიწყეს.

22. 2012 წლის 30 ოქტომბერს მომჩივნებმა, მიუთითეს რა ახლად მიღებულ ინფორმაციაზე, სთხოვეს მთავარ პროკურატურას, განეახლებინა 2006 წლის 2 მაისის ინციდენტში პოლიციის მოქმედებებთან დაკავშირებული გამოძიება (იხ. ზემოთ, პარაგრაფები 19-21).

23. 2012 წლის 14 დეკემბერს მთავარმა პროკურატურამ გააუქმა პროკურატურის 2007 წლის 20 აპრილის დადგენილება (იხ. ზემოთ, პარაგრაფი 14) და განაახლა გამოძიება 2006 წლის 2 მაისის პოლიციის ოპერაციასთან დაკავშირებით.

24. 2013 წლის იანვარში, მას შემდეგ, რაც პირველი მომჩივანი პირადად შეხვდა მთავარ პროკურორს, რომლის დროსაც ეს უკანასკნელი სავარაუდოდ დათანხმდა, რომ წინა გამოძიება ხარვეზიანი იყო, მომჩივნებმა კვლავ წარუდგინეს მთავარ პროკურატურას მოწმეების განცხადებები, რომლებიც ბოლო დროს შეაგროვეს (იხ. ზემოთ, პარაგრაფები 19-21).

25. 2013 წლის 18 იანვარს მომჩივნებმა სთხოვეს მთავარ პროკურატურას, ჩაეტარებინა არაერთი კონკრეტული საგამოძიებო ღონისძიება. პროკურატურამ 2013 წლის 22 იანვარს უპასუხა, რომ მომჩივნების მოთხოვნა არ იყო გათვალისწინებული, რადგან არცერთ მათგანს არ მიუღია დაზარალებულის სტატუსი.

26. 2013 წლის 2 თებერვალს მომჩივნებმა მიიღეს წერილობითი განცხადება 2006 წლის 2 მაისის პოლიციის ოპერაციის სხვა დამოუკიდებელი თვითმხილველის, კ.მ.-სგან. აღნიშნულმა თვითმხილველმა განაცხადა, რომ ზ.ვ.-ს მანქანის მიმართულებით მრავალი სხვადასხვა ცეცხლსასროლი იარაღიდან ერთწუთიანი განუწყვეტელი სროლის შემდეგ დაინახა, თუ როგორ მიუახლოვდა მანქანის წინა მარცხენა კარს პოლიციის ოფიცერი, რომელსაც „ბალაკლავა“ ეკეთა და მანქანის სალონში გაისროლა წინა მარცხენა მხარის ფანჯრიდან.

27. 2013 წლის ივლისში პირველ მომჩივანს ჰქონდა შეხვედრა თბილისის საქალაქო პროკურორთან, რომლის დროსაც ამ უკანასკნელმა სავარაუდოდ პირობა დადო, რომ ყველა პოლიციელი, ვინც მისი ვაჟის მკვლელობაში იყო გარეული, მართლმსაჯულებაში მიეცემოდა.

28. 2013 წლის 21 ივლისს გ.მ.-მ, პოლიციის სპეციალური განყოფილების ყოფილმა წევრმა, რომელიც პირადად მონაწილეობდა 2006 წლის 2 მაისის პოლიციის ოპერაციაში, 2013 წლის 21 ივლისს პრესკონფერენცია მოიწვია. ამ პრესკონფერენციის დროს გ.მ.-მ საჯაროდ განაცხადა, რომ ზ.ვ.-ს ავტომანქანის მგზავრების „ლიკვიდაციის ბრძანება“ (ლიკვიდაციის ბრძანება – ქართულად ტერმინი გულისხმობს „კანონიერ ძალას“) გაიცა ი.ფ.-ს, კრიმინალური პოლიციის განყოფილების უფროსის მოადგილის მიერ (იხ. ზემოთ, პარაგრაფები 7 და 19). გ.მ.-მ დამატებითი განმარტება მისცა ი.ფ.-ს ბრძანების შესაძლო მოტივთან დაკავშირებით, ვარაუდობდა რა, რომ ეს უკანასკნელი პირად მტრობდა ინციდენტის ერთ-ერთი დაზარალებულს, ა. ხ.-ს (დამატებითი ინფორმაციისთვის, იხ. ქვემოთ, პარაგრაფები 37, 39 და 44).

29. 2013 წლის 9 აგვისტოს პირველმა მომჩივანმა გამართა პრესკონფერენცია, სადაც საუბარი იყო 2006 წლის 2 მაისის პოლიციის ოპერაციასთან დაკავშირებული გარემოებების განახლებული გამოძიების შესახებ. მან განაცხადა, რომ არსებობდა საკმარისი მტკიცებულებები, რომ უშუალოდ შინაგან საქმეთა სამინისტროს რამდენიმე მაღალჩინოსანი იყო დამნაშავე მისი შვილის მკვლელობასა და თავდაპირველი გამოძიების შედეგების დაფარვაში. აღსანიშნავია, რომ პირველი მომჩივანი საჯაროდ ახსენებდა ი.ფ.-ს, გ.ც.-სა და კ.ნ.-ს სახელებს (იხ. ქვემოთ, პარაგრაფი 46), აგრეთვე ი.კ.-ს სახელს, რომელიც იყო- ი.ფ.-ს ყოფილი მეთაური კრიმინალური პოლიციის განყოფილებაში (იხ. ზემოთ, პარაგრაფი 9). პირველმა მომჩივანმა განაცხადა, რომ სანამ აღნიშნულ საქმეში გარეულ ოფიცრებს არ დააპატიმრებენ და სათანადოდ დასჯიან, ის არ შეწყვეტს საჯარო გამოსვლებს.

30. 2013 წლის 18 აგვისტოს მომჩივნებმა შეიტანეს კიდევ ერთი მოთხოვნა ქალაქის მთავარ პროკურატურაში, რომლის მიზანი იყო გამოძიების მიმდინარეობის შესახებ ინფორმაციის მიღება, ასეთის არსებობის შემთხვევაში. მათი მოთხოვნა უპასუხოდ დარჩა.

31. 2013 წლის 18 აგვისტოს, 18 და 23 სექტემბერს და 2013 წლის 9 და 11 ოქტომბერს მომჩივნებმა განმეორებით მიმართეს პროკურატურას, რათა მიეღოთ ინფორმაცია გამოძიების მიმდინარეობის შესახებ და ითხოვეს საქმის მასალების დათვალიერება. მათ შემდგომ მოითხოვეს კონკრეტული საგამოძიებო ზომების მიღება, მაგალითად, მოწმის ოფიციალური დაკითხვა, რომელსაც ისინი უკვე დაეკონტაქტნენ (იხ. ზემოთ, პარაგრაფები 19-21) და ზ.ვ.-ს მანქანის განმეორებითი ექსპერტიზა, რომლის მიზანი იქნებოდა, დაედგინათ, მოხდა თუ არა ზ.ვ.-ს მანქანიდან გასროლა.

32. პასუხად თბილისის საქალაქო პროკურატურამ მომჩივნებს 2013 წლის 4 და 14 ოქტომბრით დათარიღებულ წერილებში განუმარტა, რომ, რადგან დაზარალებულის სტატუსი არ მიენიჭა არცერთ მათგანს, მათ არ ჰქონდათ უფლება, გაეკეთებინათ საპროცესო მოთხოვნები, გასცნობოდნენ სისხლის სამართლის საქმის მასალებს ან გამოძიების პროცესთან დაკავშირებულ სიახლეებს. ბრალდების უფლებამოსილი მხარე შემოიფარგლა მომჩივნებისთვის ზოგადი თვალსაზრისის რჩევის მიცემით, რომ სისხლის სამართლის გამოძიება ჯერ კიდევ მიმდინარეობდა, მტკიცებულებათა მნიშვნელოვანი ნაწილი უკვე შეგროვებული იყო, მაგრამ აგრეთვე ბევრი დამატებითი საგამოძიებო ღონისძიება დარჩა ჩასატარებელი.

33. მომჩივანთა თანახმად, 2013 წლის დეკემბერში პირველი მომჩივანი პირადად შეხვდა შინაგან საქმეთა მინისტრს. დაძაბული საუბრის დროს პირველი მომჩივანი ჩიოდა, რომ პოლიციის ერთ-ერთი მაღალჩინოსანს, გ.დ-ს., რომელიც მონაწილეობდა 2006 წლის 2 მაისის პოლიციის ოპერაციაში როგორც კრიმინალური პოლიციის განყოფილების წევრმა, ჯერ კიდევ ეკავა მაღალი თანამდებობა სამინისტროში. მინისტრმა აღნიშნულთან დაკავშირებით უპასუხა, რომ ის ინფორმირებული იყო იმის შესახებ, რომ გ.დ.-მ ინციდენტში მონაწილეობა მიიღო. თუმცა, გ.დ.-ს პირადი განცხადების თანახმად, ამ უკანასკნელს არ უსვრია ზ.ვ.-ს მანქანისთვის. ამრიგად, მინისტრმა ვერ დაინახა გ.დ.-ს თანამდებობიდან გათავისუფლების აუცილებლობა. თავის მხრივ, მინისტრმა პირველი მომჩივნის ყურადღება გაამახვილა იმ ფაქტზე, რომ 2006 წლის 2 მაისის პოლიციის ოპერაციაში მონაწილე ყველა სხვა მაღალი თანამდებობის პირი უკვე გათავისუფლებული იყო სამართალდამცავ სისტემაში დაკავებული თანამდებობიდან.

34. 2014 წლის 14 თებერვალს მომჩივნებმა კვლავ მოითხოვეს დაზარალებულის სტატუსის მინიჭება. მოთხოვნა უპასუხოდ დარჩა.

2. სასამართლოს 2015 წლის 30 ოქტომბრის გადაწყვეტილება განახლებული გამოძიების საფუძველზე

35. იმის გათვალისწინებით, რომ მომჩივნები ხელახალ გამოძიებაში არ იყვნენ ჩართული დაზარალებულის სტატუსით, მეორე მომჩივანს გაუკვირდა, რომ მისი ქმრის დაღუპვის შემდეგ (იხ. ზემოთ, პარაგრაფი 5), 2015 წლის 30 ოქტომბერს, თბილისის საქალაქო სასამართლომ გამოიტანა განაჩენი, რომლითაც შინაგან საქმეთა სამინისტროს ყოფილი ხუთი მაღალჩინოსანი, მათ შორის, კრიმინალური პოლიციის განყოფილების უფროსის ყოფილი მოადგილე ი.ფ., იყო მსჯავრდადებული დამამძიმებელ გარემოებებში განზრახ მკვლელობისთვის (სისხლის სამართლის კოდექსის 109-ე მუხლი), სისხლის სამართლის საქმეზე მტკიცებულების ფალსიფიკაციისთვის (სისხლის სამართლის კოდექსის 369-ე მუხლი), თანამდებობის პირის მხრიდან სისხლისსამართლებრივი უფლებამოსილების გადამეტებისა (სისხლის სამართლის კოდექსის 333-ე მუხლი) თუ უკანანო დაკავებისთვის (სისხლის სამართლის კოდექსის 147-ე მუხლი).

36. 2015 წლის 30 ოქტომბრის გამამტყუნებელი განაჩენიდან ცხადად ჩანს, რომ პროკურატურამაც და პირველი ინსტანციის სასამართლომ ჩაატარეს სხვადასხვა საგამოძიებო მოქმედებები, ყველა იმ მოწმის დაკითხვის ჩათვლით, რომელზეც მომჩივნებმა მიუთითეს გამოძიების ეტაპზე (იხ. ზემოთ, პარაგრაფები 19‑21). შედეგად, პოლიციის ხუთი ყოფილი მაღალჩინოსნის მიმართ გამოტანილი გამამტყუნებელი განაჩენი დადასტურდა მატერიალური და დოკუმენტური მტკიცებულებებით, როგორც პირდაპირი, ისე ირიბი მტკიცებულებებით, მაგალითად, როგორიცაა შესაბამისი მოწმეთა განცხადებები, დანაშაულის გამოძიების სხვადასხვა შემოწმების შედეგები, სასამართლო სხდომისთვის მიცემული სასამართლო ექსპერტიზის დასკვნები, ვიდეოჩანაწერები 2006 წლის 2 მაისის სპეცოპერაციის ადგილიდან, ბრალდებულ პირებსა და მოწმეებს შორის სასამართლო განხილვის დროს დაპირისპირების შედეგად მიღებული სხვადასხვა ოფიციალური დოკუმენტები და სხვა. სასამართლო პროცესის განმავლობაში დაინტერესებული მხარეების მონაწილეობით განხილული ყველა მტკიცებულების საფუძველზე თბილისის საქალაქო სასამართლომ დაადგინა შემდეგი ფაქტები, რაც მათ შესაბამის იურიდიულ კვალიფიკაციას აძლევდა.

(a) დადგენილი ფაქტები

37. პირველი ინსტანციის სასამართლომ დაადგინა, რომ 2006 წლის 7 აპრილს შინაგან საქმეთა სამინისტროს განსაკუთრებულ გამოძიებათა სამმართველომ (შემდგომში „გგს“) დააპატიმრა ლ.ფ., იმ უფროსი ოფიცრის, ი.ფ.-ს, უმცროსი ძმა, რომელმაც ჩაატარა პოლიციის სპეცოპერაცია (იხ. ზემოთ, პარაგრაფები 7, 19 და 29) ნარკოტიკებით ვაჭრობასთან დაკავშირებით. ლ.ფ.-ს მიმართ სისხლის სამართლის საქმისწარმოება და მისი დაპატიმრება ემყარებოდა ა.ხ.-ს მიერ გგს-სთვის მიწოდებულ ინფორმაციას, რომელიც 2006 წლის პოლიციის სპეცოპერაციის დროს იქნა მოკლული (იხ. ზემოთ, პარაგრაფი 7). ა.ხ. ლ.ფ.-ს მუდმივი კლიენტი იყო, ამ უკანასკნელისგან ხშირად ყიდულობდა სხვადასხვა ნარკოტიკულ ნივთიერებას. ა.ხ.-მ ლ.ფ.-სთან პირადი კონფლიქტის გამო გადაწყვიტა ემოქმედა როგორც პოლიციის ინფორმატორს. ასევე მიწოდებული იქნა ინფორმაცია, რომ ა.ხ. ავრცელებდა ჭორებს იმის შესახებ, რომ ლ.ფ. ნარკოტიკული ნივთიერებების საცავიდან გასაყიდად ყიდულობდა შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიერ ნარკოტიკების უკანონო გაყიდვის საქმეებში მტკიცებულების სახით ამოღებულ ნარკოტიკებს.

38. შინაგან საქმეთა სამინისტროს რამდენიმე ყოფილმა ოფიცერმა პირველი ინსტანციის სასამართლოს წინაშე მისცა ჩვენება, რომ როცა ლ.ფ დააკავეს 2006 წლის 7 აპრილს, გგს-ის რამდენიმე მაღალჩინოსანი მონაწილეობდა კარგად ორგანიზებულ მოლაპარაკებაში კოლეგებთან კრიმინალური პოლიციის განყოფილებიდან, კერძოდ, მისი ხელმძღვანელის მოადგილე ი.ფ.-სთან. ამრიგად, სავარაუდოა, რომ გგს დაინტერესებული იყო ლ.ფ.-ს წინააღმდეგ სისხლის სამართლის საქმისწარმოების დაწყებაში, როგორც შესაძლებლობა, შინაგან საქმეთა მაშინდელი მინისტრის თვალში ბრალდებულის ძმის - ი.ფ.-ს ავტორიტეტის შელახვისა.

39. თუ გავითვალისწინებთ მისი უმცროსი ძმის დაპატიმრებას, ასევე ორგანიზაციულ დაძაბულობას კონკურენტ უწყებასთან, ი.ფ.-ს გადაწყვეტილი ჰქონდა შური ეძია ა.ხ.-ზე, რომელიც იყო მისი ოჯახური და სამსახურებრივი პრობლემების წარმოშობის მიზეზი. ამ მოტივით 2006 წლის 1 მაისს ი.ფ.-მ მის უშუალო უფროსს, კრიმინალური პოლიციის განყოფილების უფროსს შეატყობინა, რომ ის ფლობდა ანონიმურად მიღებულ ინფორმაციას იმის შესახებ, რომ მცირე „კრიმინალური“ დაჯგუფების მიერ, რომელთა ლიდერიც ა.ხ. იყო, იგეგმებოდა ლომბარდის გაქურდვა. მან ითხოვა აღნიშნული დაჯგუფების წინააღმდეგ სპეცოპერაციის ჩატარების ორდერი, რაზეც თანხმობა მიიღო. ი.ფ.-მ აგრეთვე მიიღო უფლებამოსილება, რომ მოეხდინა შინაგან საქმეთა სამინისტროს შეიარაღებული რეაგირების ჯგუფის მობილიზება და იარაღით აღჭურვა, რომელიც შედგებოდა, დაახლოებით, ოცი მძიმედ შეიარაღებული პოლიციელისგან. აღნიშნული ჯგუფის ხელმძღვანელი კ.ნ. იყო. ამასთან ერთად, კრიმინალური პოლიციის განყოფილებიდან ი.ფ.-მ მოახდინა დაახლოებით ოცდაათ პოლიციელის მობილიზება.

40. კრიმინალური პოლიციის საქმის მასალების შესწავლის შემდეგ პირველი ინსტანციის სასამართლომ დაადგინა, რომ ი.ფ.-მ გააყალბა ეგრეთწოდებული „ანონიმური ინფორმაცია“ დაგეგმილი ძარცვის შესახებ (იხ. ზემოთ, პარაგრაფი 9), რათა პოლიციის ოპერაციის ჩატარების უფლებამოსილება მიეღო. გარდა ამისა, რადგან ი.ფ. არაკანონიერად აკონტროლებდა ა.ხ.-ს მობილურ სატელეფონო საუბრებს, მან იცოდა ამ უკანასკნელის გეგმის შესახებ, რომელიც აპირებდა შეხვედროდა თავის მეგობრებს, ზ.ვ.-სა და ბ.ფ.-ს 2006 წლის 2 მაისს, დილით. ი.ფ.-მ კრიმინალური პოლიციის ოფიცრების მცირე ჯგუფს უბრძანა, ეთვალთვალათ ა.ხ.-ს.-თვის 2006 წლის 1 მაისის საღამოდან, ამ სათვალთვალო ჯგუფის დახმარებით და ა. ხ.-ს სატელეფონო საუბრების მოსმენით ი.ფ.-მ შეიტყო, რომ 2006 წლის 2 მაისს, დილის 9 საათზე, თავის ორ მეგობართან შეხვედრის შემდეგ ჯგუფი ზ.ვ.-ს სახელზე რეგისტრირებული სატრანსპორტო საშუალებით მეტროსადგურების ისანი-სამგორის მიმართულებით გადაადგილდებოდა. დანიშნულების ადგილამდე მისასვლელად მანქანას უნდა გაევლო მდინარე მტკვრის მარცხენა სანაპიროზე, ძალიან გადატვირთულ მაგისტრალურ გამზირზე, თბილისის ცენტრში.

41. თბილისის საქალაქო სასამართლომ დაადგინა, რომ ი.ფ. მიიჩნევდა, რომ ზემოხსენებული ავტომაგისტრალი იყო შესაფერისი ადგილი პოლიციის ოპერაციის ჩასატარებლად და ამიტომ მან უბრძანა მობილიზებულ პოლიციელებს მომზადებულიყვნენ იქ ჩასასაფრებლად. დილის 9 საათსა 45 წუთზე შავი ავტომობილი, რომელსაც მართავდა ზ.ვ. შეჩერდა შუქნიშნის წითელ ფერზე, ხოლო პოლიციის საიდუმლო ფურგონმა ხელოვნურად შექმნა საცობი მის წინ და ი.ფ. და სპეციალური დანაყოფის რვა ოფიცერი, კ.ნ.-ს ხელმძღვანელობით, გაემართნენ მანქანისკენ. კ.ნ. პირველი მიუახლოვდა მანქანას წინა მხრიდან და დაკეტილი მანქანის გარედან გაღების მცდელობის შემდეგ მან სამსახურებრივი პისტოლეტით წინა მგზავრისა და მძღოლის მიმართულებით დაიწყო სროლა. ამ უკანასკნელმა მანქანის მანევრირების გზით პოლიციის ფურგონის მიერ შექმნილი საცობიდან თავის დაღწევა სცადა. ამ მანევრის დროს მანქანამ გადაკვეთა ზოლი და გადავიდა საპირისპირო მიმართულების ზოლში; სწორედ ამ დროს ცხრავე ოფიცერმა გახსნა ძლიერი ცეცხლი. საბოლოოდ, ზ.ვ.-მ მანქანაზე კონტროლი დაკარგა და ტროტუარზე გარე განათების ბოძს დაეჯახა, მაგრამ სროლა მანქანის მიმართულებით შეჯახების შემდეგაც გაგრძელდა. პირველი ინსტანციის სასამართლომ აგრეთვე დაადგინა, რომ ზ.ვ.-ს მანქანის მიმართულებით ინტენსიური სროლის შეწყვეტის შემდეგ გ.ც., კრიმინალური პოლიციის განყოფილების უფროსი ოფიცერი, რომელიც სამსახურში ი.ფ.-ს უახლოესი ნდობით აღჭურვილი პირი იყო, მანქანას მძღოლის მხრიდან მიუახლოვდა და მისი სამსახურებრივი პისტოლეტით ჩაწეულ ფანჯარაში ორი ტყვია ესროლა, ორივე თავში, ერთი მძღოლს, ზ. ვ.-ს, ხოლო მეორე – წინა მგზავრ ა. ხ.-ს. პირველი ინსტანციის სასამართლომ აღნიშნული ორი გასროლა დაახასიათა, როგორც „საკონტროლო“ გასროლა. აღსანიშნავია, რომ როგორც დადასტურდა ორი გვამის შესაბამისი სასამართლო ექსპერტიზის შედეგებით, ორივე მათგანი, ზ.ვ. და ა.ხ., აღნიშნულ გასროლამდე ცოცხლები იყვნენ. მანქანის მესამე მგზავრი ბ.ფ., რომელიც უკანა სავარძელზე იჯდა, მძიმედ დაიჭრა, სხეულის სხვადასხვა ნაწილზე აღენიშნებოდა თხუთმეტზე მეტი ნატყვიარი, თუმცა გადარჩა.

42. „დაგეგმილი ყაჩაღობის შესახებ“ კრიმინალური პოლიციის განყოფილებაში მიღებული ანონიმური ინფორმაციის გაყალბებასთან დაკავშირებულ წინა დასკვნაზე დაყრდნობით (იხ. პარაგრაფები 9 და 40) თბილისის საქალაქო სასამართლომ შესაბამისი სამართლებრივი დოკუმენტების საფუძველზე დაადგინა, რომ სისხლის სამართლის გამოძიება ა.ხ.-ს, ზ.ვ.-სა და ბ.ფ.-ს მიერ დაგეგმილ ძარცვის საქმეზე 2006 წლის 2 მაისის პოლიციის ოპერაციის შემდეგ დაიწყო. პირველი ინსტანციის სასამართლომ დაასკვნა, რომ ერთადერთი მიზეზი, რის გამოც კრიმინალური პოლიციის სამმართველომ სისხლის სამართლის დანაშაულის გამოძიება დაიწყო იყო ის, რომ მას შესძლებოდა დანაშაულის ადგილზე ჩატარებული პირველივე საგამოძიებო მოქმედებების კონტროლი, რადგან ი.ფ. ცდილობდა მისი და მისი გუნდის ჩადენილი სამართალდარღვევის დაფარვას. ამასთან დაკავშირებით პირველი ინსტანციის სასამართლომ 2006 წლის 2 მაისის პოლიციის ოპერაციაში მონაწილე, შინაგან საქმეთა სამინისტროს რამდენიმე ყოფილი თანამდებობის პირისგან მიღებული განცხადებების საფუძველზე დაადგინა, რომ ზ.ვ.-ის მანქანაზე შეიარაღებული ჩასაფრების მომზადების დროს ი.ფ. ფიქრობდა, რომ შინაგან საქმეთა სამინისტროს ავტოპარკიდან ჩამოეყვანათ პოლიციის მანქანა, რომელსაც უკვე ჰქონდა ნატყვიარები, პოლიციის მიერ ჩატარებული წინა ოპერაციიდან (შემდგომში „პოლიციის დაზიანებული მანქანა“). ი.ფ.-მ პოლიციის დაზიანებული მანქანის მძღოლს უბრძანა, რომ დაზიანებული მანქანა ზ.ვ.-ს მანქანის უკან დაეყენებინა 2006 წლის 2 მაისის პოლიციის ოპერაციის შეწყვეტის შემდეგ. ეს ფაქტები პირველი ინსტანციის სასამართლო პროცესზე დაადასტურა თავად პოლიციის დაზიანებული მანქანის მძღოლმა.

43. თბილისის საქალაქო სასამართლომ მოწმეების განცხადებების საფუძველზე, მათ შორის, 2006 წლის 2 მაისის პოლიციის ოპერაციის მონაწილეებისა და თვითმხილველთა განცხადებებისა, დაადგინა, რომ ზ.ვ.-ის მანქანიდან არცერთი ტყვია არ გასროლილა. ეს ფაქტი კიდევ ერთხელ დადასტურდა განახლებული გამოძიების ჩატარების დროს განხორციელებული ბალისტიკური ექსპერტიზის შედეგებით. საქალაქო სასამართლომ აგრეთვე დაადგინა, რომ ზ.ვ.-ის მანქანიდან გასროლის მტკიცებულებების შედგენის კიდევ ერთი მცდელობის დროს ი.ფ.-მ უბრძანა მის ერთ-ერთ ქვეშევრდომ ლ.ბ.-ს, რომელიც მონაწილეობდა 2006 წლის 2 მაისის პოლიციის ოპერაციაში, მსუბუქი დაზიანება მიეყენებინა საკუთარი თავისთვის, ხოლო ეს უკანასკნელი დაემორჩილა. გარდა ამისა, ი.ფ.-მ უბრძანა მის ქვეშევრდომებს, პოლიციის ოპერაციის დასრულებისთანავე ზ.ვ.-ს მანქანაში ოთხი სხვადასხვა ტიპის იარაღი, ბალაკლავა და პოლიციის რადიოსკანერები ჩაედოთ. შემდგომში ჩატარებული ბალისტიკური ექსპერტიზის შედეგად დადასტურდა, რომ ჩადებული ოთხი იარაღიდან არანაირი გასროლა არ განხორციელებულა. პირველი ინსტანციის სასამართლომ ასევე დაადგინა, რომ ი.ფ.-მ შეთანხმება დადო პოლიციის საიდუმლო ინფორმატორთან, რომელიც კრიმინალურ პოლიციასთან მრავალ ერთმანეთთან კავშირის არმქონე საქმეში თანამშრომლობდა, იმის შესახებ, რომ აღნიშნულ ინფორმატორს წინ უნდა წაეწია საქმე და ეთქვა, რომ ზ.ვ.-სა და მისი ორი მეგობრის მიერ სავარაუდო დაგეგმილი ძარცვის დროს თავდასხმის მსხვერპლი იყო. დაბოლოს, ასევე დადგინდა, რომ ი.ფ.-მ საქმეში ჩართო ყოფილი მსჯავრდადებული დამნაშავე, რომელიც გამოსაცდელი ვადით გაათავისუფლეს და კრიმინალური პოლიციის მკაცრი ზედამხედველობის ქვეშ იმყოფებოდა, რათა ეთქვა, რომ ის იყო სამი ახალგაზრდის მეოთხე თანამზრახველი დაგეგმილ ყაჩაღობაში.

(b) დადგენილი ფაქტებიდან მიღებული დასკვნები

44. ზემოაღნიშნული ფაქტობრივი დასკვნების გათვალისწინებით, თბილისის საქალაქო სასამართლომ დაასკვნა, რომ, პირველ რიგში, არ არსებობდა კანონიერი საფუძველი ზ.ვ.-სა და მისი ორი მეგობრის წინააღმდეგ პოლიციის ოპერაციის ჩატარებისთვის, რადგან კრიმინალური პოლიციის სამმართველოს არ გააჩნდა რაიმე რეალური ინფორმაცია, რომელიც საფუძვლიან ეჭვს აღძრავდა, რომ ახალგაზრდები აპირებდნენ სისხლის სამართლის დანაშაულის ჩადენას. აღმოჩნდა, რომ ი.ფ.-მ გააყალბა შესაბამისი დოკუმენტები, რათა პოლიციის დანაყოფების მობილიზება მოეხდინა და შესაძლოა, შინაგან საქმეთა სამინისტროს სხვა დაუდგენელ მაღალჩინოსნებთან იყო თანამზრახველობაში. პირველი ინსტანციის სასამართლომ დაადგინა, რომ ი.ფ.-ს დანაშაულებრივი მოტივი იყო პირადი შურისძიება ა.ხ.-ს მიმართ (იხ. ზემოთ, პარაგრაფი 37‑39). ამრიგად, 2006 წლის 2 მაისს ჩატარდა პოლიციის ოპერაცია, რომლის მიზანიც იყო ზ.ვ.-ს მანქანის მგზავრების ლიკვიდაცია. პირველი ინსტანციის სასამართლომ ასევე დაადგინა, რომ გ.ც. იყო ორი ახალგაზრდის მკვლელობის უშუალო შემსრულებელი.

45. ი.ფ.-სა და გ.ც.-ს ქმედებების მიღმა მკვლელობის აშკარა განზრახვის გარდა, თბილისის საქალაქო სასამართლომ ხაზი გაუსვა 2006 წლის 2 მაისის პოლიციის ოპერაციის ხარვეზებს, მათ შორის კი მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა დედაქალაქის ერთ-ერთი ყველაზე მჭიდროდ დასახლებული ადგილის არჩევამ დილის პიკის საათებში, რითაც საფრთხე შეექმნა გამვლელების სიცოცხლეს, ასევე, გადაწყვეტილებამ, ზ.ვ.-ს მანქანისთვის მოულოდნელად გაეხსნათ ცეცხლი, წინასწარი გაფრთხილების ან დანებების ბრძანების გარეშე. პირველი ინსტანციის სასამართლომ ასევე ხაზი გაუსვა პოლიციის მიერ გამოყენებული ძალის აშკარად არაპროპორციულ ხასიათს – მიუხედავად იმისა, რომ მათ ზ.ვ.-ს მანქანის მგზავრებისგან არ მიუღიათ არანაირი წინააღმდეგობა თხუთმეტი წამის განმავლობაში, რომელსაც მოჰყვა კ.ნ.-ს თავდაპირველი უსაფუძვლო სროლები, მინიმუმ ხუთმა პოლიციის ოფიცერმა გახსნა ცეცხლი საკუთარი კალაშნიკოვის ავტომატური იარაღიდან, ხოლო თითოეული მათგანი სრულად იყო აღჭურვილი მაღალი სიმძლავრის მჭიდით. საერთო ჯამში, იყო ასზე მეტი გასროლა, რომლის დროსაც რამდენიმე „ბრმა“ ტყვიამ საზოგადოებრივი ავტობუსი დააზიანა. პირველი ინსტანციის სასამართლომ განაცხადა, რომ იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ვივარაუდებთ, რომ ზ.ვ.-ს ავტომობილის მგზავრებმა წინააღმდეგობა გაუწიეს პოლიციის კანონიერ ბრძანებებს, შეიარაღებული პირების მხრიდან გადამეტებული ძალების გამოყენება აშკარად არაპროპორციული იყო.

46. თბილისის საქალაქო სასამართლომ ასევე დაადგინა, რომ ი.ფ. და ლ.ბ. უშუალოდ მონაწილეობდნენ ფაქტების განზრახ არასწორ წარმოდგენასა და მტკიცებულებების გაყალბებაში 2006 წლის 2 მაისის პოლიციის ოპერაციის დროს პოლიციის მოქმედებების თავდაპირველი გამოძიების ხელის შეშლის მიზნით. ამ უკანასკნელი დასკვნის გამოტანისას საქალაქო სასამართლომ აღნიშნა, რომ მიზანშეწონილი იქნებოდა ევარაუდათ, რომ შესაძლოა, შინაგან საქმეთა სამინისტროს სხვა თანამშრომლები ყოფილიყვნენ ჩართული სამართალწარმოებისთვის პრევენციაში, რომელთა ვინაობა ვერ იქნა გამოვლენილი ხელახალი გამოძიების დროს. გარდა ამისა, იმის გათვალისწინებით, რომ სისხლის სამართლის საქმისწარმოების დაწყება ზ.ვ.-ს მანქანის მგზავრების მიმართ ძარცვის მცდელობისა და ცეცხლსასროლი იარაღის უკანონო გადატანისთვის იყო უკანონო (იხ. ზემოთ, პარაგრაფი 40), პირველი ინსტანციის სასამართლომ ასევს დაასკვნა, რომ გაყალბებული ძარცვის საქმეზე პასუხისმგებელი გამომძიებლის, გ.კ.-ს მიერ ერთადერთი გადარჩენილი მგზავრის, ბ.ფ.-ს დაკავება იყო უკანონო ქმედება. საერთო ჯამში:

–ი.ფ., დაბადებული 1968 წელს, დამნაშავედ იქნა ცნობილი დამამძიმებელ გარემოებაში განზრახ მკვლელობისთვის (სისხლის სამართლის კოდექსის 109-ე მუხლის „ა“, „ზ“ და „თ“ ქვეპუნქტებით გათვალისწინებული დანაშაული) და მიესაჯა თექვსმეტი წლით თავისუფლების აღკვეთა. 2012 წლის 28 დეკემბრის ამნისტიის კანონის (შემდგომში „ამნისტიის კანონი“) მე-16 ნაწილის თანახმად, ამ უკანასკნელს პატიმრობა შეუმცირდა ერთი მეოთხედით და სასამართლომ საბოლოოდ მას შეუფარდა სასჯელის სახით თავისუფლების აღკვეთა თორმეტი წლის ვადით ;

– გ.ც., დაბადებული 1972 წელს, ანალოგიურად იქნა დამნაშავედ ცნობილი დამამძიმებელ გარემოებაში განზრახ მკვლელობისთვის (სისხლის სამართლის კოდექსის 109-ე მუხლის „ა“, „ზ“ და „თ“ ქვეპუნქტებით გათვალისწინებული დანაშაული) და მიესაჯა თექვსმეტი წლით თავისუფლების აღკვეთა. 2012 წლის 28 დეკემბრის ამნისტიის კანონის მე-16 ნაწილის თანახმად, ამ უკანასკნელს პატიმრობა შეუმცირდა ერთი მეოთხედით და სასამართლომ საბოლოოდ მას შეუფარდა სასჯელის სახით თავისუფლების აღკვეთა თორმეტი წლის ვადით;

– კ. ნ., დაბადებული 1976 წელს, დამნაშავედ იქნა ცნობილი სამსახურებრივი უფლებამოსილების გადამეტებისთვის (სისხლის სამართლის კოდექსის 333-ე მუხლის 1-ელი, მე-2 და მე-3(ბ) ნაწილით გათვალისწინებული დანაშაული), მის დაქვემდებარებაში მყოფი სპეციალური ერთეულის მიერ ძალის არაპროპორციული გამოყენების გამო, მიესაჯა რვა წლით თავისუფლების აღკვეთა და აეკრძალა ორი წლის განმავლობაში საჯარო სამსახურში მუშაობა. 2012 წლის 28 დეკემბრის ამნისტიის კანონის მე-16 ნაწილის თანახმად, ამ უკანასკნელს პატიმრობა შეუმცირდა ერთი მეოთხედით და სასამართლომ საბოლოოდ მას შეუფარდა სასჯელის სახით თავისუფლების აღკვეთა ექვსი წლის ვადით;

– ლ.ბ., დაბადებული 1975 წელს, დამნაშავედ იქნა ცნობილი მტკიცებულებების გაყალბებისთვის სამართლიანობის აღდგენის ხელის შეშლის მიზნით, სისხლის სამართლის კოდექსის 369-ე მუხლის მე-3 ნაწილით გათვალისწინებული დანაშაული, მიესაჯა ოთხი წლით თავისუფლების აღკვეთა და აეკრძალა საჯარო სამსახურში მუშაობა ორი წლისა და სამი თვის განმავლობაში. 2012 წლის 28 დეკემბრის ამნისტიის შესახებ კანონის მე-16 ნაწილის თანახმად, ამ უკანასკნელს პატიმრობა შეუმცირდა ერთი მეოთხედით და სასამართლომ საბოლოოდ მას შეუფარდა სასჯელის სახით თავისუფლების აღკვეთა სამი წლის ვადით;

– გ.კ., დაბადებული 1978 წელს, დამნაშავედ იქნა ცნობილი ბ.ფ.-ს უკანონო დაკავებისთვის (სისხლის სამართლის კოდექსის 147-ე მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული დანაშაული), მიესაჯა ექვსი წლით თავისუფლების აღკვეთა და აეკრძალა საჯარო სამსახურში მუშაობა ორი წლისა და სამი თვის განმავლობაში. 2012 წლის 28 დეკემბრის ამნისტიის შესახებ კანონის მე-16 ნაწილის თანახმად, ამ უკანასკნელს პატიმრობა შეუმცირა ერთი მეოთხედით და სასამართლომ საბოლოოდ მას შეუფარდა სასჯელის სახით თავისუფლების აღკვეთა ოთხი წლისა და ექვსი თვის ვადით;

47. 2015 წლის 30 ოქტომბრის განაჩენის გამოტანის ნაწილში თბილისის საქალაქო სასამართლომ განაცხადა, რომ პატიმრობის განაჩენის გამოტანისას მხედველობაში მიიღო როგორც დამამძიმებელი გარემოებები, რომლებშიც ჩადენილი იქნა დანაშაული, ისე რიგი შემამსუბუქებელი ფაქტორებისა. ამ უკანასკნელთან დაკავშირებით სასამართლომ მიუთითა ფაქტზე, რომ ხუთივე მსჯავრდადებული წარმატებით ებრძოდა დანაშაულს შინაგან საქმეთა სამინისტროს ოფიცრის ყოფილი სტატუსით წლების განმავლობაში და ზოგი მსჯავრდადებული პირი იყო ომის ვეტერანი, მონაწილეობდა სხვადასხვა შეიარაღებულ კონფლიქტში და იცავდა ქვეყნის ტერიტორიულ მთლიანობას, რისთვისაც შეიძლებოდა შეღავათის გაწევა.

(c) სისხლის სამართლის საქმის შეწყვეტა

48. თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2015 წლის 30 ოქტომბრის გადაწყვეტილება გაასაჩივრა ყველამ, როგორც პროკურატურამ, რომელიც უფრო მკაცრ სასჯელს ითხოვდა, ისე ხუთმა ბრალდებულმა, რომლებიც თავიანთ უდანაშაულობას ამტკიცებდნენ. პროკურატურის უფლებამოსილმა პირმა განსაკუთრებით დაჟინებით განაცხადა, რომ მსჯავრდადებულ პირთა მიმართ დაკისრებული სასჯელი აშკარად არაადეკვატური იყო, თუ შევადარებთ მათ მიერ ჩადენილ სასტიკ დანაშაულს. ორგანო ჩიოდა, რომ ქვედა ინსტანციის სასამართლომ სათანადოდ ვერ გაითვალისწინა ის ფაქტი, რომ აღნიშნული დანაშაული ჩაიდინეს ყოფილმა სახელმწიფო წარმომადგენლებმა, რომლებმაც გამოიყენეს სახელმწიფო ძალაუფლება დანაშაულის ჩადენის დროს.

49. 2017 წლის 21 ივნისის გადაწყვეტილებით თბილისის სააპელაციო სასამართლომ, ჩაატარა რა სრული შეჯიბრებითი ხელახალი პროცესი, რომლის დროსაც ყველა მოწმის ჩვენება და ნივთმტკიცებულება ხელახლა იქნა განხილული, უარყო მხარეთა საჩივრები და უცვლელი დატოვა ქვედა ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილება. რაც შეეხება სანქციების ნაწილს, სააპელაციო სასამართლომ მოკლედ განაცხადა, რომ ქვედა ინსტანციის სასამართლოს მიერ დაკისრებული სასჯელი ადეკვატური იყო.

50. 2018 წლის 23 იანვრის გადაწყვეტილებით უზენაესმა სასამართლომ უარყო მხარეთა მიერ წარმოდგენილი საჩივრები და ამით შეწყდა სისხლის სამართლის საქმისწარმოება.

3. პირველი მომჩივნის მკვლელობის გამოძიება

51. 2015 წლის 20 იანვარს პირველი მომჩივანი მოკვდა მისი შვილის საფლავზე დადგმული თვითნაკეთი მოწყობილობის აფეთქების შედეგად. ინციდენტი მოხდა კასპის რაიონის სოფელ კარაფილაში, საგვარეულო სასაფლაოს ტერიტორიაზე, სადაც ზ.ვ. იყო დაკრძალული.

52. 2015 წლის 7 თებერვალს პირველი მომჩივნის მკვლელობისთვის დაკავებული იქნა პოლიციელი გ.ს. 2015 წლის 6 ნოემბრის გადაწყვეტილებაში თბილისის საქალაქო სასამართლომ გ.ს. ბრალდებულად ცნო. როგორც გამამტყუნებელი განაჩენით ირკვევა, მისი დანაშაული დადასტურდა შემდეგი ფაქტებითა და დასკვნებით.

(a) დადგენილი ფაქტები

53. თბილისის საქალაქო სასამართლომ დაადგინა, რომ 2006 წლის 2 მაისს, შვილის მკვლელობის შემდეგ, რომელიც გახდა პოლიციის ძალადობის ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი და სკანდალური მაგალითი, პირველი მომჩივანი აქტიურად ჩაერთო საზოგადოებრივ ცხოვრებაში, განუწყვეტლივ მოითხოვდა ეფექტურ გამოძიებას და სამართლიან დასჯას ყველა იმ პოლიციელისა, ვინც ამ დანაშაულში იყო გარეული. როგორც საზოგადოებრივი ბრძოლის ნაწილი, პირველმა მომჩივანმა ჩამოაყალიბა არასამთავრობო ორგანიზაცია „გადაარჩინე სიცოცხლე“ (შემდგომში „არასამთავრობო ორგანიზაცია“), რომლის მისია იყო იმ მაღალჩინოსანი სამართალდამცავების მიერ ჩადენილი დანაშაულების დღის სინათლეზე გამოტანა, რომლებიც სავარაუდოდ ჩართული იყვნენ პოლიციის მიერ ჩადენილ სხვადასხვა დანაშაულში. პირველი მომჩივანი და მისი არასამთავრობო ორგანიზაცია ავრცელებდნენ მოსაზრებას, რომ ქვეყანაში პოლიციის ძალადობის მიმართ ტოლერანტობისა და დაუსჯელობის ადმინისტრაციული პრაქტიკა არსებობდა.

54. თბილისის საქალაქო სასამართლომ აღნიშნა, რომ პირველი მომჩივანი განსაკუთრებით აქტიური გახდა 2012 წელს, როდესაც მან დაიწყო პირადი შეხვედრების გამართვა მთავრობაში გადაწყვეტილებების მიმღებ პირებთან და სხვა მაღალი დონის სახელმწიფო მოხელეებთან (იხ. ზემოთ, პარაგრაფები 19-29). მისი მუდმივი წნეხის შედეგად განახლდა გამოძიება 2006 წლის 2 მაისის პოლიციის ოპერაციასთან დაკავშირებით და პოლიციის თანამშრომლები გაათავისუფლეს სამინისტროში დაკავებული თანამდებობებიდან (იხ. ზემოთ, პარაგრაფი 33). 2012 წელს არასამთავრობო ორგანიზაციამ გამოაქვეყნა სტატია ეროვნულ გაზეთში, სადაც წარმოდგენილი იყო გრძელი სია იმ პოლიციელებისა, რომლებიც ითვლებოდნენ სხვადასხვა დანაშაულებრივ ქმედებებში მონაწილეებად (შემდგომში „პოლიციის შავი სია“). პოლიციის შავი სიის თავში მოქცეული იყო ი.ფ.-ისა და ორი სხვა პოლიციელის, ზ.ჭ.-ისა და ნ.ს.-ის სახელები, დოკუმენტის დასასრულს გამოჩნდა ბრალდებულ გ.ს.-ის სახელიც.

55. სასამართლო პროცესის დროს დადგინდა მოწმეთა განცხადებებსა და სხვადასხვა ინტერნეტამბებზე მითითებით (რომლებიც გ.ს.-ის მფლობელობაში იყო ელექტრონული სახით, რომ ბრალდებული ყურადღებით აკვირდებოდა პირველი მომჩივნის საზოგადოებრივ საქმიანობას და იცოდა გამოქვეყნებული პოლიციის შავი სიის შესახებ. კანონიერად მოსმენილი საუბრების გათვალისწინებით, რომლებსაც გ.ს. მრავალ მოწმესთან ახორციელებდა ინტერნეტშეტყობინებების მომსახურების მეშვეობით, ასევე ჩვენებები, რომლებიც ამ მოწმეებმა მისცეს სასამართლო პროცესზე, სასამართლომ დაადგინა, რომ გ.ს. პირველი მომჩივნის მიმართ მტრულად იყო განწყობილი საფრთხის გამო, რომელსაც ეს უკანასკნელი წარმოადგენდა მისთვის და მისი კოლეგებისთვის. მტკიცებულებებით ასევე დადასტურდა, რომ გ.ს.-ს განსაკუთრებულად კარგი ურთიერთობა ჰქონდა ი.ფ.-ს, ზ.ჭ.-სა და ნ.ს.-სთან, იმ პოლიციელებთან, რომლებიც პოლიციის შავი სიის თავში იყვნენ (იხ. წინა პარაგრაფი).

56. თბილისის საქალაქო სასამართლომ ასევე დაადგინა, რომ გ.ს.-ის, რომელიც მონაწილეობდა შეიარაღებულ კონფლიქტში საქართველოსა და რუსეთის ფედერაციას შორის 2008 წლის აგვისტოში, სამხედრო ჩანაწერების თანახმად, ჰქონდა მნიშვნელოვანი გამოცდილება ასაფეთქებელ მასალებთან მიმართებით. პირველი ინსტანციის სასამართლომ დაადგინა, რომ 2015 წლის 12 იანვარს გ.ს.-მ პირადი პაროლის გამოყენებით შეაღწია პოლიციის ეროვნულ მონაცემთა ბაზაში, რომელიც შეიცავს გარკვეულ მონაცემებს საქართველოს მოქალაქეების შესახებ და შეაგროვა ყველა ხელმისაწვდომი ინფორმაცია პირველი მომჩივნისა და მისი გარდაცვლილი შვილის შესახებ. სწორედ ამ მონაცემთა ბაზის საშუალებით, ასევე, მის ნაცნობთან, პოლიციელთან (რომელიც მუშაობდა კასპის პოლიციის განყოფილებაში) განხორციელებული მრავალი სატელეფონო ზარით, გ.ს.-მ შეიტყო, რომ ზ.ვ. დაკრძალეს სოფელ კარაფილაში და რომ პირველი მომჩივანი რეგულარულად აკითხავდა შვილის საფლავს, სულ მცირე, ყოველ ორ კვირაში ერთხელ.

57. 2015 წლის 18 იანვარს გ.ს. მანქანით გაემგზავრა სოფელ კარაფილაში. სოფლის რამდენიმე მოქალაქემ დაინახა მისი მანქანა ადგილობრივი სასაფლაოს შესასვლელთან. დამატებით დამამტკიცებელ მტკიცებულებად საქალაქო სასამართლომ მიუთითა იმ ფაქტზე, რომ (i) გ.ს.-ს დნმ-ის კვალი იქნა აღმოჩენილი დანაშაულის ადგილზე აფეთქების შედეგად ნაპოვნი ბომბის ნაწილებზე და რომ (ii) ზ.ვ.-ის საფლავის მიწის ნაწილაკები აღმოაჩინეს გ.ს.-ს მანქანაში, მძღოლის სავარძლის ქვეშ, აქსელერატორის მახლობლად. საქალაქო სასამართლომ ასევე მხედველობაში მიიღო შემდეგი ფაქტები: როგორც კი პირველი მომჩივნის სიკვდილის ამბავი გავრცელდა, გ.ს. კმაყოფილებას ვერ მალავდა საკუთარ მეგობრებთან საუბრის დროს და თავის პროფესიულ, პოლიციურ წრეში დაიწყო ვერსიის გავრცელება, რომ პირველმა მომჩივანმა თავი მოიკლა. პირველი მომჩივნის მკვლელობის საქმის გამოძიების დაწყებიდან მალევე გ.ს.-მ თავისი პროფესიული ქსელის გამოყენებით დაიწყო გამოძიება, იყო თუ არა იდენტიფიცირებული ეჭვმიტანილი.

(b) დადგენილი ფაქტებიდან გამოტანილი დასკვნები

58. ზემოაღნიშნული დასკვნების გათვალისწინებით, თბილისის საქალაქო სასამართლომ გ.ს. დამნაშავედ ცნო პირველი მომჩივნის მკვლელობის საქმეში, რომელიც ჩადენილი იქნა დამამძიმებელ გარემოებებში (სისხლის სამართლის კოდექსის 109-ე მუხლი). სასამართლომ მკვლელობის მეთოდი დააკვალიფიცირა განსაკუთრებით სასტიკად და ცინიკურად, იქიდან გამომდინარე, თუ რა სიწმინდე და მნიშვნელობა ჰქონდა შვილის საფლავს, რომელიც თავის მხრივ, პოლიციელებმა მოკლეს, ასევე, იმის გამო, რომ გ.ს.-მ ასეთი ასაფეთქებელი მოწყობილობის დამონტაჟებისას კარგად იცოდა, თუ რამდენად საფრთხისშემცველი იყო მის მიერ ორგანიზებული ქმედება. დანაშაულებრივი მოტივი იყო შემდეგი: გ.ს.-ს სურდა დაესაჯა პირველი მომჩივანი საჯარო განცხადებისთვის ან/და აღეკვეთა მისი საზოგადოებრივი საქმიანობა, რაც პირდაპირ იყო მიმართული პოლიციის შავ სიაში მყოფი (იხ. ზემოთ, პარაგრაფი 54) ოფიცრების წინააღმდეგ. ამასთან დაკავშირებით საქალაქო სასამართლომ საეჭვო ფაქტად მიიჩნია ის, რომ ი.ფ.-სა და გ.ს.-ს შორის სატელეფონო საუბრები შედგა პირველი მომჩივნის მკვლელობამდე რამდენიმე დღით ადრე და მკვლელობიდან რამდენიმე დღის შემდეგ. თუმცა, რადგან არ იცოდა ამ საუბრების შინაარსი, პირველი ინსტანციის სასამართლომ თავი შეიკავა მომდევნო დასკვნებისგან. გ.ს-ს მიესაჯა თავისუფლების აღკვეთა ოცი წლით.

(c) სისხლის სამართლის საქმის შეწყვეტა

59. 2016 წლის 24 ივნისის გადაწყვეტილებით თბილისის სააპელაციო სასამართლომ უცვლელი დატოვა გ.ს.-ის გამამტყუნებელი განაჩენი. 2016 წლის 23 დეკემბერს უზენაესმა სასამართლომ უარყო საჩივარი გ.ს.-ს მიერ წარდგენილი პუნქტების მიხედვით, რითაც საბოლოოდ შეწყვიტა მის მიმართ სისხლის სამართლის საქმისწარმოება.

II. შესაბამისი შიდასახელმწიფოებრივი კანონმდებლობა

A. სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი

60. სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 57-ე მუხლი, რომელიც ამოქმედდა 2009 წლის 9 ოქტომბერს და ძალაში იყო გამოძიების განახლებისას (იხ. ზემოთ, პარაგრაფები 23-35), ითვალისწინებდა იმ პირის შემდგომ საპროცესო უფლებებს, რომელსაც მიენიჭა დაზარალებულის სტატუსი:

მუხლი 57. დაზარალებულის უფლებები

„1. დაზარალებულს უფლება აქვს:

ა) იცოდეს ბრალდებულისათვის წარდგენილი ბრალდების არსი;

ბ) იყოს ინფორმირებული სისხლის სამართლის საქმის წარმოების შესახებ ამ კოდექსის 58-ე მუხლის შესაბამისად;

გ) სასამართლოში საქმის არსებითი განხილვისას [...] მისცეს ჩვენება იმ ზიანის შესახებ, რომელიც მას დანაშაულის შედეგად მიადგა, ან წერილობით წარუდგინოს სასამართლოს აღნიშნული ინფორმაცია;

დ) უფასოდ მიიღოს გამოძიების ან/და სისხლისსამართლებრივი დევნის შეწყვეტის შესახებ დადგენილების/განჩინების, განაჩენის, სხვა შემაჯამებელი სასამართლო გადაწყვეტილების ასლი;

ე) მიიღოს პროცესში მონაწილეობის შედეგად გაწეული ხარჯების ანაზღაურება;

ზ) დაიბრუნოს გამოძიებისას და სასამართლო განხილვისას საქმის საჭიროებისათვის დროებით ჩამორთმეული, მისი კუთვნილი ქონება;

თ) მიიღოს ინფორმაცია გამოძიების მიმდინარეობის შესახებ და გაეცნოს სისხლის სამართლის საქმის მასალებს, თუ ეს არ ეწინააღმდეგება გამოძიების ინტერესებს;

ი) მოთხოვნის შემთხვევაში მიიღოს ინფორმაცია ბრალდებულის მიმართ გამოყენებული აღკვეთის ღონისძიების თაობაზე და ბრალდებულის/მსჯავრდადებულის მიერ პენიტენციური დაწესებულების დატოვების შესახებ, თუ ამით ბრალდებულს/მსჯავრდადებულს რეალური საფრთხე არ ემუქრება;

კ) გადახედოს სისხლის სამართლის მასალებს წინასწარ მოსმენამდე, მინიმუმ ათი დღით ადრე;

(ლ) მიიღოს განმარტებები მისი უფლებებისა და მოვალეობების შესახებ;

(მ) ისარგებლოს წინამდებარე კოდექსით გათვალისწინებული სხვა უფლებებით. ...“

სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 58-ე მუხლი, ციტირებული ზემოთ, 57‑ე მუხლის 1(ბ) ნაწილში, შემდეგნაირად იკითხება:

მუხლი 58. ინფორმაცია და განმარტება

„1. პროკურორმა დაზარალებულს მოთხოვნის შემთხვევაში წინასწარ უნდა შეატყობინოს მას შემდეგი საპროცესო მოქმედებების ჩატარების ადგილი და დრო:

ა) ბრალდებულის პირველი წარდგენა მაგისტრატ მოსამართლესთან;

ბ) წინასასამართლო სხდომა;

გ) სასამართლოს მთავარი სხდომა; [...]

ე) სასჯელის შეფარდების სასამართლო სხდომა;

ვ) სააპელაციო ან საკასაციო სასამართლო სხდომა. ...

3. პროკურორი ვალდებულია შეატყობინოს დაზარალებულს საპროცესო შეთანხმების დადება.“

B. სამოქალაქო საპროცესო კოდექსი

61. შიდასახელმწიფოებრივი კანონმდებლობის, კერძოდ, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის მუხლების 309⁽¹⁶⁾‑309⁽²¹⁾ შესაბამისად, ნებისმიერი პირი, ვინც მიიჩნევს, რომ მას მიადგა მატერიალური ან მორალური ზიანი სისხლის სამართლის დანაშაულის ჩადენის შედეგად, უფლებამოსილია შესაბამისი სისხლისსამართლებრივი მსჯავრის ძალაში შესვლის შემდეგ, ამ დანაშაულის არსებობის დადგენისთანავე, ბრალდება წაუყენოს დამნაშავეს ზიანის ანაზღაურების შესახებ.

62. მიუხედავად იმისა, რომ ზემოხსენებული საკანონმდებლო დებულებები არ ზღუდავს სისხლის სამართლის დამნაშავის მიმართ სამოქალაქო სარჩელის შეტანის უფლებას ექსკლუზიურად პირზე, რომელიც სარგებლობს დაზარალებულის სტატუსით, სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 309⁽¹⁷⁾-ე მუხლის მეორე ნაწილიდან ნათელად ჩანს, რომ სამართლიანი დაკმაყოფილების მინიჭების მიზნით უმჯობესია, რომ განაჩენი, რომელიც ადგენს მოცემული სისხლის სამართლის დანაშაულის ჩადენის ფაქტს, რაც წარმოადგენს მთავარ სამართლებრივ საფუძველს სამოქალაქო სარჩელის შესატანად, უკვე შეიცავდეს მითითებას მომჩივნისთვის მიყენებული ზიანის მოცულობის შესახებ.

C. სისხლის სამართლის კოდექსი

63. იმ დროს მოქმედი სისხლის სამართლის კოდექსის 43-ე მუხლის თანახმად, თანამდებობის დაკავების ან საქმიანობის უფლების ჩამორთმევის დამატებით სასჯელად დანიშვნა შეიძლება იმ შემთხვევაშიც, როდესაც იგი ჩადენილი დანაშაულისათვის სასჯელად არაა გათვალისწინებული ამ კოდექსის შესაბამისი მუხლით. ასეთ ვითარებაში, ზემოხსენებული დამატებითი სასჯელი, რომელიც შეიძლება განისაზღვროს სამი წლის ვადით, ძალაში შევა იმ მომენტიდან, როდესაც მსჯავრდადებული პირი დაასრულებს მისი ძირითადი (ციხის) სასჯელის მოხდას.

64. სისხლის სამართლის კოდექსის სხვა შესაბამისი დებულებები, რომლებიც ძალაში იყო 2006 წლის 28 აპრილის ცვლილებამდე და გამოიყენა თბილისის საქალაქო სასამართლომ 2015 წლის 30 ოქტომბრის გადაწყვეტილებაში (იხ. ზემოთ, პარაგრაფი 46), შემდეგნაირად იკითხება:

მუხლი 109. განზრახ მკვლელობა დამამძიმებელ გარემოებაში

„განზრახ მკვლელობა:

(ა) ორი ან მეტი პირისა; [...]

(ზ) განსაკუთრებული სისასტიკით;

(თ) ჯგუფურად; [...]

ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით ათიდან თორმეტ წლამდე ან უვადო პატიმრობით.“

მუხლი 147(1). განზრახ უკანონო დაპატიმრება

„განზრახ უკანონო დაპატიმრება [...] ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით [...] ოთხიდან რვა წლამდე. ...“

მუხლი 333(1), (2) და 3(ბ).სამსახურებრივი უფლებამოსილების გადამეტება

„სამსახურებრივი უფლებამოსილების გადამეტება – [მაღალი] თანამდებობის პირის მიერ განზრახ ჩადენილი დანაშაული [...] რამაც ფიზიკური ან იურიდიული პირის უფლების, საზოგადოების ან სახელმწიფოს კანონიერი ინტერესის არსებითი დარღვევა გამოიწვია – [...] ჩადენილი ძალისმიერად ან ძალის გამოყენებით [...] ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით ხუთიდან რვა წლამდე, თანამდებობის დაკავების ან საქმიანობის უფლების ჩამორთმევით ვადით სამ წლამდე.“

მუხლი 369(3). მტკიცებულების ფალსიფიკაცია

„მძიმე ან განსაკუთრებით მძიმე დანაშაულის შესახებ სისხლის სამართლის საქმეზე მტკიცებულების ფალსიფიკაცია [პროკურორის ან გამომძიებლის მიერ], – ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით ოთხიდან ექვს წლამდე, თანამდებობის დაკავების ან საქმიანობის უფლების ჩამორთმევით ვადით სამ წლამდე.“

D. 2012 წლის 28 დეკემბრის ამნისტიის კანონი

65. პარლამენტის მიერ 2012 წლის 28 დეკემბერს მიღებული ამნისტიის კანონი პრეამბულაში ასახელებს ორ მიზანს. პირველი იყო „ჰუმანიზმის პრინციპიდან გამომდინარე, სამართლიანობის აღდგენაზე საზოგადოების მოთხოვნის შესაბამისად, […] და სახელმწიფოს მიერ კრიმინოგენული სიტუაციის კონტროლისა და პრევენციის სათანადო მექანიზმების არსებობის პირობებში პატიმართა [...] რაოდენობის შემცირების მიზანშეწონილობა.“ მეორე გაცხადებული მიზანი იყო „ქვეყანაში პოლიტპატიმრების არსებობის აღიარება“.

66. ზემოხსენებული ორი მიზნის გათვალისწინებით, ამნისტიის კანონი ორ ნაწილად დაიყო. პირველი ნაწილი მოიცავს მუხლებს 1-21 და ეხება სხვადასხვა სახის წვრილმან დანაშაულებს, ანუ იმას, რაც არ იყო კვალიფიცირებული, როგორც სისხლისსამართლებრივი დანაშაული ფარული მოტივით, პოლიტიკური მიზეზით, სისხლის სამართლის კოდექსის მასშტაბით. იმ დამნაშავეებისთვის, რომელთაც ეხებოდა ეს მონაკვეთი, შეთავაზებულ იქნა სასჯელის შემცირების სხვადასხვა გრადაცია ან სასჯელის სრული რემისია შესაბამისი კრიტერიუმების საფუძველზე. 21-ე მუხლში მითითებულია, რომ ამ კანონის მოქმედება ვრცელდება იმ პირზე, რომელმაც დანაშაული 2012 წლის 2 ოქტომბრამდე ჩაიდინა.

67. კანონის მე-16 მუხლი, რომელიც გამოიყენება, მათ შორის, 109-ე, 147-ე, 333-ე და 369-ე მუხლების შესაბამისად ჩადენილი დანაშაულების შემთხვევაში (იხ. ზემოთ, პარაგრაფები 46 და 64) ითვალისწინებს, რომ შესაბამისი დანაშაულებისთვის დაკისრებული პატიმრობა უნდა შემცირდეს ერთი მეოთხედით.

68. ამნისტიის შესახებ კანონის მეორე ნაწილში შედის 22-ე მუხლი, რომელიც ეხება პოლიტპატიმრებს და ითვალისწინებს, რომ „გათავისუფლდეს სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისა და სასჯელისაგან პირი, რომელსაც საქართველოს პარლამენტის დადგენილებით მინიჭებული აქვს პოლიტიკური ნიშნით დაპატიმრებული ან პოლიტიკური ნიშნით სისხლისსამართლებრივად დევნილი პირის სტატუსი“.

III. საერთაშორისო დოკუმენტები

69. 2007 წლის სექტემბერში „ამნესტი ინტერნეშნელმა“ გამოაქვეყნა თავისი საინფორმაციო დოკუმენტი საქართველოს შესახებ ადამიანის უფლებათა კომიტეტში. ამ დოკუმენტის შესაბამისი ნაწყვეტები (გვ. 9-11) შემდეგნაირად იკითხება:

„ამნესტი ინტერნეშნელი შეშფოთებულია მტკიცებებით იმის შესახებ, რომ ბევრ შემთხვევაში, როცა პოლიციამ გამოიყენა ლეტალური ძალა, არ განხორციელებულა გარდაცვალების მიზეზისა და გარემოებების სწრაფი, საფუძვლიანი, მიუკერძოებელი და დამოუკიდებელი გამოძიება. საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის თანახმად, არცერთი პოლიციელი არ ყოფილა სამართალწარმოებაში მიცემული არცერთ საქმეში, რომელიც ლეტალური ძალის გამოყენებას მოიცავდა.

ზ[.]ვ[.]-სა და ა[.]ხ[.]-ს საქმე

ზ[.]ვ[.] და ა[.]ხ[.] მოკლეს პოლიციელებმა, როდესაც ისინი 2006 წლის 2 მაისს საკუთარი მანქანით თბილისის ცენტრში გადაადგილდებოდნენ. არასამთავრობო წყაროების თანახმად, სპეციალურ ოპერაციაში მონაწილეობდა მინიმუმ 50 პოლიციელი, მათ შორის, შინაგან საქმეთა სამინისტროს კრიმინალური პოლიციის დეპარტამენტის უფროსი ოფიცრები, ასევე პოლიციის სხვა ოფიცრები. მ[.]დ[.]-მ, რომელიც ზ[.]ვ[.]-ს ოჯახმა დაიქირავა, განაცხადა, რომ „ორი მოკლული მამაკაცის სხეულში იმდენი ტყვია იყო, რომ სამედიცინო ექსპერტებმა, რომლებმაც მათი სხეული გაკვეთეს, ტყვიების დათვლაც კი ვერ შეძლეს“. ბ[.]ფ[.], რომელიც მანქანაში მათთან ერთად იმყოფებოდა, სერიოზულად დაშავდა და ჰოსპიტალიზებულია. [...]

ი[.]კ.[.]-მ, თბილისის კრიმინალური დეპარტამენტის უფროსმა, მოგვიანებით პრესკონფერენციაზე განაცხადა, რომ აღნიშნულმა პირმა 2006 წლის 30 აპრილს თბილისში არსებული ლომბარდი გაძარცვა და კიდევ ერთ ძარცვას გეგმავდა 2 მაისს. მან დაამატა, რომ მამაკაცმა ცეცხლი გაუხსნა პოლიციას, ხოლო პოლიციამ საპასუხოდ ისინი მოკლა. თუმცა, გ[.]მ[.]-მ, საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის ადვოკატმა, რომელიც ასევე ზ[.]ვ[.]-ს ოჯახის ინტერესებს იცავს, განაცხადა, რომ პოლიცია მათ ჩაუსაფრდა ორივე მამაკაცის მოკვლის განზრახვით და რომ პოლიციამ გახსნა ცეცხლი.

2006 წლის 5 მაისს გენერალურმა პროკურატურამ მოითხოვა, რომ თბილისის საქალაქო პროკურატურას გამოეძიებინა ოპერაციის დროს პოლიციის სამსახურებრივი უფლებამოსილების გადამეტების ფაქტი. გამოძიება სისხლის სამართლის კოდექსის 114-ე მუხლით დაიწყო, რაც ითვალისწინებს „მკვლელობას დამნაშავის შეპყრობისათვის აუცილებელი ზომის გადაცილებით “.

ადვოკატებმა ი[.]ჩ[.]-მ და მ[.]დ[.]-მ, რომლებიც ასევე ზ[.]ვ[.]-ს ინტერესებს იცავდნენ, „ამნესტი ინტერნეიშნელს“ 2007 წლის 9 მაისს განუცხადეს, რომ პოლიციის მიერ ძალის გადამეტებული გამოყენების შესახებ ბრალდებების გამოძიება საფუძვლიანად და მიკერძოების გარეშე არ ჩატარებულა; რომ გამომძიებლებმა უგულებელყვეს მოწმის განცხადებები, რომლებიც პოლიციას ამხელდა; რომ ხელისუფლებამ განზრახ გაანადგურა მტკიცებულებები; და რომ ხელისუფლებამ ეფექტურად დაბლოკა ისინი, რათა არ დაეცვათ ზ[.]ვ[.]-ს უფლებები, როგორც პოლიციის ოპერაციის ჩატარებასთან მიმართებით, ისე იმ დანაშაულებთან მიმართებითაც, რომლებიც სავარაუდოდ ჩაიდინა და დაგეგმა მათმა კლიენტმა.

გავრცელებული ინფორმაციით, რამდენიმე კვირის განმავლობაში ხელისუფლების წარმომადგენლები უარს აცხადებდნენ ზ[.]ვ[.]-ს დედის, ციალა შანავას თხოვნის დაკმაყოფილებაზე, რომ ეღიარებინათ მისი შვილის „კანონიერ მემკვიდრედ“ სპეცოპერაციის დროს ძალის გადამეტებული გამოყენების ბრალდების გამოძიების კონტექსტში. თუმცა, 2006 წლის 7 ივლისს ადვოკატების არაერთი პრეტენზიისა და საქართველოს ომბუდსმენისა და პარლამენტის ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომიტეტის თავმჯდომარის ჩარევის შედეგად თბილისის პროკურატურამ დედა აღიარა დაზარალებულის წარმომადგენლად. ამასთან, ომბუდსმენის განცხადების თანახმად, ამის შემდეგაც კი „გამოძიებამ ყველაფერი გააკეთა იმისთვის, რომ [ციალა შანავას] საქმეზე წვდომა არ ჰქონოდა“. გარდა ამისა, ადვოკატებმა განაცხადეს, რომ პროკურატურამ არ მისცა მათ უფლება, მონაწილეობა მიეღოთ მოწმეების დაკითხვაში, ასევე არ უზრუნველყვეს ისინი მოწმეების განცხადებების წერილობითი ასლებით.

გ[.]მ[.]-ს თანახმად, თბილისის პროკურატურის გამომძიებლებმა საფუძვლიანად და მიუკერძოებლად არ გამოიძიეს ბრალდება იმის შესახებ, რომ ადგილი ჰქონდა ძალის გადამეტებას. შეტყობინებების თანახმად, პროკურორებმა დაკითხეს მხოლოდ რამდენიმე თვითმხილველი, რომლებიც იდენტიფიცირებული იქნენ ზ[.]ვ[.]-ს ადვოკატების მიერ სპეციალური ოპერაციიდან რამდენიმე თვის შემდეგ, 2007 წლის თებერვალში. როგორც მოწმეებმა განაცხადეს, პოლიციამ დაიწყო სროლა და პოლიციელებმა განაგრძეს სროლა მას შემდეგაც, რაც მამაკაცები აღარ ეწინააღმდეგებოდნენ დაკავებას. თუმცა, პროკურატურამ მათი ჩვენებები არ გაითვალისწინა. ასევე იყო ბრალდებები იმის შესახებ, რომ პოლიციელები მისწვდნენ იმ ადამიანებს, რომლებიც ცხოვრობენ იქვე მახლობლად, სადაც ჩატარდა სპეცოპერაცია და გააფრთხილეს ისინი, რომ არ მიეცათ პოლიციის მამხილებელი ჩვენებები.

გავრცელებული ინფორმაციით, სახელმწიფო ბალისტიკური გამოძიების თანახმად, მანქანაში მყოფმა მგზავრებმა პოლიციის მანქანას უკანა ფანჯრიდან ესროლეს. თუმცა, ადვოკატები ირწმუნებიან, რომ შინაგან საქმეთა სამინისტროს პრესცენტრის მიერ ჩაწერილი და სპეცოპერაციის შემდეგ ტელევიზიით გაშვებული ვიდეოჩანაწერები აჩვენებდა, რომ მანქანის უკანა ფანჯრის შუშა დაუზიანებელი იყო. ადვოკატებმა გადაწყვიტეს დამოუკიდებელი ბალისტიკური ექსპერტიზის ჩატარება და 2007 წლის 25 აპრილს შეიტანეს მოთხოვნა გენერალურ პროკურატურაში, რომ სახელმწიფო ექსპერტების დოკუმენტები დამოუკიდებელი ექსპერტისთვის გადაეცათ. თუმცა, მათი მოთხოვნა არ იქნა დაკმაყოფილებული. მომდევნო დღეს თბილისის პროკურატურამ მათ აცნობა, რომ საქმე, რომელიც იძიებს ბრალდებას ძალის გადამეტების შესახებ, უკვე დაიხურა 20 აპრილს და რომ გამოძიებამ ვერ მოიძია მტკიცებულება, რომ გადამეტებული ძალა იქნა გამოყენებული.“

კანონმდებლობა

I.    წინასწარი მოსმენა

70. მეორე მომჩივანმა სასამართლოს აცნობა, რომ მას სურდა გაეგრძელებინა საქმისწარმოება როგორც საკუთარი სახელით, ისე გარდაცვლილი ქმრის, პირველი მომჩივნის სახელით (იხ. ზემოთ, პარაგრაფი 5). მოცემული საქმის გარემოებების გათვალისწინებით სასამართლო ეთანხმება, რომ მეორე მომჩივანს აქვს ლეგიტიმური ინტერესი, შეიტანოს საჩივარი საკუთარი და მისი გარდაცვლილი ქმრის, პირველი მომჩივნის სახელით. თუმცა, სასამართლო სიცხადისა და სხვა პრაქტიკული მოსაზრებების მიზნით, სასამართლო განაგრძობს ორივე მომჩივნის მოხსენიებას წინამდებარე განაჩენის შესაბამის ნაწილებში (იხ. საქმე „ენუქიძე და გირგვლიანი საქართველოს წინააღმდეგ“, N 25091/07, §1, 2011 წლის 26 აპრილი).

II. კონვენციის მე-2 მუხლის სავარაუდო დარღვევები

71. მომჩივნები საჩივარს აცხადებდნენ როგორც კონვენციის მე-2 მუხლის არსებითი, ისე საპროცესო ასპექტების შესაბამისად, 2006 წლის 2 მაისს პოლიციის მიერ მათი ვაჟის მკვლელობისა და ამასთან დაკავშირებით ადეკვატური გამოძიების არარსებობის გამო. ციტირებული დებულება შემდეგნაირად იკითხება:

„1. ყოველი ადამიანის სიცოცხლის უფლება კანონით არის დაცული. არ შეიძლება სიცოცხლის განზრახ ხელყოფა, თუ არა სიკვდილის სასჯელის აღსრულების შედეგად, რომელიც სასამართლოს განაჩენით შეეფარდა მოცემულ პირს ისეთი დანაშაულის ჩადენისათვის, რომლისთვისაც კანონი ითვალისწინებს ამ სასჯელს.“

72. მთავრობამ უარი თქვა საკუთარ უფლებაზე, გაესაჩივრებინა მომჩივანთა საჩივრების მისაღებობა ან არსებითი მხარე (იხ. ზემოთ, პარაგრაფი 4).

A. მისაღებობა

73. მიუხედავად იმისა, რომ მთავრობას არ გამოუთქვამს რაიმე სახის პრეტენზია მომჩივნების საჩივრების მისაღებობაზე კონვენციის მე-2 მუხლის შესაბამისად, სასამართლო საკუთარი ინიციატივით აღნიშნავს, რომ ამ საქმის განსაკუთრებული გარემოებები – კერძოდ, ის ფაქტი, რომ საბოლოოდ რამდენიმე პოლიციელი იქნა გასამართლებული მომჩივანთა შვილის მკვლელობასა და სამართლიანობის დამახინჯებისთვის – შეიძლება დასაბუთებულად ჩაითვალოს, რომ ეჭვქვეშ აყენებს მომჩივანთა დაზარალებულის სტატუსის ვალიდურობას კონვენციის 34-ე მუხლის მიზნებისთვის. ამასთან დაკავშირებით უნდა განმეორდეს, რომ კითხვა, დაკარგა თუ არა მომჩივანმა დაზარალებულის სტატუსი კონვენციით გათვალისწინებული სამართალწარმოებისას, წარმოადგენს თავსებადობის საკითხს ratione personae და არ არის დამოკიდებული ამ საკითხზე მთავრობის მხრიდან რაიმე პრეტენზიის არსებობაზე (შეადარეთ, მაგალითად, საქმე „ბუზადჯი მოლდოვას რესპუბლიკის წინააღმდეგ“ [GC], N 23755/07, § 70, ECHR 2016 (ამონარიდები)).

74. სასამართლო იმეორებს, რომ მომჩივანთათვის ხელსაყრელი გადაწყვეტილება ან ზომა, პრინციპში, არ არის საკმარისი იმისთვის, რომ ამ პირს ჩამოერთვას „დაზარალებულის“ სტატუსი კონვენციის 34-ე მუხლის მნიშვნელობის ფარგლებში, თუ სახელმწიფო ორგანოებმა პირდაპირ ან არსებითად არ აღიარეს და შემდეგ არ გამოასწორებენ კონვენციის დარღვევას (იხილეთ, მაგალითად, საქმე „სკორდინო იტალიის წინააღმდეგ“ (N 1) [GC],N 36813/97, § 180, ECHR 2006‑V, დამატებითი მითითებებით). რაც შეეხება ანაზღაურებას, რომელიც ეროვნულ დონეზე შესაბამისი და საკმარისია კონვენციის უფლების დარღვევის გამოსასწორებლად, სასამართლო ზოგადად მიიჩნევდა, რომ ეს დამოკიდებულია საქმის ყველა გარემოებაზე, იმ უფლების ხასიათის განსაკუთრებული გათვალისწინებით, რომელიც სავარაუდოდ დაირღვა (იხ. საქმე „გეფგენი გერმანიის წინააღმდეგ“ [GC], N 22978/05, 116 §, ECHR 2010). იმ შემთხვევებში, როდესაც სავარაუდოა, რომ მკვლელობა განზრახ ან სახელმწიფო წარმომადგენლების მხრიდან თავდასხმის ან ცუდი მოპყრობის შედეგად იქნა ჩადენილი, აუცილებელია ორი გარემოების გათვალისწინება. პირველი, სახელმწიფო ორგანოებმა უნდა ჩაატარონ ეფექტური გამოძიება, რომელიც მიგვიყვანს პასუხისმგებელი პირის იდენტიფიცირებასა და დასჯამდე (იხ., მაგალითად, საქმე „ტანრიკულუ თურქეთის წინააღმდეგ“ [GC], N 23763/94, § 79, ECHR 1999‑IV) და მეორე, უნდა არსებობდეს შესაძლებლობა მომჩივნისთვის, რომ მოითხოვოს და მიიღოს ადეკვატური კომპენსაცია იმ ქმედებით გამოწვეული ზიანისათვის, რომელიც წარმოადგენს მე-2 მუხლის დარღვევას (შეადარეთ, მაგალითად, საქმე „მუსტაფა თუნჩი და ფეჯირე თუნჩი თურქეთის წინააღმდეგ“ [GC], N 24014/05, § 130, 2015 წლის 14 აპრილი; საქმე „ნიკოლოვა და ველიჩკოვა ბულგარეთის წინააღმდეგ“, N 7888/03, § 56, 2007 წლის 20 დეკემბერი; და გეფგენის საქმე, ციტირებულ ზემოთ, § 116).

75. მოცემულ საქმეში მომჩივანთა მიერ დაზარალებულის სტატუსის შესაძლო დაკარგვის საკითხი რამდენიმე პოლიციელის გასამართლების საფუძველზე მჭიდროდ არის დაკავშირებული მათი შვილის მკვლელობის საქმეზე გამოძიების ეფექტურობის საკითხთან. ამრიგად, სასამართლო მიზანშეწონილად მიიჩნევს, შეუერთოს ეს საკითხი მომჩივანთა საჩივრის არსებით მხარეს კონვენციის მე-2 მუხლის საპროცესო ასპექტის შესაბამისად (შეადარეთ, მაგალითად, საქმე „პეტროვიჩი სერბეთის წინააღმდეგ“, N 40485/08, §§ 64 და 65, 2014 წლის 15 ივლისი; საქმე „ქულაჰი და ქოიუნჯუ თურქეთის წინააღმდეგ“, N 24827/05, § 35, 2013 წლის 23 აპრილი; საქმე „დიმიტროვა და სხვები ბულგარეთის წინააღმდეგ“ N 44862/04, § 67, 2011 წლის 27 იანვარი; და საქმე „ოზჯანი და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ“, N 18893/05, §55, 2010 წლის 20 აპრილი).

76. შემდგომში სასამართლო აღნიშნავს, რომ საჩივრის ეს ნაწილი არც აშკარად დაუსაბუთებელია კონვენციის 35(3)(a)-ე მუხლის მნიშვნელობის ფარგლებში და არც მიუღებელია რომელიმე სხვა საფუძვლით. აქედან გამომდინარე, ის მისაღებად უნდა ჩაითვალოს.

B. საქმის არსებითი მხარე

77. იმის გათვალისწინებით, რომ კონვენციის მე-2 მუხლის საპროცესო ასპექტის შესაბამისად მომჩივანთა დაზარალებულის სტატუსის საკითხი შეუერთდა მათი საჩივრის არსებით მხარეს, რომელიც ეხებოდა მათი შვილის გარდაცვალების სავარაუდოდ არაეფექტურ შიდა გამოძიებას, სასამართლო მიზანშეწონილად მიიჩნევს, დაიწყოს საჩივრის არსებითი მხარის განხილვა უკანასკნელ საჩივართან ერთად.

1. რაც შეეხება იმას, იყო თუ არა ეფექტური ზ.ვ.-ს მკვლელობის გამოძიება

(a) მომჩივანთა არგუმენტები

78. მომჩივნები ძირითადად მიუთითებდნენ სხვადასხვა ხარვეზზე, რომელიც საფუძვლად ედო თავდაპირველ გამოძიებას, რომელიც ჩატარდა მათი შვილის გარდაცვალების ფაქტზე 2006 წლის 5 მაისიდან 2007 წლის 20 აპრილამდე პერიოდში (იხ. ზემოთ, პარაგრაფები 10-14). ისინი ამტკიცებდნენ, რომ თავდაპირველმა გამოძიებამ არ დააკმაყოფილა მიუკერძოებლობისა და დამოუკიდებლობის მოთხოვნები, რადგან პირველივე საგამოძიებო ღონისძიებები ჩაატარა კრიმინალური პოლიციის განყოფილებამ, შინაგან საქმეთა სამინისტროს იმავე განყოფილებამ, რომლის პოლიციელებსაც უშუალოდ ჰქონდათ შეხება მათი შვილის მკვლელობასთან. მომჩივნები შემდგომში ჩიოდნენ, რომ მას შემდეგ, რაც გამოძიება გადავიდა თბილისის საქალაქო პროკურატურაში, ამ უკანასკნელმა ორგანომ გააგრძელა გამოძიება. მას მუდმივად შეჰყავდა შეცდომაში მომჩივნები და თვალს ხუჭავდა იმ მტკიცებულებებზე, რომლებიც ამტკიცებდა, რომ პოლიციის მიმართულებით ზ.ვ.-ს მანქანის მგზავრებს არცერთი გასროლა არ განუხორციელებიათ და რომ რამდენიმე პოლიციელის, მაგ., ი.ფ.-ის, გ.ც.-ისა და ლ.ბ.-ის ქმედებები აშკარად შეიცავდა განზრახ მკვლელობის ნიშნებს. მომჩივნები ასევე ჩიოდნენ, რომ ისინი არ მონაწილეობდნენ თავდაპირველ სისხლის სამართლის გამოძიებაში მნიშვნელოვნად და რომ ამ გამოძიების საჯარო შემოწმება ასევე შეზღუდული იყო.

79. რაც შეეხება სისხლის სამართლის გამოძიების ხელახლა დაწყებას, რომელიც ოფიციალურად განახლდა 2012 წლის 14 დეკემბერს (იხ. ზემოთ, პარაგრაფი 23), მომჩივნებმა განაცხადეს, რომ ეს საქმისწარმოება არ იყო ეფექტური, რადგან საგამოძიებო ზომები გაუმართლებლად იყო გაჭიანურებული დროში და რადგან თავდაპირველი გამოძიების მსგავსად, ისინი არ მონაწილეობდნენ საქმისწარმოებაში, როგორც დაზარალებულები. შიდასახელმწიფოებრივი კანონმდებლობის შესაბამისად დაზარალებულის აუცილებელი სტატუსის არარსებობის გამო, მომჩივნებმა ვერ შეძლეს მიჰყოლოდნენ ვერც ამ გამოძიების პროგრესის და ვერც რაიმე მნიშვნელოვანი გავლენა ვერ მოახდინეს მის მიმდინარეობაზე სხვადასხვა საპროცესო უფლებების გამოყენებით (იხ. ზემოთ, პარაგრაფი 60). მომჩივნებს არანაირი კომენტარი არ გაუკეთებიათ განახლებული გამოძიების შედეგზე – 2015 წლის 30 ოქტომბრის გადაწყვეტილება, რომელიც შესაბამის პოლიციელებს დამნაშავედ ცნობდა მათი შვილის მკვლელობაში და დაკავშირებულ სხვა დანაშაულებრივ ქმედებებში (იხ. ზემოთ, პარაგრაფები 23-50).

(b) სასამართლოს შეფასება

(i) ზოგადი პრინციპები

80. მართლსაწინააღმდეგო ან საეჭვო გარემოებაში გარდაცვალების ფაქტის ეფექტური გამოძიების ვალდებულება მტკიცედ არის გამყარებული პრეცედენტულ სამართალში. ვალდებულებიდან გამომდინარე მოთხოვნების განხილვისას აუცილებელია გვახსოვდეს, რომ ასეთი გამოძიების აუცილებელ მიზანს წარმოადგენს იმ შიდასახელმწიფოებრივი კანონმდებლობის ეფექტური განხორციელების უზრუნველყოფა, რომელიც იცავს სიცოცხლის უფლებას, ხოლო იმ საქმეებში, რომლებშიც საუბარია სახელმწიფო წარმომადგენლებსა და ორგანოებზე, მათი პასუხისმგებლობის საკითხის დაყენება იმ გარდაცვალებებისთვის, რომლებიც მათი პასუხისმგებლობის ქვეშ დადგა. მაშინაც კი, თუ წარმოიქმნება სირთულეები, რომლებიც ხელს უშლის გამოძიების პროგრესს კონკრეტულ სიტუაციაში, ხელისუფლების ორგანოების მხრიდან სწრაფი რეაგირება მნიშვნელოვანია საზოგადოების ნდობის შესანარჩუნებლად კანონის უზენაესობის დაცვის მიმართ და რაიმე სახის არალეგალური ქმედების თავიდან აცილების მიზნით (იხ. საქმე „ბრეკნელი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ“, N 32457/04, § 65, 2007 წლის 27 ნოემბერი, დამატებითი მითითებებით).

81. კონვენციის მე-2 მუხლის მოთხოვნებთან შესაბამისობის მიზნით, გამოძიება ეფექტური უნდა იყოს იმ თვალსაზრისით, რომ მის საფუძველზე შესაძლებელი გახდეს შესაბამისი ფაქტების დადგენა და დამნაშავე პირების გამოვლენა და დასჯა. ეს არის ვალდებულება არა შედეგების, არამედ საშუალებების თვალსაზრისით. ხელისუფლების ორგანოებმა უნდა გადადგან მათთვის ხელმისაწვდომი გონივრული ნაბიჯები ინციდენტთან დაკავშირებული მტკიცებულებების უზრუნველსაყოფად, მათ შორის, როგორიცაა თვითმხილველთა ჩვენებები, სასამართლო ექსპერტიზის და საჭიროების შემთხვევაში, გაკვეთის შედეგები, რომელიც იძლევა სხეულის დაზიანების სრულ და ზუსტ ჩანაწერს და კლინიკური დასკვნის ობიექტურ ანალიზს, მათ შორის, სიკვდილის მიზეზს. სწრაფი და გონივრული გამოკვლევა მოცემულ კონტექსტში არის უპირობო (იხ. საქმე „რამსაჰაი და სხვები ნიდერლანდების წინააღმდეგ“ [GC], N 52391/99, § 324, ECHR 2007‑II; საქმე „ანგუელოვა ბულგარეთის წინააღმდეგ“ N 38361/97, 139 §, ECHR 2002‑IV; და საქმე „შილიჰი სლოვენიის წინააღმდეგ“ [ GC], N 71463/01, § 195, 2009 წლის 9 აპრილი).

82. გამოძიებაზე პასუხისმგებელი პირები დამოუკიდებელი უნდა იყვნენ მოვლენებში ჩართული ან შესაძლო ჩართული ნებისმიერი პირისგან. ეს ნიშნავს არა მხოლოდ იერარქიული ან ინსტიტუციური კავშირის არარსებობას, არამედ პრაქტიკულ დამოუკიდებლობასაც (იხ. საქმე „ალიევი და გაჯიევა რუსეთის წინააღმდეგ“ N 11059/12, § 96, 2016 წლის 12 ივლისი). უფრო მეტიც, გამოძიება ხელმისაწვდომი უნდა იყოს დაზარალებულის ოჯახის წევრებისთვის იმდენად, რამდენადაც ამას საქმე მოითხოვს, რათა მოხდეს მათი ლეგიტიმური ინტერესების დაცვა. ასევე უნდა არსებობდეს გამოძიების მსვლელობის მიმდინარეობის საზოგადოებრივი კონტროლის ელემენტები, რომელთა ხარისხი შეიძლება განსხვავებული იყოს საქმეების მიხედვით (იხ., მაგალითად, საქმე „ჰიუ ჯორდანი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ“, N 24746/94, § 109, 2001 წლის 4 მაისი). გარდა ამისა, გამოძიების შედეგად მიღებული დასკვნები უნდა ეფუძნებოდეს ყველა შესაბამისი შემადგენელი ელემენტის საფუძვლიან, ობიექტურ და მიუკერძოებელ ანალიზს. გამოძიების აშკარა ხაზიდან გადახვევა მნიშვნელოვან ზიანს აყენებს გამოძიების შესაძლებლობას, დაადგინოს საქმის გარემოებები და საჭიროების შემთხვევაში, გამოავლინოს პასუხისმგებელი პირები (იხ. მუსტაფა თუნჩისა და ფეჯირე თუნჩის საქმე, ციტირებული ზემოთ, § 175).

83. მიუხედავად ამისა, შემოწმების ხასიათი და ხარისხი, რომელიც აკმაყოფილებს გამოძიების ეფექტურობის მინიმალურ ზღვრულ მნიშვნელობას, დამოკიდებულია კონკრეტული საქმის გარემოებებზე. შეუძლებელია სიტუაციების (რომლებიც შეიძლება წარმოიშვას) მრავალფეროვნების დაყვანა საგამოძიებო მოქმედებების შიშველ სიამდე ან სხვა გამარტივებული კრიტერიუმებამდე (იხ. საქმე „ველიკოვა ბულგარეთის წინააღმდეგ“ N 41488/98, § 80, ECHR 2000-VI). გასათვალისწინებელია ისიც, რომ მე-2 მუხლი არ აკისრებს ვალდებულებას გამომძიებელ ორგანოებს, დააკმაყოფილონ ნათესავის მიერ გამოძიების მსვლელობისას გაკეთებული კონკრეტული საგამოძიებო ღონისძიების ყოველი მოთხოვნა (იხ. რამსაჰაისა და სხვების საქმე, ციტირებული ზემოთ, § 348 და საქმე „ველჩეა და მაზარე რუმინეთის წინააღმდეგ“, N 64301/01, § 113, 2009 წლის 1 დეკემბერი).

84. თუ ამან გამოიწვია საქმისწარმოების დაწყება ეროვნულ სასამართლოებში, მაშინ საქმისწარმოება, მთლიანობაში, მათ შორის, სასამართლო განხილვის ეტაპზე, უნდა აკმაყოფილებდეს კანონის მეშვეობით სიცოცხლის დაცვის პოზიტიურ ვალდებულებას. მიუხედავად იმისა, რომ არ არსებობს აბსოლუტური ვალდებულება, რომ ყველა სასამართლო დევნა დასრულდეს მსჯავრდადებით ან კონკრეტული სასჯელის გამოტანით, ეროვნულმა სასამართლოებმა არავითარ შემთხვევაში არ უნდა დაუშვან სიცოცხლისთვის საშიში დანაშაულებრივი ქმედებების დაუსჯელად დატოვება. ამრიგად, სასამართლოს ამოცანა მდგომარეობს იმაში, რომ განიხილოს, შეიძლება თუ არა, ჩაითვალოს, რომ სასამართლოებმა თავიანთი დასკვნების გამოტანისას საქმე საფუძვლიანად შეისწავლეს კონვენციის მე-2 მუხლის მოთხოვნების შესაბამისად და რამდენად საფუძვლიანად, რათა არ შეილახოს არსებული სასამართლო სისტემის შემაკავებელი ეფექტი და იმ როლის მნიშვნელობა, რომელიც მან უნდა ითამაშოს სიცოცხლის უფლების დარღვევის აღკვეთაში (იხ., მაგალითად, საქმე „ ჯულიანი და გაჯიო იტალიის წინააღმდეგ“ [GC], N 23458/02, § 306, ECHR 2011 (ამონარიდები) და ენუქიძისა და გირგვლიანის საქმე, ციტირებული ზემოთ, § 242). მიუხედავად იმისა, რომ სასამართლო არსებითად ენდობა ეროვნული სასამართლოების შესაბამის არჩევანს სანქციებისა, სახელმწიფო წარმომადგენლების მიერ ჩადენილი მკვლელობისთვის, მან მაინც უნდა განახორციელოს განხილვის უფლებამოსილება და ჩაერიოს მოქმედების სიმძიმესა და დაკისრებულ სასჯელს შორის აშკარა დისპროპორციის შემთხვევებში (იხ., საქმე „არმანი და სილვა გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ“ [GC], N 5878/08, § 238, 2016 წლის 30 მარტი).

85. მიუხედავად იმისა, რომ მკვლელობაზე პასუხისმგებელი პირების იდენტიფიცირება, დასჯა და მომჩივნისთვის კომპენსაციის გადაცემა მნიშვნელოვანი კრიტერიუმია იმის შეფასებისას, შეასრულა თუ არა სახელმწიფომ მე-2 მუხლით გათვალისწინებული ვალდებულება (იხ., სხვა წყაროებს შორის, საქმე „ფედინა უკრაინის წინააღმდეგ“, N 17185/02, §§ 66-67, 2010 წლის 2 სექტემბერი), სასამართლოში უკვე წარდგენილი საქმეების უმრავლესობაში დარღვევის დადასტურება უმეტესწილად ემყარებოდა არაგონივრული შეფერხებების არსებობას და ხელისუფლების მხრიდან გულგრილ დამოკიდებულებას საქმისწარმოებისას, მიუხედავად მათი საბოლოო შედეგისა (იხ., მაგალითად, საქმე „მერკულოვა უკრაინის წინააღმდეგ“, N 21454/04, § 51, 2011 წლის 3 მარტი, დამატებითი მითითებებით).

86. დაბოლოს, სასამართლო მიზანშეწონილად მიიჩნევს, გაიმეოროს, რომ როდესაც საქმე ეხება ფაქტების დადგენას და მისი როლის სუბსიდიარული ხასიათის გათვალისწინებით, ის ფრთხილად უნდა იყოს ფაქტების დადგენისას პირველი ინსტანციის ტრიბუნალის როლის შესრულებისას, თუ ეს გარდაუვალი არაა კონკრეტული საქმის გარემოებებთან მიმართებით. თუ ადგილი ჰქონდა ეროვნულ საქმისწარმოებას, სასამართლოს ამოცანა არ არის ფაქტების საკუთარი შეფასება ჩაანაცვლოს ეროვნული სასამართლოს შეფასებით, ხოლო ეს უკანასკნელი ვალდებულია, დაადგინოს ფაქტები მის ხელთ არსებული მტკიცებულებების საფუძველზე. მიუხედავად იმისა, რომ სასამართლო არ არის შეზღუდული ეროვნული სასამართლოების დასკვნებით და თავისუფლად შეუძლია საკუთარი შეფასების გაკეთება მის ხელთ არსებული ყველა მასალის გათვალისწინებით, ჩვეულებრივ გარემოებებში მას სჭირდება უტყუარი ელემენტები, რომლებიც მას აიძულებს, გამოეყოს ეროვნული სასამართლოების მიერ ფაქტების შესახებ გაკეთებულ დასკვნებს (იხ., მაგალითად, მუსტაფა თუნჩისა და ფეჯირე თუნჩის საქმე, ციტირებულ ზემოთ, § 182).

(ii) ზემოაღწერილი პრინციპების გამოყენება მოცემულ საქმეში

87. სასამართლო აღნიშნავს, რომ პირველი საგამოძიებო ღონისძიებები ჩატარდა 2006 წლის 2 მაისის პოლიციის ოპერაციის დასრულებისთანავე. ისინი შინაგან საქმეთა სამინისტროს კრიმინალური პოლიციის განყოფილების იმავე ოფიცრებმა ჩაატარა, რომლებიც მონაწილეობდნენ ამ ოპერაციაში. ამ ოფიცრების მიერ 2006 წლის 2 მაისიდან 5 მაისამდე შეგროვებული მტკიცებულებები მოგვიანებით გამოიყენა ბრალდების მხარემ, პოლიციის მიერ ძალის გამოყენების პროპორციულობის გამოძიების პირველივე ეტაპზე (იხ. ზემოთ, პარაგრაფები 8 და 10). აღნიშნულის გათვალისწინებით სასამართლო მიიჩნევს, რომ შინაგან საქმეთა სამინისტროს შესაბამისი ოფიცრების მიერ გადადგმულმა პირველმა და გადამწყვეტმა საგამოძიებო ნაბიჯებმა აშკარად ვერ დააკმაყოფილა დამოუკიდებლობის და მიუკერძოებლობის აუცილებელი მოთხოვნები და ამ პროცედურული ხარვეზების გამო ვერ მოხერხდა გამოძიების შემდგომი განვითარება (იხ., მაგალითად, ენუქიძისა და გირგვლიანის საქმე, ციტირებული ზემოთ, §§ 245-49; ოზკანისა და სხვების საქმე, ციტირებული ზემოთ, §§ 65 და 66; და საქმე „კოლევი ბულგარეთის წინააღმდეგ“, N 1108/02, §§ 208 და 212, 2009 წლის 5 ნოემბერი).

88. რაც შეეხება თავდაპირველ გამოძიებას მას შემდეგ, რაც ის 2006 წლის 5 მაისს გადაიბარა თბილისის საქალაქო პროკურატურამ, სასამართლო აღნიშნავს, რომ ერთ-ერთი ყველაზე სერიოზული ხარვეზი იყო ის, რომ ამ უკანასკნელ ორგანოს არ სურდა მომჩივანთა ჩართვა და ამით მათთვის საშუალების მიცემა, დაუბრკოლებლად ესარგებლათ მსხვერპლის მოთხოვნილი სტატუსით. ამ უკანასკნელი საპროცესო მდგომარეობის გარეშე მომჩივნებმა ვერც კი შეძლეს პროკურატურის მიერ გამოძიების შეწყვეტის სასამართლოში გასაჩივრება (იხ. ზემოთ, პარაგრაფები 14 და 15). სასამართლო ასევე აღნიშნავს, რომ პროკურატურამ ვერ გაითვალისწინა ორი დამოუკიდებელი მოწმის განცხადება, რომლებმაც დაადასტურეს, რომ ზ.ვ.-ს მანქანაში მყოფ მგზავრებს პოლიციისთვის შეიარაღებული წინააღმდეგობა არასდროს გაუწევიათ. თუმცა, ამ უკანასკნელი ფაქტის სათანადო შეფასება აუცილებელი იყო პოლიციის მიერ ძალის გამოყენების პროპორციულობასთან დაკავშირებული ობიექტური დასკვნების გამოსატანად. ეს მოსაზრებები საკმარისია სასამართლოსთვის, რათა დაასკვნას, თუნდაც სხვა შესაბამისი გარემოებების გამორკვევის გარეშე, რომ თბილისის საქალაქო პროკურატურის მიერ ჩატარებული თავდაპირველი გამოძიების ნაწილს აშკარად არ გააჩნდა აუცილებელი სიღრმე, ობიექტურობა და როგორც შემდგომ განახლებული გამოძიების შედეგებმა გამოავლინა, სამართლიანობა (შეადარეთ, შესაბამისი ცვლილებების გათვალისწინებით, ენუქიძისა და გირგვლიანის საქმე, ციტირებულნი ზემოთ, §§ 250-58 და საქმე „მედოვა რუსეთის წინააღმდეგ“, N 25385/04, § 109, 2009 წლის 15 იანვარი).

89. სასამართლო აღიარებს, რომ მას შემდეგ რაც 2006 წლის 2 მაისის პოლიციის ოპერაციასთან დაკავშირებული სისხლის სამართლის გამოძიება 2012 წლის 12 დეკემბერს განახლდა, 2015 წლის 30 ოქტომბერს შინაგან საქმეთა სამინისტროს ხუთ მაღალჩინოსანს მსჯავრი დაედო ამ ინციდენტთან დაკავშირებით ან ორმაგ დამამძიმებელ გარემოებაში მკვლელობისთვის, ან არამართლზომიერი ქმედების ჩადენისთვის, ან სამართალწარმოებისთვის ხელის შეშლისთვის (იხ. ზემოთ, პარაგრაფი 46). თუმცა, სასამართლო არ არის დარწმუნებული, რომ განახლებული სისხლის სამართლის გამოძიების შედეგი სათანადო ანაზღაურება ვერ იქნება მომჩივნებისთვის. მომჩივანთა შვილის დამამძიმებელ გარემოებაში მკვლელობის ფაქტის დაგვიანებით აღიარება, მკვლელობიდან ცხრა წლის გასვლის შემდეგ, საგამოძიებო ორგანოების მხრიდან სრული უმოქმედობის მნიშვნელოვან პერიოდებთან ერთად (იხ. ზემოთ, 14, 17 და 19‑34 პარაგრაფები), აშკარად წარმოადგენდა სამართლიანობის აღსრულების გაჭიანურებას. სასამართლო იმეორებს, რომ ხშირად სამართლიანობის აღსრულების შეფერხება შედეგად იძლევა სამართლიანობის აღსრულების უარყოფას (შეადარეთ, საქმე „ლოპატინი და მედვედსკი უკრაინის წინააღმდეგ“, N 2278/03 და 6222/03, § 75, 2010 წლის 20 მაისი), რადგან უმოქმედობა და ხელისუფლების მხრიდან საქმისწარმოებისას გამოჩენილი გულგრილი დამოკიდებულება გამოძიებას არაეფექტურს ხდის მისი საბოლოო შედეგის მიუხედავად (შეადარეთ, შილიჰის საქმე, ციტირებული ზემოთ, § 211; მერკულოვას საქმე, ციტირებული ზემოთ, §§ 52-62; საქმე „სანდრუ და სხვები რუმინეთის წინააღმდეგ“, N 22465/03, §§ 73 და 77-80, 2009 წლის 8 დეკემბერი; საქმე „დვორაჩეკი და დვორაჩკოვა სლოვენიის წინააღმდეგ“, N 30754/04, § 70, 2009 წლის 28 ივლისი; საქმე „აგაჩე და სხვები რუმინეთის წინააღმდეგ“, N 2712/02, §§ 79-84, 2009 წლის 20 ოქტომბერი; და საქმე „მოისიეიევი პოლონეთის წინააღმდეგ“, N 11818/02 , §§ 57-58, 2009 წლის 24 მარტი).

90. ამასთან დაკავშირებით სასამართლო ასევე მნიშვნელობას ანიჭებს იმ ფაქტს, რომ სახალხო დამცველის მიერ 2009 წლის 8 სექტემბერს გაკეთებული ოფიციალური მოთხოვნის მიუხედავად, რომ პროკურატურას განეახლებინა 2006 წლის 2 მაისის პოლიციის ოპერაციასთან დაკავშირებული გამოძიება ამ გამოძიების თავდაპირველი დასკვნების აშკარა არადამაჯერებლობის გამო (იხ. ზემოთ, პარაგრაფი 17), ამ ორგანომ 2012 წლის 14 დეკემბრამდე არაფერი მოიმოქმედა. თუმცა, გამოძიების უკანასკნელი თარიღით განახლების შემდეგ სასამართლო აღნიშნავს, რომ სწორედ პირველი მომჩივანი იყო ის, ვინც დაზარალებულის შესაბამისი სტატუსის არარსებობის შემთხვევაშიც კი, გამოძიების ტვირთს თავის თავზე იღებდა სხვადასხვა საკვანძო მოწმეთა გამოკითხვითა და სხვა მტკიცებულებების შეგროვებით საკმაოდ დიდი ხნის განმავლობაში (იხ. ზემოთ, პარაგრაფები 19-34 და შეადარეთ, მაგალითად, შილიჰის საქმე, ციტირებული ზემოთ, §§ 201 და 209). გამოძიების განახლების შემდეგ და იმ ფაქტის მიუხედავად, რომ უკვე არსებობდა ძირითადი მტკიცებულებები, რომლებიც ამხელდა პოლიციელებს მომჩივნების შვილის მიმართ ლეტალური ძალის გამოყენებაში, შესაბამის შიდასახელმწიფოებრივ ორგანოებს მაინც თითქმის სამი წელი დასჭირდათ გამოძიების შესაწყვეტად და საქმის სასამართლოსთვის გადასაცემად (შეადარეთ, შესაბამისი ცვლილებების გათვალისწინებით, აგაჩესა და სხვების საქმე, ციტირებული ზემოთ, § 79 და სანდრუსა და სხვების საქმე, ციტირებული ზემოთ, § 74). ამასთან დაკავშირებით უნდა აღინიშნოს, რომ ნაწილობრივ სწორედ თავად პირველი მომჩივნის მიერ შეგროვებული მტკიცებულებების საფუძველზე მოხდა მისი შვილის მკვლელობაში ბრალდებულთა დასჯა (იხ. ზემოთ, პარაგრაფი 36). მიუხედავად იმისა, რომ ეს საკითხი აშკარად არ ხვდება წინამდებარე საჩივრის ფარგლებში, სასამართლო მაინც აღნიშნავს, რომ როგორც ეს შესაბამისი ეროვნული სასამართლოების მიერ იქნა დადგენილი (იხ. ზემოთ, პარაგრაფები 54 და 58), პირველი მომჩივნის მკვლელობა – მისი შვილის საფლავზე ჩამონტაჟებული ასაფეთქებელი მოწყობილობის აფეთქების საშუალებით – განპირობებული იყო მისი უწყვეტი საზოგადოებრივი საქმიანობით, რომელიც მიზნად ისახავდა 2006 წლის 2 მაისს ზ.ვ.-ს მკვლელობაზე პასუხისმგებელი პოლიციელების ქმედებების გამოაშკარავებას. საგამოძიებო როლის მორგებით, რაც, ჩვეულებრივ, შესაბამისი ორგანოების პასუხისმგებლობა იყო, პირველმა მომჩივანმა საკუთარი თავი შურისძიების თითქმის კონკრეტული რისკის ქვეშ დააყენა. სასამართლო ხაზს უსვამს, რომ მოცემული საქმის ტრაგიკული განვითარება კიდევ ერთი ნათელი მაგალითია იმისა, თუ რამდენად გამანადგურებელი შეიძლება იყოს შედეგები შესაბამისი სახელმწიფო ორგანოების მხრიდან, რომლებიც იძიებენ სიცოცხლისთვის საშიშ დანაშაულებს, პასუხისმგებლობის არარსებობის შემთხვევაში, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც საპოლიციო კორუფციაა ჩართული (შეადარეთ, შესაბამისი ცვლილებების გათვალისწინებით, ენუქიძისა და გირგვლიანის საქმე, ციტირებული ზემოთ, §§ 276 და 277).

91. კიდევ ერთი მიზეზი, რის გამოც განახლებული გამოძიება ვერ ჩაითვლება საკმარისად ეფექტურად, მიუხედავად ხუთი პოლიციელის მსჯავრდადებისა, არის ის, რომ როგორც პირველი გამოძიების მსვლელობისას, მეორე მომჩივანმა ვერც ამჯერად მიიღო დაზარალებულის სტატუსი, არ დასწრებია სასამართლო საქმისწარმოებას და ვერ გამოიყენა ამ სტატუსთან დაკავშირებული სხვადასხვა ძირითადი საპროცესო უფლება (იხ. ზემოთ, პარაგრაფი 60; და შეადარეთ, მაგალითად, საქმე „მინდაძე და ნემსიწვერიძე საქართველოს წინააღმდეგ“, N 21571/05, § 108, 2017 წლის 1 ივნისი; დიმიტროვასა და სხვების საქმე, ციტირებული ზემოთ, §§ 87 და 88; და საქმე „ტრუფინი რუმინეთის წინააღმდეგ“, N 3990/04, § 52, 2009 წლის 20 ოქტომბერი; და პირიქით, თუნჩისა და ფეჯირე თუნჩის საქმე, ციტირებული ზემოთ, §§ 213-15). შესაბამისი შიდასახელმწიფოებრივი კანონმდებლობისა და პრაქტიკის თანახმად, ვინაიდან მეორე მომჩივანმა ვერ შეძლო, მონაწილეობა მიეღო სასამართლო განხილვაში მისი მეუღლის გარდაცვალების შემდეგ, მისთვის შეუძლებელი გახდა, მათ შორის, ჩვენების მიცემა ეროვნული სასამართლოების წინაშე დანაშაულის ჩადენით გამოწვეული შფოთვისა და ტკივილის ხარისხის შესახებ, რაც მას დაეხმარებოდა დამნაშავეებისგან სამოქალაქო კომპენსაციის მისაღებად მიმართულ, შემდგომ და ცალკეულ საპროცესო მოქმედებებში (იხ. ამასთან დაკავშირებით, სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 57-ე მუხლის პირველი ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტი და სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 309¹⁷-ე მუხლის მე-2 ნაწილი, ციტირებული ზემოთ, პარაგრაფები 60 და 62). სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, მეორე მომჩივნის სასამართლო პროცესზე დასწრების შეუძლებლობამ შეაფერხა ადეკვატური კომპენსაციის მოთხოვნისა და მოპოვების შესაძლებლობა იმ ზიანისთვის, რომელიც მას და მის გარდაცვლილ მეუღლეს მიადგა პოლიციის მიერ მათი შვილის მკვლელობის შედეგად (იხ. ზემოთ, 74-ე პარაგრაფის ბოლოს ციტირებული მითითებები და ასევე საქმე „იეთერი თურქეთის წინააღმდეგ“, N 33750/03, § 58, 2009 წლის 13 იანვარი).

92. როგორც ზემოთაა აღნიშნული (იხ. ზემოთ, 84-ე პარაგრაფის ბოლოს), მიუხედავად იმისა, რომ ეროვნულ სასამართლოებს არსებითი ნდობა აქვთ ცუდი მოპყრობისა და მკვლელობისთვის სანქციების შერჩევისას, სასამართლო უნდა ჩაერიოს, როცა აშკარა დისპროპორციაა სახელმწიფო წარმომადგენლების მიერ ჩადენილი ქმედების სერიოზულობასა და დაკისრებულ სასჯელს შორის. ეს აუცილებელია საზოგადოების ნდობის შესანარჩუნებლად, კანონის უზენაესობის დაცვის უზრუნველსაყოფად და სახელმწიფო წარმომადგენლების მიერ ჩადენილი უკანონო ქმედებების მიმართ ნებისმიერი სახით ტოლერანტობის გამოჩენის ან მათთან შეთქმულების აღსაკვეთად (შეადარეთ, მაგალითად, საქმეს „ბექთაში და ოზალპი თურქეთის წინააღმდეგ“, N 10036/03, § 50, 2010 წლის 20 აპრილი და ნიკოლოვასა და ველიჩკოვას საქმე, ციტირებული ზემოთ, § 61). წინამდებარე საქმეში, მიუხედავად იმისა, რომ შიდასახელმწიფოებრივი კანონმდებლობა პირველი ინსტანციის სასამართლოს უფლებას აძლევდა, გამოეტანა უმაღლესი სასჯელი – ან ოცი წლით თავისუფლების აღკვეთა, ან სამუდამო პატიმრობა – მან თავდაპირველად გამოიტანა თექვსმეტი წლით თავისუფლების აღკვეთის განაჩენი მომჩივნების შვილის დამამძიმებელ გარემოებაში მკვლელობისთვის (სამოქალაქო კოდექსის 109-ე მუხლი, ციტირებული ზემოთ, პარაგრაფი 64). გარდა ამისა, ამ განაჩენის გამოტანისას პირველი ინსტანციის სასამართლომ აშკარად იცოდა, რომ ეს სასჯელები არ იყო რეალური, რადგან ისინი ერთი მეოთხედით შემცირებას ექვემდებარებოდა 2012 წლის 28 დეკემბრის ამნისტიის კანონის მე-16 ნაწილის ავტომატური გამოყენების შესაბამისად (იხ. ზემოთ, პარაგრაფები 46 და 67). სასამართლო წუხს, რომ შიდასახელმწიფოებრივმა კანონმდებელმა ამნისტიის შესახებ კანონის მიღებისას აშკარად არ დაუთმო საკმარისი ყურადღება პოლიციის მიერ სამსახურებრივი ქმედების სერიოზული გადაცდენის უკომპრომისო სიმკაცრით დასჯის აუცილებლობას. ამასთან დაკავშირებით სასამართლო იმეორებს, რომ, როდესაც ასამართლებენ სახელმწიფოს წარმომადგენელს, კერძოდ, სამართალდამცავს, ისეთი დანაშაულისთვის, რომელიც არღვევს კონვენციის მე-2 მუხლს, ამნისტიის ან შეწყალების ამოქმედება დაუშვებელი უნდა იყოს (შეადარეთ, მრავალ სხვათა შორის, საქმე „ნინა კუცენკო უკრაინის წინააღმდეგ“, N 25114/11, § 149, 2017 წლის 18 ივლისი; იეთერის საქმე, ციტირებული ზემოთ, § 70; და საქმე „ალი და აიშე დურანი თურქეთის წინააღმდეგ“, N 42942/02, § 69, 2008 წლის 8 აპრილი). მართლაც, სასამართლო მოელის, რომ ასეთი სერიოზული, სიცოცხლისთვის საფრთხის შემცველი დანაშაულების ჩადენისთვის სახელმწიფოები უფრო მკაცრნი იქნებიან თავიანთი სამართალდამცავების დასჯისას, ვიდრე სხვა ჩვეულებრივ დამნაშავეებთან მიმართებით, ვინაიდან საქმე ეხება არა მხოლოდ დამნაშავეების ინდივიდუალურ, სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის საკითხს, არამედ სახელმწიფოს მოვალეობას, ებრძოლოს დაუსჯელობის გრძნობას, რომლითაც, როგორც შეიძლება დამნაშავეები თვლიდნენ, სარგებლობენ ისინი თავიანთი თანამდებობიდან გამომდინარე, ასევე, შეინარჩუნოს საზოგადოების ნდობა პატივისცემა სამართალდამცავი სისტემის მიმართ (იხ. ენუქიძისა და გირგვლიანის საქმე, ციტირებული ზემოთ, § 274 და, შესაბამისი ცვლილებების გათვალისწინებით, ნიკოლოვასა და ველიჩკოვას საქმე, ციტირებული ზემოთ, § 63).

93. სასამართლო ასევე აღნიშნავს, რომ შედარებით ნაკლებად მძიმე დანაშაულისთვის ნასამართლევი დანარჩენი სამი პოლიციელისაგან განსხვავებით, ზ.ვ.-ს მანქანის ორი მგზავრის დამამძიმებელ გარემოებაში მკვლელობისთვის დამნაშავედ ცნობილ ორ პოლიციელს შიდა სასამართლოებმა არ აუკრძალეს საჯარო სამსახურში მსახურება (იხ. ზემოთ, პარაგრაფი 46). სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ორ მსჯავრდადებულ ყოფილ პოლიციელს პოტენციურად შეუძლია, შეუერთდეს მოპასუხე სახელმწიფოს სამართალდამცავ სისტემას მას შემდეგ, რაც ისინი თორმეტწლიან სასჯელს მოიხდიან. ამასთან დაკავშირებით სასამართლო ხაზს უსვამს, რომ პრინციპში, ეს იქნებოდა სრულიად შეუსაბამო და საზოგადოებისთვის გაგზავნილი არასწორი სიგნალი, თუკი ამ ძალიან სერიოზული დანაშაულის ჩამდენი პირები შეინარჩუნებენ უფლებას, რომ მომავალში დაიკავონ თანამდებობა (იხ. ენუქიძისა და გირგვლიანის საქმე, ციტირებულნი ზემოთ, § 274; საქმე „თურქმენი თურქეთის წინააღმდეგ“, N 43124/98, § 53, 2006 წლის 19 დეკემბერი; და საქმე „აბდულსამეთ იამანი თურქეთის წინააღმდეგ“, N 32446/96, §55, 2004 წლის 2 ნოემბერი). ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით სასამართლო ასკვნის, რომ იმ ორი პოლიციელის მიმართ გამოტანილი სასჯელი, რომელმაც მოკლა მომჩივნების ვაჟი და მისი მეგობარი განსაკუთრებულად დამამძიმებელ გარემოებაში,– ბოროტი განზრახვით, რომ სამართალდამცავი მანქანა გამოეყენებინა ამ უნიკალური მიზნის მისაღწევად – არ არის სრულად ადეკვატური სასჯელი ამ დანაშაულის ჩადენისთვის.

94. ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით სასამართლო მიიჩნევს, რომ 2006 წლის 2 მაისის პოლიციის ოპერაციასთან დაკავშირებით პოლიციის ხუთი ოფიცრის გასამართლების მიუხედავად დადასტურდა, რომ ზ.ვ.-ს მკვლელობისთვის გამოყენებული სისხლის სამართლის სისტემა არ ყოფილა სრულყოფილი და არ შეიძლება ითქვას – გამოძიების თავდაპირველი ხარვეზებისა და ამკრძალავი გაჭიანურების, განმცხადებლების სამართალწარმოებაში ჩართვის უუნარობისა და ორი სახელმწიფო წარმომადგენლის მიმართ, რომლებმაც ჩაიდინეს ორმაგი მკვლელობა დამამძიმებელ გარემოებებში, ეროვნული სასამართლოების მიერ ადეკვატური სასჯელს არგამოყენების გამო – რომ მას ჰქონდა საკმარისი შემაკავებელი ეფექტი მომავალში მსგავსი დანაშაულებრივი ქმედებების თავიდან ასაცილებლად (იხ. ქულაჰისა და ქოიუნჯუს საქმე, ციტირებული ზემოთ, § 42 და 43; იეთერის საქმე, ციტირებული ზემოთ, § 71; და ალი და აიშე დურანის საქმე, ციტირებული ზემოთ, § 72).

95. ამრიგად, სასამართლო ასკვნის, რომ მომჩივნებმა შეინარჩუნეს დაზარალებულის სტატუსი კონვენციის 34-ე მუხლის მნიშვნელობის ფარგლებში და რომ დაირღვა კონვენციის მე-2 მუხლის საპროცესო ასპექტი.

2. იმასთან დაკავშირებით, მიეწერება თუ არა ზ.ვ.-ს მკვლელობა სახელმწიფოს

96. რაც შეეხება მათ საჩივარს კონვენციის მე-2 მუხლის მატერიალური ასპექტის შესაბამისად, მომჩივნები ამტკიცებდნენ, რომ 2006 წლის 2 მაისის პოლიციის ოპერაციასთან დაკავშირებული ყველა გარემოების გათვალისწინებით, მათი ვაჟი მოკლული იქნა პოლიციის მიერ ძალის გადამეტების შედეგად, რომელიც არც პროპორციული იყო და არც აუცილებელი. მათ ასევე განაცხადეს, რომ პოლიციის მიერ ძალის გამოყენება უკანონო იყო.

97. სასამართლო აღნიშნავს, რომ ეროვნულმა სასამართლოებმა მტკიცებულებების გაცნობისა და საქმის ფაქტების შესწავლის შემდეგ დაადგინეს, რომ ორი პოლიციელი, რომელიც სამსახურებრივი უფლებამოსილებით მოქმედებდა, დამნაშავე იყო მომჩივანთა ვაჟის დამამძიმებელ გარემოებაში მკვლელობაში. სამი სხვა პოლიციელი გასამართლებულ იქნა სამსახურებრივი მდგომარეობის გამოყენებით ჩადენილი სხვა შესაბამისი დანაშაულებისთვის, 2006 წლის 2 მაისს ზ.ვ.-სა და მისი მეგობრის მკვლელობის გარემოებებთან დაკავშირებით. ეროვნული სასამართლოების ამ დასკვნებმა ნათლად ცხადყო, რომ სახელმწიფო წარმომადგენლების მიერ ბოროტი ზრახვით ჩადენილი ზ.ვ.-ს მკვლელობა მიეწერება მოპასუხე სახელმწიფოს (შეადარეთ, მაგალითად, ნიკოლოვასა და ველიჩკოვას საქმე, ციტირებული ზემოთ, § 68 და ქულაჰისა და ქოიუნჯუს საქმე, ციტირებულნი ზემოთ, § 44; და პირიქით, ენუქიძისა და გირგვლიანის საქმე, ციტირებული ზემოთ, §§ 289 და 290).

98. ამრიგად, დაირღვა კონვენციის მე-2 მუხლის მატერიალური ასპექტი.

III. კონვენციის სხვა სავარაუდო დარღვევები

99. ორივე მომჩივანმა გაიმეორა თავისი საჩივარი მათი შვილის გარდაცვალების არაეფექტურ გამოძიებასთან დაკავშირებით, კონვენციის მე-6 და მე-13 მუხლების შესაბამისად. მათ ასევე მოახდინეს კონვენციის მე-7 და მე-14 მუხლებისა და N 1 დამატებითი ოქმის 1-ელი მუხლის ციტირება, ამასთან დაკავშირებით რაიმე მნიშვნელოვანი ახსნა-განმარტების გარეშე. დაბოლოს, მეორე მომჩივანი ცალკე ჩიოდა იმასთან დაკავშირებით, რომ მას პროკურატურამ ხელით გადააწერინა ანგარიში მისი შვილის ცხედრის სიკვდილის შემდგომი სასამართლო ექსპერტიზის შესახებ (იხ. ზემოთ, პარაგრაფი 11), რამაც მისი დამატებითი ტანჯვა და კონვენციის მე-3 მუხლის დარღვევა გამოიწვია.

100. საქმის ფაქტების, მხარეთა წარდგინებებისა და კონვენციის მე-2 მუხლის შესაბამისად გაკეთებული დასკვნების გათვალისწინებით, სასამართლო თვლის, რომ მან შეისწავლა წინამდებარე საჩივარში დასმული ძირითადი სამართლებრივი კითხვები. აქედან გამომდინარე, ის ასკვნის, რომ არ არის საჭირო მომჩივანთა დანარჩენ საჩივრებზე ცალკე გადაწყვეტილების მიღება (იხ., ბევრ სხვა წყაროს შორის, საქმე „იურიდიული რესურსების ცენტრი ვალენტინ კამპეანუს სახელით რუმინეთის წინააღმდეგ“ [GC], N 47848/08, § 156, ECHR 2014; საქმე „გულიანი სომხეთის წინააღმდეგ“, N 11244/12, § 95, 2018 წლის 20 სექტემბერი; და საქმე „ბაბათი და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ“, N 44936/04, § 44, 2010 წლის 12 იანვარი).

IV. კონვენციის 41-ე მუხლის გამოყენება

101. კონვენციის 41-ე მუხლში ვკითხულობთ:

„თუ სასამართლო დაასკვნის, რომ დაირღვა კონვენციით ან მისი ოქმებით გათვალისწინებული უფლება, ხოლო შესაბამისი მაღალი ხელშემკვრელი მხარის შიდა სამართალი დარღვევის მხოლოდ ნაწილობრივი გამოსწორების შესაძლებლობას იძლევა, საჭიროების შემთხვევაში, სასამართლო დაზარალებულ მხარეს სამართლიან დაკმაყოფილებას მიაკუთვნებს.“

AAAA. ზიანი

102. მომჩივნებმა მოითხოვეს 50,000 ევრო (EUR) მორალური ზიანისთვის.

103. მთავრობამ უარი თქვა საკუთარ უფლებაზე, კომენტარები გაეკეთებინა მომჩივანთა სამართლიანი დაკმაყოფილების შესახებ (აგრეთვე იხ. ზემოთ, პარაგრაფები 4 და 72)

104. კონვენციის მე-2 მუხლის შესაბამისად გაკეთებული დასკვნების გათვალისწინებით, სასამართლოს ეჭვი არ ეპარება იმაში, რომ მომჩივნებმა განიცადეს დიდი ტკივილი და იმედგაცრუება სახელმწიფო წარმომადგენლების მიერ მათი შვილის მკვლელობისა და დროული გამოძიების ვერჩატარების გამო, რომელიც ყველა პასუხისმგებელი პირის ადეკვატურ დასჯას გამოიწვევდა (იხ. ენუქიძისა და გირგვლიანის საქმე, ციტირებული ზემოთ, § 315, 2011 წლის 26 აპრილი). საქმის სამართლიან საფუძველზე შეფასებისას სასამართლო ანიჭებს მეორე მომჩივანს, ქალბატონ ციალა შანავას (იხ. ზემოთ, პარაგრაფი 5), მოთხოვნილ თანხას – 50,000 ევრო – სრული ოდენობით.

B. სასამართლო ხარჯები

105. მომჩივნებმა მოითხოვეს 675 ფუნტი სტერლინგი (დაახლოებით 788 ევრო) ბრიტანელი ადვოკატის მიერ მათი წარმომადგენლობისთვის სასამართლოს წინაშე (იხ. ზემოთ, პარაგრაფი 2). თანხა ჩაშლილი იქნა დახარჯული საათებისა და ადვოკატის საათობრივი განაკვეთის მიხედვით – ოთხი საათი და ოცდაათი წუთი, ტარიფით 150 ფუნტი სტერლინგი. შესაბამისი იურიდიული მომსახურების ხელშეკრულებების, ინვოისების, ვაუჩერების ან სხვა დამხმარე ფინანსური დოკუმენტების ასლები არ ყოფილა წარმოდგენილი. მომჩივნებმა დამატებით მოითხოვეს, შესაბამისი ქვითრების ასლის წარდგენით, 359.89 ფუნტი სტერლინგი (დაახლოებით 420 ევრო) საფოსტო, თარგმნისა და სხვა ტიპის ადმინისტრაციული ხარჯებისთვის, რაც გაიღო ბრიტანელმა ადვოკატმა.

106. მთავრობას არ წარუდგენია არანაირი კომენტარი (ასევე იხ. ზემოთ, პარაგრაფი 101).

107. სასამართლო აღნიშნავს, რომ წარმომადგენლის მომსახურების ხარჯები ფაქტობრივად გაწეულია, თუ მომჩივანმა გადაიხადა ისინი ან ვალდებულია, გადაიხადოს. შესაბამისად, უსასყიდლოდ მოქმედი წარმომადგენლის საფასური, ფაქტობრივად, გაწეული არ არის. განსხვავებული მდგომარეობაა წარმომადგენლის საფასურის შემთხვევაში, რომელსაც მასზე უარი არ უთქვამს, მაგრამ უბრალოდ არაფერი მოუმოქმედებია მის მისაღებად ან გადაავადა ის. პირობითი ჰონორარის შესახებ შეთანხმების შესაბამისად წარმომადგენლისთვის გადასახდელი საფასური ითვლება ფაქტობრივად გაწეულად მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ეს შეთანხმება აღსასრულებელია შესაბამის იურისდიქციაში (იხ. საქმე „მერაბიშვილი საქართველოს წინააღმდეგ“ [GC], N 72508/13, § 371, 2017 წლის 28 ნოემბერი). მოცემულ შემთხვევაში მომჩივნებს არ წარუდგენიათ დოკუმენტები, რომლებიც აჩვენებდა, რომ მათ გადაიხადეს ან ჰქონდათ იურიდიული ვალდებულება, რომ გადაეხადათ თავიანთი ბრიტანელი წარმომადგენლის მიერ დაკისრებული ან გაწეული ხარჯები. ამგვარი დოკუმენტების არარსებობისას სასამართლოს არ გააჩნია საფუძველი, მიიჩნიოს, რომ მომჩივნის მიერ მოთხოვნილი ხარჯები და დანახარჯები ნამდვილად იქნა გაწეული (იქვე, §§ 361-62, 364-65 და 372-73).

108. აქედან გამომდინარე, მოთხოვნა უნდა იქნეს უარყოფილი.

C. საურავი

109. სასამართლო მიზანშეწონილად მიიჩნევს, რომ საურავის განაკვეთი განისაზღვროს ევროპის ცენტრალური ბანკის ზღვრული სასესხო განაკვეთით, რომელსაც უნდა დაემატოს სამი საპროცენტო პუნქტი.

ამ მოტივით სასამართლო ერთსულოვნად

1. ადგენს, რომ მეორე მომჩივანს უფლება აქვს შეიტანოს საჩივარი საკუთარი და გარდაცვლილი პირველი მომჩივნის სახელით;

2. უერთდება საკითხის არსებით მხარეს, რომელიც უკავშირდება მომჩივანთა დაზარალებულის სტატუსს;

3. მისაღებად აცხადებს საჩივრებს კონვენციის მე-2 მუხლის შესაბამისად, რომელიც ეხება მომჩივანთა ვაჟის მკვლელობას.

4. ადგენს, რომ მომჩივნებმა შეიძლება მოითხოვონ, დაზარალებულის სტატუსი კონვენციის 34-ე მუხლის მიზნებისთვის და ადგენს, რომ დაირღვა კონვენციის მე-2 მუხლის როგორც მატერიალური, ისე პროცედურული ასპექტი;

5. ადგენს, რომ არ არის აუცილებელი საჩივრების ცალ-ცალკე განხილვა კონვენციის მე-3, მე-6, მე-7 და მე-14 მუხლებისა და კონვენციის N1 დამატებითი ოქმის 1-ელი მუხლის შესაბამისად;

6. ადგენს,

(a) რომ კონვენციის 44-ე მუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისად გადაწყვეტილების ძალაში შესვლის დღიდან სამი თვის განმავლობაში მოპასუხე სახელმწიფომ უნდა გადაუხდის მეორე მომჩივანს 50,000 ევრო (ორმოცდაათი ათასი ევრო), რასაც უნდა დაემატოს ნებისმიერი გადასახადი, რაც შესაძლოა დაეკისროს მომჩივნებს, მორალურ ზიანთან დაკავშირებით, რომელიც უნდა დაკონვერტირდეს მოპასუხე სახელმწიფოს ეროვნულ ვალუტაში გადახდის დღეს არსებული კურსით;

(b) რომ ზემოთ აღნიშნული სამთვიანი ვადის ამოწურვიდან გადახდის განხორციელებამდე, ზემოხსენებულ გადასახდელ თანხას დაერიცხება მარტივი პროცენტი იმ განაკვეთით, რომელიც შეესაბამება საჯარიმო პერიოდში მოქმედ ევროპის ცენტრალური ბანკის ზღვრულ სასესხო განაკვეთს, რომელსაც დაემატება სამი საპროცენტო პუნქტი;

7. უარყოფს მომჩივნების მოთხოვნას სამართლიანი დაკმაყოფილების დანარჩენ ნაწილში.

შესრულებულია ინგლისურ ენაზე და მხარეებს ეცნობათ წერილობით 2019 წლის 18 ივლისს, სასამართლოს რეგლამენტის 77-ე წესის მე-2 და მე-3 პუნქტების შესაბამისად.