17 წლის თემური-მიწა ლევანს შესაძლოა ჰქონდეს თემურის მიერ დადებული გარიგების ბათილად ცნობის მოთხოვნის უფლება სსკ-ის 63- ე მუხლის 1-ლი ნაწილის საფუძველზე.ამისათვის მოითხოვება არასრულწლოვნის მიერ კანონიერი წარმომადგენლის თანხმობის გარეშე ორმხრივი გარიგების დადების, კანონიერი წარმომადგენლის მიერ გარიგების შემდგომი მოწონების არარსებობის ფაქტები, ასევე გარიგების არასარგებლიანი ხასიათი არასრულწლოვნისთვის. სსკ-ის მე-12 მუხლის მე-2 ნაწილისა და მე-14 მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად, 18 წლამდე მყოფი სუბიექტი ითვლება არასრულწლოვნად. კაზუსიდან დგინდება, რომ თემური არის 17 წლის. შესაბამისად,იგი არასრულწლოვანია.ამასთან, აუცილებელია სახეზე იყოს ორმხრივი გარიგების დადების ფაქტი. ორმხრივია გარიგება, როცა გარიგებით განსაზღვრული სამართლებრივი შედეგის დადგომისთვის მოითხოვება არანაკლებ ორი პირის მიერ ურთიერთმფარავი ნების გამოვლენის ფაქტი.კაზუსიდან დგინდება,რომ დავითსა და უჩას შორის დაიდო ნასყიდობის ხელშეკრულება,რომლის ნამდვილობისათვის აუცილებელია ორი პირის მიერ ნების გამოვლენა. შესაბამისად,თემურის მიერ დადებულია ორმხრივი გარიგება. ამასთან, თემურიმ გარიგება დადო კანონიერი წარმომადგენლის თანხმობის გარეშე. კაზუსიდან დგინდება, რომ მამამ მოითხოვა გარიგების ბათილობა. შესაბამისად, ბუნებრივია მათ არ მოიწონეს გარიგება. ამასთან, აუცილებელია გარიგება არ იყოს სარგებლიანი არასრულწლოვნისთვის. სარგებელში იგულისხმება არა ფინანსურური, არამედ უფლებრივი სარგებელი, როცა მხარეს წარმოეშობა მხოლოდ უფლებები, საპასუხო ვალდებულებების კისრების გარეშე. ნასყიდობის ხელშეკრულებით თემურსს წარმოეშობა საპასუხო ვალდებულება, კერძოდ, ნასყიდობის საფასურის გადახდის ვალდებულება. შესაბამისად, გარიგება არ არის სარგებლის მომტანი თემურისათვისთვის. თუმცა თემურის მიერ დადებული გარიგება შეიძლება იქნეს მიჩნეული ნამდვილად სსკ-ის 65-ე მუხლის მე-2 ნაწილის საფუძველზე. ამისათვის აუცილებელია კანონიერი წარმომადგენლის მიერ 16 წლის ასაკს მიღწეული არასრულწლოვანისათვის საწარმოს დამოუკიდებლად გაძღოლის უფლების მინიჭება.კაზუსიდან დგინდება,რომ თემური არის 17 წლის არასრულწლოვანი,მამამ მას გადასცა ღვინის ბიზნესი დამოუკიდებლად გაძღოლის უფლების მინიჭებით.თუმცა ემანსიპაციის ეს შემთხვევა სახეზე არ გვაქვს ამავე მუხლის საფუძველზე.ვინაიდან,ეს მუხლი შეუზღუდავი ქმედუნარიანობის მინიჭებას ითვალისწინებს მხოლოდ ამ სფეროსათვ ჩვეულებრივ ურთიერთობებში. კაზუსიდან კი დგინდება,რომ თემურმა მიწა შეიძინა პირადი მიზნებისათვის(ქალაქის ხმაურისაგან მოსაშორებლად).შესაბამისად სახეზე არ გვაქვს ემანსიპაციის ეს ფორმა. მოთხოვნა წარმოიშვა. ლევანს აქვს თემურის მიერ დადებული გარიგების ბათილად ცნობის მოთხოვნის უფლება სსკ-ის 63- ე მუხლის 1-ლი ნაწილის საფუძველზე.
17 წლის გიორგი გაემგზავრა საოცნებო პერსონალური კომპიუტერის შესაძენად ტექნიკის მაღაზიაში. მან შეარჩია სასურველი კომპიუტერი და დადო ტექნიკის მაღაზიასთან ნასყიდობის ხელშეკრულება. ნასყიდობის საფასური გიორგიმ გადაიხადა მშობლების საკრედიტო ბარათიდან. მას შემდეგ, რაც მისმა მშობლებმა შეიტყვეს მის მიერ დადებული გარიგების თაობაზე, ძალიან გაბრაზდნენ და მოითხოვეს ნასყიდობის ხელშეკრულების ბათილად ცნობა. მშობლებს მიაჩნდათ, რომ კომპიუტერი ხელს შეუშლის მათ შვილს გამოცდენბის ჩაბარებაში. ამასობაში გიორგის მიაღწია 18 წლის ასაკს. მშობლები ითხოვენ ნასყიდობის ხელშეკრულების ბათილად ცნობას.
აქვთ თუ რა მშობლებს ნასყიდობის ხელშეკრულების ბათილად ცნობის მოთხოვნის უფლება?
გიორგის მშობლებს შესაძლოა ჰქონდეთ ნასყიდობის ხელშეკრულების ბათილობის მოთხოვნის უფლება სსკ-ის 63- ე მუხლის 1-ლი ნაწილის საფუძველზე.ამისათვის მოითხოვება არასრულწლოვნის მიერ კანონიერი წარმომადგენლის თანხმობის გარეშე ორმხრივი გარიგების დადების, კანონიერი წარმომადგენლის მიერ გარიგების შემდგომი მოწონების არარსებობის ფაქტები, ასევე გარიგების არასარგებლიანი ხასიათი არასრულწლოვნისთვის.სსკ-ის მე-12 მუხლის მე-2 ნაწილისა და მე-14 მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად, 18 წლამდე მყოფი სუბიექტი ითვლება არასრულწლოვნად. კაზუსიდან დგინდება, რომ გიორგი არის 17 წლის.შესაბამისად იგი არასრულწლოვანია.ამასთან, აუცილებელია სახეზე იყოს ორმხრივი გარიგების დადების ფაქტი. ორმხრივია გარიგება, როცა გარიგებით განსაზღვრული სამართლებრივი შედეგის დადგომისთვის მოითხოვება არანაკლებ ორი პირის მიერ ურთიერთმფარავი ნების გამოვლენის ფაქტი.მან ტექნიკის მაღაზიასთან დადო ნასყიდობის ხელშეკრულება.შესაბამისად, გიორგის მიერ დადებულია ორმხრივი გარიგება.ამასთან, გიორგიმ გარიგება დადო კანონიერი წარმომადგენლის თანხმობის გარეშე. კაზუსიდან დგინდება, რომ მშობლები წინააღმდეგები არიან ამ გარიგების და ითხოვენ მის ბათილობას.შესაბამისად,მოწონების ფაქტი არ გვაქვს სახეზე.ამასთან, აუცილებელია გარიგება არ იყოს სარგებლიანი არასრულწლოვნისთვის. სარგებელში იგულისხმება არა ფინანსურური, არამედ უფლებრივი სარგებელი, როცა მხარეს წარმოეშობა მხოლოდ უფლებები, საპასუხო ვალდებულებების კისრების გარეშე. ნასყიდობის ხელშეკრულებით გიორგის წარმოეშობა საპასუხო ვალდებულება, კერძოდ, ნასყიდობის საფასურის გადახდის ვალდებულება. შესაბამისად, გარიგება არ არის სარგებლის მომტანი გიორგისთვის.თუმცა შესაძლოა დადებული გარიგება იყოს ნამდვილი 65-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის საფუძველზე.ამისათვის აუცილებელია არასრულწლოვანმა ხელშეკრულებით გათვალისწინებულ მოქმედებათა შესასრულებლად განკარგა ის საშუალებანი, რომლებიც მას გადასცეს კანონიერმა წარმომადგენლებმა, თავისუფალი განკარგვის მიზნით.კაზუსიდან დგინდება,რომ გიორგიმ გადაიხადა მშობლების საკრედიტო ბარათით.ვინაიდან პრობლემა არ იკვეთება კაზუსში,ე.ი ის მას გადასცეს თავისუფალი განკარგვის მიზნით.შესაბამისად ემანსიპაციის ეს ფორმა სახეზეა. მოთხოვნა არ წარმოიშვა. გიორგის მშობლებს არ აქვთ გარიგების ბათილად ცნობის მოთხოვნის უფლება სსკ-ის 63- ე მუხლის 1-ლი ნაწილის საფუძველზე
16 წლის ნინოს სურს ოქროს სამაჯურის შეძენა. ერთ-ერთი მისი ნაცნობი ნინოს შესთავაზებს სამაჯურის შეძენას 500 ლარად. სამაჯურის საბაზრო ღირებულება შეადგენს 10000 ლარს. გახარებული ნინო სიხარულით თანხმდება შეთავაზებას. ის დარწმუნებულია, რომ მშობლები მოუწონებენ შენაძენს, თუმცა იმედგაცრუებული რჩება. მშობლები მოითხოვენ ნინოს მიერ დადებული ხელშეკრულების ბათილად ცნობას.
აქვთ თუ არა მშობლებს ნინოს მიერ დადებული გარიგების ბათილად ცნობის მოთხოვნის უფლება?
ამოხსნა
ჰიპოთეზა- შესაძლოა ნინოს მშობლებს გარიგების ბათილად მოთხოვნის უფლება ჰქონდეთ სქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 63-ე მუხლის პირველი ნაწილის საფუძველზე. კაზუსის მიხედვით ნინოს მშობლებს რომ წარმოეშვათ მოთხოვნის უფლება უნდა არსებობდეს კოდექსის 63-ე მუხლით გათვალისწინებული ყველა ელემენტი სახეზე, კერძოდ არასრულწლოვნის მიერ უნდა იყოს ორმხრივი გარიგება დადებული, ეს უნდა იყოს კანონიერი წარმომადგენლის აუცილებელი თანხმობის გარეშე, ასევე კანონიერი წარმომადგენელი არ უნდა იწონებდეს დადებულ ხელშეკრულებას და ასევე არ უნდა იღებდეს არასრულწლოვანი სარგებლის. რაც შეეხება პირველ ელემენტს სახეზე უნდა იყოს არასრულწლოვანი და მის მიერ დადებული უნდა იქნეს ორმხრივი გარიგება, კაზუსის მიხედვბით ნინო არის 16 წლის, სამოქალაქო კოდექსის მე-12-ე მუხლის პირველი და მეორე ნაწილის მიხედვით არასრულწლოვანია შვიდიდან თვრამეტ წლამდე ასაკის პირი, შესაბნამისად სახეზე გვყავს არასრულწლოვანი. რაც შეეხება მეორე ელემენტს კაზუსის მიხედვით კანონიერი წარმომადგენლის აუცილებელი თანხმობა არ იყოს სახეზე და ამ თანხმობის გარეშე დადო ნინომ ნასყიდობის ხელშეკრულება, შესაბამისად დასტურდება მეორე ელმენტის აესებობაც. მესამე ელემენტი არის ის, რომ არ უნდა იყოს შემდგომი მოწონების ფაქტი კანონიერი წარმომადგენლის მხრიდან, კაზუსის მიხედვით კი არათუ მოწონების ფაქტი იკვეთება, არამედ მშობლები ითხოვენ არსებული გარიგების ბათილობას, შესაბამისად არ გვაქვს შემდგომი მოწონებაც. ბოლოს კი არ უნდა არ უნდა დასტურდებოდეს სარგებლის მიღება არასრულწლოვანის მიერ, კოდექსის 63-ე მუხლის პირველ ნაწილში ნახსენები სარგებელი თავის თავში არ მოიაზრებს მატერიალურ სარგებელს, კერძოდ სარგებელში იგულისხმება სამართლებრივი სარგებელი, კონკრეტულად კი აქ იგულისხმება შემთხვევა როდესაც პირს არ წარმოეშობა ვალდებულება და წარმოეშობა მხოლოდ უფლებები, მაგრამ ნინომ რახან დაიდო ნასყიდობის ხელშეკრულება, ეს ხელშეკრულება თავისი ბუნებით არის ორმხრივმავალდებულებელი, შესაბამისად არ დასტურდება სარგებლის მიღებაც. დასკვნა- ნინოს მშობლებს გარიგების ბათილად მოთხოვნის უფლება აქვთ სამოქალაქო კოდექსის 63-ე მუხლის პირველი ნაწილის საფუძველზე.
17 წლის გიორგი-ტელეფონი-გიორგის მშობლებს შესაძლოა ჰქონდეთ გარიგების ბათილად ცნობის მოთხოვნის უფლება სსკ-ის 63- ე მუხლის 1-ლი ნაწილის საფუძველზე.ამისათვის მოითხოვება არასრულწლოვნის მიერ კანონიერი წარმომადგენლის თანხმობის გარეშე ორმხრივი გარიგების დადების, კანონიერი წარმომადგენლის მიერ გარიგების შემდგომი მოწონების არარსებობის ფაქტები, ასევე გარიგების არასარგებლიანი ხასიათი არასრულწლოვნისთვის.სსკ-ის მე-12 მუხლის მე-2 ნაწილისა და მე-14 მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად, 18 წლამდე მყოფი სუბიექტი ითვლება არასრულწლოვნად. კაზუსიდან დგინდება, რომ გიორგი არის 17 წლის.შესაბამისად,იგი არასრულწლოვანია.ამასთან, აუცილებელია სახეზე იყოს ორმხრივი გარიგების დადების ფაქტი. ორმხრივია გარიგება, როცა გარიგებით განსაზღვრული სამართლებრივი შედეგის დადგომისთვის მოითხოვება არანაკლებ ორი პირის მიერ ურთიერთმფარავი ნების გამოვლენის ფაქტი.კაზუსიდან დგინდება,რომ გიორგისა და მაღაზია აქტაოქეის შორის დაიდო ნასყიდობის ხელშეკრულება,რომლის ნამდვილობისათვის აუცილებელია ორი პირის მიერ ნების გამოვლენა. შესაბამისად, გიორგის მიერ დადებულია ორმხრივი გარიგება. ამასთან, გიორგიმ გარიგება დადო კანონიერი წარმომადგენლის თანხმობის გარეშე. კაზუსიდან დგინდება, რომ მშობლები წინააღმდეგები არიან ამ გარიგების და ითხოვენ მის ბათილობას.შესაბამისად,მოწონების ფაქტი არ გვაქვს სახეზე.ამასთან, აუცილებელია გარიგება არ იყოს სარგებლიანი არასრულწლოვნისთვის. სარგებელში იგულისხმება არა ფინანსურური, არამედ უფლებრივი სარგებელი, როცა მხარეს წარმოეშობა მხოლოდ უფლებები, საპასუხო ვალდებულებების კისრების გარეშე. ნასყიდობის ხელშეკრულებით გიორგის წარმოეშობა საპასუხო ვალდებულება, კერძოდ, ნასყიდობის საფასურის გადახდის ვალდებულება. შესაბამისად, გარიგება არ არის სარგებლის მომტანი გიორგისთვის.თუმცა გიორგის მიერ დადებული გარიგება შეიძლება იქნეს მიჩნეული ნამდვილად სსკ-ის 65-ე მუხლის პირველი ნაწილის საფუძველზე. ამისათვის აუცილებელია არასრულწლოვანმა ხელშეკრულებით გათვალისწინებულ მოქმედებათა შესასრულებლად განკარგა ის საშუალებანი, რომლებიც მას გადასცეს კანონიერმა წარმომადგენლებმა, თავისუფალი განკარგვის მიზნით. კაზუსიდან დგინდება, რომ მშობლები გიორგის თავისუფალი განკარგვის მიზნით გადასცემდნენ თანხას.შესაბამისად ემანსიპაციის ეს ფორმა სახეზეა.
მოთხოვნა არ წარმოიშვა.
გიორგის მშობლებს არ აქვთ გარიგების ბათილად ცნობის მოთხოვნის უფლება სსკ-ის 63- ე მუხლის 1-ლი ნაწილის საფუძველზე.
გიორგის მშობლებს შესაძლოა ჰქონდეთ გარიგების ბათილად ცნობის მოთხოვნის უფლება სსკ-ის 63- ე მუხლის 1-ლი ნაწილის საფუძველზე.ამისათვის აუცილებელია,რომ არსებობდეს არასრულწლოვნის მიერ კანონიერი წარმომადგენლის თანხმობის გარეშე ორმხრივი გარიგების დადების, კანონიერი წარმომადგენლის მიერ გარიგების შემდგომი მოწონების არარსებობის ფაქტები, ასევე გარიგების არასარგებლიანი ხასიათი არასრულწლოვნისთვის.
18 წლამდე მყოფი სუბიექტი ითვლება არასრულწლოვნად,სსკ-ის მე-12 მუხლის მე-2 ნაწილისა და მე-14 მუხლის პირველი ნაწილის საფუძველზე.კაზუსის მიხედვით,გიორგი არის 17 წლის.გამოდის,რომ იგი არასრულწლოვანია.ამასთანავე შემდეგ მოთხოვნას წარმოადგენს რომ, სახეზე იყოს ორმხრივი გარიგების დადების ფაქტი. ორმხრივ გარიგებას წარმოადგენს, როცა გარიგებით განსაზღვრული სამართლებრივი შედეგის დადგომისთვის მოითხოვება არანაკლებ ორი პირის მიერ ურთიერთმფარავი ნების გამოვლენის ფაქტი.კაზუსიდან ჩანს,რომ გიორგისა და კომპანია აქტაოქეის შორის დაიდო ნასყიდობის ხელშეკრულება.ამ ხელშეკრულების ნამდვილობისათვის აუცილებელია ორი პირის მიერ ნების გამოვლენა. შესაბამისად, გიორგის მიერ დადებულია ორმხრივი გარიგება. რაც შეეხება შემდეგ საკითხს, გიორგიმ გარიგება დადო კანონიერი წარმომადგენლის თანხმობის გარეშე. კაზუსიდანიკვეთება, რომ მშობლები წინააღმდეგები არიან ამ გარიგების უფრო მეტიც ითხოვენ მის ბათილობას.შესაბამისად,მოწონების ფაქტი არ გვაქვს სახეზე.ამასთან, აუცილებელია,რომ გარიგებას არ ჰქონდეს სარგებლიანი ხასიათი არასრულწლოვანისათვის.ამ სარგებელში იგულისხმება არა ფინანსურური, არამედ უფლებრივი სარგებელი, როცა მხარეს წარმოეშობა მხოლოდ უფლებები, საპასუხო ვალდებულებების კისრების გარეშე. ნასყიდობის ხელშეკრულებით კი გიორგის წარმოეშობა საპასუხო ვალდებულება, რომელსაც წარმოადგენს, ნასყიდობის საფასურის გადახდის ვალდებულება.აქედან გამომდინარე, გარიგება არ არის სარგებლის მომტანი გიორგისთვის.მაგრამ გასათვალისწინებელია ,რომ გიორგის მიერ დადებული გარიგება მივიჩბიოთ ნამდვილად სსკ-ის 65-ე მუხლის პირველი ნაწილის საფუძველზე. ამისათვის საჭიროა არასრულწლოვანმა ხელშეკრულებით გათვალისწინებულ მოქმედებათა შესასრულებლად განკარგოს ის საშუალებანი, რომლებიც მას გადასცეს კანონიერმა წარმომადგენლებმა, თავისუფალი განკარგვის მიზნით. კაზუსიდან დგინდება, რომ მშობლები გიორგის თავისუფალი განკარგვის მიზნით გადასცემდნენ თანხას.
მოთხოვნა არ წარმოიშვა.
გიორგის მშობლებს არ აქვთ გარიგების ბათილად ცნობის მოთხოვნის უფლება სსკ-ის 63- ე მუხლის 1-ლი ნაწილის საფუძველზე.
16 წლის გიორგი-ველოსიპედი(ჩუქების ხელშეკრულება)
გიორგის მშობლებს შესაძლოა ჰქონდეთ ჩუქების ხელშეკრულების ბათილად ცნობის მოთხოვნის უფლება სსკ-ის 63- ე მუხლის 1-ლი ნაწილის საფუძველზე.ამისათვის მოითხოვება არასრულწლოვნის მიერ კანონიერი წარმომადგენლის თანხმობის გარეშე ორმხრივი გარიგების დადების, კანონიერი წარმომადგენლის მიერ გარიგების შემდგომი მოწონების არარსებობის ფაქტები, ასევე გარიგების არასარგებლიანი ხასიათი არასრულწლოვნისთვის.
სსკ-ის მე-12 მუხლის მე-2 ნაწილისა და მე-14 მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად, 18 წლამდე მყოფი სუბიექტი ითვლება არასრულწლოვნად. კაზუსიდან დგინდება, რომ გიორგი არის 16 წლის.შესაბამისად იგი არასრულწლოვანია.ამასთან, აუცილებელია სახეზე იყოს ორმხრივი გარიგების დადების ფაქტი. ორმხრივია გარიგება, როცა გარიგებით განსაზღვრული სამართლებრივი შედეგის დადგომისთვის მოითხოვება არანაკლებ ორი პირის მიერ ურთიერთმფარავი ნების გამოვლენის ფაქტი.კაზუსიდან დგინდება, რომ მხარეებს შორის დაიდო ჩუქების ხელშეკრულება,ვინაიდან ორმხრივი ნება იყო გამოხატული ლევანსა და გიორგის შორის. სსკ-ის 525-ე მუზლის 1-ლი ნაწილის თანახმად,მოძრავ ნივთზე ჩუქების ხელშეკრულება დადებულად ითვლება ქონების გადაცემის მომენტიდან.კაზუსიდან დგინდება,რომ ლევანმა ველოსიპედი აჩუქა გიორგის.შესაბამისად, გადაცემის ფაქტი სახეზეა.ასევე კაზუსიდან დგინდება ,რომ გიორგიმ გარიგება დადო კანონიერი წარმომადგენლის თანხმობის გარეშე,შესაბამისად ეს გარიგება წარმოადგენს მერყევად ბათილ გარიგებას და მისი ნამდვილობა დამოკიდებულია კანონიერი წარმომადგენლის მიერ გარიგების შემდგომ მოწონების ფაქტზე. კაზუსიდან დგინდება,რომ მშობლებმა არათუ მოიწონეს,არამედ მოითხოვეს ამ გარიგების ბათილად ცნობა.ამასთან, აუცილებელია გარიგება არ იყოს სარგებლიანი არასრულწლოვნისთვის. სარგებელში იგულისხმება არა ფინანსურური, არამედ უფლებრივი სარგებელი, როცა მხარეს წარმოეშობა მხოლოდ უფლებები, საპასუხო ვალდებულებების კისრების გარეშე.გიორგისა და ლევანს შორის დაიდო ჩუქების ხელშეკრულება,სადაც გიორგისა და ბიძიას შორის დადებული გარიგება არის ნამდვილი,ვინაიდან გიორგის ამ გარიგებით ვალდებულებები არ წარმოეშობა.
მოთხოვნა არ წარმოიშვა.
გიორგის მშობლებს არ აქვთ ჩუქების ხელშეკრულების ბათილად ცნობის მოთხოვნის უფლება სსკ-ის 63- ე მუხლის 1-ლი ნაწილის საფუძველზე.
გიორგის მშობლებს შესაძლოა ჰქონდეთ გარიგების ბათილად ცნობის მოთხოვნის უფლება სსკ-ის 63- ე მუხლის 1-ლი ნაწილის საფუძველზე.ამისათვის მოითხოვება არასრულწლოვნის მიერ კანონიერი წარმომადგენლის თანხმობის გარეშე ორმხრივი გარიგების დადების, კანონიერი წარმომადგენლის მიერ გარიგების შემდგომი მოწონების არარსებობის ფაქტები, ასევე გარიგების არასარგებლიანი ხასიათი არასრულწლოვნისთვის.სსკ-ის მე-12 მუხლის მე-2 ნაწილისა და მე-14 მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად, 18 წლამდე მყოფი სუბიექტი ითვლება არასრულწლოვნად. კაზუსიდან დგინდება, რომ გიორგი არის 17 წლის.შესაბამისად,იგი არასრულწლოვანია.ამასთან, აუცილებელია სახეზე იყოს ორმხრივი გარიგების დადების ფაქტი. ორმხრივია გარიგება, როცა გარიგებით განსაზღვრული სამართლებრივი შედეგის დადგომისთვის მოითხოვება არანაკლებ ორი პირის მიერ ურთიერთმფარავი ნების გამოვლენის ფაქტი.კაზუსიდან დგინდება,რომ გიორგიმ ,,ალტაოქეისთან" დადო ნასყიდობის ხელშეკრულება,რომლის ნამდვილობისათვის აუცილებელია ორი პირის მიერ ნების გამოვლენა. შესაბამისად, გიორგის მიერ დადებულია ორმხრივი გარიგება. ამასთან, გიორგიმ გარიგება დადო კანონიერი წარმომადგენლის თანხმობის გარეშე. კაზუსიდან დგინდება, რომ მშობლები წინააღმდეგები არიან ამ გარიგების და ითხოვენ მის ბათილობას.შესაბამისად,მოწონების ფაქტი არ გვაქვს სახეზე.ამასთან, აუცილებელია გარიგება არ იყოს სარგებლიანი არასრულწლოვნისთვის. სარგებელში იგულისხმება არა ფინანსურური, არამედ უფლებრივი სარგებელი, როცა მხარეს წარმოეშობა მხოლოდ უფლებები, საპასუხო ვალდებულებების კისრების გარეშე. ნასყიდობის ხელშეკრულებით გიორგის წარმოეშობა საპასუხო ვალდებულება, კერძოდ, ნასყიდობის საფასურის გადახდის ვალდებულება. შესაბამისად, გარიგება არ არის სარგებლის მომტანი გიორგისთვის.თუმცა გიორგის მიერ დადებული გარიგება შეიძლება იქნეს მიჩნეული ნამდვილად სსკ-ის 65-ე მუხლის პირველი ნაწილის საფუძველზე. ამისათვის აუცილებელია არასრულწლოვანმა ხელშეკრულებით გათვალისწინებულ მოქმედებათა შესასრულებლად განკარგა ის საშუალებანი, რომლებიც მას გადასცეს კანონიერმა წარმომადგენლებმა, თავისუფალი განკარგვის მიზნით. კაზუსიდან დგინდება, რომ მშობლები გიორგის თავისუფალი განკარგვის მიზნით გადასცემდნენ თანხას.შესაბამისად ემანსიპაციის ეს ფორმა სახეზეა. მოთხოვნა არ წარმოიშვა. გიორგის მშობლებს არ აქვთ გარიგების ბათილად ცნობის მოთხოვნის უფლება სსკ-ის 63- ე მუხლის 1-ლი ნაწილის საფუძველზე.
17 წლის თემური არის ლევანის ერთადერთი შვილი. სწორედ ამიტომ ლევანი ამზადებს მას იმისათვის, რომ შემდგომში გაუძღვეს მის საქმეს, კერძოდ, ღვინის ბიზნესს. ლევანს საწარმოში დასაქმებული ჰყავს დაახლოებით 1000 კაცი და საქმე კარგად აქვს აწყობილი. მოულოდნელად მას მოუწევს ქვეყნის დატოვება და ხანგრძლივ ბიზნეს მოლაპარაკებების გამართვის მიზნით გერმანიაში წასვლა. მან იცის რა თემურის უნარები, მიანიჭებს მას საწარმოს დამოუკიდებლად გაძღოლის უფლებას. თემური მშვენივრად ართმევს თავს მასზე დაკისრებული მოვალეობების შესრულებას, ავლენს მენეჯერულ უნარებს. თუმცა ის მოულოდნელად გადაწყვეტს მიწის ნაკვეთის შეძენას. მოიძიებს ქ. მცხეთაში მდებარე მიწის ნაკვეთს, რომელზეც განთავსებულია უძრავი ქონება და 100000 დოლარად შეიძენს ამ ქონებას უჩასგან. მის მიზანს წარმოადგენს ქალაქის ხმაურისაგან მოშორება. ლევანი გაიგებს რა თემურის მიერ დადებული გარიგების თაობაზე, ძალიან გაბრაზდება და არ მოიწონებს გარიგებას და მოითხოვს გარიგების ბათილად ცნობას. აქვს თუ არა ლევანს თემურის მიერ დადებული გარიგების ბათილად ცნობის მოთხოვნის უფლება?
ამოხსნა
ლევანს შესაძლოა ჰქონდეს თემურის მიერ დადებული გარიგების ბათილად ცნობის მოთხოვნის უფლება სსკ-ის 63- ე მუხლის 1-ლი ნაწილის საფუძველზე.ამისათვის მოითხოვება არასრულწლოვნის მიერ კანონიერი წარმომადგენლის თანხმობის გარეშე ორმხრივი გარიგების დადების, კანონიერი წარმომადგენლის მიერ გარიგების შემდგომი მოწონების არარსებობის ფაქტები, ასევე გარიგების არასარგებლიანი ხასიათი არასრულწლოვნისთვის. სსკ-ის მე-12 მუხლის მე-2 ნაწილისა და მე-14 მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად, 18 წლამდე მყოფი სუბიექტი ითვლება არასრულწლოვნად. კაზუსიდან დგინდება, რომ თემური არის 17 წლის. შესაბამისად,იგი არასრულწლოვანია.ამასთან, აუცილებელია
სახეზე იყოს ორმხრივი გარიგების დადების ფაქტი. ორმხრივია გარიგება, როცა გარიგებით განსაზღვრული სამართლებრივი შედეგის დადგომისთვის მოითხოვება არანაკლებ ორი პირის მიერ ურთიერთმფარავი ნების გამოვლენის ფაქტი.კაზუსიდან დგინდება,რომ თემურსა და უჩას შორის დაიდო ნასყიდობის ხელშეკრულება,რომლის ნამდვილობისათვის აუცილებელია ორი პირის მიერ ნების გამოვლენა. შესაბამისად,თემურის მიერ დადებულია ორმხრივი გარიგება. ამასთან, თემურიმ გარიგება დადო კანონიერი წარმომადგენლის თანხმობის გარეშე. კაზუსიდან დგინდება, რომ მამამ მოითხოვა გარიგების ბათილობა. შესაბამისად, ბუნებრივია მათ არ მოიწონეს გარიგება. ამასთან, აუცილებელია გარიგება არ იყოს სარგებლიანი არასრულწლოვნისთვის. სარგებელში იგულისხმება არა ფინანსურური, არამედ უფლებრივი სარგებელი, როცა მხარეს წარმოეშობა მხოლოდ უფლებები, საპასუხო ვალდებულებების კისრების გარეშე. ნასყიდობის ხელშეკრულებით თემურსს წარმოეშობა საპასუხო ვალდებულება, კერძოდ, ნასყიდობის საფასურის გადახდის ვალდებულება. შესაბამისად, გარიგება არ არის სარგებლის მომტანი თემურისათვისთვის.თუმცა თემურის მიერ დადებული გარიგება შეიძლება იქნეს მიჩნეული ნამდვილად სსკ-ის 65-ე მუხლის მე-2 ნაწილის საფუძველზე. ამისათვის აუცილებელია კანონიერი წარმომადგენლის მიერ 16 წლის ასაკს მიღწეული არასრულწლოვანისათვის საწარმოს დამოუკიდებლად გაძღოლის უფლების მინიჭება.კაზუსიდან დგინდება,რომ თემური არის 17 წლის არასრულწლოვანი,მამამ მას გადასცა ღვინის ბიზნესი დამოუკიდებლად გაძღოლის უფლების მინიჭებით.თუმცა ემანსიპაციის ეს შემთხვევა სახეზე არ გვაქვს ამავე მუხლის(65-ის მე-2) საფუძველზე.ვინაიდან,ეს მუხლი შეუზღუდავი ქმედუნარიანობის მინიჭებას ითვალისწინებს მხოლოდ ამ სფეროსათვის ჩვეულებრივ ურთიერთობებში. კაზუსიდან კი დგინდება,რომ თემურმა მიწა შეიძინა პირადი მიზნებისათვის(ქალაქის ხმაურისაგან მოსაშორებლად).შესაბამისად სახეზე არ გვაქვს ემანსიპაციის ეს ფორმა. მოთხოვნა წარმოიშვა. ლევანს აქვს თემურის მიერ დადებული გარიგების ბათილად ცნობის მოთხოვნის უფლება სსკ-ის 63- ე მუხლის 1-ლი ნაწილის საფუძველზე.
საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 71-ე მუხლის შესაბამისად, თუ გარიგების დადებისას შედგენილია ერთი და იმავე შინაარსის რამდენიმე დოკუმენტი, მაშინ საკმარისია თითოეულმა მხარემ ხელი მოაწეროს იმ დოკუმენტის ეგზემპლარს, რომელიც განკუთვნილია შესაბამისი მხარისათვის. დაასხაელეთ ქმედების შემადგენლობა? თუ გარიგების დადებისას შედგენილია ერთი და იმავე შინაარსის რამდენიმე დოკუმენტი.
საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 99-ე მუხლის შესაბამისად, თუ გარიგების ნამდვილობა დამოკიდებულია მესამე პირის თანხმობაზე, მაშინ როგორც თანხმობა, ასევე მასზე უარი შეიძლება გამოითქვას როგორც ერთი, ისე მეორე მხარის წინაშე. დასახელეთ წარმოდგენილი ნორმის ქმედების შემადგენლობა? -თუ გარიგების ნამდვილობა დამოკიდებულია მესამე პირის თანხმობაზე. რა შეიძლება იყოს სუბსუმციის შედეგი?-
ყველა პასუხი სწორია იმ შემთხვევაში თუ 2 ვარიანტია მოცემული
საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 62-ე მუხლის შესაბამისად, გარიგების ნაწილის ბათილობა არ იწვევს მისი სხვა ნაწილების ბათილობას, თუ სავარაუდოა, რომ გარიგება დაიდებოდა მისი ბათილი ნაწილის გარეშეც. სამართლებრივი შედეგი?- გარიგების ნაწილის ბათილობა არ იწვევს მისი სხვა ნაწილების ბათილობას. საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 152-ე მუხლის შესაბამისად არამატერიალური ქონებრივი სიკეთე არის ის მოთხოვნები და უფლებები, რომლებიც შეიძლება გადაეცეს სხვა პირებს ან გამიზნულია საიმისოდ, რომ მათ მფლობელს შეექმნას მატერიალური სარგებელი ანდა მიენიჭო უფლება მოსთხოვოს სხვა პირებს რაიმე. დასახელებული ნორმა წარმოადგენს?-დეფინიციური
დიპლომატიურ წარმომადგენელს თავის ადგილსამყოფელში ენიჭება განსაკუთრებული პრივილეგიები და იმუნიტეტები .რომელთა მიზანია უზრუნველყოს საელჩოს საქმიანობის შეუფერხებლობა . იმუნიტეტი ანუ შეუვალობა გულისხმობს დიპლომატის ამოღებას ადგილობრივი იურისდიქციის კომპეტენციიდან , პრივილეგიები კი მას გარკვეულ უპირატესობას ანიჭებს ვიდრე ადგილობრივ მოქალაქეებს ან სხვა უცხოელებს აქვთ .
მათი შენობები ხელშეუხებელია . დაუშვებელია მისი გაჩხრეკვა , ყადაღის დადება . დიპლომატიური წარმომადდგენლობის შენოზა შესაძლოა ჩამოკიდებულ იყოს წარმგზავნის სახელმწიფოს დროშა ან გერბი . დიპლომატიურ წარმომადგენლობას ენიჭება შემდეგი პრივილეგიები და იმყნიტეტი : პირადი ხელშეუვალობა ( არ შეიძლება დაპატიმრება , დაკავება ) ასევე ბინის , ქონების და მიმოწერის ხეშეუხებლობა , ფისკალური იმუნიტეტი ანუ გადასახადდებისგან გათავისუფლება . ჩამოთვლილი იმუნიტეტი და პრივილეგიები სრულად ვრცელდება დიპლომატიურ წარმომადგენლის ოჯახზე გარდა იმ გამონკლისისათუისინი არიანნ ადგილობრივი მოქალაქეები. ასევე აღსანიშნავია , რომ ყოვლად დაუშვებელია ამ უფლებების ბოროტად გამოყენება . მისი არსი მდგომარეობს იმაში , რომ დიპლომატიურმა წარმომადგენელმა , თავისუფლად , წნეხის და ადგილსამყოფელი ქვეყნისგანან დამოუკიდებლად განახორციელოს მისი მოვალეობა . დაიცვას თავისი სახხელმწიფოსა და მოქალაქეების ინტერესები .
იქიდან გამომდინარე , რომ სახელმწიფოს იურისდიქცია მის შიდა წყლებში განსხვავდება ტერიტორიულ ზღვაზე გავრცელებული იურისდიქციისგან , მნიშვნელლოვანუა ამ ორი ზონის ერთმაენითისაგან გამიჯვნა . სწორედ ამ გამმიჯნავ ფუნქციას ახორციელებს საწყისი ხაზი . უფრომეტიც საზყისი ხაზები არა მარტო შიდა წყლებსა და ტერიტორტიულ ზღვას შორის საზღვრის ფუნქციას ასრულებას არამედ იგი გამოიყენება ტერიტორიული ზღვის მიმდებარე და განსაკუთრებული ეკომონიკური ქონებისა და კონტინეტური შელფის სიფართის ასათვლელადაც . არსებობს ჩვეულებრივი და სწორი საწყისი ხაზები . ჩვეულებირვი საზრიყი ხაზებბი არის სანაპიროს გარშემო უკიდურესი მიქცევის ხაზი . სწორი საწყისი ხაზები გამოიყენება რთული რელიების მქონე სანაპიროების შემთხვევაში . მისი მნიშვნელობა მდგომარეობს იმაში , რომ იგი აზორციელებს გამმიჯნავ ფუნქციას .
ხელშეკრულების ძალაშ შესვლა ?
ხელშეკრულება ძალაშ შედის : ხელმოწერის დღიდან , ხელმოწერიდან გარკვეული ვადის გასვლის შემდეგ , სარატიფიკაციო სიგელის გადაცემის დღიდან ან სიგელის გადაცემის დღიდან გარკვეული ვადის გასვლის შემდეგ , ხელშეკრულების დამტკიცების დღიდან , ამ გაკრვეული ვადის გასვლის შემდეგ . ასეთია ხელშეკრულების როგორც საერთაშორისო სამართლებრივი უფლება- მოვალეობბეიბს აღმნისხველი აქტის ძალაშ შესვლისს ძირითადი საშუალებები .
სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 75ე მუხლის მიხედვით
უწყების მიღებაზე ამ კოდექსის 74-ე მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული სუბიექტის უარის შემთხვევაში სასამართლო უწყება არ ჩაითვლება მოპასუხისათვის ჩაბარებულად, თუ მას პირველად ეგზავნება უწყება, გარდა იმ შემთხვევისა, როცა უწყება გაგზავნილი იქნა მოპასუხის მიერ პასუხში (შესაგებელში) მითითებულ მისამართზე. აქედან გამომდინარე უწყება ითვლება ჩაბარებულად რადგან 75ე მუხლის მეორე ნაწილის მიხედვით უწყება გაგზავნილი იყო მოპასუხის მიუერ მითითებულ მისამართრე , რომელიც მან მიუთითა შესაგებელში .
მოსამართლის მიერ დაუსწრებელი გადაწყვწტილების გამოტანა მხარის გამოუცხადებლობის დროს არის კანონთან შესაბამისი რადგანაც სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 230ე მუხლის მიხედვით რონელიც ითვალისწინებს მოპასუხის გამოუცხადებლობას ,
სასამართლოს სხდომაზე არ გამოცხადდება მოპასუხე, რომელსაც გაეგზავნა შეტყობინება ამ კოდექსის 70-ე–78-ე მუხლებით დადგენილი წესით, და მოსარჩელე შუამდგომლობს დაუსწრებელი გადაწყვეტილების გამოტანაზე, მაშინ სარჩელში მითითებული ფაქტობრივი გარემოებები დამტკიცებულად ითვლება
რაც შეეხება ილიას მიერ 12 დღეში გასაჩივრებას დაუსწრებელი გადაწყვწტილების მიღებასთან დაკავშირებით , ამ კონკრეტულ შემთხვევაში დარარვეულია ვადები , რადგანაც სამოქალქო საპროცესო კოდექსის 237_ე მუხლის მიხედვიყ
დაუსწრებელი გადაწყვეტილების გასაჩივრების ვადაა 10 დღე. ამ ვადის ათვლა იწყება იმ დღიდან, როდესაც მხარეს ამ კოდექსის 70-ე–78-ე მუხლებით დადგენილი წესით ჩაჰბარდა დაუსწრებელი გადაწყვეტილების ასლი. ამ ვადის გასვლის შემდეგ დაუსწრებელი გადაწყვეტილება შედის კანონიერ ძალაში
აქედან გამომდინარე დარღვეულია გასაჩივრების ვადა რადგანაც ილიამ გაასაჩივდა ჩაბარებიდან 12დღეში ხოლო მაას ეს გადაწყვეტილრვა უნდა გაესახივრებინა 10დღის ვადაში
როდესაც ილიამ გაასაჩივდა დაუსწრებელი გადაწყევტილება და მიუთითა ის ობიექტურო გარემოება რონელიც მისი ძალოსგან დამოუკოდებლად წარმოიქმა ანუ მას შეექმნა ჯანმრთელობის პრობლემა , თან ამ ყველაფერს იგი ამოწმებს ექიმის ხელმოწერით სასამართლო უფლევამოსილია მიიღოს საჩივარი რადგაანაც სსსკს 238ე მუხლის მოხედვით
გარემოებებს, რომლებიც ადასტურებს, რომ სასამართლო სხდომაზე გამოუცხადებლობა ან პასუხის (შესაგებლის) წარუდგენლობა გამოწვეული იყო საპატიო მიზეზით; მოცემულ შემთხვევაში ილიას აღნიშნული ჰქონდა ის საპატიო მიზეზი რის გამოც ვერ მოხერხა გამოცხადება სასამართლოში
1))))) bavSvis interesebis cnebა
bavSvis saukeTeso interesebisaTvis upiratesobis miniWebis uflebis
materialuri daculi sfero aris Zalian farTo. amaze Tavad terminis
ganmartebac mowmobs124.
interesis, rogorc bavSvis saukeTeso interesebis cnebis erT-erTi
elementis ganxilvisas, pirvel rigSi, yuradRebas iqcevs keTildReobis interesi,
romelic gvxvdeba rogorc kodeqsSi, ise konvenciaSi.
konvencia erTmaneTisagan ganasxvavebs bavSvis saukeTeso interesebisa
da keTildReobis terminebs125, Tumca, ar akonkretebs arc erT maTgans.
kodeqsSi keTildReoba gxvdeba bavSvis saukeTeso interesebis erT-erT
punqtad, Tumca is ar aris ganmartebuli. Tu sistemur ganmartebas gamoviyenebT, cxadi xdeba keTildReobis roli da centraluri
mniSvneloba. kodeqsi pirveli muxlis pirvel punqtSi Tavis upirveles miznad swored bavSvis keTildReobis uzrunvelyofas
asaxelebs. Sesabamisad, Tamamad SegviZlia daveyrdnoT, aseve, konvenciis dogmatur ganmartebas, romelic ambobs,
rom bavSvis keTildReoba bavSvis saukeTeso interesebis zogadi principisgan gansxvavebiT aris Sedegi126. sxvagvarad
rom vTqvaT, bavSvis keTildReoba aris is Sedegi, romlis uzrunvelyofas eswrafvis kodeqsi, xolo saukeTeso interesebis gaTvaliswineba am
Sedegis miRwevis saSualeba. farTo gagebiT keTildReoba warmoadgens
ZiriTad materialur, fizikur, saganmanaTleblo, emociur da usafrTxoebis saWiroebebs.127 keTildReoba aris is xarisxi, sadac bavSvebs aqvT
SesaZlebloba moaxdinon im sakiTxebis uzrunvelyofa, romelic maTTvis Zvirfasia.128
miuxedavad imisa, rom es kodeqsSi calsaxad ar aris naTqvami, misi
sistemuri ganmartebis safuZvelze vaskvniT, rom keTildReoba im sxva
interesebsac moicavs, romelic CamonaTvalSi aris mocemuli (bavSvis
usafrTxoebis, janmrTelobis dacvis, ganaTlebis, ganviTarebis, sazogadoebrivi zneobrivi da sxva interesebi)129. bunebrivia, ismis kiTxva,
maS, ra saWiro iyo am CamonaTvalis calke gakeTeba?! logikuri iqneba am
kiTxvas vupasuxoT argumentiT, rom danarCeni CamonaTvali gakeTebulia ufro meti sicxadisTvis, imisTvis rom kodeqsis ganmarteba ufro
advili da martivad gasagebi iyos mkiTxvelisTvis.
imis gaTvaliswinebiT, rom keTildReobis gverdiT sxva interesebze miTiTeba misi Sinaarsis axsnas emsaxureba, mokled unda SevexoT TiToeuls:
a) usafrTxo garemoSi bavSvis ganviTareba, misi saukeTeso interesebis erT-erTi Semadgenelia. bavSvi unda iyos Tavisufali fizikuri Tu
fsiqikuri Zaladobis nebismieri formisgan, Cagvris e.w. bulingisgan, seqsualuri Seviwroebisa Tu eqspluataciisgan, narkotikebisgan,
SeiaraRebul konfliqtebSi monawileobisgan da a.S.130
b) bavSvis ganviTarebisTvis mniSnvelovania, rom is iyos janmrTeli.
es moicavs rogorc fizikur, aseve, fsiqikur janmrTelobas. Sesabamisad, mniSvnelovania jandacvis servisebze xelmisawvdomobis uzrunvelyofa.
g) bavSvis saukeTeso interesebs warmoadgens hqondes xelmisawvdomi
xarisxiani ganaTleba yvela safexurze, rogorc formaluri, aseve araformaluri. amisaTvis aucilebelia Sesabamisi pedagogebi, bavSvisTvis
Sesaferisi garemo-pirobebi, iseve rogorc, swavlebis meTodebi
2))) ))bavSvi, rogorc uflebis matarebeli
RirsebasTan dakavSirebuli erT-erTi mniSvnelovani sakiTxia bavSvis
Tavisufal individad da ZiriTadi uflebebis mqone subieqtad miCneva.
uflebebiT sargeblobis SesaZlebloba aris sakvanZo aspeqti bavSvis,
Rirsebis sferoSi241. ufleba samarTalsubieqturobaze warmoadgens
Rirsebis ganuyofel elements. Sesabamisad, saxelmwifosTvis adamiani
unda iyos mTavari faseuloba, konstituciuri uflebebis subieqti da
ara miznis miRwevis saSualeba242. akrZalulia adamianis obieqtivizacia
da imperatiulia adamianis arsebobis pativiscema, rogorc pirovnuli da socialuri cxovrebis arsebiTi elementis. aRniSnuli danawesi
moiTxovs, rom adamianis yofaze ar ganxorcieldes imgvari zemoqmedeba,
romelic gulisxmobs kacobriobis mikuTvnebulobis uaryofas.243 bavSvis uflebaunarianobis an mis mier uflebebis ganxorcielebis daknineba
da mSoblis mxridan sakuTrebad ganxilva dauSvebelia. konvencia,
iseve, kodeqsi ganamtkicebs bavSvis uflebas iqnes mosmenili bavSvTan
dakavSirebul yvela sakiTxze da misi asakisa da mowifulobis Sesabamisad gaTvaliswinebuli iyos misi pozicia. aRniSnuli, aseve,
warmoadgens
samarTalsubieqturobis gamovlinebis mniSvnelovan gamoxatulebas, ra
drosac bavSvi ganixileba ara, rogorc pasiuri da sxva pirze srulad
daqvemdebarebuli obieqti, aramed aqtiuri monawile masTan mimarTebiT
misaRebi gadawyvetilebis gansjisa da gadawyvetisas. bavSvi unda ganixilebodes, rogorc uflebebis aqtiuri subieqti da konvenciis
erT-erTi sakvanZo mizania imaze xazgasma, rom adamianis uflebebi vrceldeba
bavSvze. bavSvis ufleba iyos mosmenili, misi gamoxatvis, Sekrebis, azris,
sindisis da religiis TavisuflebebTan erTad, xazs usvams bavSvis statuss, rogorc individis, romelsac gaaCnia ZiriTadi uflebebi,
sakuTari grZnobebi da Sexedulebebi..
3))))))ძირითადი სამოქალაქო უფლებები და თავისუფლებები,ბავშვის ძირითადი უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვისა და მხარდაჭერის სისტემა.
ბავშვს უფლება აქვს, ცხოვრობდეს და იზრდებოდეს ოჯახში, სადაც შექმნილია პირობები მისი ჰარმონიული აღზრდისა და განვითარებისთვის და კეთილდღეობისთვის.
2. მშობელი, ბავშვის აღზრდისთვის პასუხისმგებელი სხვა პირი ვალდებულია პატივი სცეს ბავშვის პიროვნებას, აღზარდოს ბავშვი მშვიდობის, ადამიანის უფლებების პატივისცემის, შემწყნარებლობის,
თანასწორობისა და სოლიდარობის პრინციპებით, იზრუნოს მისი ფიზიკური, გონებრივი, სულიერი და სოციალური განვითარებისთვის, მოამზადოს ბავშვი საზოგადოებაში დამოუკიდებლად ცხოვრებისთვის,
ბავშვის საუკეთესო ინტერესების უპირატესი გათვალისწინებით.
3. მშობელი არის ბავშვის კანონიერი წარმომადგენელი და განსაკუთრებული რწმუნებულების გარეშე გამოდის მისი უფლებებისა და ინტერესების დასაცავად მესამე პირებთან ურთიერთობაში, მათ შორის,
სასამართლოში.
4. დაუშვებელია მშობლის მიერ მშობლის უფლებების ისე განხორციელება, მათ შორის, ბავშვის ქონების იმგვარად მართვა, რომ ბავშვის საუკეთესო ინტერესებს ზიანი მიადგეს.
5. დაუშვებელია ბავშვის აღზრდისას მშობლის ან ბავშვის აღზრდისთვის პასუხისმგებელი სხვა პირის მიერ აღზრდის ისეთი მეთოდების გამოყენება, რომლებიც ითვალისწინებს ბავშვის ფიზიკურ დასჯას ან
მისდამი სხვა სასტიკ, არაადამიანურ ან დამამცირებელ მოპყრობას ან/და სასჯელის გამოყენებას.ბავშვს უფლება აქვს, საკუთარი უფლებების დასაცავად მიმართოს სასამართლოს ან/და შესაბამის ადმინისტრაციულ
ორგანოს და ისარგებლოს მართლმსაჯულების ისეთი სისტემით, რომელიც არის ბავშვისთვის ხელმისაწვდომი, მისი ასაკის შესაბამისი, ბავშვისთვის ადვილად აღსაქმელი, სწრაფი, სამართლიანი, თანამიმდევრული,
მისი უფლებებისა და საჭიროებებისთვის მორგებული, ბავშვის ღირსებისა და პირადი ცხოვრების მიმართ პატივისცემის გამომხატველი.
2. ბავშვს უფლება აქვს, კანონით დადგენილი წესით გაეცნოს საჯარო დაწესებულებაში მასზე არსებულ ან სხვა ინფორმაციას ან/და ოფიციალურ დოკუმენტს.
ბავშვის ღირსება ხელშეუვალია.
2. დაუშვებელია ბავშვის წამება, მისდამი სხვა სასტიკი, არაადამიანური ან დამამცირებელი მოპყრობა ან არაადამიანური ან დამამცირებელი სასჯელის გამოყენება.
4)))))))ბავშვის უფლება ალტერნატიულ ზრუნვაზე
1.სახელმწიფო ვალდებულია უზრუნველყოს დროებით ან სამუდამოდ მშობელთა ზრუნვის გარეშე დარჩენილი ბავშვის, აგრეთვე იმ ბავშვის განსაკუთრებული დაცვა და მხარდაჭერა, რომლის ოჯახში დარჩენა
ბავშვის საუკეთესო ინტერესებს ეწინააღმდეგება.
2. თუ ალტერნატიული ზრუნვის მიზნით ბავშვის განთავსება აუცილებელია და ალტერნატიული ზრუნვის ფორმა სრულად შეესაბამება ბავშვის უფლებათა დაცვისა და ბავშვზე ზრუნვის როგორც საერთაშორისო,
ისე საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილ სტანდარტებს, უფლებამოსილი ორგანო იღებს ალტერნატიული ზრუნვის მიზნით ბავშვის განთავსების შესახებ გადაწყვეტილებას შესაბამისი პროფესიული კადრებით
დაკომპლექტებული მულტიდისციპლინური ჯგუფის შეფასებისა და რეკომენდაციის საფუძველზე, ბავშვის მონაწილეობით და ბავშვის ინტერესებისთვის მორგებული პროცედურების დაცვით.
3. ამ მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებული მულტიდისციპლინური ჯგუფი ამტკიცებს ბავშვის ინდივიდუალური განვითარების გეგმას, რომლის მიზანია ბავშვის ფიზიკური და ფსიქიკური ჯანმრთელობის
დაცვა, მისი ჰარმონიული განვითარება, სოციალური ინკლუზია და მისი ყველა სხვა უფლებისა და თავისუფლების ეფექტიანი რეალიზება.
4. უფლებამოსილი ადმინისტრაციული ორგანო განიხილავს და მონიტორინგს უწევს ალტერნატიული ზრუნვის მიზნით ბავშვის განთავსების საქმეს.
5. ალტერნატიული ზრუნვის მიზნით ბავშვის განთავსება უკიდურესი ზომაა. მისი უმთავრესი მიზანი უნდა იყოს ბავშვის ოჯახში დაბრუნების ხელშეწყობა, ხოლო დაბრუნების შეუძლებლობის შემთხვევაში
− ბავშვზე უწყვეტი ზრუნვის უზრუნველყოფა, კერძოდ, მისი შვილად აყვანა. თუ ბავშვის შვილად აყვანა არ შეესაბამება ბავშვის საუკეთესო ინტერესებს, სახელმწიფომ უნდა უზრუნველყოს მისი მინდობით
აღზრდის მიზნით განთავსება. ბავშვის შვილად აყვანისა და მინდობით აღზრდის წესებსა და პირობებს ადგენს „შვილად აყვანისა და მინდობით აღზრდის შესახებ“ საქართველოს კანონი.
6. ბავშვის მინდობით აღზრდის მიზნით განთავსების ან შვილად აყვანის შეუძლებლობის შემთხვევაში უკიდურესი აუცილებლობის სახით გამოიყენება მცირე ოჯახური ტიპის რეზიდენტული ზრუნვა იმ პირობით
, რომ რეზიდენტული ზრუნვის დაწესებულება სრულად აკმაყოფილებს ბავშვზე ზრუნვის სტანდარტებს, ხოლო რეზიდენტული ზრუნვა აუცილებელია და ხელს უწყობს ბავშვის განვითარებას და მისი საუკეთესო
ინტერესების რეალიზებას. რეზიდენტული ზრუნვის წესსა და პირობებს ადგენს ეს კოდექსი და „სააღმზრდელო საქმიანობის ლიცენზირების შესახებ“ საქართველოს კანონი.
7. ალტერნატიული ზრუნვის ნებისმიერი ფორმის მომსახურება უნდა შეესაბამებოდეს ბავშვის საუკეთესო ინტერესებს და ბავშვზე ალტერნატიული ზრუნვის სტანდარტებს, აგრეთვე საქართველოს კონსტიტუციით,
ბავშვის უფლებათა კონვენციით, მისი დამატებითი ოქმებითა და საქართველოს სხვა საერთაშორისო ხელშეკრულებებით დადგენილ სტანდარტებს და ამ კოდექსის მოთხოვნებს.
8. ალტერნატიული ზრუნვის მიზნით განთავსებული ყველა ბავშვი, მათ შორის, შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ბავშვი, სრულად უნდა იყოს ინტეგრირებული განათლების, ჯანმრთელობისა და სოციალური
დაცვის ერთიან სახელმწიფო სისტემებში. მას ისევე უნდა მიუწვდებოდეს ხელი მართლმსაჯულებაზე, როგორც სხვა ბავშვებს.
9. სახელმწიფო ზრუნავს ალტერნატიული ზრუნვიდან გასულ პირზე, რომელსაც სრულწლოვანების მიღწევის შემდეგ, გარდამავალ პერიოდში მხარდაჭერა ესაჭიროება.
10. ამ მუხლის მე-9 ნაწილით გათვალისწინებულ შემთხვევაში საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო შეიმუშავებს სპეციალურ პროგრამებს.
5))))))) ბავშვის უფლება ოჯახზე
1. ბავშვს უფლება აქვს, ცხოვრობდეს და იზრდებოდეს ოჯახში, სადაც შექმნილია პირობები მისი ჰარმონიული აღზრდისა და განვითარებისთვის და კეთილდღეობისთვის.
2. მშობელი, ბავშვის აღზრდისთვის პასუხისმგებელი სხვა პირი ვალდებულია პატივი სცეს ბავშვის პიროვნებას, აღზარდოს ბავშვი მშვიდობის, ადამიანის უფლებების პატივისცემის, შემწყნარებლობის,
თანასწორობისა და სოლიდარობის პრინციპებით, იზრუნოს მისი ფიზიკური, გონებრივი, სულიერი და სოციალური განვითარებისთვის, მოამზადოს ბავშვი საზოგადოებაში დამოუკიდებლად ცხოვრებისთვის,
ბავშვის საუკეთესო ინტერესების უპირატესი გათვალისწინებით.
3. მშობელი არის ბავშვის კანონიერი წარმომადგენელი და განსაკუთრებული რწმუნებულების გარეშე გამოდის მისი უფლებებისა და ინტერესების დასაცავად მესამე პირებთან ურთიერთობაში, მათ შორის,
სასამართლოში.
4. დაუშვებელია მშობლის მიერ მშობლის უფლებების ისე განხორციელება, მათ შორის, ბავშვის ქონების იმგვარად მართვა, რომ ბავშვის საუკეთესო ინტერესებს ზიანი მიადგეს.
5. დაუშვებელია ბავშვის აღზრდისას მშობლის ან ბავშვის აღზრდისთვის პასუხისმგებელი სხვა პირის მიერ აღზრდის ისეთი მეთოდების გამოყენება, რომლებიც ითვალისწინებს ბავშვის ფიზიკურ დასჯას ან მისდამი
სხვა სასტიკ, არაადამიანურ ან დამამცირებელ მოპყრობას ან/და სასჯელის გამოყენებას.
6)))))))))ბავშვის ჯანმრ1. ყოველ ბავშვს აქვს უფლება, ისარგებლოს ფიზიკური და ფსიქიკური ჯანმრთელობის დაცვის უმაღლესი სტანდარტით, მათ შორის, ჯანმრთელობის დაცვის სერვისების
(მათ შორის, პირველადი ჯანმრთელობის დაცვის, სტაციონარული მომსახურების, რეაბილიტაციის) გეოგრაფიული და ფინანსური ხელმისაწვდომობით.
2. სახელმწიფო ახორციელებს ყველა საჭირო ადმინისტრაციულ, სოციალურ და საგანმანათლებლო ღონისძიებას, რათა არცერთ ბავშვს, მათ შორის, არცერთ შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ბავშვს ან/და
სოციალური საფრთხის წინაშე მყოფ ბავშვს, არ შეეზღუდოს ამ მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული უფლება ქვეყნის მთელ ტერიტორიაზე. ეს ღონისძიებები უნდა მოიცავდეს ზომების მიღებას:
ა) ბავშვთა სიკვდილიანობის შესამცირებლად;
ბ) ბავშვის განვითარებაზე ორიენტირებული, პრევენციული, საკონსულტაციო, გადაუდებელი ამბულატორიული მომსახურებითა და იმუნიზაციის სათანადო პროგრამებით ყველა ბავშვის უზრუნველსაყოფად;
გ)სტანდარტის შესაბამისი საკვებითა და სუფთა წყლით ყველა ბავშვის უზრუნველსაყოფად;
დ) საჭირო მინერალებით გამდიდრებული საკვებით ყველა ბავშვის უზრუნველსაყოფად, რათა შემცირდეს ბუნებრივი გარემოს დაბინძურების უარყოფითი შედეგები ან/და აღმოიფხვრას ბუნებრივი მინერალების
დეფიციტი;
ე) მშობიარობამდე და მშობიარობის შემდგომ ჯანმრთელობის დაცვის სერვისების ქალთათვის ხელმისაწვდომობის უზრუნველსაყოფად;
ვ) საზოგადოებისთვის, განსაკუთრებით − ბავშვებისა და მშობლებისთვის, ბავშვის ჯანმრთელობის, ჯანსაღი კვების, ძუძუთი კვების უპირატესობის, ჰიგიენის, გარემოს დაცვის, კატასტროფისა და უბედური
შემთხვევისგან დაცვის საკითხებზე ინფორმაციის მისაწოდებლად;
ზ) პრევენციული ჯანმრთელობის დაცვის მიმართულების განსავითარებლად;
თ) ბავშვის ჯანმრთელობის დაცვის საჭიროებების დროულად გამოვლენისა და ადრეული ინტერვენციის განხორციელების მიზნით საიდენტიფიკაციო სისტემის შესაქმნელად;
ი) ბავშვის ჯანმრთელობისთვის საზიანო ტრადიციული მიდგომების აღმოსაფხვრელად.თელობის დაცვის უფლება.
7))))) კოდექსის მიზანი
1. ამ კოდექსის მიზანია ბავშვის კეთილდღეობის უზრუნველყოფა საქართველოს კონსტიტუციის, ბავშვის უფლებათა კონვენციის, მისი დამატებითი ოქმებისა და სახელმწიფოს მიერ აღიარებული სხვა
საერთაშორისო სამართლებრივი აქტების ეფექტიანი იმპლემენტაციის ხელშეწყობით.
2. ამ მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული მიზნის განხორციელებამ ხელი უნდა შეუწყოს სხვადასხვა საკითხის გადაწყვეტას, მათ შორის:
ა) ბავშვის უფლებებისა და თავისუფლებების რეალიზებას;
ბ) ბავშვის საუკეთესო ინტერესების უპირატეს გათვალისწინებას, მისი ღირსების დაცვას, კეთილდღეობის, უსაფრთხოების, სიცოცხლის, ჯანმრთელობის დაცვის, განათლების, განვითარებისა და სხვა ინტერესების
რეალიზებასა და დაცვას ბავშვებისადმი უთანასწორო მოპყრობის გარეშე;
გ) ბავშვის მონაწილეობის უზრუნველყოფას, მის საზოგადოებაში დამოუკიდებლად ცხოვრებისთვის მომზადებას, ბავშვის მაღალი ზნეობრივი ღირებულებებით, განსაკუთრებით − მშვიდობის, ღირსების პატივისცემის,
შემწყნარებლობის, თავისუფლების, თანასწორობისა და სოლიდარობის სულისკვეთებით აღზრდას;
დ) ბავშვის სამშობლოს, მშობლიური ენის, მშობლიური ქვეყნის ტრადიციული კულტურული ღირებულებების პატივისცემაზე ორიენტირებას;
ე) ოჯახის, როგორც საზოგადოების ძირითადი უჯრედის, განსაკუთრებით − ბავშვის აღზრდისა და კეთილდღეობისთვის მნიშვნელოვანი გარემოცვის, დაცვასა და მხარდაჭერას;
ვ) ბავშვის შრომასა და ჯანსაღი ცხოვრების წესზე, როგორც საზოგადოების განვითარების აუცილებელ წინაპირობაზე, ორიენტირებას;
ზ) ბავშვის მოხალისეობაზე, როგორც სამოქალაქო აქტივობისა და სოლიდარული საზოგადოების განვითარების აუცილებელ ელემენტზე, ორიენტირებას.
1. Barrister
There are two types of lawyer who practice in England , they are called barristers and solicitors .in both England and Usa it is not a possible to take a special exam to be a judge, if you decide that you want to be a judge , you must get a lot of experience as a lawyer first then apply to be a judge and wait to see if you are choosen.
Barristers are self- employed lawyers and don’t work in partnerships in the way that solicitors do. They are specialists in advocacy, which is the skill of speaking for someone in court. We call this pleading a case. They also give opinions to solicitors and the solicitors clients, it is not just barristers who have the rights of audience in court. It is not true to say that a client always needs a barristers in court.
2. Solicitor
There are two types of lawyer who practice in England , they are called barristers and solicitors .in both England and Usa it is not a possible to take a special exam to be a judge, if you decide that you want to be a judge , you must get a lot of experience as a lawyer first then apply to be a judge and wait to see if you are choosen.
Most law students in England become solicitors. When they finish their university studies they do a one year legal practise course and then a two year training contracts with a law firm . after that they are qualified solicitors , many solicitors work for a legal practice when is usually a partnership of solicitors who work together. solicitors practise in many areas of law.
3. How to start claim in the civil court?
Ts it is necessary to start a claim in the civil court When you are in dispute with another person sometimes. We sometimes call this process ‘filing a claim’ or ‘issuing a claim’. Lawyers also say ‘starting proceedings’. A claim form is the document that a claimant uses to start legal action against the defendant. Why might a claimant start a claim? There are a lot of reasons, for example: l someone refuses to pay you money that they owe to you , 2 someone does a job for you, but they do it badly, 3 something that you paid for is not supplied to you .
The claimant has to pay a sum of money, called a court fee, for the court to issue proceedings. In the claim form, the claimant must state the amount of his or her claim and request the defendant to pay all of the legal costs of the case.
4. Law of tort
The law of tort says that everyone has a civil duty to be careful and not to hurt or harm another person. Lawyers call this civil duty, ‘the duty of care’. Sometimes people breach this duty of care. To breach means to break. Very often they breach the duty of care by accident but sometimes they do it deliberately. When someone hurts you as a result of his or her actions, you need to consult a lawyer who specialises in the right area of tort. The lawyer will try to get you money from the careless person. This money is called ‘compensation’ or, more correctly, ‘damages’. Sometimes the lawyers can’t agree on the amount of damages. Suing someone is a more informal way of saying starting proceedings against someone. The claim form will state the claimant’s allegations against the defendant. The reasons for going to court are called ‘the grounds’. The grounds for an action in tort are that the defendant committed a tort. Sometimes a lawyer who specialises in the tort of negligence makes an agreement with a client. The agreement is that if the client does not win the case then he or she does not have to pay for the lawyer’s services. This is called a ‘no win-no fee’ arrangement. It is allowed in the UK and the USA.
5.areas of law (family law, I.T law and ect.)
6.Employment/labour law -The law that deals with people’s rights, pay or conditions in the workplace.
7.Maritime law-The law that deals with everything connected with the sea or ships.
8.The law of tort- The law that deals with every citizen’s responsibility not to harm other people in any way, even if it is not a contractual or criminal situation.
10.Business and company law - The law that deals with the way businesses are set up (created) and run (operated) and how they must work in relation to each other and the general public
11. Contract law - The law that deals with private agreements between people or companies and tries to make sure that no one suffers a loss if an agreement is broken.
12 .The law of equity & trusts – The law that deals with situations where someone has control of property for a period of time and must look after it for the benefit of someone else.
13.I.T. law - The law that deals with everything connected with information and how it is passed between people, especially by means of the Internet.
14. Intellectual property law- The law that deals with the protection of the rights of inventors (who might invent a new drug or machine) or artistes (who might write a book or a song).
15. Family law - The law that deals with events such as divorce and the custody of (the right to look after) children.
16.The law of real property/conveyancing - The law that deals with land, including transferring the ownership of buildings or land from one person to another.
17.The services offered by banks
Most people need a current account for day-to-day transactions such as paying bills or withdrawing money from a cash machine. There are usually no bank charges for transactions if your account is in credit. However, if you have an overdraft your account can be described as being in the red and the bank may charge you for services such as paying bills.
Internet banking gives you access to your account 24 hours a day. You can use it whenever you want to check your balance. You can also use it to make bank transfers online, if you need to move money from one account into another.
Travel money -When you travel abroad you will usually need to change your money into a different curriency. before choosing a bank to exchange your money, it is a good idea to check the exchange rate. You can lose money if you don’t shop around for a good deal.
Loans are usually repaid over a specified period of time, by paying a certain amount each month. Some banks allow a borrower to delay the first repayment for a few months, although after that the loan will have to be paid in equal monthly instalments over the agreed period of time.
In the red-when your bank account is in if you spend more money from your account than you have in it.
18.what is pecedent?- comes from what is called common law the common law is one of the main sources of law in in England and the usa when the whole of England developed the same body of laws instead of each area having its own local laws that is why is is called common the common law covers both criminal and civil court decisions . when a judge decides the result of a particular case he or she must pay attention to the principles of law that come from an earlier case dealing with the same or similar points in this way a statement of law can become binding upon later judges and can become the law for everyone to follow.a later judge dealing with a similar case must decide which precedents are binding he or she may decide that a precedent suggested by a lawyer is either. however many people believe that the common law is more practical than a codified system because it was about from real life situations that were presented to the courts.
19.elements of contract - It is a general principle of English and usa contract law that all of the necessary elements must be present to make a contract . an element is a fundamental part of something this is true of all contracts, both written and unwritten. The elements of english contract are from the common law , they are : Offer , acceptance , consideration , intention.
20.what is consideration? - is what one party promises to do for the other party and party need to provide consideration to make a contract valid. many precedents in english law where judges decide what is good consideration an what is not consideration is usually one of the following things : is a promise to do something, also goods and service and money also a promise not to do something in the future consideration is a fundamental principle of english contract law.
21.contract and statute – a statue is a law made by parliament , we can say that judges make the common law but parliament creates statutes. A statute passes through three stages:
This is the most powerful of parliaments two chambers. this chambers are usually known as houses.the house of commons has only 427 seats. The house of lords it is parliaments second chamber , there are 675 members .this house does not have the power to stop a proposed statue from becoming law.some members of this house are not elected. The monarch has to give permission before a new statue becomes law. The monarch always accepts the advice of his or her government. There are three words for the law made by parliament . They refer to the same thing.
22. What is contract law in general businesses are free to enter into whatever contracts they agree between themselves business contracts must not be contract to case law or to acts of parliament such as the unfair contract terms act and also follow the law correctly is void and void means empty it is not enfroceable contract it is not a contract that a court will as valid and a contract may be: written or spoken and in the form of deed- a deed is sometimes called a contract under seal.
-----------------------------------
1. რა განსხვავებაა მონოკრატიულ და კოლეგიურ საჯარო მმართველობას შორის?
მონოკრატიულად- მოწყობილი დაწესებულების ნებას განსაზღვრავს ერთი ადამიანი( ხელმძღვანელი პირი).ამ შემთხვევაში ხელმძღვანელ პირს აქვს ერთპიროვნული გადაწყვეტილების მიღების უფლება, ის არის აგრეთვე ზემდგომი თანამდებობის პირი,გადაწყვეტილება მიიღება სწრაფად და ამ გადაწყვეტილებაზე პასუხისმგებელი პირიც ნათლადაა განსაზღვრული.
კოლეგიური- ორგანოს შემთხვევაში გადაწყვეტილება მიიღება თანასწორუფლებიანი, უფლებამოსილი პირების უმრავლესობის ნების საფუძველზე.ამ შემთხვევაში გადაწყვეტილება მიღწევა არა ერთპიროვნულად არამედ კოლეგიურად ხოლო თავჯდომარე არის პირველი თანასწორთა შორის .მისი აუცილებელი ელემენტია კვორუმი რომელიც გულისხმობს გადაწყვეტილების მიღებას სხდომის გამართვით რომელსაც უნდა ესწრებოდა წევრთა ნახევარზე მეტი და გადაწყვეტილების მიღებისას მას მხარი უნდა დაუჭიროს წევრთა ნახევარზე მეტმა .გადაწყვეტილება მიიღება კანონმდებლობით განსაზღვრული წესით.გადაწყვეტილებაზე პასუხს აგებს მთლიანად ორგანო. წევრთა თანამდებობის მიუხედავად. საჯარო მმართველობის კოლეგიური ორგანოს აქვს ორი ორგანო საკრებულო და მერი რომელთა უფლებამოსილებები გამიჯნულია.
2. რას გულისხმობს საჯარო მმართველობა ვიწრო გაგებით ?
საჯარო მმართველობა არის აღმასრულებელი ხელისუფლების და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების, აგრეთვე საჯარო მმართველობის, როგორც ფუნქციის განმახორციელებელი სუბიექტების მიერ საკუთარი პასუხისმგებლობის ქვეშ, წინასწარ განსაზღვრული მიზნების და სამართლებრივი ბოჭვის ფარგლებში განხორციელებული საქმიანობა, რომელიც არ არის კანონშემოქმედება, მართლმსაჯულება და პოლიტიკური ხასიათი ღონისძიებები.
3. ვინ არის უფლებამოსილი აქტი ცნოს ბათილად და ვინ გამოაცხადოს ძალადაკარგულად?
ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ აქტს ბათილად ცნობს მისი გამომცემი ადმინისტრაციული ორგანო, ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ძალადაკარგულად გამოცხადების უფლება აქვს ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამომცემ ადმინისტრაციულ ორგანოს
4. რა სახის შეცდომა არსებობს დისკრეციული უფლებამოსილების განხორციელების დროს?
1. როცა არ იყენებს დისკრეციულ უფლებას
2. იყეენნებს მაგრამ ფარგლებს ცილდება
3. გამოყენებისას ცილდება მიზნებს .
5. ვინ არის ადმინისტრაციული წარმოების მხარეები?
ადმინისტრაციული წარმოების მხარე შეიძლება იყოს ადმინისტრაციული ორგანო, ფიზიკური ან იურიდიული პირი.
6. როგორ განისაზღვრება „პირთა შეზღუდული წრე“ ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის შემთხვევაში?
ანუ ინდაქტი ინდივიდუალურია პირთა განსაზღვრული წრისადმი,რაც ნიშნავს იმას რომ მაგ:მხოლდ პენსინერებს ეხება ან სხვა.
7. რა შემთხვევაში ხდება ადმინისტრაციულ წარმოებაში გაშვებული ვადის აღდგენა?
გაშვებული ვადა უნდა აღდგეს, თუ დაინტერესებულმა მხარემ კანონით ან ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ დადგენილი ვადა გაუშვა არაბრალეულად – დაუძლეველი ძალის, ავადმყოფობის, ადმინისტრაციული ორგანოს მიზეზით ან სხვა საპატიო მიზეზით.
8. როდის წარმოშობს ადმინისტრაციული დაპირება კანონიერ ნდობას?
ადმინისტრაციული ორგანოს დაპირება არის ადმინისტრაციული ორგანოს წერილობითი დოკუმენტი, რომელიც ადასტურებს, რომ მოცემული ქმედება განხორციელდება, რაც შეიძლება გახდეს დაინტერესებული მხარის კანონიერი ნდობის საფუძველი.
9. რა განსხვავებაა ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ აქტსა და ადმინისტრაციულ ხელშეკრულებას შორის?
ადმინისტრაციულ ხელსეკრულებასა და ინდ. აქტს განასხვავებს შემდეგი ნიშანი: ინდ.აქტი ადმინისტრაციული ორგანოს ცალმხრივი ნების გამოხატვის შედეგია, ხოლო ადმინისტრაციული ხელსეკრულება კი ორმხრივი ნების გამოვლენის აქტია
10. ვინ არიან საჯარო მმართველობის განმახორციელებელი სუბიექტები?
აღმასრულებელი ხელისუფლების ორგანოები;
მუნიციპალური ორგანოები;
საჯარო სამართლის იურიდიული პირები;
უფლებამოსილება დელეგირებული პირები.
11. როგორი აქტი ცხადდება ბათილად და როგორი - ძალადაკარგულად?
ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი ბათილია, თუ იგი ეწინააღმდეგება კანონს ან არსებითად დარღვეულია მისი მომზადების ან გამოცემის კანონმდებლობით დადგენილი სხვა მოთხოვნები. აქტი ძალადაკარგულად ცხადდება თუ ეს პირდაპირ არის მითითებული კანონში ან მის საფუძველზე გამოცემული ზემდგომი ორგანოს კანონქვემდებარე აქტში; კანონმდებლობის შესაბამისად ეს პირდაპირ არის მითითებული ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ აქტში; დაინტერესებულმა მხარემ არ შეასრულა ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტით დადგენილი ვალდებულება, რომლის შეუსრულებლობაც კანონმდებლობის შესაბამისად შეიძლება გახდეს ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ძალადაკარგულად გამოცხადების საფუძველი;
12. რა არის ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის 4 ძირითადი ფუნქცია?
აწესებს ცვლის, წყვეტს და ადასტურებს
13. რას გულისხმობს კანონისმიერი დათქმის პრინციპი?
მიუხედავად იმისა რომ შეიძლება ზოგადი ნორმა რაღაცას კრძალავს თუ კანონშივე დათქმაა გაკეთებული ან სხვა ნორმაში ეს შესაძლებელსხდის ეს აკრძალული ქმედება განხორციელდეს გარკვეულ შემთხვევაში .ასეთი შემთხვევა კანონიერების ფარგლებში ჯდება.კანონიერი დათქმა არის კანონითვე დაშვებული გამონაკლისი . მაგ: საკუთრების უფლება არის შეუზღუდავი ., მაგრამ დათქმაა არის ის რომ ეს უფლება შეიძლება შეიზღუდოს კანონით განსაზღვრულ შემთხვევებში .
13. რა განსხვავებაა არარა ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ აქტსა და უკანონო ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ აქტს შორის?
ადმინისტრაციულ სამართლებრივი აქტი გამოცემისთანავე ითვლება არარად, ანუ არ არსებულად და შესაბამისად მისი შესრულების ვალდებულება არ წარმოიშობა, მხოლოდ ზაკ-ის მე-60 მუხლში განსაზღვრული ოთხი გარემოების არსებობისას. ინდ. აქტი უკანონოა, თუ იგი ეწინააღმდეგება კანონს. კანონთან წინააღმდეგობა მაშინ გვაქვს, როდესაც ინდ. აქტი არ აკმაყოფილებს კანონიერების მოთხოვნებს, რომელთა შესახებაც ზემოთ ვისაუბრეთ, კერძოდ თუ ინდ. აქტი არ აკმაყოფილებს კანონიერების ფორმალურ და მატერიალურ მხარეს. არარა აქტიც უკანონო აქტის ნაირსახეობა, თუმცა არაარა ინდ.აქტი სახეზეა უკანონობის ოთხ განსაკუთრებულ შემთხვევაში. აღნიშნული საფუძვლების არსებობა განაპირობებს სხვაგვარ იურიდიულ შედეგს, ვიდრე ეს გვაქვს სხვა უკანონო ინდივიდუალური აქტების შემთხვევაში.
14. რა განსხვავებაა ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ აქტსა და რეალაქტს შორის?
რეალაქტი – ადმინისტრაციული ორგანოს საქმიანობის ისეთი საჯაროსამართლებრივი ღონისძიება, რომელიც მიმართულია არა სამართლებრივი ურთიერთობის წარმოშობის, შეცვლის ან შეწყვეტისაკენ, არამედ ფაქტობრივი შედეგების დადგომისაკენ. (მაგ: მოსახლეობის ინფორმირება, პატრულის მიერ განხორციელებული პატრულირება და ა.შ ინდ. სამართლებრივი აქტი განკუთვნილია პირთა განსაზღვრული წრისადმი, რაც განასხვავებს მას ნორმატიული აქტისგან.
15. რა არის საჯარო მმართველობის ძირითადი ფუნქციები?
1. კანონის აღსრულება 2. ძირითადი უფლების განხორციელება 3. წესრიგის დაცვის მომსახურების
სემინარი 1
საჯარო მმართველობის ცნება და არსი
საჯარო მმართველობა არის ადმინისტრაციული სამართლის ცენტრალური ინსტიტუტი , ეს არის საჯარო მმართველობის სამართალი.აღმასრულებელი ხელისუფლება არის საჯარო მმართველობის განმახორციელებელი შტო,თუმცა მთავრობის სახელმწიფო ძირითადი პოლიტიკის წარმმართველი საქმიანობა.და პოლიტიკური გადაწყვეტილებები არ არის მმართველობითი საქმიანობა , არამედ ეს მთავრობის როგორც პოლიტ ორგანოს საქმიანობაა , რომელიც ხორციელდება კონსტიტუნციის კომპეტენციის ფარგლებში.
საჯარო მმართველობის ცნების გაგებები.
1. ორგანიზაციული გაგებით- არის საჯარო მმართველობის კანონით განსაზღვრული ორგანიზაციული მოწყობის სისტემა, რომელიც შედგება ადმინისტრაციული ორგანოების და სხვა მმართველი ორგანოებისაგან.
2. მატერიალური გაგებით ეს არის სახელმწიფოს ის საქმიანობა რომლის მიზანია მმართველობითი ფუნქციების განხორციელება ანუ არიგულისხმება კანონშემოქმედება მართლმსაჯულება და პოლიტ. მართვა.
3. ფორმალურით არის ნებისმიერი საქმიანობა რომელიც ხორციელდება საჯარო მმართველობის ორგანოების მიერ.ამის მიხედვიტ საჯარო მმართველობა არის პრევენციული და რეპრესიული საქმიანობა.საჯარო მმართველობის ორგანიზაციული და მატერიალური გაგებით გამიჯვნას აქვს არსებითი მნიშვნელობა , რამდენადაც ის ეფუძვნება ხელისუფლების დანაწილების პრინციპს რომელის იდეაა სახელმწიფოს თითოეული ფუნქციის კონკრეტულ სახელმწიფო ორგანოებზე მიკუთვნება და გადანაწილება.
საკანონმდებლო და აღმასრულებელი ხელისუფლება ხორციელდება საჯარო მმართველობით. საჯარო მმართველბის ცნების გასარკვევად საყურადღებოა სუბტრაქციის მეთოდი რომელსაც ოტო მაიერი იყენებდა . ამის მიხედვით მმართველობა არის სახელმწიფო საქმიანობა თავისი მიზნების განსახორციელებლად.რაც არც კანონშემოქმედება და არც მართლმსაჯულება და არც შეიარაღებული ძალები.საჯარო მმართველობა არის აღმასრულებელი ხელისუფლებისა და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების ასევე საჯარო მმართველობის როგორც ფუნქციის განმახორციელებელი სსუბიექტების მიერ საკუთარი პასუხიმგებლობის ქვეშ წინასწარ განსაზღვრული მიზნების და სამართლებრივი ბოჭვის ფარგლებში განხორციელებული საქმიანობა, რომელიც არ არის პოლიტიკური ხასიათის ღონისძიებები.
საჯარო მმართველობის ფუნქციები:
1. კანონის აღსრულება
2. ძირითადი უფლების განხორციელება
3. წესრიგის დაცვის მომსახურების
ფუნქციებია ასევეე :
• მომწესრიგებელი - ამ ფუნქციის მიზანია საზოგადოებრივი უსაფრთხოებისა და მართლწესრიგის დაცვა . ეს მოიცავს პოლიციის ღონისძიებებს., სამშენებლო სამეწარმეო,და სხვა სფეროებს.ასევე ამ ფუნქციის მიზანია უნებართვო და ულიცენზიო ურთიერთობის მოწესრიგება.
• მომსახურებითი- ეს მოიცავს სოციალურ მომსახურების სფეროს და ინფრასტრუქტურის საზოგადოებისათვის მნიშვნელოვანი ობიექტების შექმნას.მოსახლეობის მომარაგება : წყლით , გაზით , დენით.ეს შეიძლება განახორციელოს როგორც სახელმწიფო ორგანომ ისე კერძო სამართლის იურიდიულმა პირმა . როცა სახელმწიფოს მომსახურებითი ფუნქციის კერძო პირებზე გადასვლა ხდება , მომსახურე მმართველობა იღებს გარანტორი მმართველის სახეს., ანუ როცა სახელმწიფო ვალდებულებას კერძო პირს გადასცემს იგი არა მომსახურე არამედ გარანტორი ხდება საჯარო ფუნქციებსა.
• ორგანიზაციული - აქ ხდება საზოგადოებრივი ცხოვრების სოციალურ ეკონომიკურ თუ კულტურის სფეროს მიზანმიმართული ჩარევა შესაბამისი სუბგენციების ანუ ფულადი დახმარებების და სუბრიდიების ანუ ფულადი და ნივთობრივი პირთა მიმართ.მაგალითად ზამთარში გაზის გადასახადის სუბსიდია.
• საგადასახადო - ემსახურება სახელმწიფოს ფუნქციონირებისათვის აუცილებელი ფინანსური საშუალებების შექნას , გადასახადების გადახდის სისტემის შექმნით.გადასახადი არის სავალდებულო ფულადი შენატანი , რომელსაც იხდის გადასახადის გადამხდელი.მოსაკრებელი არის აუცილებელი გადასახდელი ბიუჯეტში , რომელსაც იხდიან ფიზიკური და იურიდიული პირები სახელმწიფოს მიერ მათთვის კანონით განსაზღვრული საქმიანობის განხორციელებისა თუ სარგებლობის უფლების მინიჭებისათვის ან სახელმწიფოს მიერ გარკვეული მომსახურეობისათვის
• საკუთარი საჭიროებების უზრუნველყოფა- ემსახურება საჯარო მმართველობის განხორციელებისთვის საჭირო პერსონალური და მატერიალური საშუალებების უზრუნველყოფას.მას აქვს 2 მიზანი : ბიუჯეტის შევსება და განკარგვა.
• საჯარო მმართველობის ობიექტია საზოგადოება, ის არის საჯარო ინტერესებზე ორიენტირებული.
საჯარო მმართველობის აღწერა
1. შემზღუდველი - რაც იწვევს მოქალაქეთა უფლების შეზღუდვას და ნეგატიურად აისახება მათზე.მაგალითად კომენდატის საათი.
2. აღმჭურველი- რომელიც ახდენს პირის მდგომარეობის გაუმჯობესებას ფინანსური ან მატერიალური დახმარებით.
3. კანონქვემდებარე- ხორციელდება ზედმიწევნით კანონის დაცვის საფუძველზე,მაგალითად მართლწესრიგის დაცვა.
4. კანონისაგან თავისუფალი- შედეგებს იწვევს კანონის აღსრულების გარეშე თუმცა კანონისგან სრულიად თავისუფალი არ არის , მთავარია არ ეწინააღმდეგებოდეს კანონს.
5. მმართველობა კერძო სამართლის გზით- ამ დროს საჯარო მმართველობა საკუთარ უფლებამოსილებას ახორციელებს კერძო სამართლის გამოყენებით , ანუ მმართველობა ხდება კერძო სამართალ ინსტიტუტების გამოყენებით, საჯარო მმართველობის ბოჭვის ფარგლებში.
• ადმინისტრაციული ორგანოს ცნების განსაზღვრისათვის მნიშვნელოვანია მისი ფუნქციონალური გაგება , ეს მოიცავს 1. ყველა სახემწიფო მმართველობის და ადგილობრივი თვითმმართველი ორგანოს ასევე საჯარო სამართლის იურიდიულ პირებს. 2. ფიზიკური და იურიდიული პირები , რომლების არ არიან სახელმწიფო სუბიექტები თუმცა ახორციელებენ საჯარო სამართლებრივ ფუნქციებს.
• საჯარო მმართველობის განმახორციელებელი ნებისმიერი პირი მიუხედავად მისი ხელისუფლების შტოსადმი კუთვნილებისა და ორგანიზაციული მოწყობის საჯარო-სამართლებრივი და კერძოსამართლებრივი ფორმისა არის ადმინისტრაციული ორგანო.
საჯარო მმართველობის საკანონმდებლო საფუძველი
საჯარო მმართველობის არსს ქმნის: 1. ორგანიზაციული მოწყობის ფორმა
2. საქმიანობის სამართლებრივი ფორმა
3. გადაწყვეტილების მიღების პროცესი
საჯარო მმართველობის საკანონმდებლო საფუძველია:
1. კონსტიტუცია
2. ზაგადი ადმინისტრაციული კოდექსი
3. ადგილობრივი თვითმმართველობის კოდექსი
4. საჯარო სამსახურის შესახებ კანონი
5. საჯარო სამართლის იურიდიული პირების შესახებ კანონი.
ადმინისტრაციული სამართლის სისტემა
1. ზოგადი ადმინისტრაციული სამართალი
2. ადმინისტრაციული სამართლის კერძო ნაწილი
3. ადმინისტრაციული საპროცესო სამართალი
ადმინისტრაციული სამართლის მეცნიერების შესაწავლის საგანია საჯარო მმართველობა ამისათვის აუცილებელია სუბიექტს ჰქონდეს: 1. ორგანიზაციული მოწყობის ფორმა 2. საქმიანობის სამართლებრივი ფორმა 3. გადაწყვეტილების მიღების მომწესრიგებელი წესები.ადმინისტრაციული სამართლის ფარგლებში ხდება მისი ძირითადი ინსტიტუტების : საჯარო მმართველობის , ორგანიზაციული მოწყობის და საქმიანობის სამართლებრივი ფორმირების ასევე მმართველობითი ფუნქციის განხორციელების სამართლებრივი პროცედურების შესწავლა.ადმინისტრაციული სამართალი განსაზღვრავს ასევე ადმინისტრაციული სამართლებრივი ურთიერთობის მონაწილეთა უფლების დაცვის სამართლებრივ საშუალებებს.აწესრიგებს მოქალაქისა და მმართველობის ორგანოს შორის წარმოშობილ ურთიერთობებს და ადგენს მოქალაქის უფლებებს ა და ვალდებულებებს ამ საკითხთა მიმართებით.
ზოგადი ადმინისტრაციული სამართალი მოიცავს იმ პრინციპებს და ცნებებს , რომელის საერთოა მმართველობითი საქმიანობის სფეროსათვის , კერძო კი ააერთიაებს მმართველობის ცალკეულ სფეროებს როგორიცაა მუნიციპალური , სამშენებლო .
საკარო მმართველობის ამოცანაა პოლიტიკურ გადაწყვეტილებებს მისცეს ინდივიდუალურ პირთა წრის სავალდებულო ქცევის დამდგენი ან და კონკრეტული შემთხვევის მომწესრიგებელი ღონისძიების ფორმა.
როგორც კაზუსის ფაბულიდან ირკვევა, 2019 წლის 10 მაისს ნინომ საჩელი აღძრა ბექას, მიმართ, რომლითაც ის ითხოვდა სასამართლოს მიერ ბექასთვის 11 100 ლარის დაკისრებას. ნინო სარჩელის საფუძვლად უთითებს, რომ მან 2011 წელს საკუთარი საბანკო ანგარიშიდან, ბექას გადაურიცხა 3000 ლარი, ხოლო 2013 წელს 5000 ლარი, ასევე პირადი ანგარიშწორებით მას გადასცა 3100 ლარი.
ბექა თავის შესაგებელში უთითებს, რომ მისთვის გადაცემული 5000 ლარი არის საჩუქარი და ამავდროულად ჩუქების ხელშეკრულების მოშლის შემთხვევაში, უმუშევრობის გამო გადაწყვეტილება, რომც ნინოს სასარგებლოდ იქნას გამოტანილი, იგი ვერ აღსრულდება, ვინაიდან ბექა არ გააჩნია შემოსავალი. ასევე, ბექა თავის შესაგებელში რაიმე სხვა სახით ფულადი თანხის მიღებას, სესხის სახით უარყოფს.
მოსარჩელის მიერ წარმოდგენილი სარჩელის თანახმად, მან დისპოზიციურობის პრინციპიდან გამომდინარე, უნდა ამტკიცოს რომ მასსა და ბექას შორის ნამდვილად დაიდო სესხის ხელშეკრულება, კერძოდ, გადასცა 2011 წელს 3000 ლარი, ხოლო 2013 წელს 5000 ლარი, ასევე უნდა ამტკიცოს, რომ პირადი ანგარიშსწორებით (ქეშით) ბექას გადასცა დამატებით 3100 ლარი, ხოლო თავისმხრივ მოპასუხემ უნდა ამტკიცოს შესაგებელში წარმოდგენილი ფაქტობრივი გამოებების სიზუსტე, კერძოდ, ბექამ უნდა დაამტკიცოს, რომ მან 2013 წელს 5000 ლარი მიიღო ჩუქების სახით და არა როგორც სესხი.
კაზუსის ფაბულიდან ასევე დგინდება, რომ მოსარჩელე აყენებს შუამდგომლობას სასამართლომ, ბანკიდან გამოითხოვოს ამონაწერი ბექას პირადი ანგარიშიდან 2011 და 2013 წლებში. საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 103-ე მუხლის მეორე ნაწილის თანახმად, თუკი მხარეებს რაიმე მიზეზით არ შეუძლიათ მტკიცებულებების უშუალოდ მიღება მხარეთა შუამდგომლობით, სასამართლოს თვითონ შეუძლია გამოითხოვოს მტკიცებულებები ვისთანაც უნდა იყოს ისინი. იმის გათვალისწინებით, რომ საბანკო ამონაწერი შეიცავს პირის პერსონალურ მონაცემებს, მოსარჩელეს, არ შეეძლო მიეღო თავად, თუმცა საბანკო გადარიცხვის დროს, გადარიცხვის ისტორია აისახება, როგორც მიმღებ ისე გამცემი სუბიექტის ანგარიშებში, აქედან გამომდინარე, მოსარჩელეს თავად შეეძლო წარმოედგინა საკუთარი საბანკო ამონაწერი გადარიცხვებთან დაკავშირებით. მოსარჩელემ, სასამართლოს მთავარ სხდომაზე ასევე წარმოადგინა აუდიო ჩანაწერი, როგორც ერთ-ერთი მტკიცებულება, თუმცა აღსანიშნავია, რომ საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 215 მუხლის, მეორე ნაწილის თანახმად მთავარ სხდომაზე დაიშვება, მხოლოდ ისეთი მტკიცებულებები, რომელთა წარმოდგენაც მოსარჩელეს მოსამზადელ სტადიაზე არ შეეძლო. აღნიშნული დამაბრკოლებელი გარემოება კი კაზუსიდან არ იკვეთება, შესაბამისად მტკიცებულება არ უნდა იქნეს მიჩნეული დასაშვებად.
მოპასუხის მიერ წარმოდგენილ შედავებაში, ყურადღება არის გამახვილებული, რომ მას სესხის სახით არ მიუღია არანაირი თანხა და რომ მან მხოლოდ ჩუქების საფუძველზე მიიღო, 2013 წელს 5000 ლარი. საქმის გარემოებებიდან დგინდება, რომ მხარეებს შორის არსებობდა დიდხნიანი, ახლო ურთიერთობა, რომლის მიზანიც იყო ოჯახის შექმნა, შესაბამისად მოპასუხეს შეეძლო ევარაუდოა, რომ მისთვის გადაცემული თანხა იყო არა სესხი, არამედ საჩუქარი, რადგან მოსარჩელემ იცოდა მისი მატერიალური მდგომარეობის შესახებ. ამასთანავე მოპასუხე, მტკიცებულების სახით წარმოადგენს სასამართლოს ძალაში შესულ გადაწყვეტილებას, რომელიც უტყუარად ადასტურებს, რომ მას არ აქვს არანაირი შემოსავალი და არ არის მატერიალურად უზრუნველყოფილი.
მოსარჩელისა და მოპასუხის მიერ, წარმოდგენილი მტკიცებულებების საფუძველზე, შეიძლება ითქვას, რომ ბექას აქვს წარმოდგენილი საფუძვლიანი შედავება.
აქვე საყურადღებოა ის ფაქტი, რომ თავად მოსარჩელის მიერ წარმოდგენილი თავდაპირველი მოთხოვნა ემყარებოდა სესხის ხელშეკრულებიდან გამომდინარე ვალდებულებებს, თუმცა გარემოებათა ერთობლიობა ნათელს ხდის, რომ სარჩელი უფრო პერსპექტიული იქნებოდა, თუკი სარჩელი დაეფუძნებოდა ჩუქების ხელშეკრულება და ამ უკანასკნელი მოშლას მიზეზად დაერთვებოდა ბექას მხირდან უმადურობა.
საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 623-ე მუხლის თანახმად, სესხის ხელშეკრულებით გამსესხებელი საკუთრებაში გადასცემს მსესხებელს ფულს ან სხვა გვაროვნულ ნივთს, ხოლო მსესხებელი კისრულობს დააბრუნოს იმავე სახის, ხარისხისა და ოდენობის ნივთი. საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 69-ე მუხლის პირველი და მეორე ნაწილების თანახმად, სესხის ხელშეკრულება არის ფორმათავისუფალი და შეიძლება დაიდოს როგორც წერილობით, ისე ზეპირად, თუმცა იმ შემთხვევაში, თუკი სახეზე არსებობს სესხის ხელშეკრულების ზეპირი ფორმით დადება, მოსარჩელე მხარეს მტკიცების ტვირთი რთულდება, ხოლო სირთულეს წარმოადგენს ამ უკანასკნელის დადების ფაქტის დადასტურება, რადგან სასამართლო პრაქტიკიდან გამომდინარე, მოწმის ჩვენება არ შეიძლება მიჩნეულ იქნეს რელევანტურ მტკიცებულებად სესხის ხელშეკრულების არსბობის დასადასტურებლად.
კაზუსში არსებული გარემოებებიდან გამომდინარე, სახეზე გვაქვს სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის საფუძვლები, ვინაიდან მოსარჩელის მიერ, სარჩელში მითითებულია, მხოლოდ ფაქტობრივი გარემოებები, რომლებიც არ დასტურდება წარმოდგენილი მტკიცებულებებით.
კაზუსის ფაბულიდან ირკვევა, რომ კ მოითხოვს ბ-ს ქონებაზე საკუთრების უფლების ცნობას, რადგან ის შეუთანხმდა გარდაცვლილ ა-ს აღნიშნულ ქონებაზე ნასყიდობის ხელშეკრულების დადებას.
საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 477-ე მუხლი ადგენს ნასყიდობის ხელშეკრულების ზოგად ბუნებას, თუმცა 479-ე მუხლი აკონკრეტებს უძრავი ნივთის ნასყიდობისათვის პსეციალურ წინაპირობებს, კერძოდ, ნასყიდობის ხელშეკრულება უძრავ ნივთზე უნდა დაიდოს წერილობითი ფორმით და საკუთრების უფლების რეგისტრაცია უნდა მოხდეს საჯარო რეესტრში. აღნიშნულ შემთხვევაში ა-სა და კ-ს შორის არ გვაქვს მსგავსი ფორმით დადებული ხელშეკრულება, თუმცა მოსარჩელის მიერ წარმოდგენილი პოზიციიდან დგინდება, რომ სახეზე გვაქვს წინარე ხელშეკრულება. საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 327-ე მუხლის მე-3 ნაწილით ხელშეკრულებით შეიძლება წარმოიშვას მომავალი ხელშეკრულების დადების ვალდებულება, რაც მიიჩნევა წინარე ხელშეკრულებად, რომელიც თავისი არსით არის ფორმათავისუფალი და შეიძლება დაიდოს, როგორც ზეპირი, ისე წერილობით სახით.
მოსამართლის მოქმედება არის მართლზომიერი, ვინაიდან მოსარჩელე ითხოვს არა ნასყიდობის დადებას წინარე ხელშეკრულების საფუძველზე, არამედ საკუთრების უფლების ცნობას რისი სამართლებრივი საფუძველი და შესაბამისი მტკიცებულებები საქმეში არ არის წარმოდგენილი, კერძოდ გადახდის ქვითრები არ შეიძლება მიჩნეულ იქნეს საკუთრების უფლების დამდგენ დოკუმენტად. შესაბამისად სასამართლოს გადაწყვეტილება შეესაბამება კანონს.
იმ შემთხვევაში, თუკი მოსარჩელე იდავებდა ნასყიდობის ხელშეკრულების დადებაზე წინარე ხელშეკრულების საფუძველზე, რაც ხელწერილის სახით დართულია საქმის მასალებში და დადგინდებოდა, რომ ის არის მყარი მტკიცებულება, აღნიშნულ სარჩელს ექნებოდა დაკმაყოფილების პერსპექტივა.
რა არის შეზღუდული შესაძლებლობა?
“შეზღუდული შესაძლებლობა” კი არის ქმედების ნაკლებობა ან შეზღუდვა, რომელიც გამოწვეულია თანამედროვე სოციალური ორგანიზებით და იგი ფიზიკური დარღვევის მქონე ადამიანებს ძირითად (მეინსტრიმულ) სოციალურ საქმიანობებში მონაწილეობისგან რიყავს.
“დარღვევა” არის ადამიანის ისეთი მდგომარეობა, “როცა მას მთლიანად ან ნაწილობრივ აკლია კიდური, ორგანო ან სხეულის მექანიზმი.” “სხეულის მექანიზმები” შეიძლება იყოს მხედველობა, სმენა და გარკვეული სახის კოგნიტური ფუნქცია.
ვინ მიეკთვნებიან შშმ პირებს?
“შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ინდივიდებს მიაკუთვნებს პირებს ფიზიკური, ფსიქიკური, ინტელექტუალური ან სენსორული მყარი დარღვევებით, რომელთა ურთიერთქმედებამ სხვადასხვა დაბრკოლებასთან შესაძლოა ხელი შეუშალოს ამ პირის სრულ და ეფექტურ მონაწილეობას საზოგადოებრივ ცხოვრებაში, სხვებთან თანაბარ პირობებში”.
მოდელების დახასიათება
რელიგიური მიდგომა შშმ პირთა მიმართ ყველაზე ძველია და მრავალსაუკუნოვან პერიოდს მოიცავს. ამ მოდელით შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ადამიანები ზრუნვის ობიექტები იყვნენ და მათ მოიაზრებდნენ სამართლის ობიექტებად. შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ადამიანები ხშირად გვხვდებიან რელიგიურ წიგნებში,სადაც ისინი განიხილებიან როგორც მისი წინაპრების მიერ ჩადენილი ცოდვის შედეგი. უნარშეზღუდულობა არის ერთგვარი “განსაცდელი”, რომელსაც ღმერთი ადამიანებს უგზავნის მათი ცოდვების გამოსასყიდად. ქრისტიანული რწმენა შშმ და არაშშმ პირების თანაბრობას აღიარებს.საერთო ჯამში, რელიგიური შინაარსის ნარატივი შშმ პირთა პოზიტიური დისკრიმინაციისკენაა მიმართული .
დასავლეთში შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა უფლებების მოძრაობის საწყისად მიიჩნევენ 1960-იან წლებს, მაშინ, როდესაც დაიწყო სამოქალაქო უფლებებისთვის ბრძოლა ამერიკის შეერთებულ შტატებსა და დიდ ბრიტანეთში. შშმ პირთა შეფასების მაშინდელი მოდელი იყო საქველმოქმედო, რაც ასევე აისახებოდა პოლიტიკასა და კანონმდებლობაში და გავლენას ახდენდა ორგანიზაციებისა და ინსტიტუტების ჩამოყალიბებაზე.
საქველმოქმედო მოდელი შშმ პირს წარმოაჩენდა როგორც შეზღუდულ ინდივიდს, რომელიც საჭიროებდა დახმარებას, სხვების მხრიდან დაცვას. აღქმული იყო, რომ შშმ პირს არ შეეძლო დამოუკიდებელად მოქმედება და გადაწყვეტილების მიღება.
შშმ პირთა საქველმოქმედო მოდელი მჭიდრო კავშირშია შეზღუდულობის სამედიცინო გაგებასთან. იგი შეზღუდულობას განიხილავს როგორც ბიოლოგიურ პათოლოგიას, რომელიც სამედიცინო გზით უნდა მოგვარდეს.
სამედიცინო მოდელი მოიცავს შეზღუდულობის როგორც ფსიქოლოგიურ, ისე სამედიცინო ასპექტებს.სამედიცინო მოდელი დარღვევას მიიჩნევს მდგომარეობად, რომელიც უნდა იყოს გამოსწორებული, რის შემდეგაც შესაძლებელია ადამიანის რეაბილიტაცია, რათა ის “ნორმალურ”, ან ნორმალურთან მიახლოებულ ცხოვრებას დაუბრუნდეს. სამედიცინო მოდელი დარღვევის მქონე ადამიანს მიიჩნევს ისეთი დაავადების მქონე პირად, როგორიცაა, მაგალითად, Covid19. შესაბამისად, სამედიცინო მოდელი დარღვევის მქონე პირს მოუწოდებს, რომ მოიქცეს როგორც პაციენტი და მოირგოს “ავადმყოფის როლი”. მოდელი მიიჩნევს, რომ დარღვევის მქონე (ავადმყოფი) ადამიანი არის პასიური, რომელიც საჭიროებს ჯანდაცვის პროფესიონალებს.აღნიშნულ მიდგომას მივყავართ პატერნალიზმის გარკვეულ ფორმამდე, ანუ - “ასეთ დროს შშმ პირები აღქმულნი არიან ისეთ ადამიანებად, რომლებსაც საკუთარ სიცოცხლეზე პასუხისმგებლობის აღება არ შეუძლიათ”. ავადმყოფის მუდმივი როლი შშმ პირს ართმევს ავტონომიას, საკუთარი საქმეების მიმართ კონტროლის შესაძლებლობას, რაც ადამიანის პერსონალურობის განმსაზღვრელი ნიშან-თვისებაა.
სოციალური მოდელის აზროვნების ისტორიაში ყველაზე გავლენიანი ორგანიზაცია გახლდათ UPIAS,რომლის მიზანი იყო შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთათვის საზოგადოებაში სრულად მონაწილეობის, დამოუკიდებლად ცხოვრების,ვც5ტც პროდუქტიული მუშაობისა და საკუთარ ცხოვრებაზე სრული კონტროლის უზრუნველყოფა.აშშ-ში აგრეთვე ჩამოყალიბდა მოძრაობა (ILM). სწორედ ამ დროს შემუშავდა შშმ პირთა პოლიტიკის სტრატეგია, რაც დაკავშირებული იყო ბარიერების მოხსნასთან. მეორე მნიშვნელოვანი მოვლენა კი თავად შშმ პირების ცნობიერებაში გარდატეხის მოხდენა იყო. მათ გააანალიზეს, რომ შეზღუდული შესაძლებლობა არ არის ინდივიდის ბრალეულობა,არამედ შეზღუდვები შეიძლება ისეთი ფაქტორებიდან გამომდინარეობდეს, როგორიცაა, მაგალითად, არაადაპტირებულად მოწყობილი გარემო, სადაც შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირებისთვის არ არის გათვალისწინებული პანდუსები, ლიფტები, ბრაილზე შედგენილი საკითხავი მასალის ნაკლებობა, ან მტრულად განწყობილი საზოგადოებრივი მიდგომები და ა.შ. და გარემო მორგებულია მორგებულია იმ პირების საჭიროებებზე, ვისაც სიარული შეუძლია, სრულყოფილი მხედველობა და სმენა აქვს, გარკვევით მეტყველებს ან ინტელექტუალურად კარგად აზროვნებს.სოციალური მოდელის მიხედვით, დარღვევების მქონე ადამიანები საკუთარ ცხოვრებას უნდა აკონტროლებდნენ შესაძლებლობის ფარგლებში.ადამიანები არ უნდა იწოდებოდნენ არსებითი სახელით “უსინათლო”, “ყრუ”, “შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე”. სოციალური მოდელის მოწოდებაა, რომ ყველა იყოს ავტონომიური და პატივს სცემდნენ მათ, დარღვევის ხარისხისა და ფორმის მიუხედავად. ამ მოდელის დროს შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირებმა სამართლის ობიექტობიდან სამართლის სუბიექტად გადაინაცვლეს.ე.წ. სოციალური მოდელი დანარჩენი სამი მოდელისგან განსხვავებით შშმ პირთა დისკრიმინაციის პრევენციისკენაა მიმართული, რაც ხელს უწყობს შშმ პირთა უფლებების რეალიზებას.
დისკრიმინაციის სახეებისა და ფორმების დახასიათება
“პირდაპირი დისკრიმინაცია შეზღუდული შესაძლებლობის საფუძველზე − შეზღუდული შესაძლებლობით განპირობებული ისეთი მოპყრობა ან პირობების შექმნა, რომელიც პირს საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი უფლებებით სარგებლობისას არახელსაყრელ მდგომარეობაში აყენებს ანალოგიურ პირობებში მყოფ სხვა პირებთან შედარებით ან თანაბარ მდგომარეობაში აყენებს არსებითად უთანასწორო პირობებში მყოფ პირებს, გარდა ისეთი შემთხვევისა, როდესაც ამგვარი მოპყრობა ან პირობების შექმნა ემსახურება საზოგადოებრივი წესრიგისა და ზნეობის დასაცავად კანონით განსაზღვრულ მიზანს, აქვს ობიექტური და გონივრული გამართლება და აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში, ხოლო გამოყენებული საშუალებები თანაზომიერია ასეთი მიზნის მისაღწევად;”- მაგ:16 წლის ზემოთ ფიზიკური პირებისთვის დელფინარიუმში დასწრება 150 ლარი ღირს,შშმ პირებისათვის-160ლარი.
“ირიბი დისკრიმინაცია არის ისეთი მდგომარეობა, როდესაც ფორმით ნეიტრალური და არსით დისკრიმინაციული დებულება, კრიტერიუმი ან პრაქტიკა პირს ამ კანონის პირველი მუხლით გათვალისწინებული რომელიმე ნიშნის გამო არახელსაყრელ მდგომარეობაში აყენებს ანალოგიურ პირობებში მყოფ სხვა პირებთან შედარებით ან თანაბარ მდგომარეობაში აყენებს არსებითად უთანასწორო პირობებში მყოფ პირებს, გარდა ისეთი შემთხვევისა, როდესაც ამგვარი მდგომარეობა ემსახურება საზოგადოებრივი წესრიგისა და ზნეობის დასაცავად კანონით განსაზღვრულ მიზანს, აქვს ობიექტური და გონივრული გამართლება და აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში, ხოლო გამოყენებული საშუალებები თანაზომიერია ასეთი მიზნის მისაღწევად.” მაგ-დამსაქმებლის მოთხოვნამ, ყველა დასაქმებული ერთდროულად გადიოდეს შესვენებაზე, შეიძლება გამოიწვიოს შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა დისკრიმინაცია. მათ რიგ შემთხვევებში უწევთ მედიკამენტების მიღება და კვება განსაზღვრულ დროს ან დღის განმავლობაში პერიოდული დასვენება.
მრავალმხრივი დისკრიმინაცია-პირს განსხვავებულად არა ერთი, არამედ რამდენიმე ნიშნის( ორი ან მეტი) გამო მოექცნენ და ეს მახასიათებლები ნაკლებად განსაზღვრავდნენ ერთმანეთს. შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ქალი შესაძლოა დისკრიმინაციის მსხვერპლი იყოს როგორც შესაძლებლობათა შეზღუდვის, ისე გენდერული ნიშნის გამო.
ინტერსექციური დისკრიმინაცია -განსხვავებული მოპყრობა ხდება რამდენიმე ნიშნის გამო,რომლებიც ერთმანეთს განუყოფლად უკავშირდება.თუ ერთ-ერთი ნიშანი მაინც არ იარსებებდა, დისკრიმინაციასაც არ ექნებოდა ადგილი.
ასოცირებითი/აღქმითი დისკრიმინაცია-გულისხმობს ისეთ შემთხვევებს, როდესაც გვხვდება დისკრიმინაციის ყველა ელემენტი იმ სხვაობით, რომ შეზღუდული შესაძლებლობის ნიშანი, რომლის გამოც ადგილი ჰქონდა პირის მიმართ დისკრიმინაციულ მოპყრობას, მას რეალურად არ გააჩნია. თუ პირი არის ასეთი მოპყრობის მსხვერპლი, არავითარი მნიშვნელობა არ აქვს, მას აქვს თუ არა შეზღუდული შესაძლებლობა.მაგ- ბაღში ბავშვი იქცეოდა აგრესიულად,ბავშვეს ურტყამდა და თმებში ქაჩავდა,დირექტორმა კი მშობელს შესთავაზა ბავშვს ბაღში ნახევარ განაკვეთზე ევლო.
გონივრულ მისადაგებაზე უარი-“დისკრიმინაცია შეზღუდული შესაძლებლობის საფუძველზე” – გულისხმობს შეზღუდული შესაძლებლობის საფუძველზე აღმოცენებულ ნებისმიერ განსხვავებას, გარიყვას ან აკრძალვას, მათ შორის უარს გონივრულ მისადაგებაზე.
“გონივრული მისადაგება” – გულისხმობს ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში იმ აუცილებელი და შესაბამისი მოდიფიკაციებისა და კორექტივების განხორციელებას, რაც არ იწვევს დაუძლეველ და გაუმართლებელ სირთულეებს და უზრუნველყოფს შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა თანაბარი უფლებებისა და თავისუფლების ფუნდამენტურ ღირებულებათა რეალიზებას.
მისაწვდომობა არის ზოგადი ჩარჩო მაგ:ყველას აქვს უფლება რომ მიიღოს განათლება.მაგრამ გონივრულ მისადაგებაზე უარი იქნებოდა დამატებით მოთხოვნაზე უარის თქმა.მაგ: უნივერსიტეტში არის ეტლით მოსარგებლესთვის ლიფტი,პანდუსები,მაგრამ ამ პირმა მოითხოვა სპეციალური მერხი,რომელიც უფრო დაეხმარებოდა განათლების მიღების რეალიზებაში და უარი უთხრეს ამ მოთხოვნაზე.ასევე გასათვალისწინებელია,რომ დაუძლეველ სირთულეს არ უნდა წარმოადგენდეს ეს მოთხოვნა.ანუ ამ შემთხვევაში გონივრულ მისადაგებაზე უარი იქნებოდა იმ შემთხვევაში,თუ უნივერსიტეტს ჰქონდა მერხის შეძენის ფინანსები და მაინც არ დააკმაყოფილა მოთხოვნა.პირს შეუძლია გონივრული მისადაგების განხორციელება მოითხოვოს იმ წუთიდან, როდესაც მას უფლების რეალიზაციისას შეფერხება წარმოეშვა.
ზაკ-ის 177, 178.179 მუხლი და 180 მუხლი
ასკ-ის 2.3 მუხლი
ასკ-ის 6 მუხლი 1 ნაწილის ე ქვეპუნქტი
ასკ-ის 22 მუხლი
ასკ-ის 32 მუხლი
ასკ-ის 34 მუხლი
სსკ-ის 102 მუხლი ან ასკ-ის 17 მუხლის 2 ნაწილი
საკ-ის მე-2 მუხლის მესამე ნაწილის მიხედვით: ამ მუხლის პირველი და მე-2 ნაწილებით გათვალისწინებული საქმეების გარდა, სასამართლოში ადმინისტრაციული სამართალწარმოების წესით განიხილება სხვა საქმეებიც იმ სამართლებრივ ურთიერთობებთან დაკავშირებით, რომლებიც აგრეთვე გამომდინარეობს ადმინისტრაციული სამართლის კანონმდებლობიდან ამასთან ამავე კოდექცის მეექვსე მუხლის ე ქვეპუნქტის მიხედვით მაგისტრატი მოსამართლის განსჯად ადმინისტრაციულ საქმეეებს წარმოადგენს ასევე საჯარო სამსახურში შრომითი ურთიერთობიდან წარმოშობილ დავასთან დაკავშირებით; ვინაიდან აღნიშნული საქმე ეხება ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ გამოცემული აქტის ბათილად ცნობას შეგვიძლია ვთქვათ რომ აღნიშნული საქმე უნდა განიხილოს ადმინისტრაციული საქმეთა კოლეგიამ,
სასკ-ის 22 მუხლის პირველი და მეორე ნაწილის მიხედვით: სარჩელი შესაძლებელია აღიძრას ადმინისტრაციული სამართლებრივი აქტის ბათილად ცნობის შესახებ თუ აღნიშნული აქტი ან მისი ნაწილი პირდაპი და უშუალოდ ზიანს აყენებს მოსარჩელის კანონიერ უფლებას ან ინტერესს ან უკანონოდ ზღუდავს მის უფლებას შესაბამისად თენგოს მიერ აღძრული სარჩელი დასაშვებია, ასკ-ის 17 მუხლის მეორე ნაწილის მიხედვით: ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის არარა აქტად აღიარების, ბათილად ცნობის ან ძალადაკარგულად გამოცხადების შესახებ სარჩელის წარდგენის შემთხვევაში მტკიცების ტვირთი ეკისრება ადმინისტრაციულ ორგანოს, რომელმაც გამოსცა ეს აქტი, შესაბამისად სასამართლოს მიერ თენგოს სარჩელის არ დაკმაყოფილება აღნიშნული მიზეზით არაკანონიერია, თუმცა სასამართლოს შეეძლო არ მიეღო სარჩელი იმის გათვალისწინებით რომ თენგომ არ გამიყენა ზაკ-ის 177 მუხლით გათვალისწინებული უფლება რაც გულისხმობს ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ გამოცემული ადმინისტრაციული სამართლებრივი აქტის ერთჯერადად გასაჩივრებას, რაც შეეხება სააპელაციო საჩივარს ასკ-ის 34 მუხლის 1(1) პუნქტის ა. ა ქვეპუნქტის მიხედვით თენგოს შეეძლო საააპელაციო საჩივრის შეტანა თუმცა სსსკ-ის 369 მუხლის პირველი ნაწილის მიხედვით სააპელაციო საჩივრის შეტანის ვადაა 14 დღე. ამ ვადის გაგრძელება და აღდგენა დაუშვებელია და იგი იწყება მხარისათვის დასაბუთებული გადაწყვეტილების გადაცემის მომენტიდან შესაბამისად თენგოს ვადები არასწორად განებარტა თუმცა მოცემულ შემთხვევაში თენგომ საჩივრის შეტანის ვადას გადააცილა, რაც შეეხება საკასაციო საჩივარს ასკ-ის 34 მუხლის 3 ნაწილის ე ქვეპუნქტის მიხედვით თენგოს შეეძლო შეეტანა საკასაციო საჩივარი თუმცა ეს იმ შემთხვევაში თუ თენგო თავდაპირველად გამოიყენებდა ზაკ_ის მიხედვით მისთვის მინიჭებულ უფლებას და შეიტანდა ადმინისტრაციული საჩივარს ერთჯერადად, თუმცა ამ შემთხვევაში საკასაციო სასამართლოს უფლება აქვს არ მიიღოს სარჩელი.
2.კაზუსი 2
სარჩელის ტიპი- მავალდებულებელი სარჩელი ვინაიდან მოსარჩელემ მოითხოვა საჯარო რეესტრის მიერ აზომვითი ნახაზების წარდგენა და გამოსწორება აღნისნული არ გულისხმობს ადმინისტრაციული აქტის გამოცემას შესაბამისად ასკ-ის 24 პირველი ნაწილის მიხედვით . სარჩელი შეიძლება აღიძრას ისეთი მოქმედების განხორციელების ან ისეთი მოქმედებისაგან თავის შეკავების მოთხოვნით, რომელიც არ გულისხმობს ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემას ამრიგად მოსარჩელეს კანონიერი უფლების დასაცავად აღნიშნული მუხლის საფუძველზე შეეძლო საჩელი შეეტანა სასამართლოში ამავე მუხლის მეორე ნაწილის მიხედვით არჩელი დასაშვებია, თუ ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ რაიმე მოქმედების განხორციელება ან უარი რაიმე მოქმედების განხორციელებაზე პირდაპირ და უშუალო (ინდივიდუალურ) ზიანს აყენებს მოსარჩელის კანონიერ უფლებას ან ინტერესს. ვინაიდან მოცემულ სიტუაციაში აშკარად იკვეთება მოპასუხის ზიანი რაც გამოიხატება იმაში საჯარო რეესტრის ნახაზში არასწორადაა მითითებული საკუთრებაში არსებული მიწის რეალური ფართობი ( 800 კვმ ნაცვლად 720კვმ ) რამაც შესაძლებელია შეაფერხოს შემდგომში მიწის ნაკვეთის რეალიზაცია შეგვიძლია ვთქვათ რომ მოსარჩელის სარჩელი დასაშვებია.
ჯერ ის სარჩელები უნდა ჩამოვწეროთ მერე ვთქვათ რომელი სარჩელია ეს არის ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 22 მუხლი სარჩელი ადმინისტრაციული სამართლებრივი აქტის ბათილად ცნობის შემთხვევაში სარჩელი შეიძლება აღიძრას ადმინისტრაციული სამართლებრივი აქტის ბათილად ცნობის ან ძალდაკარგულად გამოცხადების შემთხვევაში პირობითად ნინომ შეიტანა სარჩელი აქტის ბათილად ცნობის შემთხვევაში რადგან ითხოვდა 5 სართულიანი შენობის ბათილად ცნობას ასევე უნდა დავაზუსტოთ მოსარჩელეს მიადგა თუ არა ზიანი ამავე კოდექსის 22 მუხლის 2 ნაწილის მიხედვით თუ კანონით სხვა რამ არ არის დადგენილი, სარჩელი დასაშვებია, თუ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი ან მისი ნაწილი პირდაპირ და უშუალო ინდივიდუალურზიანს აყენებს მოსარჩელის კანონიერ უფლებას ან ინტერესს ან უკანონოდ ზღუდავს მის უფლებას კაზუსიდან გამომდინარე მეზობელ ქუჩაზე მშენებლობა მის კანონიერ ინტერესს არ ზღუდავდა და არც ზიანს აყენებდა ამიტომ სასამართლომ მას უარი განუცხადა წარმოებაში რომ მიეღო საქმე სასამართლოს ასეთი ქმედება კანონიერია ვინაიდან უნდა აყენებდეს პირს ზიანს რაც შეეხება სარჩელის დასაშვებობას 1. სარჩელი დასაშვებია თუ ექვემდებარება სასამართლო უწყებას 2. თუ არ არსებობს სხვა გადაწყვეტილება ან განჩინება მოსარჩელის მიერ სარჩელზე უარის თქმის შესახებ 3.თუ საქმე წარმოებაში არ არის სხვა სასამართლოში 4. თუ უფლებამოსილი პირის მიერ არის შეტანილი 5. სარჩელი აკმაყოფილებს კანონის მოთხოვნებს.
პირველ რიგში აღსანიშნავია, რომ ყოველ პირს აქვს უფლება სასამართლოს წესით დაიცვას უფლებები სსსკ-ის მე-2 მუხლის მიხედვით, დისპოზიციურობის პრინციპიდან გამომდინარე, რომელსაც განსაზღვრავს სსსკ-ის მე-3 მუხლი რის თანახმადაც მხარეები იწყებენ საქმის წარმოებას სასამართლოში ამ კოდექსში ჩამოყალიბებული წესების შესაბამისად სარჩელის ან განცხადების შეტანის გზით. აღნიშნულ კაზუსში ნოდარმაც ამ უფლებებით და სარჩელით მიმართა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ლიკას მიმართ. მისი მოთხოვნა ეხებოდა 15000ლარის ოდენობით ზიანის ანაზღაურების ლიკასთვის დაკისრებას. სასამართლომ სარჩელი ნაწილობრივ დააკმაყოფილა, ლიკას დაეკისრა 5000ლარის გადახდა. აქედან გამომდინარე შეგვიძლია ვთქვათ, რომ აღნიშნული დავა სსსკ-ის მე-14მუხლის ,,ა“ ქვეპუნქტის თანახმად მაგისტრატი მოსამართლის განსჯადია. თბილისის საქალაქო სასამართლოში გადაწყვეტილების გამოცხადების შემდეგ ლიკამ წერილობით განაცხადა უარი გადაწყვეტილების გასაჩივრებაზე, რასაც ითვალისწინებს 370-ე მუხლი, რომლის თანახმადაც თუ გადაწყვეტილების გამოცხადების შემდეგ მხარე სასამართლოს ან მოწინააღმდეგე მხარეს წერილობითი ფორმით განუცხადებს უარს სააპელაციო გასაჩივრებაზე, სააპელაციო საჩივარი აღარ დაიშვება. თუმცა აღნიშნულ კაზუსში ლიკამ გადაიფიქრა და სააპელაციო საჩივარი შეიტანა ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოში გადაწყვეტილების ჩაბარებიდან 21დღის ვადაში, აქ 370-ე მუხლის თანახმად მისი სააპელაციო საჩივარი არ უნდა ყოფილიყო დასაშვები თუმცა ვთქვათ რომ დასაშვებია, აქ უკვე ვადა არის გაშვებული, ვინაიდან 369-ე მუხლის თანახმად სააპელაციო საჩივრის შეტანის ვადა 14დღეა.
ქუთაისის სააპელაციო სასამართლომ 14დღეში შეამოწმა ლიკას სააპელაციო საჩივარი აქაც ვადა არის დარღვეული, ვინაიდან 374-ე მუხლის თანახმად საჩივრის შემოსვლიდან 10დღის განმავლობაში უნდა შემოწმდეს დასაშვებობა, თუმცა აღნიშნულ კაზუსში ქუთაისის სააპელაციომ მიიღო სარჩელი წარმოებაში და ნოდარის გაეგზავნა შესაგებლის წარსადგენად რისთვისაც განესაზღვრა 15დღის ვადა. 379-ე მუხლის თანახმად კი მოწინააღმდეგე მხარეს შეუძლია სააპელაციო საჩივრის გადაცემიდან 10დღის ვადაში წარადგინოს შეგებებული სააპელაციო საჩივარი. აღნიშნულ კაზუსში ნოდარმა მე-15 დღეს ფოსტით გააგზავნა სააპელაციო შესაგებელი და მოითხოვა საქმის წარმოების შეწყვეტა, ეს მოთხოვნა სააპელაციომ არ გაიაზრა თუმცა მათ დაარღვიეს 370-ე მუხლი ვინაიდან მხარისთვის განცხადებაც საკმარისია იმისთვის, რომ სააპელაციო საჩივარი იქნეს დაუშვებელი. ნოდარმა მოითხოვა პროცესის გადადება ავადობის გამო თუმცა უნდა წარედგინა ცნობა.
1. ს აე რ თაშ ო რ ის ო ს ამ არ თალ ი და ს აე რ თაშ ო რ ის ო ს ის ტე მ ა
ს აერთაშორისო სისტემა, ფარ თო გაგე ბით, მოიცავს ყველა იმ ურთიერთობას, რომელიც სახელმწიფოს გარეთ წარმოქმნილი
ურთიერთბების კომპონენტებს შეიცავს, განურჩევლად იმისა, ატარებს კონკრეტული ურთიერთობა სამთავრობათაშორისო თუ
არასამთავრობათაშორისო ხასიათს, მონაწილეობს მასშიფიზიკური თუ იურიდიული პირი, პოლიტიკური პარტია თუ სახელმწიფო,
როგორც სუვერენული უფლებების მატარებელი. ამგვარად, საერთაშორისო სისტემის ამცნებაში შედის ყველა საერთაშორისო მოვლენა,
სახელმწიფოთა შორის არსებული ყველა ურთიერთობა. ს აე რ თაშ ო რ ის ო ს ის ტე მ ა , ვ იწ რ ო გაგე ბით, მოიცავს მხოლოდ
სახელმწიფოთაშორისურთიერთობებს, ე. ი. ისეთ ურთიერთობებს, რომლებშიც ძირითადადმოქმედ პირებად, სუბიექტებად, გამოდიან
სახელმწიფოები, როგორც სუვერენული პოლიტიკური ერთეულები, აგრეთვე სახელმწიფოთა მიერ შექმნილი საერთაშორისო
სამთავრობათაშორისო ორგანიზაციები. სახელმწიფოთაშორისი ურთიერთობების სუბიექტების გარდა, ეს სისტემა მოიცავს აგრეთვე ამ
ურთიერთობების შედეგად წარმოშობილსამართლებრივ, მორალურ და სხვა ნორმებს (საერთაშორისო სამართალს, საერთაშორისო
ადათს, საერთაშორისო მორალს, საერთაშორისო თავაზიანობას), რომლებიც თავის მხრივ, აქტიურ ზეგავლენას ახდენენ არსებულ
საერთაშორისო ურთიერთობებზე.
ს აერთაშორისო სამართალი კონკრეტული საერთაშორისო სისტემის - სახელმწიფოთაშორისისისტემის განუყოფელი ნაწილია და უნდა
განიხილებოდეს მთელი სისტემის ყველა კომპონენტთან მჭიდრო კავშირში. საერთაშორისოსამართალი საერთაშორისო პოლიტიკური,
ეკონომიკური, სავაჭრო, კულტურული და სხვა ურთიერთობების იურიდიული ჩარჩოა, რაც ამ ურთიერთობებს სპეციფიკურ, სხვა
სოციალური მოვლენებისგან განსხვავებულხასიათს ანიჭებს. საერთაშორისო სამართალი ეწოდება მხოლოდ იმ ნორმებს , ან უ ქც ე ვ ის
წ ესებს, რომლებიც სახელმწიფოთა ან სხვა სუბიექტთა ურთიერთშეთანხმების საფუძველზეც იქმნებიან და რომ ე ლ თა შ ე ს რ ულ ე ბის
უზრუნველყოფა თვით სახელმწიფოთა ან სხვა სუბიექტთა მიერ ინდივიდუალურად ან კოლექტიურად ხორციელდება.საერთაშორისო
სამართლის ძირითად სუბიექტს წარმოადგენს სახელმწიფოები. ფიზიკური პირი ინდივიდუალური საერთაშორისო სისხლის
სამართლის სუბიექტი ხდება მხოლოდ საერთაშორისო დანაშაულის ჩადენის შემთხვევაში. საერთაშორისო სამართლის რეგულირების
საგანი მხოლოდ სახელმწიფოთა მთავრობათაშორისი ურთიერთობებია. საერთაშორისო სამართლის ობიექტად შეიძლება იყოს
მხოლოდ: ა) სახელმწიფოს მოქმედება; ბ) მოქმედებისგან თავის შეკავება; გ) სახელმწიფოს ტერიტორია. საერთაშორისო სამართის
წყაროებია სახელმწიფოთაშორისი შეთანხმების შედეგად ჩამოყალიბებული ნორმები - საერთაშორისო ხელშეკრულებები და
საერთაშორისო ჩვეულებანი, ე. ი. საერთაშორისო სამართლის ნორმებს ქმნის არა რაიმე ზესახელმწიფოებრივი საკანონმდებლო
ორგანოები, არამედ თვით საერთაშორისოსამართლის სუბიექტები. ყველა ლოკალური საერთაშორისო სამართლებრივი ნორმა,
მიუხედავად თავისუებურებებისა, უნდა შეესაბამებოდეს საყოველთაო საერთაშორისო სამართის ძირითად პრინციპებს. საერთაშორისო
სამართლებრივი ნორმები და პრინციპები შესრულებულ უნდა იქნას საერთაშორისო სამართლის სუბიექტების მიერ.
2. გან ს ხვ ავ ე ბა ს აე რ თაშ ო რ ის ო და შ იდას ახე ლ მ წ იფო ე ბრ ივ ს ამ არ თალ ს შ ო რ ის
საერთაშორისო და შიდასახელმწიფოებრივ სამართალს შორის განსხვავება შემდეგშია:1. საერთაშორისო სამართლის ძირითად
სუბიექტს წარმოადგენს სახელმწიფოები. ფიზიკურ პირს მხოლოდ გარკვეულ სფეროებში ვხვდებით: მან შეიძლება დამოუკიდებლად
იმოქმედოს, გამოიყენოს საერთაშორისო სამართალი ადამიანის უფლებების დარღ ვევისას. ფიზიკური პირი ინდივიდუალური
საერთაშორისო სისხლის სამართლის სუბიექტი ხდება მხოლოდ საერთაშორისო დანაშაულის ჩადენის შემთხვევაში. 2. საერთაშორისო
სამართლისრეგულირების საგანი მხოლოდ სახელმწიფოთა მთავრობათაშორისი ურთიერთობებია,ე. ი. ისეთი ურთიერთბები, სადაც
სახელმწიფოები მონაწილეობს, როგორც ერთიანი, უზენაესი, სუვერენული უფლებების მქონე ძალა, ანუ ხელისუფლების მქონე
სუბიექტი. ურთიერთობანი, რომელნიც საზოგადოებრივი, რელიიგური და სხვა ამგვარი ხაზით ხორციელდება, არ ექვემდებარება
საერთაშორისო სამართალს. 3. საერთაშორისო სამართლის ობიექტად შეიძლება იყოს მხოლოდ: ა) სახელმწიფოს მოქმედება; ბ)
მოქმედებისგან თავის შეკავება; გ) სახელმწიფოს ტერიტორია. 4. საერთაშორისო სამართის წყაროებია სახელმწიფოთაშორისი
შეთანხმების შედეგად ჩამოყალიბებული ნორმები - საერთაშორისო ხელშეკრულებები და საერთაშორისო ჩვეულებანი, ე. ი.
საერთაშორისო სამართლის ნორმებს ქმნის არა რაიმე ზესახელმწიფოებრივი საკანონმდებლო ორგანოები, არამედ თვით საერთაშორისო
სამართლის სუბიექტები. 5. იგივე სუბიექტები უზრუნველყოფენ საერთაშორისო სამართლის შესრულებას.
3. ს აე რ თაშ ო რ ის ო ს ამ არ თლ ის ნ ო რ მ ე ბის იე რ არ ქია
საერთაშორისო სამართლის ნორმების იერარქია ამგვარად შევიძლია ჩამოვაყალიბოთ:1. საყოველთაოდ აღიარებული ძირითადი
პრინციპები, რომელნიც ყველა ან თითქმის ყველა სახელმწიფოს მიერაა ცნობილი, ამ ქვეყნების სოციალური სისტემების არსის
მიუხედავად. 2. საყოველთაო საერთაშორისო სამართლის ცალკეულ დარგში გაბატონებული პრინციპები, რომელნიც ძირითად
პრინციპებთან შესაბამისობაში უნდაიყვნენ. 3.ძირითადი და დარგობრივი პრინციპების შესაბამისოში არსებული დარგობრივი ნორმები,
რომელნიცაღნიშნული პრინციპების კონკეტიზაციას წარმოადგენენ. 4. ლოკალური საერთაშორისო-სამართლებრივი პრინციპები და
ნორმები, რომელნიც ორი ანრამდენიმე სახელმწიფოს ურთიერთობებს არეგულირებს და ზემოაღნიშნულპრინციპებს და ნორმებსუნდა
შეესაბამებოდეს.
4. იმ პე რ ატიულ ი და დის პო ზიტიურ ი ნ ო რ მ ე ბი
განასხვავებენ იმპერატიულდა დისპოზიტიურ ნორმებს. დისპოზიტიური საერთაშორისო სამართლებრივი ნორმა ანიჭებს სუბიექტს
უფლებას ურთიერთშეთანხმებითშექმნან განსხვავებულიქცევის წესი, გადაუხვიონ მას. მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მხარეებმა არ
ისარგებლეს ამუფლებით, მათი ურთიერთობა მოწესრიგდება არსებული დისპოზიტიური ნორმით. მაგალითად, ღ ია ზღ ვაში ყველა
სახელმწიფოს ხომალდინაოსნობს თავისი ქვეყნის ალმით და სხვა ქვეყნის ხომალდს არა აქვსუფლება მისი გაჩერების, გაჩხრეკის, თუკი
მეკობრეობის, მონათვაჭრობის და სხვა მსგავსი ეჭვი არ არის, მაგრამ ორან რამდენიმე სახელმწიფოს შეთანხმებით შეუძლიათ მისცენ
უფლება თავიანთსამხედრო ხომალდებს ნებისმიერდროს ჩაატარონ ჩხრეკა სახელმწიფოების სამოქალაქო გემებზე. არსებობს
ნორმები, რომელთა გადახვევა ურთიერთშეთახნმებითაც არ შეიძლება, რადგან მათ მიერ დადგენილი ქცევის წესი ყევლა
სახელმწიფოსათვის, მთელი საერთაშორისოსაზოგადოებისათვის სასიცოცხლო, უმნიშვნელოვანეს ფასეულობას წარმოადგენს. ასეთ
ნორმას იმ პე რ ატიულ ი ხასიათი აქვს.
5. ს აე რ თაშ ო რ ის ო ს ამ არ თლ ის ს ო ც იალ ურ ი ბუნ ე ბა
საერთაშორისო სამართალს, რომელიც მონათმფლობელურ, ფეოდალურ და ბურჟუაზიულ სამყაროს ემსახურებოდა, ეკონომიკურ
ბაზისად ედო ყოველი სოციალურ-ეკონომიკური ფორმაციისთვის დამახასიათებელი საწარმოოურთერთობანი. ესურთიერთობანი ორ
საფეხურიან ხასიათს ატარებდა - ყოველ სახელმწიფოში გაბატონებული ბაზისი განაპირობებდა კონკრეტული სოციალურ-
ეკონომიკური ფორმაციისთვის დამახასიათებელ საერთაშორისო ეკონომიკურ და პოლიტიკურ ურთერთობებს. უკანასკნელთა შორის
საერთაშორისო ეკონომიკური ურთიერთობანი ისეთივე მატერიალური ძალის მქონენი იყვნენ, როგორც სახელმწიფოების შიგნით
გაბატონებული საწარმოო ურთიერთობანი. რასაკვირველია, კაცობრიობის განვითარებასთან ერთად საერთაშორისო ეკონომიკური
ურთიერთობანი ფართოვდებოდადა მრავალფეროვანი ხდებოდა, უფრო და უფრო ბევრ ქვეყანას ახვევდა ქსელში, რაც განაპირობებდა
მთელი პოლიტიკური და იურიდიული ზედნაშენის ხასიათს.ამგვარად შეიძლება ვისაუბროთ მონათმპლობელურ, ფეოდალურ და
ბურჟუაზიულსაერთაშორისო სამართალზე, აგრეთვე ე. წ. „სოციალისტური“ და „კაპიტალისტური“ სახელმწიფოების თანაარსებობის
პერიოდისთვის დამახასიათებელ საერთაშორისო სამართალზე. ახალგაზრდა საბჭოთა სახელმწიფომ საერთაშორისო
ასპარეზზე გასვლისთანავე ხაზი გაუსვა არსებული საერთაშორისო სამართლის დემოკრატიული პრინციპების და ნორმების
მნიშვნელობას და აღ იარა მათი იურიდიული ძალა. ობიექტურად საბჭოთა კავშირის არსებობამ ხელი შეუწო საერთაშორისო
სამართლის შემდგომ ჰუმანიზაციას და დემოკრატიზაციას, კოლონიალიზმის სისტემის დაშლას, თუმცა ყველაფერიეს მიმდინარეობდა
დასავლეთის დიდ სახელმწიფოებთან ზეგავლენის სფეროების განაწილებისთვის გააფთრებული ბრძოლის პირობებში „ცივის ომის“
ნიშნის ქვეშ.
თანამედროვე ეტაპზე ჩამოყალიბდა პროგრესული კაცობრიობის ერთიანი მართლშეგნება, რომელმაც შეიმუშავა ნორმების
კომპლექსი სავალდებულო საერთაშორისო-სამართლებრივ ურთიერთოებებში მონაწილე ყველა სახელმწიფოსათვის. მრავალი მათგანი
დღ ეს საერთაშორისო სამართის შემადგენელ ნაწილად იქცა, ნაწილი კი ჯერჯერობით კვლავ პროგრესული კაცობრიობის
მართლშეგნების სფეროს მიეკუთვნება და იურიდიულად სავალდებულო ძალას მოკლებულია. დღ ეისთვის საყოველთაო
საერთაშორისო სამართალში განმტკიცებულია ყველაფერი საუკეთესო, რაც მოგვცა კაცობრიობის ისტორიულმა განვითარებამ. იგი
გვევლინება იმ პრინციპებისა და ნორმების სისტემად, რომლებიც განამტკიცებენ სახელმწიფოების თანამედროვე საერთაშორისო
საზოგადოების მორალურ ფასეულობებს. ამ ფასეულობებს ზოგადდემოკრატიული ხასიათი აქვთ: ისინი ემსახურებიან სახელმწიფოთა
თანამეგობრობის ნორმალურ ფუნქციონირებას, ყველა სახელმწიფოს, მიუხედავად მისი სოციალურ-პოლიტიკური წყობისა,
კეთილმეზობლური და მშვიდობიანი თანამშრომლობის უზრუნველყოფას.
თანამედროვე საერთაშორისო სამართალი, თავისი სოციალური ბუნებით, ზოგად-დემოკრატიული ხასიათისაა , ყ ო ვ ე ლ ი ნ ო რ მ ა
მ ხოლოდ თანასწორუფლებიანი შეთანხმების შედეგი შეიძლება იყოს იქ, სადაც მხარის ნება სხვა ნებასთან თანასწორია. დაუშ ვ ე ბე ლ ია
ერთი ან რამდენიმე სახელმწიფოს დიქტატი სხვა სახელმწიფოთა მიმართ. სწორედ ამით აიხსნება საერთაშორისო სამ არ თის ზო გად-
დე მ ო კრ ატიულ ი ხას იათი.
6. ს აე რ თაშ ო რ ის ო ს ამ არ თლ ის წ ყ არ ო ე ბი ( ძ ირ ითადი და დამ ხმ არ ე )
საერთაშორისო სამართლის ძირითადი წყაროებია სახელმწიფოთშორისი შეთანხმების შედეგად ჩამოყალიბებული ნორმები -
საერთაშორისო ხელშეკრულებები და საერთაშორისო ჩვეულებები.
ს აერთაშორისო-სამართლებრივი ჩვეულება დაუწერელი ქცევის წესია. იგი ყალიბდება სახელმწიფოთშორისი პრაქტიკის შედეგად,
რომლებიც აღიარებენ ამ ქცევის წესის სავალდებულო ძალას დუმილით ან ოფიციალური განცხადებით. სახელმწიფოთა ქცევის წესი
საერთაშორისო სამართლის ჩვეულებით ნორმად რომ იქცეს, აუცილებელიაგარკვეული პერიოდი (თვე, წელი, ზოგჯერსაუკუნეებიც კი),
რომლის განმავლობაში სახელმწიფოები ერთნაირად იყენებენ ამ ქცევის წესს საერთაშორისო სამართლებრივ პრაქტიკაში. მხოლოდ მას
შემდეგ, რაც სახელმწიფოთაუმრავლესობა აღიარებს ამ ქცევის წესს, იგი იქცევასაერთაშორისო სამართლის წყაროდ. ეს ნორმა მხოლოდ
მათთვისაა სავალდებულო, ვინც მას ცნობს. ლოკალური საერთაშორისო - სამართლებრივი ჩვეულებითი ნორმა არ უნდა
ეწინააღმდეგებოდეს საყოველთაოდ აღიარებულჩვეულებითდა სახელშეკრულებო იმპერატიულ ნორმებს. ს აე რ თაშ ო რ ის ო
ხელშეკრულება თანამედროვე საერთაშორისო სამართლის მთავარი წყაროა, რადგანაც მხოლოდ დაწერილი ნორმა ქმნის სტაბილურ,
მყარ ქცევის წესს. ს აერთაშორისო სამართლის პრინ ც იპე ბი იურიდიული ძალის მქონე ზოგადი სახელმძღ ვანელო საწყისია,
რომელსაც უნდა ემორჩილებოდეს ან საერთაშორისოსამართლის მთელი სისტემა ან ცალკეული დარგების ნორმები. ეს პრინციპები
საერთაშორისო სამართლის წყაროს წარმოადგენს. საერთაშორისო სამართალი იცნობს ე.წ. დამხმარე წყაროებსაც. ასეთი სახის წყაროები
უშუალოდ არ წარმოადგენს საერთაშორისო სამართლის წყაროს, მაგრამ მნიშვნელოვან ზემოქმედებას ახდენენ საერთაშორისო
სამართლებრივი ნორმის ჩამოყალიბების პროცესზე. ესენია: შიდასახელმწიფოებრივი კანონი, საერთაშორისო ორგანიზაციის
დადგენილებანი და სასამართლო პრეცედენტები და მეცნიერთა ნაშრომები.შ იდასახელმწიფოე ბრ ივ ი კან ო ნ ი. ასეთი კანონ ი
თავისთავად არ შეიძლებაიყოს საერთაშორისო სამართლის წყარო, მაგრამ, თუ სხვა სახელმწიფოები აღ იარებენ ამ ქცევის წესს, იგი
შეიძლება გადაიქცეს საერთაშორისო ხელშეკრულების ან საერთაშორისო ჩვეულების ძალით. ს აე რ თაშ ო რ ის ო ო რ გან იზაც იის
დადგენილებანი. თავისთავად, შიდასახელმწიფოებრივი კანონების მსგავსად, ისინი არ წარმოადგენენ საერთაშორისო სამართლის
წყაროს. ასეთი ორგანზიაციების გადაწყვეტილებანი მიიღება არსებული წესდების შესაბამისად და ვრცელდება მხოლოდ ორგანიზაციის
წევრებზე. საერთაშორისო ორგანიზაციების დადგენილებები, რომელბიც საერთაშორისო სამართლის ქცევის წესებს შეიცავენ,
ძირითადში რეკომენდაციის სახეს ატარებენ და წარმოადგენენ სამართლის წყაროს ნაირსახეობას. სასამარ თლ ო პრ ე ც ე დე ნ ტე ბი და
მ ეცნიერთა შრომები, დასკვნები, გამოკვლევანი, მხოლოდ საერთაშორისო სამართლის ნორმათა არსებობის დადგენის დამხმარე
საშუალებაა, რასაც იყენებენ საერთაშორისო ორგანოები სახელმწიფო დავების გადაწყვეტის დროს.
7. ს აე რ თაშ ო რ ის ო და შ იდას ახე ლ მ წ იფო ე ბრ ივ ი ს ამ არ თლ ის თან აფარ დო ბის თე ო რ იე ბი
მეცნიერებაში ჩამოყალიბდა საერთაშორისო და შიდასახელმწიფოებრივი სამართლის თანაფარდობის სამი თეორია: აქედან ორი
მ ონისტური ხასიათისაა, ე. ი. ორივე სამართალს ერთ სამართლებრივ სისტემაში ათავსებს: 1. ა) XIX საუკუნის მეორე ნახევარში
გერმანიაში ჩამოყალიბდა თეორია, რომელიც შიდასახელმწიფოებრივი სამართლის პრიმატს (უპირატესობას) ქადაგებდა. ამ თეორიის
თანახმად, საერთაშორისო სამართალი „საგარეო სახელმწიფოებრივ სამართლად“ ცხადდებოდა, რადგანაც ყოველნორმაში სახელმწიფო
უფლებამოსილი იყო სურვილისამებრ დაერღვია საერთაშორისო-სამართლებრივი ნორმა, როგორც შესაძლო იყო ეს საშინაო სამართის
ნორმის მიმართ. ეს თეორია მოწოდებული იყო იურიდიულად დაესაბუთებინა გერმანული იმპერიალიზმის აგრესიული ზრახვები
მსოფლიოს გადანაწილების მიზნით. ბ)საერთაშორისო სამართის შიდასახელმწიფოებრივზე პრიმატი ზოგიერთისთვის ნიშნავს
საერთაშორისო სამართლის ნორმას, როგორც უფრო მაღლა მდგომი სამართებრივი სისტემის ქცევის წესი. 2. ე. წ. დუალისტური თეორია
ორივე სისტემის დამოუკიდებლობას აღ იარებს, თუმცა შესაძლებლად მიაჩნია მათი ურთიერთზეგავლენა. ამ თეორიის ნაკლი
მდგომარეობს იმაში, რომ იგი იურიდიული კონსტრუქციებით იზღუდება და უგულებელყოფს ამ რგოლის ფუნქციონირების სოციალურ
მხარეს.
8. „თვ ითშ ე მ ს რ ულ ე ბე ლ ი“ და „არ ათვ ითშ ე მ ს რ ულ ე ბე ლ ი“ ნ ო რ მ ე ბი
საერთაშორისო სამართლის ნორმებს, განსაკუთრებითკი საერთაშორისოსახელშეკრულებო ნორმებს, ყოფენ „თვითშემსრულებელ“ და
„არათვითშემსრულებელ“ სამართლებრივ ქცევით ქცევით წესებად. პირველი ტერმინი აღ ნიშნავს ნორმებს, რომლის შინაარსი
ფორმულირებულია ისე, რომ სახელმწიფოს მიერმათი იურიდიული ძალის აღიარების შემდეგ, შესაძლებელი ხდება მათი უშუალო
გამოყენება სასამართლოების და სხვა ორგანოების მიერ, თუ ამას შიდასახელმწიფოებრივი კანონი ითვალისწინებს.
„არათვითშემსრულებელი“ ნორმების იმპლემენტაციისათვის საჭიროა ახალი შიდასახელმწიფოებრივი სამართლებრივი აქტის ან
კონკრეტული ნორმის შექმნა. პრაქტიკაში ხშირად საერთაშორისო სამართლებრივი აქტების ეს ორი სახეობა დაიყვანება მხოლოდ
ერთამდე -„არათვითშემსრულებელი“ ნორმის მცნებამდე, რაც გამოიყენება მნიშვნელოვანი საერთაშორისო-სამართლებრივი
ხელშეკრულების უგულვებელსაყოფად ან გამოშიგვნისათვის ეროვნული კანონმდებლობის მეშვეობით.
9. ტრ ან ს ფო რ მ აც ია
საერთაშორისო სამართლის ნორმების შესრულების პროცესს შიდასახელმწიფოებრივი ნორმების მეშვეობით ხშირად აღ ნიშნავენ
ტერმინ „ტრანსფორმაციით“. პირდაპირი ტრანსფორმაციის დროს ძალაში შესული საერთაშორისო ხელშეკრულების ტექსტი იძენს
კანონის ძალას. ამ აქტის სათანადო გამოქვეყნების შემდეგყველა სასამართლო და სხვა სახელმწიფო ორგანო მოვალეაგამოიყენოს იგი
როგორც უზენაესი სამართლებრივი ნორმა. არაპირდაპირი ტრანსფორმაციის დროს ხელშეკრულების დებულებანი იძენენ კანონის
ძალას მხოლოდ საკანონმდებლო ორგანოს სპეციალური აქტის გამოცემის შემდეგ.
ამ ტერმინოლოგიის მიხედვით, ხელშეკრულების გამოყენებისთვის ქვეყნის შიგნით მოქმედი სუბიექტების მიმართ,ყოველთვის საჭიროა
ამ აქტის შიდასახელმწიფოებრივ ნორმად გადაქცევა. ამიტომუფრომართებულად მიგვაჩნია შეხედულება, რომელიც ხელშეკრულების
იმპლემენტაციის პროცესის საშუალებად ასახელებს მითითებასა და ინკორპორაციას.
10. იმ პლ ე მ ე ნ ტაც ია ( მ ითითე ბითი ნ ო რ მ ა და ინ კო რ პო რ აც ია )
ხელშეკრულების გამოყენებისათვის ქვეყნის შიგნით მოქმედი სუბიექტების მიმართ, ყოველთვის საჭიროა ამ აქტის
შიდასახელმწიფოებრივ ნორმად გადაქცევა. ხელშეკრულების იმპლემენტაციის პროცესის საშუალებებია მითითება და ინკორპორაცია.
მ ითითებითი ნორმა (ან ნორმები) ეროვნული სამართლის შემადგენელი ნაწილია, მაგრამ შიდასახელმწიფოებრივი ურთიერთობების
მოწესრიგებისას იყენებს საერთაშორისო სამართალს, რითაც უკანასკნელი ნორმები „წვდებიან“ შიდასახელმწიფოებრივი
სამართლებრივი ურთიერთობების სუბიექტებს და შეეფარდებიან ამურთიერთბებს. გვხვდებაროგორც ზოგადი მითითება, რომელიც
მთელ საერთაშორისო სამართალს გულისხმობს, ასევე მითითება, რომელიც ეროვნული სამართლის ნორმათა გარკვეულ ჯგუფს
აკავშირებს საერთაშორისო სამართის გარკვეულ ნაწილთან. არსებობს აგრეთვე სპეციალური მითითება, რომელიც კონკრეტულ
საერთაშორისო-სამართებრივ აქტზე მიგვანიშნებს. არცერთზემოაღნიშნულ შემთხვევაში არ ხდება საერთაშორისო-სამართებრივი
ნორმის ტრანსფორმაცია შიდასახელმწიფოებრივში, არამედ სასამართოებსა და სხვა ორგანოებს ეძლევა უფლება გამოიყენონ
საერთაშორისო სამართლის, ე. ი. სხვა სამართლებრივი სისტემის ნორმები კონკრეტულ არასამთავრობათაშორისი სამართლებრივი
ურთიერთობის მოსაწესრიგებლად. სახელმწიფოს ტერიტორიაზე გამოიყენება არა მხოლოდ საერთაშორისო სამართლის ნორმები,
არამედ უცხო სახელმწიფოს სამართლებრივი ნორმებიც, თუკი ამას ითვალისწინებს შიდასახელმწიფოებრივი კანონმდებლობა და
არცერთი მათგანი არ ხდება შიდასახელმწიფოებრივი სამართლის შემადგენელ ნაწილად. აქ ხდება სპეციფიკური სამართლებრივი
ურთიერთობების სპეციალური წესით მოწესრიგება. ინ კორპორაცია საერთაშორისო სამართლის ნორმების იმპლემენტაციის მეორე
საშუალებად გვევლინება. ინკორპორაცია არის არსებული, ძალაში შესული ხელშეკრულების ან აღ იარებული საერთაშორისო-
სამართლებრივი ჩვეულების საფუძველზე ახალი შიდასახელმწიფოებრივი სამართლებრივი ნორმების შექმნა, ან არსებულის შეცვლა, ან
სრულიად გაუქმება. სახელმწიფოს შეუძია გამოსცეს სამართლებრივი აქტი, რომელიც ტექსტუალურად იმეორებს საერთაშორისო-
სამართლებრივ ნორმებს (ინდივიდუალური ინკორპორაცია), ან შეუფარდოს უკვე არსებული შიდასახელმწიფოებრივი ნორმები
ხელშეკრულების დებულებათა შესრულების პროცესს (ადაპტაცია), ან მიიღ ოს აქტი საერთაშორისო-სამართლებრივი ნორმების
ფორმულირების კოპირების გარეშ ე (ლეგიტიმაცია). ახალი ნორმების შიდასახელმწიფოებრივისამართლის სისტემაში ჩართვის ყველა
ეს საშუალება ინკორპორაციის ფორმად გვევლინება.
11. ს აე რ თაშ ო რ ის ო და შ იდას ახე ლ მ წ იფო ე ბრ ივ ი ს ამ არ თლ ის ს აკითხი ს აქარ თვ ე ლ ო ს კან ო ნ მ დე ბლ ო ბით
საქართველოს დამოკიდებულება საერთაშორისო სამართლისადა შიდასახელმწიფოებრივი სამართის თანაფარდობისადმი მკაფიოდ
გამოხატულია ფორმულაში: „საერთაშორისო სამართლის პრიმატი საქართველოს რესპუბლიკის კანონების მიმართ და მისი ნო რ მ ე ბის
პირდაპირი მოქმედება საქართველოს ტერიტორიაზე ცხადდება საქართველოს რესპუბლიკის ერთ-ერთ ძირ ითად კო ნ ს ტიტუც იურ
პრ ინციპად“. კონსტიტუციის მე-6 მუხლის თანახმად, „საქართველოს კანონმდებლობა შეესაბამება საერთაშორისო სამართლის
საყოველთაოდ აღიარებულპრინციპებსა და ნორმებს. საქართველოს საერთაშორისო ხელშეკრულებას ან შეთანხმებას, თუ იგი არ
ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციას, აქვსუპირატესი იურიდიული ძალაშიდასახელმწიფოებრივი ნორმატიული აქტების
მიმართ“. ამას გარდა „სახელმწიფო ცნობს და იცავს ადამიანის საყოველთაოდ აღიარებულუფლებებსა და თავისუფლებებს , როგორც
წარუვალდა უზენაეს ადამიანურ ღირებულებებს. ხელისუფლების განხორციელებისას ხალხი და სახელმწიფო შეზღ უდულია ამ
უფლებებითა და თავისუფლებებით, როგორც უშუალოდ მოქმედი სამართალი“ (მუხ. 7).
12. ს ა ე რ თაშ ო რ ის ო ს ამ არ თლ ის ძ ირ ითადი პრ ინ ც იპე ბი(ზო გადად და ყ ვ ე ლ ა პრ ინ ც იპი ს ათითაო დ)
ს აე რ თაშ ო რ ის ო ს ამ არ თლ ის პრ ინ ც იპე ბი ზო გადად
ს აერთაშორისო სამართლის ძირითადი პრინციპები - ყველაზე უფრო ზოგადი, უმნიშვნელოვანესი და საყოველთაოდ აღ იარებული
საერთაშორისო სამართლებრივინორმებია, რომლებიც იქმნებიან საერთაშორისო ხელშეკრულებების ან საერთაშორისო ჩვეულებების
სახით, მაგრამ თავისი ხასიათით სხვა ნორმების მიმართ ისეთივე თანაფარდობაში არიან, როგორც კონსტიტუციური და ჩვეულებრივი
კანონები. საერთაშორისო სამართლის ჩვეულებრივი ნორმები უნდა შეესაბამებოდეს სამართლის ძირითად პრინციპებს. ის ნორმები,
რომლებიც არ შეესაბამებიან ძირითად პრინციპებს, მართლსაწინააღ მდეგო აქტებია და ვერ წარმოშობენ იურიდიულ უფლება-
მოვალეობებს. საერთაშორისო სამართლის ძირითად პრინციპებში ზოგჯერურევენ ”სახელმწიფოთა ძირითად უფლება - მოვალეობებს”.
სახელმწიფოს ძირითადი უფლებები ის უფლებებია, რომლის გარეშე ვერიარსებებს ვერც ერთი სახელმწიფო, როგორც დამოუკიდებელი
პოლიტიკური ორგანიზაცია. ესუფლებები მიენიჭება ყოველ ერს პოლიტიკური დამოუკიდებლობის მიღ წევისას. ენიჭება იგი არა
რომელიმე ორგანიზაციის ან სახელმწიფოს მიერ, არამედ ავტომატურად.
დღ ეისათვის არსებობს მძლავრი მორალურ - პოლიტიკური ფაქტორი - სახელმწიფოს (ხალხთა) ძირითადი უფლებები. ეს ის
უფლებებია, რომელიც ეკუთვნის ყველა ერს ან სახელმწიფოს არსებობის ფაქტიდან გამომდინარე და არავის აქვს უფლება ძალით
წაართვას მათ ეს უფლებები. ამავე დროს აღ ნიშნული უფლებები აკისრებს სახელმწიფოებს მთელ რიგ მოვალეობებს სხვა
სახელმწიფოების მიმართ: სხვა ხალხების თვითგამორკვევის უფლების აღ იარებას, სხვა სახელმწიფოების პოლიტიკური
დამოუკიდებლობისა და სუვერენიტეტის პატივისცემას, მათი ტერიტორიული მთლიანობის ხელშეუხებლობას და ა.შ .
ყ ველა ეს უფლება-მოვალეობა დღეს ქცეულია საყოველთაო საერთაშორისო სამართლის ძირ ითად პრ ინ ც იპე ბად.
ყოველი ეს პრინციპი მოიცავს მთელ რიგ სხვა მნიშვნელოვან პრინციპებსა და ნორმებს, ამიტომ ევროპაში უშიშროებისა და
თანამშრომლობის ჰელსინკის თათბირზე (1975 წ.) გამოყოფილიქნა 3 დამატებითი პრინციპი - ტერიტორიული მთლიანობა, საზღვრების
დაურღვევლობა, ადამიანის უფლებათა დაცვა. ეს პრინციპები საერთაშორისო სამართლის სისტემის უმნიშვნელოვანესი საწყისებია,
რომლებიც გამოვლინებას პოულობს საერთაშორისო ხელშეკრულებებში, შეთანხმებებსა თუ სხვა წყაროებში. ეს ის ნორმებია,
რომლებსაც უნდაშეესაბამებოდეს ყველა დანარჩენი საერთაშორისო - სამართლებრივი ნორმა. ყველა ძირითადი პრინციპი ამკრძალავი
ნორმის ხასიათს ატარებს და კრძალავს ერთი ან რამდენიმე სახელმწიფოს ყველა იმ ქმედობას და ქმედობისგან თავის შეკავებას,
რომელიც სხვა სახელმწიფოების მიმართ გამოიყენება ამუკანასკნელების სუვერენული უფლებების გათელვა-შევიწროების მიზნით.
ს ახე ლ მ წ იფო თა ს უვ ე რ ე ნ ულ ი თან ას წ ო რ ო ბის პრ ინ ც იპი
ყოველი სახელმწიფო მიუხედავად მისი ტერიტორიული სიდიდისა და მოსახლეობის რაოდენობისა, სამხედრო - ეკონომიკური
სიძლიერისა ან სისუსტისა, ყველა დანარჩენ ქვეყნებთან ერთად თანაბრად სარგებლობს საერთაშორისო სამართლებრივი
უფლებაუნარიანობით. არც ერთ ძლიერსახელმწიფოს უფლება არა აქვს თავს მოახვიოს სუსტს თავისი ბატონობა ან პრივილეგიურ
მდგომარეობაში დააყენოს თავისი თავი. ყველა საერთაშორისო კონფერენციაზე ყოველ სახელმწიფოს თითო ხმა მიეკუთვნება,
მიუხედავად მისი ეკონომიკური, პოლიტიკური თუ სამხედროსიძლიერისა. ყოველი სუვერენული სახელმწიფო უფლებამოსილია
მიიღ ოს მონაწილეობა საყოველთაო საერთაშორისო სამართლის ნორმების შემუშავებაში, დაესწროს იმ საერთაშორისო კონფერენციებს,
სადაც წყდება ის საკითხები, რომლებიც უშუალოდ ეხება მის ინტერესებს. ამგვარად, ყველა სუვერენული სახელმწიფო იურიდიულად
თანასწორია, ე.ი. თანაბარია საერთაშორისო სამართლის წინაშე. მხოლოდ გაეროს უშიშროების საბჭოში ხუთი დიდი სახელმწიფო (აშშ,
ინგლისი, საფრანგეთი, ჩინეთი, რუსეთი) სარგებლობს გარკვეული პრივილეგიებით. ყოველმათგანს მუდმივი წევრის ადგილი უკავია,
ხოლო მშვიდობის დაცვასთან დაკავშირებულღონისძიებათა მიღების დროს ხუთივე დიდი სახელმწიფოს თანხმობაა საჭირო. გაეროს
წესდება მთავარ პასუხისმგებლობას მშვიდობის დაცვის საქმეში სწორედ დიდ სახელმწიფოებს აკისრებს.
ძ ალ ის გამ ო ყ ე ნ ე ბაზე ან ძ ალ ით დამ უქრ ე ბაზე უარ ის თქმ ა
თანამედროვე საერთაშორისო სამართალი აგრესიულომს კანონგარეშე აცხადებს. აკრძალულია არამარტო ომის დაწყება, არამედ
ნებისმიერი სახის სამხედრო, ეკონომიკური, ფინანსური, სავაჭრო და სხვაზომების გამოყენება სხვა სახელმწიფოს დაპყრობის ან მისი
პოლიტიკის დაქვემდებარების მიზნით. მეოცე საუკუნის დასაწყისამდე საერთაშორისო სამართალი ომის ინსტიტუტს დავის
გადაჭრ ის ერთ-ერთ საშუალებად ცნობდა. ყოველი სახელმწიფო მოვალეა საერთაშორისო ურთიერთობებში თავს იკავებდეს
ძალისმიერი მუქარის ან ძალის გამოყენებისაგან. აგრესიული ომის წამოწყებისაგან. აგრესიული ომი არის მშვიდობის საწინააღ მდეგო
დანაშაული, რომელიც იწვევს პასუხისმგებლობას საერთაშორისო სამართლით. ყოველი სახელმწიფო მოვალეა თავს იკავებდეს
არარეგულარული ძალების ან შეიარაღებული ბანდების შექმნისაგან ან შექმნის წაქეზებისაგან სხვა სახელმწიფოს ტერიტორიაზე
შესაჭრელად. სახელმწიფოს ტერიტორია არ უნდა იყოს სხვა სახელმწიფოს მიერ შეძენის ობიექტი ძალისმიერი მუქარის ან ძალის
გამოყენების შედეგად. არავითარი ტერიტორიული შეძენა, რომელიც ძალისმიერი მუქარის ან ძალის გამოყენების შედეგია, არ უნდა
იქნეს ცნობილი კანონიერად. აგრე ს იად ჩაითვლება სახელმწიფოს შეიარაღ ებული ძალების გამოყენება სხვა სახელმწიფოს
სუვერენიტეტის, ტერიტორიული ხელშეუხებლობის, ან პოლიტიკური დამოუკიდებლობის წინააღ მდეგ ან გაერო-ს წესდებით
დაუშვებელი სხვარომელიმე სახით. აგრესიულაქტად ითვლება ერთი სახელმწიფოს შეიარაღებული ძალების შეჭრა ან თავდასხმა სხვა
სახელმწიფოს ტერიტორიაზე და მისი ანექსია, სხვატერიტორიის დაბომბვა, შეიარაღებული ძალების თავდასხმა სხვა სახელმწიფოების
სახმელეთო, საზღვაო ან საჰაერო ძალებზე და ა.შ. თანამედროვე საერთაშორისო სამართალი ყოველსახელმწიფოს უფლებას ანიჭებს
მასზე თავდასხმის შემთხვევაში გამოიყენოს ”ინდივიდუალური ან კოლექტიური თავდაცვის” უფლება, ე.ი შეიარაღ ებულ თავდასხმას
დაუპირისპიროს ან საკუთარი შეიარაღებული ძალები ან მოკავშირე ქვეყნების ძალები. როდესაც ჩაგრული კოლონიური ერი ან ხალხი
განთავისუფლებისთვის მშვიდობიანი საშუალებების ამოწურვის შემდეგ მიმართავს იარაღს, ეს ბრძოლა არ შეიძლება კვალიფიცირებულ
იქნეს როგორც აგრესიული ომი, იგი სამართლიანი შეიარაღ ებული ბრძოლაა, თავდაცვითი ომია.
ს ახე ლ მ წ იფო ს ტე რ იტო რ იულ ი მ თლ იან ო ბის ხე ლ შ ე უხე ბლ ო ბის პრ ინ ც იპი
ყოველი სუვერენული სახელმწიფოს ტერიტორია შეუვალია სხვა სახელმწიფოს ხელისუფლებისათვის. არც ერთსხვა სახელმწიფოს არ
აქვს უფლება დაარღ ვიოს ეს უზენაესობა და შეუფარდოს საკუთარი იურისდიქცია სხვა სახელმწიფოში მცხოვრებ თავისსავე
მოქალაქეებს, თუ გამონაკლისის სახით თვით ეს სახელმწიფო არ მისცემს ამის თანხმობას.
ტერიტორიული უზენაესობა განუყოფელი ცნებაა,იგი მოიცავს როგორც სახელმწიფოს სუვერენულ უფლებებს ტერიტორიაზე
მცხოვრებ ადამიანებზე,ასევე თვითტერიტორიის მიმართუზენაესი განკარგვის უფლებას. ხმელეთი, მისი წიაღი, შიდა ტერიტორიული
წყლები, ტერიტორიის თავზე მდებარე საჰაერო სივრცე მოცემული სახელმწიფოს სუვერენიტეტის ქვეშ იმყოფება.ყოველი აქტი,
რომელიც ზღუდავს ადგილობრივი სახელმწიფოს იურისდიქციას მისი ტერიტორიის რომელიმე ნაწილში ძლიერი სახელმწიფოს
სასარგებლოდ, ეწინააღმდეგებათანამედროვე საერთაშორისო სამართლის ძირითად პრინციპებს. სახელმწიფოს ტერიტორიული
უზენაესობის შეზღუდვადაიშვება მხოლოდ მხარეთათანასწორუფლებიანი, ჭეშმარიტად ნებაყოფლობითი ხასიათის შეთანხმების
საფუძველზე. ასევე ხელშეუხებელია სახელმწიფოს ტერიტორიული მთლიანობა. ყოველი აქტი, რომელიც ლახავს
სახელმწიფოს საზღვრების მყუდროებას, მართლსაწინააღმდეგოა და უფლებას ანიჭებს დაზარალებულ სახელმწიფოს გამოიყენოს
საერთაშორისო სამართლით გათვალისწინებული საშუალებანი. სახელმწიფოს საზღ ვრების შეცვლა შეიძლება მხოლოდ
თანასწორუფლებიანი შეთანხმების საფუძვლზე. როგორც ვხედავთ, ტერიტორიული მთლიანობისა და
ტერიტორიული უზენაესობის ცნებებიგანსხვავდებიან ერთმანეთისგან. ტერიტორიული უზენაესობაუფროფართო, ყოვლისმომცველი
კატეგორიაა, ტერიტორიული მთლიანობა კი - მისი შემადგენელი ნაწილი. ამიტომ შეიძლება ირღვეოდეს ტერიტორიული უზენაესობა,
ხოლო ტერიტორიული მთლიანობა ხელშეუხებელი რჩებოდეს.
ს აზღ ვ რ ე ბის ურ ღ ვ ე ვ ო ბის პრ ინ ც იპი
ეს პრინციპი ტერიტორიული მთლიანობის ხელშეუხებლობისა და ძალის გამოყენების პრინციპებთან მჭიდრო კავშირში უნდა
განიხილებოდეს. იგი ევროპაში მეორე მსოფლიო ომის შედეგად მიღწეული პოლიტიკური და ტერიტორიული საკითხების მოგვარების
შედეგების გარანტიის საშუალებაა. ცნობილია, რომ დღ ესაც დასავლეთ ევროპაში განსაკუთრებით გერმანიის ფედერაციულ
რესპუბლიკაში არსებობს ძალები, რომლებიც მოითხოვენ პოლონეთის, ჩეხეთისა და სლოვაკეთის საზღ ვრების გადასინჯვას.
ჰელსინკის თათბირზე საზღვრების ურღვევობის პრინციპი ცალკე პრინციპად გამოიყო. სახელმწიფოებს ურღ ვევად მიაჩნია
ერთმანეთის მთელი საზღვრები და ამიტომ ისინი ახლაც და მომავალშიც თავს შეიკავებენ ამ საზღვრების ყოველგვარი ხელყოფისაგან.
ისინი შესაბამისად თავს შიკავებენ აგრეთვე ყოველგვარი მოთხოვნებისა და მოქმედებებისაგან, რომელთა მიზანი იქნება ნებისმიერი
მონაწილე სახელმწიფოს ნაწილის თუ მთელი ტერიტორიის დაპყრობა, უზურპაცია.
ს ხვ ა ს ახე ლ მ წ იფო ს ს აშ ინ აო ს აქმ ე ე ბშ ი ჩ აურ ე ვ ლ ო ბის პრ ინ ც იპი
არც ერთ სახელმწიფოს არ აქვს უფლება ჩაერიოს სხვა სახელმწიფოს „საშინაო საქმეებში“. სახელმწიფოს საშინაო საქმეებში შედის ის
საკითხები, რომლებიც ყოველი ერის ან ხალხის სოციალურ-პოლიტიკურიფორმის არჩევასთან მჭიდროდ არის დაკავშირებული და
განპირობებულია ამ უფლებით. ყოველი სახელმწიფოს საშინაო ცხოვრება მისი „საშინაო საქმეა“ სანამ თვითონ არ აქცევს მას
საერთაშორისო სამართლებრივინორმის ობიექტად. მაგრამ არსებობს შემთხვევები,როცა სახელმწიფოს „საშინაო საქმე“ საერთაშორისო
სამართლის ნორმას არღვევს და საერთაშორისო კონფლიქტს იწვევს. ეს მაშინ ხდება, როცა „საშინაო საქმე“ საფრთხეს უქმნის მშვიდობისა
და ხალხის უშიშროებას, არღვევს საყოველთაოდ აღიარებულსაერთაშორისო-სამართლებრივ ნორმებს. ამ თვალსაზრისით ყველაზე
თვალსაჩინომაგალითი იყო სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა აპარტეიდის რეჟიმის წინააღ მდეგ.
ჩაურევლობის პრინციპის დარღვევას ინ ტე რ ვ ე ნ ც ია ეწოდება. მის ყველაზე ტიპიურ მაგალითს სამხედრო ჩარევა
წარმოადგენს. არცერთ სახელმწიფოს ან სახელმწიფოთაჯგუფს არ აქვსუფლება ჩაერიოს პირდაპირ თუ არაპირდაპირ, რა მიზეზითაც
უნდა იყოს, სხვა სახელმწიფოს საშინაო და საგარეო საქმეებში. ამგვარი ქმედება, საერთაშორისო სამართლის პრინციპის დარღვევაა. არც
ერთი სახელმწიფო აგრეთვე არ უნდა აწყობდეს, ეხმარებოდეს, აღვივებდეს, აფინანსებდეს, აქეზებდეს შეიარაღ ებულ, ტერორისტულ
საქმიანობას.ყოველსახელმწიფოს აქვსუფლება აირჩიოს თავისი პოლიტიკური, ეკონომიკური, სოციალური და კულტურული სისტემა
ყოველი სხვა სახემწიფოს მხრივ ამა თუ იმ ფორმით ჩარევის გარეშე.
ხალ ხთა ( ე რ თა ) თან ას წ ო რ უფლ ე ბიან ო ბის ა და თვ ითგამ ო რ კვ ე ვ ის პრ ინ ც იპი
ყველახალხს აქვს თვითგამორკვევის უფლება - ამ უფლების ძალით ისინი თავისუფლად აწესებენ თავიანთ პოლიტიკურ
სტატუსს და თავისუფლად უზრუნველყოფენ თავიანთ ეკონომიკურ, სოციალურ და კულტურულ განვითარებას.გაეროს
წესდების პრეამბულა მოითხოვს ყველა სახელმწიფოსგან განავითარონ მეგობრული ურთიერთობანი სახელმწიფოთა შორის ხალხთა
თანასწორობისა და თვითგამორკვევის პატივისცემის პრინციპებზე დაყრდნობით. თანამედროვე საერთაშორისო სამართალი
საწინააღმდეგო აქტად თვლის ყოველხელშეკრულებას, რომელიც ზღ უდავს ერის,ხალხის პოლიტიკურ დამოუკიდებლობას, მისი
თვითგამორკვევის უფლებას.
ხალხის დამონება და ექსპლოატაციაუცხო სახელმწიფოს მიერუარყოფს ადამიანის ძირითად უფლებებს და ეწინააღ მდეგება გაეროს
წესდებას. ყოველი სამხედროან რეპრესიული ზომები, რომლებიც მიზნად ისახავენ დამოუკიდებელი ხალხის მონობაში დატოვებას -
მართლსაწინააღმდეგო აქტია და უნდა შეწყდეს, რათა მისცეს ხალხს საშუალება თავისუფლად, მშვიდობის პირობებში განახორციელოს
თავისი სრული დამოუკიდებლობის მოპოვების უფლება. ყოველი ერი, რომელიც გარკვეულ ტერიტორიაზე ცხოვრობს, ამ
ტერიტორიაზე არსებულ ბუნებრივ სიმდიდრეთა და რესურსების ერთადერთი პატრონია. მხოლოდ თვით ერს აქვს უფლება
განსაზღვროსრა პირობითდა რაწესითშეიძლება ბუნებრივი რესურსების ექსპლოატაცია. არც ერთ ხალხს არავითარ შემთხვევაში არ
შეიძლება წაერთვას სახსრები, რომლებიც მას ეკუთვნის. ამგვარად, ყოველიერის თვითგამორკვევის უფლებათა რეალიზაცია სამ
ძირითად კომპონენტს უნდა შეიცავდეს: ეროვნული და ტერიტორიული მთლიანობა, პლუს ბუნებრივი რესურსების უზენაესი
მესაკუთრეობა. ხალხებს, როცაისინი ცდილობენ განახორციელონ თავიანთი თვითგამორკვევის უფლება, შეუძლიათ გაერთიანებული
ერების ორგანიზაციის წესების მიზნებისა და პრინციპების შესაბამისად გამოითხოვონ და მიიღონ მხარდაჭერა ამგვარი ძალმომრეობითი
ზომების საწინააღმდეგო მოქმედებასა და მათდამი წინააღ მდეგობის გაწევაში.თვითგამორკვევა და გამოყოფა, დამოუკიდებელი
სახელმწიფოს შექმნა, არ არის დღეს დასაშვები, თუ იგი არ იცავს სუვერენული სახელმწიფოს ტერიტორიულ მთლიანობას, არღ ვევს
ისტორიულად შექმნილ საზღვრებს, აზიანებს სახელმწიფოს უშიშროებას და სხვა.
ამიტომ ეწინააღმდეგება საერთაშორისო სამართალს აგრესიული სეპარატიზმი, რომლის მიზანიაცალმხრივად, ძალის გამოყენებით
ხელყოს სუვერენული დამოუკიდებელი სახელმწიფოს ტერიტორიული მთლიანობა,ერის თვითგამორკვევის უფლების რეალიზაციის
მოტივით. ამის ნათელი მაგალითია კონფლიქტი, რომელიც მოახვიეს საქართველოს აფხაზმა სეპარატისტებმა.
ადამ იან ის უფლ ე ბე ბის და ძ ირ ითად თავ ის უფლ ე ბათა პატივ ის ც ე მ ის პრ ინ ც იპი
ადამიანის ძირითადი უფლებები კაცობრიობის განვითარების დღ ევანდელ ეტაპზე განუსხვისებელია ყოველგვარი გონიერი
არსებისაგან, მიუხედავად მისი სქესისა, კანისფერისა, რჯულისა, რასისადა ეროვნებისა. მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ მნიშვნელოვანი
ნაბიჯები გადაიდგა ადამიანის ძირითადი უფლებების საერთაშორისო-სამართლებრივი აღიარებისა და დაცვის თვალსაზრისით.
ჰელსინკის თათბირის მონაწილე სახელმწიფოებმა შემდეგნაირად განსაზღ ვრეს ამ პრინციპის შინაარსი. სახელმწიფოები
პატივისცემითმოეკიდებიან ადამიანის ძირითად უფლებებსა და თავისუფლებებს ყველასთვის, განუსაზღვრელად რელიგიისა, სქესისა
და რასისა. ამ ფარგლებში სახელმწიფოები ცნობენ და პატივს სცემენ პიროვნების თავისუფლებას იწამოს მარტო ან სხვებთან ერთად
რელიგია, იმოქმედოს საკუთარი სინდისის კარნახის თანახმად სახელმწიფოები, რომელთა ტერიტორიაზე არიან ეროვნული
უმცირესობანი, პატივისცემით მოეკიდებიან კანონის წინაშე ასეთ უმცირესობათა წარმომადგენელი პირების თანასწორობის უფლებას
და ამრიგად დაიცავენ მათკანონიერინტერესებს ამ დარგში. სახელმწიფოები აღ იარებენ ადამიანის უფლებებს და ძირითადი
თავისუფლებების საყოველთაო მნიშვნელობას,რომელთა პატივისცემა არსებითი ფაქტორია მშვიდობის, სამართლიანობის და
კეთილდღ ეობისა. მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ გაეროს კომპეტენტური ორგანოები ჩათვლიან, რომ სახელმწიფოში ადგილი აქვს
ადამიანის უფლებათა მასობრივ და სისტემურ დარღვევას, მათ შეუძლიათ მიმართონ წესდებით გათვალისწინებულ საშუალებებს
შეიარაღ ებული ძალების გამოყენების ჩათვლით.
ს აე რ თაშ ო რ ის ო დავ ე ბის მ შ ვ იდო ბიან ი მ ო წ ე ს რ იგე ბის პრ ინ ც იპი
თუ საერთაშორისო დავის წარმოშობის შემთხვევაში ყოველი სახელმწიფო მოვალეათავი შეიკავოს ძალის გამოყენებისგან, მხარეების
ერთადერთი გზა რჩებათ - მიმართონ მხოლოდ დავის გადაწყვეტის მშვიდობიან საშუალებას.
თანამედროვე საერთაშორისო სამართალი შეიცავს დავების მშვიდობიანი გადაწყვეტის სპეციალურ ინსტიტუტს, რომელიც მრავალ
საშუალებას ითვალისწინებს - მოლაპარაკება, გამოძიება, შუამავლობა, შერიგება, არბიტრაჟი, სასამართლო პროცესი და სხვ.
ყოველი სახელმწიფო თავის საერთაშორისო დავებს სხვა სახელმწიფოებთან წყვეტს მშვიდობიანი საშუალებებით ისე, რომ საფრთხე
არ შეუქმნას მშვიდობას, უშიშროებას და სამართლიანობას. მოდავე მხარეები ვალდებული არიან, იმ შემთხვევაში, თუ ვერ მიაღ წიეს
დავის გადაწყვეტას ერთ-ერთი ზემოხსენებული მშვიდობიანი საშუალებით, განაგრძონ მისწრაფება დავის მოსაწესრიგებლად
ურთიერთშორის შეთანხმებული სხვა მშვიდობიანი საშუალებით. საერთაშორისო დავების გადაწყვეტა ხდება სახელმწიფოთა
სუვერენული თანასწორობის საფუძველზე და დავების მშვიდობიანიგადაწყვეტის საშუალებათა არჩევის პრინციპების შესაბამისად.
ს ახე ლ მ წ იფო თა მ ო ვ ალ ე ო ბა ითან ამ შ რ ო მ ლ ო ნ ე რ თმ ან ე თთან წ ე ს დე ბის შ ე ს აბამ ის ად
სახელმწიფოები ვალდებულნი არიან ითანამშრომლონ ერთმანეთთან, მიუხედავად მათი პოლიტიკური, ეკონომიკური და სოციალური
სისტემებისა, საეთაშორისო ურთიერთობათა სხვადასხვადარგებშიიმ მიზნით, რომ დაიცვან საერთაშორისო მშვიდობა და უშიშროება
და ხელი შეუწყონ საერთაშორისო ეკონომიკურ სტაბილურობასადა პროგრესს, ხალხთა საერთო კეთილდღ ეობასა და საერთაშოროს
თანამშრომლობას, რომელიც თავისუფალია ასეთ განსხვავებაზე აღმოცენებული დისკრიმინაციისგან. ამ მიზნით:
ა) სახელმწიფოები თანამშრომლობენ სხვასახელმწიფოებთან საერთაშორისო მშვიდობისა და უშიშროების დაცვაში; ბ)
სახელმწიფოები თანამშრომლობენ ადამიანის ძირითად უფლებათა და თავისუფლებათა საყოველთაო პატივისცემისა და დაცვის
დადგენაში ყველასთვის და რასობრივი დისკრიმინაციისა და რელიგიური შეუწყნარებლობის ყველა ფორმის ლიკვიდაციაში; გ)
სახელმწიფოები ახორციელებენ თავიანთ საერთაშორისო ურთიერთობებს ეკონომიკურ, სოციალურ, კულტურულ, ტექნიკურ და
სავაჭროდარგებშისუვერენული თანასწორობისა და ჩაურევლობის პრინციპების შესაბამისად;დ) გაერთიანებული ერების
ორგანიზაციის წევრი სახელმწიფოები მოვალენი არიან, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციასთან თანამშრომლობით მიიღ ონ
ერთობლივი და ინდივიდუალური ზომები, რომლებსაც წესდების შესაბამისი დებულებანი ითვალისწინებენ.
ს აე რ თაშ ო რ ის ო ს ამ არ თლ ით გან ს აზღ ვ რ ულ ვ ალ დე ბულ ე ბათა კე თილ ს ინ დის იე რ ი შ ე ს რ ულ ე ბა
სახელმწიფოები კეთილსინდისიერად უნდა ასრულებდნენ საერთაშორისო სამართითგანსაზღვრულთავიანთ ვალდებულებებს, ისევე
როგორც იმ ვალდებულებებს, რომლებიც საერთაშორისო სამართლის საყოველთაოდ აღ იარებული პრინციპებიდან და ნორმებიდან
გამომდინარეობს, აგრეთვე იმ ვალდებულებებს, რომლებიც გამომდინარეობს საერთაშორისო სამართლის შესაბაიმისი
ხელშეკრულებებიდან თუ სხვა შეთანხმებებიდან, რომელთა მონაწილენიც ისინი არიან.
თავიანთ სუვერენულუფლებებს, მათ შორის იმ უფლებებს, რომელთა განხორციელებისათვის საჭიროა შემოიღ ონ თავიანთი
კანონები და ადმინისტრაციული წესები, ისინი უფარდებენ თავიანთ იურიდიულ ვალდებულებებს საერთაშორისო სამართლის
ფარგლებში. თუ გაეროს წევრთა ვალდებულებანი, რომლებიც გათვალისწინებულია გაეროს წესდებით, ეწინააღ მდეგება სხვა
რომელიმე ხელშეკრულებით თუ სხვა საერთაშორისო შეთანხმებით ნაკისრ ვალდებულებებს, გაეროს წესდების თანახმად, უპირატესი
ძალა ეძლევა წესდებით გათვალისწინებულ ვალდებულებებს.
1 3 . ს აე რ თაშ ო რ ის ო ს ამ არ თლ ის ს უბიე ქტის ც ნ ე ბა და ს ახე ე ბი
საერთაშორისო სამართლის ერთ-ერთი ძირითადი თავისებურება ისაა, რომ მისი ძირითადი სუბიექტები სახელმწიფოებია.
ს აერთაშორისო სამართლის სუბიექტი წარმოადგენს სამართლებრივი ურთიერთობის ისეთ მონაწილეს, რომელიც არა მარ ტო ფლ ო ბს
ს აერთაშორისო ნორმებით გათვალისწინებულ უფლება-მოვალეობებს, არამედ ურთიერთობის სხვა მონაწილეებთან ერ თად ქმ ნ ის ამ
ნ ორმებს და უზრუნველყოფს მ ათ შ ე ს რ ულ ე ბას . თანამედროვე საერთაშორისო სამართალი გარკვეული მოცულობით სუბიექტად
ცნობს აგრეთვე თავისუფლებისათვის მებრძოლ ერს, ან ხალხს. ერი ან ხალხი, რომელიც ითხოვს დამოუკიდებლობას, მაგრამ
მეტროპოლის წინააღმდეგობის გამო იძულებულია მიმართოს იარაღს, თანამედროვე საერთაშორისო სამართლის თვალსაზრისით
აწარმოებს „შეიარაღებულთავდაცვას“ კოლონიზატორთა აგრესიის წინააღმდეგ. ასეთერს ან ხალხს მიენიჭება მთელი რიგი უფლებანი
და ეკისრება ვალდებულებანი. გაერომოვალეა რაც შეიძლება სწრაფად მოუღ ოს ბოლო წარმოშობილ კონფქლიტს და აიძულოს
კოლონიზატორი ცნოს თავისუფლებისათვის მებრძოლო ერის დამოუკიდებლობა.
თუ ეროვნულ-გამათავისუფლებელი მოძრაობა მშვიდობიან ფორმებში მიმდინარეობს, ერის ინტერესებს გამოხატავენ ის
არსებული წარმომადგენლობითი დაწესებულებები, რომლებიც ბრძოლის გარდამავალ ეტაპზე ყალიბდებიან როგორც შინაგანი
თვითმმარველობის ორგანოები. დამოუკიდებლობის მოპოვებამდე აღნიშნული ორგანიზაციები და ორგანოები უფლებამოსილნი არიან:
დაამყარონ საერთაშორისო სამართლებრივი ურთიერთობა სხვა სახელმწიფოებთან. დააარსონ თავისი მუდმივი წარმომადგენლობა
დიპლომატიური სტატუსით, ხელი მოაწერონ საეთაშორისო ხელშეკრულებებს და ა.შ.
ასევე საერთაშორისო სამართლის არაძირითად,განსაკუთრებულსუბიექტს წარმოადგენს საერთაშორისო გაერთიანებანი -
გაერო, მისი სპეციალიზებული დაწესებულებანი. ეს ორგანიზაციები საერთაშორისო ასპარეზზე მათი წესდებით მოქმედებენ.
სახელმწიფო არის პირველადი, ძირითადი სუბიექტი, საერთაშორისო ორგანიზაცია კი მეორადი, არაძირითადი, წარმოებული
სუბიექტია, რომლის უფლებაუნარიანობა ზუსტადაა განსაზღ ვრული საერთაშორისო სამართლის ძირითადი პრინციპებით.
საერთაშორისო სამართლის სპეციფიკურ სუბიექტს წარმოადგენს ვატიკანი,რომელიც აღიარებულია დამოუკიდებელ სახელმწიფოდ.
იტალიის მთავრობაიძლევაგარანტიას, რომ არ ჩაერევა ვატიკანის საშინაო და საგარეოსაქმეებში, იტალიის ტერიტორიაზე ტრანზიტისა
და კომუნიკაციების გამოყენების ჩათვლით. ვატიკანში ან საზღვარგარეთმიმავალი უცხო სახელმწიფოს ელჩები სარგებლობენ იტალიის
ტერიტორიაზე სრული დიპლომატიური იმუნიტეტით, თუნდაც ამ სახელმწიფოს არ ჰქონდეს დიპლომატიური ურთიერთობა
იტალიასთან. ვატიკანი აქტიურად თანამშრომლობს იმ სახელმწიფოებთან, სადაც ძლიერია კათოლიკური რელიგია, იჩენს ინტერესს
მშვიდობისა და ხალხთაუშიშროების დაცვის პრობლემისადმი, ადამიანის უფლებებისა და სხვა საკითხისადმი.
და ბოლოს, მეცნიერთა მოსაზრების მიხედვით, შესაძლებელია საერთაშორისო სამართლის სუბიექტი იყოს ფიზიკური
პირიც. თანამედროვე საერთაშორისო სამართალში ფიზიკური პირი სარგებლობს გარკვეული უფლებებით მხოლოდ
სახელმწიფოთშორისი შეთანხმების საფუძველზე.ფიზიკური პირები მოკლებულნი არიან საერთაშორისო სამართლის ნორმათა შექმნისა
და დაცვის უფლებას. ფიზიკური პირები მოქმედებენროგორც გარკვეული სახელმწიფოს მოქალაქენი და მხოლოდ ამიტომ სარგებლობენ
ამ უფლებით. ამ უფლებათადაცვას ახორციელებს არა თვით ფიზიკური პირი, არამედ მისი სახელმწიფო. ფიზიკურ პირს არ აქვს
უფლება მიმართოსრომელიმე საერთაშორისო ორგანიზაციას პრეტენზიებით თავისი ანუცხო სახელმწიფოს მიმართ. მხოლოდ მაშინ,
როცა ფიზიკური პირი აგრესიული სახელმწიფოს ხელმძღვანელიადა მისიბოროტმოქმედება მშვიდობისა და ადამიანობის წინააღ მდეგ
საერთაშორისო ხასიათს ატარებს, მისი გასამართლება ხდება საერთაშორისო სასამართლოში (ტრიბუნალში) და საერთაშორისო
სამართლის ნორმათა საფუძველზე. ამგვარად, თანამედროვე საერთაშორისო სამართლის ძირითად სუბიექტს მხოლოდ სახელმწიფო
წარმოადგენს.
1 4 . ს უვ ე რ ე ნ ულ ი ს ახე ლ მ წ იფო , რ ო გო რ ც ს აე რ თაშ ო რ ის ო ს ამ არ თლ ის ს რ ულ უფლ ე ბიან ი ს უბიე ქტი
ნ იშან თვისებას, რომელიც გვიჩვენებს სახელმწიფოს ხელისუფლების უზენაესობას, ქვეყნის საშინაო საქმეებში და დამ ო უკიდე ბო ბა ს
რომელიმე უცხო სახელმწიფოსგან საერთაშორისო ასპარეზზე, სახელმწიფო სუვერენიტეტი ეწოდება, ხოლო ამ ნიშან თვისების მ ქო ნ ე
ს ახელმწიფო ს - ს უვ ე რ ე ნ ულ ი ს ახე ლ მ წ იფო . სახელმწიფო სუვერენიტეტისგან განასხვავებენ ეროვნულ სუვენიტეტს - ერის ან
ხალხის თვითგამორკვევის უფლებას. თუ ერი (ხალხი) მოიპოვებს პოლიტიკურ დამოუკიდებლობას, ასგილი ექნება ეროვნული და
სახელმწიფო სუვერენიტეტის შერწყმას. თუ ერი (ხალხი) განმათავისუფლებელ ბრძოლას ეწევა, ეს კოლონიის ეროვნული
სუვერენიტეტისა და მეტროპოლიის სახელმწიფო სუვერენიტეტის ურთიერთშეუთავსებლობას მოწმობს. როგორც უკვე აღ ვნიშნეთ,
სახელმწიფო სუვენიტეტისგან განასხვავებენ სახალხო სუვერენიტეტსაც - ხალხის უფლებას, აირჩიოს, განამტკიცოს და განავითაროს ის
სოციალურ-პოლიტიკური სისტემა და სახელმწიფო ფორმა, რომელიც მას სურს. ამგვარად, სახელმწიფო სუვერენიტეტი არის
ერის(ხალხის) პოლიტიკური ორგანიზაციის უმაღ ლესი ფორმის ნიშან–თვისება, მისი პოლიტიკური დამოუკიდებლობის
სამართლებრივი გამოხატულება.
1 5 . რ თულ ი ს ახე ლ მ წ იფო ე ბი (ფე დე რ აც ია და კო ნ ფე დე რ აც ია )
ფედერაც ია სახელმწიფოებრივი მოწყობის ფორმაა. ფედერალური სახელმწიფო წარმოადგენს ფედერაციის იმ სუბიექტების
გაერთიანებას, რომლებსაც საკუთარი სახელმწიფო ორგანოები აქვთ. თანამედროვე საერთაშორისოპარქტიკაში ვხვდებით ფედერალურ
სახელმწიფოთა განსხვავებულმოდელებს. არის ისეთიფედერაციები, სადაც სუბიექტთა კომპეტენცია მინიმუმამდეა დაყვანილი, და
ისეთებიც, რომელთა სუბიექტებს აქვთ საკუთარი კონსტიტუციები, კანონმდებლობა,მოქალაქეობაც კი. საერთაშორისო სამართლის
მიხედვით, საერთაშორისო სამართის სუბიექტად მხოლოდ ფედერაცია გვევლინება. რაც შეეხებაფედერაციის სუბიექტებს, მათ სრული
სუვერენიტეტი არ აქვთ: მართალია, ისინი გარკვეულშემთხვევაში უფლებამოსილნი არიან მონაწილეობა მიიღ ონ საერთაშორისო
ურთიერთობებშ, მაგრამ იქ, სადაც ასეთი წესი მოქმედებს,ფედერაციის სუბიექტთა საერთაშორისო უფლებამოსილება აფუძნებულია
ფედერაციის შიდა კანონმდებლობაზე. შეუზღუდავი, პირველადი, სრულყოფილი სუბიექტის უფლება შეიძლება ჰქონდეს მხოლოდ
სუვერენულ სახელმწიფოს, ამ შემთხვევაშ - მთელ ფედერაციას. კონფედერაცია არის ორი ან რამდენიმე სახელმწიფოს ისეთი
კავშირი, როდესაც მასში შემავალი სახელმწიფოები სრული სახით ინარჩუნებენ საკუთარ სუვერენიტეტს და რჩებიან სუბიექტებად
საერთაშორისო სამართლისა. ცხადია კონფედერაციათვითონაც მონაწილეობს საერთაშორისო ურთიერთობებში როგორც სუბიექტი და
აქვს საერთაშორისო სამართალსუბიექტობის ნიშნები, მაგრამ შეზღ უდული სახით. კონფედერაციის ჩამოყალიბება ფორმდება
საერთაშორისო ხელშეკრულებით,რომლის საფუძველზეც კონფედერაციას გადაეცემა უფლებამოსილება გარკვეულ სფეროებში,
ჩვეულებრივ ეს სფეროები: ომი და ზავი, საგარეო პოლიტიკა, შეიარაღ ბული ძალები, შესაძლოა მათ განეკუთვნებოდეს აგრეთვე
საფინანსო პოლიტიკა და ა. შ. მაგრამ იმის გამო, რომ კონფედერაციის წევრი სახელმწიფოები სუვერენიტეტს ინარჩუნებენ,
გადაწყვეტილებები კონფედერაციისთვის გადაცემული კომპეტენციის ფარგლებში იქმნება იმის მიხედვით, თუ რა კომპეტენცია
განუსაზღვრეს კონფედერაციის სახელმწიფოებმა, რომლებიც მისი სუბიექტები არიან, თუმცა კონფედერაციის ცნტრალური ორგანოები
სრული სახით მაინც არ ემსგავსბიან სახელმწიფო ხელისუფლების ორგანოებს, რადგან მათი გადაწყვეტილებების იმპლემენტაცია
დამოკიდებულია კონფედერაციის სუბიექტების ნებაზე, რომლებსაც შეუძლიათ უარი განაცხადონ კონფედერაციის მიერ მიღ ებული
გადაწყვეტილებისრეალიზაციაზე. კონფედერაციის გარდამავალი ტიპის რთული სახელმწიფოა, რომელიც ზოგიერთი გამონაკლისის
გარდა ან ფედერაციაშ გადაიზრდება ან იშლება.
1 6 . ს ახე ლ მ წ იფო ს , რ ო გო რ ც ს აე რ თაშ ო რ ის ო ს ამ არ თლ ის ს უბიე ქტის , წ არ მ ო შ ო ბა და გაქრ ო ბა
დროთაგანმავლობაში იქმნება ახალი სახელმწიფოები, ხოლო სხვა სახელმწიფოები ქრებიან ან განიცდიან მნიშვნელოვან ცვლილებას.
საერთაშორისო ურთიერთობების პრაქტიკაგვიჩვენებს ახალი სახელმწიფოების „დაბადების“ სხვადასხვა საშუალებებს. განვიხილოთ
რამდენიმე მათგანი.
ე რ თი ს ახე ლ მ წ იფო ს რ ამ დე ნ იმ ე ს ახე ლ მ წ იფო დ დაყ ო ფა
1948-1949 წწ. ყოფილი ერთიანი გერმანიის ადგილზე შეიქმნაორი სახელმწიფო - გერმანიისფედერაციული რესპუბლიკა და გერმანიის
დემოკრატიული რესპუბლიკა. 1919 წელს ავსტრია-უნგრეთის ადგილზე შეიქმნა სახელმწიფოები:
უნგრეთი,ჩეხოსლოვაკია,რუმინეთი,იუგოსლავია,პოლონეთი და ავსტრია.
ე რ ო ვ ნ ულ-გან მ ათავ ის უფლ ე ბე ლ ი ბრ ძ ო ლ ე ბის შ ე დე გად
1989-1991 წწ. დაიშალა სსრ კავშირი და საერთაშორისო ასპარეზზე 15 დამოუკიდებელი სახელმწიფო გამოვიდა.
რ ამ დე ნ იმ ე ს ახე ლ მ წ იფო ს ე რ თ ს ახე ლ მ წ იფო დ გაე რ თიან ე ბა
1867 წელს ავსტირამ და უნგრეთმა შექმნეს ერთი სახელმწიფო - ავსტრია- უნგრეთი. 1991 წელს გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკა
შეუერთდა გერმანიის ფედერაციულ რესპუბლიკას.
* * *
რაც შეეხება სახელმწიფოს, როგორც საერთაშორისო სუბიექტის გაქრობას, აღ სანიშნავია შემდეგი ძირითადი შემთხვევები:
1. რ ამ დე ნ იმ ე ს ახე ლ მ წ იფო ს ე რ თ ს ახე ლ მ წ იფო დ გაე რ თიან ე ბა
1867 წელს ავსტრია-უნგრეთის შექმნის შემდეგ ავსტირამ და უნგრეთმა შეწყვიტეს დამოუკიდებელი არსებობა, დაკარგეს თავისი
საერთაშორისო-სამართლებრივი სუბიექტურობა და ერთიან სუბიექტად იქცნენ.
2. ე რ თი ს ახე ლ მ წ იფო ს რ ამ დე ნ იმ ე ს ახე ლ მ წ იფო დ დაყ ო ფა
ავსტრია-უნგრეთის დაშლის შემდეგავსტიამ და უნგრეთმა კვლავ შეიძინეს საერთაშორისო-სამართლებრივი სუბიექტის სტატუსი.
სამაგიეროდ, ავსტია-უნგრეთმა,როგორც საერთაშორისო-სამართლებრივმა სუბიექტმა შეწყვიტა არსებობა. იგივე ითქმის
ჩეხოსლოვაკიაზე.
ასეთია სახელმწიფოს გაქრობის ის გზები,რომელიც არ ეწინააღმდეგება საერთაშორისო სამართლის ნორმებს. ზოგიერთი მეცნიერი
მიუთითებს ანექსიას,მაგრამ ასეთი შეხედულება ვერჩაითვლება გამართლებულად. მართალია ანექსიის შედეგად სახელმწიფო კარგავს
თავის დამოუკიდებლობას, მაგრამ ეს აქტი ეწინააღმდეგება თანამედროვე საერთაშორისო სამართლის პრინციპებს და არ შეიძლება იყოს
აღ იარებული სახელმწიფოს, როგორც სუბიექტის გაქრობის საშუალებად. ანექსია დღ ეს კანონგარეშედაა გამოცხადებული.
1 7 . ც ნ ო ბის ს ახე ე ბი
როგორც ვიცით, საერთაშორისო ასპარეზზე დროთა განმავლობაში ჩნდება ახალი სახელმწიფოები, რომლებიც აქტიურად ებმება
საერთაშორისო ურთიერთობებში.
ხშირია შემთხვევები, როცა თვითონ სახელმწიფო რჩებაუცვლელი, მაგრმ ადგილი აქვს სახელმწიფო გადატრიალებას. როდესაც
სახელმწიფოში ამგვარი ვითარებაა, რთულდება მოცემული სახელმწიფოსროგორც საშინაო, ისე საგარეოვითარება და არანორმალური
მდგომარეობაიქმნება მსოლიოს ამათუ იმ რეგიონში. იმისათვის, რომ ახლადწარმოშობილმა სახელმწიფომ ან მთავრობამ დაიკავოს
საერთაშორისო-სამართლებრივ ურთიერთობაში ნორმალური ადგილი, საჭიროადანარჩენი სახელმწიფოები თანახმაიყვნენ დაამყარონ
მასთან საერთაშორისო ურთიერთობა, ანუ ცნონ იგი.
საერთაშორისო სამართალში ცნობის ქვეშიგულისხმება მოცემული სახელმწიფოს ნების გამომჟღ ავნება, რომელიც მიმართულია
ახლად წარმოშობილი სახელმწიფოსთან ურთიერთობის ნორმალიზაციისკენ. აღნიშნულიდან ჩანს თუ რა როლს ასრულებს ცნობის
ინსტიტუტი საერთაშორისო–სამართლებრივი ურთიერთობის ნორმალურად წარმართვის საკითხში. ზოგჯერ, როდესაც ადგილი აქვს
არა უბრალოამბოხებას, არამედ ფართო მასშტაბის შეიარაღებულბრძოლას,სხვა სახელმწიფოებმა შეიძლება აჯანყებული ორგანიზაცია
ცნონ აჯანყებულმხარედ. იმ შემთხვევაში, თუ აჯანყებულმხარედ ცნობს თვითონ დაინტერესებული სახელმწიფო, იგი ავრცელებს
აჯანყებულებზე სამხედრო ტყვეობისრეჟიმს და მას არ აქვსუფლებაგანიხილოს ისინი როგორც სამართალდამრღვევები.
როდესაც აჯანყებაგადადის სამოქალაქო ომში და ძალები შედარებით თანაბრდება, შეიძლება ადგილი ჰქონდეს მეომარ მხარედ
ცნობას. მეომარ მხარედ ცნობახდება ოფიციალური დეკლარაციის საშუალებით. სახელმწიფო, რომელიც ცნობს აჯანყებულებს მეომარ
მხარედ, მოვალეა დაიცვას ნეიტრალიტეტი, წინააღმდეგშემთხვევაში ადგილი ექნება საერთაშორისო სამართლის ნორმების დარღვევას.
ამ სახის ცნობა წარმოიშვა პირველი მსოფლიო ომის დროს. ომის პერიოდში ქვეყნებმა გამოთქვეს დამოუკიდებელი სახელმწიფოს
შექმნის სურვილი. აჯანყებულდა მეომარ მხარედ ცნობადღ ეს არ არის გამართლებული, რადგან საერთაშორისო სამართალი
მოითხოვს ყველა სახელმწიფოსგან აჯანყებისგან თავის შეკავებას.
1 8 . ც ნ ო ბის თე ო რ იე ბი
დე კლარაციული თეორია ჩამოყალიბდა კაპიტალიზმის განვითარების საწყის სტადიაზე, როცა ფეოდალურ სახელმწიფოებს შორის აქა-
იქ წარმოიშობოდა ახალი, ბურჯუაზიული ტიპის სახელმწიფოები.ეს სახელმწიფოები წარმოიშობოდა ან ახალი სახელმწიფოს
ჩამოყალიბებით ანუკვე არსებულსახელმწიფოში ბურჟუაზიული რევოლუციის გზით. დაკლარაციული თეორიის თანახმად, ცნობა
მხოლოდდამხოლოდ აკანონებს ახლად წარმოქმნილი სახელმწიფოს საერთაშორისო ურთიერთობის მონაწილედ გახდომის ფაქტს. ამ
თეორიის მიხედვით, ახლად შექმნილი სახელმწიფო ხდება საერთაშორისოსამართლის სუბიექტიარა იმიტომ, რომ მას ცნობენ, არამედ
იმიტომ, რომ ყოველ ახლად შექმნილ სახელმწიფოს უფლება აქვს გამოვიდეს საერთაშორისო ასპარეზზე და დაიცვას თავისი
ინტერესები. კონსტიტუციური თეორია ამტკიცებს, რომ თითქოს ახლად შექმნილი სახელმწიფო მხოლოდ მაშინ ხდება საერთაშორისო
სამართლის სუბიექტი, როცაროცა მას ცნობენ სხვა სახელმწიფოები. წინააღ მდეგ შემთხვევაში იგი მოკლებულია უფლებას, გახდეს
საერთაშორისო საამრთლის სრულუფლებიანი წევრი. იგი ცდილობს ხელი შეეშალოს ერების თვითგამორკვევის უფლების
განხორციელებას და საექვემდებაროს ყოველი ახალი სახელმწიფოს ,,სამართლიანობის და კანონიერების’’ შეფასებას დიდი
სახელმწიფოებისთვის. სახელმწიფოს ცნობასთან ძალიან ახლოს დგას მთავრობის ცნობის საკითხი. ეს საკითხი დაისმის მაშინ, როდესაც
ახალი მთავრობახელში იღებს ხელისუფლებას არაკონსტიტუციური ანუ სახელმწიფოს გადატრიალების გზით. მაშინ სახელმწიფოები
თავად განსაზღ ვრავენ, რამდენად მიზანშეწონილია ახალი მთავრობის ცნობა.
1 9 . ც ნ ო ბის ფო რ მ ე ბი
საერთაშორისო ურთიერთობების პრაქტიკის ანალიზი საშუალებას გვაძლევს ცნობის ფორმები 2 კატეგორიად დავყოთ-ფაქტობრივი და
ოფიციალური ცნობა.ფაქტო ბრ ივ ი ც ნ ო ბა გულისხმობს ისეთ შემთხვევას, როცა სახელმწიფო ამყარებს ახლად შექმნილ
სახელმწიფოსთან საქმიან კავშირს, მაგრამ ამავე დროს თავს იკავებს მისი ოფიციალური ცნობისგან. მათ შორის წარმოებს მხოლოდ
მოლაპარაკება ამათუ იმ საკითხზე. ოფიციალური იურიდიულ ი ცნობა განსხვავდება ფაქტობრივი ცნობისგან იმით, რომ ახლად
შექმნილი სახელმწიფოს ცნობის ფაქტი გამოხატული უნდაიყოსრომელიმე დოკუმენტში.ოფიციალური ცნობა შეიძლება ორი სახის
იყოს: de factoდა de iure, რომლებიც ერთმანეთისგან განსხვავდებიან სამართლებრივი შედეგების მიხედვით. მთავარი განსხვავება მათ
შორის არის ის, რომ პირველ შემთხვევაში მთვრობა იცნობა როგორც სინამდვილეში არსებული, მაგრამ მასთან არ ამყარებენ
დიპლომატიურ და ზოგჯერსაკონსულოურთიერთობებსაც კი. ურთიერთობა სავაჭრ ო ხელშეკრულებით ამოიწურება. დე ფაქტო
ცნობის დროს დამყარებულურთიერთობას აქვს დროებითი, არასტაბილური ხასიათი. დეფაქტო ცნობა მოკლე ხანში იცვლება დე იურე
ცნობით, რის შემდეგაც ორ სახელმწიფოს შორის სტაბილური ურთიერთობა მყარდება. მყარდება დიპლომატიური და საკონსულო
ურთიერთობანი. ამგვარად, მხოლოდ დე იურე ცნობა ქმნის ჭეშმარიტ ურთიერთობას.
ცნობის ინსტიტუტი ემსახურება მშვიდობიანი თანაარსებობის პრინციპის განმტკიცებას. იგი მოწოდებულია
ხელი შეუწყოს ხალხთა მეგობრული და კეთილმეზობლური ურთიერთობების ჩამოყალიბებას.აღ სანიშნავია, რომ გაეროში
საქართველოს მიღების ფაქტი არ ნიშნავს ჩვენი ქვეყნის ავტომატურ ცნობას ამ ორგანიზაციის ყველა წევრის მიერ. არსებული წესის
მიხედვით სახელმწიფოს გაეროში ან სხვაორგანიზაციაში გაწევრიანება არ ნიშნავს ამ ორგანიზაციის წევრების მიერ ახალი წევრ-
სახელმწიფოს ოფიციალურ ცნობას. ლაპარაკი შეიძლება საქმიან ცნობაზე, რომელიც არავითარ იურიდიულ ვალდებულებას არ
წარმოშობს დე იურე ან დე ფაქტო ცნობისთვის.
2 0 . ს ახე ლ მ წ იფო ს ს ამ არ თალ მ ე მ კვ იდრ ე ო ბა
სახელმწიფოები იბადებიან და კვდებიან. ეს პროცესი წარმოშობს მეტად რთულდა პოლიტიკურად ძალზე მნიშვნელოვან პრობლემას -
ახალი სახელმწიფოს უფლებამემკვიდრეობის საკითხს. ე.ი. საერთაშორისო-სამართლებრივი უფლებამოსილებანი გადადის ძველი
სახელმწიფოდან ახლად შექმნილზე. უფლებამემკვიდრეობის საკითხი შეიძლება წარმოიშვას ასევე ერთი სახელმწიფოს მიერ
მეორისათვის ტერიტორიის გადაცემის შემთხვევაში.
ა . უფლ ე ბამ ე მ კვ იდრ ე ო ბა ს აე რ თაშ ო რ ის ო ხე ლ შ ე კრ ულ ე ბე ბის მ იმ არ თ
უფლებამემკვიდრეობა სოციალური რევოლუციის პირობებში. მხოლოდ მაშინ, როცა ერთი სახელმწიფოს ფარგლებში ადგილი აქვს
სოციალურ რევოლუციას, წარმოიქმნება უფლებამემკვიდრეობის საკითხი. რაც უფრო ძირფესვიანია რევოლუცია, მით უფრო
რადიკალურია ყოფილი სუბიექტის უფლებათა და მოვალეობათა შემოწმება-გადასინჯვა ახალი სუბიექტის მხრიდან.
დე კოლონიზაციით გამ ო წ ვ ე ულ ი უფლ ე ბამ ე მ კვ იდრ ე ო ბა . ყოველი სახელმწიფო, რომელიც იძენს დამოუკიდებლობას
მეტროპოლისგან ან სხვა სახით არსებულკოლონიური რეჟიმისაგან, თავისუფლდება ყველა სხვახელშეკრულებისაგან, რომელიც დადო
მმართველმა მთავრობამ ამ ტერიტორიის სახელით ან გაავრცელა მასზე. აქ მოქმედებს ე.წ ”ტაბულა რაზას” პრინციპი,რომელიც
ათავისუფლებს მემკვიდრე სახელმწიფოს მეტროპოლის მიერ თავს მოხვეული ვალდებულებისაგან. ყოველი ახალი სახელმწიფო
უფლებამოსილია გადაწყვიტოსრომელხელშეკრულებებს ტოვებს ძალაში და რომელს უარყოფს. ეს როდის ნიშნავს,რომ
სახელმწიფო მემკვიდრე მოვალეა უარყოს ყველა ხელშეკრულება. პირიქით, ახალი სახელმწიფოები უარყოფდნენ მხოლოდ
არათანასწორუფლებიან ხელშეკრულებებს, რომელთა მიხედვით ხდებოდა მათი ტერიტორიის, ბუნებრივი რესურსების უმოწყალო
განიავება და ხალხის სასტიკი ექსპლოატაცია. ორი ან რამდენიმე სახელმწიფოს გაერთიანებით ან ერთი სახელმწიფოს რამდენიმე
ერთეულად გაყოფით გამოწვეულ ი უფლ ე ბამ ე მ კვ იდრ ე ო ბა . პირველ შემთხვევაში გაერთიანებულ სახელმწიფოზე გადადის
წინამორბედი სახელმწიფოს ყველა ხელშეკრულება და შეთანხმება. ავტომატურად გადადის შენაერთზე ის ხელშეკრულებანი,
რომლებიც არეგულირებენ გაერთიანებაში შემავალი ერთეულების სასაზღ ვრო და სხვა ტერიტორიალურ საკითხებს.
იმ შემთხვევაში, როდესაც ერთი სახელმწიფო რამდენიმე სახელმწიფოდ იყოფა, მიუხედავად იმისა განაგრძობს თუ არა წინამორბედი
სახელმწიფო არსებობას, ყველა მის მიერდადებული ხელშეკრულება, რომელიც მთელტერიტორიას ეხებოდა, რჩება ძალაში ყოველი
გამოყოფილი ნაწილის მიმართ, ხოლო კონკრეტული ტერიტორიის მიმართ მოქმედი ხელშეკრულება გადადის მხოლოდ ამ
ტერიტორიის მქონე სახელმწიფოზე.
ბ. უფლებამემკვიდრეობა სახელმწიფო ქონებისა და სახელმწიფო არქივის მიმართ - რასაშუალებითაც არ უნდა ჩამოყალიბდეს ახალი
სახელმწიფო, მასზე გადადის სახელმწიფო საკუთრების ყველა სახე( მოძრავი და უძრავი ქონება) შემდეგი წესით: სახელმწიფო-
მემკვიდრის ტერიტორიაზე მდებარე უძრავი ქონება მასვერჩება. უძრავი ქონეება, რომელიც ამ ტერიტორიას ეკუთვნის, მაგრამ მის
გარეთმდებარეობს და მას თავის დროზე დაეპატრონა წინამორბედი სახელმწიფო, სახელმწიფო-მემკვიდრეს მიეკუთვნება.
მოძრავი ქონება,რომელიც გამოყოფილ ტერიტორიას ეკუთვნოდა, მაგრამ შემდგომ გახდა წინამორბედი სახელმწიფოს ქონება,
უბრუნდება სახელმწიფო-მემკვიდრეს.
სახელმწიფო არქივების საკითხი რთულია და ძირითადად ურთიერთშეთანხმებით წყდება. მაგრამ უდავოდ ითვლება
დებულება,რომელიც მოითხოვს წინამორბედ სახელმწიფოსგან გადასცეს სახელმწიფო-მემკვიდრეს მის ტერიტორიასთან
დაკავშირებული დოკუმენტური და ისტორიული არქივები ან თუ ისინი ორივე მხარეს ეხება, მისაწვდომი გახადონ სახელმწიფო-
მემკვიდრისათვის. უნდა დაისვას საკითხი რუსეთში მყოფი საქართველოს საგანძურისა და არქივების დაბრუნების შესახებ.
გ. უფლ ე ბამ ე მ კვ იდრ ე ო ბა ვ ალ ე ბის მ იმ არ თ
როდესაც ერთი სახელმწიფო იყოფა რამდენიმე ერთეულად, ვალების საკითხი წყდება სახელმწიფოების ურთიერთშეთანხმებით,
როგორც წესი, არსებული ვალი იყოფა გამოყოფილი ერთეულების ეკონომიკური პოტენციალისა და მოსახლეობის რაოდენობის
გათვალისწინებით. თუ კონკრეტული თანხა მთლიანად იყო მოხმარებული გარკვეული ტერიტორიის საკეთილდღ ეოდ, მისი გადახდა
დაეკისრება ამ ტერიტორიის მქონე სახელმწიფოს. მიუხედავად იმისა,რომ საქართველო ძალით იყო გაერთიანებული სსრ კავშირში,
ამ უკანასკნელის დაშლის შემდეგ საქართველოს მიეცა უფლებადაპატრონებოდა ყოფილი საბჭოთა კავშირის ქონების გარკვეულ წილს,
რადგანაც ქართველი ხალხი მონაწილეობდა სსრ კავშირის ეკონომიკურ და სამხედრო პოტენციალის მშენებლობაში.
ამავე დროს საქართველოსრესპუბლიკამ აიღო ვალდებულება გადაიხადოს სსრკავშირის საზღ ვარგარეთული ვალის გარკვეული
ნაწილი, რომელიც მოხმარდა საქართველოს საჭიროებას.
2 1 . „ტაბულ ა რ აზას “ პრ ინ ც იპი
ყოველი სახელმწიფო, რომელიც იძენდა დამოუკიდებლობას მეტროპოლისგან ან სხვა სახის კოლონიური რეჟიმისგან,
თავისუფლდებოდა ყველა სხვახელშეკრულებსგან, რომელიც დადო მმართველმა მთავრობამ ამტერიტორიის სახელით ან გაავრცელა
მასზე. აქ მოქმედებს ე.წ. „ტაბულარაზას“ („სუფთა დაფა“) პრინციპი, რომელიც ათავისუფლებს მემკვიდრე სახელმწიფოს მეტროპოლიის
მიერ თავ მოხვეული ვალდებულებებისგან. ყოველი ახალი სახელმწიფო უფლებამოსილია თავად გადაწყვიტოსრომელხელშეკრულებას
დატოვებს ძალაში და რომელსუარყოფს. ეს არ ნიშნავს, რომ სახელმწიფო მემკვიდრე მოვალეა უარყოს ყველა ხელშეკრულება. ახალი
სახელმწიფოები უარყოფდნენ მხოლოდ არათანასწორუფლებიან, კაბალურ ხელშეკრულებებს, რომელთა მიხედვით ხდებოდა მათი
ტერიტორიის უმოწყალოდ განიავება. „ტაბულა რაზას“ პრინციპი არ ვრცელდება საერთაშორისო სამართლის ძირითად
პრინციპებზე და სხვა ამკრძალავ ნორმებზე. არც ერთ სახელმწიფოს არა აქვსუფლებაუარყოს საერთაშორისო მართლწესრიგის საყრდენი
პირინციპები და ნორმები, რომელთა გარეშე შეუძლებელი ხდებახალხთაუშიშროების უზრუნველყოფა.საქართველოს რესპუბლიკაც ამ
გზით მიდის. მან აღ იარა გაეროს წესდების ძირითადი პრინციპები და ორგანიზაციაში შესვლის სურვილი გამოთქვა.
2 2 . ს აე რ თაშ ო რ ის ო ხე ლ შ ე კრ ულ ე ბა , მ ხარ ე ე ბი და მ ათშ ი მ ო ნ აწ ილ ე ო ბის უფლ ე ბა
საერთაშორისო ხელშეკრულებათანამედროვე საერთაშორისო სამართლის ძირითადი წყაროა. საერთაშორისო სახელშეკრულებო
სამართალი არის იმ ნორმათა ერთობლიობა, რომლებიც განსაზღვრავენ საერთაშორისო ხელშეკრულებათა დადებისა და შეწყვეტის წესს,
მ ათი იურიდიული ძალის ნამდვილობის პირობებს. ამ საკითხთან დაკავ შ ირ ე ბულ ი დავ ე ბის მ ო წ ე ს რ იგე ბის ს აშ უალ ე ბე ბს .
საერთაშორისო ხელშეკრულებების მხარედ გვევლინება მხოლოდ საერთაშორისო სამართლის სუბიექტები - სახელმწიფოები,
საერთაშორისო ორგანიზაციები, რომლებსაც აქვთ საერთაშორისო-სამართლებრივი უფლებაუნარიანობა.
საერთაშორისო ხელშეკრულება აკისრებს უფლება-მოვალეობებს მხოლოდ მასში მონაწილე მხარეებს. მესამე სახელმწიფოებზე
უფლება-მოვალეობანი არ ვრცელდება. მაგრამ, თუ საერთაშორისო სამართლის სუბიექტი, რომელიც არის კონკრეტული
ხელშეკრულების მხარე, გამოიყენებს ამ ხელშეკრულებით გათვალისწინებულ უფლებებს, მას ავტომატურად ეკისრება ამ
ხელშეკრულებიდან გამომდინარე მოვალეობებიც.
გამონაკლისს წარმოადგენს ხელშეკრულებანი, მიმართული აგრესიის წინააღ მდეგ. ვენის კონვენცია აღ იარებს სახელმწიფოთა
უფლებას დადონ ხელშეკრულება აგრესორის პასუხისმგებლობისა და სხვა საკითხების ფიქსაციის მიზნით. ამავე დროს, ყოველი
ხელშეკრულება, რომელიც იდება აგრესორებისადა მათი მოკავშირეების მიერსხვა სახელმწიფოს საზიანოდ, იმთავითვე ჩაითვლება
ბათილად.
ხელშეკრულებები განსხვავდება ერთმანეთისგან მხარეთა რაოდენობის მიხედვით. ო რ მ ხრ ივ ი ხე ლ შ ე კრ ულ ე ბე ბი
სახელმწიფოთშორისი ურთიერთობების ყველაზე ტიპური სახეა. დღეისთვის მისი რაოდენობა რამდენიმე ასეულ ათასს შეადგენს.
თანამედროვე ეტაპზე სულუფროდიდ და ფართო გამოყენებას პოულობს მრავალმხრივი ხელშეკრულ ე ბე ბი, რომელთა მეშვეობით
იქმნება საერთაშორისო უნივერსალური და რეგიონალური ორგანიზაციები, წესდებები და ა.შ.ხელშეკრულებაში მონაწილეობა
არ ნიშნავს მხარეებთან დიპლომატიური ურთიერთობის დამყარებას, ხოლოხელშეკრულების შეწყვეტა არ ნიშნავს სხვა მხარეებთან
ასეთი ურთიერთობის გაწყვეტას.
2 3 . ალ ტე რ ნ ატის წ ე ს ი (ხე ლ შ ე კრ ულ ე ბის დადე ბის წ ე ს ი და ს ტადიე ბი)
საერთაშორისო ხელშეკრულების დადების უფლება სუვერენული სახემწიფოს ერთ–ერთი ძირითად უფლებათაგანია. ყოველი
სახელწიფო უფლებამოსილია მიიღოს მონაწილეობა ხელშეკრულების შემმუშავებელ კონფეენციაზე,ან შეუერთდეს უკვე არსებულ
ხელშეკრულებას, თუ იგი დაინტერესებულია ასეთი შეთანხმებით. სახელმწიფო თვითონ განსაზღვრავს რომელორგანოს აქვს უფლება
იმოქმედოს საერთაშორისო ასპარეზზე მისი სახელით და დადოს საერთაშორისო ხელშეკრულება. როგორც წესი ეს უფლება
სახელმწიფოს ან მთავრობის მეთაურს ეკუთვნის ან საგარეო საქმეთა მინისტრი ან სპეც. უფლებამოსილებით რწმუნებული.
საერთაშორისო ხელშეკრულებაიდება ან უშუალო დიპლომატიური მოლაპარაკების შედეგად, ან საერთაშორისო კონფერენციის
მოწვევით. მხარეთა მიერ შეთანხმებული და დაზუსტებული ტექსტი ხელმოწერის ობიექტად იქცევა. საერთაშორისო ხელშეკრულების
ხელმოწერა სპეციალური წესის დაცვით ხდება, რომლის მიზანია ასახოს სახელმწიფოთა სუვერენული თანასწორობის პრინციპი. ამ წესს
ალ ტერნატი ეწოდება.ორმხრივი ხელშეკრულების ხელმოწერის დროს მხარეები სვამენ თავის ხელმოწრას ერთმანეთის გასვწრივ,
მარცხნიდან მარჯვნივ, ან ერთიმეორის ქვევით.პირველშემთხვევაში მარცხენა ადგილი პირველადგილად ითვლება, მეორე შემთხვევაში
ასეთ ადგილად ზედა ადგილი ითვლება. ყოველ ეგზემპლარს პირველ ადგილას აწერს ის მხარე, რომელთანაც რჩება წინამდებარე
ხელშეკრულება. მრავალმხრივი ხელშეკრულების ხელმოწერისას მხარეები სვამენ თავის ხელმოწერას ქვეყნების სახელწოდების
ანბანურიწესის მიხედვით,როგორც წესი, გამოიყენებაინგლისური ანბანი. აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებს შორის გამოიყენება რუსული
ანბანი. ხელშეკრულების დანართს ხელს აწერენ დელეგაციის მეთაურები მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ იგი ხელშკრულების
განუყოფელ ნაწილად ჩაითვლება (დამატებითი მუხლები და ა. შ.) რაც შეეხება დანართებს, რომლებიც საქონლის ნუსხას, საბუთების
ნიმუშებსადა სხვა ამგვარ აქტებს წარმოადგენს, მათ, როგორც წესი, ან სულარ აწერენ ხელს, ანდა ხელს აწერენ დელეგაციის მდივნები.
2 4 . ხე ლ შ ე კრ ულ ე ბის ძ ალ აშ ი შ ე ს ვ ლ ის ს აფუძ ვ ლ ე ბი
ხელშეკრულება ძალაში შედის: ა) ხელმოწერის დღიდან; ბ) ხელმოწერიდან გარკვეული ვადის გასვლის შემდეგ; გ) სარატიფიკაციო
სიგელების გაცვლის დღიდან ან ამ დღიდან გარკვეული ვადის გასვლის შემდეგ; დ) სარატიფიკაციო სიგელების სათანადო რაოდენობის
დაგროვების დღიდან ან ამ სღ იდან გარკვეული ვადის გასვლის შემდეგ; ე)ხელშეკრულების დამტკიცების (მიღ ების) დღ იდან ან
გარკვეული ვადის გასვის შემდეგ.
ასეთია ხელშეკრულების როგორც კონკრეტული საერთაშორისო-სამართლებრივი უფლება-მოვალეობის აღ მნუსხველი
აქტის ძალაში შესვლის ძირითადი საშუალებანი, მაგრამ ხელშეგრულების ძალაში შესვლა როდი ნიშნავს იმას, რომ იგი სავალდებულო
ხდება ყველა მხარისთვის. ასეთი ხელშეკრულება სავალდებულო ხდება მხოლოდ მათთვის, ვინც შეასრულა აქტის ძალაში შეყვანისთვის
გათვალისწინებული ყველა პროცედურა, მაგალითად, მოახდინა მისი რატიფიკაცია, შეუერთდა მას და ა. შ. მაგრამ, სხვებისთვის,
რომლებსაც ასეთი აქტი არ ჩაუტარებიათ, ეს ხელშეკრულება სავალდებულო ძალას არ იძენს, მანამ სანამ ისინი არ გადადგამენ სათანადო
ნაბიჯს.
რ ატიფიკაციის ქვეშიგულისხმება ხელშეკრულების დამტკიცება სახელმწიფოს უზენაესი ხელისუფლების მიერ.სახელმწიფოს უფლება
აქვს უარითქვასრატიფიკაციაზე და ეს ვერჩაითვლება მართლსაწინააღმდეგო აქტად. ყოველი სახელმწიფო თვითონ განსაზღ ვრავს
რატიფიკაციის წესებს და იმ ორგანოს, რომლის კომპეტენციაშიც შედის რატიფიკაციის უფლება. რატიფიკაციის აქტი ფორმდება
სარატიფიკაციოსიგელის სახეით, რომლითაც მეთაური ატყობინებს მეორე მხარეს ხელშეკრულების დამტკიცებისფაქტს და არწმუნებს,
რომ ხელშეკრულება პირნათალად შესრულდება. რატიფიკაციისგან განასხვავებენ ხელშეკრულების დამტკიცებას ანუ მიღ ებას, რასაც
ქვეყნის კონსტიტუცია მიაკუთვნებს ამა თუ იმ კომპეტენტურ ორგანოს, თუკი ხელშეკრულება არ მოითხოვს სარატიფიკაცია
პროცედურას. თუ ხელშეკრულებაღია ხასიათისაა, ყოველ სახელმწიფოს უფლება აქვს „შეუერთდეს“ უკვე ხელმოწერილ
ხელშეკრულებას, რისთვისაც ის სპეციალურ განცხადებას აკეთებს და შეერთების აქტს სახელმწიფო-დეპოზიტორს აბარებს.
ხელშეკრულება ძალაში შედის „სარატიფიკაციო სიგელების გაცვლისას“ ან „დეპონირებისთვის გადაცემ ის ას “.
ორმხრივი ხელშეკრულების დადებისას, ერთ ქვეყანაში ხდება ხელშეკრულების ხელმოწერა, ხოლო სარატიფიკაციო სიგელების
გადაცემა ხდება მეორე სახელმწიფოს დედაქალაქში.მრავალმხრივ ხელშეკრულებათა რატიფიკაციის დროს სარატიფიკაციო სიგელის
შესანახად ამოირჩევა სახელმწიფო-დეპოზიტორი ან სათანადო საერთაშორისო ორგანიზაციის აღ მასრულებელი ორგანო. ყოველი
სახელმწიფო ხელმოწერისას ანრატიფიკაციის დროს უფელბამოსილია გააკეთოს შენიშვნები ანუ დათქმ ა . თუ არცერთმა მხარემ არ
განაცხადა პროტესტი, შენიშვნაიურიდიულ ძალას იძენს ყველა მონაწილის მიმართ. დადებული ხელშეკრულება უნდა იყოს სათანადო
წესით გამოქვეყნებული ანუ პრ ო მ ულ გირ ე ბულ ი ყოველი მხარის მიერ.
2 5 . დათქმ ა
ყოველი სახელმწიფო ხელმოწერისას ან რატიფიკაციის დროსუფლებამოსილია გააკეთოს შენიშვნები ანუ დათქმა, რომლის მიზანია
შეზღ უდოსზოგიერთი მუხლის მოქმედება ან შემოფარგლოს მათი მოქმედებაგარკვეული პირობებით. თუ არც ერთმა სხვა მხარემ არ
განაცხადა პრტესტი, შენიშვნა იურიდიულ ძალას იძენს ყველა მონაწილის მიმართ და ამიერიდან შენიშვნის გამკეთებელსა და
ხელშეკრულების სხვა მონაწილეებს შორის ხელშეკრულება მოქმედებს დათქმის აღ ნიშნული შესწორებებით. თუ მის წინააღ მდეგ
პროტესტს აცხადებს მხოლოდ რამდენიმე სახელმწიფო, დათქმა ვრცელდება დანარჩენ მონაწილეებზე. ერთსულოვანი პროტესტის
შემთხვევაში დათქმა იურიდიულ ძალას არ იძენს და ბათილდება, თუ თავისი ხასიათი დეკლარაციული არ არის.
ზოგჯერ, იშვიათ შემთხვევაში, თვით ხელშეკრულება ნაწილობრივ ან სრულებით კრძალავს შენიშვნის გაკეთებას, რაც შეთანხმების
დემოკრატიული საწყისების ხელშუხებლობის უზრუნველსაყოფად კეთდება.
2 6 . ხე ლ შ ე კრ ულ ე ბის მ ო ქმ ე დე ბის ვ ადა
ხელშეკრულების მოქმედების ვადა მხარეთა მიერ განისაზღ ვერება. უვადოდ იდება მხოლოდ ის ხელშეკრულებანი, რომლებიც
საერთაშორისო სამართლის კოდიფიკაციის აქტებს წარმოადგენენ ან ომის მდგომარეობას წყვეტენ (საზავო ხელშეკრულეანი). ამ
ხელშეკრულებათა დენონსაცია (გაუქმება)დაუშვებელია. პოლიტიკური სახის ხელშეკრულებანი იდება როგორც წესი 10, 20 და
მეტი წლით, ეკონომიკური, კულტურული და სამართლებრივი სახისა 1-5 წლით, ზოგჯერ განუსაზღ ვრელი ვადით.
ხელშეკრულების ვადა შეიძლებაგაგრძელდეს, რასაც პროლონგაცია ეწოდება. პროლონგაცია ავტომატურ ხასიათს ატარებს მაშინ,
როცა ამას თვითხელშეკრულებაითვალისწინებს. თუ ხელშეკრულების ვადის გასვლამდერამდენიმე თვით ან წლით ადრე არც ერთი
მხარე არ გამოთქვამს მისი გაუქმების სურვილს, იგი ავტომატურად განაგრძნობს მოქმედებას გარკვეული ვადის განმავლობაში.
საერთაშორისო ხელშეკრულების ნამდვილობა გულისხმობს მის საერთაშორისო-სამართლებრივ სრულფასოვნებას, მართლზომიერ
ხასიათს. ყოველი აქტი, რომელსაც ჩადის ერთი სახელმწიფო სხვა სახელმწიფოს ნების გამომჟღ ავნების თავისუფლების შეზღ უდვის
მიზნით, მართლსაწინააღმდეგო ქმედებად ითვლება. პირველ რიგში, ასეთ ქმედებად ჩაითვლება ძალით დამუქრების გამოყენება
სახელმწიფოს ან მისი წარმომადგენლობის მიმართ. სადავოდ ხდის ხელშეკრულების ნამდვილობას მოლაპარაკების მონაწილე
სახელმწიფოს წარმოამდგენელთა მოტყუება ან მოსყიდვა, ხელშეკრულებაში გაპარული შეცდომა და ა.შ.
ყველაზე მძიმე დანაშაულად ითვლება ძალის გამოყენება ან სხვარაიმე იძულებითი საშუალებისთვის მიმართვა. ცალკე საკითხს
წარმოადგენს ხელშეკრულების ბათილობა მხარეთა მიერ იმპერატიული ნორმების გადახვევის გამო. ამ შემთხვევაში ორივე
სახელმწიფოს ნების გამომჟღავნების თავისუფლება ეჭვს არ იწვევს, თუმცახელშეკრულებით დადგენილი ქცევითი წესები ”უხვევენ”
არსებულსაყოველთაოდ აღიარებულნორმებს, რომელთა იმპერატიული ხასიათის უგულებელყოფა აკრძალულია. იმპერატიული ნორმა
უკრძალავს მხარეებს ისეთ გადახვევას, რომელიც მათ ურთიერთობას ეხება და ერთმანეთის მიმართ უფლება-მოვალეობებს ადგენს.
ამიტომ ხელშეკრულება, რომელიც ორივე სახელმწიფოს აგრესიულპაქტს წარმოადგენს და მესამე სახელმწიფოს წინააღ მდეგ არის
მიმართული, ჩაითვლება ბათილად არა იმიტომ, რომ ძალის გამოყენების დაუშვებლობას იმპერატიული ხასიათი აქვს, არამედ იმიტომ,
რომ ეს აქტი არღვევს, ლახავს საერთაშორისო სამართლის ამ ძირითად პრინციპს. მაგრამ თუ ორმა სახელმწიფომ დადო ხელშეკრულება,
რომლითაც აღიარებენ მათშორის დავის მოწესრიგების შეიარაღებული ძალების გამოყენების საშუალებით, ასეთი ხელშეკრულება
იმთავითვე ბათილად გვევლინება, რადგანაც ძალის გამოუყენებლობის პრინციპის შეცვლა ურთიერთშეთანხმებითაც არ შეიძლება.
2 8 . ხე ლ შ ე კრ ულ ე ბის შ ე წ ყ ვ ე ტა
როდესაც მხარე ან მხარეები ერთმანეთის მიმართ აქტიურად იყენებენ შეძენილუფლებებს, ხოლო ვალდებულებების შესრულებაზე თავს
არ იწუხებენ, ხელშეკრულება მერყევიხდება და შეიძლება მოხდეს მისიმოქმედების ვადის შეწყვეტა ვადის გასვლამდე. საერთაშორისო
ხელშეკრულების მოქმედების შეწყვეტის რამდენიმე საშუალება არსებობს:ა) როდესაც ხელშეკრულებაში აღ ნიშნული წესის
გათვალისწინებით, ერთი მხარე ატყობინებს მეორე მხარეს ან სახელმწიფო-დეპოზიტორს, რომ მას არ სურს ხელშეკრულების ვადის
გაგრძელება, ამას ხელშეკრულების დე ნ ო ნ ს აც ია ეწოდება. ბ) შესაძლებელია ხელშეკრულების მოქმედების შეწყვეტა მხარეთა
შეთანხმებით მოხდეს. ამ შემთხვევაში ყოველი მხარის თანხმობაა სავალდებულო. თუ ამ შეთანხმებას ახალი შესწორებული
ხელშეკრულების დადება მოყვება შედეგად, ადგილი აქვს საერთაშორისო ხელშეკრულების ნოვაციას. გ) ხელშეკრულება წყდება ასევე
მის მიერ გათვალისწინებული პირობების შესრულებისას ან აღ ნიშნული ვადის ამოწურვისა შესაძლებელია ხელშეკრულების
ცალმხრივიგაუქმებაც,ა) როდესაც ერთ-ერთი მხარე არ იცავს ხელშეკრულებით გათვალისწინებულპირობებს და უხეშად არღვევს მათ,
მეორე მხარესუფლება აქვს გააუქმოს ასეთი შეთანხმება, უკანასკნელის ამ მოქმედებას ხელშეკრულების ან ულ ირ ე ბა ეწოდება.
ბ)ავტომატურად უქმდება ის ხელშეკრულება, რომელიც საერთაშორისო ასპარეზიდან გამქრალ სუბიექტთან იყო დადებული.
ს აერთაშორისო ხელშეკრულების სტრუქტურა და ფორმა
ფორმის მხრივ საერთაშორისოხელშეკრულება წერილობით სახეს ატარებს, ხოლოსტრუქტურის მხრივ სამ ძირითად ნაწილად:
ა) პრეამბულა ანუ შესავალი ნაწილი შეიცავს მხარეთადასახელებას და შეთანხმების მიზანზე მითითებას.
ბ) ძირითადი ნაწილი მუხლობრივად აღნუსხავს მიღწეული შეთანხმების შინაარსს.
გ) დასკვნითი ნაწილი პეოცედურულსაკითხებს შეიცავს: ხელშეკრულების ძალაში შესვლის დრო, მისი მოქმედების ვადა, ვადის
გაგრძელების წესი, ხელშეკრულებასთან შეერთების წესი, ხელშეკრულების გაუქმების ( დენინსაციის ) წესი, რა ენაზეაშედგენილი
ხელშეკრულების ტექსტი, ხელშეკრულების დადების თარიღი და ადგილი. სულბოლოში დაისმის მხარეტა ხელმოწერა და ბეჭდები.
წინათ ხელშეკრულება ან მხოლოდ ლათინურ ანფრანგულან ინგლისურ ენებზე იწერებოდა. დღეს ხელშეკრულების ენა გარკვეულწესს
ემორჩილეაბ – მრავალმხრივი ხელშეკრულებანი იდება ე.წდიპლომატიურ (ინგლისურ, ფრანგულ და რუსულ) ენებზე, ორმხრივი –
მხარეთა არჩევით.
საქართველოს რესპუბლიკაიყენებს ორმხრივი ხელშეკრულების ედგენისას ქართულდა მეორე მხარის ენას,
გაეროშიმიღებულია ექვსი ოფიციალური ენა– რუსული, ინგლისური, ფრანგული, ჩინური, ესპანური, არაბული.
ს აერთაშორისო ხელშეკრულებათა კლასიფიკაცია
საერთაშორისო ხელშეკრულებათა კლასიფიკაცია შეიძლება მოვახდინოთ სამი ნიშნის მიხედვით:
ს აერთაშორისო ხელშეკრულებათა ტიპები. საერთაშორისო ხელშეკრულებათა მრავალათასიანი აქტები თავისი მნიშვნელობითადა
საერთაშორისო მასშტაბურობის თვალსაზრისიტ ყველა თანაბარი როდია. განასხვავებენ საერთაშორისო სამართლის სუბიექტთა
ზოგადი ქცევის მარეგულირებელ შეთანხმებებს, რომლებიც თანამედროვე საერთაშორისო სამართლის ძირითად ნორმებსა და
პრინციპებს განამტკიცებენ და ხელშეკრულებებს, რომელნიც სახელმწიფოთა შორის კონკრეტულ საკითხებს არეგულირებენ.
ს აერთაშორისო ხელშეკრულებათა სახელწოდებანი. არსებობს საერთაშორისოხელშეკრულებათაუამრავი სახელწოდება:
ხელშეკრულება, ტრაქტატი, პაქტი, კონვენცია, შეთანხმებადა ა.შ. პრინციპში ყველა ამ სახელწოდების ხელშეკრულება არ განსხვავდება
ერთმანეთისაგან იურიდიული ძალის თვალსაზრისით და მხარეებისათვის სათანადო უფლებამოვალეობებს წარმოშობს, ცვლის ან
სპობს, მაგრამ არც ის იქნება სწორი, რომუგულებელვყოთ ის ნიუანსები, რომელსაც ყოველი სახელწოდება ატარებს. განვიხილოთ
ზოგიერთი მათგანი:
ხელშეკრულება ყველაზეფართოდ მიღებული ტერმინია, რომელიც ყველა სახის სახელმწიფოტაშორისო შეთანხმებებს ასახავს.
პაქტი, როგორც წესი, ეწოდებაორმხრივ ან მრავალმხრივ სახელმწიფოთაშორისო აქტებს, რომლებიც იდება მთავრობის მიერან მათი
რწმუნების საფუძველზე და, როგორც წესი,რატიფიკაციას არ საჭიროებენ. მაგრამ იდება ისეთი შეთანხმებებიც, რომელთა რატიფიკაციაც
სავალდებულოა.
შ ეთანხმება – ამ სიტყვის ზუსტი მნიშვნელობით ეწოდება იმ სახელმწიფოთაშორისო აქტებს, რომლებიც იდება მთავრობის მიერან მათი
რწმუნების საფუძველზე და როგოეც წესი, რატიფიკაციას არ საჭიროებენ, მაგრამ იდება ისეთი შეთანხმებებიც, რომელთარატიფიკაციაც
სავალდებულოა.
კონვენცია ძირითადად ისეთი სახის სახელმწიფოთაშორისო შეთანხმებას ეწოდება, რომელიც რაიმე სპეციალური დარგს და სპეციალურ
დანიშნულებით ხასიათს ატარებს.
დე კლარაცია ეწოდებაორი ან რამდენიმე სახელმწიფოს ისეთგანცხადებას, რომელიც მხარეთა საგარეოპოლიტიკის გარკვეულ გეზს
სახავს ან მათშეხედულებას გამოხატავს პოლიტიკურ, ეკონომიკურ და სხვასფეროში; დეკლარაცია, როგორც წესი, შეიცავს
საერთაშორისო სამართლის ახალ, ძირითად პრინციპებს ან მხარეთა დამოკიდებულებას არსებული პრინციპებისადმი.
ნ ოტების გაცვლა ეწოდება შეთანხმების დადების ისეთ წესს, როდესაც მხარეები ერთმანეთსუგზავნიან იდენტური ტექსტის მქონე
განცხადებებს.
კომპრომისი ეწოდებაისეთ შეთანხმებას, რომლითაც მხარეები თანხმდებიან გადასცენ საერთაშორისოსასამართლოს მათ შორის
წარმოშობილი დავა.
ო ქმის საშუალებით ფორმდება სხვადასხვა სახის შეთანხმებანი, რომელთა მეშვეობით მხარეები ცხადებენ თავის სურვილს შეუერთდნენ
ხელშეკრულებას, განავადონ მისი მოქმედება; ოქმის მეშვეობით მთავრობები აკეთებენ ამათუ იმ დათქმას ხელშეკრულების მიმართ და
ა.შ.
ზოგჯერ ოქმის სახელწოდებას ატარებს შეთანხმება, რომელიც არაფრით არ განსხვავდება ჩვეულებრივი ხელშეკრულებისგან.
17 წლის თემური-მიწა ლევანს შესაძლოა ჰქონდეს თემურის მიერ დადებული გარიგების ბათილად ცნობის მოთხოვნის უფლება სსკ-ის 63- ე მუხლის 1-ლი ნაწილის საფუძველზე.ამისათვის მოითხოვება არასრულწლოვნის მიერ კანონიერი წარმომადგენლის თანხმობის გარეშე ორმხრივი გარიგების დადების, კანონიერი წარმომადგენლის მიერ გარიგების შემდგომი მოწონების არარსებობის ფაქტები, ასევე გარიგების არასარგებლიანი ხასიათი არასრულწლოვნისთვის. სსკ-ის მე-12 მუხლის მე-2 ნაწილისა და მე-14 მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად, 18 წლამდე მყოფი სუბიექტი ითვლება არასრულწლოვნად. კაზუსიდან დგინდება, რომ თემური არის 17 წლის. შესაბამისად,იგი არასრულწლოვანია.ამასთან, აუცილებელია სახეზე იყოს ორმხრივი გარიგების დადების ფაქტი. ორმხრივია გარიგება, როცა გარიგებით განსაზღვრული სამართლებრივი შედეგის დადგომისთვის მოითხოვება არანაკლებ ორი პირის მიერ ურთიერთმფარავი ნების გამოვლენის ფაქტი.კაზუსიდან დგინდება,რომ დავითსა და უჩას შორის დაიდო ნასყიდობის ხელშეკრულება,რომლის ნამდვილობისათვის აუცილებელია ორი პირის მიერ ნების გამოვლენა. შესაბამისად,თემურის მიერ დადებულია ორმხრივი გარიგება. ამასთან, თემურიმ გარიგება დადო კანონიერი წარმომადგენლის თანხმობის გარეშე. კაზუსიდან დგინდება, რომ მამამ მოითხოვა გარიგების ბათილობა. შესაბამისად, ბუნებრივია მათ არ მოიწონეს გარიგება. ამასთან, აუცილებელია გარიგება არ იყოს სარგებლიანი არასრულწლოვნისთვის. სარგებელში იგულისხმება არა ფინანსურური, არამედ უფლებრივი სარგებელი, როცა მხარეს წარმოეშობა მხოლოდ უფლებები, საპასუხო ვალდებულებების კისრების გარეშე. ნასყიდობის ხელშეკრულებით თემურსს წარმოეშობა საპასუხო ვალდებულება, კერძოდ, ნასყიდობის საფასურის გადახდის ვალდებულება. შესაბამისად, გარიგება არ არის სარგებლის მომტანი თემურისათვისთვის. თუმცა თემურის მიერ დადებული გარიგება შეიძლება იქნეს მიჩნეული ნამდვილად სსკ-ის 65-ე მუხლის მე-2 ნაწილის საფუძველზე. ამისათვის აუცილებელია კანონიერი წარმომადგენლის მიერ 16 წლის ასაკს მიღწეული არასრულწლოვანისათვის საწარმოს დამოუკიდებლად გაძღოლის უფლების მინიჭება.კაზუსიდან დგინდება,რომ თემური არის 17 წლის არასრულწლოვანი,მამამ მას გადასცა ღვინის ბიზნესი დამოუკიდებლად გაძღოლის უფლების მინიჭებით.თუმცა ემანსიპაციის ეს შემთხვევა სახეზე არ გვაქვს ამავე მუხლის საფუძველზე.ვინაიდან,ეს მუხლი შეუზღუდავი ქმედუნარიანობის მინიჭებას ითვალისწინებს მხოლოდ ამ სფეროსათვ ჩვეულებრივ ურთიერთობებში. კაზუსიდან კი დგინდება,რომ თემურმა მიწა შეიძინა პირადი მიზნებისათვის(ქალაქის ხმაურისაგან მოსაშორებლად).შესაბამისად სახეზე არ გვაქვს ემანსიპაციის ეს ფორმა. მოთხოვნა წარმოიშვა. ლევანს აქვს თემურის მიერ დადებული გარიგების ბათილად ცნობის მოთხოვნის უფლება სსკ-ის 63- ე მუხლის 1-ლი ნაწილის საფუძველზე.
17 წლის გიორგი გაემგზავრა საოცნებო პერსონალური კომპიუტერის შესაძენად ტექნიკის მაღაზიაში. მან შეარჩია სასურველი კომპიუტერი და დადო ტექნიკის მაღაზიასთან ნასყიდობის ხელშეკრულება. ნასყიდობის საფასური გიორგიმ გადაიხადა მშობლების საკრედიტო ბარათიდან. მას შემდეგ, რაც მისმა მშობლებმა შეიტყვეს მის მიერ დადებული გარიგების თაობაზე, ძალიან გაბრაზდნენ და მოითხოვეს ნასყიდობის ხელშეკრულების ბათილად ცნობა. მშობლებს მიაჩნდათ, რომ კომპიუტერი ხელს შეუშლის მათ შვილს გამოცდენბის ჩაბარებაში. ამასობაში გიორგის მიაღწია 18 წლის ასაკს. მშობლები ითხოვენ ნასყიდობის ხელშეკრულების ბათილად ცნობას.
აქვთ თუ რა მშობლებს ნასყიდობის ხელშეკრულების ბათილად ცნობის მოთხოვნის უფლება?
გიორგის მშობლებს შესაძლოა ჰქონდეთ ნასყიდობის ხელშეკრულების ბათილობის მოთხოვნის უფლება სსკ-ის 63- ე მუხლის 1-ლი ნაწილის საფუძველზე.ამისათვის მოითხოვება არასრულწლოვნის მიერ კანონიერი წარმომადგენლის თანხმობის გარეშე ორმხრივი გარიგების დადების, კანონიერი წარმომადგენლის მიერ გარიგების შემდგომი მოწონების არარსებობის ფაქტები, ასევე გარიგების არასარგებლიანი ხასიათი არასრულწლოვნისთვის.სსკ-ის მე-12 მუხლის მე-2 ნაწილისა და მე-14 მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად, 18 წლამდე მყოფი სუბიექტი ითვლება არასრულწლოვნად. კაზუსიდან დგინდება, რომ გიორგი არის 17 წლის.შესაბამისად იგი არასრულწლოვანია.ამასთან, აუცილებელია სახეზე იყოს ორმხრივი გარიგების დადების ფაქტი. ორმხრივია გარიგება, როცა გარიგებით განსაზღვრული სამართლებრივი შედეგის დადგომისთვის მოითხოვება არანაკლებ ორი პირის მიერ ურთიერთმფარავი ნების გამოვლენის ფაქტი.მან ტექნიკის მაღაზიასთან დადო ნასყიდობის ხელშეკრულება.შესაბამისად, გიორგის მიერ დადებულია ორმხრივი გარიგება.ამასთან, გიორგიმ გარიგება დადო კანონიერი წარმომადგენლის თანხმობის გარეშე. კაზუსიდან დგინდება, რომ მშობლები წინააღმდეგები არიან ამ გარიგების და ითხოვენ მის ბათილობას.შესაბამისად,მოწონების ფაქტი არ გვაქვს სახეზე.ამასთან, აუცილებელია გარიგება არ იყოს სარგებლიანი არასრულწლოვნისთვის. სარგებელში იგულისხმება არა ფინანსურური, არამედ უფლებრივი სარგებელი, როცა მხარეს წარმოეშობა მხოლოდ უფლებები, საპასუხო ვალდებულებების კისრების გარეშე. ნასყიდობის ხელშეკრულებით გიორგის წარმოეშობა საპასუხო ვალდებულება, კერძოდ, ნასყიდობის საფასურის გადახდის ვალდებულება. შესაბამისად, გარიგება არ არის სარგებლის მომტანი გიორგისთვის.თუმცა შესაძლოა დადებული გარიგება იყოს ნამდვილი 65-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის საფუძველზე.ამისათვის აუცილებელია არასრულწლოვანმა ხელშეკრულებით გათვალისწინებულ მოქმედებათა შესასრულებლად განკარგა ის საშუალებანი, რომლებიც მას გადასცეს კანონიერმა წარმომადგენლებმა, თავისუფალი განკარგვის მიზნით.კაზუსიდან დგინდება,რომ გიორგიმ გადაიხადა მშობლების საკრედიტო ბარათით.ვინაიდან პრობლემა არ იკვეთება კაზუსში,ე.ი ის მას გადასცეს თავისუფალი განკარგვის მიზნით.შესაბამისად ემანსიპაციის ეს ფორმა სახეზეა. მოთხოვნა არ წარმოიშვა. გიორგის მშობლებს არ აქვთ გარიგების ბათილად ცნობის მოთხოვნის უფლება სსკ-ის 63- ე მუხლის 1-ლი ნაწილის საფუძველზე
16 წლის ნინოს სურს ოქროს სამაჯურის შეძენა. ერთ-ერთი მისი ნაცნობი ნინოს შესთავაზებს სამაჯურის შეძენას 500 ლარად. სამაჯურის საბაზრო ღირებულება შეადგენს 10000 ლარს. გახარებული ნინო სიხარულით თანხმდება შეთავაზებას. ის დარწმუნებულია, რომ მშობლები მოუწონებენ შენაძენს, თუმცა იმედგაცრუებული რჩება. მშობლები მოითხოვენ ნინოს მიერ დადებული ხელშეკრულების ბათილად ცნობას.
აქვთ თუ არა მშობლებს ნინოს მიერ დადებული გარიგების ბათილად ცნობის მოთხოვნის უფლება?
ამოხსნა
ჰიპოთეზა- შესაძლოა ნინოს მშობლებს გარიგების ბათილად მოთხოვნის უფლება ჰქონდეთ სქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 63-ე მუხლის პირველი ნაწილის საფუძველზე. კაზუსის მიხედვით ნინოს მშობლებს რომ წარმოეშვათ მოთხოვნის უფლება უნდა არსებობდეს კოდექსის 63-ე მუხლით გათვალისწინებული ყველა ელემენტი სახეზე, კერძოდ არასრულწლოვნის მიერ უნდა იყოს ორმხრივი გარიგება დადებული, ეს უნდა იყოს კანონიერი წარმომადგენლის აუცილებელი თანხმობის გარეშე, ასევე კანონიერი წარმომადგენელი არ უნდა იწონებდეს დადებულ ხელშეკრულებას და ასევე არ უნდა იღებდეს არასრულწლოვანი სარგებლის. რაც შეეხება პირველ ელემენტს სახეზე უნდა იყოს არასრულწლოვანი და მის მიერ დადებული უნდა იქნეს ორმხრივი გარიგება, კაზუსის მიხედვბით ნინო არის 16 წლის, სამოქალაქო კოდექსის მე-12-ე მუხლის პირველი და მეორე ნაწილის მიხედვით არასრულწლოვანია შვიდიდან თვრამეტ წლამდე ასაკის პირი, შესაბნამისად სახეზე გვყავს არასრულწლოვანი. რაც შეეხება მეორე ელემენტს კაზუსის მიხედვით კანონიერი წარმომადგენლის აუცილებელი თანხმობა არ იყოს სახეზე და ამ თანხმობის გარეშე დადო ნინომ ნასყიდობის ხელშეკრულება, შესაბამისად დასტურდება მეორე ელმენტის აესებობაც. მესამე ელემენტი არის ის, რომ არ უნდა იყოს შემდგომი მოწონების ფაქტი კანონიერი წარმომადგენლის მხრიდან, კაზუსის მიხედვით კი არათუ მოწონების ფაქტი იკვეთება, არამედ მშობლები ითხოვენ არსებული გარიგების ბათილობას, შესაბამისად არ გვაქვს შემდგომი მოწონებაც. ბოლოს კი არ უნდა არ უნდა დასტურდებოდეს სარგებლის მიღება არასრულწლოვანის მიერ, კოდექსის 63-ე მუხლის პირველ ნაწილში ნახსენები სარგებელი თავის თავში არ მოიაზრებს მატერიალურ სარგებელს, კერძოდ სარგებელში იგულისხმება სამართლებრივი სარგებელი, კონკრეტულად კი აქ იგულისხმება შემთხვევა როდესაც პირს არ წარმოეშობა ვალდებულება და წარმოეშობა მხოლოდ უფლებები, მაგრამ ნინომ რახან დაიდო ნასყიდობის ხელშეკრულება, ეს ხელშეკრულება თავისი ბუნებით არის ორმხრივმავალდებულებელი, შესაბამისად არ დასტურდება სარგებლის მიღებაც. დასკვნა- ნინოს მშობლებს გარიგების ბათილად მოთხოვნის უფლება აქვთ სამოქალაქო კოდექსის 63-ე მუხლის პირველი ნაწილის საფუძველზე.
17 წლის გიორგი-ტელეფონი-გიორგის მშობლებს შესაძლოა ჰქონდეთ გარიგების ბათილად ცნობის მოთხოვნის უფლება სსკ-ის 63- ე მუხლის 1-ლი ნაწილის საფუძველზე.ამისათვის მოითხოვება არასრულწლოვნის მიერ კანონიერი წარმომადგენლის თანხმობის გარეშე ორმხრივი გარიგების დადების, კანონიერი წარმომადგენლის მიერ გარიგების შემდგომი მოწონების არარსებობის ფაქტები, ასევე გარიგების არასარგებლიანი ხასიათი არასრულწლოვნისთვის.სსკ-ის მე-12 მუხლის მე-2 ნაწილისა და მე-14 მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად, 18 წლამდე მყოფი სუბიექტი ითვლება არასრულწლოვნად. კაზუსიდან დგინდება, რომ გიორგი არის 17 წლის.შესაბამისად,იგი არასრულწლოვანია.ამასთან, აუცილებელია სახეზე იყოს ორმხრივი გარიგების დადების ფაქტი. ორმხრივია გარიგება, როცა გარიგებით განსაზღვრული სამართლებრივი შედეგის დადგომისთვის მოითხოვება არანაკლებ ორი პირის მიერ ურთიერთმფარავი ნების გამოვლენის ფაქტი.კაზუსიდან დგინდება,რომ გიორგისა და მაღაზია აქტაოქეის შორის დაიდო ნასყიდობის ხელშეკრულება,რომლის ნამდვილობისათვის აუცილებელია ორი პირის მიერ ნების გამოვლენა. შესაბამისად, გიორგის მიერ დადებულია ორმხრივი გარიგება. ამასთან, გიორგიმ გარიგება დადო კანონიერი წარმომადგენლის თანხმობის გარეშე. კაზუსიდან დგინდება, რომ მშობლები წინააღმდეგები არიან ამ გარიგების და ითხოვენ მის ბათილობას.შესაბამისად,მოწონების ფაქტი არ გვაქვს სახეზე.ამასთან, აუცილებელია გარიგება არ იყოს სარგებლიანი არასრულწლოვნისთვის. სარგებელში იგულისხმება არა ფინანსურური, არამედ უფლებრივი სარგებელი, როცა მხარეს წარმოეშობა მხოლოდ უფლებები, საპასუხო ვალდებულებების კისრების გარეშე. ნასყიდობის ხელშეკრულებით გიორგის წარმოეშობა საპასუხო ვალდებულება, კერძოდ, ნასყიდობის საფასურის გადახდის ვალდებულება. შესაბამისად, გარიგება არ არის სარგებლის მომტანი გიორგისთვის.თუმცა გიორგის მიერ დადებული გარიგება შეიძლება იქნეს მიჩნეული ნამდვილად სსკ-ის 65-ე მუხლის პირველი ნაწილის საფუძველზე. ამისათვის აუცილებელია არასრულწლოვანმა ხელშეკრულებით გათვალისწინებულ მოქმედებათა შესასრულებლად განკარგა ის საშუალებანი, რომლებიც მას გადასცეს კანონიერმა წარმომადგენლებმა, თავისუფალი განკარგვის მიზნით. კაზუსიდან დგინდება, რომ მშობლები გიორგის თავისუფალი განკარგვის მიზნით გადასცემდნენ თანხას.შესაბამისად ემანსიპაციის ეს ფორმა სახეზეა.
მოთხოვნა არ წარმოიშვა.
გიორგის მშობლებს არ აქვთ გარიგების ბათილად ცნობის მოთხოვნის უფლება სსკ-ის 63- ე მუხლის 1-ლი ნაწილის საფუძველზე.
გიორგის მშობლებს შესაძლოა ჰქონდეთ გარიგების ბათილად ცნობის მოთხოვნის უფლება სსკ-ის 63- ე მუხლის 1-ლი ნაწილის საფუძველზე.ამისათვის აუცილებელია,რომ არსებობდეს არასრულწლოვნის მიერ კანონიერი წარმომადგენლის თანხმობის გარეშე ორმხრივი გარიგების დადების, კანონიერი წარმომადგენლის მიერ გარიგების შემდგომი მოწონების არარსებობის ფაქტები, ასევე გარიგების არასარგებლიანი ხასიათი არასრულწლოვნისთვის.
18 წლამდე მყოფი სუბიექტი ითვლება არასრულწლოვნად,სსკ-ის მე-12 მუხლის მე-2 ნაწილისა და მე-14 მუხლის პირველი ნაწილის საფუძველზე.კაზუსის მიხედვით,გიორგი არის 17 წლის.გამოდის,რომ იგი არასრულწლოვანია.ამასთანავე შემდეგ მოთხოვნას წარმოადგენს რომ, სახეზე იყოს ორმხრივი გარიგების დადების ფაქტი. ორმხრივ გარიგებას წარმოადგენს, როცა გარიგებით განსაზღვრული სამართლებრივი შედეგის დადგომისთვის მოითხოვება არანაკლებ ორი პირის მიერ ურთიერთმფარავი ნების გამოვლენის ფაქტი.კაზუსიდან ჩანს,რომ გიორგისა და კომპანია აქტაოქეის შორის დაიდო ნასყიდობის ხელშეკრულება.ამ ხელშეკრულების ნამდვილობისათვის აუცილებელია ორი პირის მიერ ნების გამოვლენა. შესაბამისად, გიორგის მიერ დადებულია ორმხრივი გარიგება. რაც შეეხება შემდეგ საკითხს, გიორგიმ გარიგება დადო კანონიერი წარმომადგენლის თანხმობის გარეშე. კაზუსიდანიკვეთება, რომ მშობლები წინააღმდეგები არიან ამ გარიგების უფრო მეტიც ითხოვენ მის ბათილობას.შესაბამისად,მოწონების ფაქტი არ გვაქვს სახეზე.ამასთან, აუცილებელია,რომ გარიგებას არ ჰქონდეს სარგებლიანი ხასიათი არასრულწლოვანისათვის.ამ სარგებელში იგულისხმება არა ფინანსურური, არამედ უფლებრივი სარგებელი, როცა მხარეს წარმოეშობა მხოლოდ უფლებები, საპასუხო ვალდებულებების კისრების გარეშე. ნასყიდობის ხელშეკრულებით კი გიორგის წარმოეშობა საპასუხო ვალდებულება, რომელსაც წარმოადგენს, ნასყიდობის საფასურის გადახდის ვალდებულება.აქედან გამომდინარე, გარიგება არ არის სარგებლის მომტანი გიორგისთვის.მაგრამ გასათვალისწინებელია ,რომ გიორგის მიერ დადებული გარიგება მივიჩბიოთ ნამდვილად სსკ-ის 65-ე მუხლის პირველი ნაწილის საფუძველზე. ამისათვის საჭიროა არასრულწლოვანმა ხელშეკრულებით გათვალისწინებულ მოქმედებათა შესასრულებლად განკარგოს ის საშუალებანი, რომლებიც მას გადასცეს კანონიერმა წარმომადგენლებმა, თავისუფალი განკარგვის მიზნით. კაზუსიდან დგინდება, რომ მშობლები გიორგის თავისუფალი განკარგვის მიზნით გადასცემდნენ თანხას.
მოთხოვნა არ წარმოიშვა.
გიორგის მშობლებს არ აქვთ გარიგების ბათილად ცნობის მოთხოვნის უფლება სსკ-ის 63- ე მუხლის 1-ლი ნაწილის საფუძველზე.
16 წლის გიორგი-ველოსიპედი(ჩუქების ხელშეკრულება)
გიორგის მშობლებს შესაძლოა ჰქონდეთ ჩუქების ხელშეკრულების ბათილად ცნობის მოთხოვნის უფლება სსკ-ის 63- ე მუხლის 1-ლი ნაწილის საფუძველზე.ამისათვის მოითხოვება არასრულწლოვნის მიერ კანონიერი წარმომადგენლის თანხმობის გარეშე ორმხრივი გარიგების დადების, კანონიერი წარმომადგენლის მიერ გარიგების შემდგომი მოწონების არარსებობის ფაქტები, ასევე გარიგების არასარგებლიანი ხასიათი არასრულწლოვნისთვის.
სსკ-ის მე-12 მუხლის მე-2 ნაწილისა და მე-14 მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად, 18 წლამდე მყოფი სუბიექტი ითვლება არასრულწლოვნად. კაზუსიდან დგინდება, რომ გიორგი არის 16 წლის.შესაბამისად იგი არასრულწლოვანია.ამასთან, აუცილებელია სახეზე იყოს ორმხრივი გარიგების დადების ფაქტი. ორმხრივია გარიგება, როცა გარიგებით განსაზღვრული სამართლებრივი შედეგის დადგომისთვის მოითხოვება არანაკლებ ორი პირის მიერ ურთიერთმფარავი ნების გამოვლენის ფაქტი.კაზუსიდან დგინდება, რომ მხარეებს შორის დაიდო ჩუქების ხელშეკრულება,ვინაიდან ორმხრივი ნება იყო გამოხატული ლევანსა და გიორგის შორის. სსკ-ის 525-ე მუზლის 1-ლი ნაწილის თანახმად,მოძრავ ნივთზე ჩუქების ხელშეკრულება დადებულად ითვლება ქონების გადაცემის მომენტიდან.კაზუსიდან დგინდება,რომ ლევანმა ველოსიპედი აჩუქა გიორგის.შესაბამისად, გადაცემის ფაქტი სახეზეა.ასევე კაზუსიდან დგინდება ,რომ გიორგიმ გარიგება დადო კანონიერი წარმომადგენლის თანხმობის გარეშე,შესაბამისად ეს გარიგება წარმოადგენს მერყევად ბათილ გარიგებას და მისი ნამდვილობა დამოკიდებულია კანონიერი წარმომადგენლის მიერ გარიგების შემდგომ მოწონების ფაქტზე. კაზუსიდან დგინდება,რომ მშობლებმა არათუ მოიწონეს,არამედ მოითხოვეს ამ გარიგების ბათილად ცნობა.ამასთან, აუცილებელია გარიგება არ იყოს სარგებლიანი არასრულწლოვნისთვის. სარგებელში იგულისხმება არა ფინანსურური, არამედ უფლებრივი სარგებელი, როცა მხარეს წარმოეშობა მხოლოდ უფლებები, საპასუხო ვალდებულებების კისრების გარეშე.გიორგისა და ლევანს შორის დაიდო ჩუქების ხელშეკრულება,სადაც გიორგისა და ბიძიას შორის დადებული გარიგება არის ნამდვილი,ვინაიდან გიორგის ამ გარიგებით ვალდებულებები არ წარმოეშობა.
მოთხოვნა არ წარმოიშვა.
გიორგის მშობლებს არ აქვთ ჩუქების ხელშეკრულების ბათილად ცნობის მოთხოვნის უფლება სსკ-ის 63- ე მუხლის 1-ლი ნაწილის საფუძველზე.
გიორგის მშობლებს შესაძლოა ჰქონდეთ გარიგების ბათილად ცნობის მოთხოვნის უფლება სსკ-ის 63- ე მუხლის 1-ლი ნაწილის საფუძველზე.ამისათვის მოითხოვება არასრულწლოვნის მიერ კანონიერი წარმომადგენლის თანხმობის გარეშე ორმხრივი გარიგების დადების, კანონიერი წარმომადგენლის მიერ გარიგების შემდგომი მოწონების არარსებობის ფაქტები, ასევე გარიგების არასარგებლიანი ხასიათი არასრულწლოვნისთვის.სსკ-ის მე-12 მუხლის მე-2 ნაწილისა და მე-14 მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად, 18 წლამდე მყოფი სუბიექტი ითვლება არასრულწლოვნად. კაზუსიდან დგინდება, რომ გიორგი არის 17 წლის.შესაბამისად,იგი არასრულწლოვანია.ამასთან, აუცილებელია სახეზე იყოს ორმხრივი გარიგების დადების ფაქტი. ორმხრივია გარიგება, როცა გარიგებით განსაზღვრული სამართლებრივი შედეგის დადგომისთვის მოითხოვება არანაკლებ ორი პირის მიერ ურთიერთმფარავი ნების გამოვლენის ფაქტი.კაზუსიდან დგინდება,რომ გიორგიმ ,,ალტაოქეისთან" დადო ნასყიდობის ხელშეკრულება,რომლის ნამდვილობისათვის აუცილებელია ორი პირის მიერ ნების გამოვლენა. შესაბამისად, გიორგის მიერ დადებულია ორმხრივი გარიგება. ამასთან, გიორგიმ გარიგება დადო კანონიერი წარმომადგენლის თანხმობის გარეშე. კაზუსიდან დგინდება, რომ მშობლები წინააღმდეგები არიან ამ გარიგების და ითხოვენ მის ბათილობას.შესაბამისად,მოწონების ფაქტი არ გვაქვს სახეზე.ამასთან, აუცილებელია გარიგება არ იყოს სარგებლიანი არასრულწლოვნისთვის. სარგებელში იგულისხმება არა ფინანსურური, არამედ უფლებრივი სარგებელი, როცა მხარეს წარმოეშობა მხოლოდ უფლებები, საპასუხო ვალდებულებების კისრების გარეშე. ნასყიდობის ხელშეკრულებით გიორგის წარმოეშობა საპასუხო ვალდებულება, კერძოდ, ნასყიდობის საფასურის გადახდის ვალდებულება. შესაბამისად, გარიგება არ არის სარგებლის მომტანი გიორგისთვის.თუმცა გიორგის მიერ დადებული გარიგება შეიძლება იქნეს მიჩნეული ნამდვილად სსკ-ის 65-ე მუხლის პირველი ნაწილის საფუძველზე. ამისათვის აუცილებელია არასრულწლოვანმა ხელშეკრულებით გათვალისწინებულ მოქმედებათა შესასრულებლად განკარგა ის საშუალებანი, რომლებიც მას გადასცეს კანონიერმა წარმომადგენლებმა, თავისუფალი განკარგვის მიზნით. კაზუსიდან დგინდება, რომ მშობლები გიორგის თავისუფალი განკარგვის მიზნით გადასცემდნენ თანხას.შესაბამისად ემანსიპაციის ეს ფორმა სახეზეა. მოთხოვნა არ წარმოიშვა. გიორგის მშობლებს არ აქვთ გარიგების ბათილად ცნობის მოთხოვნის უფლება სსკ-ის 63- ე მუხლის 1-ლი ნაწილის საფუძველზე.
17 წლის თემური არის ლევანის ერთადერთი შვილი. სწორედ ამიტომ ლევანი ამზადებს მას იმისათვის, რომ შემდგომში გაუძღვეს მის საქმეს, კერძოდ, ღვინის ბიზნესს. ლევანს საწარმოში დასაქმებული ჰყავს დაახლოებით 1000 კაცი და საქმე კარგად აქვს აწყობილი. მოულოდნელად მას მოუწევს ქვეყნის დატოვება და ხანგრძლივ ბიზნეს მოლაპარაკებების გამართვის მიზნით გერმანიაში წასვლა. მან იცის რა თემურის უნარები, მიანიჭებს მას საწარმოს დამოუკიდებლად გაძღოლის უფლებას. თემური მშვენივრად ართმევს თავს მასზე დაკისრებული მოვალეობების შესრულებას, ავლენს მენეჯერულ უნარებს. თუმცა ის მოულოდნელად გადაწყვეტს მიწის ნაკვეთის შეძენას. მოიძიებს ქ. მცხეთაში მდებარე მიწის ნაკვეთს, რომელზეც განთავსებულია უძრავი ქონება და 100000 დოლარად შეიძენს ამ ქონებას უჩასგან. მის მიზანს წარმოადგენს ქალაქის ხმაურისაგან მოშორება. ლევანი გაიგებს რა თემურის მიერ დადებული გარიგების თაობაზე, ძალიან გაბრაზდება და არ მოიწონებს გარიგებას და მოითხოვს გარიგების ბათილად ცნობას. აქვს თუ არა ლევანს თემურის მიერ დადებული გარიგების ბათილად ცნობის მოთხოვნის უფლება?
ამოხსნა
ლევანს შესაძლოა ჰქონდეს თემურის მიერ დადებული გარიგების ბათილად ცნობის მოთხოვნის უფლება სსკ-ის 63- ე მუხლის 1-ლი ნაწილის საფუძველზე.ამისათვის მოითხოვება არასრულწლოვნის მიერ კანონიერი წარმომადგენლის თანხმობის გარეშე ორმხრივი გარიგების დადების, კანონიერი წარმომადგენლის მიერ გარიგების შემდგომი მოწონების არარსებობის ფაქტები, ასევე გარიგების არასარგებლიანი ხასიათი არასრულწლოვნისთვის. სსკ-ის მე-12 მუხლის მე-2 ნაწილისა და მე-14 მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად, 18 წლამდე მყოფი სუბიექტი ითვლება არასრულწლოვნად. კაზუსიდან დგინდება, რომ თემური არის 17 წლის. შესაბამისად,იგი არასრულწლოვანია.ამასთან, აუცილებელია
სახეზე იყოს ორმხრივი გარიგების დადების ფაქტი. ორმხრივია გარიგება, როცა გარიგებით განსაზღვრული სამართლებრივი შედეგის დადგომისთვის მოითხოვება არანაკლებ ორი პირის მიერ ურთიერთმფარავი ნების გამოვლენის ფაქტი.კაზუსიდან დგინდება,რომ თემურსა და უჩას შორის დაიდო ნასყიდობის ხელშეკრულება,რომლის ნამდვილობისათვის აუცილებელია ორი პირის მიერ ნების გამოვლენა. შესაბამისად,თემურის მიერ დადებულია ორმხრივი გარიგება. ამასთან, თემურიმ გარიგება დადო კანონიერი წარმომადგენლის თანხმობის გარეშე. კაზუსიდან დგინდება, რომ მამამ მოითხოვა გარიგების ბათილობა. შესაბამისად, ბუნებრივია მათ არ მოიწონეს გარიგება. ამასთან, აუცილებელია გარიგება არ იყოს სარგებლიანი არასრულწლოვნისთვის. სარგებელში იგულისხმება არა ფინანსურური, არამედ უფლებრივი სარგებელი, როცა მხარეს წარმოეშობა მხოლოდ უფლებები, საპასუხო ვალდებულებების კისრების გარეშე. ნასყიდობის ხელშეკრულებით თემურსს წარმოეშობა საპასუხო ვალდებულება, კერძოდ, ნასყიდობის საფასურის გადახდის ვალდებულება. შესაბამისად, გარიგება არ არის სარგებლის მომტანი თემურისათვისთვის.თუმცა თემურის მიერ დადებული გარიგება შეიძლება იქნეს მიჩნეული ნამდვილად სსკ-ის 65-ე მუხლის მე-2 ნაწილის საფუძველზე. ამისათვის აუცილებელია კანონიერი წარმომადგენლის მიერ 16 წლის ასაკს მიღწეული არასრულწლოვანისათვის საწარმოს დამოუკიდებლად გაძღოლის უფლების მინიჭება.კაზუსიდან დგინდება,რომ თემური არის 17 წლის არასრულწლოვანი,მამამ მას გადასცა ღვინის ბიზნესი დამოუკიდებლად გაძღოლის უფლების მინიჭებით.თუმცა ემანსიპაციის ეს შემთხვევა სახეზე არ გვაქვს ამავე მუხლის(65-ის მე-2) საფუძველზე.ვინაიდან,ეს მუხლი შეუზღუდავი ქმედუნარიანობის მინიჭებას ითვალისწინებს მხოლოდ ამ სფეროსათვის ჩვეულებრივ ურთიერთობებში. კაზუსიდან კი დგინდება,რომ თემურმა მიწა შეიძინა პირადი მიზნებისათვის(ქალაქის ხმაურისაგან მოსაშორებლად).შესაბამისად სახეზე არ გვაქვს ემანსიპაციის ეს ფორმა. მოთხოვნა წარმოიშვა. ლევანს აქვს თემურის მიერ დადებული გარიგების ბათილად ცნობის მოთხოვნის უფლება სსკ-ის 63- ე მუხლის 1-ლი ნაწილის საფუძველზე.
საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 71-ე მუხლის შესაბამისად, თუ გარიგების დადებისას შედგენილია ერთი და იმავე შინაარსის რამდენიმე დოკუმენტი, მაშინ საკმარისია თითოეულმა მხარემ ხელი მოაწეროს იმ დოკუმენტის ეგზემპლარს, რომელიც განკუთვნილია შესაბამისი მხარისათვის. დაასხაელეთ ქმედების შემადგენლობა? თუ გარიგების დადებისას შედგენილია ერთი და იმავე შინაარსის რამდენიმე დოკუმენტი.
საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 99-ე მუხლის შესაბამისად, თუ გარიგების ნამდვილობა დამოკიდებულია მესამე პირის თანხმობაზე, მაშინ როგორც თანხმობა, ასევე მასზე უარი შეიძლება გამოითქვას როგორც ერთი, ისე მეორე მხარის წინაშე. დასახელეთ წარმოდგენილი ნორმის ქმედების შემადგენლობა? -თუ გარიგების ნამდვილობა დამოკიდებულია მესამე პირის თანხმობაზე. რა შეიძლება იყოს სუბსუმციის შედეგი?-
ყველა პასუხი სწორია იმ შემთხვევაში თუ 2 ვარიანტია მოცემული
საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 62-ე მუხლის შესაბამისად, გარიგების ნაწილის ბათილობა არ იწვევს მისი სხვა ნაწილების ბათილობას, თუ სავარაუდოა, რომ გარიგება დაიდებოდა მისი ბათილი ნაწილის გარეშეც. სამართლებრივი შედეგი?- გარიგების ნაწილის ბათილობა არ იწვევს მისი სხვა ნაწილების ბათილობას. საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 152-ე მუხლის შესაბამისად არამატერიალური ქონებრივი სიკეთე არის ის მოთხოვნები და უფლებები, რომლებიც შეიძლება გადაეცეს სხვა პირებს ან გამიზნულია საიმისოდ, რომ მათ მფლობელს შეექმნას მატერიალური სარგებელი ანდა მიენიჭო უფლება მოსთხოვოს სხვა პირებს რაიმე. დასახელებული ნორმა წარმოადგენს?-დეფინიციური
დიპლომატიურ წარმომადგენელს თავის ადგილსამყოფელში ენიჭება განსაკუთრებული პრივილეგიები და იმუნიტეტები .რომელთა მიზანია უზრუნველყოს საელჩოს საქმიანობის შეუფერხებლობა . იმუნიტეტი ანუ შეუვალობა გულისხმობს დიპლომატის ამოღებას ადგილობრივი იურისდიქციის კომპეტენციიდან , პრივილეგიები კი მას გარკვეულ უპირატესობას ანიჭებს ვიდრე ადგილობრივ მოქალაქეებს ან სხვა უცხოელებს აქვთ .
მათი შენობები ხელშეუხებელია . დაუშვებელია მისი გაჩხრეკვა , ყადაღის დადება . დიპლომატიური წარმომადდგენლობის შენოზა შესაძლოა ჩამოკიდებულ იყოს წარმგზავნის სახელმწიფოს დროშა ან გერბი . დიპლომატიურ წარმომადგენლობას ენიჭება შემდეგი პრივილეგიები და იმყნიტეტი : პირადი ხელშეუვალობა ( არ შეიძლება დაპატიმრება , დაკავება ) ასევე ბინის , ქონების და მიმოწერის ხეშეუხებლობა , ფისკალური იმუნიტეტი ანუ გადასახადდებისგან გათავისუფლება . ჩამოთვლილი იმუნიტეტი და პრივილეგიები სრულად ვრცელდება დიპლომატიურ წარმომადგენლის ოჯახზე გარდა იმ გამონკლისისათუისინი არიანნ ადგილობრივი მოქალაქეები. ასევე აღსანიშნავია , რომ ყოვლად დაუშვებელია ამ უფლებების ბოროტად გამოყენება . მისი არსი მდგომარეობს იმაში , რომ დიპლომატიურმა წარმომადგენელმა , თავისუფლად , წნეხის და ადგილსამყოფელი ქვეყნისგანან დამოუკიდებლად განახორციელოს მისი მოვალეობა . დაიცვას თავისი სახხელმწიფოსა და მოქალაქეების ინტერესები .
იქიდან გამომდინარე , რომ სახელმწიფოს იურისდიქცია მის შიდა წყლებში განსხვავდება ტერიტორიულ ზღვაზე გავრცელებული იურისდიქციისგან , მნიშვნელლოვანუა ამ ორი ზონის ერთმაენითისაგან გამიჯვნა . სწორედ ამ გამმიჯნავ ფუნქციას ახორციელებს საწყისი ხაზი . უფრომეტიც საზყისი ხაზები არა მარტო შიდა წყლებსა და ტერიტორტიულ ზღვას შორის საზღვრის ფუნქციას ასრულებას არამედ იგი გამოიყენება ტერიტორიული ზღვის მიმდებარე და განსაკუთრებული ეკომონიკური ქონებისა და კონტინეტური შელფის სიფართის ასათვლელადაც . არსებობს ჩვეულებრივი და სწორი საწყისი ხაზები . ჩვეულებირვი საზრიყი ხაზებბი არის სანაპიროს გარშემო უკიდურესი მიქცევის ხაზი . სწორი საწყისი ხაზები გამოიყენება რთული რელიების მქონე სანაპიროების შემთხვევაში . მისი მნიშვნელობა მდგომარეობს იმაში , რომ იგი აზორციელებს გამმიჯნავ ფუნქციას .
ხელშეკრულების ძალაშ შესვლა ?
ხელშეკრულება ძალაშ შედის : ხელმოწერის დღიდან , ხელმოწერიდან გარკვეული ვადის გასვლის შემდეგ , სარატიფიკაციო სიგელის გადაცემის დღიდან ან სიგელის გადაცემის დღიდან გარკვეული ვადის გასვლის შემდეგ , ხელშეკრულების დამტკიცების დღიდან , ამ გაკრვეული ვადის გასვლის შემდეგ . ასეთია ხელშეკრულების როგორც საერთაშორისო სამართლებრივი უფლება- მოვალეობბეიბს აღმნისხველი აქტის ძალაშ შესვლისს ძირითადი საშუალებები .
სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 75ე მუხლის მიხედვით
უწყების მიღებაზე ამ კოდექსის 74-ე მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული სუბიექტის უარის შემთხვევაში სასამართლო უწყება არ ჩაითვლება მოპასუხისათვის ჩაბარებულად, თუ მას პირველად ეგზავნება უწყება, გარდა იმ შემთხვევისა, როცა უწყება გაგზავნილი იქნა მოპასუხის მიერ პასუხში (შესაგებელში) მითითებულ მისამართზე. აქედან გამომდინარე უწყება ითვლება ჩაბარებულად რადგან 75ე მუხლის მეორე ნაწილის მიხედვით უწყება გაგზავნილი იყო მოპასუხის მიუერ მითითებულ მისამართრე , რომელიც მან მიუთითა შესაგებელში .
მოსამართლის მიერ დაუსწრებელი გადაწყვწტილების გამოტანა მხარის გამოუცხადებლობის დროს არის კანონთან შესაბამისი რადგანაც სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 230ე მუხლის მიხედვით რონელიც ითვალისწინებს მოპასუხის გამოუცხადებლობას ,
სასამართლოს სხდომაზე არ გამოცხადდება მოპასუხე, რომელსაც გაეგზავნა შეტყობინება ამ კოდექსის 70-ე–78-ე მუხლებით დადგენილი წესით, და მოსარჩელე შუამდგომლობს დაუსწრებელი გადაწყვეტილების გამოტანაზე, მაშინ სარჩელში მითითებული ფაქტობრივი გარემოებები დამტკიცებულად ითვლება
რაც შეეხება ილიას მიერ 12 დღეში გასაჩივრებას დაუსწრებელი გადაწყვწტილების მიღებასთან დაკავშირებით , ამ კონკრეტულ შემთხვევაში დარარვეულია ვადები , რადგანაც სამოქალქო საპროცესო კოდექსის 237_ე მუხლის მიხედვიყ
დაუსწრებელი გადაწყვეტილების გასაჩივრების ვადაა 10 დღე. ამ ვადის ათვლა იწყება იმ დღიდან, როდესაც მხარეს ამ კოდექსის 70-ე–78-ე მუხლებით დადგენილი წესით ჩაჰბარდა დაუსწრებელი გადაწყვეტილების ასლი. ამ ვადის გასვლის შემდეგ დაუსწრებელი გადაწყვეტილება შედის კანონიერ ძალაში
აქედან გამომდინარე დარღვეულია გასაჩივრების ვადა რადგანაც ილიამ გაასაჩივდა ჩაბარებიდან 12დღეში ხოლო მაას ეს გადაწყვეტილრვა უნდა გაესახივრებინა 10დღის ვადაში
როდესაც ილიამ გაასაჩივდა დაუსწრებელი გადაწყევტილება და მიუთითა ის ობიექტურო გარემოება რონელიც მისი ძალოსგან დამოუკოდებლად წარმოიქმა ანუ მას შეექმნა ჯანმრთელობის პრობლემა , თან ამ ყველაფერს იგი ამოწმებს ექიმის ხელმოწერით სასამართლო უფლევამოსილია მიიღოს საჩივარი რადგაანაც სსსკს 238ე მუხლის მოხედვით
გარემოებებს, რომლებიც ადასტურებს, რომ სასამართლო სხდომაზე გამოუცხადებლობა ან პასუხის (შესაგებლის) წარუდგენლობა გამოწვეული იყო საპატიო მიზეზით; მოცემულ შემთხვევაში ილიას აღნიშნული ჰქონდა ის საპატიო მიზეზი რის გამოც ვერ მოხერხა გამოცხადება სასამართლოში
1))))) bavSvis interesebis cnebა
bavSvis saukeTeso interesebisaTvis upiratesobis miniWebis uflebis
materialuri daculi sfero aris Zalian farTo. amaze Tavad terminis
ganmartebac mowmobs124.
interesis, rogorc bavSvis saukeTeso interesebis cnebis erT-erTi
elementis ganxilvisas, pirvel rigSi, yuradRebas iqcevs keTildReobis interesi,
romelic gvxvdeba rogorc kodeqsSi, ise konvenciaSi.
konvencia erTmaneTisagan ganasxvavebs bavSvis saukeTeso interesebisa
da keTildReobis terminebs125, Tumca, ar akonkretebs arc erT maTgans.
kodeqsSi keTildReoba gxvdeba bavSvis saukeTeso interesebis erT-erT
punqtad, Tumca is ar aris ganmartebuli. Tu sistemur ganmartebas gamoviyenebT, cxadi xdeba keTildReobis roli da centraluri
mniSvneloba. kodeqsi pirveli muxlis pirvel punqtSi Tavis upirveles miznad swored bavSvis keTildReobis uzrunvelyofas
asaxelebs. Sesabamisad, Tamamad SegviZlia daveyrdnoT, aseve, konvenciis dogmatur ganmartebas, romelic ambobs,
rom bavSvis keTildReoba bavSvis saukeTeso interesebis zogadi principisgan gansxvavebiT aris Sedegi126. sxvagvarad
rom vTqvaT, bavSvis keTildReoba aris is Sedegi, romlis uzrunvelyofas eswrafvis kodeqsi, xolo saukeTeso interesebis gaTvaliswineba am
Sedegis miRwevis saSualeba. farTo gagebiT keTildReoba warmoadgens
ZiriTad materialur, fizikur, saganmanaTleblo, emociur da usafrTxoebis saWiroebebs.127 keTildReoba aris is xarisxi, sadac bavSvebs aqvT
SesaZlebloba moaxdinon im sakiTxebis uzrunvelyofa, romelic maTTvis Zvirfasia.128
miuxedavad imisa, rom es kodeqsSi calsaxad ar aris naTqvami, misi
sistemuri ganmartebis safuZvelze vaskvniT, rom keTildReoba im sxva
interesebsac moicavs, romelic CamonaTvalSi aris mocemuli (bavSvis
usafrTxoebis, janmrTelobis dacvis, ganaTlebis, ganviTarebis, sazogadoebrivi zneobrivi da sxva interesebi)129. bunebrivia, ismis kiTxva,
maS, ra saWiro iyo am CamonaTvalis calke gakeTeba?! logikuri iqneba am
kiTxvas vupasuxoT argumentiT, rom danarCeni CamonaTvali gakeTebulia ufro meti sicxadisTvis, imisTvis rom kodeqsis ganmarteba ufro
advili da martivad gasagebi iyos mkiTxvelisTvis.
imis gaTvaliswinebiT, rom keTildReobis gverdiT sxva interesebze miTiTeba misi Sinaarsis axsnas emsaxureba, mokled unda SevexoT TiToeuls:
a) usafrTxo garemoSi bavSvis ganviTareba, misi saukeTeso interesebis erT-erTi Semadgenelia. bavSvi unda iyos Tavisufali fizikuri Tu
fsiqikuri Zaladobis nebismieri formisgan, Cagvris e.w. bulingisgan, seqsualuri Seviwroebisa Tu eqspluataciisgan, narkotikebisgan,
SeiaraRebul konfliqtebSi monawileobisgan da a.S.130
b) bavSvis ganviTarebisTvis mniSnvelovania, rom is iyos janmrTeli.
es moicavs rogorc fizikur, aseve, fsiqikur janmrTelobas. Sesabamisad, mniSvnelovania jandacvis servisebze xelmisawvdomobis uzrunvelyofa.
g) bavSvis saukeTeso interesebs warmoadgens hqondes xelmisawvdomi
xarisxiani ganaTleba yvela safexurze, rogorc formaluri, aseve araformaluri. amisaTvis aucilebelia Sesabamisi pedagogebi, bavSvisTvis
Sesaferisi garemo-pirobebi, iseve rogorc, swavlebis meTodebi
2))) ))bavSvi, rogorc uflebis matarebeli
RirsebasTan dakavSirebuli erT-erTi mniSvnelovani sakiTxia bavSvis
Tavisufal individad da ZiriTadi uflebebis mqone subieqtad miCneva.
uflebebiT sargeblobis SesaZlebloba aris sakvanZo aspeqti bavSvis,
Rirsebis sferoSi241. ufleba samarTalsubieqturobaze warmoadgens
Rirsebis ganuyofel elements. Sesabamisad, saxelmwifosTvis adamiani
unda iyos mTavari faseuloba, konstituciuri uflebebis subieqti da
ara miznis miRwevis saSualeba242. akrZalulia adamianis obieqtivizacia
da imperatiulia adamianis arsebobis pativiscema, rogorc pirovnuli da socialuri cxovrebis arsebiTi elementis. aRniSnuli danawesi
moiTxovs, rom adamianis yofaze ar ganxorcieldes imgvari zemoqmedeba,
romelic gulisxmobs kacobriobis mikuTvnebulobis uaryofas.243 bavSvis uflebaunarianobis an mis mier uflebebis ganxorcielebis daknineba
da mSoblis mxridan sakuTrebad ganxilva dauSvebelia. konvencia,
iseve, kodeqsi ganamtkicebs bavSvis uflebas iqnes mosmenili bavSvTan
dakavSirebul yvela sakiTxze da misi asakisa da mowifulobis Sesabamisad gaTvaliswinebuli iyos misi pozicia. aRniSnuli, aseve,
warmoadgens
samarTalsubieqturobis gamovlinebis mniSvnelovan gamoxatulebas, ra
drosac bavSvi ganixileba ara, rogorc pasiuri da sxva pirze srulad
daqvemdebarebuli obieqti, aramed aqtiuri monawile masTan mimarTebiT
misaRebi gadawyvetilebis gansjisa da gadawyvetisas. bavSvi unda ganixilebodes, rogorc uflebebis aqtiuri subieqti da konvenciis
erT-erTi sakvanZo mizania imaze xazgasma, rom adamianis uflebebi vrceldeba
bavSvze. bavSvis ufleba iyos mosmenili, misi gamoxatvis, Sekrebis, azris,
sindisis da religiis TavisuflebebTan erTad, xazs usvams bavSvis statuss, rogorc individis, romelsac gaaCnia ZiriTadi uflebebi,
sakuTari grZnobebi da Sexedulebebi..
3))))))ძირითადი სამოქალაქო უფლებები და თავისუფლებები,ბავშვის ძირითადი უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვისა და მხარდაჭერის სისტემა.
ბავშვს უფლება აქვს, ცხოვრობდეს და იზრდებოდეს ოჯახში, სადაც შექმნილია პირობები მისი ჰარმონიული აღზრდისა და განვითარებისთვის და კეთილდღეობისთვის.
2. მშობელი, ბავშვის აღზრდისთვის პასუხისმგებელი სხვა პირი ვალდებულია პატივი სცეს ბავშვის პიროვნებას, აღზარდოს ბავშვი მშვიდობის, ადამიანის უფლებების პატივისცემის, შემწყნარებლობის,
თანასწორობისა და სოლიდარობის პრინციპებით, იზრუნოს მისი ფიზიკური, გონებრივი, სულიერი და სოციალური განვითარებისთვის, მოამზადოს ბავშვი საზოგადოებაში დამოუკიდებლად ცხოვრებისთვის,
ბავშვის საუკეთესო ინტერესების უპირატესი გათვალისწინებით.
3. მშობელი არის ბავშვის კანონიერი წარმომადგენელი და განსაკუთრებული რწმუნებულების გარეშე გამოდის მისი უფლებებისა და ინტერესების დასაცავად მესამე პირებთან ურთიერთობაში, მათ შორის,
სასამართლოში.
4. დაუშვებელია მშობლის მიერ მშობლის უფლებების ისე განხორციელება, მათ შორის, ბავშვის ქონების იმგვარად მართვა, რომ ბავშვის საუკეთესო ინტერესებს ზიანი მიადგეს.
5. დაუშვებელია ბავშვის აღზრდისას მშობლის ან ბავშვის აღზრდისთვის პასუხისმგებელი სხვა პირის მიერ აღზრდის ისეთი მეთოდების გამოყენება, რომლებიც ითვალისწინებს ბავშვის ფიზიკურ დასჯას ან
მისდამი სხვა სასტიკ, არაადამიანურ ან დამამცირებელ მოპყრობას ან/და სასჯელის გამოყენებას.ბავშვს უფლება აქვს, საკუთარი უფლებების დასაცავად მიმართოს სასამართლოს ან/და შესაბამის ადმინისტრაციულ
ორგანოს და ისარგებლოს მართლმსაჯულების ისეთი სისტემით, რომელიც არის ბავშვისთვის ხელმისაწვდომი, მისი ასაკის შესაბამისი, ბავშვისთვის ადვილად აღსაქმელი, სწრაფი, სამართლიანი, თანამიმდევრული,
მისი უფლებებისა და საჭიროებებისთვის მორგებული, ბავშვის ღირსებისა და პირადი ცხოვრების მიმართ პატივისცემის გამომხატველი.
2. ბავშვს უფლება აქვს, კანონით დადგენილი წესით გაეცნოს საჯარო დაწესებულებაში მასზე არსებულ ან სხვა ინფორმაციას ან/და ოფიციალურ დოკუმენტს.
ბავშვის ღირსება ხელშეუვალია.
2. დაუშვებელია ბავშვის წამება, მისდამი სხვა სასტიკი, არაადამიანური ან დამამცირებელი მოპყრობა ან არაადამიანური ან დამამცირებელი სასჯელის გამოყენება.
4)))))))ბავშვის უფლება ალტერნატიულ ზრუნვაზე
1.სახელმწიფო ვალდებულია უზრუნველყოს დროებით ან სამუდამოდ მშობელთა ზრუნვის გარეშე დარჩენილი ბავშვის, აგრეთვე იმ ბავშვის განსაკუთრებული დაცვა და მხარდაჭერა, რომლის ოჯახში დარჩენა
ბავშვის საუკეთესო ინტერესებს ეწინააღმდეგება.
2. თუ ალტერნატიული ზრუნვის მიზნით ბავშვის განთავსება აუცილებელია და ალტერნატიული ზრუნვის ფორმა სრულად შეესაბამება ბავშვის უფლებათა დაცვისა და ბავშვზე ზრუნვის როგორც საერთაშორისო,
ისე საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილ სტანდარტებს, უფლებამოსილი ორგანო იღებს ალტერნატიული ზრუნვის მიზნით ბავშვის განთავსების შესახებ გადაწყვეტილებას შესაბამისი პროფესიული კადრებით
დაკომპლექტებული მულტიდისციპლინური ჯგუფის შეფასებისა და რეკომენდაციის საფუძველზე, ბავშვის მონაწილეობით და ბავშვის ინტერესებისთვის მორგებული პროცედურების დაცვით.
3. ამ მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებული მულტიდისციპლინური ჯგუფი ამტკიცებს ბავშვის ინდივიდუალური განვითარების გეგმას, რომლის მიზანია ბავშვის ფიზიკური და ფსიქიკური ჯანმრთელობის
დაცვა, მისი ჰარმონიული განვითარება, სოციალური ინკლუზია და მისი ყველა სხვა უფლებისა და თავისუფლების ეფექტიანი რეალიზება.
4. უფლებამოსილი ადმინისტრაციული ორგანო განიხილავს და მონიტორინგს უწევს ალტერნატიული ზრუნვის მიზნით ბავშვის განთავსების საქმეს.
5. ალტერნატიული ზრუნვის მიზნით ბავშვის განთავსება უკიდურესი ზომაა. მისი უმთავრესი მიზანი უნდა იყოს ბავშვის ოჯახში დაბრუნების ხელშეწყობა, ხოლო დაბრუნების შეუძლებლობის შემთხვევაში
− ბავშვზე უწყვეტი ზრუნვის უზრუნველყოფა, კერძოდ, მისი შვილად აყვანა. თუ ბავშვის შვილად აყვანა არ შეესაბამება ბავშვის საუკეთესო ინტერესებს, სახელმწიფომ უნდა უზრუნველყოს მისი მინდობით
აღზრდის მიზნით განთავსება. ბავშვის შვილად აყვანისა და მინდობით აღზრდის წესებსა და პირობებს ადგენს „შვილად აყვანისა და მინდობით აღზრდის შესახებ“ საქართველოს კანონი.
6. ბავშვის მინდობით აღზრდის მიზნით განთავსების ან შვილად აყვანის შეუძლებლობის შემთხვევაში უკიდურესი აუცილებლობის სახით გამოიყენება მცირე ოჯახური ტიპის რეზიდენტული ზრუნვა იმ პირობით
, რომ რეზიდენტული ზრუნვის დაწესებულება სრულად აკმაყოფილებს ბავშვზე ზრუნვის სტანდარტებს, ხოლო რეზიდენტული ზრუნვა აუცილებელია და ხელს უწყობს ბავშვის განვითარებას და მისი საუკეთესო
ინტერესების რეალიზებას. რეზიდენტული ზრუნვის წესსა და პირობებს ადგენს ეს კოდექსი და „სააღმზრდელო საქმიანობის ლიცენზირების შესახებ“ საქართველოს კანონი.
7. ალტერნატიული ზრუნვის ნებისმიერი ფორმის მომსახურება უნდა შეესაბამებოდეს ბავშვის საუკეთესო ინტერესებს და ბავშვზე ალტერნატიული ზრუნვის სტანდარტებს, აგრეთვე საქართველოს კონსტიტუციით,
ბავშვის უფლებათა კონვენციით, მისი დამატებითი ოქმებითა და საქართველოს სხვა საერთაშორისო ხელშეკრულებებით დადგენილ სტანდარტებს და ამ კოდექსის მოთხოვნებს.
8. ალტერნატიული ზრუნვის მიზნით განთავსებული ყველა ბავშვი, მათ შორის, შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ბავშვი, სრულად უნდა იყოს ინტეგრირებული განათლების, ჯანმრთელობისა და სოციალური
დაცვის ერთიან სახელმწიფო სისტემებში. მას ისევე უნდა მიუწვდებოდეს ხელი მართლმსაჯულებაზე, როგორც სხვა ბავშვებს.
9. სახელმწიფო ზრუნავს ალტერნატიული ზრუნვიდან გასულ პირზე, რომელსაც სრულწლოვანების მიღწევის შემდეგ, გარდამავალ პერიოდში მხარდაჭერა ესაჭიროება.
10. ამ მუხლის მე-9 ნაწილით გათვალისწინებულ შემთხვევაში საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო შეიმუშავებს სპეციალურ პროგრამებს.
5))))))) ბავშვის უფლება ოჯახზე
1. ბავშვს უფლება აქვს, ცხოვრობდეს და იზრდებოდეს ოჯახში, სადაც შექმნილია პირობები მისი ჰარმონიული აღზრდისა და განვითარებისთვის და კეთილდღეობისთვის.
2. მშობელი, ბავშვის აღზრდისთვის პასუხისმგებელი სხვა პირი ვალდებულია პატივი სცეს ბავშვის პიროვნებას, აღზარდოს ბავშვი მშვიდობის, ადამიანის უფლებების პატივისცემის, შემწყნარებლობის,
თანასწორობისა და სოლიდარობის პრინციპებით, იზრუნოს მისი ფიზიკური, გონებრივი, სულიერი და სოციალური განვითარებისთვის, მოამზადოს ბავშვი საზოგადოებაში დამოუკიდებლად ცხოვრებისთვის,
ბავშვის საუკეთესო ინტერესების უპირატესი გათვალისწინებით.
3. მშობელი არის ბავშვის კანონიერი წარმომადგენელი და განსაკუთრებული რწმუნებულების გარეშე გამოდის მისი უფლებებისა და ინტერესების დასაცავად მესამე პირებთან ურთიერთობაში, მათ შორის,
სასამართლოში.
4. დაუშვებელია მშობლის მიერ მშობლის უფლებების ისე განხორციელება, მათ შორის, ბავშვის ქონების იმგვარად მართვა, რომ ბავშვის საუკეთესო ინტერესებს ზიანი მიადგეს.
5. დაუშვებელია ბავშვის აღზრდისას მშობლის ან ბავშვის აღზრდისთვის პასუხისმგებელი სხვა პირის მიერ აღზრდის ისეთი მეთოდების გამოყენება, რომლებიც ითვალისწინებს ბავშვის ფიზიკურ დასჯას ან მისდამი
სხვა სასტიკ, არაადამიანურ ან დამამცირებელ მოპყრობას ან/და სასჯელის გამოყენებას.
6)))))))))ბავშვის ჯანმრ1. ყოველ ბავშვს აქვს უფლება, ისარგებლოს ფიზიკური და ფსიქიკური ჯანმრთელობის დაცვის უმაღლესი სტანდარტით, მათ შორის, ჯანმრთელობის დაცვის სერვისების
(მათ შორის, პირველადი ჯანმრთელობის დაცვის, სტაციონარული მომსახურების, რეაბილიტაციის) გეოგრაფიული და ფინანსური ხელმისაწვდომობით.
2. სახელმწიფო ახორციელებს ყველა საჭირო ადმინისტრაციულ, სოციალურ და საგანმანათლებლო ღონისძიებას, რათა არცერთ ბავშვს, მათ შორის, არცერთ შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ბავშვს ან/და
სოციალური საფრთხის წინაშე მყოფ ბავშვს, არ შეეზღუდოს ამ მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული უფლება ქვეყნის მთელ ტერიტორიაზე. ეს ღონისძიებები უნდა მოიცავდეს ზომების მიღებას:
ა) ბავშვთა სიკვდილიანობის შესამცირებლად;
ბ) ბავშვის განვითარებაზე ორიენტირებული, პრევენციული, საკონსულტაციო, გადაუდებელი ამბულატორიული მომსახურებითა და იმუნიზაციის სათანადო პროგრამებით ყველა ბავშვის უზრუნველსაყოფად;
გ)სტანდარტის შესაბამისი საკვებითა და სუფთა წყლით ყველა ბავშვის უზრუნველსაყოფად;
დ) საჭირო მინერალებით გამდიდრებული საკვებით ყველა ბავშვის უზრუნველსაყოფად, რათა შემცირდეს ბუნებრივი გარემოს დაბინძურების უარყოფითი შედეგები ან/და აღმოიფხვრას ბუნებრივი მინერალების
დეფიციტი;
ე) მშობიარობამდე და მშობიარობის შემდგომ ჯანმრთელობის დაცვის სერვისების ქალთათვის ხელმისაწვდომობის უზრუნველსაყოფად;
ვ) საზოგადოებისთვის, განსაკუთრებით − ბავშვებისა და მშობლებისთვის, ბავშვის ჯანმრთელობის, ჯანსაღი კვების, ძუძუთი კვების უპირატესობის, ჰიგიენის, გარემოს დაცვის, კატასტროფისა და უბედური
შემთხვევისგან დაცვის საკითხებზე ინფორმაციის მისაწოდებლად;
ზ) პრევენციული ჯანმრთელობის დაცვის მიმართულების განსავითარებლად;
თ) ბავშვის ჯანმრთელობის დაცვის საჭიროებების დროულად გამოვლენისა და ადრეული ინტერვენციის განხორციელების მიზნით საიდენტიფიკაციო სისტემის შესაქმნელად;
ი) ბავშვის ჯანმრთელობისთვის საზიანო ტრადიციული მიდგომების აღმოსაფხვრელად.თელობის დაცვის უფლება.
7))))) კოდექსის მიზანი
1. ამ კოდექსის მიზანია ბავშვის კეთილდღეობის უზრუნველყოფა საქართველოს კონსტიტუციის, ბავშვის უფლებათა კონვენციის, მისი დამატებითი ოქმებისა და სახელმწიფოს მიერ აღიარებული სხვა
საერთაშორისო სამართლებრივი აქტების ეფექტიანი იმპლემენტაციის ხელშეწყობით.
2. ამ მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული მიზნის განხორციელებამ ხელი უნდა შეუწყოს სხვადასხვა საკითხის გადაწყვეტას, მათ შორის:
ა) ბავშვის უფლებებისა და თავისუფლებების რეალიზებას;
ბ) ბავშვის საუკეთესო ინტერესების უპირატეს გათვალისწინებას, მისი ღირსების დაცვას, კეთილდღეობის, უსაფრთხოების, სიცოცხლის, ჯანმრთელობის დაცვის, განათლების, განვითარებისა და სხვა ინტერესების
რეალიზებასა და დაცვას ბავშვებისადმი უთანასწორო მოპყრობის გარეშე;
გ) ბავშვის მონაწილეობის უზრუნველყოფას, მის საზოგადოებაში დამოუკიდებლად ცხოვრებისთვის მომზადებას, ბავშვის მაღალი ზნეობრივი ღირებულებებით, განსაკუთრებით − მშვიდობის, ღირსების პატივისცემის,
შემწყნარებლობის, თავისუფლების, თანასწორობისა და სოლიდარობის სულისკვეთებით აღზრდას;
დ) ბავშვის სამშობლოს, მშობლიური ენის, მშობლიური ქვეყნის ტრადიციული კულტურული ღირებულებების პატივისცემაზე ორიენტირებას;
ე) ოჯახის, როგორც საზოგადოების ძირითადი უჯრედის, განსაკუთრებით − ბავშვის აღზრდისა და კეთილდღეობისთვის მნიშვნელოვანი გარემოცვის, დაცვასა და მხარდაჭერას;
ვ) ბავშვის შრომასა და ჯანსაღი ცხოვრების წესზე, როგორც საზოგადოების განვითარების აუცილებელ წინაპირობაზე, ორიენტირებას;
ზ) ბავშვის მოხალისეობაზე, როგორც სამოქალაქო აქტივობისა და სოლიდარული საზოგადოების განვითარების აუცილებელ ელემენტზე, ორიენტირებას.
1. Barrister
There are two types of lawyer who practice in England , they are called barristers and solicitors .in both England and Usa it is not a possible to take a special exam to be a judge, if you decide that you want to be a judge , you must get a lot of experience as a lawyer first then apply to be a judge and wait to see if you are choosen.
Barristers are self- employed lawyers and don’t work in partnerships in the way that solicitors do. They are specialists in advocacy, which is the skill of speaking for someone in court. We call this pleading a case. They also give opinions to solicitors and the solicitors clients, it is not just barristers who have the rights of audience in court. It is not true to say that a client always needs a barristers in court.
2. Solicitor
There are two types of lawyer who practice in England , they are called barristers and solicitors .in both England and Usa it is not a possible to take a special exam to be a judge, if you decide that you want to be a judge , you must get a lot of experience as a lawyer first then apply to be a judge and wait to see if you are choosen.
Most law students in England become solicitors. When they finish their university studies they do a one year legal practise course and then a two year training contracts with a law firm . after that they are qualified solicitors , many solicitors work for a legal practice when is usually a partnership of solicitors who work together. solicitors practise in many areas of law.
3. How to start claim in the civil court?
Ts it is necessary to start a claim in the civil court When you are in dispute with another person sometimes. We sometimes call this process ‘filing a claim’ or ‘issuing a claim’. Lawyers also say ‘starting proceedings’. A claim form is the document that a claimant uses to start legal action against the defendant. Why might a claimant start a claim? There are a lot of reasons, for example: l someone refuses to pay you money that they owe to you , 2 someone does a job for you, but they do it badly, 3 something that you paid for is not supplied to you .
The claimant has to pay a sum of money, called a court fee, for the court to issue proceedings. In the claim form, the claimant must state the amount of his or her claim and request the defendant to pay all of the legal costs of the case.
4. Law of tort
The law of tort says that everyone has a civil duty to be careful and not to hurt or harm another person. Lawyers call this civil duty, ‘the duty of care’. Sometimes people breach this duty of care. To breach means to break. Very often they breach the duty of care by accident but sometimes they do it deliberately. When someone hurts you as a result of his or her actions, you need to consult a lawyer who specialises in the right area of tort. The lawyer will try to get you money from the careless person. This money is called ‘compensation’ or, more correctly, ‘damages’. Sometimes the lawyers can’t agree on the amount of damages. Suing someone is a more informal way of saying starting proceedings against someone. The claim form will state the claimant’s allegations against the defendant. The reasons for going to court are called ‘the grounds’. The grounds for an action in tort are that the defendant committed a tort. Sometimes a lawyer who specialises in the tort of negligence makes an agreement with a client. The agreement is that if the client does not win the case then he or she does not have to pay for the lawyer’s services. This is called a ‘no win-no fee’ arrangement. It is allowed in the UK and the USA.
5.areas of law (family law, I.T law and ect.)
6.Employment/labour law -The law that deals with people’s rights, pay or conditions in the workplace.
7.Maritime law-The law that deals with everything connected with the sea or ships.
8.The law of tort- The law that deals with every citizen’s responsibility not to harm other people in any way, even if it is not a contractual or criminal situation.
10.Business and company law - The law that deals with the way businesses are set up (created) and run (operated) and how they must work in relation to each other and the general public
11. Contract law - The law that deals with private agreements between people or companies and tries to make sure that no one suffers a loss if an agreement is broken.
12 .The law of equity & trusts – The law that deals with situations where someone has control of property for a period of time and must look after it for the benefit of someone else.
13.I.T. law - The law that deals with everything connected with information and how it is passed between people, especially by means of the Internet.
14. Intellectual property law- The law that deals with the protection of the rights of inventors (who might invent a new drug or machine) or artistes (who might write a book or a song).
15. Family law - The law that deals with events such as divorce and the custody of (the right to look after) children.
16.The law of real property/conveyancing - The law that deals with land, including transferring the ownership of buildings or land from one person to another.
17.The services offered by banks
Most people need a current account for day-to-day transactions such as paying bills or withdrawing money from a cash machine. There are usually no bank charges for transactions if your account is in credit. However, if you have an overdraft your account can be described as being in the red and the bank may charge you for services such as paying bills.
Internet banking gives you access to your account 24 hours a day. You can use it whenever you want to check your balance. You can also use it to make bank transfers online, if you need to move money from one account into another.
Travel money -When you travel abroad you will usually need to change your money into a different curriency. before choosing a bank to exchange your money, it is a good idea to check the exchange rate. You can lose money if you don’t shop around for a good deal.
Loans are usually repaid over a specified period of time, by paying a certain amount each month. Some banks allow a borrower to delay the first repayment for a few months, although after that the loan will have to be paid in equal monthly instalments over the agreed period of time.
In the red-when your bank account is in if you spend more money from your account than you have in it.
18.what is pecedent?- comes from what is called common law the common law is one of the main sources of law in in England and the usa when the whole of England developed the same body of laws instead of each area having its own local laws that is why is is called common the common law covers both criminal and civil court decisions . when a judge decides the result of a particular case he or she must pay attention to the principles of law that come from an earlier case dealing with the same or similar points in this way a statement of law can become binding upon later judges and can become the law for everyone to follow.a later judge dealing with a similar case must decide which precedents are binding he or she may decide that a precedent suggested by a lawyer is either. however many people believe that the common law is more practical than a codified system because it was about from real life situations that were presented to the courts.
19.elements of contract - It is a general principle of English and usa contract law that all of the necessary elements must be present to make a contract . an element is a fundamental part of something this is true of all contracts, both written and unwritten. The elements of english contract are from the common law , they are : Offer , acceptance , consideration , intention.
20.what is consideration? - is what one party promises to do for the other party and party need to provide consideration to make a contract valid. many precedents in english law where judges decide what is good consideration an what is not consideration is usually one of the following things : is a promise to do something, also goods and service and money also a promise not to do something in the future consideration is a fundamental principle of english contract law.
21.contract and statute – a statue is a law made by parliament , we can say that judges make the common law but parliament creates statutes. A statute passes through three stages:
This is the most powerful of parliaments two chambers. this chambers are usually known as houses.the house of commons has only 427 seats. The house of lords it is parliaments second chamber , there are 675 members .this house does not have the power to stop a proposed statue from becoming law.some members of this house are not elected. The monarch has to give permission before a new statue becomes law. The monarch always accepts the advice of his or her government. There are three words for the law made by parliament . They refer to the same thing.
22. What is contract law in general businesses are free to enter into whatever contracts they agree between themselves business contracts must not be contract to case law or to acts of parliament such as the unfair contract terms act and also follow the law correctly is void and void means empty it is not enfroceable contract it is not a contract that a court will as valid and a contract may be: written or spoken and in the form of deed- a deed is sometimes called a contract under seal.
-----------------------------------
თემები
1. რა განსხვავებაა მონოკრატიულ და კოლეგიურ საჯარო მმართველობას შორის?
მონოკრატიულად- მოწყობილი დაწესებულების ნებას განსაზღვრავს ერთი ადამიანი( ხელმძღვანელი პირი).ამ შემთხვევაში ხელმძღვანელ პირს აქვს ერთპიროვნული გადაწყვეტილების მიღების უფლება, ის არის აგრეთვე ზემდგომი თანამდებობის პირი,გადაწყვეტილება მიიღება სწრაფად და ამ გადაწყვეტილებაზე პასუხისმგებელი პირიც ნათლადაა განსაზღვრული.
კოლეგიური- ორგანოს შემთხვევაში გადაწყვეტილება მიიღება თანასწორუფლებიანი, უფლებამოსილი პირების უმრავლესობის ნების საფუძველზე.ამ შემთხვევაში გადაწყვეტილება მიღწევა არა ერთპიროვნულად არამედ კოლეგიურად ხოლო თავჯდომარე არის პირველი თანასწორთა შორის .მისი აუცილებელი ელემენტია კვორუმი რომელიც გულისხმობს გადაწყვეტილების მიღებას სხდომის გამართვით რომელსაც უნდა ესწრებოდა წევრთა ნახევარზე მეტი და გადაწყვეტილების მიღებისას მას მხარი უნდა დაუჭიროს წევრთა ნახევარზე მეტმა .გადაწყვეტილება მიიღება კანონმდებლობით განსაზღვრული წესით.გადაწყვეტილებაზე პასუხს აგებს მთლიანად ორგანო. წევრთა თანამდებობის მიუხედავად. საჯარო მმართველობის კოლეგიური ორგანოს აქვს ორი ორგანო საკრებულო და მერი რომელთა უფლებამოსილებები გამიჯნულია.
2. რას გულისხმობს საჯარო მმართველობა ვიწრო გაგებით ?
საჯარო მმართველობა არის აღმასრულებელი ხელისუფლების და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების, აგრეთვე საჯარო მმართველობის, როგორც ფუნქციის განმახორციელებელი სუბიექტების მიერ საკუთარი პასუხისმგებლობის ქვეშ, წინასწარ განსაზღვრული მიზნების და სამართლებრივი ბოჭვის ფარგლებში განხორციელებული საქმიანობა, რომელიც არ არის კანონშემოქმედება, მართლმსაჯულება და პოლიტიკური ხასიათი ღონისძიებები.
3. ვინ არის უფლებამოსილი აქტი ცნოს ბათილად და ვინ გამოაცხადოს ძალადაკარგულად?
ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ აქტს ბათილად ცნობს მისი გამომცემი ადმინისტრაციული ორგანო, ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ძალადაკარგულად გამოცხადების უფლება აქვს ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამომცემ ადმინისტრაციულ ორგანოს
4. რა სახის შეცდომა არსებობს დისკრეციული უფლებამოსილების განხორციელების დროს?
1. როცა არ იყენებს დისკრეციულ უფლებას
2. იყეენნებს მაგრამ ფარგლებს ცილდება
3. გამოყენებისას ცილდება მიზნებს .
5. ვინ არის ადმინისტრაციული წარმოების მხარეები?
ადმინისტრაციული წარმოების მხარე შეიძლება იყოს ადმინისტრაციული ორგანო, ფიზიკური ან იურიდიული პირი.
6. როგორ განისაზღვრება „პირთა შეზღუდული წრე“ ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის შემთხვევაში?
ანუ ინდაქტი ინდივიდუალურია პირთა განსაზღვრული წრისადმი,რაც ნიშნავს იმას რომ მაგ:მხოლდ პენსინერებს ეხება ან სხვა.
7. რა შემთხვევაში ხდება ადმინისტრაციულ წარმოებაში გაშვებული ვადის აღდგენა?
გაშვებული ვადა უნდა აღდგეს, თუ დაინტერესებულმა მხარემ კანონით ან ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ დადგენილი ვადა გაუშვა არაბრალეულად – დაუძლეველი ძალის, ავადმყოფობის, ადმინისტრაციული ორგანოს მიზეზით ან სხვა საპატიო მიზეზით.
8. როდის წარმოშობს ადმინისტრაციული დაპირება კანონიერ ნდობას?
ადმინისტრაციული ორგანოს დაპირება არის ადმინისტრაციული ორგანოს წერილობითი დოკუმენტი, რომელიც ადასტურებს, რომ მოცემული ქმედება განხორციელდება, რაც შეიძლება გახდეს დაინტერესებული მხარის კანონიერი ნდობის საფუძველი.
9. რა განსხვავებაა ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ აქტსა და ადმინისტრაციულ ხელშეკრულებას შორის?
ადმინისტრაციულ ხელსეკრულებასა და ინდ. აქტს განასხვავებს შემდეგი ნიშანი: ინდ.აქტი ადმინისტრაციული ორგანოს ცალმხრივი ნების გამოხატვის შედეგია, ხოლო ადმინისტრაციული ხელსეკრულება კი ორმხრივი ნების გამოვლენის აქტია
10. ვინ არიან საჯარო მმართველობის განმახორციელებელი სუბიექტები?
აღმასრულებელი ხელისუფლების ორგანოები;
მუნიციპალური ორგანოები;
საჯარო სამართლის იურიდიული პირები;
უფლებამოსილება დელეგირებული პირები.
11. როგორი აქტი ცხადდება ბათილად და როგორი - ძალადაკარგულად?
ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი ბათილია, თუ იგი ეწინააღმდეგება კანონს ან არსებითად დარღვეულია მისი მომზადების ან გამოცემის კანონმდებლობით დადგენილი სხვა მოთხოვნები. აქტი ძალადაკარგულად ცხადდება თუ ეს პირდაპირ არის მითითებული კანონში ან მის საფუძველზე გამოცემული ზემდგომი ორგანოს კანონქვემდებარე აქტში; კანონმდებლობის შესაბამისად ეს პირდაპირ არის მითითებული ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ აქტში; დაინტერესებულმა მხარემ არ შეასრულა ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტით დადგენილი ვალდებულება, რომლის შეუსრულებლობაც კანონმდებლობის შესაბამისად შეიძლება გახდეს ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ძალადაკარგულად გამოცხადების საფუძველი;
12. რა არის ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის 4 ძირითადი ფუნქცია?
აწესებს ცვლის, წყვეტს და ადასტურებს
13. რას გულისხმობს კანონისმიერი დათქმის პრინციპი?
მიუხედავად იმისა რომ შეიძლება ზოგადი ნორმა რაღაცას კრძალავს თუ კანონშივე დათქმაა გაკეთებული ან სხვა ნორმაში ეს შესაძლებელსხდის ეს აკრძალული ქმედება განხორციელდეს გარკვეულ შემთხვევაში .ასეთი შემთხვევა კანონიერების ფარგლებში ჯდება.კანონიერი დათქმა არის კანონითვე დაშვებული გამონაკლისი . მაგ: საკუთრების უფლება არის შეუზღუდავი ., მაგრამ დათქმაა არის ის რომ ეს უფლება შეიძლება შეიზღუდოს კანონით განსაზღვრულ შემთხვევებში .
13. რა განსხვავებაა არარა ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ აქტსა და უკანონო ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ აქტს შორის?
ადმინისტრაციულ სამართლებრივი აქტი გამოცემისთანავე ითვლება არარად, ანუ არ არსებულად და შესაბამისად მისი შესრულების ვალდებულება არ წარმოიშობა, მხოლოდ ზაკ-ის მე-60 მუხლში განსაზღვრული ოთხი გარემოების არსებობისას. ინდ. აქტი უკანონოა, თუ იგი ეწინააღმდეგება კანონს. კანონთან წინააღმდეგობა მაშინ გვაქვს, როდესაც ინდ. აქტი არ აკმაყოფილებს კანონიერების მოთხოვნებს, რომელთა შესახებაც ზემოთ ვისაუბრეთ, კერძოდ თუ ინდ. აქტი არ აკმაყოფილებს კანონიერების ფორმალურ და მატერიალურ მხარეს. არარა აქტიც უკანონო აქტის ნაირსახეობა, თუმცა არაარა ინდ.აქტი სახეზეა უკანონობის ოთხ განსაკუთრებულ შემთხვევაში. აღნიშნული საფუძვლების არსებობა განაპირობებს სხვაგვარ იურიდიულ შედეგს, ვიდრე ეს გვაქვს სხვა უკანონო ინდივიდუალური აქტების შემთხვევაში.
14. რა განსხვავებაა ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ აქტსა და რეალაქტს შორის?
რეალაქტი – ადმინისტრაციული ორგანოს საქმიანობის ისეთი საჯაროსამართლებრივი ღონისძიება, რომელიც მიმართულია არა სამართლებრივი ურთიერთობის წარმოშობის, შეცვლის ან შეწყვეტისაკენ, არამედ ფაქტობრივი შედეგების დადგომისაკენ. (მაგ: მოსახლეობის ინფორმირება, პატრულის მიერ განხორციელებული პატრულირება და ა.შ ინდ. სამართლებრივი აქტი განკუთვნილია პირთა განსაზღვრული წრისადმი, რაც განასხვავებს მას ნორმატიული აქტისგან.
15. რა არის საჯარო მმართველობის ძირითადი ფუნქციები?
1. კანონის აღსრულება 2. ძირითადი უფლების განხორციელება 3. წესრიგის დაცვის მომსახურების
სემინარი 1
საჯარო მმართველობის ცნება და არსი
საჯარო მმართველობა არის ადმინისტრაციული სამართლის ცენტრალური ინსტიტუტი , ეს არის საჯარო მმართველობის სამართალი.აღმასრულებელი ხელისუფლება არის საჯარო მმართველობის განმახორციელებელი შტო,თუმცა მთავრობის სახელმწიფო ძირითადი პოლიტიკის წარმმართველი საქმიანობა.და პოლიტიკური გადაწყვეტილებები არ არის მმართველობითი საქმიანობა , არამედ ეს მთავრობის როგორც პოლიტ ორგანოს საქმიანობაა , რომელიც ხორციელდება კონსტიტუნციის კომპეტენციის ფარგლებში.
საჯარო მმართველობის ცნების გაგებები.
1. ორგანიზაციული გაგებით- არის საჯარო მმართველობის კანონით განსაზღვრული ორგანიზაციული მოწყობის სისტემა, რომელიც შედგება ადმინისტრაციული ორგანოების და სხვა მმართველი ორგანოებისაგან.
2. მატერიალური გაგებით ეს არის სახელმწიფოს ის საქმიანობა რომლის მიზანია მმართველობითი ფუნქციების განხორციელება ანუ არიგულისხმება კანონშემოქმედება მართლმსაჯულება და პოლიტ. მართვა.
3. ფორმალურით არის ნებისმიერი საქმიანობა რომელიც ხორციელდება საჯარო მმართველობის ორგანოების მიერ.ამის მიხედვიტ საჯარო მმართველობა არის პრევენციული და რეპრესიული საქმიანობა.საჯარო მმართველობის ორგანიზაციული და მატერიალური გაგებით გამიჯვნას აქვს არსებითი მნიშვნელობა , რამდენადაც ის ეფუძვნება ხელისუფლების დანაწილების პრინციპს რომელის იდეაა სახელმწიფოს თითოეული ფუნქციის კონკრეტულ სახელმწიფო ორგანოებზე მიკუთვნება და გადანაწილება.
საკანონმდებლო და აღმასრულებელი ხელისუფლება ხორციელდება საჯარო მმართველობით. საჯარო მმართველბის ცნების გასარკვევად საყურადღებოა სუბტრაქციის მეთოდი რომელსაც ოტო მაიერი იყენებდა . ამის მიხედვით მმართველობა არის სახელმწიფო საქმიანობა თავისი მიზნების განსახორციელებლად.რაც არც კანონშემოქმედება და არც მართლმსაჯულება და არც შეიარაღებული ძალები.საჯარო მმართველობა არის აღმასრულებელი ხელისუფლებისა და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების ასევე საჯარო მმართველობის როგორც ფუნქციის განმახორციელებელი სსუბიექტების მიერ საკუთარი პასუხიმგებლობის ქვეშ წინასწარ განსაზღვრული მიზნების და სამართლებრივი ბოჭვის ფარგლებში განხორციელებული საქმიანობა, რომელიც არ არის პოლიტიკური ხასიათის ღონისძიებები.
საჯარო მმართველობის ფუნქციები:
1. კანონის აღსრულება
2. ძირითადი უფლების განხორციელება
3. წესრიგის დაცვის მომსახურების
ფუნქციებია ასევეე :
• მომწესრიგებელი - ამ ფუნქციის მიზანია საზოგადოებრივი უსაფრთხოებისა და მართლწესრიგის დაცვა . ეს მოიცავს პოლიციის ღონისძიებებს., სამშენებლო სამეწარმეო,და სხვა სფეროებს.ასევე ამ ფუნქციის მიზანია უნებართვო და ულიცენზიო ურთიერთობის მოწესრიგება.
• მომსახურებითი- ეს მოიცავს სოციალურ მომსახურების სფეროს და ინფრასტრუქტურის საზოგადოებისათვის მნიშვნელოვანი ობიექტების შექმნას.მოსახლეობის მომარაგება : წყლით , გაზით , დენით.ეს შეიძლება განახორციელოს როგორც სახელმწიფო ორგანომ ისე კერძო სამართლის იურიდიულმა პირმა . როცა სახელმწიფოს მომსახურებითი ფუნქციის კერძო პირებზე გადასვლა ხდება , მომსახურე მმართველობა იღებს გარანტორი მმართველის სახეს., ანუ როცა სახელმწიფო ვალდებულებას კერძო პირს გადასცემს იგი არა მომსახურე არამედ გარანტორი ხდება საჯარო ფუნქციებსა.
• ორგანიზაციული - აქ ხდება საზოგადოებრივი ცხოვრების სოციალურ ეკონომიკურ თუ კულტურის სფეროს მიზანმიმართული ჩარევა შესაბამისი სუბგენციების ანუ ფულადი დახმარებების და სუბრიდიების ანუ ფულადი და ნივთობრივი პირთა მიმართ.მაგალითად ზამთარში გაზის გადასახადის სუბსიდია.
• საგადასახადო - ემსახურება სახელმწიფოს ფუნქციონირებისათვის აუცილებელი ფინანსური საშუალებების შექნას , გადასახადების გადახდის სისტემის შექმნით.გადასახადი არის სავალდებულო ფულადი შენატანი , რომელსაც იხდის გადასახადის გადამხდელი.მოსაკრებელი არის აუცილებელი გადასახდელი ბიუჯეტში , რომელსაც იხდიან ფიზიკური და იურიდიული პირები სახელმწიფოს მიერ მათთვის კანონით განსაზღვრული საქმიანობის განხორციელებისა თუ სარგებლობის უფლების მინიჭებისათვის ან სახელმწიფოს მიერ გარკვეული მომსახურეობისათვის
• საკუთარი საჭიროებების უზრუნველყოფა- ემსახურება საჯარო მმართველობის განხორციელებისთვის საჭირო პერსონალური და მატერიალური საშუალებების უზრუნველყოფას.მას აქვს 2 მიზანი : ბიუჯეტის შევსება და განკარგვა.
• საჯარო მმართველობის ობიექტია საზოგადოება, ის არის საჯარო ინტერესებზე ორიენტირებული.
საჯარო მმართველობის აღწერა
1. შემზღუდველი - რაც იწვევს მოქალაქეთა უფლების შეზღუდვას და ნეგატიურად აისახება მათზე.მაგალითად კომენდატის საათი.
2. აღმჭურველი- რომელიც ახდენს პირის მდგომარეობის გაუმჯობესებას ფინანსური ან მატერიალური დახმარებით.
3. კანონქვემდებარე- ხორციელდება ზედმიწევნით კანონის დაცვის საფუძველზე,მაგალითად მართლწესრიგის დაცვა.
4. კანონისაგან თავისუფალი- შედეგებს იწვევს კანონის აღსრულების გარეშე თუმცა კანონისგან სრულიად თავისუფალი არ არის , მთავარია არ ეწინააღმდეგებოდეს კანონს.
5. მმართველობა კერძო სამართლის გზით- ამ დროს საჯარო მმართველობა საკუთარ უფლებამოსილებას ახორციელებს კერძო სამართლის გამოყენებით , ანუ მმართველობა ხდება კერძო სამართალ ინსტიტუტების გამოყენებით, საჯარო მმართველობის ბოჭვის ფარგლებში.
• ადმინისტრაციული ორგანოს ცნების განსაზღვრისათვის მნიშვნელოვანია მისი ფუნქციონალური გაგება , ეს მოიცავს 1. ყველა სახემწიფო მმართველობის და ადგილობრივი თვითმმართველი ორგანოს ასევე საჯარო სამართლის იურიდიულ პირებს. 2. ფიზიკური და იურიდიული პირები , რომლების არ არიან სახელმწიფო სუბიექტები თუმცა ახორციელებენ საჯარო სამართლებრივ ფუნქციებს.
• საჯარო მმართველობის განმახორციელებელი ნებისმიერი პირი მიუხედავად მისი ხელისუფლების შტოსადმი კუთვნილებისა და ორგანიზაციული მოწყობის საჯარო-სამართლებრივი და კერძოსამართლებრივი ფორმისა არის ადმინისტრაციული ორგანო.
საჯარო მმართველობის საკანონმდებლო საფუძველი
საჯარო მმართველობის არსს ქმნის: 1. ორგანიზაციული მოწყობის ფორმა
2. საქმიანობის სამართლებრივი ფორმა
3. გადაწყვეტილების მიღების პროცესი
საჯარო მმართველობის საკანონმდებლო საფუძველია:
1. კონსტიტუცია
2. ზაგადი ადმინისტრაციული კოდექსი
3. ადგილობრივი თვითმმართველობის კოდექსი
4. საჯარო სამსახურის შესახებ კანონი
5. საჯარო სამართლის იურიდიული პირების შესახებ კანონი.
ადმინისტრაციული სამართლის სისტემა
1. ზოგადი ადმინისტრაციული სამართალი
2. ადმინისტრაციული სამართლის კერძო ნაწილი
3. ადმინისტრაციული საპროცესო სამართალი
ადმინისტრაციული სამართლის მეცნიერების შესაწავლის საგანია საჯარო მმართველობა ამისათვის აუცილებელია სუბიექტს ჰქონდეს: 1. ორგანიზაციული მოწყობის ფორმა 2. საქმიანობის სამართლებრივი ფორმა 3. გადაწყვეტილების მიღების მომწესრიგებელი წესები.ადმინისტრაციული სამართლის ფარგლებში ხდება მისი ძირითადი ინსტიტუტების : საჯარო მმართველობის , ორგანიზაციული მოწყობის და საქმიანობის სამართლებრივი ფორმირების ასევე მმართველობითი ფუნქციის განხორციელების სამართლებრივი პროცედურების შესწავლა.ადმინისტრაციული სამართალი განსაზღვრავს ასევე ადმინისტრაციული სამართლებრივი ურთიერთობის მონაწილეთა უფლების დაცვის სამართლებრივ საშუალებებს.აწესრიგებს მოქალაქისა და მმართველობის ორგანოს შორის წარმოშობილ ურთიერთობებს და ადგენს მოქალაქის უფლებებს ა და ვალდებულებებს ამ საკითხთა მიმართებით.
ზოგადი ადმინისტრაციული სამართალი მოიცავს იმ პრინციპებს და ცნებებს , რომელის საერთოა მმართველობითი საქმიანობის სფეროსათვის , კერძო კი ააერთიაებს მმართველობის ცალკეულ სფეროებს როგორიცაა მუნიციპალური , სამშენებლო .
საკარო მმართველობის ამოცანაა პოლიტიკურ გადაწყვეტილებებს მისცეს ინდივიდუალურ პირთა წრის სავალდებულო ქცევის დამდგენი ან და კონკრეტული შემთხვევის მომწესრიგებელი ღონისძიების ფორმა.
როგორც კაზუსის ფაბულიდან ირკვევა, 2019 წლის 10 მაისს ნინომ საჩელი აღძრა ბექას, მიმართ, რომლითაც ის ითხოვდა სასამართლოს მიერ ბექასთვის 11 100 ლარის დაკისრებას. ნინო სარჩელის საფუძვლად უთითებს, რომ მან 2011 წელს საკუთარი საბანკო ანგარიშიდან, ბექას გადაურიცხა 3000 ლარი, ხოლო 2013 წელს 5000 ლარი, ასევე პირადი ანგარიშწორებით მას გადასცა 3100 ლარი.
ბექა თავის შესაგებელში უთითებს, რომ მისთვის გადაცემული 5000 ლარი არის საჩუქარი და ამავდროულად ჩუქების ხელშეკრულების მოშლის შემთხვევაში, უმუშევრობის გამო გადაწყვეტილება, რომც ნინოს სასარგებლოდ იქნას გამოტანილი, იგი ვერ აღსრულდება, ვინაიდან ბექა არ გააჩნია შემოსავალი. ასევე, ბექა თავის შესაგებელში რაიმე სხვა სახით ფულადი თანხის მიღებას, სესხის სახით უარყოფს.
მოსარჩელის მიერ წარმოდგენილი სარჩელის თანახმად, მან დისპოზიციურობის პრინციპიდან გამომდინარე, უნდა ამტკიცოს რომ მასსა და ბექას შორის ნამდვილად დაიდო სესხის ხელშეკრულება, კერძოდ, გადასცა 2011 წელს 3000 ლარი, ხოლო 2013 წელს 5000 ლარი, ასევე უნდა ამტკიცოს, რომ პირადი ანგარიშსწორებით (ქეშით) ბექას გადასცა დამატებით 3100 ლარი, ხოლო თავისმხრივ მოპასუხემ უნდა ამტკიცოს შესაგებელში წარმოდგენილი ფაქტობრივი გამოებების სიზუსტე, კერძოდ, ბექამ უნდა დაამტკიცოს, რომ მან 2013 წელს 5000 ლარი მიიღო ჩუქების სახით და არა როგორც სესხი.
კაზუსის ფაბულიდან ასევე დგინდება, რომ მოსარჩელე აყენებს შუამდგომლობას სასამართლომ, ბანკიდან გამოითხოვოს ამონაწერი ბექას პირადი ანგარიშიდან 2011 და 2013 წლებში. საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 103-ე მუხლის მეორე ნაწილის თანახმად, თუკი მხარეებს რაიმე მიზეზით არ შეუძლიათ მტკიცებულებების უშუალოდ მიღება მხარეთა შუამდგომლობით, სასამართლოს თვითონ შეუძლია გამოითხოვოს მტკიცებულებები ვისთანაც უნდა იყოს ისინი. იმის გათვალისწინებით, რომ საბანკო ამონაწერი შეიცავს პირის პერსონალურ მონაცემებს, მოსარჩელეს, არ შეეძლო მიეღო თავად, თუმცა საბანკო გადარიცხვის დროს, გადარიცხვის ისტორია აისახება, როგორც მიმღებ ისე გამცემი სუბიექტის ანგარიშებში, აქედან გამომდინარე, მოსარჩელეს თავად შეეძლო წარმოედგინა საკუთარი საბანკო ამონაწერი გადარიცხვებთან დაკავშირებით. მოსარჩელემ, სასამართლოს მთავარ სხდომაზე ასევე წარმოადგინა აუდიო ჩანაწერი, როგორც ერთ-ერთი მტკიცებულება, თუმცა აღსანიშნავია, რომ საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 215 მუხლის, მეორე ნაწილის თანახმად მთავარ სხდომაზე დაიშვება, მხოლოდ ისეთი მტკიცებულებები, რომელთა წარმოდგენაც მოსარჩელეს მოსამზადელ სტადიაზე არ შეეძლო. აღნიშნული დამაბრკოლებელი გარემოება კი კაზუსიდან არ იკვეთება, შესაბამისად მტკიცებულება არ უნდა იქნეს მიჩნეული დასაშვებად.
მოპასუხის მიერ წარმოდგენილ შედავებაში, ყურადღება არის გამახვილებული, რომ მას სესხის სახით არ მიუღია არანაირი თანხა და რომ მან მხოლოდ ჩუქების საფუძველზე მიიღო, 2013 წელს 5000 ლარი. საქმის გარემოებებიდან დგინდება, რომ მხარეებს შორის არსებობდა დიდხნიანი, ახლო ურთიერთობა, რომლის მიზანიც იყო ოჯახის შექმნა, შესაბამისად მოპასუხეს შეეძლო ევარაუდოა, რომ მისთვის გადაცემული თანხა იყო არა სესხი, არამედ საჩუქარი, რადგან მოსარჩელემ იცოდა მისი მატერიალური მდგომარეობის შესახებ. ამასთანავე მოპასუხე, მტკიცებულების სახით წარმოადგენს სასამართლოს ძალაში შესულ გადაწყვეტილებას, რომელიც უტყუარად ადასტურებს, რომ მას არ აქვს არანაირი შემოსავალი და არ არის მატერიალურად უზრუნველყოფილი.
მოსარჩელისა და მოპასუხის მიერ, წარმოდგენილი მტკიცებულებების საფუძველზე, შეიძლება ითქვას, რომ ბექას აქვს წარმოდგენილი საფუძვლიანი შედავება.
აქვე საყურადღებოა ის ფაქტი, რომ თავად მოსარჩელის მიერ წარმოდგენილი თავდაპირველი მოთხოვნა ემყარებოდა სესხის ხელშეკრულებიდან გამომდინარე ვალდებულებებს, თუმცა გარემოებათა ერთობლიობა ნათელს ხდის, რომ სარჩელი უფრო პერსპექტიული იქნებოდა, თუკი სარჩელი დაეფუძნებოდა ჩუქების ხელშეკრულება და ამ უკანასკნელი მოშლას მიზეზად დაერთვებოდა ბექას მხირდან უმადურობა.
საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 623-ე მუხლის თანახმად, სესხის ხელშეკრულებით გამსესხებელი საკუთრებაში გადასცემს მსესხებელს ფულს ან სხვა გვაროვნულ ნივთს, ხოლო მსესხებელი კისრულობს დააბრუნოს იმავე სახის, ხარისხისა და ოდენობის ნივთი. საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 69-ე მუხლის პირველი და მეორე ნაწილების თანახმად, სესხის ხელშეკრულება არის ფორმათავისუფალი და შეიძლება დაიდოს როგორც წერილობით, ისე ზეპირად, თუმცა იმ შემთხვევაში, თუკი სახეზე არსებობს სესხის ხელშეკრულების ზეპირი ფორმით დადება, მოსარჩელე მხარეს მტკიცების ტვირთი რთულდება, ხოლო სირთულეს წარმოადგენს ამ უკანასკნელის დადების ფაქტის დადასტურება, რადგან სასამართლო პრაქტიკიდან გამომდინარე, მოწმის ჩვენება არ შეიძლება მიჩნეულ იქნეს რელევანტურ მტკიცებულებად სესხის ხელშეკრულების არსბობის დასადასტურებლად.
კაზუსში არსებული გარემოებებიდან გამომდინარე, სახეზე გვაქვს სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის საფუძვლები, ვინაიდან მოსარჩელის მიერ, სარჩელში მითითებულია, მხოლოდ ფაქტობრივი გარემოებები, რომლებიც არ დასტურდება წარმოდგენილი მტკიცებულებებით.
კაზუსის ფაბულიდან ირკვევა, რომ კ მოითხოვს ბ-ს ქონებაზე საკუთრების უფლების ცნობას, რადგან ის შეუთანხმდა გარდაცვლილ ა-ს აღნიშნულ ქონებაზე ნასყიდობის ხელშეკრულების დადებას.
საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 477-ე მუხლი ადგენს ნასყიდობის ხელშეკრულების ზოგად ბუნებას, თუმცა 479-ე მუხლი აკონკრეტებს უძრავი ნივთის ნასყიდობისათვის პსეციალურ წინაპირობებს, კერძოდ, ნასყიდობის ხელშეკრულება უძრავ ნივთზე უნდა დაიდოს წერილობითი ფორმით და საკუთრების უფლების რეგისტრაცია უნდა მოხდეს საჯარო რეესტრში. აღნიშნულ შემთხვევაში ა-სა და კ-ს შორის არ გვაქვს მსგავსი ფორმით დადებული ხელშეკრულება, თუმცა მოსარჩელის მიერ წარმოდგენილი პოზიციიდან დგინდება, რომ სახეზე გვაქვს წინარე ხელშეკრულება. საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 327-ე მუხლის მე-3 ნაწილით ხელშეკრულებით შეიძლება წარმოიშვას მომავალი ხელშეკრულების დადების ვალდებულება, რაც მიიჩნევა წინარე ხელშეკრულებად, რომელიც თავისი არსით არის ფორმათავისუფალი და შეიძლება დაიდოს, როგორც ზეპირი, ისე წერილობით სახით.
მოსამართლის მოქმედება არის მართლზომიერი, ვინაიდან მოსარჩელე ითხოვს არა ნასყიდობის დადებას წინარე ხელშეკრულების საფუძველზე, არამედ საკუთრების უფლების ცნობას რისი სამართლებრივი საფუძველი და შესაბამისი მტკიცებულებები საქმეში არ არის წარმოდგენილი, კერძოდ გადახდის ქვითრები არ შეიძლება მიჩნეულ იქნეს საკუთრების უფლების დამდგენ დოკუმენტად. შესაბამისად სასამართლოს გადაწყვეტილება შეესაბამება კანონს.
იმ შემთხვევაში, თუკი მოსარჩელე იდავებდა ნასყიდობის ხელშეკრულების დადებაზე წინარე ხელშეკრულების საფუძველზე, რაც ხელწერილის სახით დართულია საქმის მასალებში და დადგინდებოდა, რომ ის არის მყარი მტკიცებულება, აღნიშნულ სარჩელს ექნებოდა დაკმაყოფილების პერსპექტივა.
რა არის შეზღუდული შესაძლებლობა?
“შეზღუდული შესაძლებლობა” კი არის ქმედების ნაკლებობა ან შეზღუდვა, რომელიც გამოწვეულია თანამედროვე სოციალური ორგანიზებით და იგი ფიზიკური დარღვევის მქონე ადამიანებს ძირითად (მეინსტრიმულ) სოციალურ საქმიანობებში მონაწილეობისგან რიყავს.
“დარღვევა” არის ადამიანის ისეთი მდგომარეობა, “როცა მას მთლიანად ან ნაწილობრივ აკლია კიდური, ორგანო ან სხეულის მექანიზმი.” “სხეულის მექანიზმები” შეიძლება იყოს მხედველობა, სმენა და გარკვეული სახის კოგნიტური ფუნქცია.
ვინ მიეკთვნებიან შშმ პირებს?
“შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ინდივიდებს მიაკუთვნებს პირებს ფიზიკური, ფსიქიკური, ინტელექტუალური ან სენსორული მყარი დარღვევებით, რომელთა ურთიერთქმედებამ სხვადასხვა დაბრკოლებასთან შესაძლოა ხელი შეუშალოს ამ პირის სრულ და ეფექტურ მონაწილეობას საზოგადოებრივ ცხოვრებაში, სხვებთან თანაბარ პირობებში”.
მოდელების დახასიათება
რელიგიური მიდგომა შშმ პირთა მიმართ ყველაზე ძველია და მრავალსაუკუნოვან პერიოდს მოიცავს. ამ მოდელით შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ადამიანები ზრუნვის ობიექტები იყვნენ და მათ მოიაზრებდნენ სამართლის ობიექტებად. შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ადამიანები ხშირად გვხვდებიან რელიგიურ წიგნებში,სადაც ისინი განიხილებიან როგორც მისი წინაპრების მიერ ჩადენილი ცოდვის შედეგი. უნარშეზღუდულობა არის ერთგვარი “განსაცდელი”, რომელსაც ღმერთი ადამიანებს უგზავნის მათი ცოდვების გამოსასყიდად. ქრისტიანული რწმენა შშმ და არაშშმ პირების თანაბრობას აღიარებს.საერთო ჯამში, რელიგიური შინაარსის ნარატივი შშმ პირთა პოზიტიური დისკრიმინაციისკენაა მიმართული .
დასავლეთში შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა უფლებების მოძრაობის საწყისად მიიჩნევენ 1960-იან წლებს, მაშინ, როდესაც დაიწყო სამოქალაქო უფლებებისთვის ბრძოლა ამერიკის შეერთებულ შტატებსა და დიდ ბრიტანეთში. შშმ პირთა შეფასების მაშინდელი მოდელი იყო საქველმოქმედო, რაც ასევე აისახებოდა პოლიტიკასა და კანონმდებლობაში და გავლენას ახდენდა ორგანიზაციებისა და ინსტიტუტების ჩამოყალიბებაზე.
საქველმოქმედო მოდელი შშმ პირს წარმოაჩენდა როგორც შეზღუდულ ინდივიდს, რომელიც საჭიროებდა დახმარებას, სხვების მხრიდან დაცვას. აღქმული იყო, რომ შშმ პირს არ შეეძლო დამოუკიდებელად მოქმედება და გადაწყვეტილების მიღება.
შშმ პირთა საქველმოქმედო მოდელი მჭიდრო კავშირშია შეზღუდულობის სამედიცინო გაგებასთან. იგი შეზღუდულობას განიხილავს როგორც ბიოლოგიურ პათოლოგიას, რომელიც სამედიცინო გზით უნდა მოგვარდეს.
სამედიცინო მოდელი მოიცავს შეზღუდულობის როგორც ფსიქოლოგიურ, ისე სამედიცინო ასპექტებს.სამედიცინო მოდელი დარღვევას მიიჩნევს მდგომარეობად, რომელიც უნდა იყოს გამოსწორებული, რის შემდეგაც შესაძლებელია ადამიანის რეაბილიტაცია, რათა ის “ნორმალურ”, ან ნორმალურთან მიახლოებულ ცხოვრებას დაუბრუნდეს. სამედიცინო მოდელი დარღვევის მქონე ადამიანს მიიჩნევს ისეთი დაავადების მქონე პირად, როგორიცაა, მაგალითად, Covid19. შესაბამისად, სამედიცინო მოდელი დარღვევის მქონე პირს მოუწოდებს, რომ მოიქცეს როგორც პაციენტი და მოირგოს “ავადმყოფის როლი”. მოდელი მიიჩნევს, რომ დარღვევის მქონე (ავადმყოფი) ადამიანი არის პასიური, რომელიც საჭიროებს ჯანდაცვის პროფესიონალებს.აღნიშნულ მიდგომას მივყავართ პატერნალიზმის გარკვეულ ფორმამდე, ანუ - “ასეთ დროს შშმ პირები აღქმულნი არიან ისეთ ადამიანებად, რომლებსაც საკუთარ სიცოცხლეზე პასუხისმგებლობის აღება არ შეუძლიათ”. ავადმყოფის მუდმივი როლი შშმ პირს ართმევს ავტონომიას, საკუთარი საქმეების მიმართ კონტროლის შესაძლებლობას, რაც ადამიანის პერსონალურობის განმსაზღვრელი ნიშან-თვისებაა.
სოციალური მოდელის აზროვნების ისტორიაში ყველაზე გავლენიანი ორგანიზაცია გახლდათ UPIAS,რომლის მიზანი იყო შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთათვის საზოგადოებაში სრულად მონაწილეობის, დამოუკიდებლად ცხოვრების,ვც5ტც პროდუქტიული მუშაობისა და საკუთარ ცხოვრებაზე სრული კონტროლის უზრუნველყოფა.აშშ-ში აგრეთვე ჩამოყალიბდა მოძრაობა (ILM). სწორედ ამ დროს შემუშავდა შშმ პირთა პოლიტიკის სტრატეგია, რაც დაკავშირებული იყო ბარიერების მოხსნასთან. მეორე მნიშვნელოვანი მოვლენა კი თავად შშმ პირების ცნობიერებაში გარდატეხის მოხდენა იყო. მათ გააანალიზეს, რომ შეზღუდული შესაძლებლობა არ არის ინდივიდის ბრალეულობა,არამედ შეზღუდვები შეიძლება ისეთი ფაქტორებიდან გამომდინარეობდეს, როგორიცაა, მაგალითად, არაადაპტირებულად მოწყობილი გარემო, სადაც შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირებისთვის არ არის გათვალისწინებული პანდუსები, ლიფტები, ბრაილზე შედგენილი საკითხავი მასალის ნაკლებობა, ან მტრულად განწყობილი საზოგადოებრივი მიდგომები და ა.შ. და გარემო მორგებულია მორგებულია იმ პირების საჭიროებებზე, ვისაც სიარული შეუძლია, სრულყოფილი მხედველობა და სმენა აქვს, გარკვევით მეტყველებს ან ინტელექტუალურად კარგად აზროვნებს.სოციალური მოდელის მიხედვით, დარღვევების მქონე ადამიანები საკუთარ ცხოვრებას უნდა აკონტროლებდნენ შესაძლებლობის ფარგლებში.ადამიანები არ უნდა იწოდებოდნენ არსებითი სახელით “უსინათლო”, “ყრუ”, “შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე”. სოციალური მოდელის მოწოდებაა, რომ ყველა იყოს ავტონომიური და პატივს სცემდნენ მათ, დარღვევის ხარისხისა და ფორმის მიუხედავად. ამ მოდელის დროს შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირებმა სამართლის ობიექტობიდან სამართლის სუბიექტად გადაინაცვლეს.ე.წ. სოციალური მოდელი დანარჩენი სამი მოდელისგან განსხვავებით შშმ პირთა დისკრიმინაციის პრევენციისკენაა მიმართული, რაც ხელს უწყობს შშმ პირთა უფლებების რეალიზებას.
დისკრიმინაციის სახეებისა და ფორმების დახასიათება
“პირდაპირი დისკრიმინაცია შეზღუდული შესაძლებლობის საფუძველზე − შეზღუდული შესაძლებლობით განპირობებული ისეთი მოპყრობა ან პირობების შექმნა, რომელიც პირს საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი უფლებებით სარგებლობისას არახელსაყრელ მდგომარეობაში აყენებს ანალოგიურ პირობებში მყოფ სხვა პირებთან შედარებით ან თანაბარ მდგომარეობაში აყენებს არსებითად უთანასწორო პირობებში მყოფ პირებს, გარდა ისეთი შემთხვევისა, როდესაც ამგვარი მოპყრობა ან პირობების შექმნა ემსახურება საზოგადოებრივი წესრიგისა და ზნეობის დასაცავად კანონით განსაზღვრულ მიზანს, აქვს ობიექტური და გონივრული გამართლება და აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში, ხოლო გამოყენებული საშუალებები თანაზომიერია ასეთი მიზნის მისაღწევად;”- მაგ:16 წლის ზემოთ ფიზიკური პირებისთვის დელფინარიუმში დასწრება 150 ლარი ღირს,შშმ პირებისათვის-160ლარი.
“ირიბი დისკრიმინაცია არის ისეთი მდგომარეობა, როდესაც ფორმით ნეიტრალური და არსით დისკრიმინაციული დებულება, კრიტერიუმი ან პრაქტიკა პირს ამ კანონის პირველი მუხლით გათვალისწინებული რომელიმე ნიშნის გამო არახელსაყრელ მდგომარეობაში აყენებს ანალოგიურ პირობებში მყოფ სხვა პირებთან შედარებით ან თანაბარ მდგომარეობაში აყენებს არსებითად უთანასწორო პირობებში მყოფ პირებს, გარდა ისეთი შემთხვევისა, როდესაც ამგვარი მდგომარეობა ემსახურება საზოგადოებრივი წესრიგისა და ზნეობის დასაცავად კანონით განსაზღვრულ მიზანს, აქვს ობიექტური და გონივრული გამართლება და აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში, ხოლო გამოყენებული საშუალებები თანაზომიერია ასეთი მიზნის მისაღწევად.” მაგ-დამსაქმებლის მოთხოვნამ, ყველა დასაქმებული ერთდროულად გადიოდეს შესვენებაზე, შეიძლება გამოიწვიოს შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა დისკრიმინაცია. მათ რიგ შემთხვევებში უწევთ მედიკამენტების მიღება და კვება განსაზღვრულ დროს ან დღის განმავლობაში პერიოდული დასვენება.
მრავალმხრივი დისკრიმინაცია-პირს განსხვავებულად არა ერთი, არამედ რამდენიმე ნიშნის( ორი ან მეტი) გამო მოექცნენ და ეს მახასიათებლები ნაკლებად განსაზღვრავდნენ ერთმანეთს. შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ქალი შესაძლოა დისკრიმინაციის მსხვერპლი იყოს როგორც შესაძლებლობათა შეზღუდვის, ისე გენდერული ნიშნის გამო.
ინტერსექციური დისკრიმინაცია -განსხვავებული მოპყრობა ხდება რამდენიმე ნიშნის გამო,რომლებიც ერთმანეთს განუყოფლად უკავშირდება.თუ ერთ-ერთი ნიშანი მაინც არ იარსებებდა, დისკრიმინაციასაც არ ექნებოდა ადგილი.
ასოცირებითი/აღქმითი დისკრიმინაცია-გულისხმობს ისეთ შემთხვევებს, როდესაც გვხვდება დისკრიმინაციის ყველა ელემენტი იმ სხვაობით, რომ შეზღუდული შესაძლებლობის ნიშანი, რომლის გამოც ადგილი ჰქონდა პირის მიმართ დისკრიმინაციულ მოპყრობას, მას რეალურად არ გააჩნია. თუ პირი არის ასეთი მოპყრობის მსხვერპლი, არავითარი მნიშვნელობა არ აქვს, მას აქვს თუ არა შეზღუდული შესაძლებლობა.მაგ- ბაღში ბავშვი იქცეოდა აგრესიულად,ბავშვეს ურტყამდა და თმებში ქაჩავდა,დირექტორმა კი მშობელს შესთავაზა ბავშვს ბაღში ნახევარ განაკვეთზე ევლო.
გონივრულ მისადაგებაზე უარი-“დისკრიმინაცია შეზღუდული შესაძლებლობის საფუძველზე” – გულისხმობს შეზღუდული შესაძლებლობის საფუძველზე აღმოცენებულ ნებისმიერ განსხვავებას, გარიყვას ან აკრძალვას, მათ შორის უარს გონივრულ მისადაგებაზე.
“გონივრული მისადაგება” – გულისხმობს ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში იმ აუცილებელი და შესაბამისი მოდიფიკაციებისა და კორექტივების განხორციელებას, რაც არ იწვევს დაუძლეველ და გაუმართლებელ სირთულეებს და უზრუნველყოფს შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა თანაბარი უფლებებისა და თავისუფლების ფუნდამენტურ ღირებულებათა რეალიზებას.
მისაწვდომობა არის ზოგადი ჩარჩო მაგ:ყველას აქვს უფლება რომ მიიღოს განათლება.მაგრამ გონივრულ მისადაგებაზე უარი იქნებოდა დამატებით მოთხოვნაზე უარის თქმა.მაგ: უნივერსიტეტში არის ეტლით მოსარგებლესთვის ლიფტი,პანდუსები,მაგრამ ამ პირმა მოითხოვა სპეციალური მერხი,რომელიც უფრო დაეხმარებოდა განათლების მიღების რეალიზებაში და უარი უთხრეს ამ მოთხოვნაზე.ასევე გასათვალისწინებელია,რომ დაუძლეველ სირთულეს არ უნდა წარმოადგენდეს ეს მოთხოვნა.ანუ ამ შემთხვევაში გონივრულ მისადაგებაზე უარი იქნებოდა იმ შემთხვევაში,თუ უნივერსიტეტს ჰქონდა მერხის შეძენის ფინანსები და მაინც არ დააკმაყოფილა მოთხოვნა.პირს შეუძლია გონივრული მისადაგების განხორციელება მოითხოვოს იმ წუთიდან, როდესაც მას უფლების რეალიზაციისას შეფერხება წარმოეშვა.
ზაკ-ის 177, 178.179 მუხლი და 180 მუხლი
ასკ-ის 2.3 მუხლი
ასკ-ის 6 მუხლი 1 ნაწილის ე ქვეპუნქტი
ასკ-ის 22 მუხლი
ასკ-ის 32 მუხლი
ასკ-ის 34 მუხლი
სსკ-ის 102 მუხლი ან ასკ-ის 17 მუხლის 2 ნაწილი
საკ-ის მე-2 მუხლის მესამე ნაწილის მიხედვით: ამ მუხლის პირველი და მე-2 ნაწილებით გათვალისწინებული საქმეების გარდა, სასამართლოში ადმინისტრაციული სამართალწარმოების წესით განიხილება სხვა საქმეებიც იმ სამართლებრივ ურთიერთობებთან დაკავშირებით, რომლებიც აგრეთვე გამომდინარეობს ადმინისტრაციული სამართლის კანონმდებლობიდან ამასთან ამავე კოდექცის მეექვსე მუხლის ე ქვეპუნქტის მიხედვით მაგისტრატი მოსამართლის განსჯად ადმინისტრაციულ საქმეეებს წარმოადგენს ასევე საჯარო სამსახურში შრომითი ურთიერთობიდან წარმოშობილ დავასთან დაკავშირებით; ვინაიდან აღნიშნული საქმე ეხება ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ გამოცემული აქტის ბათილად ცნობას შეგვიძლია ვთქვათ რომ აღნიშნული საქმე უნდა განიხილოს ადმინისტრაციული საქმეთა კოლეგიამ,
სასკ-ის 22 მუხლის პირველი და მეორე ნაწილის მიხედვით: სარჩელი შესაძლებელია აღიძრას ადმინისტრაციული სამართლებრივი აქტის ბათილად ცნობის შესახებ თუ აღნიშნული აქტი ან მისი ნაწილი პირდაპი და უშუალოდ ზიანს აყენებს მოსარჩელის კანონიერ უფლებას ან ინტერესს ან უკანონოდ ზღუდავს მის უფლებას შესაბამისად თენგოს მიერ აღძრული სარჩელი დასაშვებია, ასკ-ის 17 მუხლის მეორე ნაწილის მიხედვით: ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის არარა აქტად აღიარების, ბათილად ცნობის ან ძალადაკარგულად გამოცხადების შესახებ სარჩელის წარდგენის შემთხვევაში მტკიცების ტვირთი ეკისრება ადმინისტრაციულ ორგანოს, რომელმაც გამოსცა ეს აქტი, შესაბამისად სასამართლოს მიერ თენგოს სარჩელის არ დაკმაყოფილება აღნიშნული მიზეზით არაკანონიერია, თუმცა სასამართლოს შეეძლო არ მიეღო სარჩელი იმის გათვალისწინებით რომ თენგომ არ გამიყენა ზაკ-ის 177 მუხლით გათვალისწინებული უფლება რაც გულისხმობს ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ გამოცემული ადმინისტრაციული სამართლებრივი აქტის ერთჯერადად გასაჩივრებას, რაც შეეხება სააპელაციო საჩივარს ასკ-ის 34 მუხლის 1(1) პუნქტის ა. ა ქვეპუნქტის მიხედვით თენგოს შეეძლო საააპელაციო საჩივრის შეტანა თუმცა სსსკ-ის 369 მუხლის პირველი ნაწილის მიხედვით სააპელაციო საჩივრის შეტანის ვადაა 14 დღე. ამ ვადის გაგრძელება და აღდგენა დაუშვებელია და იგი იწყება მხარისათვის დასაბუთებული გადაწყვეტილების გადაცემის მომენტიდან შესაბამისად თენგოს ვადები არასწორად განებარტა თუმცა მოცემულ შემთხვევაში თენგომ საჩივრის შეტანის ვადას გადააცილა, რაც შეეხება საკასაციო საჩივარს ასკ-ის 34 მუხლის 3 ნაწილის ე ქვეპუნქტის მიხედვით თენგოს შეეძლო შეეტანა საკასაციო საჩივარი თუმცა ეს იმ შემთხვევაში თუ თენგო თავდაპირველად გამოიყენებდა ზაკ_ის მიხედვით მისთვის მინიჭებულ უფლებას და შეიტანდა ადმინისტრაციული საჩივარს ერთჯერადად, თუმცა ამ შემთხვევაში საკასაციო სასამართლოს უფლება აქვს არ მიიღოს სარჩელი.
2.კაზუსი 2
სარჩელის ტიპი- მავალდებულებელი სარჩელი ვინაიდან მოსარჩელემ მოითხოვა საჯარო რეესტრის მიერ აზომვითი ნახაზების წარდგენა და გამოსწორება აღნისნული არ გულისხმობს ადმინისტრაციული აქტის გამოცემას შესაბამისად ასკ-ის 24 პირველი ნაწილის მიხედვით . სარჩელი შეიძლება აღიძრას ისეთი მოქმედების განხორციელების ან ისეთი მოქმედებისაგან თავის შეკავების მოთხოვნით, რომელიც არ გულისხმობს ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემას ამრიგად მოსარჩელეს კანონიერი უფლების დასაცავად აღნიშნული მუხლის საფუძველზე შეეძლო საჩელი შეეტანა სასამართლოში ამავე მუხლის მეორე ნაწილის მიხედვით არჩელი დასაშვებია, თუ ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ რაიმე მოქმედების განხორციელება ან უარი რაიმე მოქმედების განხორციელებაზე პირდაპირ და უშუალო (ინდივიდუალურ) ზიანს აყენებს მოსარჩელის კანონიერ უფლებას ან ინტერესს. ვინაიდან მოცემულ სიტუაციაში აშკარად იკვეთება მოპასუხის ზიანი რაც გამოიხატება იმაში საჯარო რეესტრის ნახაზში არასწორადაა მითითებული საკუთრებაში არსებული მიწის რეალური ფართობი ( 800 კვმ ნაცვლად 720კვმ ) რამაც შესაძლებელია შეაფერხოს შემდგომში მიწის ნაკვეთის რეალიზაცია შეგვიძლია ვთქვათ რომ მოსარჩელის სარჩელი დასაშვებია.
ჯერ ის სარჩელები უნდა ჩამოვწეროთ მერე ვთქვათ რომელი სარჩელია ეს არის ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 22 მუხლი სარჩელი ადმინისტრაციული სამართლებრივი აქტის ბათილად ცნობის შემთხვევაში სარჩელი შეიძლება აღიძრას ადმინისტრაციული სამართლებრივი აქტის ბათილად ცნობის ან ძალდაკარგულად გამოცხადების შემთხვევაში პირობითად ნინომ შეიტანა სარჩელი აქტის ბათილად ცნობის შემთხვევაში რადგან ითხოვდა 5 სართულიანი შენობის ბათილად ცნობას ასევე უნდა დავაზუსტოთ მოსარჩელეს მიადგა თუ არა ზიანი ამავე კოდექსის 22 მუხლის 2 ნაწილის მიხედვით თუ კანონით სხვა რამ არ არის დადგენილი, სარჩელი დასაშვებია, თუ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი ან მისი ნაწილი პირდაპირ და უშუალო ინდივიდუალურზიანს აყენებს მოსარჩელის კანონიერ უფლებას ან ინტერესს ან უკანონოდ ზღუდავს მის უფლებას კაზუსიდან გამომდინარე მეზობელ ქუჩაზე მშენებლობა მის კანონიერ ინტერესს არ ზღუდავდა და არც ზიანს აყენებდა ამიტომ სასამართლომ მას უარი განუცხადა წარმოებაში რომ მიეღო საქმე სასამართლოს ასეთი ქმედება კანონიერია ვინაიდან უნდა აყენებდეს პირს ზიანს რაც შეეხება სარჩელის დასაშვებობას 1. სარჩელი დასაშვებია თუ ექვემდებარება სასამართლო უწყებას 2. თუ არ არსებობს სხვა გადაწყვეტილება ან განჩინება მოსარჩელის მიერ სარჩელზე უარის თქმის შესახებ 3.თუ საქმე წარმოებაში არ არის სხვა სასამართლოში 4. თუ უფლებამოსილი პირის მიერ არის შეტანილი 5. სარჩელი აკმაყოფილებს კანონის მოთხოვნებს.
პირველ რიგში აღსანიშნავია, რომ ყოველ პირს აქვს უფლება სასამართლოს წესით დაიცვას უფლებები სსსკ-ის მე-2 მუხლის მიხედვით, დისპოზიციურობის პრინციპიდან გამომდინარე, რომელსაც განსაზღვრავს სსსკ-ის მე-3 მუხლი რის თანახმადაც მხარეები იწყებენ საქმის წარმოებას სასამართლოში ამ კოდექსში ჩამოყალიბებული წესების შესაბამისად სარჩელის ან განცხადების შეტანის გზით. აღნიშნულ კაზუსში ნოდარმაც ამ უფლებებით და სარჩელით მიმართა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ლიკას მიმართ. მისი მოთხოვნა ეხებოდა 15000ლარის ოდენობით ზიანის ანაზღაურების ლიკასთვის დაკისრებას. სასამართლომ სარჩელი ნაწილობრივ დააკმაყოფილა, ლიკას დაეკისრა 5000ლარის გადახდა. აქედან გამომდინარე შეგვიძლია ვთქვათ, რომ აღნიშნული დავა სსსკ-ის მე-14მუხლის ,,ა“ ქვეპუნქტის თანახმად მაგისტრატი მოსამართლის განსჯადია. თბილისის საქალაქო სასამართლოში გადაწყვეტილების გამოცხადების შემდეგ ლიკამ წერილობით განაცხადა უარი გადაწყვეტილების გასაჩივრებაზე, რასაც ითვალისწინებს 370-ე მუხლი, რომლის თანახმადაც თუ გადაწყვეტილების გამოცხადების შემდეგ მხარე სასამართლოს ან მოწინააღმდეგე მხარეს წერილობითი ფორმით განუცხადებს უარს სააპელაციო გასაჩივრებაზე, სააპელაციო საჩივარი აღარ დაიშვება. თუმცა აღნიშნულ კაზუსში ლიკამ გადაიფიქრა და სააპელაციო საჩივარი შეიტანა ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოში გადაწყვეტილების ჩაბარებიდან 21დღის ვადაში, აქ 370-ე მუხლის თანახმად მისი სააპელაციო საჩივარი არ უნდა ყოფილიყო დასაშვები თუმცა ვთქვათ რომ დასაშვებია, აქ უკვე ვადა არის გაშვებული, ვინაიდან 369-ე მუხლის თანახმად სააპელაციო საჩივრის შეტანის ვადა 14დღეა.
ქუთაისის სააპელაციო სასამართლომ 14დღეში შეამოწმა ლიკას სააპელაციო საჩივარი აქაც ვადა არის დარღვეული, ვინაიდან 374-ე მუხლის თანახმად საჩივრის შემოსვლიდან 10დღის განმავლობაში უნდა შემოწმდეს დასაშვებობა, თუმცა აღნიშნულ კაზუსში ქუთაისის სააპელაციომ მიიღო სარჩელი წარმოებაში და ნოდარის გაეგზავნა შესაგებლის წარსადგენად რისთვისაც განესაზღვრა 15დღის ვადა. 379-ე მუხლის თანახმად კი მოწინააღმდეგე მხარეს შეუძლია სააპელაციო საჩივრის გადაცემიდან 10დღის ვადაში წარადგინოს შეგებებული სააპელაციო საჩივარი. აღნიშნულ კაზუსში ნოდარმა მე-15 დღეს ფოსტით გააგზავნა სააპელაციო შესაგებელი და მოითხოვა საქმის წარმოების შეწყვეტა, ეს მოთხოვნა სააპელაციომ არ გაიაზრა თუმცა მათ დაარღვიეს 370-ე მუხლი ვინაიდან მხარისთვის განცხადებაც საკმარისია იმისთვის, რომ სააპელაციო საჩივარი იქნეს დაუშვებელი. ნოდარმა მოითხოვა პროცესის გადადება ავადობის გამო თუმცა უნდა წარედგინა ცნობა.
1. ს აე რ თაშ ო რ ის ო ს ამ არ თალ ი და ს აე რ თაშ ო რ ის ო ს ის ტე მ ა
ს აერთაშორისო სისტემა, ფარ თო გაგე ბით, მოიცავს ყველა იმ ურთიერთობას, რომელიც სახელმწიფოს გარეთ წარმოქმნილი
ურთიერთბების კომპონენტებს შეიცავს, განურჩევლად იმისა, ატარებს კონკრეტული ურთიერთობა სამთავრობათაშორისო თუ
არასამთავრობათაშორისო ხასიათს, მონაწილეობს მასშიფიზიკური თუ იურიდიული პირი, პოლიტიკური პარტია თუ სახელმწიფო,
როგორც სუვერენული უფლებების მატარებელი. ამგვარად, საერთაშორისო სისტემის ამცნებაში შედის ყველა საერთაშორისო მოვლენა,
სახელმწიფოთა შორის არსებული ყველა ურთიერთობა. ს აე რ თაშ ო რ ის ო ს ის ტე მ ა , ვ იწ რ ო გაგე ბით, მოიცავს მხოლოდ
სახელმწიფოთაშორისურთიერთობებს, ე. ი. ისეთ ურთიერთობებს, რომლებშიც ძირითადადმოქმედ პირებად, სუბიექტებად, გამოდიან
სახელმწიფოები, როგორც სუვერენული პოლიტიკური ერთეულები, აგრეთვე სახელმწიფოთა მიერ შექმნილი საერთაშორისო
სამთავრობათაშორისო ორგანიზაციები. სახელმწიფოთაშორისი ურთიერთობების სუბიექტების გარდა, ეს სისტემა მოიცავს აგრეთვე ამ
ურთიერთობების შედეგად წარმოშობილსამართლებრივ, მორალურ და სხვა ნორმებს (საერთაშორისო სამართალს, საერთაშორისო
ადათს, საერთაშორისო მორალს, საერთაშორისო თავაზიანობას), რომლებიც თავის მხრივ, აქტიურ ზეგავლენას ახდენენ არსებულ
საერთაშორისო ურთიერთობებზე.
ს აერთაშორისო სამართალი კონკრეტული საერთაშორისო სისტემის - სახელმწიფოთაშორისისისტემის განუყოფელი ნაწილია და უნდა
განიხილებოდეს მთელი სისტემის ყველა კომპონენტთან მჭიდრო კავშირში. საერთაშორისოსამართალი საერთაშორისო პოლიტიკური,
ეკონომიკური, სავაჭრო, კულტურული და სხვა ურთიერთობების იურიდიული ჩარჩოა, რაც ამ ურთიერთობებს სპეციფიკურ, სხვა
სოციალური მოვლენებისგან განსხვავებულხასიათს ანიჭებს. საერთაშორისო სამართალი ეწოდება მხოლოდ იმ ნორმებს , ან უ ქც ე ვ ის
წ ესებს, რომლებიც სახელმწიფოთა ან სხვა სუბიექტთა ურთიერთშეთანხმების საფუძველზეც იქმნებიან და რომ ე ლ თა შ ე ს რ ულ ე ბის
უზრუნველყოფა თვით სახელმწიფოთა ან სხვა სუბიექტთა მიერ ინდივიდუალურად ან კოლექტიურად ხორციელდება.საერთაშორისო
სამართლის ძირითად სუბიექტს წარმოადგენს სახელმწიფოები. ფიზიკური პირი ინდივიდუალური საერთაშორისო სისხლის
სამართლის სუბიექტი ხდება მხოლოდ საერთაშორისო დანაშაულის ჩადენის შემთხვევაში. საერთაშორისო სამართლის რეგულირების
საგანი მხოლოდ სახელმწიფოთა მთავრობათაშორისი ურთიერთობებია. საერთაშორისო სამართლის ობიექტად შეიძლება იყოს
მხოლოდ: ა) სახელმწიფოს მოქმედება; ბ) მოქმედებისგან თავის შეკავება; გ) სახელმწიფოს ტერიტორია. საერთაშორისო სამართის
წყაროებია სახელმწიფოთაშორისი შეთანხმების შედეგად ჩამოყალიბებული ნორმები - საერთაშორისო ხელშეკრულებები და
საერთაშორისო ჩვეულებანი, ე. ი. საერთაშორისო სამართლის ნორმებს ქმნის არა რაიმე ზესახელმწიფოებრივი საკანონმდებლო
ორგანოები, არამედ თვით საერთაშორისოსამართლის სუბიექტები. ყველა ლოკალური საერთაშორისო სამართლებრივი ნორმა,
მიუხედავად თავისუებურებებისა, უნდა შეესაბამებოდეს საყოველთაო საერთაშორისო სამართის ძირითად პრინციპებს. საერთაშორისო
სამართლებრივი ნორმები და პრინციპები შესრულებულ უნდა იქნას საერთაშორისო სამართლის სუბიექტების მიერ.
2. გან ს ხვ ავ ე ბა ს აე რ თაშ ო რ ის ო და შ იდას ახე ლ მ წ იფო ე ბრ ივ ს ამ არ თალ ს შ ო რ ის
საერთაშორისო და შიდასახელმწიფოებრივ სამართალს შორის განსხვავება შემდეგშია:1. საერთაშორისო სამართლის ძირითად
სუბიექტს წარმოადგენს სახელმწიფოები. ფიზიკურ პირს მხოლოდ გარკვეულ სფეროებში ვხვდებით: მან შეიძლება დამოუკიდებლად
იმოქმედოს, გამოიყენოს საერთაშორისო სამართალი ადამიანის უფლებების დარღ ვევისას. ფიზიკური პირი ინდივიდუალური
საერთაშორისო სისხლის სამართლის სუბიექტი ხდება მხოლოდ საერთაშორისო დანაშაულის ჩადენის შემთხვევაში. 2. საერთაშორისო
სამართლისრეგულირების საგანი მხოლოდ სახელმწიფოთა მთავრობათაშორისი ურთიერთობებია,ე. ი. ისეთი ურთიერთბები, სადაც
სახელმწიფოები მონაწილეობს, როგორც ერთიანი, უზენაესი, სუვერენული უფლებების მქონე ძალა, ანუ ხელისუფლების მქონე
სუბიექტი. ურთიერთობანი, რომელნიც საზოგადოებრივი, რელიიგური და სხვა ამგვარი ხაზით ხორციელდება, არ ექვემდებარება
საერთაშორისო სამართალს. 3. საერთაშორისო სამართლის ობიექტად შეიძლება იყოს მხოლოდ: ა) სახელმწიფოს მოქმედება; ბ)
მოქმედებისგან თავის შეკავება; გ) სახელმწიფოს ტერიტორია. 4. საერთაშორისო სამართის წყაროებია სახელმწიფოთაშორისი
შეთანხმების შედეგად ჩამოყალიბებული ნორმები - საერთაშორისო ხელშეკრულებები და საერთაშორისო ჩვეულებანი, ე. ი.
საერთაშორისო სამართლის ნორმებს ქმნის არა რაიმე ზესახელმწიფოებრივი საკანონმდებლო ორგანოები, არამედ თვით საერთაშორისო
სამართლის სუბიექტები. 5. იგივე სუბიექტები უზრუნველყოფენ საერთაშორისო სამართლის შესრულებას.
3. ს აე რ თაშ ო რ ის ო ს ამ არ თლ ის ნ ო რ მ ე ბის იე რ არ ქია
საერთაშორისო სამართლის ნორმების იერარქია ამგვარად შევიძლია ჩამოვაყალიბოთ:1. საყოველთაოდ აღიარებული ძირითადი
პრინციპები, რომელნიც ყველა ან თითქმის ყველა სახელმწიფოს მიერაა ცნობილი, ამ ქვეყნების სოციალური სისტემების არსის
მიუხედავად. 2. საყოველთაო საერთაშორისო სამართლის ცალკეულ დარგში გაბატონებული პრინციპები, რომელნიც ძირითად
პრინციპებთან შესაბამისობაში უნდაიყვნენ. 3.ძირითადი და დარგობრივი პრინციპების შესაბამისოში არსებული დარგობრივი ნორმები,
რომელნიცაღნიშნული პრინციპების კონკეტიზაციას წარმოადგენენ. 4. ლოკალური საერთაშორისო-სამართლებრივი პრინციპები და
ნორმები, რომელნიც ორი ანრამდენიმე სახელმწიფოს ურთიერთობებს არეგულირებს და ზემოაღნიშნულპრინციპებს და ნორმებსუნდა
შეესაბამებოდეს.
4. იმ პე რ ატიულ ი და დის პო ზიტიურ ი ნ ო რ მ ე ბი
განასხვავებენ იმპერატიულდა დისპოზიტიურ ნორმებს. დისპოზიტიური საერთაშორისო სამართლებრივი ნორმა ანიჭებს სუბიექტს
უფლებას ურთიერთშეთანხმებითშექმნან განსხვავებულიქცევის წესი, გადაუხვიონ მას. მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მხარეებმა არ
ისარგებლეს ამუფლებით, მათი ურთიერთობა მოწესრიგდება არსებული დისპოზიტიური ნორმით. მაგალითად, ღ ია ზღ ვაში ყველა
სახელმწიფოს ხომალდინაოსნობს თავისი ქვეყნის ალმით და სხვა ქვეყნის ხომალდს არა აქვსუფლება მისი გაჩერების, გაჩხრეკის, თუკი
მეკობრეობის, მონათვაჭრობის და სხვა მსგავსი ეჭვი არ არის, მაგრამ ორან რამდენიმე სახელმწიფოს შეთანხმებით შეუძლიათ მისცენ
უფლება თავიანთსამხედრო ხომალდებს ნებისმიერდროს ჩაატარონ ჩხრეკა სახელმწიფოების სამოქალაქო გემებზე. არსებობს
ნორმები, რომელთა გადახვევა ურთიერთშეთახნმებითაც არ შეიძლება, რადგან მათ მიერ დადგენილი ქცევის წესი ყევლა
სახელმწიფოსათვის, მთელი საერთაშორისოსაზოგადოებისათვის სასიცოცხლო, უმნიშვნელოვანეს ფასეულობას წარმოადგენს. ასეთ
ნორმას იმ პე რ ატიულ ი ხასიათი აქვს.
5. ს აე რ თაშ ო რ ის ო ს ამ არ თლ ის ს ო ც იალ ურ ი ბუნ ე ბა
საერთაშორისო სამართალს, რომელიც მონათმფლობელურ, ფეოდალურ და ბურჟუაზიულ სამყაროს ემსახურებოდა, ეკონომიკურ
ბაზისად ედო ყოველი სოციალურ-ეკონომიკური ფორმაციისთვის დამახასიათებელი საწარმოოურთერთობანი. ესურთიერთობანი ორ
საფეხურიან ხასიათს ატარებდა - ყოველ სახელმწიფოში გაბატონებული ბაზისი განაპირობებდა კონკრეტული სოციალურ-
ეკონომიკური ფორმაციისთვის დამახასიათებელ საერთაშორისო ეკონომიკურ და პოლიტიკურ ურთერთობებს. უკანასკნელთა შორის
საერთაშორისო ეკონომიკური ურთიერთობანი ისეთივე მატერიალური ძალის მქონენი იყვნენ, როგორც სახელმწიფოების შიგნით
გაბატონებული საწარმოო ურთიერთობანი. რასაკვირველია, კაცობრიობის განვითარებასთან ერთად საერთაშორისო ეკონომიკური
ურთიერთობანი ფართოვდებოდადა მრავალფეროვანი ხდებოდა, უფრო და უფრო ბევრ ქვეყანას ახვევდა ქსელში, რაც განაპირობებდა
მთელი პოლიტიკური და იურიდიული ზედნაშენის ხასიათს.ამგვარად შეიძლება ვისაუბროთ მონათმპლობელურ, ფეოდალურ და
ბურჟუაზიულსაერთაშორისო სამართალზე, აგრეთვე ე. წ. „სოციალისტური“ და „კაპიტალისტური“ სახელმწიფოების თანაარსებობის
პერიოდისთვის დამახასიათებელ საერთაშორისო სამართალზე. ახალგაზრდა საბჭოთა სახელმწიფომ საერთაშორისო
ასპარეზზე გასვლისთანავე ხაზი გაუსვა არსებული საერთაშორისო სამართლის დემოკრატიული პრინციპების და ნორმების
მნიშვნელობას და აღ იარა მათი იურიდიული ძალა. ობიექტურად საბჭოთა კავშირის არსებობამ ხელი შეუწო საერთაშორისო
სამართლის შემდგომ ჰუმანიზაციას და დემოკრატიზაციას, კოლონიალიზმის სისტემის დაშლას, თუმცა ყველაფერიეს მიმდინარეობდა
დასავლეთის დიდ სახელმწიფოებთან ზეგავლენის სფეროების განაწილებისთვის გააფთრებული ბრძოლის პირობებში „ცივის ომის“
ნიშნის ქვეშ.
თანამედროვე ეტაპზე ჩამოყალიბდა პროგრესული კაცობრიობის ერთიანი მართლშეგნება, რომელმაც შეიმუშავა ნორმების
კომპლექსი სავალდებულო საერთაშორისო-სამართლებრივ ურთიერთოებებში მონაწილე ყველა სახელმწიფოსათვის. მრავალი მათგანი
დღ ეს საერთაშორისო სამართის შემადგენელ ნაწილად იქცა, ნაწილი კი ჯერჯერობით კვლავ პროგრესული კაცობრიობის
მართლშეგნების სფეროს მიეკუთვნება და იურიდიულად სავალდებულო ძალას მოკლებულია. დღ ეისთვის საყოველთაო
საერთაშორისო სამართალში განმტკიცებულია ყველაფერი საუკეთესო, რაც მოგვცა კაცობრიობის ისტორიულმა განვითარებამ. იგი
გვევლინება იმ პრინციპებისა და ნორმების სისტემად, რომლებიც განამტკიცებენ სახელმწიფოების თანამედროვე საერთაშორისო
საზოგადოების მორალურ ფასეულობებს. ამ ფასეულობებს ზოგადდემოკრატიული ხასიათი აქვთ: ისინი ემსახურებიან სახელმწიფოთა
თანამეგობრობის ნორმალურ ფუნქციონირებას, ყველა სახელმწიფოს, მიუხედავად მისი სოციალურ-პოლიტიკური წყობისა,
კეთილმეზობლური და მშვიდობიანი თანამშრომლობის უზრუნველყოფას.
თანამედროვე საერთაშორისო სამართალი, თავისი სოციალური ბუნებით, ზოგად-დემოკრატიული ხასიათისაა , ყ ო ვ ე ლ ი ნ ო რ მ ა
მ ხოლოდ თანასწორუფლებიანი შეთანხმების შედეგი შეიძლება იყოს იქ, სადაც მხარის ნება სხვა ნებასთან თანასწორია. დაუშ ვ ე ბე ლ ია
ერთი ან რამდენიმე სახელმწიფოს დიქტატი სხვა სახელმწიფოთა მიმართ. სწორედ ამით აიხსნება საერთაშორისო სამ არ თის ზო გად-
დე მ ო კრ ატიულ ი ხას იათი.
6. ს აე რ თაშ ო რ ის ო ს ამ არ თლ ის წ ყ არ ო ე ბი ( ძ ირ ითადი და დამ ხმ არ ე )
საერთაშორისო სამართლის ძირითადი წყაროებია სახელმწიფოთშორისი შეთანხმების შედეგად ჩამოყალიბებული ნორმები -
საერთაშორისო ხელშეკრულებები და საერთაშორისო ჩვეულებები.
ს აერთაშორისო-სამართლებრივი ჩვეულება დაუწერელი ქცევის წესია. იგი ყალიბდება სახელმწიფოთშორისი პრაქტიკის შედეგად,
რომლებიც აღიარებენ ამ ქცევის წესის სავალდებულო ძალას დუმილით ან ოფიციალური განცხადებით. სახელმწიფოთა ქცევის წესი
საერთაშორისო სამართლის ჩვეულებით ნორმად რომ იქცეს, აუცილებელიაგარკვეული პერიოდი (თვე, წელი, ზოგჯერსაუკუნეებიც კი),
რომლის განმავლობაში სახელმწიფოები ერთნაირად იყენებენ ამ ქცევის წესს საერთაშორისო სამართლებრივ პრაქტიკაში. მხოლოდ მას
შემდეგ, რაც სახელმწიფოთაუმრავლესობა აღიარებს ამ ქცევის წესს, იგი იქცევასაერთაშორისო სამართლის წყაროდ. ეს ნორმა მხოლოდ
მათთვისაა სავალდებულო, ვინც მას ცნობს. ლოკალური საერთაშორისო - სამართლებრივი ჩვეულებითი ნორმა არ უნდა
ეწინააღმდეგებოდეს საყოველთაოდ აღიარებულჩვეულებითდა სახელშეკრულებო იმპერატიულ ნორმებს. ს აე რ თაშ ო რ ის ო
ხელშეკრულება თანამედროვე საერთაშორისო სამართლის მთავარი წყაროა, რადგანაც მხოლოდ დაწერილი ნორმა ქმნის სტაბილურ,
მყარ ქცევის წესს. ს აერთაშორისო სამართლის პრინ ც იპე ბი იურიდიული ძალის მქონე ზოგადი სახელმძღ ვანელო საწყისია,
რომელსაც უნდა ემორჩილებოდეს ან საერთაშორისოსამართლის მთელი სისტემა ან ცალკეული დარგების ნორმები. ეს პრინციპები
საერთაშორისო სამართლის წყაროს წარმოადგენს. საერთაშორისო სამართალი იცნობს ე.წ. დამხმარე წყაროებსაც. ასეთი სახის წყაროები
უშუალოდ არ წარმოადგენს საერთაშორისო სამართლის წყაროს, მაგრამ მნიშვნელოვან ზემოქმედებას ახდენენ საერთაშორისო
სამართლებრივი ნორმის ჩამოყალიბების პროცესზე. ესენია: შიდასახელმწიფოებრივი კანონი, საერთაშორისო ორგანიზაციის
დადგენილებანი და სასამართლო პრეცედენტები და მეცნიერთა ნაშრომები.შ იდასახელმწიფოე ბრ ივ ი კან ო ნ ი. ასეთი კანონ ი
თავისთავად არ შეიძლებაიყოს საერთაშორისო სამართლის წყარო, მაგრამ, თუ სხვა სახელმწიფოები აღ იარებენ ამ ქცევის წესს, იგი
შეიძლება გადაიქცეს საერთაშორისო ხელშეკრულების ან საერთაშორისო ჩვეულების ძალით. ს აე რ თაშ ო რ ის ო ო რ გან იზაც იის
დადგენილებანი. თავისთავად, შიდასახელმწიფოებრივი კანონების მსგავსად, ისინი არ წარმოადგენენ საერთაშორისო სამართლის
წყაროს. ასეთი ორგანზიაციების გადაწყვეტილებანი მიიღება არსებული წესდების შესაბამისად და ვრცელდება მხოლოდ ორგანიზაციის
წევრებზე. საერთაშორისო ორგანიზაციების დადგენილებები, რომელბიც საერთაშორისო სამართლის ქცევის წესებს შეიცავენ,
ძირითადში რეკომენდაციის სახეს ატარებენ და წარმოადგენენ სამართლის წყაროს ნაირსახეობას. სასამარ თლ ო პრ ე ც ე დე ნ ტე ბი და
მ ეცნიერთა შრომები, დასკვნები, გამოკვლევანი, მხოლოდ საერთაშორისო სამართლის ნორმათა არსებობის დადგენის დამხმარე
საშუალებაა, რასაც იყენებენ საერთაშორისო ორგანოები სახელმწიფო დავების გადაწყვეტის დროს.
7. ს აე რ თაშ ო რ ის ო და შ იდას ახე ლ მ წ იფო ე ბრ ივ ი ს ამ არ თლ ის თან აფარ დო ბის თე ო რ იე ბი
მეცნიერებაში ჩამოყალიბდა საერთაშორისო და შიდასახელმწიფოებრივი სამართლის თანაფარდობის სამი თეორია: აქედან ორი
მ ონისტური ხასიათისაა, ე. ი. ორივე სამართალს ერთ სამართლებრივ სისტემაში ათავსებს: 1. ა) XIX საუკუნის მეორე ნახევარში
გერმანიაში ჩამოყალიბდა თეორია, რომელიც შიდასახელმწიფოებრივი სამართლის პრიმატს (უპირატესობას) ქადაგებდა. ამ თეორიის
თანახმად, საერთაშორისო სამართალი „საგარეო სახელმწიფოებრივ სამართლად“ ცხადდებოდა, რადგანაც ყოველნორმაში სახელმწიფო
უფლებამოსილი იყო სურვილისამებრ დაერღვია საერთაშორისო-სამართლებრივი ნორმა, როგორც შესაძლო იყო ეს საშინაო სამართის
ნორმის მიმართ. ეს თეორია მოწოდებული იყო იურიდიულად დაესაბუთებინა გერმანული იმპერიალიზმის აგრესიული ზრახვები
მსოფლიოს გადანაწილების მიზნით. ბ)საერთაშორისო სამართის შიდასახელმწიფოებრივზე პრიმატი ზოგიერთისთვის ნიშნავს
საერთაშორისო სამართლის ნორმას, როგორც უფრო მაღლა მდგომი სამართებრივი სისტემის ქცევის წესი. 2. ე. წ. დუალისტური თეორია
ორივე სისტემის დამოუკიდებლობას აღ იარებს, თუმცა შესაძლებლად მიაჩნია მათი ურთიერთზეგავლენა. ამ თეორიის ნაკლი
მდგომარეობს იმაში, რომ იგი იურიდიული კონსტრუქციებით იზღუდება და უგულებელყოფს ამ რგოლის ფუნქციონირების სოციალურ
მხარეს.
8. „თვ ითშ ე მ ს რ ულ ე ბე ლ ი“ და „არ ათვ ითშ ე მ ს რ ულ ე ბე ლ ი“ ნ ო რ მ ე ბი
საერთაშორისო სამართლის ნორმებს, განსაკუთრებითკი საერთაშორისოსახელშეკრულებო ნორმებს, ყოფენ „თვითშემსრულებელ“ და
„არათვითშემსრულებელ“ სამართლებრივ ქცევით ქცევით წესებად. პირველი ტერმინი აღ ნიშნავს ნორმებს, რომლის შინაარსი
ფორმულირებულია ისე, რომ სახელმწიფოს მიერმათი იურიდიული ძალის აღიარების შემდეგ, შესაძლებელი ხდება მათი უშუალო
გამოყენება სასამართლოების და სხვა ორგანოების მიერ, თუ ამას შიდასახელმწიფოებრივი კანონი ითვალისწინებს.
„არათვითშემსრულებელი“ ნორმების იმპლემენტაციისათვის საჭიროა ახალი შიდასახელმწიფოებრივი სამართლებრივი აქტის ან
კონკრეტული ნორმის შექმნა. პრაქტიკაში ხშირად საერთაშორისო სამართლებრივი აქტების ეს ორი სახეობა დაიყვანება მხოლოდ
ერთამდე -„არათვითშემსრულებელი“ ნორმის მცნებამდე, რაც გამოიყენება მნიშვნელოვანი საერთაშორისო-სამართლებრივი
ხელშეკრულების უგულვებელსაყოფად ან გამოშიგვნისათვის ეროვნული კანონმდებლობის მეშვეობით.
9. ტრ ან ს ფო რ მ აც ია
საერთაშორისო სამართლის ნორმების შესრულების პროცესს შიდასახელმწიფოებრივი ნორმების მეშვეობით ხშირად აღ ნიშნავენ
ტერმინ „ტრანსფორმაციით“. პირდაპირი ტრანსფორმაციის დროს ძალაში შესული საერთაშორისო ხელშეკრულების ტექსტი იძენს
კანონის ძალას. ამ აქტის სათანადო გამოქვეყნების შემდეგყველა სასამართლო და სხვა სახელმწიფო ორგანო მოვალეაგამოიყენოს იგი
როგორც უზენაესი სამართლებრივი ნორმა. არაპირდაპირი ტრანსფორმაციის დროს ხელშეკრულების დებულებანი იძენენ კანონის
ძალას მხოლოდ საკანონმდებლო ორგანოს სპეციალური აქტის გამოცემის შემდეგ.
ამ ტერმინოლოგიის მიხედვით, ხელშეკრულების გამოყენებისთვის ქვეყნის შიგნით მოქმედი სუბიექტების მიმართ,ყოველთვის საჭიროა
ამ აქტის შიდასახელმწიფოებრივ ნორმად გადაქცევა. ამიტომუფრომართებულად მიგვაჩნია შეხედულება, რომელიც ხელშეკრულების
იმპლემენტაციის პროცესის საშუალებად ასახელებს მითითებასა და ინკორპორაციას.
10. იმ პლ ე მ ე ნ ტაც ია ( მ ითითე ბითი ნ ო რ მ ა და ინ კო რ პო რ აც ია )
ხელშეკრულების გამოყენებისათვის ქვეყნის შიგნით მოქმედი სუბიექტების მიმართ, ყოველთვის საჭიროა ამ აქტის
შიდასახელმწიფოებრივ ნორმად გადაქცევა. ხელშეკრულების იმპლემენტაციის პროცესის საშუალებებია მითითება და ინკორპორაცია.
მ ითითებითი ნორმა (ან ნორმები) ეროვნული სამართლის შემადგენელი ნაწილია, მაგრამ შიდასახელმწიფოებრივი ურთიერთობების
მოწესრიგებისას იყენებს საერთაშორისო სამართალს, რითაც უკანასკნელი ნორმები „წვდებიან“ შიდასახელმწიფოებრივი
სამართლებრივი ურთიერთობების სუბიექტებს და შეეფარდებიან ამურთიერთბებს. გვხვდებაროგორც ზოგადი მითითება, რომელიც
მთელ საერთაშორისო სამართალს გულისხმობს, ასევე მითითება, რომელიც ეროვნული სამართლის ნორმათა გარკვეულ ჯგუფს
აკავშირებს საერთაშორისო სამართის გარკვეულ ნაწილთან. არსებობს აგრეთვე სპეციალური მითითება, რომელიც კონკრეტულ
საერთაშორისო-სამართებრივ აქტზე მიგვანიშნებს. არცერთზემოაღნიშნულ შემთხვევაში არ ხდება საერთაშორისო-სამართებრივი
ნორმის ტრანსფორმაცია შიდასახელმწიფოებრივში, არამედ სასამართოებსა და სხვა ორგანოებს ეძლევა უფლება გამოიყენონ
საერთაშორისო სამართლის, ე. ი. სხვა სამართლებრივი სისტემის ნორმები კონკრეტულ არასამთავრობათაშორისი სამართლებრივი
ურთიერთობის მოსაწესრიგებლად. სახელმწიფოს ტერიტორიაზე გამოიყენება არა მხოლოდ საერთაშორისო სამართლის ნორმები,
არამედ უცხო სახელმწიფოს სამართლებრივი ნორმებიც, თუკი ამას ითვალისწინებს შიდასახელმწიფოებრივი კანონმდებლობა და
არცერთი მათგანი არ ხდება შიდასახელმწიფოებრივი სამართლის შემადგენელ ნაწილად. აქ ხდება სპეციფიკური სამართლებრივი
ურთიერთობების სპეციალური წესით მოწესრიგება. ინ კორპორაცია საერთაშორისო სამართლის ნორმების იმპლემენტაციის მეორე
საშუალებად გვევლინება. ინკორპორაცია არის არსებული, ძალაში შესული ხელშეკრულების ან აღ იარებული საერთაშორისო-
სამართლებრივი ჩვეულების საფუძველზე ახალი შიდასახელმწიფოებრივი სამართლებრივი ნორმების შექმნა, ან არსებულის შეცვლა, ან
სრულიად გაუქმება. სახელმწიფოს შეუძია გამოსცეს სამართლებრივი აქტი, რომელიც ტექსტუალურად იმეორებს საერთაშორისო-
სამართლებრივ ნორმებს (ინდივიდუალური ინკორპორაცია), ან შეუფარდოს უკვე არსებული შიდასახელმწიფოებრივი ნორმები
ხელშეკრულების დებულებათა შესრულების პროცესს (ადაპტაცია), ან მიიღ ოს აქტი საერთაშორისო-სამართლებრივი ნორმების
ფორმულირების კოპირების გარეშ ე (ლეგიტიმაცია). ახალი ნორმების შიდასახელმწიფოებრივისამართლის სისტემაში ჩართვის ყველა
ეს საშუალება ინკორპორაციის ფორმად გვევლინება.
11. ს აე რ თაშ ო რ ის ო და შ იდას ახე ლ მ წ იფო ე ბრ ივ ი ს ამ არ თლ ის ს აკითხი ს აქარ თვ ე ლ ო ს კან ო ნ მ დე ბლ ო ბით
საქართველოს დამოკიდებულება საერთაშორისო სამართლისადა შიდასახელმწიფოებრივი სამართის თანაფარდობისადმი მკაფიოდ
გამოხატულია ფორმულაში: „საერთაშორისო სამართლის პრიმატი საქართველოს რესპუბლიკის კანონების მიმართ და მისი ნო რ მ ე ბის
პირდაპირი მოქმედება საქართველოს ტერიტორიაზე ცხადდება საქართველოს რესპუბლიკის ერთ-ერთ ძირ ითად კო ნ ს ტიტუც იურ
პრ ინციპად“. კონსტიტუციის მე-6 მუხლის თანახმად, „საქართველოს კანონმდებლობა შეესაბამება საერთაშორისო სამართლის
საყოველთაოდ აღიარებულპრინციპებსა და ნორმებს. საქართველოს საერთაშორისო ხელშეკრულებას ან შეთანხმებას, თუ იგი არ
ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციას, აქვსუპირატესი იურიდიული ძალაშიდასახელმწიფოებრივი ნორმატიული აქტების
მიმართ“. ამას გარდა „სახელმწიფო ცნობს და იცავს ადამიანის საყოველთაოდ აღიარებულუფლებებსა და თავისუფლებებს , როგორც
წარუვალდა უზენაეს ადამიანურ ღირებულებებს. ხელისუფლების განხორციელებისას ხალხი და სახელმწიფო შეზღ უდულია ამ
უფლებებითა და თავისუფლებებით, როგორც უშუალოდ მოქმედი სამართალი“ (მუხ. 7).
12. ს ა ე რ თაშ ო რ ის ო ს ამ არ თლ ის ძ ირ ითადი პრ ინ ც იპე ბი(ზო გადად და ყ ვ ე ლ ა პრ ინ ც იპი ს ათითაო დ)
ს აე რ თაშ ო რ ის ო ს ამ არ თლ ის პრ ინ ც იპე ბი ზო გადად
ს აერთაშორისო სამართლის ძირითადი პრინციპები - ყველაზე უფრო ზოგადი, უმნიშვნელოვანესი და საყოველთაოდ აღ იარებული
საერთაშორისო სამართლებრივინორმებია, რომლებიც იქმნებიან საერთაშორისო ხელშეკრულებების ან საერთაშორისო ჩვეულებების
სახით, მაგრამ თავისი ხასიათით სხვა ნორმების მიმართ ისეთივე თანაფარდობაში არიან, როგორც კონსტიტუციური და ჩვეულებრივი
კანონები. საერთაშორისო სამართლის ჩვეულებრივი ნორმები უნდა შეესაბამებოდეს სამართლის ძირითად პრინციპებს. ის ნორმები,
რომლებიც არ შეესაბამებიან ძირითად პრინციპებს, მართლსაწინააღ მდეგო აქტებია და ვერ წარმოშობენ იურიდიულ უფლება-
მოვალეობებს. საერთაშორისო სამართლის ძირითად პრინციპებში ზოგჯერურევენ ”სახელმწიფოთა ძირითად უფლება - მოვალეობებს”.
სახელმწიფოს ძირითადი უფლებები ის უფლებებია, რომლის გარეშე ვერიარსებებს ვერც ერთი სახელმწიფო, როგორც დამოუკიდებელი
პოლიტიკური ორგანიზაცია. ესუფლებები მიენიჭება ყოველ ერს პოლიტიკური დამოუკიდებლობის მიღ წევისას. ენიჭება იგი არა
რომელიმე ორგანიზაციის ან სახელმწიფოს მიერ, არამედ ავტომატურად.
დღ ეისათვის არსებობს მძლავრი მორალურ - პოლიტიკური ფაქტორი - სახელმწიფოს (ხალხთა) ძირითადი უფლებები. ეს ის
უფლებებია, რომელიც ეკუთვნის ყველა ერს ან სახელმწიფოს არსებობის ფაქტიდან გამომდინარე და არავის აქვს უფლება ძალით
წაართვას მათ ეს უფლებები. ამავე დროს აღ ნიშნული უფლებები აკისრებს სახელმწიფოებს მთელ რიგ მოვალეობებს სხვა
სახელმწიფოების მიმართ: სხვა ხალხების თვითგამორკვევის უფლების აღ იარებას, სხვა სახელმწიფოების პოლიტიკური
დამოუკიდებლობისა და სუვერენიტეტის პატივისცემას, მათი ტერიტორიული მთლიანობის ხელშეუხებლობას და ა.შ .
ყ ველა ეს უფლება-მოვალეობა დღეს ქცეულია საყოველთაო საერთაშორისო სამართლის ძირ ითად პრ ინ ც იპე ბად.
ყოველი ეს პრინციპი მოიცავს მთელ რიგ სხვა მნიშვნელოვან პრინციპებსა და ნორმებს, ამიტომ ევროპაში უშიშროებისა და
თანამშრომლობის ჰელსინკის თათბირზე (1975 წ.) გამოყოფილიქნა 3 დამატებითი პრინციპი - ტერიტორიული მთლიანობა, საზღვრების
დაურღვევლობა, ადამიანის უფლებათა დაცვა. ეს პრინციპები საერთაშორისო სამართლის სისტემის უმნიშვნელოვანესი საწყისებია,
რომლებიც გამოვლინებას პოულობს საერთაშორისო ხელშეკრულებებში, შეთანხმებებსა თუ სხვა წყაროებში. ეს ის ნორმებია,
რომლებსაც უნდაშეესაბამებოდეს ყველა დანარჩენი საერთაშორისო - სამართლებრივი ნორმა. ყველა ძირითადი პრინციპი ამკრძალავი
ნორმის ხასიათს ატარებს და კრძალავს ერთი ან რამდენიმე სახელმწიფოს ყველა იმ ქმედობას და ქმედობისგან თავის შეკავებას,
რომელიც სხვა სახელმწიფოების მიმართ გამოიყენება ამუკანასკნელების სუვერენული უფლებების გათელვა-შევიწროების მიზნით.
ს ახე ლ მ წ იფო თა ს უვ ე რ ე ნ ულ ი თან ას წ ო რ ო ბის პრ ინ ც იპი
ყოველი სახელმწიფო მიუხედავად მისი ტერიტორიული სიდიდისა და მოსახლეობის რაოდენობისა, სამხედრო - ეკონომიკური
სიძლიერისა ან სისუსტისა, ყველა დანარჩენ ქვეყნებთან ერთად თანაბრად სარგებლობს საერთაშორისო სამართლებრივი
უფლებაუნარიანობით. არც ერთ ძლიერსახელმწიფოს უფლება არა აქვს თავს მოახვიოს სუსტს თავისი ბატონობა ან პრივილეგიურ
მდგომარეობაში დააყენოს თავისი თავი. ყველა საერთაშორისო კონფერენციაზე ყოველ სახელმწიფოს თითო ხმა მიეკუთვნება,
მიუხედავად მისი ეკონომიკური, პოლიტიკური თუ სამხედროსიძლიერისა. ყოველი სუვერენული სახელმწიფო უფლებამოსილია
მიიღ ოს მონაწილეობა საყოველთაო საერთაშორისო სამართლის ნორმების შემუშავებაში, დაესწროს იმ საერთაშორისო კონფერენციებს,
სადაც წყდება ის საკითხები, რომლებიც უშუალოდ ეხება მის ინტერესებს. ამგვარად, ყველა სუვერენული სახელმწიფო იურიდიულად
თანასწორია, ე.ი. თანაბარია საერთაშორისო სამართლის წინაშე. მხოლოდ გაეროს უშიშროების საბჭოში ხუთი დიდი სახელმწიფო (აშშ,
ინგლისი, საფრანგეთი, ჩინეთი, რუსეთი) სარგებლობს გარკვეული პრივილეგიებით. ყოველმათგანს მუდმივი წევრის ადგილი უკავია,
ხოლო მშვიდობის დაცვასთან დაკავშირებულღონისძიებათა მიღების დროს ხუთივე დიდი სახელმწიფოს თანხმობაა საჭირო. გაეროს
წესდება მთავარ პასუხისმგებლობას მშვიდობის დაცვის საქმეში სწორედ დიდ სახელმწიფოებს აკისრებს.
ძ ალ ის გამ ო ყ ე ნ ე ბაზე ან ძ ალ ით დამ უქრ ე ბაზე უარ ის თქმ ა
თანამედროვე საერთაშორისო სამართალი აგრესიულომს კანონგარეშე აცხადებს. აკრძალულია არამარტო ომის დაწყება, არამედ
ნებისმიერი სახის სამხედრო, ეკონომიკური, ფინანსური, სავაჭრო და სხვაზომების გამოყენება სხვა სახელმწიფოს დაპყრობის ან მისი
პოლიტიკის დაქვემდებარების მიზნით. მეოცე საუკუნის დასაწყისამდე საერთაშორისო სამართალი ომის ინსტიტუტს დავის
გადაჭრ ის ერთ-ერთ საშუალებად ცნობდა. ყოველი სახელმწიფო მოვალეა საერთაშორისო ურთიერთობებში თავს იკავებდეს
ძალისმიერი მუქარის ან ძალის გამოყენებისაგან. აგრესიული ომის წამოწყებისაგან. აგრესიული ომი არის მშვიდობის საწინააღ მდეგო
დანაშაული, რომელიც იწვევს პასუხისმგებლობას საერთაშორისო სამართლით. ყოველი სახელმწიფო მოვალეა თავს იკავებდეს
არარეგულარული ძალების ან შეიარაღებული ბანდების შექმნისაგან ან შექმნის წაქეზებისაგან სხვა სახელმწიფოს ტერიტორიაზე
შესაჭრელად. სახელმწიფოს ტერიტორია არ უნდა იყოს სხვა სახელმწიფოს მიერ შეძენის ობიექტი ძალისმიერი მუქარის ან ძალის
გამოყენების შედეგად. არავითარი ტერიტორიული შეძენა, რომელიც ძალისმიერი მუქარის ან ძალის გამოყენების შედეგია, არ უნდა
იქნეს ცნობილი კანონიერად. აგრე ს იად ჩაითვლება სახელმწიფოს შეიარაღ ებული ძალების გამოყენება სხვა სახელმწიფოს
სუვერენიტეტის, ტერიტორიული ხელშეუხებლობის, ან პოლიტიკური დამოუკიდებლობის წინააღ მდეგ ან გაერო-ს წესდებით
დაუშვებელი სხვარომელიმე სახით. აგრესიულაქტად ითვლება ერთი სახელმწიფოს შეიარაღებული ძალების შეჭრა ან თავდასხმა სხვა
სახელმწიფოს ტერიტორიაზე და მისი ანექსია, სხვატერიტორიის დაბომბვა, შეიარაღებული ძალების თავდასხმა სხვა სახელმწიფოების
სახმელეთო, საზღვაო ან საჰაერო ძალებზე და ა.შ. თანამედროვე საერთაშორისო სამართალი ყოველსახელმწიფოს უფლებას ანიჭებს
მასზე თავდასხმის შემთხვევაში გამოიყენოს ”ინდივიდუალური ან კოლექტიური თავდაცვის” უფლება, ე.ი შეიარაღ ებულ თავდასხმას
დაუპირისპიროს ან საკუთარი შეიარაღებული ძალები ან მოკავშირე ქვეყნების ძალები. როდესაც ჩაგრული კოლონიური ერი ან ხალხი
განთავისუფლებისთვის მშვიდობიანი საშუალებების ამოწურვის შემდეგ მიმართავს იარაღს, ეს ბრძოლა არ შეიძლება კვალიფიცირებულ
იქნეს როგორც აგრესიული ომი, იგი სამართლიანი შეიარაღ ებული ბრძოლაა, თავდაცვითი ომია.
ს ახე ლ მ წ იფო ს ტე რ იტო რ იულ ი მ თლ იან ო ბის ხე ლ შ ე უხე ბლ ო ბის პრ ინ ც იპი
ყოველი სუვერენული სახელმწიფოს ტერიტორია შეუვალია სხვა სახელმწიფოს ხელისუფლებისათვის. არც ერთსხვა სახელმწიფოს არ
აქვს უფლება დაარღ ვიოს ეს უზენაესობა და შეუფარდოს საკუთარი იურისდიქცია სხვა სახელმწიფოში მცხოვრებ თავისსავე
მოქალაქეებს, თუ გამონაკლისის სახით თვით ეს სახელმწიფო არ მისცემს ამის თანხმობას.
ტერიტორიული უზენაესობა განუყოფელი ცნებაა,იგი მოიცავს როგორც სახელმწიფოს სუვერენულ უფლებებს ტერიტორიაზე
მცხოვრებ ადამიანებზე,ასევე თვითტერიტორიის მიმართუზენაესი განკარგვის უფლებას. ხმელეთი, მისი წიაღი, შიდა ტერიტორიული
წყლები, ტერიტორიის თავზე მდებარე საჰაერო სივრცე მოცემული სახელმწიფოს სუვერენიტეტის ქვეშ იმყოფება.ყოველი აქტი,
რომელიც ზღუდავს ადგილობრივი სახელმწიფოს იურისდიქციას მისი ტერიტორიის რომელიმე ნაწილში ძლიერი სახელმწიფოს
სასარგებლოდ, ეწინააღმდეგებათანამედროვე საერთაშორისო სამართლის ძირითად პრინციპებს. სახელმწიფოს ტერიტორიული
უზენაესობის შეზღუდვადაიშვება მხოლოდ მხარეთათანასწორუფლებიანი, ჭეშმარიტად ნებაყოფლობითი ხასიათის შეთანხმების
საფუძველზე. ასევე ხელშეუხებელია სახელმწიფოს ტერიტორიული მთლიანობა. ყოველი აქტი, რომელიც ლახავს
სახელმწიფოს საზღვრების მყუდროებას, მართლსაწინააღმდეგოა და უფლებას ანიჭებს დაზარალებულ სახელმწიფოს გამოიყენოს
საერთაშორისო სამართლით გათვალისწინებული საშუალებანი. სახელმწიფოს საზღ ვრების შეცვლა შეიძლება მხოლოდ
თანასწორუფლებიანი შეთანხმების საფუძვლზე. როგორც ვხედავთ, ტერიტორიული მთლიანობისა და
ტერიტორიული უზენაესობის ცნებებიგანსხვავდებიან ერთმანეთისგან. ტერიტორიული უზენაესობაუფროფართო, ყოვლისმომცველი
კატეგორიაა, ტერიტორიული მთლიანობა კი - მისი შემადგენელი ნაწილი. ამიტომ შეიძლება ირღვეოდეს ტერიტორიული უზენაესობა,
ხოლო ტერიტორიული მთლიანობა ხელშეუხებელი რჩებოდეს.
ს აზღ ვ რ ე ბის ურ ღ ვ ე ვ ო ბის პრ ინ ც იპი
ეს პრინციპი ტერიტორიული მთლიანობის ხელშეუხებლობისა და ძალის გამოყენების პრინციპებთან მჭიდრო კავშირში უნდა
განიხილებოდეს. იგი ევროპაში მეორე მსოფლიო ომის შედეგად მიღწეული პოლიტიკური და ტერიტორიული საკითხების მოგვარების
შედეგების გარანტიის საშუალებაა. ცნობილია, რომ დღ ესაც დასავლეთ ევროპაში განსაკუთრებით გერმანიის ფედერაციულ
რესპუბლიკაში არსებობს ძალები, რომლებიც მოითხოვენ პოლონეთის, ჩეხეთისა და სლოვაკეთის საზღ ვრების გადასინჯვას.
ჰელსინკის თათბირზე საზღვრების ურღვევობის პრინციპი ცალკე პრინციპად გამოიყო. სახელმწიფოებს ურღ ვევად მიაჩნია
ერთმანეთის მთელი საზღვრები და ამიტომ ისინი ახლაც და მომავალშიც თავს შეიკავებენ ამ საზღვრების ყოველგვარი ხელყოფისაგან.
ისინი შესაბამისად თავს შიკავებენ აგრეთვე ყოველგვარი მოთხოვნებისა და მოქმედებებისაგან, რომელთა მიზანი იქნება ნებისმიერი
მონაწილე სახელმწიფოს ნაწილის თუ მთელი ტერიტორიის დაპყრობა, უზურპაცია.
ს ხვ ა ს ახე ლ მ წ იფო ს ს აშ ინ აო ს აქმ ე ე ბშ ი ჩ აურ ე ვ ლ ო ბის პრ ინ ც იპი
არც ერთ სახელმწიფოს არ აქვს უფლება ჩაერიოს სხვა სახელმწიფოს „საშინაო საქმეებში“. სახელმწიფოს საშინაო საქმეებში შედის ის
საკითხები, რომლებიც ყოველი ერის ან ხალხის სოციალურ-პოლიტიკურიფორმის არჩევასთან მჭიდროდ არის დაკავშირებული და
განპირობებულია ამ უფლებით. ყოველი სახელმწიფოს საშინაო ცხოვრება მისი „საშინაო საქმეა“ სანამ თვითონ არ აქცევს მას
საერთაშორისო სამართლებრივინორმის ობიექტად. მაგრამ არსებობს შემთხვევები,როცა სახელმწიფოს „საშინაო საქმე“ საერთაშორისო
სამართლის ნორმას არღვევს და საერთაშორისო კონფლიქტს იწვევს. ეს მაშინ ხდება, როცა „საშინაო საქმე“ საფრთხეს უქმნის მშვიდობისა
და ხალხის უშიშროებას, არღვევს საყოველთაოდ აღიარებულსაერთაშორისო-სამართლებრივ ნორმებს. ამ თვალსაზრისით ყველაზე
თვალსაჩინომაგალითი იყო სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა აპარტეიდის რეჟიმის წინააღ მდეგ.
ჩაურევლობის პრინციპის დარღვევას ინ ტე რ ვ ე ნ ც ია ეწოდება. მის ყველაზე ტიპიურ მაგალითს სამხედრო ჩარევა
წარმოადგენს. არცერთ სახელმწიფოს ან სახელმწიფოთაჯგუფს არ აქვსუფლება ჩაერიოს პირდაპირ თუ არაპირდაპირ, რა მიზეზითაც
უნდა იყოს, სხვა სახელმწიფოს საშინაო და საგარეო საქმეებში. ამგვარი ქმედება, საერთაშორისო სამართლის პრინციპის დარღვევაა. არც
ერთი სახელმწიფო აგრეთვე არ უნდა აწყობდეს, ეხმარებოდეს, აღვივებდეს, აფინანსებდეს, აქეზებდეს შეიარაღ ებულ, ტერორისტულ
საქმიანობას.ყოველსახელმწიფოს აქვსუფლება აირჩიოს თავისი პოლიტიკური, ეკონომიკური, სოციალური და კულტურული სისტემა
ყოველი სხვა სახემწიფოს მხრივ ამა თუ იმ ფორმით ჩარევის გარეშე.
ხალ ხთა ( ე რ თა ) თან ას წ ო რ უფლ ე ბიან ო ბის ა და თვ ითგამ ო რ კვ ე ვ ის პრ ინ ც იპი
ყველახალხს აქვს თვითგამორკვევის უფლება - ამ უფლების ძალით ისინი თავისუფლად აწესებენ თავიანთ პოლიტიკურ
სტატუსს და თავისუფლად უზრუნველყოფენ თავიანთ ეკონომიკურ, სოციალურ და კულტურულ განვითარებას.გაეროს
წესდების პრეამბულა მოითხოვს ყველა სახელმწიფოსგან განავითარონ მეგობრული ურთიერთობანი სახელმწიფოთა შორის ხალხთა
თანასწორობისა და თვითგამორკვევის პატივისცემის პრინციპებზე დაყრდნობით. თანამედროვე საერთაშორისო სამართალი
საწინააღმდეგო აქტად თვლის ყოველხელშეკრულებას, რომელიც ზღ უდავს ერის,ხალხის პოლიტიკურ დამოუკიდებლობას, მისი
თვითგამორკვევის უფლებას.
ხალხის დამონება და ექსპლოატაციაუცხო სახელმწიფოს მიერუარყოფს ადამიანის ძირითად უფლებებს და ეწინააღ მდეგება გაეროს
წესდებას. ყოველი სამხედროან რეპრესიული ზომები, რომლებიც მიზნად ისახავენ დამოუკიდებელი ხალხის მონობაში დატოვებას -
მართლსაწინააღმდეგო აქტია და უნდა შეწყდეს, რათა მისცეს ხალხს საშუალება თავისუფლად, მშვიდობის პირობებში განახორციელოს
თავისი სრული დამოუკიდებლობის მოპოვების უფლება. ყოველი ერი, რომელიც გარკვეულ ტერიტორიაზე ცხოვრობს, ამ
ტერიტორიაზე არსებულ ბუნებრივ სიმდიდრეთა და რესურსების ერთადერთი პატრონია. მხოლოდ თვით ერს აქვს უფლება
განსაზღვროსრა პირობითდა რაწესითშეიძლება ბუნებრივი რესურსების ექსპლოატაცია. არც ერთ ხალხს არავითარ შემთხვევაში არ
შეიძლება წაერთვას სახსრები, რომლებიც მას ეკუთვნის. ამგვარად, ყოველიერის თვითგამორკვევის უფლებათა რეალიზაცია სამ
ძირითად კომპონენტს უნდა შეიცავდეს: ეროვნული და ტერიტორიული მთლიანობა, პლუს ბუნებრივი რესურსების უზენაესი
მესაკუთრეობა. ხალხებს, როცაისინი ცდილობენ განახორციელონ თავიანთი თვითგამორკვევის უფლება, შეუძლიათ გაერთიანებული
ერების ორგანიზაციის წესების მიზნებისა და პრინციპების შესაბამისად გამოითხოვონ და მიიღონ მხარდაჭერა ამგვარი ძალმომრეობითი
ზომების საწინააღმდეგო მოქმედებასა და მათდამი წინააღ მდეგობის გაწევაში.თვითგამორკვევა და გამოყოფა, დამოუკიდებელი
სახელმწიფოს შექმნა, არ არის დღეს დასაშვები, თუ იგი არ იცავს სუვერენული სახელმწიფოს ტერიტორიულ მთლიანობას, არღ ვევს
ისტორიულად შექმნილ საზღვრებს, აზიანებს სახელმწიფოს უშიშროებას და სხვა.
ამიტომ ეწინააღმდეგება საერთაშორისო სამართალს აგრესიული სეპარატიზმი, რომლის მიზანიაცალმხრივად, ძალის გამოყენებით
ხელყოს სუვერენული დამოუკიდებელი სახელმწიფოს ტერიტორიული მთლიანობა,ერის თვითგამორკვევის უფლების რეალიზაციის
მოტივით. ამის ნათელი მაგალითია კონფლიქტი, რომელიც მოახვიეს საქართველოს აფხაზმა სეპარატისტებმა.
ადამ იან ის უფლ ე ბე ბის და ძ ირ ითად თავ ის უფლ ე ბათა პატივ ის ც ე მ ის პრ ინ ც იპი
ადამიანის ძირითადი უფლებები კაცობრიობის განვითარების დღ ევანდელ ეტაპზე განუსხვისებელია ყოველგვარი გონიერი
არსებისაგან, მიუხედავად მისი სქესისა, კანისფერისა, რჯულისა, რასისადა ეროვნებისა. მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ მნიშვნელოვანი
ნაბიჯები გადაიდგა ადამიანის ძირითადი უფლებების საერთაშორისო-სამართლებრივი აღიარებისა და დაცვის თვალსაზრისით.
ჰელსინკის თათბირის მონაწილე სახელმწიფოებმა შემდეგნაირად განსაზღ ვრეს ამ პრინციპის შინაარსი. სახელმწიფოები
პატივისცემითმოეკიდებიან ადამიანის ძირითად უფლებებსა და თავისუფლებებს ყველასთვის, განუსაზღვრელად რელიგიისა, სქესისა
და რასისა. ამ ფარგლებში სახელმწიფოები ცნობენ და პატივს სცემენ პიროვნების თავისუფლებას იწამოს მარტო ან სხვებთან ერთად
რელიგია, იმოქმედოს საკუთარი სინდისის კარნახის თანახმად სახელმწიფოები, რომელთა ტერიტორიაზე არიან ეროვნული
უმცირესობანი, პატივისცემით მოეკიდებიან კანონის წინაშე ასეთ უმცირესობათა წარმომადგენელი პირების თანასწორობის უფლებას
და ამრიგად დაიცავენ მათკანონიერინტერესებს ამ დარგში. სახელმწიფოები აღ იარებენ ადამიანის უფლებებს და ძირითადი
თავისუფლებების საყოველთაო მნიშვნელობას,რომელთა პატივისცემა არსებითი ფაქტორია მშვიდობის, სამართლიანობის და
კეთილდღ ეობისა. მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ გაეროს კომპეტენტური ორგანოები ჩათვლიან, რომ სახელმწიფოში ადგილი აქვს
ადამიანის უფლებათა მასობრივ და სისტემურ დარღვევას, მათ შეუძლიათ მიმართონ წესდებით გათვალისწინებულ საშუალებებს
შეიარაღ ებული ძალების გამოყენების ჩათვლით.
ს აე რ თაშ ო რ ის ო დავ ე ბის მ შ ვ იდო ბიან ი მ ო წ ე ს რ იგე ბის პრ ინ ც იპი
თუ საერთაშორისო დავის წარმოშობის შემთხვევაში ყოველი სახელმწიფო მოვალეათავი შეიკავოს ძალის გამოყენებისგან, მხარეების
ერთადერთი გზა რჩებათ - მიმართონ მხოლოდ დავის გადაწყვეტის მშვიდობიან საშუალებას.
თანამედროვე საერთაშორისო სამართალი შეიცავს დავების მშვიდობიანი გადაწყვეტის სპეციალურ ინსტიტუტს, რომელიც მრავალ
საშუალებას ითვალისწინებს - მოლაპარაკება, გამოძიება, შუამავლობა, შერიგება, არბიტრაჟი, სასამართლო პროცესი და სხვ.
ყოველი სახელმწიფო თავის საერთაშორისო დავებს სხვა სახელმწიფოებთან წყვეტს მშვიდობიანი საშუალებებით ისე, რომ საფრთხე
არ შეუქმნას მშვიდობას, უშიშროებას და სამართლიანობას. მოდავე მხარეები ვალდებული არიან, იმ შემთხვევაში, თუ ვერ მიაღ წიეს
დავის გადაწყვეტას ერთ-ერთი ზემოხსენებული მშვიდობიანი საშუალებით, განაგრძონ მისწრაფება დავის მოსაწესრიგებლად
ურთიერთშორის შეთანხმებული სხვა მშვიდობიანი საშუალებით. საერთაშორისო დავების გადაწყვეტა ხდება სახელმწიფოთა
სუვერენული თანასწორობის საფუძველზე და დავების მშვიდობიანიგადაწყვეტის საშუალებათა არჩევის პრინციპების შესაბამისად.
ს ახე ლ მ წ იფო თა მ ო ვ ალ ე ო ბა ითან ამ შ რ ო მ ლ ო ნ ე რ თმ ან ე თთან წ ე ს დე ბის შ ე ს აბამ ის ად
სახელმწიფოები ვალდებულნი არიან ითანამშრომლონ ერთმანეთთან, მიუხედავად მათი პოლიტიკური, ეკონომიკური და სოციალური
სისტემებისა, საეთაშორისო ურთიერთობათა სხვადასხვადარგებშიიმ მიზნით, რომ დაიცვან საერთაშორისო მშვიდობა და უშიშროება
და ხელი შეუწყონ საერთაშორისო ეკონომიკურ სტაბილურობასადა პროგრესს, ხალხთა საერთო კეთილდღ ეობასა და საერთაშოროს
თანამშრომლობას, რომელიც თავისუფალია ასეთ განსხვავებაზე აღმოცენებული დისკრიმინაციისგან. ამ მიზნით:
ა) სახელმწიფოები თანამშრომლობენ სხვასახელმწიფოებთან საერთაშორისო მშვიდობისა და უშიშროების დაცვაში; ბ)
სახელმწიფოები თანამშრომლობენ ადამიანის ძირითად უფლებათა და თავისუფლებათა საყოველთაო პატივისცემისა და დაცვის
დადგენაში ყველასთვის და რასობრივი დისკრიმინაციისა და რელიგიური შეუწყნარებლობის ყველა ფორმის ლიკვიდაციაში; გ)
სახელმწიფოები ახორციელებენ თავიანთ საერთაშორისო ურთიერთობებს ეკონომიკურ, სოციალურ, კულტურულ, ტექნიკურ და
სავაჭროდარგებშისუვერენული თანასწორობისა და ჩაურევლობის პრინციპების შესაბამისად;დ) გაერთიანებული ერების
ორგანიზაციის წევრი სახელმწიფოები მოვალენი არიან, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციასთან თანამშრომლობით მიიღ ონ
ერთობლივი და ინდივიდუალური ზომები, რომლებსაც წესდების შესაბამისი დებულებანი ითვალისწინებენ.
ს აე რ თაშ ო რ ის ო ს ამ არ თლ ით გან ს აზღ ვ რ ულ ვ ალ დე ბულ ე ბათა კე თილ ს ინ დის იე რ ი შ ე ს რ ულ ე ბა
სახელმწიფოები კეთილსინდისიერად უნდა ასრულებდნენ საერთაშორისო სამართითგანსაზღვრულთავიანთ ვალდებულებებს, ისევე
როგორც იმ ვალდებულებებს, რომლებიც საერთაშორისო სამართლის საყოველთაოდ აღ იარებული პრინციპებიდან და ნორმებიდან
გამომდინარეობს, აგრეთვე იმ ვალდებულებებს, რომლებიც გამომდინარეობს საერთაშორისო სამართლის შესაბაიმისი
ხელშეკრულებებიდან თუ სხვა შეთანხმებებიდან, რომელთა მონაწილენიც ისინი არიან.
თავიანთ სუვერენულუფლებებს, მათ შორის იმ უფლებებს, რომელთა განხორციელებისათვის საჭიროა შემოიღ ონ თავიანთი
კანონები და ადმინისტრაციული წესები, ისინი უფარდებენ თავიანთ იურიდიულ ვალდებულებებს საერთაშორისო სამართლის
ფარგლებში. თუ გაეროს წევრთა ვალდებულებანი, რომლებიც გათვალისწინებულია გაეროს წესდებით, ეწინააღ მდეგება სხვა
რომელიმე ხელშეკრულებით თუ სხვა საერთაშორისო შეთანხმებით ნაკისრ ვალდებულებებს, გაეროს წესდების თანახმად, უპირატესი
ძალა ეძლევა წესდებით გათვალისწინებულ ვალდებულებებს.
1 3 . ს აე რ თაშ ო რ ის ო ს ამ არ თლ ის ს უბიე ქტის ც ნ ე ბა და ს ახე ე ბი
საერთაშორისო სამართლის ერთ-ერთი ძირითადი თავისებურება ისაა, რომ მისი ძირითადი სუბიექტები სახელმწიფოებია.
ს აერთაშორისო სამართლის სუბიექტი წარმოადგენს სამართლებრივი ურთიერთობის ისეთ მონაწილეს, რომელიც არა მარ ტო ფლ ო ბს
ს აერთაშორისო ნორმებით გათვალისწინებულ უფლება-მოვალეობებს, არამედ ურთიერთობის სხვა მონაწილეებთან ერ თად ქმ ნ ის ამ
ნ ორმებს და უზრუნველყოფს მ ათ შ ე ს რ ულ ე ბას . თანამედროვე საერთაშორისო სამართალი გარკვეული მოცულობით სუბიექტად
ცნობს აგრეთვე თავისუფლებისათვის მებრძოლ ერს, ან ხალხს. ერი ან ხალხი, რომელიც ითხოვს დამოუკიდებლობას, მაგრამ
მეტროპოლის წინააღმდეგობის გამო იძულებულია მიმართოს იარაღს, თანამედროვე საერთაშორისო სამართლის თვალსაზრისით
აწარმოებს „შეიარაღებულთავდაცვას“ კოლონიზატორთა აგრესიის წინააღმდეგ. ასეთერს ან ხალხს მიენიჭება მთელი რიგი უფლებანი
და ეკისრება ვალდებულებანი. გაერომოვალეა რაც შეიძლება სწრაფად მოუღ ოს ბოლო წარმოშობილ კონფქლიტს და აიძულოს
კოლონიზატორი ცნოს თავისუფლებისათვის მებრძოლო ერის დამოუკიდებლობა.
თუ ეროვნულ-გამათავისუფლებელი მოძრაობა მშვიდობიან ფორმებში მიმდინარეობს, ერის ინტერესებს გამოხატავენ ის
არსებული წარმომადგენლობითი დაწესებულებები, რომლებიც ბრძოლის გარდამავალ ეტაპზე ყალიბდებიან როგორც შინაგანი
თვითმმარველობის ორგანოები. დამოუკიდებლობის მოპოვებამდე აღნიშნული ორგანიზაციები და ორგანოები უფლებამოსილნი არიან:
დაამყარონ საერთაშორისო სამართლებრივი ურთიერთობა სხვა სახელმწიფოებთან. დააარსონ თავისი მუდმივი წარმომადგენლობა
დიპლომატიური სტატუსით, ხელი მოაწერონ საეთაშორისო ხელშეკრულებებს და ა.შ.
ასევე საერთაშორისო სამართლის არაძირითად,განსაკუთრებულსუბიექტს წარმოადგენს საერთაშორისო გაერთიანებანი -
გაერო, მისი სპეციალიზებული დაწესებულებანი. ეს ორგანიზაციები საერთაშორისო ასპარეზზე მათი წესდებით მოქმედებენ.
სახელმწიფო არის პირველადი, ძირითადი სუბიექტი, საერთაშორისო ორგანიზაცია კი მეორადი, არაძირითადი, წარმოებული
სუბიექტია, რომლის უფლებაუნარიანობა ზუსტადაა განსაზღ ვრული საერთაშორისო სამართლის ძირითადი პრინციპებით.
საერთაშორისო სამართლის სპეციფიკურ სუბიექტს წარმოადგენს ვატიკანი,რომელიც აღიარებულია დამოუკიდებელ სახელმწიფოდ.
იტალიის მთავრობაიძლევაგარანტიას, რომ არ ჩაერევა ვატიკანის საშინაო და საგარეოსაქმეებში, იტალიის ტერიტორიაზე ტრანზიტისა
და კომუნიკაციების გამოყენების ჩათვლით. ვატიკანში ან საზღვარგარეთმიმავალი უცხო სახელმწიფოს ელჩები სარგებლობენ იტალიის
ტერიტორიაზე სრული დიპლომატიური იმუნიტეტით, თუნდაც ამ სახელმწიფოს არ ჰქონდეს დიპლომატიური ურთიერთობა
იტალიასთან. ვატიკანი აქტიურად თანამშრომლობს იმ სახელმწიფოებთან, სადაც ძლიერია კათოლიკური რელიგია, იჩენს ინტერესს
მშვიდობისა და ხალხთაუშიშროების დაცვის პრობლემისადმი, ადამიანის უფლებებისა და სხვა საკითხისადმი.
და ბოლოს, მეცნიერთა მოსაზრების მიხედვით, შესაძლებელია საერთაშორისო სამართლის სუბიექტი იყოს ფიზიკური
პირიც. თანამედროვე საერთაშორისო სამართალში ფიზიკური პირი სარგებლობს გარკვეული უფლებებით მხოლოდ
სახელმწიფოთშორისი შეთანხმების საფუძველზე.ფიზიკური პირები მოკლებულნი არიან საერთაშორისო სამართლის ნორმათა შექმნისა
და დაცვის უფლებას. ფიზიკური პირები მოქმედებენროგორც გარკვეული სახელმწიფოს მოქალაქენი და მხოლოდ ამიტომ სარგებლობენ
ამ უფლებით. ამ უფლებათადაცვას ახორციელებს არა თვით ფიზიკური პირი, არამედ მისი სახელმწიფო. ფიზიკურ პირს არ აქვს
უფლება მიმართოსრომელიმე საერთაშორისო ორგანიზაციას პრეტენზიებით თავისი ანუცხო სახელმწიფოს მიმართ. მხოლოდ მაშინ,
როცა ფიზიკური პირი აგრესიული სახელმწიფოს ხელმძღვანელიადა მისიბოროტმოქმედება მშვიდობისა და ადამიანობის წინააღ მდეგ
საერთაშორისო ხასიათს ატარებს, მისი გასამართლება ხდება საერთაშორისო სასამართლოში (ტრიბუნალში) და საერთაშორისო
სამართლის ნორმათა საფუძველზე. ამგვარად, თანამედროვე საერთაშორისო სამართლის ძირითად სუბიექტს მხოლოდ სახელმწიფო
წარმოადგენს.
1 4 . ს უვ ე რ ე ნ ულ ი ს ახე ლ მ წ იფო , რ ო გო რ ც ს აე რ თაშ ო რ ის ო ს ამ არ თლ ის ს რ ულ უფლ ე ბიან ი ს უბიე ქტი
ნ იშან თვისებას, რომელიც გვიჩვენებს სახელმწიფოს ხელისუფლების უზენაესობას, ქვეყნის საშინაო საქმეებში და დამ ო უკიდე ბო ბა ს
რომელიმე უცხო სახელმწიფოსგან საერთაშორისო ასპარეზზე, სახელმწიფო სუვერენიტეტი ეწოდება, ხოლო ამ ნიშან თვისების მ ქო ნ ე
ს ახელმწიფო ს - ს უვ ე რ ე ნ ულ ი ს ახე ლ მ წ იფო . სახელმწიფო სუვერენიტეტისგან განასხვავებენ ეროვნულ სუვენიტეტს - ერის ან
ხალხის თვითგამორკვევის უფლებას. თუ ერი (ხალხი) მოიპოვებს პოლიტიკურ დამოუკიდებლობას, ასგილი ექნება ეროვნული და
სახელმწიფო სუვერენიტეტის შერწყმას. თუ ერი (ხალხი) განმათავისუფლებელ ბრძოლას ეწევა, ეს კოლონიის ეროვნული
სუვერენიტეტისა და მეტროპოლიის სახელმწიფო სუვერენიტეტის ურთიერთშეუთავსებლობას მოწმობს. როგორც უკვე აღ ვნიშნეთ,
სახელმწიფო სუვენიტეტისგან განასხვავებენ სახალხო სუვერენიტეტსაც - ხალხის უფლებას, აირჩიოს, განამტკიცოს და განავითაროს ის
სოციალურ-პოლიტიკური სისტემა და სახელმწიფო ფორმა, რომელიც მას სურს. ამგვარად, სახელმწიფო სუვერენიტეტი არის
ერის(ხალხის) პოლიტიკური ორგანიზაციის უმაღ ლესი ფორმის ნიშან–თვისება, მისი პოლიტიკური დამოუკიდებლობის
სამართლებრივი გამოხატულება.
1 5 . რ თულ ი ს ახე ლ მ წ იფო ე ბი (ფე დე რ აც ია და კო ნ ფე დე რ აც ია )
ფედერაც ია სახელმწიფოებრივი მოწყობის ფორმაა. ფედერალური სახელმწიფო წარმოადგენს ფედერაციის იმ სუბიექტების
გაერთიანებას, რომლებსაც საკუთარი სახელმწიფო ორგანოები აქვთ. თანამედროვე საერთაშორისოპარქტიკაში ვხვდებით ფედერალურ
სახელმწიფოთა განსხვავებულმოდელებს. არის ისეთიფედერაციები, სადაც სუბიექტთა კომპეტენცია მინიმუმამდეა დაყვანილი, და
ისეთებიც, რომელთა სუბიექტებს აქვთ საკუთარი კონსტიტუციები, კანონმდებლობა,მოქალაქეობაც კი. საერთაშორისო სამართლის
მიხედვით, საერთაშორისო სამართის სუბიექტად მხოლოდ ფედერაცია გვევლინება. რაც შეეხებაფედერაციის სუბიექტებს, მათ სრული
სუვერენიტეტი არ აქვთ: მართალია, ისინი გარკვეულშემთხვევაში უფლებამოსილნი არიან მონაწილეობა მიიღ ონ საერთაშორისო
ურთიერთობებშ, მაგრამ იქ, სადაც ასეთი წესი მოქმედებს,ფედერაციის სუბიექტთა საერთაშორისო უფლებამოსილება აფუძნებულია
ფედერაციის შიდა კანონმდებლობაზე. შეუზღუდავი, პირველადი, სრულყოფილი სუბიექტის უფლება შეიძლება ჰქონდეს მხოლოდ
სუვერენულ სახელმწიფოს, ამ შემთხვევაშ - მთელ ფედერაციას. კონფედერაცია არის ორი ან რამდენიმე სახელმწიფოს ისეთი
კავშირი, როდესაც მასში შემავალი სახელმწიფოები სრული სახით ინარჩუნებენ საკუთარ სუვერენიტეტს და რჩებიან სუბიექტებად
საერთაშორისო სამართლისა. ცხადია კონფედერაციათვითონაც მონაწილეობს საერთაშორისო ურთიერთობებში როგორც სუბიექტი და
აქვს საერთაშორისო სამართალსუბიექტობის ნიშნები, მაგრამ შეზღ უდული სახით. კონფედერაციის ჩამოყალიბება ფორმდება
საერთაშორისო ხელშეკრულებით,რომლის საფუძველზეც კონფედერაციას გადაეცემა უფლებამოსილება გარკვეულ სფეროებში,
ჩვეულებრივ ეს სფეროები: ომი და ზავი, საგარეო პოლიტიკა, შეიარაღ ბული ძალები, შესაძლოა მათ განეკუთვნებოდეს აგრეთვე
საფინანსო პოლიტიკა და ა. შ. მაგრამ იმის გამო, რომ კონფედერაციის წევრი სახელმწიფოები სუვერენიტეტს ინარჩუნებენ,
გადაწყვეტილებები კონფედერაციისთვის გადაცემული კომპეტენციის ფარგლებში იქმნება იმის მიხედვით, თუ რა კომპეტენცია
განუსაზღვრეს კონფედერაციის სახელმწიფოებმა, რომლებიც მისი სუბიექტები არიან, თუმცა კონფედერაციის ცნტრალური ორგანოები
სრული სახით მაინც არ ემსგავსბიან სახელმწიფო ხელისუფლების ორგანოებს, რადგან მათი გადაწყვეტილებების იმპლემენტაცია
დამოკიდებულია კონფედერაციის სუბიექტების ნებაზე, რომლებსაც შეუძლიათ უარი განაცხადონ კონფედერაციის მიერ მიღ ებული
გადაწყვეტილებისრეალიზაციაზე. კონფედერაციის გარდამავალი ტიპის რთული სახელმწიფოა, რომელიც ზოგიერთი გამონაკლისის
გარდა ან ფედერაციაშ გადაიზრდება ან იშლება.
1 6 . ს ახე ლ მ წ იფო ს , რ ო გო რ ც ს აე რ თაშ ო რ ის ო ს ამ არ თლ ის ს უბიე ქტის , წ არ მ ო შ ო ბა და გაქრ ო ბა
დროთაგანმავლობაში იქმნება ახალი სახელმწიფოები, ხოლო სხვა სახელმწიფოები ქრებიან ან განიცდიან მნიშვნელოვან ცვლილებას.
საერთაშორისო ურთიერთობების პრაქტიკაგვიჩვენებს ახალი სახელმწიფოების „დაბადების“ სხვადასხვა საშუალებებს. განვიხილოთ
რამდენიმე მათგანი.
ე რ თი ს ახე ლ მ წ იფო ს რ ამ დე ნ იმ ე ს ახე ლ მ წ იფო დ დაყ ო ფა
1948-1949 წწ. ყოფილი ერთიანი გერმანიის ადგილზე შეიქმნაორი სახელმწიფო - გერმანიისფედერაციული რესპუბლიკა და გერმანიის
დემოკრატიული რესპუბლიკა. 1919 წელს ავსტრია-უნგრეთის ადგილზე შეიქმნა სახელმწიფოები:
უნგრეთი,ჩეხოსლოვაკია,რუმინეთი,იუგოსლავია,პოლონეთი და ავსტრია.
ე რ ო ვ ნ ულ-გან მ ათავ ის უფლ ე ბე ლ ი ბრ ძ ო ლ ე ბის შ ე დე გად
1989-1991 წწ. დაიშალა სსრ კავშირი და საერთაშორისო ასპარეზზე 15 დამოუკიდებელი სახელმწიფო გამოვიდა.
რ ამ დე ნ იმ ე ს ახე ლ მ წ იფო ს ე რ თ ს ახე ლ მ წ იფო დ გაე რ თიან ე ბა
1867 წელს ავსტირამ და უნგრეთმა შექმნეს ერთი სახელმწიფო - ავსტრია- უნგრეთი. 1991 წელს გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკა
შეუერთდა გერმანიის ფედერაციულ რესპუბლიკას.
* * *
რაც შეეხება სახელმწიფოს, როგორც საერთაშორისო სუბიექტის გაქრობას, აღ სანიშნავია შემდეგი ძირითადი შემთხვევები:
1. რ ამ დე ნ იმ ე ს ახე ლ მ წ იფო ს ე რ თ ს ახე ლ მ წ იფო დ გაე რ თიან ე ბა
1867 წელს ავსტრია-უნგრეთის შექმნის შემდეგ ავსტირამ და უნგრეთმა შეწყვიტეს დამოუკიდებელი არსებობა, დაკარგეს თავისი
საერთაშორისო-სამართლებრივი სუბიექტურობა და ერთიან სუბიექტად იქცნენ.
2. ე რ თი ს ახე ლ მ წ იფო ს რ ამ დე ნ იმ ე ს ახე ლ მ წ იფო დ დაყ ო ფა
ავსტრია-უნგრეთის დაშლის შემდეგავსტიამ და უნგრეთმა კვლავ შეიძინეს საერთაშორისო-სამართლებრივი სუბიექტის სტატუსი.
სამაგიეროდ, ავსტია-უნგრეთმა,როგორც საერთაშორისო-სამართლებრივმა სუბიექტმა შეწყვიტა არსებობა. იგივე ითქმის
ჩეხოსლოვაკიაზე.
ასეთია სახელმწიფოს გაქრობის ის გზები,რომელიც არ ეწინააღმდეგება საერთაშორისო სამართლის ნორმებს. ზოგიერთი მეცნიერი
მიუთითებს ანექსიას,მაგრამ ასეთი შეხედულება ვერჩაითვლება გამართლებულად. მართალია ანექსიის შედეგად სახელმწიფო კარგავს
თავის დამოუკიდებლობას, მაგრამ ეს აქტი ეწინააღმდეგება თანამედროვე საერთაშორისო სამართლის პრინციპებს და არ შეიძლება იყოს
აღ იარებული სახელმწიფოს, როგორც სუბიექტის გაქრობის საშუალებად. ანექსია დღ ეს კანონგარეშედაა გამოცხადებული.
1 7 . ც ნ ო ბის ს ახე ე ბი
როგორც ვიცით, საერთაშორისო ასპარეზზე დროთა განმავლობაში ჩნდება ახალი სახელმწიფოები, რომლებიც აქტიურად ებმება
საერთაშორისო ურთიერთობებში.
ხშირია შემთხვევები, როცა თვითონ სახელმწიფო რჩებაუცვლელი, მაგრმ ადგილი აქვს სახელმწიფო გადატრიალებას. როდესაც
სახელმწიფოში ამგვარი ვითარებაა, რთულდება მოცემული სახელმწიფოსროგორც საშინაო, ისე საგარეოვითარება და არანორმალური
მდგომარეობაიქმნება მსოლიოს ამათუ იმ რეგიონში. იმისათვის, რომ ახლადწარმოშობილმა სახელმწიფომ ან მთავრობამ დაიკავოს
საერთაშორისო-სამართლებრივ ურთიერთობაში ნორმალური ადგილი, საჭიროადანარჩენი სახელმწიფოები თანახმაიყვნენ დაამყარონ
მასთან საერთაშორისო ურთიერთობა, ანუ ცნონ იგი.
საერთაშორისო სამართალში ცნობის ქვეშიგულისხმება მოცემული სახელმწიფოს ნების გამომჟღ ავნება, რომელიც მიმართულია
ახლად წარმოშობილი სახელმწიფოსთან ურთიერთობის ნორმალიზაციისკენ. აღნიშნულიდან ჩანს თუ რა როლს ასრულებს ცნობის
ინსტიტუტი საერთაშორისო–სამართლებრივი ურთიერთობის ნორმალურად წარმართვის საკითხში. ზოგჯერ, როდესაც ადგილი აქვს
არა უბრალოამბოხებას, არამედ ფართო მასშტაბის შეიარაღებულბრძოლას,სხვა სახელმწიფოებმა შეიძლება აჯანყებული ორგანიზაცია
ცნონ აჯანყებულმხარედ. იმ შემთხვევაში, თუ აჯანყებულმხარედ ცნობს თვითონ დაინტერესებული სახელმწიფო, იგი ავრცელებს
აჯანყებულებზე სამხედრო ტყვეობისრეჟიმს და მას არ აქვსუფლებაგანიხილოს ისინი როგორც სამართალდამრღვევები.
როდესაც აჯანყებაგადადის სამოქალაქო ომში და ძალები შედარებით თანაბრდება, შეიძლება ადგილი ჰქონდეს მეომარ მხარედ
ცნობას. მეომარ მხარედ ცნობახდება ოფიციალური დეკლარაციის საშუალებით. სახელმწიფო, რომელიც ცნობს აჯანყებულებს მეომარ
მხარედ, მოვალეა დაიცვას ნეიტრალიტეტი, წინააღმდეგშემთხვევაში ადგილი ექნება საერთაშორისო სამართლის ნორმების დარღვევას.
ამ სახის ცნობა წარმოიშვა პირველი მსოფლიო ომის დროს. ომის პერიოდში ქვეყნებმა გამოთქვეს დამოუკიდებელი სახელმწიფოს
შექმნის სურვილი. აჯანყებულდა მეომარ მხარედ ცნობადღ ეს არ არის გამართლებული, რადგან საერთაშორისო სამართალი
მოითხოვს ყველა სახელმწიფოსგან აჯანყებისგან თავის შეკავებას.
1 8 . ც ნ ო ბის თე ო რ იე ბი
დე კლარაციული თეორია ჩამოყალიბდა კაპიტალიზმის განვითარების საწყის სტადიაზე, როცა ფეოდალურ სახელმწიფოებს შორის აქა-
იქ წარმოიშობოდა ახალი, ბურჯუაზიული ტიპის სახელმწიფოები.ეს სახელმწიფოები წარმოიშობოდა ან ახალი სახელმწიფოს
ჩამოყალიბებით ანუკვე არსებულსახელმწიფოში ბურჟუაზიული რევოლუციის გზით. დაკლარაციული თეორიის თანახმად, ცნობა
მხოლოდდამხოლოდ აკანონებს ახლად წარმოქმნილი სახელმწიფოს საერთაშორისო ურთიერთობის მონაწილედ გახდომის ფაქტს. ამ
თეორიის მიხედვით, ახლად შექმნილი სახელმწიფო ხდება საერთაშორისოსამართლის სუბიექტიარა იმიტომ, რომ მას ცნობენ, არამედ
იმიტომ, რომ ყოველ ახლად შექმნილ სახელმწიფოს უფლება აქვს გამოვიდეს საერთაშორისო ასპარეზზე და დაიცვას თავისი
ინტერესები. კონსტიტუციური თეორია ამტკიცებს, რომ თითქოს ახლად შექმნილი სახელმწიფო მხოლოდ მაშინ ხდება საერთაშორისო
სამართლის სუბიექტი, როცაროცა მას ცნობენ სხვა სახელმწიფოები. წინააღ მდეგ შემთხვევაში იგი მოკლებულია უფლებას, გახდეს
საერთაშორისო საამრთლის სრულუფლებიანი წევრი. იგი ცდილობს ხელი შეეშალოს ერების თვითგამორკვევის უფლების
განხორციელებას და საექვემდებაროს ყოველი ახალი სახელმწიფოს ,,სამართლიანობის და კანონიერების’’ შეფასებას დიდი
სახელმწიფოებისთვის. სახელმწიფოს ცნობასთან ძალიან ახლოს დგას მთავრობის ცნობის საკითხი. ეს საკითხი დაისმის მაშინ, როდესაც
ახალი მთავრობახელში იღებს ხელისუფლებას არაკონსტიტუციური ანუ სახელმწიფოს გადატრიალების გზით. მაშინ სახელმწიფოები
თავად განსაზღ ვრავენ, რამდენად მიზანშეწონილია ახალი მთავრობის ცნობა.
1 9 . ც ნ ო ბის ფო რ მ ე ბი
საერთაშორისო ურთიერთობების პრაქტიკის ანალიზი საშუალებას გვაძლევს ცნობის ფორმები 2 კატეგორიად დავყოთ-ფაქტობრივი და
ოფიციალური ცნობა.ფაქტო ბრ ივ ი ც ნ ო ბა გულისხმობს ისეთ შემთხვევას, როცა სახელმწიფო ამყარებს ახლად შექმნილ
სახელმწიფოსთან საქმიან კავშირს, მაგრამ ამავე დროს თავს იკავებს მისი ოფიციალური ცნობისგან. მათ შორის წარმოებს მხოლოდ
მოლაპარაკება ამათუ იმ საკითხზე. ოფიციალური იურიდიულ ი ცნობა განსხვავდება ფაქტობრივი ცნობისგან იმით, რომ ახლად
შექმნილი სახელმწიფოს ცნობის ფაქტი გამოხატული უნდაიყოსრომელიმე დოკუმენტში.ოფიციალური ცნობა შეიძლება ორი სახის
იყოს: de factoდა de iure, რომლებიც ერთმანეთისგან განსხვავდებიან სამართლებრივი შედეგების მიხედვით. მთავარი განსხვავება მათ
შორის არის ის, რომ პირველ შემთხვევაში მთვრობა იცნობა როგორც სინამდვილეში არსებული, მაგრამ მასთან არ ამყარებენ
დიპლომატიურ და ზოგჯერსაკონსულოურთიერთობებსაც კი. ურთიერთობა სავაჭრ ო ხელშეკრულებით ამოიწურება. დე ფაქტო
ცნობის დროს დამყარებულურთიერთობას აქვს დროებითი, არასტაბილური ხასიათი. დეფაქტო ცნობა მოკლე ხანში იცვლება დე იურე
ცნობით, რის შემდეგაც ორ სახელმწიფოს შორის სტაბილური ურთიერთობა მყარდება. მყარდება დიპლომატიური და საკონსულო
ურთიერთობანი. ამგვარად, მხოლოდ დე იურე ცნობა ქმნის ჭეშმარიტ ურთიერთობას.
ცნობის ინსტიტუტი ემსახურება მშვიდობიანი თანაარსებობის პრინციპის განმტკიცებას. იგი მოწოდებულია
ხელი შეუწყოს ხალხთა მეგობრული და კეთილმეზობლური ურთიერთობების ჩამოყალიბებას.აღ სანიშნავია, რომ გაეროში
საქართველოს მიღების ფაქტი არ ნიშნავს ჩვენი ქვეყნის ავტომატურ ცნობას ამ ორგანიზაციის ყველა წევრის მიერ. არსებული წესის
მიხედვით სახელმწიფოს გაეროში ან სხვაორგანიზაციაში გაწევრიანება არ ნიშნავს ამ ორგანიზაციის წევრების მიერ ახალი წევრ-
სახელმწიფოს ოფიციალურ ცნობას. ლაპარაკი შეიძლება საქმიან ცნობაზე, რომელიც არავითარ იურიდიულ ვალდებულებას არ
წარმოშობს დე იურე ან დე ფაქტო ცნობისთვის.
2 0 . ს ახე ლ მ წ იფო ს ს ამ არ თალ მ ე მ კვ იდრ ე ო ბა
სახელმწიფოები იბადებიან და კვდებიან. ეს პროცესი წარმოშობს მეტად რთულდა პოლიტიკურად ძალზე მნიშვნელოვან პრობლემას -
ახალი სახელმწიფოს უფლებამემკვიდრეობის საკითხს. ე.ი. საერთაშორისო-სამართლებრივი უფლებამოსილებანი გადადის ძველი
სახელმწიფოდან ახლად შექმნილზე. უფლებამემკვიდრეობის საკითხი შეიძლება წარმოიშვას ასევე ერთი სახელმწიფოს მიერ
მეორისათვის ტერიტორიის გადაცემის შემთხვევაში.
ა . უფლ ე ბამ ე მ კვ იდრ ე ო ბა ს აე რ თაშ ო რ ის ო ხე ლ შ ე კრ ულ ე ბე ბის მ იმ არ თ
უფლებამემკვიდრეობა სოციალური რევოლუციის პირობებში. მხოლოდ მაშინ, როცა ერთი სახელმწიფოს ფარგლებში ადგილი აქვს
სოციალურ რევოლუციას, წარმოიქმნება უფლებამემკვიდრეობის საკითხი. რაც უფრო ძირფესვიანია რევოლუცია, მით უფრო
რადიკალურია ყოფილი სუბიექტის უფლებათა და მოვალეობათა შემოწმება-გადასინჯვა ახალი სუბიექტის მხრიდან.
დე კოლონიზაციით გამ ო წ ვ ე ულ ი უფლ ე ბამ ე მ კვ იდრ ე ო ბა . ყოველი სახელმწიფო, რომელიც იძენს დამოუკიდებლობას
მეტროპოლისგან ან სხვა სახით არსებულკოლონიური რეჟიმისაგან, თავისუფლდება ყველა სხვახელშეკრულებისაგან, რომელიც დადო
მმართველმა მთავრობამ ამ ტერიტორიის სახელით ან გაავრცელა მასზე. აქ მოქმედებს ე.წ ”ტაბულა რაზას” პრინციპი,რომელიც
ათავისუფლებს მემკვიდრე სახელმწიფოს მეტროპოლის მიერ თავს მოხვეული ვალდებულებისაგან. ყოველი ახალი სახელმწიფო
უფლებამოსილია გადაწყვიტოსრომელხელშეკრულებებს ტოვებს ძალაში და რომელს უარყოფს. ეს როდის ნიშნავს,რომ
სახელმწიფო მემკვიდრე მოვალეა უარყოს ყველა ხელშეკრულება. პირიქით, ახალი სახელმწიფოები უარყოფდნენ მხოლოდ
არათანასწორუფლებიან ხელშეკრულებებს, რომელთა მიხედვით ხდებოდა მათი ტერიტორიის, ბუნებრივი რესურსების უმოწყალო
განიავება და ხალხის სასტიკი ექსპლოატაცია. ორი ან რამდენიმე სახელმწიფოს გაერთიანებით ან ერთი სახელმწიფოს რამდენიმე
ერთეულად გაყოფით გამოწვეულ ი უფლ ე ბამ ე მ კვ იდრ ე ო ბა . პირველ შემთხვევაში გაერთიანებულ სახელმწიფოზე გადადის
წინამორბედი სახელმწიფოს ყველა ხელშეკრულება და შეთანხმება. ავტომატურად გადადის შენაერთზე ის ხელშეკრულებანი,
რომლებიც არეგულირებენ გაერთიანებაში შემავალი ერთეულების სასაზღ ვრო და სხვა ტერიტორიალურ საკითხებს.
იმ შემთხვევაში, როდესაც ერთი სახელმწიფო რამდენიმე სახელმწიფოდ იყოფა, მიუხედავად იმისა განაგრძობს თუ არა წინამორბედი
სახელმწიფო არსებობას, ყველა მის მიერდადებული ხელშეკრულება, რომელიც მთელტერიტორიას ეხებოდა, რჩება ძალაში ყოველი
გამოყოფილი ნაწილის მიმართ, ხოლო კონკრეტული ტერიტორიის მიმართ მოქმედი ხელშეკრულება გადადის მხოლოდ ამ
ტერიტორიის მქონე სახელმწიფოზე.
ბ. უფლებამემკვიდრეობა სახელმწიფო ქონებისა და სახელმწიფო არქივის მიმართ - რასაშუალებითაც არ უნდა ჩამოყალიბდეს ახალი
სახელმწიფო, მასზე გადადის სახელმწიფო საკუთრების ყველა სახე( მოძრავი და უძრავი ქონება) შემდეგი წესით: სახელმწიფო-
მემკვიდრის ტერიტორიაზე მდებარე უძრავი ქონება მასვერჩება. უძრავი ქონეება, რომელიც ამ ტერიტორიას ეკუთვნის, მაგრამ მის
გარეთმდებარეობს და მას თავის დროზე დაეპატრონა წინამორბედი სახელმწიფო, სახელმწიფო-მემკვიდრეს მიეკუთვნება.
მოძრავი ქონება,რომელიც გამოყოფილ ტერიტორიას ეკუთვნოდა, მაგრამ შემდგომ გახდა წინამორბედი სახელმწიფოს ქონება,
უბრუნდება სახელმწიფო-მემკვიდრეს.
სახელმწიფო არქივების საკითხი რთულია და ძირითადად ურთიერთშეთანხმებით წყდება. მაგრამ უდავოდ ითვლება
დებულება,რომელიც მოითხოვს წინამორბედ სახელმწიფოსგან გადასცეს სახელმწიფო-მემკვიდრეს მის ტერიტორიასთან
დაკავშირებული დოკუმენტური და ისტორიული არქივები ან თუ ისინი ორივე მხარეს ეხება, მისაწვდომი გახადონ სახელმწიფო-
მემკვიდრისათვის. უნდა დაისვას საკითხი რუსეთში მყოფი საქართველოს საგანძურისა და არქივების დაბრუნების შესახებ.
გ. უფლ ე ბამ ე მ კვ იდრ ე ო ბა ვ ალ ე ბის მ იმ არ თ
როდესაც ერთი სახელმწიფო იყოფა რამდენიმე ერთეულად, ვალების საკითხი წყდება სახელმწიფოების ურთიერთშეთანხმებით,
როგორც წესი, არსებული ვალი იყოფა გამოყოფილი ერთეულების ეკონომიკური პოტენციალისა და მოსახლეობის რაოდენობის
გათვალისწინებით. თუ კონკრეტული თანხა მთლიანად იყო მოხმარებული გარკვეული ტერიტორიის საკეთილდღ ეოდ, მისი გადახდა
დაეკისრება ამ ტერიტორიის მქონე სახელმწიფოს. მიუხედავად იმისა,რომ საქართველო ძალით იყო გაერთიანებული სსრ კავშირში,
ამ უკანასკნელის დაშლის შემდეგ საქართველოს მიეცა უფლებადაპატრონებოდა ყოფილი საბჭოთა კავშირის ქონების გარკვეულ წილს,
რადგანაც ქართველი ხალხი მონაწილეობდა სსრ კავშირის ეკონომიკურ და სამხედრო პოტენციალის მშენებლობაში.
ამავე დროს საქართველოსრესპუბლიკამ აიღო ვალდებულება გადაიხადოს სსრკავშირის საზღ ვარგარეთული ვალის გარკვეული
ნაწილი, რომელიც მოხმარდა საქართველოს საჭიროებას.
2 1 . „ტაბულ ა რ აზას “ პრ ინ ც იპი
ყოველი სახელმწიფო, რომელიც იძენდა დამოუკიდებლობას მეტროპოლისგან ან სხვა სახის კოლონიური რეჟიმისგან,
თავისუფლდებოდა ყველა სხვახელშეკრულებსგან, რომელიც დადო მმართველმა მთავრობამ ამტერიტორიის სახელით ან გაავრცელა
მასზე. აქ მოქმედებს ე.წ. „ტაბულარაზას“ („სუფთა დაფა“) პრინციპი, რომელიც ათავისუფლებს მემკვიდრე სახელმწიფოს მეტროპოლიის
მიერ თავ მოხვეული ვალდებულებებისგან. ყოველი ახალი სახელმწიფო უფლებამოსილია თავად გადაწყვიტოსრომელხელშეკრულებას
დატოვებს ძალაში და რომელსუარყოფს. ეს არ ნიშნავს, რომ სახელმწიფო მემკვიდრე მოვალეა უარყოს ყველა ხელშეკრულება. ახალი
სახელმწიფოები უარყოფდნენ მხოლოდ არათანასწორუფლებიან, კაბალურ ხელშეკრულებებს, რომელთა მიხედვით ხდებოდა მათი
ტერიტორიის უმოწყალოდ განიავება. „ტაბულა რაზას“ პრინციპი არ ვრცელდება საერთაშორისო სამართლის ძირითად
პრინციპებზე და სხვა ამკრძალავ ნორმებზე. არც ერთ სახელმწიფოს არა აქვსუფლებაუარყოს საერთაშორისო მართლწესრიგის საყრდენი
პირინციპები და ნორმები, რომელთა გარეშე შეუძლებელი ხდებახალხთაუშიშროების უზრუნველყოფა.საქართველოს რესპუბლიკაც ამ
გზით მიდის. მან აღ იარა გაეროს წესდების ძირითადი პრინციპები და ორგანიზაციაში შესვლის სურვილი გამოთქვა.
2 2 . ს აე რ თაშ ო რ ის ო ხე ლ შ ე კრ ულ ე ბა , მ ხარ ე ე ბი და მ ათშ ი მ ო ნ აწ ილ ე ო ბის უფლ ე ბა
საერთაშორისო ხელშეკრულებათანამედროვე საერთაშორისო სამართლის ძირითადი წყაროა. საერთაშორისო სახელშეკრულებო
სამართალი არის იმ ნორმათა ერთობლიობა, რომლებიც განსაზღვრავენ საერთაშორისო ხელშეკრულებათა დადებისა და შეწყვეტის წესს,
მ ათი იურიდიული ძალის ნამდვილობის პირობებს. ამ საკითხთან დაკავ შ ირ ე ბულ ი დავ ე ბის მ ო წ ე ს რ იგე ბის ს აშ უალ ე ბე ბს .
საერთაშორისო ხელშეკრულებების მხარედ გვევლინება მხოლოდ საერთაშორისო სამართლის სუბიექტები - სახელმწიფოები,
საერთაშორისო ორგანიზაციები, რომლებსაც აქვთ საერთაშორისო-სამართლებრივი უფლებაუნარიანობა.
საერთაშორისო ხელშეკრულება აკისრებს უფლება-მოვალეობებს მხოლოდ მასში მონაწილე მხარეებს. მესამე სახელმწიფოებზე
უფლება-მოვალეობანი არ ვრცელდება. მაგრამ, თუ საერთაშორისო სამართლის სუბიექტი, რომელიც არის კონკრეტული
ხელშეკრულების მხარე, გამოიყენებს ამ ხელშეკრულებით გათვალისწინებულ უფლებებს, მას ავტომატურად ეკისრება ამ
ხელშეკრულებიდან გამომდინარე მოვალეობებიც.
გამონაკლისს წარმოადგენს ხელშეკრულებანი, მიმართული აგრესიის წინააღ მდეგ. ვენის კონვენცია აღ იარებს სახელმწიფოთა
უფლებას დადონ ხელშეკრულება აგრესორის პასუხისმგებლობისა და სხვა საკითხების ფიქსაციის მიზნით. ამავე დროს, ყოველი
ხელშეკრულება, რომელიც იდება აგრესორებისადა მათი მოკავშირეების მიერსხვა სახელმწიფოს საზიანოდ, იმთავითვე ჩაითვლება
ბათილად.
ხელშეკრულებები განსხვავდება ერთმანეთისგან მხარეთა რაოდენობის მიხედვით. ო რ მ ხრ ივ ი ხე ლ შ ე კრ ულ ე ბე ბი
სახელმწიფოთშორისი ურთიერთობების ყველაზე ტიპური სახეა. დღეისთვის მისი რაოდენობა რამდენიმე ასეულ ათასს შეადგენს.
თანამედროვე ეტაპზე სულუფროდიდ და ფართო გამოყენებას პოულობს მრავალმხრივი ხელშეკრულ ე ბე ბი, რომელთა მეშვეობით
იქმნება საერთაშორისო უნივერსალური და რეგიონალური ორგანიზაციები, წესდებები და ა.შ.ხელშეკრულებაში მონაწილეობა
არ ნიშნავს მხარეებთან დიპლომატიური ურთიერთობის დამყარებას, ხოლოხელშეკრულების შეწყვეტა არ ნიშნავს სხვა მხარეებთან
ასეთი ურთიერთობის გაწყვეტას.
2 3 . ალ ტე რ ნ ატის წ ე ს ი (ხე ლ შ ე კრ ულ ე ბის დადე ბის წ ე ს ი და ს ტადიე ბი)
საერთაშორისო ხელშეკრულების დადების უფლება სუვერენული სახემწიფოს ერთ–ერთი ძირითად უფლებათაგანია. ყოველი
სახელწიფო უფლებამოსილია მიიღოს მონაწილეობა ხელშეკრულების შემმუშავებელ კონფეენციაზე,ან შეუერთდეს უკვე არსებულ
ხელშეკრულებას, თუ იგი დაინტერესებულია ასეთი შეთანხმებით. სახელმწიფო თვითონ განსაზღვრავს რომელორგანოს აქვს უფლება
იმოქმედოს საერთაშორისო ასპარეზზე მისი სახელით და დადოს საერთაშორისო ხელშეკრულება. როგორც წესი ეს უფლება
სახელმწიფოს ან მთავრობის მეთაურს ეკუთვნის ან საგარეო საქმეთა მინისტრი ან სპეც. უფლებამოსილებით რწმუნებული.
საერთაშორისო ხელშეკრულებაიდება ან უშუალო დიპლომატიური მოლაპარაკების შედეგად, ან საერთაშორისო კონფერენციის
მოწვევით. მხარეთა მიერ შეთანხმებული და დაზუსტებული ტექსტი ხელმოწერის ობიექტად იქცევა. საერთაშორისო ხელშეკრულების
ხელმოწერა სპეციალური წესის დაცვით ხდება, რომლის მიზანია ასახოს სახელმწიფოთა სუვერენული თანასწორობის პრინციპი. ამ წესს
ალ ტერნატი ეწოდება.ორმხრივი ხელშეკრულების ხელმოწერის დროს მხარეები სვამენ თავის ხელმოწრას ერთმანეთის გასვწრივ,
მარცხნიდან მარჯვნივ, ან ერთიმეორის ქვევით.პირველშემთხვევაში მარცხენა ადგილი პირველადგილად ითვლება, მეორე შემთხვევაში
ასეთ ადგილად ზედა ადგილი ითვლება. ყოველ ეგზემპლარს პირველ ადგილას აწერს ის მხარე, რომელთანაც რჩება წინამდებარე
ხელშეკრულება. მრავალმხრივი ხელშეკრულების ხელმოწერისას მხარეები სვამენ თავის ხელმოწერას ქვეყნების სახელწოდების
ანბანურიწესის მიხედვით,როგორც წესი, გამოიყენებაინგლისური ანბანი. აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებს შორის გამოიყენება რუსული
ანბანი. ხელშეკრულების დანართს ხელს აწერენ დელეგაციის მეთაურები მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ იგი ხელშკრულების
განუყოფელ ნაწილად ჩაითვლება (დამატებითი მუხლები და ა. შ.) რაც შეეხება დანართებს, რომლებიც საქონლის ნუსხას, საბუთების
ნიმუშებსადა სხვა ამგვარ აქტებს წარმოადგენს, მათ, როგორც წესი, ან სულარ აწერენ ხელს, ანდა ხელს აწერენ დელეგაციის მდივნები.
2 4 . ხე ლ შ ე კრ ულ ე ბის ძ ალ აშ ი შ ე ს ვ ლ ის ს აფუძ ვ ლ ე ბი
ხელშეკრულება ძალაში შედის: ა) ხელმოწერის დღიდან; ბ) ხელმოწერიდან გარკვეული ვადის გასვლის შემდეგ; გ) სარატიფიკაციო
სიგელების გაცვლის დღიდან ან ამ დღიდან გარკვეული ვადის გასვლის შემდეგ; დ) სარატიფიკაციო სიგელების სათანადო რაოდენობის
დაგროვების დღიდან ან ამ სღ იდან გარკვეული ვადის გასვლის შემდეგ; ე)ხელშეკრულების დამტკიცების (მიღ ების) დღ იდან ან
გარკვეული ვადის გასვის შემდეგ.
ასეთია ხელშეკრულების როგორც კონკრეტული საერთაშორისო-სამართლებრივი უფლება-მოვალეობის აღ მნუსხველი
აქტის ძალაში შესვლის ძირითადი საშუალებანი, მაგრამ ხელშეგრულების ძალაში შესვლა როდი ნიშნავს იმას, რომ იგი სავალდებულო
ხდება ყველა მხარისთვის. ასეთი ხელშეკრულება სავალდებულო ხდება მხოლოდ მათთვის, ვინც შეასრულა აქტის ძალაში შეყვანისთვის
გათვალისწინებული ყველა პროცედურა, მაგალითად, მოახდინა მისი რატიფიკაცია, შეუერთდა მას და ა. შ. მაგრამ, სხვებისთვის,
რომლებსაც ასეთი აქტი არ ჩაუტარებიათ, ეს ხელშეკრულება სავალდებულო ძალას არ იძენს, მანამ სანამ ისინი არ გადადგამენ სათანადო
ნაბიჯს.
რ ატიფიკაციის ქვეშიგულისხმება ხელშეკრულების დამტკიცება სახელმწიფოს უზენაესი ხელისუფლების მიერ.სახელმწიფოს უფლება
აქვს უარითქვასრატიფიკაციაზე და ეს ვერჩაითვლება მართლსაწინააღმდეგო აქტად. ყოველი სახელმწიფო თვითონ განსაზღ ვრავს
რატიფიკაციის წესებს და იმ ორგანოს, რომლის კომპეტენციაშიც შედის რატიფიკაციის უფლება. რატიფიკაციის აქტი ფორმდება
სარატიფიკაციოსიგელის სახეით, რომლითაც მეთაური ატყობინებს მეორე მხარეს ხელშეკრულების დამტკიცებისფაქტს და არწმუნებს,
რომ ხელშეკრულება პირნათალად შესრულდება. რატიფიკაციისგან განასხვავებენ ხელშეკრულების დამტკიცებას ანუ მიღ ებას, რასაც
ქვეყნის კონსტიტუცია მიაკუთვნებს ამა თუ იმ კომპეტენტურ ორგანოს, თუკი ხელშეკრულება არ მოითხოვს სარატიფიკაცია
პროცედურას. თუ ხელშეკრულებაღია ხასიათისაა, ყოველ სახელმწიფოს უფლება აქვს „შეუერთდეს“ უკვე ხელმოწერილ
ხელშეკრულებას, რისთვისაც ის სპეციალურ განცხადებას აკეთებს და შეერთების აქტს სახელმწიფო-დეპოზიტორს აბარებს.
ხელშეკრულება ძალაში შედის „სარატიფიკაციო სიგელების გაცვლისას“ ან „დეპონირებისთვის გადაცემ ის ას “.
ორმხრივი ხელშეკრულების დადებისას, ერთ ქვეყანაში ხდება ხელშეკრულების ხელმოწერა, ხოლო სარატიფიკაციო სიგელების
გადაცემა ხდება მეორე სახელმწიფოს დედაქალაქში.მრავალმხრივ ხელშეკრულებათა რატიფიკაციის დროს სარატიფიკაციო სიგელის
შესანახად ამოირჩევა სახელმწიფო-დეპოზიტორი ან სათანადო საერთაშორისო ორგანიზაციის აღ მასრულებელი ორგანო. ყოველი
სახელმწიფო ხელმოწერისას ანრატიფიკაციის დროს უფელბამოსილია გააკეთოს შენიშვნები ანუ დათქმ ა . თუ არცერთმა მხარემ არ
განაცხადა პროტესტი, შენიშვნაიურიდიულ ძალას იძენს ყველა მონაწილის მიმართ. დადებული ხელშეკრულება უნდა იყოს სათანადო
წესით გამოქვეყნებული ანუ პრ ო მ ულ გირ ე ბულ ი ყოველი მხარის მიერ.
2 5 . დათქმ ა
ყოველი სახელმწიფო ხელმოწერისას ან რატიფიკაციის დროსუფლებამოსილია გააკეთოს შენიშვნები ანუ დათქმა, რომლის მიზანია
შეზღ უდოსზოგიერთი მუხლის მოქმედება ან შემოფარგლოს მათი მოქმედებაგარკვეული პირობებით. თუ არც ერთმა სხვა მხარემ არ
განაცხადა პრტესტი, შენიშვნა იურიდიულ ძალას იძენს ყველა მონაწილის მიმართ და ამიერიდან შენიშვნის გამკეთებელსა და
ხელშეკრულების სხვა მონაწილეებს შორის ხელშეკრულება მოქმედებს დათქმის აღ ნიშნული შესწორებებით. თუ მის წინააღ მდეგ
პროტესტს აცხადებს მხოლოდ რამდენიმე სახელმწიფო, დათქმა ვრცელდება დანარჩენ მონაწილეებზე. ერთსულოვანი პროტესტის
შემთხვევაში დათქმა იურიდიულ ძალას არ იძენს და ბათილდება, თუ თავისი ხასიათი დეკლარაციული არ არის.
ზოგჯერ, იშვიათ შემთხვევაში, თვით ხელშეკრულება ნაწილობრივ ან სრულებით კრძალავს შენიშვნის გაკეთებას, რაც შეთანხმების
დემოკრატიული საწყისების ხელშუხებლობის უზრუნველსაყოფად კეთდება.
2 6 . ხე ლ შ ე კრ ულ ე ბის მ ო ქმ ე დე ბის ვ ადა
ხელშეკრულების მოქმედების ვადა მხარეთა მიერ განისაზღ ვერება. უვადოდ იდება მხოლოდ ის ხელშეკრულებანი, რომლებიც
საერთაშორისო სამართლის კოდიფიკაციის აქტებს წარმოადგენენ ან ომის მდგომარეობას წყვეტენ (საზავო ხელშეკრულეანი). ამ
ხელშეკრულებათა დენონსაცია (გაუქმება)დაუშვებელია. პოლიტიკური სახის ხელშეკრულებანი იდება როგორც წესი 10, 20 და
მეტი წლით, ეკონომიკური, კულტურული და სამართლებრივი სახისა 1-5 წლით, ზოგჯერ განუსაზღ ვრელი ვადით.
ხელშეკრულების ვადა შეიძლებაგაგრძელდეს, რასაც პროლონგაცია ეწოდება. პროლონგაცია ავტომატურ ხასიათს ატარებს მაშინ,
როცა ამას თვითხელშეკრულებაითვალისწინებს. თუ ხელშეკრულების ვადის გასვლამდერამდენიმე თვით ან წლით ადრე არც ერთი
მხარე არ გამოთქვამს მისი გაუქმების სურვილს, იგი ავტომატურად განაგრძნობს მოქმედებას გარკვეული ვადის განმავლობაში.
2 7 . ხე ლ შ ე კრ ულ ე ბე ბის ნ ამ დვ ილ ო ბის პირ ო ბე ბი
საერთაშორისო ხელშეკრულების ნამდვილობა გულისხმობს მის საერთაშორისო-სამართლებრივ სრულფასოვნებას, მართლზომიერ
ხასიათს. ყოველი აქტი, რომელსაც ჩადის ერთი სახელმწიფო სხვა სახელმწიფოს ნების გამომჟღ ავნების თავისუფლების შეზღ უდვის
მიზნით, მართლსაწინააღმდეგო ქმედებად ითვლება. პირველ რიგში, ასეთ ქმედებად ჩაითვლება ძალით დამუქრების გამოყენება
სახელმწიფოს ან მისი წარმომადგენლობის მიმართ. სადავოდ ხდის ხელშეკრულების ნამდვილობას მოლაპარაკების მონაწილე
სახელმწიფოს წარმოამდგენელთა მოტყუება ან მოსყიდვა, ხელშეკრულებაში გაპარული შეცდომა და ა.შ.
ყველაზე მძიმე დანაშაულად ითვლება ძალის გამოყენება ან სხვარაიმე იძულებითი საშუალებისთვის მიმართვა. ცალკე საკითხს
წარმოადგენს ხელშეკრულების ბათილობა მხარეთა მიერ იმპერატიული ნორმების გადახვევის გამო. ამ შემთხვევაში ორივე
სახელმწიფოს ნების გამომჟღავნების თავისუფლება ეჭვს არ იწვევს, თუმცახელშეკრულებით დადგენილი ქცევითი წესები ”უხვევენ”
არსებულსაყოველთაოდ აღიარებულნორმებს, რომელთა იმპერატიული ხასიათის უგულებელყოფა აკრძალულია. იმპერატიული ნორმა
უკრძალავს მხარეებს ისეთ გადახვევას, რომელიც მათ ურთიერთობას ეხება და ერთმანეთის მიმართ უფლება-მოვალეობებს ადგენს.
ამიტომ ხელშეკრულება, რომელიც ორივე სახელმწიფოს აგრესიულპაქტს წარმოადგენს და მესამე სახელმწიფოს წინააღ მდეგ არის
მიმართული, ჩაითვლება ბათილად არა იმიტომ, რომ ძალის გამოყენების დაუშვებლობას იმპერატიული ხასიათი აქვს, არამედ იმიტომ,
რომ ეს აქტი არღვევს, ლახავს საერთაშორისო სამართლის ამ ძირითად პრინციპს. მაგრამ თუ ორმა სახელმწიფომ დადო ხელშეკრულება,
რომლითაც აღიარებენ მათშორის დავის მოწესრიგების შეიარაღებული ძალების გამოყენების საშუალებით, ასეთი ხელშეკრულება
იმთავითვე ბათილად გვევლინება, რადგანაც ძალის გამოუყენებლობის პრინციპის შეცვლა ურთიერთშეთანხმებითაც არ შეიძლება.
2 8 . ხე ლ შ ე კრ ულ ე ბის შ ე წ ყ ვ ე ტა
როდესაც მხარე ან მხარეები ერთმანეთის მიმართ აქტიურად იყენებენ შეძენილუფლებებს, ხოლო ვალდებულებების შესრულებაზე თავს
არ იწუხებენ, ხელშეკრულება მერყევიხდება და შეიძლება მოხდეს მისიმოქმედების ვადის შეწყვეტა ვადის გასვლამდე. საერთაშორისო
ხელშეკრულების მოქმედების შეწყვეტის რამდენიმე საშუალება არსებობს:ა) როდესაც ხელშეკრულებაში აღ ნიშნული წესის
გათვალისწინებით, ერთი მხარე ატყობინებს მეორე მხარეს ან სახელმწიფო-დეპოზიტორს, რომ მას არ სურს ხელშეკრულების ვადის
გაგრძელება, ამას ხელშეკრულების დე ნ ო ნ ს აც ია ეწოდება. ბ) შესაძლებელია ხელშეკრულების მოქმედების შეწყვეტა მხარეთა
შეთანხმებით მოხდეს. ამ შემთხვევაში ყოველი მხარის თანხმობაა სავალდებულო. თუ ამ შეთანხმებას ახალი შესწორებული
ხელშეკრულების დადება მოყვება შედეგად, ადგილი აქვს საერთაშორისო ხელშეკრულების ნოვაციას. გ) ხელშეკრულება წყდება ასევე
მის მიერ გათვალისწინებული პირობების შესრულებისას ან აღ ნიშნული ვადის ამოწურვისა შესაძლებელია ხელშეკრულების
ცალმხრივიგაუქმებაც,ა) როდესაც ერთ-ერთი მხარე არ იცავს ხელშეკრულებით გათვალისწინებულპირობებს და უხეშად არღვევს მათ,
მეორე მხარესუფლება აქვს გააუქმოს ასეთი შეთანხმება, უკანასკნელის ამ მოქმედებას ხელშეკრულების ან ულ ირ ე ბა ეწოდება.
ბ)ავტომატურად უქმდება ის ხელშეკრულება, რომელიც საერთაშორისო ასპარეზიდან გამქრალ სუბიექტთან იყო დადებული.
ს აერთაშორისო ხელშეკრულების სტრუქტურა და ფორმა
ფორმის მხრივ საერთაშორისოხელშეკრულება წერილობით სახეს ატარებს, ხოლოსტრუქტურის მხრივ სამ ძირითად ნაწილად:
ა) პრეამბულა ანუ შესავალი ნაწილი შეიცავს მხარეთადასახელებას და შეთანხმების მიზანზე მითითებას.
ბ) ძირითადი ნაწილი მუხლობრივად აღნუსხავს მიღწეული შეთანხმების შინაარსს.
გ) დასკვნითი ნაწილი პეოცედურულსაკითხებს შეიცავს: ხელშეკრულების ძალაში შესვლის დრო, მისი მოქმედების ვადა, ვადის
გაგრძელების წესი, ხელშეკრულებასთან შეერთების წესი, ხელშეკრულების გაუქმების ( დენინსაციის ) წესი, რა ენაზეაშედგენილი
ხელშეკრულების ტექსტი, ხელშეკრულების დადების თარიღი და ადგილი. სულბოლოში დაისმის მხარეტა ხელმოწერა და ბეჭდები.
წინათ ხელშეკრულება ან მხოლოდ ლათინურ ანფრანგულან ინგლისურ ენებზე იწერებოდა. დღეს ხელშეკრულების ენა გარკვეულწესს
ემორჩილეაბ – მრავალმხრივი ხელშეკრულებანი იდება ე.წდიპლომატიურ (ინგლისურ, ფრანგულ და რუსულ) ენებზე, ორმხრივი –
მხარეთა არჩევით.
საქართველოს რესპუბლიკაიყენებს ორმხრივი ხელშეკრულების ედგენისას ქართულდა მეორე მხარის ენას,
გაეროშიმიღებულია ექვსი ოფიციალური ენა– რუსული, ინგლისური, ფრანგული, ჩინური, ესპანური, არაბული.
ს აერთაშორისო ხელშეკრულებათა კლასიფიკაცია
საერთაშორისო ხელშეკრულებათა კლასიფიკაცია შეიძლება მოვახდინოთ სამი ნიშნის მიხედვით:
ს აერთაშორისო ხელშეკრულებათა ტიპები. საერთაშორისო ხელშეკრულებათა მრავალათასიანი აქტები თავისი მნიშვნელობითადა
საერთაშორისო მასშტაბურობის თვალსაზრისიტ ყველა თანაბარი როდია. განასხვავებენ საერთაშორისო სამართლის სუბიექტთა
ზოგადი ქცევის მარეგულირებელ შეთანხმებებს, რომლებიც თანამედროვე საერთაშორისო სამართლის ძირითად ნორმებსა და
პრინციპებს განამტკიცებენ და ხელშეკრულებებს, რომელნიც სახელმწიფოთა შორის კონკრეტულ საკითხებს არეგულირებენ.
ს აერთაშორისო ხელშეკრულებათა სახელწოდებანი. არსებობს საერთაშორისოხელშეკრულებათაუამრავი სახელწოდება:
ხელშეკრულება, ტრაქტატი, პაქტი, კონვენცია, შეთანხმებადა ა.შ. პრინციპში ყველა ამ სახელწოდების ხელშეკრულება არ განსხვავდება
ერთმანეთისაგან იურიდიული ძალის თვალსაზრისით და მხარეებისათვის სათანადო უფლებამოვალეობებს წარმოშობს, ცვლის ან
სპობს, მაგრამ არც ის იქნება სწორი, რომუგულებელვყოთ ის ნიუანსები, რომელსაც ყოველი სახელწოდება ატარებს. განვიხილოთ
ზოგიერთი მათგანი:
ხელშეკრულება ყველაზეფართოდ მიღებული ტერმინია, რომელიც ყველა სახის სახელმწიფოტაშორისო შეთანხმებებს ასახავს.
პაქტი, როგორც წესი, ეწოდებაორმხრივ ან მრავალმხრივ სახელმწიფოთაშორისო აქტებს, რომლებიც იდება მთავრობის მიერან მათი
რწმუნების საფუძველზე და, როგორც წესი,რატიფიკაციას არ საჭიროებენ. მაგრამ იდება ისეთი შეთანხმებებიც, რომელთა რატიფიკაციაც
სავალდებულოა.
შ ეთანხმება – ამ სიტყვის ზუსტი მნიშვნელობით ეწოდება იმ სახელმწიფოთაშორისო აქტებს, რომლებიც იდება მთავრობის მიერან მათი
რწმუნების საფუძველზე და როგოეც წესი, რატიფიკაციას არ საჭიროებენ, მაგრამ იდება ისეთი შეთანხმებებიც, რომელთარატიფიკაციაც
სავალდებულოა.
კონვენცია ძირითადად ისეთი სახის სახელმწიფოთაშორისო შეთანხმებას ეწოდება, რომელიც რაიმე სპეციალური დარგს და სპეციალურ
დანიშნულებით ხასიათს ატარებს.
დე კლარაცია ეწოდებაორი ან რამდენიმე სახელმწიფოს ისეთგანცხადებას, რომელიც მხარეთა საგარეოპოლიტიკის გარკვეულ გეზს
სახავს ან მათშეხედულებას გამოხატავს პოლიტიკურ, ეკონომიკურ და სხვასფეროში; დეკლარაცია, როგორც წესი, შეიცავს
საერთაშორისო სამართლის ახალ, ძირითად პრინციპებს ან მხარეთა დამოკიდებულებას არსებული პრინციპებისადმი.
ნ ოტების გაცვლა ეწოდება შეთანხმების დადების ისეთ წესს, როდესაც მხარეები ერთმანეთსუგზავნიან იდენტური ტექსტის მქონე
განცხადებებს.
კომპრომისი ეწოდებაისეთ შეთანხმებას, რომლითაც მხარეები თანხმდებიან გადასცენ საერთაშორისოსასამართლოს მათ შორის
წარმოშობილი დავა.
ო ქმის საშუალებით ფორმდება სხვადასხვა სახის შეთანხმებანი, რომელთა მეშვეობით მხარეები ცხადებენ თავის სურვილს შეუერთდნენ
ხელშეკრულებას, განავადონ მისი მოქმედება; ოქმის მეშვეობით მთავრობები აკეთებენ ამათუ იმ დათქმას ხელშეკრულების მიმართ და
ა.შ.
ზოგჯერ ოქმის სახელწოდებას ატარებს შეთანხმება, რომელიც არაფრით არ განსხვავდება ჩვეულებრივი ხელშეკრულებისგან.