ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილება საქმე „გელენიძე საქართველოს წინააღმდეგ“

საქმეზე „გელენიძე საქართველოს წინააღმდეგ“,

ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს (მეხუთე სექცია) პალატამ, შემდეგი შემადგენლობით:

ანგელიკა ნუსბერგერი, თავმჯდომარე,

გაბრიელა კუშკო-სტადლმაიერი,

ანდრე პოტოცკი,

იონკო გროზევი,

მარტინს მიტსი,

ლატიფ ჰუსეინოვი,

ლადო ჭანტურია,

მოსამართლეები

და კლაუდია ვესტერდიეკი,

სექციის განმწესრიგებელი,

2019 წლის 24 სექტემბერს გამართული დახურული თათბირის შემდეგ, გამოიტანა შემდეგი გადაწყვეტილება, რომელიც იმავე დღეს იქნა მიღებული:

პროცედურა

1. საქმის საფუძველია საჩივარი (№72916/10) საქართველოს წინააღმდეგ, რომელიც, ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციის („კონვენცია“) 34-ე მუხლის შესაბამისად, 2010 წლის 5 ნოემბერს სასამართლოში წარადგინა ქ-ნმა მანანა გელენიძემ („მომჩივანი“).

2. მომჩივანს წარმოადგენდა ქ-ნი რ. გაბოძე, ადვოკატი, რომელიც საქმიანობს თბილისში. საქართველოს მთავრობას („მთავრობა“) წარმოადგენდა სახელმწიფო წარმომადგენელი იუსტიციის სამინისტროდან, ბ-ნი ბ. ძამაშვილი.

3. კერძოდ, მომჩივანი  დავობდა, რომ სააპელაციო სასამართლოს მიერ სისხლის სამართლის კოდექსით გათვალისწინებული მისი ქმედებების სამართლებრივმა გადაკვალიფიცირებამ, იმ თავდაპირველი დანაშაულის დეკრიმინალიზაციის შემდეგ, რაზეც ის იყო გასამართლებული, დაარღვია მისი უფლებები კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ლი და მე-3(a) და (b) პუნქტებისა და მე-7 მუხლის შესაბამისად.

4. 2016 წლის 14 მარტს მთავრობას ეცნობა კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ლი და მე-3(a) და (ბ) პუნქტებისა და მე-7 მუხლის საფუძველზე წარდგენილი ზემოხსენებული პრეტენზიების შესახებ, ხოლო საჩივრის დანარჩენი ნაწილი გამოცხადდა მიუღებლად, სასამართლოს რეგლამენტის 54-ე წესის მე-3 პუნქტის შესაბამისად.

ფაქტები

I. საქმის გარემოებები

5. მომჩივანი დაიბადა 1962 წელს და ცხოვრობს თბილისში. მოცემულ პერიოდში ის იყო წყალტუბოს რაიონული სასამართლოს მოსამართლე.

6. 2005 წლის 27 ივნისს წინასწარი გამოძიება დაიწყო სისხლის სამართლის კოდექსის 336-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის შესაბამისად, იმ გარემოებებზე, რომლებშიც მომჩივანმა, როგორც მოსამართლემ, გამოიტანა უკანონო სასამართლო გადაწყვეტილება. გენერალური პროკურორის მიერ 2005 წლის 26 ოქტომბერს მის მიმართ წარდგენილი ოფიციალური ბრალდებების მიხედვით, მომჩივანმა გამოიტანა გადაწყვეტილება სასჯელის ვადის არასწორი დაანგარიშებით პირისთვის, რომელიც მან დამნაშავედ სცნო. ამგვარად, ამ პირს მიესაჯა ერთი წლით და ათი დღით თავისუფლების აღკვეთა, მაგრამ მან ციხე დატოვა თხუთმეტი დღით ადრე, ვიდრე უნდა დაეტოვებინა. მომჩივანი გაიქცა საქართველოდან და თავშესაფარი მიიღო ყაზახეთში.

7. 2006 წლის 8 აგვისტოს წყალტუბოს რაიონულმა სასამართლომ მომჩივნის მიმართ დაუსწრებლად გამოიტანა გამამტყუნებელი განაჩენი სისხლის სამართლის კოდექსის 336-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის მიხედვით (უკანონო განაჩენის ან სხვა სასამართლო გადაწყვეტილების გამოტანა). მას მიესაჯა ორი წლით თავისუფლების აღკვეთა. პირველი ინსტანციის სასამართლომ დაასკვნა, რომ მომჩივანმა განზრახ არასწორად გამოთვალა ხსენებული პირის სასჯელის ვადის ათვლის დასაწყისი, რამაც გამოიწვია მისი ნაადრევი გათავისუფლება ციხიდან. პირველი ინსტანციის სასამართლოს მსჯელობა განიხილა და მთლიანად გაიზიარა ქუთაისის სააპელაციო სასამართლომ 2006 წლის 30 ნოემბერს. 2007 წლის 11 ივლისს საქართველოს უზენაესმა სასამართლომ არ დააკმაყოფილა მომჩივნის საკასაციო საჩივარი, როგორც  დაუშვებელი. ასევე, დაუშვებლად ცნობის შესახებ განჩინებაში, სასამართლომ აღნიშნა, რომ დაკავების შემდეგ, მომჩივანს შეეძლებოდა მის წინააღმდეგ გამოტანილი განაჩენის გასაჩივრება.

8. იმავდროულად, 2007 წლის 4 ივლისს საქართველოს პარლამენტმა გააუქმა სისხლის სამართლის კოდექსის 336-ე მუხლის 1-ლი ნაწილი (იხ. შესაბამისი განმარტებითი ბარათი მე-18 პარაგრაფში ქვემოთ).

9. 2009 წლის 27 ივლისს მომჩივანი დააკავეს მისი ჩამოსვლისას თბილისის საერთაშორისო აეროპორტში. დაკავების შემდეგ მან შეიტანა სააპელაციო საჩივარი, რომლითაც იგი ითხოვდა მის წინააღმდეგ გამოტანილი გადაწყვეტილების გაუქმებას იმ ფაქტის გათვალისწინებით, რომ დანაშაული, რომლის ჩადენის გამოც მას მიესაჯა სასჯელი, დეკრიმინალიზებული იყო.

10. სააპელაციო სამართალწარმოება დაიწყო 2009 წლის 8 ოქტომბერს, ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოში. პროცესი სამჯერ გადაიდო პროკურორის მოთხოვნით. საბოლოოდ, 2009 წლის 30 ოქტომბრის მოსმენის დროს, პროკურორმა ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს მიმართა თხოვნით, გადაეკვალიფიცირებინა მომჩივნის ქმედება, როგორც  სამსახურებრივი უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენება, სისხლის სამართლის კოდექსის 332-ე მუხლით გათვალისწინებული დანაშაული. პროკურორი ამტკიცებდა, რომ მიუხედავად 336-ე მუხლის დეკრიმინალიზაციისა, სასამართლოს უკანონო გადაწყვეტილების გამოტანას არ დაუკარგავს სისხლის სამართლის დანაშაულის ხასიათი და ზიანს აყენებდა საზოგადოებრივ ინტერესებს. პროკურორმა ხაზი გაუსვა, რომ ამ ორ დანაშაულს საერთო საკვანძო ელემენტები ჰქონდა, როგორიც არის უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენება საჯარო მოხელის მიერ და შედეგად გამოწვეული ზიანი. ამგვარად, ქმედება, რომელიც ხვდებოდა გაუქმებული 336-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ფარგლებში, წარმოადგენდა lex specialis (სპეციალურ ნორმას) 332-ე მუხლის 1-ლი ნაწილით გათვალისწინებული დანაშაულის მიმართ და, შესაბამისად, არ იყო დეკრიმინალიზებული, როგორც ასეთი.

11. საპასუხოდ, მომჩივანმა განაცხადა, რომ პროკურორის მტკიცება უკანონო იყო, რადგან მისი ქმედებების შეთავაზებული გადაკვალიფიცირება წარმოადგენდა ახალ ბრალდებებს და სცდებოდა საქმის ფარგლებს, რომელსაც იხილავდა ქუთაისის სააპელაციო სასამართლო. მან ხაზი გაუსვა, რომ საქმის ამგვარ გაგრძელებას კანონიერი საფუძველი არ ჰქონდა, რადგან სააპელაციო სამართალწარმოება დაწყებული იყო არა პროკურატურის, არამედ თავად მის მიერ წარდგენილი საჩივრის საფუძველზე. მან ასევე განაცხადა, რომ საქმის წარმოება მის წინააღმდეგ უნდა შეწყვეტილიყო სისხლის სამართლის კოდექსის 336-ე მუხლის დეკრიმინალიზაციის გათვალისწინებით და სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 28-ე მუხლის მოთხოვნების შესაბამისად (იხილეთ პარაგრაფი 20 ქვემოთ).

12. იმავე დღეს ქუთაისის სააპელაციო სასამართლომ არ დააკმაყოფილა მომჩივნის სააპელაციო საჩივარი, შეცვალა მისი განაჩენი და იგი დამნაშავედ ცნო სამსახურებრივი უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენებაში, რაც წარმოადგენდა სისხლის სამართლის კოდექსის 332-ე მუხლის 1-ლი ნაწილით გათვალისწინებულ დანაშულს. სააპელაციო სასამართლომ სრულად გაიზიარა პროკურატურის არგუმენტი, რომ იმ ქმედების დანაშაულებრივი ხასიათი, რომელიც წინათ კრიმინალიზებული იყო სისხლის სამართლის კოდექსის 336-ე მუხლის შესაბამისად, და მასთან დაკავშირებული რისკი საზოგადოებისთვის არ გამქრალა იმ ქმედებების დეკრიმინალიზაციის შედეგად, რომლებიც წარმოადგენდა ამ დებულების საგანს. განაჩენის შესაბამისი ნაწილები მოცემულია შემდეგნაირად:

„2007 წლის 4 ივლისს ცვლილებები შევიდა საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსში, რომლის მიხედვით კოდექსის 336-ე მუხლი (უკანონო განაჩენის ან სხვა სასამართლო გადაწყვეტილების გამოტანა) გაუქმდა. მართალია, სისხლის სამართლის ამჟამინდელ ვერსიაში აღარ არის იმ დანაშაულის კონკრეტული ელემენტები, რომლებიც მოცემული იყო [ზემოთ] ნახსენებ მუხლში, თუმცა, ეს არ ნიშნავს, რომ ქმედების კრიმინალური ხასიათი [როგორც ასეთი], ან საფრთხე, რომელსაც ის უქმნის საზოგადოებას, გაუჩინარდა, რადგან ქმედება, რომელიც მოცემული იყო 336-ე მუხლის პირველ ნაწილში, ფაქტობრივად, ამჟამად ხვდება იმ შესაბამისი მუხლების ფარგლებში, რომლებიც მოიცავს სამოხელეო დანაშაულებს.

ამ კონკრეტულ შემთხვევაში, დამნაშავედ ცნობილი მ. გელენიძის მიერ ჩადენილი დანაშულებრივი ქმედება – უკანონო განაჩენის ან სხვა სასამართლო გადაწყვეტილების გამოტანა – რომელიც კვალიფიცირდებოდა სისხლის სამართლის კოდექსის 336-ე მუხლის 1-ლი ნაწილით, მოიცავს იმ დანაშაულის ყველა მახასიათებელს, რომელიც მოცემულია სისხლის სამართლის კოდექსის 332-ე მუხლში, კერძოდ: უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენება საჯარო მოხელის მიერ, გამოწვეული ზიანი [და] სახელმწიფოს კანონიერი ინტერესების არსებითი შელახვა. შესაბამისად, მ. გელენიძის მიერ [ჩადენილი] ქმედება... შეესაბამება 332-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის არსს და ამგვარად, ექვემდებარება გადაკვალიფიცირებას 332-ე მუხლის 1-ლ ნაწილზე... სასჯელი იგივე უნდა დარჩეს.“.

13. ქუთაისის სააპელაციო სასამართლომ სარეზოლუციო ნაწილში დაადგინა, რომ წყალტუბოს რაიონული სასამართლოს 2006 წლის 8 აგვისტოს გადაწყვეტილება უნდა შეცვლილიყო, მომჩივნის მიერ ჩადენილი ქმედებების სამართლებრივი კვალიფიკაციის ხელახალი ფორმულირებით, სისხლის სამართლის კოდექსის 336-ე მუხლის 1-ლი ნაწილიდან 332-ე მუხლის 1-ლ ნაწილზე. ამგვარად, სასამართლომ დამნაშავედ ცნო მომჩივანი სისხლის სამართლის კოდექსის 332-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის შესაბამისად და მიუსაჯა ორი წლით თავისუფლების აღკვეთა.

14. მომჩივანმა შეიტანა საკასაციო საჩივარი. მან განაცხადა, რომ ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება უკანონო იყო: პირველი, სასამართლოს არ ჰქონდა უფლება, გადაეკვალიფიცირებინა მისი დანაშაული; მეორე, მისი ქმედებების ახალი სამართლებრივი კვალიფიკაცია შეთავაზებული იყო პროკურორის მიერ სამართალწარმოების ბოლო ეტაპზე და მას არ მიეცა თავის დაცვის საშუალება ახალი ბრალდებების მიმართ; და ბოლოს, მეორე სამართალწარმოების de facto  შედეგი იყო მისი დამნაშავედ ცნობა იმ ქმედებების გამო, რომელიც იმ დროისთვის დეკრიმინალიზებული იყო.

15. 2010 წლის 7 მაისის განჩინებით, საქართველოს უზენაესმა სასამართლომ არ დააკმაყოფილა მომჩივნის საკასაციო საჩივარი, როგორც დაუშვებელი.

II. შესაბამისი საერთაშორისო დოკუმენტები

16. lex mitior პრინციპთან დაკავშირებული შესაბამისი საერთაშორისო ტექსტებისა და დოკუმენტების შეჯამებისთვის  იხილეთ საქმე Scoppola v. Italy (no. 2) ([GC], no. 10249/03, §§ 35-41, 17 სექტემბერი 2009).

III. შესაბამისი ეროვნული კანონმდებლობა

A. საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსი

17. 2006 წლის 8 აგვისტოს მომჩივნის დაუსწრებლად დამნაშავედ ცნობის დროს მოქმედი საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის შესაბამისი მუხლების თანახმად:

მუხლი 3. სისხლის სამართლის კანონის უკუძალა

„1. სისხლის სამართლის კანონს, რომელიც აუქმებს ქმედების დანაშაულებრიობას ან ამსუბუქებს სასჯელს, აქვს უკუძალა. სისხლის სამართლის კანონს, რომელიც აწესებს ქმედების დანაშაულებრიობას ან ამკაცრებს სასჯელს, უკუძალა არა აქვს.

...“

მუხლი 332. სამსახურებრივი უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენება

„1. მოხელის ან მასთან გათანაბრებული პირის მიერ სამსახურებრივი უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენება საჯარო ინტერესის საწინააღმდეგოდ, თავისთვის ან სხვისთვის რაიმე გამორჩენის ან უპირატესობის მისაღებად, რამაც ფიზიკური ან იურიდიული პირის უფლების, საზოგადოების ან სახელმწიფოს კანონიერი ინტერესის არსებითი დარღვევა გამოიწვია, –

ისჯება ჯარიმით ან თავისუფლების აღკვეთით ვადით  სამ წლამდე, თანამდებობის დაკავების ან საქმიანობის უფლების ჩამორთმევით ვადით სამ წლამდე.

...“

მუხლი 336. უკანონო განაჩენის ან სხვა სასამართლო გადაწყვეტილების გამოტანა

„1. უკანონო განაჩენის ან სხვა სასამართლო გადაწყვეტილების გამოტანა, ისჯება ჯარიმით ან თავისუფლების აღკვეთით ვადით ოთხიდან ექვს წლამდე, თანამდებობის დაკავების ან საქმიანობის უფლების ჩამორთმევით ვადით სამ წლამდე.

...“

18. 2007 წლის 8 ივნისს საქართველოს პარლამენტის იურიდიულ საკითხთა კომიტეტმა წარმოადგინა კანონპროექტი, რომელიც ითვალისწინებდა სისხლის სამართლის კოდექსის 336-ე მუხლის დეკრიმინალიზაციას. კანონპროექტის განმარტებითი ბარათის მიხედვით, დეკრიმინალიზაციის მიზანი იყო სასამართლოს დამოუკიდებლობის პრინციპის გაძლიერება. განმარტებითი ბარათით წარდგენილი ცვლილები დასაბუთებული იყო შემდეგნაირად:

„კანონპროექტი ითვალისწინებს სისხლის სამართლის კოდექსით გათვალისწინებული დანაშაულის დეკრიმინალიზაციას. კერძოდ, 336-ე მუხლი, რომელიც ახდენს უკანონო განაჩენის ან სხვა სასამართლო გადაწყვეტილების გამოტანის კრიმინალიზაციას, ამოღებულ უნდა იქნას კოდექსიდან. ჩვენ მიგვაჩნია, რომ განაჩენის ან სასამართლოს სხვა გადაწყვეტილების კანონიერების შემოწმება არის უფრო მაღალი ინსტანციის სასამართლოს პრეროგატივა და არ უნდა იყოს გამოყენებული, როგორც  მოსამართლის წინააღმდეგ სისხლისსამართლებრივი დევნის საფუძელი. ამ კანონპროექტის მიღება ხელს შეუწყობს სასამართლოს დამოუკიდებლობის გაძლიერებას.“

19. საქართველოს პარლამენტმა ზემოხსენებული ცვლილება მიიღო  2007 წლის 4 ივლისს, რომელიც ძალაში დაუყოვნებლივ შევიდა.

B. სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი

20. მოცემულ პერიოდში მოქმედი სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის („სსსკ“) შესაბამისი მუხლები იკითხება შემდეგნაირად:

მუხლი 24. საჯარო სისხლისსამართლებრივი დევნა

„...

8. ... სასამართლოში ბრალდების შეცვლისას, პროკურორი ვალდებულია სასამართლოს წარუდგინოს ბრალდების ახალი წერილობითი ფორმულირება.“

მუხლი 28. სისხლისსამართლებრივი დევნისა და წინასწარი გამოძიების შეწყვეტის საფუძვლები

„1. სისხლისსამართლებრივი დევნა არ უნდა დაიწყოს, ხოლო დაწყებული დევნა და წინასწარი გამოძიება უნდა შეწყდეს:

ა) თუ არ არსებობს სისხლის სამართლის კანონით გათვალისწინებული ქმედება;

ბ) თუ ქმედება არ არის მართლსაწინააღმდეგო;

გ) თუ ახალი კანონი აუქმებს ქმედების დანაშაულებრიობას;

...

4. თუ ამ მუხლის პირველი ნაწილის „ა“ და „ბ“ ქვეპუნქტებში აღნიშნული გარემოებები გამოვლინდება სასამართლო განხილვის სტადიაზე, სასამართლო ამთავრებს საქმის განხილვას და გამოაქვს გამამართლებელი განაჩენი.

...

6. ამ მუხლის პირველი ნაწილის „გ“... ქვეპუნქტში აღნიშნული საფუძვლით სისხლისსამართლებრივი დევნის ან/და წინასწარი გამოძიების შეწყვეტა დაუშვებელია, თუ ბრალდებული ამის წინააღმდეგია. ასეთ შემთხვევაში სისხლისსამართლებრივი დევნა ან/და წინასწარი გამოძიება გრძელდება ჩვეულებრივი წესით და მთავრდება გამამართლებელი ან გამამტყუნებელი განაჩენითა და განსასჯელის სასჯელის მოხდისაგან განთავისუფლებით.“

მუხლი 285. ბრალდების შეცვლა და უარი ბრალდებაზე

„1. წინასწარი გამოძიებისას წაყენებული ბრალდების შეცვლის ან შევსების შემთხვევაში პროკურორს ან პროკურორის თანხმობით გამომძიებელს უფლება აქვს, პირს ახალი ბრალდება წარუდგინოს ამ კოდექსით ...  გათვალისწინებული წესით. ... პროკურორი წინასწარი გამოძიებისას წაყენებული ბრალდების შეცვლის ან შევსების საჭიროების შემთხვევაში პირს ახალ ბრალდებას წარუდგენს უშუალოდ საბრალდებო დასკვნაში, ამ კოდექსის 415-ე მუხლით გათვალისწინებული წესით.

...“

მუხლი 450. სასამართლო განხილვის ფარგლები

„საქმის სასამართლო განხილვა ტარდება განსასჯელის მიმართ მხოლოდ იმ ბრალდების ფარგლებში, რომლითაც განსასჯელი სამართალში მისცეს, გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა პროკურორმა ბრალდება შეცვალა განსასჯელის სასარგებლოდ.“

მუხლი 490. მხარეთა კამათი

„...

3. კამათისას მხარეებს უფლება აქვთ გამოთქვან აზრი განსასჯელის დამნაშავედ ცნობის ან უდანაშაულობის, ქმედების კვალიფიკაციის, სასჯელისა და განაჩენში გადასაწყვეტ სხვა საკითხების შესახებ.“

21. სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 540-ე მუხლი, რომელიც მოქმედი იყო შესაბამის პერიოდში, ითვალისწინებდა ნებისმიერი ცვლილებების აკრძალვას მომჩივნის საუარესოდ (reformation in peius), შემდეგი სახით:

მუხლი 540. შებრუნება საუარესოდ

„1. სააპელაციო ინსტანციას უფლება არა აქვს გამამართლებელი განაჩენის ნაცვლად გამოიტანოს გამამტყუნებელი განაჩენი, გამოიყენოს სისხლის სამართლის კოდექსის უფრო მკაცრი მუხლი, დანიშნოს უფრო მკაცრი სასჯელი, გაზარდოს სამოქალაქო სარჩელის თანხა ან მიიღოს მსჯავრდებულისათვის სხვა არასასიკეთო გადაწყვეტილება, თუ საქმის გადასინჯვა ხდება მსჯავრდებულის ... საჩივრის საფუძველზე და საჩივარი არ შეუტანია პროკურორს, დაზარალებულს ან ბრალდების მხარის წარმომადგენელ პროცესის სხვა მონაწილეს.“

2. ... სააპელაციო ინსტანციის სასამართლოს უფლება არა აქვს გასცდეს ბრალდების ფარგლებს, რომელიც მსჯავრდებულს წაუყენეს წინასწარი გამოძიების დროს და რომელსაც მხარი დაუჭირეს პირველი ინსტანციის სასამართლოში.“.

სამართალი

I. კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ლი და მე-3 პუნქტების სავარაუდო დარღვევა

22. მომჩივანმა განაცხადა, რომ მის მიმართ განხორციელებული სისხლის სამართალწარმოება იყო არასამართლიანი და არღვევდა მხარეთა თანასწორობის პრინციპს. კერძოდ, მან განაცხადა, რომ პროკურორი და სააპელაციო სასამართლო, მოქმედებდნენ უკანონოდ, როდესაც სააპელაციო სამართალწარმოებისას, შესაბამისად, წარმოადგინეს და მიიღეს იმ ქმედებების ახალი კვალიფიკაცია, რომლებიც იყო თავდაპირველად დამნაშავედ ცნობის საფუძველი, და რომ სააპელაციო სასამართლოს მიერ იმ დანაშაულის გადაკვალიფიცირებამ, რომელიც მომჩივანმა სავარაუდოდ ჩაიდინა, არ მისცა მას დაცვის მხარის უფლებების სათანადოდ სარგებლობის საშუალება. ის დაეყრდნო კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ლ და მე- 3(a) და 3(b) პუნქტებს, რომლებიც მოცემულია შემდეგნაირად:

„1. „ყოველი ადამიანი, ... მისთვის წარდგენილი სისხლისსამართლებრივი ბრალდების საფუძვლიანობის გამორკვევისას, აღჭურვილია საქმის სამართლიანი ... განხილვის უფლებით ... სასამართლოს მიერ.“

...

3. ყოველ ბრალდებულს აქვს, სულ მცირე, შემდეგი უფლებები:

(a) მისთვის გასაგებ ენაზე დაუყოვნებლივ და დაწვრილებით გააცნონ წარდგენილი ბრალდების არსი და საფუძველი;

(b) ჰქონდეს საკმარისი დრო და საშუალებანი საკუთარი დაცვის მოსამზადებლად;

...“

A. მისაღებობა

23. სასამართლო აღნიშნავს, რომ მომჩივნის ზემოხსენებული საჩივარი აშკარად დაუსაბუთებელი არ არის კონვენციის 35-ე მუხლის მე-3(a)  მუხლის შესაბამისად. სასამართლო ასევე აღნიშნავს, რომ არ არსებობს საჩივრის მიუღებლობის რაიმე სხვა საფუძველი. შესაბამისად, საჩივარი უნდა გამოცხადდეს მისაღებად.

B. საქმის არსებითი  მხარე

1. მხარეთა არგუმენტები

24. მომჩივანი აცხადებდა, რომ იმ დანაშაულის გადაკვალიფიცირება, რომელითაც ის დამნაშავედ სცნეს, მისი დეკრიმინალიზაციის შემდეგ წაროადგენდა უკანონო ქმედებას. მთავრობის არგუმენტების (იხ. პარაგრაფი 26 ქვემოთ) პასუხად მან განაცხადა, რომ სსსკ-ის 285-ე მუხლი ეხებოდა მხოლოდ საქმის წინასასამართლო ეტაპს და ამგვარად, არ შეესაბამებოდა მის საქმეს. სსსკ-ის 490-ე მუხლი, რომელიც ეხებოდა სასამართლო პროცესს, ითვალისწინებდა მხარეთა უფლებას, წარმოედგინათ არგუმენტები ბრალდებების სამართლებრივი კვალიფიკაციის შესახებ, მაგრამ საბრალდებო დასკვნაში მითითებული ბრალდებების ფარგლებში, ხოლო სსსკ-ის 24-ე მუხლის მე-8 ნაწილი მხოლოდ ადასტურებდა მოთხოვნას, რომ ბრალდებებთან დაკავშირებული ცვლილებები წარმოდგენილი უნდა ყოფილიყო წერილობითი ფორმით პროკურორის მიერ. მომჩივანმა ასევე ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მისი ქმედებების შეცვლილი სამართლებრივი კვალიფიკაცია ფორმულირებული იყო რაიონული პროკურორის მიერ ზემდგომი პროკურორის თანხმობის არარსებობის პირობებში,  შესაბამისი საპროცესო ნორმების დარღვევით.

25. მომჩივანმა ასევე განაცხადა, რომ მას არ ჰქონდა დრო,  ახალი ბრალდებების შესახებ მოემზადებინა დაცვის პოზიცია, რადგან იმ დანაშაულის გადაკვალიფიცირების მოთხოვნა, რომლითაც იგი ცნობილ იქნა დამნაშავედ, პროკურორმა წარადგინა სააპელაციო სამართალწარმოების ბოლო დღეს. მომჩივანს არ შეეძლო ამგვარი გადაკვალიფიცირების მოლოდინი ჰქონოდა, რადგან დანაშაული, რაზეც ის დამნაშავედ სცნეს, დეკრიმინალიზებული იყო. და ბოლოს, მისი საკასაციო საჩივრის მიუღებლობით, საქართველოს უზენაესმა სასამართლომ ვერ უზრუნველყო ზემოხსენებული დარღვევების გამოსწორება.

26. მთავრობამ განაცხადა, რომ პროკურორის მოთხოვნას მომჩივნის ქმედებების სამართლებრივი კვალიფიკაციის შეცვლის შესახებ საფუძვლად ედო სსსკ-ის 285-ე მუხლი. მთავრობის თანახმად, პროკურორის გადაწყვეტილება ასევე გამომდინარეობდა სსსკ-ის 490-ე მუხლის მე-3 ნაწილიდან, რომელიც საშუალებას აძლევდა მხარეებს, გამოეხატათ  პოზიცია, მათ შორის, დანაშაულის სამართლებრივი კვალიფიკაციის შესახებ ზეპირი არგუმენტების წარდგენის ეტაპზე. და ბოლოს, 24-ე მუხლის მე-8 ნაწილი, რომელიც მოცემულ პერიოდში მოქმედი იყო, ასევე ითვალისწინებდა დანაშაულის გადაკვალიფიცირებას, რადგან იგი მოიცავდა პროკურორის ვალდებულებას, წარედგინა ბრალდების შეცვლილი ფორმულირება წერილობითი ფორმით. ამგვარ გარემოებებში, მთავრობამ განაცხადა, რომ მოთხოვნა გადაკვალიფიცირების შესახებ კანონიერი იყო ეროვნული კანონმდებლობის შესაბამისად.

27. რაც შეეხება საჩივრის მეორე ასპექტს, მთავრობამ წარადგინა ორმხრივი არგუმენტი. პირველი, მთავრობის არგუმენტაციის თანახმად, გადაკვალიფიცირებული ბრალდებები შედგებოდა ექსკლუზიურად თავდაპირველი ბრალდების დამახასიათებელი ელემენტებისგან, ამგვარად, მომჩივნის წინააღმდეგ თავდაპირველი ბრალდების აღწერა და ხასიათი არ შეცვლილა, და სისხლის სამართლის კოდექსის მუხლის უბრალოდ შეცვლით, არავითარი საკითხი არ წამოჭრილა კონვენციის მე-6 მუხლის მე-3(a) პუნქტთან დაკავშირებით. აღნიშნულის დასასაბუთებლად, მთავრობამ მიუთითა საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2007 წლის 10 ოქტომბრის გადაწყვეტილებაზე, რომლის თანახმად, სისხლის სამართლის კოდექსის 336-ე მუხლის 1-ლი ნაწილი წარმოადგენდა სპეციალურ ნორმას (lex specialis) 332-ე მუხლთან მიმართებით. მეორე, ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, პროკურატურის მიერ წარდგენილი ახალი სისხლისსამართლებრივი კვალიფიკაცია ითვალისწინებდა მხოლოდ მუხლის შეცვლას. მომჩივანს მიეცა დრო შეცვლილ ბრალდებებთან დაკავშირებით კომენტარის გასაკეთებლად. მას ჰქონდა შესაძლებლობა მოეთხოვა გადადება, მაგრამ მან ეს არ გააკეთა. ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს წინაშე საბოლოო სიტყვაში, მან მხოლოდ გამოთქვა  პროტესტი გადაკვალიფიცირების სავარაუდო უკანონობის შესახებ, მაშინ როდესაც არ დაუფიქსირებია პრეტენზია დაცვის პოზიციის  ცვლილებისთვის არასაკმარისი დროის ქონის თაობაზე. მთავრობამ ხაზი გაუსვა იმ ფაქტს, რომ მომჩივანი ყოფილი მოსამართლე იყო და  განაცხადა, რომ მას ჰქონდა სხვადასხვა ეფექტური საშუალება თავის დასაცავად, რომელიც სრულ შესაბამისობაში იყო კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ლ და 3(a) და (b) პუნქტებთან.

2. სასამართლოს შეფასება

(a) ზოგადი პრინციპები

28. სასამართლო  დასაწყისში განმეორებით აღნიშნავს, რომ მისი ამოცანა არ არის ეროვნული სასამართლოების ადგილის დაკავება. პირველ რიგში,  ხელისუფლების ორგანოებმა, და კერძოდ, სასამართლოებმა უნდა განმარტონ და გამოიყენონ ეროვნული კანონი. შესაბამისად, სასამართლო არ განიხილავს ეროვნული სასამართლოების მიერ დაშვებულ სამართლებრივ და ფაქტობრივ შეცდომებს, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც ამან შეიძლება გამოიწვიოს კონვენციის მიერ დაცული უფლებებისა და თავისუფლებების დარღვევა. მაგალითად, გამონაკლის საქმეებში, ამგვარი შეცდომები შეიძლება წარმოადგენდეს „უსამართლობას“, რომელიც შეუთავსებელია კონვენციის მე-6 მუხლთან (იხ. Moreira Ferreira v. Portugal (no. 2) [GC], no. 19867/12, § 83, 2017 წლის 11 ივლისი). გარდა ამისა, ეროვნული სასამართლოს გადაწყვეტილება არ შეიძლება შეფასებულ იქნას, როგორც თვითნებური, იმ თვალსაზრისით, რომ იგი ზიანს აყენებს სამართალწარმოების სამართლიანობას, გარდა იმ შემთხვევისა, როცა არ არის წარმოდგენილი აღნიშნულის მიზეზები ან თუ წარმოდგენილი მიზეზები ეფუძნება ეროვნული სასამართლოს მიერ დაშვებულ აშკარა ფაქტობრივ ან სამართლებრივ შეცდომებს,  რაც იწვევს „სამართლიანობის უარყოფას (იხილეთ ibid., § 85).

29. სასამართლო ასევე განმეორებით აღნიშნავს, რომ სამართალწარმოების სამართლიანობა ფასდება მისი, როგორც მთლიანი პროცესის შეფასებით (იხ. მათ შორის, Miailhe (no. 2) v. France, 1996 წლის 26 სექტემბერი, § 43, Reports of Judgments and Decisions 1996-IV, და Imbrioscia v. Switzerland, 1993 წლის 24 ნოემბერი, § 38, Series A no. 275). სასამართლო აღნიშნავს, რომ მე-6 მუხლის მე-3 პუნქტის (a) და (b) ქვეპუნქტები ერთმანეთთან დაკავშირებულია და რომ ბრალდებულის უფლება, ინფორმირებული იყოს ბრალდების ხასიათისა და საფუძვლის შესახებ, განხილული უნდა იყოს დაცვის პოზიციის მომზადების თვალსაზრისით (იხ. Pélissier and Sassi v. France [GC], no. 25444/94, §§ 52-54, ECHR 1999‑II).

30. სისხლისსამართლებრივი წარმოების სამართლიანობის შეფასებისას, სასამართლოსთვის მისაღებია ის არგუმენტი, რომ დანაშაულის გადაკვალიფიცირება არ შეზღუდავს დაცვის უფლებებს, თუ ბრალდებულს, საქმის განხილვის დროს, ჰქონდა საკმარისი შესაძლებლობა, დაეცვა საკუთარი თავი (იხ. Dallos v. Hungary, no. 29082/95, §§ 47‑53, 2001 წლის 1-ლი მარტი , და Sipavičius v. Lithuania, no. 49093/99, § 30, 2002 წლის 21 თებერვალი ).

(b) ზემოაღნიშნული პრინციპების გამოყენება მოცემულ საქმეში

31. კონვენციის მე-6 მუხლის საფუძველზე მომჩივნის მიერ წარდგენილი საჩივარი არის ორმხრივი: პირველი, პროკურატურის მოთხოვნა და სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება იმ დანაშაულის კვალიფიკაციის შეცვლის შესახებ, რომლის გამოც მომჩივანი დამნაშავედ იქნა ცნობილი, იყო თვითნებური; და მეორე, მომჩივანს არ მიეცა ადეკვატური დრო ახალი, გადაკვალიფიცირების შემდეგ წაყენებული ბრალდებების თაობაზე დაცვის პოზიციის მოდიფიცირებისთვის.  

32. რაც შეეხება მომჩივნის საჩივრის პირველ ნაწილს, მთავრობის პოზიცია ეყრდნობოდა რიგ მუხლებს, კერძოდ, სსსკ-ის 24-ე მუხლის მე-8 ნაწილს, 285-ე მუხლსა და 490-ე მუხლის მე-3 ნაწილს, რომელთა მიხედვით, იგი ამტკიცებდა, რომ  სააპელაციო სამართალწარმოების ეტაპზე, პროკურატურას უფლება ჰქონდა, მოეთხოვა მომჩივნის დანაშაულის კვალიფიკაციის შეცვლა, როგორც სამსახურებრივი უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენება, ნაცვლად სასამართლოს უკანონო გადაწყვეტილების გამოტანისა. მომჩივანმა გააპროტესტა მთავრობის მიერ მუხლების ზემოხსენებული ინტერპრეტაცია, როგორც მცდარი. სასამართლო არ არის მეოთხე ინსტანციის სასამართლო და არ შეუძლია წარმოადგინოს სადავო მუხლების საკუთარი ინტერპრეტაცია. თუმცა, ის აუცილებლად მიიჩნევს აღნიშნოს შემდეგი: ქუთაისის სააპელაციო სასამართლომ უპასუხოდ დატოვა მომჩივნის შესაბამისი მტკიცება პროკურორის მოთხოვნის უკანონობის შესახებ (იხილეთ პარაგრაფები 11-13 ზემოთ). ეს არგუმენტი იმსახურებდა ყოველმხრივ განხილვას, იმის გათვალისწინებით, რომ სსსკ-ის 540-ე მუხლის 1-ლი ნაწილი („reformatio in peius“-ის აკრძალვა) ზღუდავდა სააპელაციო სასამართლოს უფლებამოსილებას, მსჯავრდებული პირის მიერ წარდგენილი საჩივრის ფარგლებში, მიეღო რაიმე გადაწყვეტილება, რომელიც უფრო არახელსაყრელი იქნებოდა  ამ უკანასკნელისთვის (იხილეთ პარაგრაფი 21 ზემოთ). აღნიშნულთან დაკავშირებით იმავე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, სააპელაციო სასამართლოს განხილვის ფარგლები შეზღუდული იყო იმ ბრალდებებით, რომლებიც მოპასუხის წინააღმდეგ იყო წაყენებული წინასწარი გამოძიების ეტაპზე და შემდეგ შენარჩუნდა პირველი ინსტანციის სასამართლოში სამართალწარმოების დროს (ibid.). სასამართლო მიიჩნევს, რომ ეს პოზიცია ასევე ცხადად იყო გამოთქმული მომჩივნის მიერ მის საკასაციო საჩივარში (იხილეთ პარაგრაფი 14 ზემოთ). თუმცა, საქართველოს უზენაესმა სასამართლომ არ მიიღო საჩივარი, როგორც დაუშებელი, რითაც ვერ უზრუნველყო სააპელაციო სასამართლოს მსჯელობაში დაშვებული ხარვეზის გამოსწორება.

33.  მთავრობა თავის პოზიციაში ამტკიცებდა, რომ სისხლის სამართლის კოდექსის 336-ე მუხლი წარმოადგენდა სპეციალურ ნორმას (lex specialis) 332-ე მუხლთან მიმართებით. ამგვარად, მთავრობის თვალსაზრისით, ადგილი არ ჰქონია დანაშაულის გადაკვალიფიცირებას stricto sensu, და თავდაპირველი ბრალდებების საზღვრების გადაჭარბებას. სასამართლოს არ შეუძლია ამ არგუმენტის მიღება. პირველ რიგში, ეს ეწინააღმდეგება დეკრიმინალიზაციის კანონპროექტის დასაბუთებას, რომელიც მომზადდა და მიღებულ იქნა საკანონმდებლო ორგანოს მიერ. აღსანიშნავია, რომ შესაბამისი კანონპროექტის განმარტებითი ბარათი აშკარად აცხადებდა, რომ შეთავაზებული ცვლილების მიზანი იყო სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის გაუქმება არაკანონიერი სასამართლო განჩინების და/ან გადაწყვეტილების გამოტანისთვის (იხილეთ პარაგრაფი 18 ზემოთ). გარდა ამისა, სასამართლო აღნიშნავს, რომ ერთადერთი ბრალდება, რომელიც წარედგინა მომჩივანს პროკურატურის 2005 წლის 26 ოქტომბრის დადგენილებაში, რომელმაც სისხლის სამართლის საქმე აღძრა მის წინააღმდეგ, იყო სასამართლოს უკანონო გადაწყვეტილების გამოტანა (იხილეთ პარაგრაფი 6 ზემოთ). არ ყოფილა მითითება რაიმე სხვა პოტენციურ ბრალდებებზე ან 336-ე მუხლის ხასიათზე, როგორც სპეციალურ ნორმაზე 332-ე მუხლთან მიმართებით. ამგვარად, გამოძიება, რომელიც წარიმართა მომჩივანთან დაკავშირებით, შეზღუდული იყო სასამართლოს უკანონო განაჩენის გამოტანის დანაშაულით. იგივე მსჯელობა მართებულია შემდგომი სასამართლო პროცესისთვის, რომელიც მომჩივნის წინააღმდეგ წარიმართა მის დაუსწრებლად. შესაბამისი გადაწყვეტილებების ფრაზეოლოგია მიუთითებს, ის საკითხი, რომ მომჩივანი შეიძლებოდა ბრალდებული ყოფილიყო სამსახურებრივი უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენებაში ალტერნატივის სახით, საერთოდ არ გაჟღერებულა (იხილეთ პარაგრაფი 7 ზემოთ). აღნიშნული გარემოებების საწინააღმდეგოდ, მომჩივნის მიერ სააპელაციო საჩივრის წარდგენის შემდეგ, ქუთაისის სააპელაციო სასამართლომ ბრალდების ერთი მუხლი უბრალოდ ჩაანაცვლა მეორეთი. სასამართლო ამგვარად მოიქცა აღნიშნული ორი დანაშაულის განსაზღვრებას შორის არსებული იმ აშკარა განსხვავებების განხილვის გარეშე, რაც არსებობს საქართველოს კანონმდებლობაში (იხილეთ 332-ე და 336-ე მუხლები, როგორც ციტირებული იყო მე-17 პარაგრაფში ზემოთ). ამგვარად, დანაშაულის შემადგენლობა 336-ე მუხლის მიხედვით იყო უკანონო განაჩენის ან სხვა სასამართლო გადაწყვეტილების გამოტანა არასათანადო მოტივის რაიმე ელემენტის გარეშე, რაც არის სამსახურებრივი უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენების (332-ე მუხლი) დანაშაულის დამახასიათებელი ელემენტი (იხილეთ ibid).

34. სააპელაციო სასამართლოს მსჯელობის ეს ხაზი განსაკუთრებით უცნაურია სასამართლოს აზრით, რადგან სისხლის სამართლის კოდექსის მე-3 მუხლი აშკარად უზრუნველყოფდა სისხლის სამართლის კანონის უკუძალას დეკრიმინალიზაციის შემთხვევაში (იხილეთ პარაგრაფი 17 ზემოთ). სსსკ-ის 28-ე მუხლი ასევე ითვალისწინებდა სამართალწარმოების სავალდებულო შეწყვეტას ქმედების დეკრიმინალიზაციის გამო, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც ბრალდებულს სურდა სასამართლო პროცესის გაგრძელება (იხ. პარაგრაფი 20 ზემოთ). ამ შემთხვევაშიც კი, კანონი ითვალისწინებდა, რომ გასამართლებული პირი უნდა გათავისუფლებულიყო სასჯელის მოხდისგან (ibid). სააპელაციო სასამართლომ მსჯელობაში გამოტოვა ზემოთ დასახელებული მუხლები, არ გამოიკვლია მათი გამოყენების საკითხი მომჩივნის საქმის კონკრეტულ გარემოებებში და უზენაესი სასამართლოს მდუმარე post factum დადასტურებით, გამოიტანა  პროცედურულად და არსებითად უსამართლო გადაწყვეტილება.

35. ამას სასამართლო მიჰყავს მომჩივნის საჩივრის მეორე ნაწილამდე კონვენციის მე-6 მუხლის შესაბამისად, რაც არის მისი დაცვის უფლების დარღვევა იმის გამო, თუ როგორ მოხდა დანაშაულის გადაკვალიფიცირება. სასამართლო იმეორებს, რომ ბრალდებულის უფლება, მოამზადოს მისი დაცვა, გულისხმობს უფლებას, ინფორმირებული იყოს არა მხოლოდ ბრალდების მიზეზის შესახებ, არამედ სამართლებრივი კვალიფიკაციის შესახებ, რაც იმ ქმედებებს მიეცა, რომლებიც სავარაუდოდ ჩადენილია მის მიერ (იხილეთ Dallos, ციტირებულია ზემოთ, § 47; იხილეთ ასევე I.H. And Others v. Austria, no. 42780/98, § 34, 2006 წლის 20 აპრილი, და Penev v. Bulgaria, no. 20494/04, § 42, 2010 წლის 7 იანვარი). მოცემულ საქმეში, ახალი კვალიფიკაცია, რომელიც წარდგენილი იყო სააპელაციო სამართალწარმოების ფარგლებში, პირველად გაჟღერდა სააპელაციო სამართალწარმოების შემაჯამებელ სხდომაზე, იმ გარემოებებში, რომლებიც ზღუდავდა მომჩივნის შანსებს, დაეცვა თავისი თავი ახალი ბრალდებისგან. ამგვარად, სააპელაციო სასამართლომ არ გააფრთხილა მომჩივანი, რომ მისი დანაშაული შეიძლება გადაკვალიფიცირებული ყოფილიყო (იხილეთ, a contrario, Ujlaki and Piscóti v. Hungary (dec.) [Committee], no. 6668/14, §§ 19-20, 2019 წლის 26 თებერვალი). სხდომა არ იქნა გადადებული შემდგომი განხილვისთვის და ახალი ბრალდების ელემენტები არ იქნა განხილული სასამართლოში (იხილეთ Penev, cited above, § 41). ნებისმიერ შემთხვევაში, როგორც ზემოთ  აღინიშნა, პროკურორის მოთხოვნა გადაკვალიფიცირებაზე არასწორი იყო პროცედურული თვალსაზრისით, რაც სათანადოდ აღნიშნა მომჩივანმა პროცესის მიმდინარეობის დროს. ამგვარ გარემოებებში, არ შეიძლება ითქვას, რომ მომჩივანს უნდა ჰქონოდა მისი დანაშაულის გადაკვალიფიცირების მოლოდინი.

36. სასამართლოს არ შეუძლია იმსჯელოს დაცვის არსებით შინაარსზე, რომელიც შეიძლება  მომჩივანს ჰქონოდა, იმ შემთხვევაში, თუ მას მეცემოდა შესაძლებლობა, რომ გააკეთებინა მიზანმიმართული განცხადებები იმ დანაშაულთან მიმართებით, რომლის ჩადენაშიც ის საბოლოოდ დამნაშავედ ცნეს. თუმცა, განსაზღვრებებს შორის არსებული განსხვავებების გათვალისწინებით, რაც ზემოთ აღინიშნა (იხ. პარაგრაფი 33 ზემოთ), სასამართლო მიიჩნევს, რომ დაცვის პოზიცია შეიძლება სხვაგვარად ყოფილიყო ფორმულირებული, განსხვავებით იმ პოზიციისაგან, რომელიც მოცემული იყო დამნაშავედ ცნობის შესახებ მომჩივნის საჩივარში, სისხლის სამართლის კოდექსის 336-ე მუხლის შესაბამისად,

37. რომ შევაჯამოთ, ქუთაისის სააპელაციო სასამართლომ არ მისცა მომჩივანს შესაძლებლობა, ჩამოეყალიბებინა  დაცვის პოზიცია ახალი ბრალდებების მიმართ. რაც შეეხება უზენაეს სასამართლოს, რომელსაც შეეძლო განეხილა საქმე მთლიანად, მომჩივნის საკასაციო საჩივრის დაუშვებლად ცნობით მან ვერ უზრუნველყო სააპელაციო სამართალწარმოების დროს დაშვებული ხარვეზების გამოსწორება.

38. ზემოთ მოცემული მსჯელობების გათვალისწინებით, სასამართლო ადგენს, რომ ის  დანაშაული, რომლის გამოც მომჩივანი თავდაპირველად გაასამართლეს, სააპელაციო სასამართლოს მიერ გადაკვალიფიცირებული იყო თვითნებურად და არღვევდა მხარეთა თანასწორობის პრინციპს (იხილეთ, თუმცა სხვა კონტექსტში, Anđelković v. Serbia, no. 1401/08, §§ 26-27, 2013 წლის 9 აპრილი). უზენაესმა სასამართლომ ვერ უზრუნველყო  სააპელაციო სასამართლოს მიერ მიღებული თვითნებური გადაწყვეტილების გამოსწორება. შესაბამისად, სასამართლო ადგენს, რომ მოცემულ საქმეში დაირღვა კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ლი და 3(a) და (b) ნაწილები.

II. კონვენციის მე-7 მუხლის სავარაუდო დარღვევა

39. მომჩივანი ამტკიცებდა, რომ მისი შეცვლილი მსჯავრდება იყო გაყალბებული, რათა სისხლის სამართლის კოდექსის 336-ე მუხლის დეკრიმინალიზაციის მიუხედავად, იგი კვლავ დარჩენილიყო პატიმრობაში, რაც არღვევდა კონვენციის მე-7 მუხლს.

40. სასამართლო აღნიშნავს, რომ ეს პრეტენზია დაკავშირებულია ზემოთ განხილულ საჩივართან, და შესაბამისად, ასევე უნდა გამოცხადდეს დასაშვებად.

41. კონვენციის მე-6 მუხლის დარღვევასთან დაკავშირებით ზემოხსენებული დასკვნის ხასიათის გათვალისწინებით, (იხილეთ პარაგრაფი 38 ზემოთ), სასამართლო მიიჩნევს, რომ არ არსებობს ამ საჩივრის ცალკე განხილვის საჭიროება.

III. კონვენციის 41-ე მუხლის გამოყენება

42. კონვენციის 41-ე მუხლი აცხადებს შემდეგს:

„თუ სასამართლო დაასკვნის, რომ დაირღვა კონვენციით ან მისი ოქმებით გათვალისწინებული უფლება, ხოლო შესაბამისი მაღალი ხელშემკვრელი მხარის შიდა სამართალი დარღვევის მხოლოდ ნაწილობრივი გამოსწორების შესაძლებლობას იძლევა, საჭიროების შემთხვევაში, სასამართლო დაზარალებულ მხარეს სამართლიან დაკმაყოფილებას მიაკუთვნებს.“

A. ზიანი

1. მატერიალური ზიანი.

43. მომჩივანმა მოითხოვა 328 600 ლარი (დაახლოებით, 130 000 ევრო, შესაბამის დროს) მიუღებელი ხელფასის ანაზღაურების სახით სასამართლოდან მისი გათავისუფლების მომენტიდან 2006 წლის ოქტომბერში 2016 წლის ოქტომბრამდე, როდესაც მისი ათწლიანი ვადა დასრულდებოდა. მან ასევე მოითხოვა 20 000 ლარი (დაახლოებით 7 500 ევრო) ცხოვრების ხარჯების ასანაზღაურებლად, რომელიც მან გასწია  ყაზახეთში დევნილად ცხოვრების დროს, 2006 წლის დეკემბრიდან 2009 წლის ივლისამდე და 1200 ლარი (დაახლოებით 450 ევრო), ციხეში გატარებული დროის ასანაზღაურებლად.

44. ხელფასის დავალიანებასთან დაკავშირებით  მოთხოვნის გასამყარებლად,  მომჩივანმა მიუთითა შესაბამის  ეროვნული კანონმდებლობის ნაწილებზე, რომლებიც ეხება მოსამართლეების ანაზღაურებას ყველა შესაბამის პერიოდში.

45. მთავრობამ განაცხადა, რომ მომჩივნის მოთხოვნა მატერიალური ზიანის შესახებ იყო ბუნდოვანი და დაუსაბუთებელი. მისი მოთხოვნა მიუღებელ შემოსავალთან დაკავშირებით იყო მთლიანად სპეკულაციური ხასიათის და არ ჰქონდა მიზეზობრივი კავშირი იმ დარღვევებთან, რომელიც წარდგენილი იყო სასამართლოს წინაშე. გარდა ამისა, მომჩივანმა ვერ უზრუნველყო ყაზახეთში ყოფნის დროს გაწეული საცხოვრებელი ხარჯების თაობაზე დოკუმენტური მტკიცებულების წარდგენა. რაც შეეხება ციხეში მის ყოფნასთან დაკავშირებულ ხარჯებს,  ისინი ასევე დაუსაბუთებელი იყო და არ უკავშირდებოდა საჩივრის საგანს.

46. სასამართლომ ვერ დაინახა მიზეზობრივი კავშირი აღმოჩენილ დარღვევებს და სავარაუდო მატერიალურ ზიანს შორის; შესაბამისად, მან არ დააკმაყოფილა ეს მოთხოვნა.

2. მორალური ზიანი.

47. მომჩივანმა მოითხოვა 2 000 000 ლარი (დაახლოებით 950 000 ევრო) ფსიქოლოგიური და ფიზიკური ტანჯვის, მათ შორის, უკანონო სისხლისსამართლებრივი დევნის შედეგად მისი რეპუტაციის შელახვის გამო. ამ კონტექსტში, მან ასევე მიუთითა ცუდ პირობებზე ციხეში, სადაც მას უწევდა სასჯელის მოხდა.

48. მთავრობამ აღნიშნა, რომ მომჩივანმა ვერ წარმოადგინა სამედიცინო ან რაიმე სხვა მტკიცებულება ფიზიკური და ფსიქოლოგიური ტანჯვის დასასაბუთებლად, რომელიც მან სავარაუდოდ განიცადა. ამასთან დაკავშირებით, მთავრობამ მიუთითა სასამართლოს დამკვიდრებულ პრეცედენტულ სამართალზე, რომლის თანახმად, გარკვეული სტრესი, რომელიც გამოწვეულია დაკავებით, წარმოადგენს მის გარდაუვალ ნაწილს. მთავრობამ ასევე განაცხადა, რომ მომჩივნის საჩივარი მორალურ ზიანთან დაკავშირებით ყველა შემთხვევაში ძლიერ გადაჭარბებული იყო.

49. სასამართლო, დადგენილი დარღვევების ხასიათის გათვალისწინებითა და სამართლიანობის საფუძველზე მიღებული გადაწყვეტილებით,  ანიჭებს მომჩივანს 5 000 ევროს მორალური ზიანის ანაზღაურების სახით.

B. ხარჯები

50. მომჩივანმა ასევე მოითხოვა 3 100 ლარი (დაახლოებით 1 200 ევრო) იმ ხარჯების ასანაზღაურებლად, რომელიც მან გასწია ეროვნულ სასამართლოებსა და სასამართლოში. მან ვერ წარმოადგინა რაიმე დოკუმენტი ან ფინანსური მტკიცებულება ამ მოთხოვნის მხარდასაჭერად.

51. მთავრობამ განაცხადა, რომ მომჩივნის მოთხოვნა ხარჯების ანაზღაურების შესახებ დაუსაბუთებელი და, ასევე, გადაჭარბებული იყო.

52. სასამართლოს პრეცედენტული სამართლის მიხედვით, მომჩივანს უფლება აქვს მოითხოვოს ხარჯების ანაზღაურება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ნაჩვენებია, რომ ისინი ნამდვილად და აუცილებლობიდან გამომდინარე და გონივრული ოდენობითაა გაწეული. მოცემულ საქმეში, ფინანსური დოკუმენტების არარსებობისა და ზემოხსენებული კრიტერიუმების გათვალისწინებით, სასამართლოს არ შეუძლია მომჩივნის მოთხოვნის მიღება, შესაბამისად, უარყოფს მას.

C. საურავი

53. სასამართლო მიზანშეწონილად მიიჩნევს, რომ საურავის განაკვეთი განისაზღვროს ევროპის ცენტრალური ბანკის ზღვრული სასესხო განაკვეთით, რომელსაც უნდა დაემატოს სამი პროცენტი.

ამ საფუძვლით, სასამართლო

1. აცხადებს, ერთხმად, საჩივარს მისაღებად;

2. ადგენს, ერთხმად, რომ დაირღვა კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ლი და მე-3(a) და (b) პუნქტები;

3. ადგენს, ხუთი ხმით ორის წინააღმდეგ, რომ არ არსებობს კონვენციის მე-7 მუხლის შესაბამისად საჩივრის განხილვის საჭიროება;

4. ადგენს, ერთხმად:

(a) რომ მოპასუხე სახელმწიფო ვალდებულია, კონვენციის 44-ე მუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისად, გადაწყვეტილების ძალაში შესვლის დღიდან სამი თვის ვადაში, მოპასუხე სახელმწიფოს ვალუტაში ანგარიშსწორების დღეს არსებული კურსით, მომჩივანს გადაუხადოს 5 000 ევრო (ხუთი ათასი ევრო) მორალური ზიანისთვის, დამატებული ნებისმიერი გადასახადი, რომელიც შესაძლოა დაეკისროს მომჩივანს;

(b) რომ ზემოთ ხსენებული სამთვიანი ვადის გასვლის შემდეგ, თანხის სრულ გადარიცხვამდე, ზემოაღნიშნულ თანხებს საჯარიმო პერიოდის განმავლობაში დაერიცხება გადახდის დღეს მოქმედი, ევროპის ცენტრალური ბანკის ზღვრული სასესხო განაკვეთის თანაბარი პროცენტები, რასაც დაემატება სამი პროცენტი;

5. უარყოფს მომჩივნის მოთხოვნას სამართლიანი დაკმაყოფილების დანარჩენ ნაწილში.

შესრულებულია ინგლისურ ენაზე და მხარეებს ეცნობათ წერილობით 2019 წლის 7 ნოემბერს, სასამართლოს რეგლამენტის 77-ე წესის მე-2 და მე-3 პუნქტების შესაბამისად.