Кодекс о правосудии в отношении несовершеннолетних

Консолидированная версия (Окончательный вариант)

 

საქართველოს კანონი

 

არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების კოდექსი

კარი I
არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების კანონმდებლობა  და ზოგადი პრინციპები

თავი I
არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების კანონმდებლობა  და მისი მოქმედების სფერო

მუხლი 1. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების კანონმდებლობა და მისი მიზანი
1. ეს კოდექსი ადგენს არასრულწლოვნის ადმინისტრაციული და სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის, არასრულწლოვნის მონაწილეობით ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის საქმის წარმოების და სისხლის სამართლის პროცესის თავისებურებებს, სასჯელისა და სხვა ზომების აღსრულების სპეციალურ წესებს.

2. ამ კოდექსის მიზანია მართლმსაჯულების პროცესში არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესების დაცვა, კანონთან კონფლიქტში მყოფი არასრულწლოვნის რესოციალიზაცია-რეაბილიტაცია, არასრულწლოვანი დაზარალებულისა და არასრულწლოვანი მოწმის უფლებათა დაცვა, არასრულწლოვანი დაზარალებულისა და არასრულწლოვანი მოწმის მეორეული ვიქტიმიზაციისა და არასრულწლოვანი დაზარალებულის ხელახალი ვიქტიმიზაციის თავიდან აცილება, ახალი დანაშაულის თავიდან აცილება და მართლწესრიგის დაცვა.

3. ეს კოდექსი შეესაბამება საქართველოს კონსტიტუციას, ბავშვის უფლებათა კონვენციას, საერთაშორისო სამართლის საყოველთაოდ აღიარებულ პრინციპებსა და ნორმებს.


მუხლი 2. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების კოდექსის მოქმედების სფერო და გამოყენების წესი, კანონის ანალოგია
1. ეს კოდექსი გამოიყენება კანონთან კონფლიქტში მყოფი არასრულწლოვნის, არასრულწლოვანი დაზარალებულისა და არასრულწლოვანი გამოსაკითხი პირის/მოწმის არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესში მონაწილეობისას. ამ კოდექსის 38-ე–48-ე მუხლებით (გარდა 42-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ზ“ ქვეპუნქტისა და 46-ე მუხლისა) დადგენილი ნორმები ვრცელდება აგრეთვე 18 წლიდან 21 წლამდე პირზე, თუ არსებობს დასაბუთებული ვარაუდი, რომ მან ჩაიდინა საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსით გათვალისწინებული ნაკლებად მძიმე დანაშაული ან მძიმე დანაშაული.

2. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესში გამოიყენება ამ კოდექსით დადგენილი ნორმები. იმ პირის მიმართ, რომელიც დანაშაულის ჩადენისას არასრულწლოვანი იყო და შემდეგ გახდა სრულწლოვანი, გამოიყენება ამ კოდექსის მატერიალურ-სამართლებრივი ნორმები და საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის ნორმები.

3. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესში გამოიყენება საქართველოს სხვა ნორმატიული აქტების დებულებებიც, თუ ისინი არ ეწინააღმდეგება ამ კოდექსს ან/და არასრულწლოვნისთვის შეღავათს ითვალისწინებს.

4. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესში გამოიყენება ის საპროცესო ნორმა, რომელიც მოქმედებს არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესის დროს. თუ არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესის დაწყებისას პირი არასრულწლოვანი იყო და პროცესის დასრულებამდე გახდა სრულწლოვანი, მის მიმართ პროცესის იმ ეტაპიდან, როცა ის სრულწლოვანი გახდა, გამოიყენება საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის ნორმები.

5. ამ კოდექსში ხარვეზის არსებობისას დასაშვებია კანონის ანალოგიის გამოყენება, თუ ამით არ იზღუდება საქართველოს კონსტიტუციითა და საერთაშორისო ხელშეკრულებებით უზრუნველყოფილი ადამიანის უფლებები და თავისუფლებები და თუ ეს არ ეწინააღმდეგება არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესებს.

6. ეს კოდექსი გამოიყენება აგრეთვე საქართველოს დროშით ან ამოსაცნობი ნიშნით საქართველოს ფარგლების გარეთ მყოფ საჰაერო ან საზღვაო ხომალდზე ჩადენილი დანაშაულის მიმართ, თუ საქართველოს საერთაშორისო ხელშეკრულებებითა და შეთანხმებებით სხვა რამ არ არის გათვალისწინებული.

7. საქართველოს საერთაშორისო ხელშეკრულებათა და შეთანხმებათა შესაბამისად, ეს კოდექსი შეიძლება გამოყენებულ იქნეს სხვა სახელმწიფოს ტერიტორიაზეც.

8. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესში საპროცესო მოქმედების ჩატარების შესახებ სხვა სახელმწიფოს სასამართლოს ან საგამოძიებო ორგანოს შუამდგომლობის საქართველოს ტერიტორიაზე აღსრულებისას დასაშვებია შუამდგომლობის წარმომდგენი სახელმწიფოს კანონმდებლობის გამოყენებაც, თუ ეს გათვალისწინებულია საქართველოს საერთაშორისო ხელშეკრულებებითა და შეთანხმებებით და შეესაბამება არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესებს.


მუხლი 3. ძირითად ტერმინთა განმარტება ამ კოდექსის მიზნებისათვის
1. არასრულწლოვანი – 18 წლამდე ასაკის არასრულწლოვანი დაზარალებული, არასრულწლოვანი მოწმე, კანონთან კონფლიქტში მყოფი არასრულწლოვანი. ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობის მიზნებისათვის არასრულწლოვნად ითვლება პირი, რომელსაც ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ჩადენის მომენტისათვის შეუსრულდა 16 წელი, მაგრამ არ შესრულებია 18 წელი, ხოლო სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის მიზნებისათვის – პირი, რომელსაც დანაშაულის ჩადენის მომენტისათვის შეუსრულდა 14 წელი, მაგრამ არ შესრულებია 18 წელი.

2. კანონთან კონფლიქტში მყოფი არასრულწლოვანი – 18 წლამდე ასაკის პირი, რომლის მიმართაც:

ა) არსებობს დასაბუთებული ვარაუდი, რომ მან ჩაიდინა საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსით გათვალისწინებული დანაშაული;

ბ) შედგენილია ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ოქმი, რომლის თანახმად, მან ჩაიდინა ისეთი ადმინისტრაციული სამართალდარღვევა, რომლის ჩადენისთვის ადმინისტრაციული სახდელის ერთადერთ ან ერთ-ერთ სახეობად ადმინისტრაციული პატიმრობაა გათვალისწინებული;

გ) გამოტანილია გამამტყუნებელი განაჩენი ან ამ ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული ადმინისტრაციული სამართალდარღვევისათვის ადმინისტრაციული სახდელის დაკისრების შესახებ გადაწყვეტილება.   

3. პასუხისმგებლობის მინიმალური ასაკი – მინიმალური ასაკი, რომელიც სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისათვის 14 წელია, ხოლო ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობისათვის – 16 წელი.

4. არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესები − არასრულწლოვნის უსაფრთხოების, კეთილდღეობის, ჯანმრთელობის დაცვის, განათლების, განვითარების, რესოციალიზაცია-რეაბილიტაციისა და სხვა ინტერესები, რომლებიც საერთაშორისო სტანდარტებისა და არასრულწლოვნის ინდივიდუალური მახასიათებლების შესაბამისად, აგრეთვე მისი აზრის გათვალისწინებით განისაზღვრება.

5. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესი – არასრულწლოვნის მონაწილეობით ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის საქმის ან სისხლის სამართლის საქმის წარმოება, მათ შორის, დანაშაულის გამოძიება, სისხლისსამართლებრივი დევნა, საქმის სასამართლოში განხილვა, დანიშნული სასჯელის ან სხვა ზომის აღსრულება და რესოციალიზაცია-რეაბილიტაცია.

6. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესის მწარმოებელი პირი/პროცესის მონაწილე პირი – მოსამართლე, გამომძიებელი, პროკურორი, პოლიციელი, ადვოკატი, სოციალური მუშაკი, მედიატორი, პრობაციის ოფიცერი, მოწმისა და დაზარალებულის კოორდინატორი, არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულების პერსონალი, შესაბამისი პატიმრობის დაწესებულების პერსონალი, რომელიც მონაწილეობს არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესში და რომელსაც გავლილი აქვს სპეციალური მომზადება არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში, ხოლო ამ მუხლის მე-2 ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის შემთხვევაში – აგრეთვე ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ოქმის შედგენაზე უფლებამოსილი პირი.

7. განრიდება – სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისაგან გათავისუფლების ფორმა, სისხლისსამართლებრივი დევნის ალტერნატიული მექანიზმი, რომლის მიზანია არასრულწლოვნის სათანადო განვითარებისა და საზოგადოებაში ინტეგრაციის ხელშეწყობა, ახალი დანაშაულის თავიდან აცილება.

8. აღდგენითი მართლმსაჯულების ღონისძიება – ღონისძიება, რომელიც კანონთან კონფლიქტში მყოფ არასრულწლოვანს საშუალებას აძლევს, გააცნობიეროს ჩადენილი ქმედებისათვის საკუთარი პასუხისმგებლობა, გამოასწოროს დანაშაულის შედეგები, აანაზღაუროს ზიანი ან/და შეურიგდეს დაზარალებულს.

9. მედიაცია – კანონთან კონფლიქტში მყოფ არასრულწლოვანსა და დაზარალებულს შორის დიალოგის პროცესი, რომელსაც უძღვება მედიატორი და რომლის მიზანია არასრულწლოვნისა და დაზარალებულის შერიგება და მათ შორის კონფლიქტის გადაწყვეტა. მედიაციის პროცესში მონაწილეობს აგრეთვე არასრულწლოვნის კანონიერი წარმომადგენელი, ფსიქოლოგი, სოციალური მუშაკი ან/და სხვა პირი. სურვილის შემთხვევაში ამ პროცესში მონაწილეობის მიღება პროკურორსაც შეუძლია.

10. მედიატორი – მიუკერძოებელი და დამოუკიდებელი მესამე მხარე, სათანადო კვალიფიკაციის მქონე პირი, რომელიც არასრულწლოვანსა და დაზარალებულს შორის შუამავლის როლს ასრულებს, წარმართავს და კოორდინაციას უწევს მედიაციის პროცესს.

11. კანონიერი წარმომადგენელი − არასრულწლოვნის ახლო ნათესავი, მხარდამჭერი, მეურვე, მზრუნველი, რომელიც არასრულწლოვნის ინტერესების დასაცავად არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესში მონაწილეობს და სარგებლობს არასრულწლოვნის უფლებებით, გარდა იმ უფლებებისა, რომლებითაც, თვით ამ უფლებების ბუნებიდან გამომდინარე, შეიძლება მხოლოდ არასრულწლოვანმა ისარგებლოს.

12. საპროცესო წარმომადგენელი – მოსამართლის, პროკურორის, გამომძიებლის მიერ დანიშნული მეურვეობისა და მზრუნველობის ორგანოს თანამშრომელი ან სხვა სანდო პირი, რომელიც ამ კოდექსის 50-ე მუხლით გათვალისწინებულ შემთხვევებში ახორციელებს წარმომადგენლობით უფლებამოსილებას არასრულწლოვნის სახელით და მისი საუკეთესო ინტერესების დასაცავად. საპროცესო წარმომადგენელი სარგებლობს იმავე უფლებებით, რომლებითაც კანონიერი წარმომადგენელი.

13. არასრულწლოვანი დაზარალებული – არასრულწლოვანი, რომელსაც მორალური, ფიზიკური ან ქონებრივი ზიანი მიადგა უშუალოდ ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ან დანაშაულის შედეგად.

14. არასრულწლოვანი მოწმე – არასრულწლოვანი, რომელსაც შეიძლება ჰქონდეს ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის საქმესთან ან სისხლის სამართლის საქმესთან დაკავშირებული ინფორმაცია.

15. მეორეული ვიქტიმიზაცია − არასრულწლოვანი დაზარალებულისთვის /არასრულწლოვანი მოწმისთვის შესაძლო ზიანის მიყენება მისი არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესში მონაწილეობის შედეგად.

16. ხელახალი ვიქტიმიზაცია − არასრულწლოვანი დაზარალებულისთვის ზიანის მიყენება ახალი ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ან დანაშაულის შედეგად.

17. არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულება – არასრულწლოვანთა განსაკუთრებული საჭიროებების შესაბამისი ინფრასტრუქტურითა და პერსონალით უზრუნველყოფილი, განსაკუთრებულად დაცული დაწესებულება, რომელშიც ათავსებენ თავისუფლების აღკვეთით მსჯავრდებულ არასრულწლოვნებს და სადაც უზრუნველყოფილია მათი მუდმივი მეთვალყურეობა.

18. რესოციალიზაცია-რეაბილიტაცია – არასრულწლოვანში პასუხისმგებლობის გრძნობის, სხვა ადამიანთა უფლებების პატივისცემის გრძნობის ჩამოყალიბება და განვითარება, არასრულწლოვნის ფიზიკური, გონებრივი, სულიერი, ზნეობრივი და სოციალური განვითარების ხელშეწყობა და მისი მომზადება საზოგადოებაში ადგილის დასამკვიდრებლად.

19. ახლო ნათესავი – არასრულწლოვნის მშობელი, მშვილებელი, შვილი, მინდობით აღსაზრდელი, პაპა, ბებია, და, ძმა, მეუღლე (მათ შორის, განქორწინებული).


თავი II
არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების ზოგადი პრინციპები

მუხლი 4. არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესების პრიორიტეტულობა
არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესში, უპირველეს ყოვლისა, გაითვალისწინება არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესები. # # # # #

მუხლი 5. დისკრიმინაციის აკრძალვა
აკრძალულია არასრულწლოვნის, აგრეთვე მისი კანონიერი წარმომადგენლის პირდაპირი და ირიბი დისკრიმინაცია „დისკრიმინაციის ყველა ფორმის აღმოფხვრის შესახებ“ საქართველოს კანონის პირველი მუხლით გათვალისწინებული ნიშნით/ნიშნებით. # # # 

მუხლი 6. არასრულწლოვნის ჰარმონიული განვითარების უფლება
არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესში არასრულწლოვანს აქვს ფიზიკური, გონებრივი, სულიერი, ზნეობრივი და სოციალური განვითარების უფლება.

მუხლი 7. თანაზომიერება
კანონთან კონფლიქტში მყოფი არასრულწლოვნის მიმართ გამოყენებული ზომა ჩადენილი ქმედების თანაზომიერი უნდა იყოს და მის პიროვნებას, ასაკს, საგანმანათლებლო, სოციალურ და სხვა საჭიროებებს უნდა შეესაბამებოდეს. #

მუხლი 8. ყველაზე მსუბუქი საშუალებისა და ალტერნატიული ზომის  პრიორიტეტულობა
1. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესში უპირატესობა საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის, საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის, საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის, პენიტენციური კოდექსისა და ამ კოდექსის მიზნების მიღწევის ყველაზე მსუბუქ საშუალებას ენიჭება. # # 

2. არასრულწლოვნის მიმართ, პირველ რიგში, განიხილება განრიდების ან აღდგენითი მართლმსაჯულების ღონისძიების გამოყენების შესაძლებლობა და ფასდება, სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის დაკისრებასა და სასჯელის გამოყენებაზე უკეთ უზრუნველყოფს თუ არა განრიდება ან ღონისძიება არასრულწლოვნის რესოციალიზაცია-რეაბილიტაციას და ახალი დანაშაულის თავიდან აცილებას.

3. ნებისმიერი ზომა, რომელიც არასრულწლოვნის მიმართ საქმის სასამართლოში განხილვის ნაცვლად გამოიყენება, არასრულწლოვნის უფლებებისა და სამართლებრივი გარანტიების დაცვას უნდა ემსახურებოდეს.

საქართველოს 2023 წლის 15 დეკემბრის კანონი №3989 – ვებგვერდი, 26.12.2023წ.


მუხლი 9. პატიმრობა, როგორც უკიდურესი ღონისძიება
1. დაუშვებელია არასრულწლოვნისთვის თავისუფლების შეზღუდვა, თუ კანონით განსაზღვრული მიზნის მიღწევა უფრო მსუბუქი ზომის გამოყენებით არის შესაძლებელი. # # # 

2. არასრულწლოვნის დაკავება, დაპატიმრება და მისთვის თავისუფლების აღკვეთა დასაშვებია მხოლოდ როგორც უკიდურესი ღონისძიება, რომელიც შეძლებისდაგვარად მოკლე ვადით და რეგულარული გადასინჯვის პირობით უნდა იქნეს გამოყენებული.

საქართველოს 2017 წლის 1 ივნისის კანონი №949 - ვებგვერდი, 20.06.2017წ.


მუხლი 10. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესში არასრულწლოვნის მონაწილეობა
1. კანონთან კონფლიქტში მყოფ არასრულწლოვანს აქვს არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესში უშუალოდ ან/და კანონიერი წარმომადგენლის მეშვეობით მონაწილეობის უფლება. მას აქვს აგრეთვე უფლება, მოუსმინონ და გაითვალისწინონ მისი მოსაზრებები ასაკისა და განვითარების დონის შესაბამისად. # # # # # # # 

2. კანონთან კონფლიქტში მყოფი არასრულწლოვნის ადვოკატს უფლება აქვს, არასრულწლოვნის კანონიერი წარმომადგენლის წერილობითი თანხმობით, არასრულწლოვნის ნებისგან დამოუკიდებლად შეიტანოს საჩივარი ან უარი თქვას მასზე, თუ ეს შეესაბამება არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესებს.

3. თუ არასრულწლოვნისა და მისი კანონიერი წარმომადგენლის ან საპროცესო წარმომადგენლის მოთხოვნები ერთმანეთს ეწინააღმდეგება, უპირატესობა იმ მოთხოვნას ენიჭება, რომელიც მეტად შეესაბამება არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესებს.

4. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესში არასრულწლოვნის მონაწილეობით განხორციელებული ქმედება უნდა შეესაბამებოდეს მისი აღქმისა და გაგების უნარებს.

5. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესში ქმედების არასრულწლოვნის მონაწილეობით განხორციელებისას უფლებამოსილი ორგანო ვალდებულია არასრულწლოვანს მიაწოდოს ინფორმაცია მისი უფლებების, აგრეთვე არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესისა და მისი შედეგების, მხარდაჭერისა და გასაჩივრების მექანიზმების შესახებ.

საქართველოს 2019 წლის 20 სექტემბრის კანონი №5015 – ვებგვერდი, 27.09.2019წ.

საქართველოს 2020 წლის 21 მაისის კანონი №5915 – ვებგვერდი, 25.05.2020წ.


მუხლი 11. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესის გაჭიანურების დაუშვებლობა
1. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესი ყოველგვარი გაუმართლებელი გაჭიანურების გარეშე უნდა მიმდინარეობდეს. # # # 

2. სასამართლო ვალდებულია კანონთან კონფლიქტში მყოფი არასრულწლოვნის საქმე პრიორიტეტულად განიხილოს.


მუხლი 12. არასრულწლოვნის ნასამართლობა
1. არასრულწლოვანს ნასამართლობა გაქარწყლებულად ეთვლება სასჯელის მოხდისთანავე, ხოლო პირობით მსჯავრდებისას – გამოსაცდელი ვადის გასვლისთანავე.

2. ამ მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული შეღავათი არ მოქმედებს, თუ არასრულწლოვანი კვლავ ჩაიდენს დანაშაულს. ასეთ შემთხვევაში არასრულწლოვანს ნასამართლობა გაუქარწყლდება:

ა) პირობით მსჯავრდებისას – გამოსაცდელი ვადის გასვლისთანავე;

ბ) თავისუფლების აღკვეთაზე უფრო მსუბუქი სასჯელით მსჯავრდებისას – სასჯელის მოხდიდან 6 თვის შემდეგ;

გ) ნაკლებად მძიმე დანაშაულისათვის თავისუფლების აღკვეთით მსჯავრდებისას – სასჯელის მოხდიდან 1 წლის შემდეგ;

დ) მძიმე დანაშაულისათვის თავისუფლების აღკვეთით მსჯავრდებისას – სასჯელის მოხდიდან 3 წლის შემდეგ;

ე) განსაკუთრებით მძიმე დანაშაულისათვის თავისუფლების აღკვეთით მსჯავრდებისას – სასჯელის მოხდიდან 5 წლის შემდეგ.


მუხლი 13. არასრულწლოვნის პირადი ცხოვრების დაცულობა
1. არასრულწლოვნის პირადი ცხოვრების დაცულობა უზრუნველყოფილია არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესის ნებისმიერ სტადიაზე. #

2. არასრულწლოვნის ნასამართლობისა და ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობის შესახებ ინფორმაცია საჯარო არ არის. დაუშვებელია არასრულწლოვნის პერსონალური მონაცემების გამჟღავნება და გამოქვეყნება, გარდა „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონით გათვალისწინებული შემთხვევებისა.


მუხლი 14. არასრულწლოვნისადმი ინდივიდუალური მიდგომა
1. არასრულწლოვნის მიმართ გადაწყვეტილების მიღებისას გაითვალისწინება მისი ინდივიდუალური მახასიათებლები: ასაკი, განვითარების დონე, ცხოვრების, აღზრდისა და განვითარების პირობები, განათლება, ჯანმრთელობის მდგომარეობა, ოჯახური ვითარება და სხვა გარემოებები, რომლებიც არასრულწლოვნის ხასიათისა და ქცევის თავისებურებების შეფასების და მისი საჭიროებების განსაზღვრის შესაძლებლობას იძლევა.

2. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესის ნებისმიერ სტადიაზე პროცესის მწარმოებელი პირი არასრულწლოვანს განსაკუთრებული ყურადღებით უნდა მოეპყრას.


მუხლი 15. არასრულწლოვნის საპროცესო უფლებები
1. სისხლის სამართლის საქმის წარმოების ნებისმიერ სტადიაზე არასრულწლოვანი ბრალდებული/მსჯავრდებული/გამართლებული და დაზარალებული უზრუნველყოფილი არიან უფასო იურიდიული დახმარებით, თუ საქმეში არ მონაწილეობს ამ არასრულწლოვნის მიერ აყვანილი ადვოკატი (დაცვა შეთანხმებით). სისხლის სამართლის საქმის წარმოების ნებისმიერ სტადიაზე არასრულწლოვან გამოსაკითხ პირს/მოწმეს შეუძლია ისარგებლოს ამ უფლებით, თუ იგი არის გადახდისუუნარო ან საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის XIX, XX და XXII თავებითა და 1441−1443 მუხლებით გათვალისწინებული რომელიმე დანაშაულის საქმეზე გამოსაკითხი პირი/მოწმე. #

11. 18 წლიდან 21 წლამდე ბრალდებული ან მსჯავრდებული სარგებლობს უფასო იურიდიული დახმარების უფლებით.

2. სისხლის სამართლის საქმის წარმოების ნებისმიერ სტადიაზე არასრულწლოვანი სარგებლობს აგრეთვე შემდეგი უფლებებით:

ა) მისი განვითარების შესატყვისი ფორმით ინფორმაციის მიღების უფლებით;

ბ) თარჯიმნის მომსახურების უფასოდ მიღების უფლებით – მისი მიღების საჭიროების შემთხვევაში;

გ) კანონიერი წარმომადგენლის ან საპროცესო წარმომადგენლის თანხლების უფლებით;

დ) საკონსულო დახმარების მიღების უფლებით;

ე) საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა უფლებებით.

საქართველოს 2018 წლის 30 მაისის კანონი №2390 – ვებგვერდი, 12.06.2018წ.


კარი II
არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესის მწარმოებელი და ამ პროცესის მონაწილე პირები

თავი III
არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესის მწარმოებელი პირების სპეციალიზაცია

მუხლი 16. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში სპეციალიზაცია
1. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესს აწარმოებენ მხოლოდ არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში სპეციალიზებული პირები, გარდა საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 120-ე მუხლის მე-8 ნაწილით, 121-ე მუხლის მე-2 ნაწილითა და 171-ე მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებული შემთხვევებისა. სრულწლოვანი პირის პროცესში მონაწილე არასრულწლოვანი გამოსაკითხი პირის/მოწმის მიმართ საპროცესო მოქმედებებს ახორციელებენ მხოლოდ არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში სპეციალიზებული პირები. თუ არასრულწლოვნის მიმართ საპროცესო მოქმედება არასპეციალიზებულმა პირმა განახორციელა, მან ამის შესახებ დაუყოვნებლივ უნდა აცნობოს არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში სპეციალიზებულ პირს, რომელმაც უნდა განაგრძოს პროცესი, ხოლო არასპეციალიზებული პირი დაუყოვნებლივ უნდა ჩამოშორდეს არასრულწლოვნის მართლმსაჯულების პროცესს.

2. ამ კოდექსის მე-3 მუხლის მე-6 ნაწილით გათვალისწინებულ პირს, გარდა იმავე მუხლის მე-2 ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის შემთხვევაში ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ოქმის შედგენაზე უფლებამოსილი პირისა, გავლილი უნდა ჰქონდეს სპეციალური სწავლება არასრულწლოვანთან ურთიერთობის მეთოდიკასა და მასთან დაკავშირებულ სხვა საკითხებში.

3. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესის მწარმოებელი და ამ პროცესის მონაწილე პირების სპეციალიზაციის სტანდარტი განისაზღვრება საქართველოს მთავრობის დადგენილებით, ხოლო მოსამართლის შემთხვევაში – საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს გადაწყვეტილებით.

საქართველოს 2018 წლის 30 მაისის კანონი №2390 – ვებგვერდი, 12.06.2018წ.


მუხლი 17. არასრულწლოვნის საქმის სასამართლოში განხილვა
1. რაიონულ (საქალაქო) სასამართლოში კანონთან კონფლიქტში მყოფი არასრულწლოვნის საქმეს განიხილავს არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში სპეციალიზებული მოსამართლე, ხოლო თუ საქმე კოლეგიურად განიხილება – სასამართლო კოლეგია, რომლის სულ მცირე ორი წევრი, მათ შორის, კოლეგიის თავმჯდომარე, არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში სპეციალიზებული მოსამართლეა.

2. სააპელაციო სასამართლოსა და საქართველოს უზენაეს სასამართლოში კანონთან კონფლიქტში მყოფი არასრულწლოვნის საქმეს განიხილავს სასამართლო პალატა, რომლის სულ მცირე ორი წევრი, მათ შორის, პალატის თავმჯდომარე, არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში სპეციალიზებული მოსამართლეა.

3. თუ დაზარალებული არასრულწლოვანია, რაიონული (საქალაქო) სასამართლოს კოლეგიაში საქმის კოლეგიურად განხილვისას, აგრეთვე სააპელაციო სასამართლოსა და საქართველოს უზენაეს სასამართლოში საქმის განხილვისას კოლეგიის/პალატის შემადგენლობაშია არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში სპეციალიზებული ერთი მოსამართლე.


მუხლი 18. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში სპეციალიზებული გამომძიებელი და პროკურორი
1. არასრულწლოვნის საქმეს იძიებს არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში სპეციალიზებული გამომძიებელი.

2. არასრულწლოვნის საქმეზე საპროკურორო საქმიანობას ახორციელებს არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში სპეციალიზებული პროკურორი.


მუხლი 19. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში სპეციალიზებული პოლიციელი
1. საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს სისტემაში არასრულწლოვნის საქმეს აწარმოებს არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში სპეციალიზებული პოლიციელი.

2. არასრულწლოვნის მიმართ „პოლიციის შესახებ“ საქართველოს კანონით გათვალისწინებულ მოქმედებებს ახორციელებს არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში სპეციალიზებული საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს უფლებამოსილი წარმომადგენელი.


მუხლი 20. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში სპეციალიზებული ადვოკატი
1. არასრულწლოვნის საქმეს აწარმოებს არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში სპეციალიზებული ადვოკატი, რომელიც ვალდებულია კანონით გათვალისწინებულ სხვა საბუთებთან ერთად წარმოადგინოს არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში მისი სპეციალიზაციის დამადასტურებელი, საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის მიერ დამტკიცებული ფორმის დოკუმენტი.

2. იურიდიული დახმარების სამსახურში ფუნქციონირებს არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში სპეციალიზებულ ადვოკატთა მუდმივმოქმედი ჯგუფი, რომელიც კანონით გათვალისწინებულ შემთხვევებში არასრულწლოვანს პირველი მოთხოვნისთანავე, უმოკლეს ვადაში უზრუნველყოფს იურიდიული დახმარებით.


მუხლი 21. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში სპეციალიზებული სხვა პირები
არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესში მონაწილეობენ არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში სპეციალიზებული სოციალური მუშაკი, მედიატორი, პრობაციის ოფიცერი, მოწმისა და დაზარალებულის კოორდინატორი, არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულების პერსონალი და შესაბამისი პატიმრობის დაწესებულების პერსონალი. ამ კოდექსით გათვალისწინებულ შემთხვევებში არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესში მონაწილეობს აგრეთვე არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში სპეციალიზებული ფსიქოლოგი.

საქართველოს 2018 წლის 4 მაისის კანონი №2271 – ვებგვერდი, 21.05.2018წ.

საქართველოს 2018 წლის 30 მაისის კანონი №2390 – ვებგვერდი, 12.06.2018წ.


თავი IV
არასრულწლოვანი მოწმე და არასრულწლოვანი დაზარალებული

მუხლი 22. არასრულწლოვანი მოწმის უფლება-მოვალეობათა არასრულწლოვან დაზარალებულზე  გავრცელება
არასრულწლოვან დაზარალებულს ენიჭება ამ კოდექსით არასრულწლოვანი მოწმისათვის მინიჭებული ყველა უფლება და ეკისრება მისთვის დაკისრებული ყველა მოვალეობა. # # # # # # # # # # # # # # 

მუხლი 23. არასრულწლოვანი მოწმის ინტერესების დასაცავად არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესში მონაწილე პირები
1. მეორეული ვიქტიმიზაციისა და ხელახალი ვიქტიმიზაციის თავიდან ასაცილებლად საპროცესო მოქმედებას, რომელშიც არასრულწლოვანი გამოსაკითხი პირი/მოწმე მონაწილეობს, მისი კანონიერი წარმომადგენელი ესწრება. არასრულწლოვან გამოსაკითხ პირს/მოწმეს უფლება აქვს, საპროცესო მოქმედების ჩატარებისას ჰყავდეს ადვოკატი. ამ კოდექსის მე-15 მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებულ შემთხვევაში არასრულწლოვან გამოსაკითხ პირს/მოწმეს უფლება აქვს, ისარგებლოს უფასო იურიდიული დახმარების უფლებით. არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესების გათვალისწინებით, საქმის სასამართლოში განხილვისას − მოსამართლის, ხოლო გამოძიების სტადიაზე − ბრალდების მხარის ინიციატივით, უზრუნველყოფილია საპროცესო მოქმედებაში ფსიქოლოგის მონაწილეობაც. ფსიქოლოგი აფასებს არასრულწლოვნის საჭიროებებს და საპროცესო მოქმედების დროს ახორციელებს მის ფსიქოლოგიურ მხარდაჭერას.

2. სამართალწარმოების ნებისმიერ სტადიაზე არასრულწლოვანი მოწმის კანონიერ წარმომადგენელს უფლება აქვს:

ა) იცოდეს ბრალდებულისათვის წაყენებული ბრალდების არსი;

ბ) იცოდეს არასრულწლოვან მოწმესა და ბრალდებულს შორის არსებული ურთიერთობის შესახებ;

გ) მოთხოვნის შემთხვევაში მიიღოს ინფორმაცია ბრალდებულის მიმართ გამოყენებული აღკვეთის ღონისძიების თაობაზე და ბრალდებულის/მსჯავრდებულის მიერ პატიმრობის დაწესებულების/თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულების დატოვების შესახებ, თუ ამით ბრალდებულს/მსჯავრდებულს რეალური საფრთხე არ ემუქრება.

3. საქმის სასამართლოში განხილვისას მოსამართლე, ხოლო გამოძიების სტადიაზე – პროკურორი უფლებამოსილია არასრულწლოვანი მოწმის კანონიერ წარმომადგენელს აუკრძალოს საპროცესო მოქმედებაზე დასწრება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ამას არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესები მოითხოვს.

4. იმ სისხლის სამართლის საქმეში, რომელშიც არასრულწლოვანი მოწმე ან არასრულწლოვანი დაზარალებული მონაწილეობს, პროკურორის ან გამომძიებლის გადაწყვეტილებით, შესაძლებელია ჩაერთოს მოწმისა და დაზარალებულის კოორდინატორი.

5. პროკურორი ან გამომძიებელი მოწმისა და დაზარალებულის კოორდინატორის სისხლის სამართლის საქმეში ჩართვის შესახებ გადაწყვეტილებას იღებს არასრულწლოვანი მოწმის, არასრულწლოვანი დაზარალებულის ინტერესების გათვალისწინებით.

6. როდესაც მოწმისა და დაზარალებულის კოორდინატორისთვის ცნობილი გახდება მისი სისხლის სამართლის საქმეში ჩართვის შესახებ, იგი დაუყოვნებლივ უნდა დაუკავშირდეს არასრულწლოვან მოწმეს, არასრულწლოვან დაზარალებულს მისი კანონიერი წარმომადგენლის მეშვეობით. არასრულწლოვან მოწმეს, არასრულწლოვან დაზარალებულს და მის კანონიერ წარმომადგენელს უფლება აქვთ, უარი განაცხადონ მოწმისა და დაზარალებულის კოორდინატორთან თანამშრომლობაზე.

7. პროკურატურის მოწმისა და დაზარალებულის კოორდინატორი:

ა) პროკურორთან წინასწარი კონსულტაციის შემდეგ არასრულწლოვან მოწმესა და არასრულწლოვან დაზარალებულს ამ კოდექსით დადგენილი წესით, კანონიერი წარმომადგენლის ან/და ადვოკატის თანდასწრებით ან მეშვეობით აწვდის საჭირო ინფორმაციას გამოძიებისა და სასამართლო განხილვის მიმდინარეობის შესახებ;

ბ) არასრულწლოვან მოწმესა და არასრულწლოვან დაზარალებულს მათთვის გასაგები ენით განუმარტავს მათ უფლებებსა და მოვალეობებს და უხსნის გამოძიებისა და სასამართლო განხილვის სამართლებრივ პროცედურებს;

გ) გამოძიების მიმდინარეობისას ესწრება არასრულწლოვანი მოწმისა და არასრულწლოვანი დაზარალებულის მონაწილეობით ჩატარებულ საგამოძიებო მოქმედებასა და საპროცესო მოქმედებას მოწმის/დაზარალებულის ემოციური მხარდაჭერის მიზნით;

დ) საქმის სასამართლო განხილვისას ესწრება არასრულწლოვანი მოწმისა და არასრულწლოვანი დაზარალებულის სასამართლოში დაკითხვისა და მათი მონაწილეობით მტკიცებულებათა გამოკვლევის პროცესს მოწმის/დაზარალებულის ემოციური მხარდაჭერის მიზნით;

ე) არასრულწლოვან მოწმესა და არასრულწლოვან დაზარალებულს კანონიერი წარმომადგენლის ან/და ადვოკატის თანდასწრებით ან/და მეშვეობით აწვდის ინფორმაციას მათთვის საჭირო იურიდიული, ფსიქოლოგიური, სამედიცინო ან/და სხვა მომსახურების შესახებ და საჭიროების შემთხვევაში ეხმარება შესაბამის ორგანოსთან/ორგანიზაციასთან დაკავშირებაში.

71. საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს მოწმისა და დაზარალებულის კოორდინატორი:

ა) გამომძიებელთან წინასწარი კონსულტაციის შემდეგ არასრულწლოვან მოწმესა და არასრულწლოვან დაზარალებულს ამ კოდექსით დადგენილი წესით, კანონიერი წარმომადგენლის ან/და ადვოკატის თანდასწრებით ან მეშვეობით აწვდის ინფორმაციას გამომძიებლის მიერ მიღებული გადაწყვეტილებებისა და განხორციელებული საგამოძიებო და საპროცესო მოქმედებების, აგრეთვე გამოძიების მიმდინარეობის შესახებ;

ბ) არასრულწლოვან მოწმესა და არასრულწლოვან დაზარალებულს მათთვის გასაგები ენით განუმარტავს მათ უფლებებსა და მოვალეობებს და უხსნის გამოძიებასთან დაკავშირებულ სამართლებრივ პროცედურებს;

გ) გამოძიების მიმდინარეობისას ესწრება არასრულწლოვანი მოწმისა და არასრულწლოვანი დაზარალებულის მონაწილეობით ჩატარებულ საგამოძიებო მოქმედებასა და საპროცესო მოქმედებას მოწმის/დაზარალებულის ემოციური მხარდაჭერის მიზნით;

დ) არასრულწლოვან მოწმესა და არასრულწლოვან დაზარალებულს კანონიერი წარმომადგენლის ან/და ადვოკატის თანდასწრებით ან/და მეშვეობით აწვდის ინფორმაციას მათთვის საჭირო იურიდიული, ფსიქოლოგიური, სამედიცინო ან/და სხვა მომსახურების შესახებ და საჭიროების შემთხვევაში ეხმარება შესაბამის ორგანოსთან/ორგანიზაციასთან დაკავშირებაში.

8. საქმის სასამართლოში განხილვისას − მოსამართლე, ხოლო გამოძიების სტადიაზე – პროკურორი უფლებამოსილია, არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესების გათვალისწინებით, არასრულწლოვანი გამოსაკითხი პირის/მოწმის გამოკითხვას/დაკითხვას არ დაასწროს არასრულწლოვანი გამოსაკითხი პირის/მოწმის ის კანონიერი წარმომადგენელი, რომელიც იმავე საქმეში გამოსაკითხ პირად/მოწმედ მონაწილეობს.


მუხლი 24. არასრულწლოვანი მოწმის დაცვის ღონისძიებები
არასრულწლოვანი მოწმის საუკეთესო ინტერესების დასაცავად მოსამართლე უფლებამოსილია საკუთარი ინიციატივით, არასრულწლოვანი მოწმის, მისი კანონიერი წარმომადგენლის, ადვოკატის ან პროკურორის შუამდგომლობით გამოიტანოს განჩინება:

ა) არასრულწლოვანი მოწმის გამოსახულების ან/და ხმის შემცვლელი მოწყობილობების გამოყენებით, გაუმჭვირვალი ეკრანის მიღმა ან დისტანციურად დაკითხვის შესახებ;

ბ) სასამართლო სხდომამდე ბრალდებულის ადვოკატის მონაწილეობით არასრულწლოვანი მოწმის დაკითხვის და დაკითხვის ვიდეოგადაღების შესახებ;

გ) სასამართლო სხდომის ნაწილობრივ ან სრულად დახურვის შესახებ;

დ) ბრალდებულის დროებით სასამართლო სხდომის დარბაზიდან გაყვანის შესახებ, თუ არასრულწლოვანი მოწმე უარს ამბობს ბრალდებულის თანდასწრებით ჩვენების მიცემაზე ან თუ არსებული გარემოებები ცხადყოფს, რომ შეიძლება არასრულწლოვანმა მოწმემ ბრალდებულის თანდასწრებით არ თქვას სიმართლე ან მოხდეს მისი მეორეული ვიქტიმიზაცია. ამ შემთხვევაში სავალდებულოა საქმის სასამართლოში განხილვაში ბრალდებულის ადვოკატის მონაწილეობა.


მუხლი 25. ზიანის ანაზღაურებისა და კომპენსაციის მოთხოვნის უფლება
განაჩენის გამოცხადების შემდეგ სასამართლო არასრულწლოვან დაზარალებულს და მის კანონიერ წარმომადგენელს აცნობებს საქმის სასამართლოში განხილვის შედეგებს და განუმარტავს მათ საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით ზიანის ანაზღაურებისა და კომპენსაციის მოთხოვნის უფლებას.

კარი III
არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესის ზოგადი წესები

თავი V
არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესის ზოგადი წესები

მუხლი 26. არასრულწლოვანების დადგენა
1. თუ პირის სრულწლოვანების საკითხთან დაკავშირებით ბუნდოვანება არსებობს, გამომძიებელს, პროკურორს ან მოსამართლეს მხარის შუამდგომლობით ან საკუთარი ინიციატივით დაუყოვნებლივ გამოაქვს დადგენილება/განჩინება არასრულწლოვანების დადგენის შესახებ. #

2. პირის ასაკი დგინდება ნებისმიერი ხელმისაწვდომი მტკიცებულების, მათ შორის, ოფიციალური დოკუმენტის, სამედიცინო ან სოციალური შემოწმების შედეგად მომზადებული დასკვნის, მშობლისაგან ან სხვა პირისაგან მიღებული ცნობის ან სხვა ინფორმაციის საფუძველზე.

3. თუ გაირკვა, რომ პირი არასრულწლოვანია, მაგრამ მისი სავარაუდო ან ზუსტი ასაკი ვერ დადგინდა, ივარაუდება, რომ პირს არ შესრულებია 14 წელი სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის მიზნებისათვის, ხოლო 16 წელი − ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობის მიზნებისათვის, ვიდრე საპირისპირო არ დამტკიცდება.

4. თუ არასრულწლოვნის სავარაუდო ასაკი დადგინდა, სისხლისსამართლებრივი /ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობის საკითხის გადაწყვეტისას გაითვალისწინება მისი სავარაუდო ასაკის მინიმალური ზღვარი.


მუხლი 27. ინდივიდუალური შეფასების ანგარიში
1. ამ კოდექსის მე-14 მუხლის პირველ ნაწილში აღნიშნული ინდივიდუალური მახასიათებლები გაითვალისწინება ინდივიდუალური შეფასების ანგარიშის საფუძველზე.

2. ამ მუხლის მე-6 ნაწილით გათვალისწინებული ორგანო ინდივიდუალური შეფასების პროცესში შეისწავლის არასრულწლოვნის განვითარების დონეს, ცხოვრების, აღზრდისა და განვითარების პირობებს, განათლებას, ჯანმრთელობის მდგომარეობას, ოჯახურ ვითარებას და სხვა გარემოებებს, რომლებიც მისი ხასიათისა და ქცევის თავისებურებების შეფასების და საჭიროებების განსაზღვრის შესაძლებლობას იძლევა.

3. ინდივიდუალური შეფასების ანგარიშში აისახება არასრულწლოვნის განსაკუთრებული საჭიროებები, დანაშაულის/ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ჩადენის რისკი და, შესაბამისად, არასრულწლოვნის სათანადო განვითარებისა და საზოგადოებაში ინტეგრაციის ხელშეწყობისათვის რეკომენდებული ღონისძიებები.

4. ინდივიდუალური შეფასების ანგარიშის მომზადება და გათვალისწინება სავალდებულოა სისხლის სამართლის პროცესის შემდეგ სტადიებზე:

ა) განრიდების ღონისძიების განსაზღვრისას;

ბ) სასჯელის დანიშვნისას;

გ) საპატიმრო სასჯელის ინდივიდუალური დაგეგმვისას;

დ) არასაპატიმრო სასჯელის აღსრულებისას;

ე) პირობით ვადამდე გათავისუფლების საკითხის განხილვისას.

41. ინდივიდუალური შეფასების ანგარიშის მომზადება და გათვალისწინება სავალდებულოა აგრეთვე იმ შემთხვევაში, როცა საქმე აკმაყოფილებს განრიდების საკანონმდებლო კრიტერიუმებს, თუმცა პროკურორი არ იღებს გადაწყვეტილებას არასრულწლოვნის განრიდების შესახებ.

5. პროკურორის დადგენილებით ინდივიდუალური შეფასების ანგარიში შესაძლებელია მომზადდეს და გათვალისწინებულ იქნეს სხვა დისკრეციული უფლებამოსილების გამოყენების შესახებ გადაწყვეტილების მიღების სტადიაზედაც, თუ სისხლის სამართლის საქმის მიმდინარეობა და ვადები ამის შესაძლებლობას იძლევა.

6. ამ მუხლის მე-4 ნაწილის „ა“, „ბ“ და „დ“ ქვეპუნქტებითა და 41 ნაწილით გათვალისწინებულ სტადიებზე ინდივიდუალური შეფასების ანგარიშს ამზადებს საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს მმართველობის სფეროში მოქმედი საჯარო სამართლის იურიდიული პირი − დანაშაულის პრევენციის, არასაპატიმრო სასჯელთა აღსრულებისა და პრობაციის ეროვნული სააგენტო (შემდგომ − სააგენტო), ხოლო ამ მუხლის მე-4 ნაწილის „გ“ და „ე“ ქვეპუნქტებით გათვალისწინებულ სტადიებზე − საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს სისტემაში შემავალი სახელმწიფო საქვეუწყებო დაწესებულება − სპეციალური პენიტენციური სამსახური (შემდგომ − პენიტენციური სამსახური).

7.  ამ მუხლის მე-4 და 4​1 ნაწილებით გათვალისწინებულ სტადიებზე ინდივიდუალური შეფასების ანგარიშის მომზადების მეთოდოლოგია, წესი და სტანდარტი განისაზღვრება საქართველოს იუსტიციის მინისტრისა და საქართველოს შინაგან საქმეთა მინისტრის ერთობლივი ბრძანებით

8. ინდივიდუალური შეფასების ანგარიში, საჭიროებისამებრ, გაითვალისწინება არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესის ნებისმიერ სტადიაზე. სისხლის სამართლის პროცესის ყოველ მომდევნო სტადიაზე ინდივიდუალური შეფასების ანგარიშის მომზადებისას მხედველობაში მიიღება წინა ინდივიდუალური შეფასების ანგარიშში არსებული ინფორმაცია.

9. ამ მუხლის მე-4 ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებულ სტადიაზე ინდივიდუალურ შეფასებას სააგენტოს უფლებამოსილი პირი ახორციელებს შესაბამისი მოსამართლის მიმართვის საფუძველზე. 

10. ამ მუხლის მე-4 ნაწილის „ა“ და „ბ“ ქვეპუნქტებით გათვალისწინებულ სტადიებზე ინდივიდუალური შეფასების განხორციელებისას სააგენტოს წარმომადგენელი უფლებამოსილია დაუბრკოლებლად შეხვდეს არასრულწლოვან ბრალდებულს და ინდივიდუალური შეფასებისათვის საჭირო ინფორმაცია მიიღოს ყველა ფიზიკური პირისაგან, სახელმწიფო და არასახელმწიფო დაწესებულებისაგან.

საქართველოს 2018 წლის 30 მაისის კანონი №2390 – ვებგვერდი, 12.06.2018წ.

საქართველოს 2018 წლის 5 ივლისის კანონი №3131 – ვებგვერდი, 11.07.2018წ.

საქართველოს 2018 წლის 5 ივლისის კანონი №3033 – ვებგვერდი, 11.07.2018წ.

საქართველოს 2019 წლის 29 ნოემბრის კანონი №5396 – ვებგვერდი, 10.12.2019წ.


მუხლი 28. არასრულწლოვნის დაცვა
1. კანონიერ წარმომადგენელს უფლება აქვს, არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესების გათვალისწინებით დამოუკიდებლად შეარჩიოს და მოიწვიოს ადვოკატი.

2. თუ არასრულწლოვან ბრალდებულს/მსჯავრდებულს/გამართლებულს ადვოკატი არ ჰყავს, არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესის მწარმოებელი პირი დაუყოვნებლივ მიმართავს იურიდიული დახმარების სამსახურს მისთვის ადვოკატის დაუყოვნებლივ დანიშვნის მოთხოვნით.


მუხლი 29. არასრულწლოვნის საქმის სასამართლოში განხილვაზე/საპროცესო მოქმედებაზე დასწრების უფლების მქონე პირები
1. კანონთან კონფლიქტში მყოფი არასრულწლოვნის საქმე დახურულ სასამართლო სხდომაზე განიხილება.

11. დახურულ სასამართლო სხდომაზე არასრულწლოვანი მოწმისა და არასრულწლოვანი დაზარალებულის მონაწილეობით მტკიცებულებათა გამოკვლევის პროცესს, მოწმის/დაზარალებულის სურვილის შემთხვევაში, ესწრება პროკურატურის მოწმისა და დაზარალებულის კოორდინატორი.

2. არასრულწლოვნის მიმართ განხორციელებულ საპროცესო მოქმედებას ესწრება მისი კანონიერი წარმომადგენელი, ხოლო ამ კოდექსით დადგენილ შემთხვევებში − აგრეთვე არასრულწლოვნის ადვოკატი, გარდა საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 120-ე მუხლის მე-8 ნაწილით, 121-ე მუხლის მე-2 ნაწილითა და 171-ე მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებული შემთხვევებისა.

21. არასრულწლოვანი მოწმისა და არასრულწლოვანი დაზარალებულის მონაწილეობით ჩასატარებელ საპროცესო მოქმედებას, არასრულწლოვანი მოწმისა და არასრულწლოვანი დაზარალებულის სურვილის შემთხვევაში, ესწრება მოწმისა და დაზარალებულის კოორდინატორი.

22. არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესების გათვალისწინებით, საჭიროების შემთხვევაში, საქმის სასამართლოში განხილვისას − მოსამართლე, ხოლო გამოძიების სტადიაზე − ბრალდების მხარე უზრუნველყოფს არასრულწლოვნის მიმართ განხორციელებულ საპროცესო მოქმედებაში ფსიქოლოგის მონაწილეობას. ფსიქოლოგი აფასებს არასრულწლოვნის საჭიროებებს და საპროცესო მოქმედების დროს ახორციელებს მის ფსიქოლოგიურ მხარდაჭერას.

3. კანონთან კონფლიქტში მყოფი არასრულწლოვნის საქმის სასამართლოში განხილვისას მოსამართლე, ხოლო გამოძიების სტადიაზე – პროკურორი უფლებამოსილია არასრულწლოვნის კანონიერ წარმომადგენელს აუკრძალოს საპროცესო მოქმედებაზე დასწრება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ამას არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესები მოითხოვს.


მუხლი 30. თარჯიმნისა და სხვა მომსახურება არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესში
1. არასრულწლოვანი უფასოდ სარგებლობს თარჯიმნის მომსახურებით, თუ მან არ იცის ან სათანადოდ არ იცის სამართალწარმოების ენა ანდა მას არ შეუძლია ილაპარაკოს ამ ენაზე, გარდა საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 120-ე მუხლის მე-8 ნაწილით, 121-ე მუხლის მე-2 ნაწილითა და 171-ე მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებული შემთხვევებისა. ამ შემთხვევაში თარჯიმანი ნებისმიერ საპროცესო მოქმედებას ესწრება.

2. არასრულწლოვანს უფლება აქვს, სასამართლო სხდომამდე ან საპროცესო მოქმედებამდე შეხვდეს თარჯიმანს, რათა დადგინდეს, ესმით თუ არა მათ ერთმანეთის.

3. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესის მონაწილე შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე არასრულწლოვანი უფასოდ სარგებლობს აგრეთვე ყველა იმ მომსახურებით, რომლებიც მას საქმის გასაცნობად და სამართალწარმოებაში მონაწილეობისათვის ესაჭიროება.


მუხლი 31. საკონსულო დახმარების მიღების უფლება
1. კანონთან კონფლიქტში მყოფ არასრულწლოვანს, რომელიც უცხო ქვეყნის მოქალაქეა, უფლება აქვს, არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესის ნებისმიერ სტადიაზე ისარგებლოს თავისი ქვეყნის დიპლომატიური წარმომადგენლობის ან საკონსულო დაწესებულების წარმომადგენლის დახმარებით.

2. თუ დაკავებული არასრულწლოვანი ან დაპატიმრებული არასრულწლოვანი უცხო ქვეყნის მოქალაქეა, მისი დაკავების ან დაპატიმრების შესახებ უმოკლეს ვადაში და ნებისმიერ შემთხვევაში არასრულწლოვნის დაკითხვამდე უნდა ეცნობოს საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროს. არასრულწლოვნის დაკავების ან დაპატიმრების თაობაზე საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტრო დაუყოვნებლივ ატყობინებს შესაბამისი ქვეყნის დიპლომატიურ წარმომადგენლობას ან საკონსულო დაწესებულებას.

3. თუ არასრულწლოვანი იმ ქვეყნის მოქალაქეა, რომელსაც საქართველოში დიპლომატიური წარმომადგენლობა ან საკონსულო დაწესებულება არ აქვს, ან თუ იგი საერთაშორისო დაცვის მქონე პირია ან მოქალაქეობის არმქონე პირია, მას საშუალება უნდა მიეცეს, საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროს მეშვეობით დაუკავშირდეს იმ ქვეყნის დიპლომატიურ წარმომადგენლობას, რომელიც მის ინტერესებს იცავს, ან ნებისმიერ ადგილობრივ ან საერთაშორისო ორგანიზაციას, რომლის ამოცანაც არის ასეთი არასრულწლოვნის დაცვა.

საქართველოს 2016 წლის 1  დეკემბრის კანონი №55 - ვებგვერდი, 15.12.2016წ. 


მუხლი 32. ერთობლივი საქმიდან არასრულწლოვნის საქმის ცალკე გამოყოფა
1. თუ არასრულწლოვანს ბრალი ედება იმ დანაშაულის ჩადენაში, რომელშიც სრულწლოვანიც იმხილება, არასრულწლოვნის საქმე შეძლებისდაგვარად ცალკე გამოიყოფა და ის სრულწლოვნისაგან განცალკევებით გასამართლდება, თუ ამით საქმის გარემოებების ყოველმხრივ, სრულ და ობიექტურ გამოკვლევას არსებითი დაბრკოლება არ შეექმნება.

2. არასრულწლოვანი სარგებლობს ამ კოდექსით დადგენილი გარანტიებით.


მუხლი 33. არასრულწლოვანი ბრალდებულის გამოძახება
1. არასრულწლოვანი ბრალდებული გამოძახებული უნდა იქნეს მისი კანონიერი წარმომადგენლის ან იმ დაწესებულების ხელმძღვანელის მეშვეობით, რომელშიც მოთავსებულია არასრულწლოვანი, ხოლო არასრულწლოვანი მოწმე/არასრულწლოვანი დაზარალებული − მისი კანონიერი წარმომადგენლის მეშვეობით.

2. არასრულწლოვანი ბრალდებულის ადვოკატს ან კანონიერ წარმომადგენელს გადაეცემა ან ეგზავნება არასრულწლოვანი ბრალდებულის უწყების ასლი.


მუხლი 34. არასრულწლოვნის წინააღმდეგ ძალის, სპეციალური საშუალებისა და ცეცხლსასროლი იარაღის გამოყენების შეზღუდვა
1. აკრძალულია ძალისა და სპეციალური საშუალების გამოყენება არასრულწლოვნის დაკავებისას, სასამართლოში წარდგენისას, მის მიმართ აღკვეთის ღონისძიების ან სასჯელის აღსრულებისას, გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც არასრულწლოვნის დასაკავებლად, მის მიერ თვითდაზიანების ან/და სხვებისთვის ზიანის მიყენების თავიდან ასაცილებლად ყველა სხვა საშუალება გამოყენებულია, მაგრამ უშედეგოდ, და კანონით განსაზღვრული ლეგიტიმური მიზანი სხვა, ნაკლები ზიანის გამომწვევი საშუალებით ვერ მიიღწევა.

2. ამ მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებულ შემთხვევებში ძალისა და სპეციალური საშუალების სახით დასაშვებია მხოლოდ ფიზიკური ძალის და ხელბორკილისა და შებორკვის სხვა საშუალების გამოყენება, ხოლო ჯგუფური დაუმორჩილებლობის ან/და მასობრივი არეულობის აღსაკვეთად, თავდასხმის მოსაგერიებლად და შეიარაღებული პირის დასაკავებლად შეიძლება გამოყენებულ იქნეს აგრეთვე ხელკეტი, შესაბოჭი ბადე, ცრემლსადენი გაზი ან/და წყალსატყორცნი.

3. არასრულწლოვნის წინააღმდეგ ძალა და სპეციალური საშუალება:

ა) გამოყენებული უნდა იქნეს შეძლებისდაგვარად მოკლე ვადით;

ბ) გამოყენებული უნდა იქნეს კანონით განსაზღვრული ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად და, შესაბამისად, გარემოებების თანაზომიერი უნდა იყოს;

გ) გამოყენებული არ უნდა იქნეს დამამცირებელი ან ღირსების შემლახავი ფორმით.

4. აკრძალულია არასრულწლოვნის  წინააღმდეგ ცეცხლსასროლი იარაღის გამოყენება, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც იგი შეიარაღებულია და პირდაპირ, უშუალო და იმწუთიერ საფრთხეს უქმნის მესამე პირის სიცოცხლეს ან ჯანმრთელობას და სხვა საშუალებებით ამ საფრთხის თავიდან აცილება შეუძლებელია. პატიმრობის ან თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულებიდან არასრულწლოვნის გაქცევისას ცეცხლსასროლი იარაღის გამოყენება დაუშვებელია.

5. პირი, რომელმაც ამ მუხლის საფუძველზე ძალა ან/და სპეციალური საშუალება გამოიყენა, ამის შესახებ დაუყოვნებლივ აცნობებს თავის უშუალო უფროსს და, საჭიროების შემთხვევაში, შესაბამისი დაწესებულების ხელმძღვანელს. ამ პირის უშუალო უფროსი დაუყოვნებლივ  უზრუნველყოფს არასრულწლოვნის სამედიცინო შემოწმებას.

6. პირი, რომელმაც ძალა ან/და სპეციალური საშუალება გამოიყენა, ამის შესახებ დაუყოვნებლივ ადგენს ოქმს საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით. ამ ოქმში აღინიშნება გამოყენებული ძალა ან/და სპეციალური საშუალება, მისი გამოყენების დასაბუთება და სხვა მონაცემები.

 7. ძალისა და სპეციალური საშუალების გამოყენების თითოეული შემთხვევა აღირიცხება შესაბამისი დაწესებულების ოფიციალურ სააღრიცხვო ჟურნალში და ხელმისაწვდომია არასრულწლოვნისათვის, მისი კანონიერი წარმომადგენლისა და ადვოკატისათვის, აგრეთვე სასამართლოსათვის და იმ ორგანოსათვის, რომელიც ახორციელებს მონიტორინგს საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით.

8. სპეციალური საშუალების გამოყენების უფლება აქვს მხოლოდ სპეციალურად უფლებამოსილ პირს, რომელსაც გავლილი აქვს შესაბამისი მომზადება.

საქართველოს 2017 წლის 1 ივნისის კანონი №949 - ვებგვერდი, 20.06.2017წ.


კარი IV
არასრულწლოვნის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისაგან გათავისუფლება და არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესი საქმის სასამართლოში განხილვამდე

თავი VI
არასრულწლოვნის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისაგან გათავისუფლება

მუხლი 35. არასრულწლოვნის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისაგან გათავისუფლება ხანდაზმულობის ვადის გასვლის გამო
პირი თავისუფლდება არასრულწლოვანების პერიოდში ჩადენილი დანაშაულისათვის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისაგან, თუ გავიდა:

ა) 1 წელი იმ დანაშაულის ჩადენიდან, რომლისთვისაც საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის კერძო ნაწილის მუხლით ან მუხლის ნაწილით გათვალისწინებული მაქსიმალური სასჯელი არ აღემატება 2 წლით თავისუფლების აღკვეთას;

ბ) 3 წელი სხვა, ნაკლებად მძიმე დანაშაულის ჩადენიდან;

გ) 5 წელი მძიმე დანაშაულის ჩადენიდან;

დ) 12 წელი განსაკუთრებით მძიმე დანაშაულის ჩადენიდან.


მუხლი 36. არასრულწლოვნის სასჯელის მოხდისაგან გათავისუფლება გამამტყუნებელი განაჩენის ხანდაზმულობის გამო
არასრულწლოვანი მსჯავრდებული თავისუფლდება სასჯელის მოხდისაგან, თუ კანონიერ ძალაში შესული გამამტყუნებელი განაჩენი არ აღსრულებულა:

ა) 1 წელში იმ დანაშაულისათვის მსჯავრდებისას, რომლისთვისაც საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის კერძო ნაწილის მუხლით ან მუხლის ნაწილით გათვალისწინებული მაქსიმალური სასჯელი არ აღემატება 2 წლით თავისუფლების აღკვეთას;

ბ) 3 წელში სხვა, ნაკლებად მძიმე დანაშაულისათვის მსჯავრდებისას;

გ) 5 წელში მძიმე დანაშაულისათვის მსჯავრდებისას;

დ) 7 წელში განსაკუთრებით მძიმე დანაშაულისათვის მსჯავრდებისას.


მუხლი 37. არასრულწლოვნის შეზღუდული შერაცხადობა
სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისაგან შეიძლება გათავისუფლდეს არასრულწლოვანი, რომელიც დანაშაულის ჩადენის დროს შეზღუდული შერაცხადობის მდგომარეობაში იმყოფებოდა.

მუხლი 38. განრიდება
1. თუ არსებობს დასაბუთებული ვარაუდი, რომ არასრულწლოვანმა ნაკლებად მძიმე ან მძიმე დანაშაული ჩაიდინა, პირველ რიგში, განიხილება განრიდების შესაძლებლობა და ფასდება, უზრუნველყოფს თუ არა განრიდება არასრულწლოვნის რესოციალიზაცია-რეაბილიტაციას და ახალი დანაშაულის თავიდან აცილებას.

2. პროკურორი უფლებამოსილია ამ თავით დადგენილი წესით მიიღოს დასაბუთებული გადაწყვეტილება სისხლისსამართლებრივი დევნის არდაწყების ან დაწყებული სისხლისსამართლებრივი დევნის შეწყვეტისა და განრიდების შესახებ.

3. პროკურორის მიერ განრიდების შესახებ გადაწყვეტილების მიღებისას, სასამართლოს მიერ საკუთარი ინიციატივით განრიდების გამოსაყენებლად საქმის განხილვისას ან განრიდების გამოყენების შესახებ მხარის დასაბუთებული შუამდგომლობის განხილვისას გაითვალისწინება არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესები, მის მიერ ჩადენილი ქმედების ხასიათი და სიმძიმე, არასრულწლოვნის ასაკი, ბრალეულობის ხარისხი, მოსალოდნელი სასჯელი, არასრულწლოვნის მიერ მიყენებული ზიანი, სისხლისსამართლებრივი დევნის პრევენციული გავლენა, დანაშაულისშემდგომი ქცევა, არასრულწლოვნის მიერ  წარსულში ჩადენილი დანაშაული და ამ კოდექსის 27-ე მუხლის შესაბამისად მომზადებული ინდივიდუალური შეფასების ანგარიში.


მუხლი 39. განრიდების შესახებ გადაწყვეტილების მიმღები ორგანო
1. წინასასამართლო სხდომამდე განრიდების შესახებ გადაწყვეტილებას იღებს პროკურორი.  

2. განრიდება შეიძლება გამოყენებულ იქნეს აგრეთვე საქმის სასამართლოში წარმართვის შემდეგ. სასამართლო უფლებამოსილია განრიდების გამოსაყენებლად საკუთარი ინიციატივით ან მხარის დასაბუთებული შუამდგომლობის საფუძველზე გამოიტანოს დასაბუთებული გადაწყვეტილება წინასასამართლო სხდომაზე ან პირველი ინსტანციის სასამართლოში საქმის არსებითი განხილვის სხდომაზე და საქმე დაუბრუნოს პროკურორს, რომელიც არასრულწლოვან ბრალდებულს განრიდებას შესთავაზებს და, მისი თანხმობის შემთხვევაში, მიიღებს გადაწყვეტილებას განრიდების შესახებ. ამ გადაწყვეტილების მიღებამდე სასამართლო მეორე მხარის პოზიციასაც ისმენს.

3. განრიდების შესახებ გადაწყვეტილების მიღების შემთხვევაში პროკურორი უფლებამოსილია არასრულწლოვანთან გააფორმოს ხელშეკრულება განრიდების ან განრიდებისა და მედიაციის შესახებ. არასრულწლოვნის მიმართ განრიდებისა და განრიდება-მედიაციის პროგრამის გამოყენების წესი, აგრეთვე მხარეებს შორის გასაფორმებელი ხელშეკრულების პირობები განისაზღვრება საქართველოს იუსტიციის მინისტრის ბრძანებით. ამ ხელშეკრულების მოქმედების მაქსიმალური ვადა 1 წელია.

4. არასრულწლოვნისთვის განრიდებაზე უარის თქმის შემთხვევაში დგება გასაუბრების ოქმი, რომელშიც აღინიშნება განრიდებაზე უარის თქმის მიზეზი. ამ ოქმს ხელს აწერენ პროკურორი და არასრულწლოვანი ან/და მისი კანონიერი წარმომადგენელი.

5. პროკურორის მიერ განრიდებაზე უარის თქმის შემთხვევაში არასრულწლოვანს, მის კანონიერ წარმომადგენელს ან ადვოკატს უფლება აქვს, განრიდების მოთხოვნით ზემდგომ პროკურორს მიმართოს.

საქართველოს 2018 წლის 30 მაისის კანონი №2390 – ვებგვერდი, 12.06.2018წ.


მუხლი 40. განრიდების გამოყენების წინაპირობები
განრიდების გამოყენება შესაძლებელია შემდეგ გარემოებათა ერთობლიობისას:

ა) არსებობს საკმარისი მტკიცებულებები დასაბუთებული ვარაუდისთვის, რომ არასრულწლოვანმა ნაკლებად მძიმე ან მძიმე დანაშაული ჩაიდინა;

ბ) არასრულწლოვანი ნასამართლევი არ არის;

გ) არასრულწლოვანი განრიდება-მედიაციის პროგრამაში ჩართული არ ყოფილა;

დ) არასრულწლოვანი დანაშაულს აღიარებს;

ე) პროკურორის/სასამართლოს შინაგანი რწმენით, არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესების გათვალისწინებით, სისხლისსამართლებრივი დევნის დაწყების ან დაწყებული სისხლისსამართლებრივი დევნის გაგრძელების საჯარო ინტერესი არ არსებობს;

ვ) არასრულწლოვანი და მისი კანონიერი წარმომადგენელი განრიდების გამოყენებაზე წერილობით ინფორმირებულ თანხმობას გამოხატავენ.


მუხლი 41. არასრულწლოვნის გარანტიები განრიდების დროს
1. განრიდების შესახებ გადაწყვეტილების მიღებამდე არასრულწლოვანს, მის კანონიერ წარმომადგენელს და ადვოკატს უნდა მიეწოდოთ დეტალური ინფორმაცია განრიდების არსის, გამოყენების წესის, ხანგრძლივობის, შესაძლო პირობების და განრიდების ღონისძიებების შეუსრულებლობის შედეგების შესახებ.

2. არასრულწლოვანს ზეპირად და წერილობით განემარტება, რომ განრიდებაზე თანხმობა ნებაყოფლობითია და მას უფლება აქვს, ნებისმიერ სტადიაზე უარი თქვას განრიდებაზე.

3. განრიდების პროცესში არასრულწლოვნის მიერ დანაშაულის აღიარება და მის შესახებ მოპოვებული ინფორმაცია არ შეიძლება სასამართლოში მის წინააღმდეგ იქნეს გამოყენებული.


მუხლი 42. განრიდების ღონისძიებები
1. განრიდების ან განრიდებისა და მედიაციის შესახებ ხელშეკრულებით შეიძლება გათვალისწინებულ იქნეს შემდეგი ღონისძიებები:

ა) არასრულწლოვნის წერილობითი გაფრთხილება;

ბ) აღდგენითი მართლმსაჯულების ღონისძიება, მათ შორის, განრიდება-მედიაციის პროგრამაში ჩართვა;

გ) მიყენებული ზიანის სრულად ან ნაწილობრივ ანაზღაურება;

დ) უკანონოდ მოპოვებული ქონების სახელმწიფოსთვის გადაცემა;

ე) დანაშაულის იარაღის ან/და სამოქალაქო ბრუნვიდან ამოღებული ობიექტის სახელმწიფოსთვის გადაცემა;

ვ) არასრულწლოვნისთვის მოვალეობის დაკისრება;

ზ) არასრულწლოვნის მინდობით აღსაზრდელად განთავსება.

2. არასრულწლოვნის მიმართ ერთდროულად შეიძლება გამოყენებულ იქნეს განრიდების რამდენიმე ღონისძიება. განრიდების ღონისძიებები განისაზღვრება ინდივიდუალური შეფასების ანგარიშის საფუძველზე, საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით.

3. განრიდების ღონისძიება გონივრული და ჩადენილი დანაშაულის თანაზომიერი უნდა იყოს. განრიდების პროცესში დაუშვებელია არასრულწლოვნისთვის ისეთი მოვალეობის დაკისრება, რომელიც იწვევს მისი ღირსებისა და პატივის შელახვას, ნორმალური სასწავლო პროცესისაგან და ძირითადი სამუშაოსაგან მის მოწყვეტას, ზიანს აყენებს მის ფიზიკურ ან/და ფსიქიკურ ჯანმრთელობას.

4. დაუშვებელია ჩადენილი ქმედებისათვის კანონით გათვალისწინებულ მინიმალურ სანქციაზე მკაცრი განრიდების ღონისძიების გამოყენება.


მუხლი 43. არასრულწლოვნის წერილობითი გაფრთხილება
არასრულწლოვნის წერილობითი გაფრთხილება ნიშნავს მისთვის იმის განმარტებას, თუ რა ზიანი გამოიწვია მისმა ქმედებამ და რა შედეგი მოჰყვება დანაშაულის განმეორებით ჩადენას.

მუხლი 44. აღდგენითი მართლმსაჯულების ღონისძიება
აღდგენითი მართლმსაჯულების ღონისძიება შეიძლება მოიცავდეს არასრულწლოვნის განრიდება-მედიაციის პროგრამაში ჩართვას, მის მიერ საზოგადოებისათვის სასარგებლო სამუშაოს უსასყიდლოდ შესრულებას ან/და სხვა პროგრამას, რომელიც ხელს უწყობს არასრულწლოვნის მიერ ჩადენილი დანაშაულის შედეგების გამოსწორებას.

მუხლი 45. არასრულწლოვნისთვის მოვალეობის დაკისრება
1. არასრულწლოვანს შეიძლება აეკრძალოს:

ა) განსაზღვრული ადგილის ან/და პირის/პირების მონახულება;

ბ) ბინადრობის ადგილის შეცვლა;

გ) დროის განსაზღვრულ მონაკვეთში შინიდან გასვლა;

დ) ნებართვის გარეშე ქვეყნის ან შესაბამისი ადმინისტრაციული ერთეულის დატოვება;

ე) სხვა ისეთი ქმედება, რომელიც ხელს შეუშლის მის რესოციალიზაცია-რეაბილიტაციას.

2. არასრულწლოვანს შეიძლება დაევალოს:

ა) სპეციალიზებული სახელმწიფო ორგანოს დახმარებით საგანმანათლებლო დაწესებულებაში სწავლის დაწყება ან განახლება;

ბ) სპეციალიზებული სახელმწიფო ორგანოს დახმარებით მუშაობის დაწყება;

გ) საგანმანათლებლო, აღმზრდელობითი ან/და სამკურნალო პროგრამის გავლა;

დ) თავისუფალი დროის განსაზღვრული ფორმით გამოყენება;

ე) სხვა ისეთი მოვალეობა, რომელიც ხელს შეუწყობს მის რესოციალიზაცია-რეაბილიტაციას და ახალი დანაშაულის თავიდან აცილებას.

3. ამ მუხლით გათვალისწინებული ღონისძიებების განხორციელების კონტროლს უზრუნველყოფს სააგენტო.

საქართველოს 2019 წლის 29 ნოემბრის კანონი №5396 – ვებგვერდი, 10.12.2019წ.


მუხლი 46. არასრულწლოვნის მინდობით აღსაზრდელად განთავსება
1. არასრულწლოვნის მინდობით აღსაზრდელად განთავსება ნიშნავს განსაზღვრული დროით არასრულწლოვნის მინდობით აღმზრდელისთვის გადაცემას სახლიდან მოშორებით და მშობლებისაგან განცალკევებით, თუ არასრულწლოვნის სახლში და მშობლების გარემოცვაში დატოვება მის მიერ ახალი დანაშაულის ჩადენის რისკს შეიცავს.

2. ამ მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული განრიდების ღონისძიების განხორციელების პროცესში შესაძლებელია არასრულწლოვნის მშობლების ჩართვაც, თუ ეს არ ეწინააღმდეგება არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესებს.

საქართველოს 2017 წლის 4 მაისის კანონი №750 - ვებგვერდი, 24.05.2017წ.


მუხლი 47. განრიდების ან განრიდებისა და მედიაციის შესახებ ხელშეკრულების შესრულება
თუ არასრულწლოვანი შეასრულებს განრიდების ან განრიდებისა და მედიაციის შესახებ ხელშეკრულებით მისთვის დაკისრებულ მოვალეობებს, პროკურორი იღებს გადაწყვეტილებას სისხლის სამართლის საქმეზე გამოძიების შეწყვეტის თაობაზე.

მუხლი 48. განრიდების ან განრიდებისა და მედიაციის შესახებ ხელშეკრულების შეუსრულებლობა
1. განრიდების ღონისძიების შესრულებას ზედამხედველობს ამ კოდექსის 45-ე მუხლის მე-3 ნაწილში მითითებული დაწესებულების წარმომადგენელი. თუ არასრულწლოვანი განრიდების ღონისძიებას განზრახ არ ასრულებს, ამის შესახებ სოციალური მუშაკი აცნობებს პროკურორს, რომელიც, აღნიშნულისა და სხვა გარემოებების გათვალისწინებით, არასრულწლოვნის, მისი კანონიერი წარმომადგენლის და სოციალური მუშაკის მოსაზრებების მოსმენის შემდეგ აუქმებს ან ძალაში ტოვებს განრიდების შესახებ გადაწყვეტილებას, ცვლის განრიდების ღონისძიებას ან/და აგრძელებს განრიდების ხელშეკრულების ვადას.

2. განრიდების შესახებ გადაწყვეტილების გაუქმების შემთხვევაში პროკურორი უფლებამოსილია დასაბუთებული დადგენილებით გააუქმოს გადაწყვეტილება სისხლისსამართლებრივი დევნის არდაწყების ან დაწყებული სისხლისსამართლებრივი დევნის შეწყვეტის შესახებ და ახალი დასაბუთებული დადგენილებით დაიწყოს ან განაახლოს სისხლისსამართლებრივი დევნა.

3. განრიდების შესახებ გადაწყვეტილების გაუქმების შემთხვევაში არასრულწლოვნის მიერ განრიდების ღონისძიების შესასრულებლად განხორციელებული მოქმედებები სასჯელის დანიშვნისას გაითვალისწინება.


თავი VII
არასრულწლოვნის დაკავება, გამოძიება და სისხლისსამართლებრივი დევნა # 

მუხლი 49. შეტყობინება არასრულწლოვნის დაკავებისთანავე
1. არასრულწლოვნის დამკავებელი პირი, გამომძიებელი, პროკურორი მისი დაკავებისთანავე იღებს ყველა საჭირო ზომას, რათა არასრულწლოვნის მშობელს, ხოლო თუ ეს შეუძლებელია – სხვა ახლო ნათესავს ან/და არასრულწლოვნის მიერ მითითებულ სხვა პირს დაუყოვნებლივ დაუკავშირდეს.

2. არასრულწლოვნის დამკავებელი პირი, გამომძიებელი, პროკურორი არასრულწლოვნის სამართალდამცავ ორგანოში მიყვანისთანავე მის კანონიერ წარმომადგენელს აცნობებს არასრულწლოვნის დაკავების შესახებ და მის ადგილსამყოფელს და განუმარტავს არასრულწლოვნის დაკავების მიზეზს და საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 38-ე მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებულ უფლებებს.

3. თუ არასრულწლოვნის კანონიერ წარმომადგენელთან დაკავშირება ვერ ხერხდება, პოლიციის დაწესებულების ან სხვა სამართალდამცავი ორგანოს შესაბამისი თანამშრომელი ამის შესახებ დაუყოვნებლივ ატყობინებს მეურვეობისა და მზრუნველობის ორგანოს.


მუხლი 50. პროცესში საპროცესო წარმომადგენლის მონაწილეობა
1. მეურვეობისა და მზრუნველობის ორგანო გამომძიებლის, პროკურორის, მოსამართლის მიმართვის საფუძველზე საპროცესო წარმომადგენლად ასახელებს თავისი თანამშრომლის კანდიდატურას. გამომძიებელი, პროკურორი, მოსამართლე საპროცესო წარმომადგენლად ნიშნავს მეურვეობისა და მზრუნველობის ორგანოს მიერ წარმოდგენილ კანდიდატს ან სხვა სანდო პირს, თუ:

ა) პროცესში კანონიერი წარმომადგენლის მონაწილეობა არასრულწლოვნის სამართალდამცავ ორგანოში მიყვანიდან 1 საათის განმავლობაში შეუძლებელია;

ბ) არასრულწლოვანი არ ცხოვრობს კანონიერ წარმომადგენელთან ან/და უარს აცხადებს მასთან დაკავშირებაზე ან პროცესში მის მონაწილეობაზე;

გ) კანონიერი წარმომადგენელი არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესების საწინააღმდეგოდ მოქმედებს;

დ) არასრულწლოვანი კანონიერი წარმომადგენლის მიერ ჩადენილი დანაშაულის მსხვერპლია ან თვითმხილველია;

ე) კანონიერი წარმომადგენელი იმავე დანაშაულის ჩადენაშია ბრალდებული;

ვ) კანონიერი წარმომადგენელი ხელმიუწვდომელია.

2. დაუშვებელია ოჯახურ დანაშაულთან დაკავშირებით სისხლის სამართალწარმოების პროცესში არასრულწლოვნის კანონიერ წარმომადგენლად იმ პირის ჩართვა, რომელიც სავარაუდო მოძალადეა ან რომლის მიკერძოებულობასთან დაკავშირებით არსებობს ეჭვი ამ პირსა და მოძალადე ოჯახის წევრს შორის არსებული ურთიერთობის ხასიათიდან გამომდინარე ან ინტერესთა კონფლიქტის სხვა შემთხვევაში, აგრეთვე მისთვის/მათთვის არასრულწლოვნის მიერ მიცემული ჩვენების (გამოკითხვის ოქმის, ახსნა-განმარტების) გაცნობა და გადაცემა.

3. სხვა სანდო პირი საპროცესო წარმომადგენლად ინიშნება არასრულწლოვნის მოსაზრების გათვალისწინებით.

4. საპროცესო წარმომადგენელი უფლებამოსილია:

ა) პროცესის მწარმოებელი ორგანოს თანამდებობის პირთან გამოთქვას მოსაზრება არასრულწლოვნის საჭიროებების შესახებ;

ბ) ურთიერთობა ჰქონდეს არასრულწლოვნის ახლო ნათესავთან, ადვოკატთან და მეგობართან;

გ) არასრულწლოვანს აცნობოს ჯანმრთელობის დაცვის, ფსიქოლოგიური ან სოციალური  მომსახურებისა და მისი მიღების ხელმისაწვდომი საშუალებების შესახებ;

დ) არასრულწლოვანს მიაწოდოს ინფორმაცია მისი საპროცესო სტატუსის, მის მიერ ჩვენების მიცემის მნიშვნელობის, ხანგრძლივობისა და ფორმის, აგრეთვე დაკითხვის ჩატარების წესის შესახებ;

ე) არასრულწლოვანს აცნობოს სასამართლო მოსმენის დრო და ადგილი, აგრეთვე სხვა შესაბამისი მოქმედებების ჩატარების და დაცვის ხელმისაწვდომი ღონისძიებების შესახებ;

ვ) არასრულწლოვანს მიაწოდოს ინფორმაცია მის მიმართ გამოტანილი საპროცესო გადაწყვეტილების გასაჩივრების წესის შესახებ;

ზ) არასრულწლოვნის დასახმარებლად განახორციელოს სხვა მოქმედებები.


მუხლი 51. დაკავებული არასრულწლოვნის დროებითი მოთავსების იზოლატორში ყოფნის პირობები
დაკავებული არასრულწლოვანი დროებითი მოთავსების იზოლატორში სრულწლოვანთაგან განცალკევებით თავსდება. მდედრობითი სქესისა და მამრობითი სქესის არასრულწლოვნები ერთმანეთისგან განცალკევებით თავსდებიან. # # # # # 

მუხლი 52. არასრულწლოვნის გამოკითხვა და დაკითხვა
1. თუ ამ კოდექსით სხვა რამ არ არის განსაზღვრული, არასრულწლოვანის გამოკითხვისას და დაკითხვისას მოქმედებს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით დადგენილი წესი, მაგრამ არ გაითვალისწინება იმავე კოდექსის 114-ე მუხლის მე-2, 21 და მე-4 ნაწილები.
2. არასრულწლოვანი შეიძლება გამოიკითხოს/დაიკითხოს, თუ მას შეუძლია სიტყვიერად ან სხვა ფორმით გადმოსცეს საქმისათვის მნიშვნელობის მქონე ინფორმაცია.
3. არასრულწლოვნის გამოკითხვა/დაკითხვა მისი კანონიერი წარმომადგენლისა და ადვოკატის თანდასწრებით ტარდება. ამ კოდექსის მე-15 მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებულ შემთხვევაში არასრულწლოვანი გამოსაკითხი პირი/მოწმე გამოკითხვის/დაკითხვის დროს სარგებლობს უფასო იურიდიული დახმარების უფლებით. არასრულწლოვნის გამოკითხვისას/დაკითხვისას საპროცესო მოქმედების განმახორციელებელი პირი, არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესების გათვალისწინებით, უზრუნველყოფს ფსიქოლოგის მონაწილეობას. ფსიქოლოგი აფასებს არასრულწლოვნის საჭიროებებს და გამოკითხვის/დაკითხვის დროს ახორციელებს მის ფსიქოლოგიურ მხარდაჭერას. თუ არასრულწლოვანი არის სექსუალური ექსპლუატაციისა და სექსუალური ძალადობის საქმეზე გამოსაკითხი პირი/მოწმე ან მსხვერპლი, მისი გამოკითხვისას/დაკითხვისას შეიძლება განხორციელდეს აუდიო- ან ვიდეოჩაწერა. სასამართლო სხდომაზე შესაძლებელია არასრულწლოვნის მიერ მიცემული ჩვენების აუდიო- ან ვიდეოჩანაწერის მოსმენა (დემონსტრირება). # # # 
4.  14 წლამდე ასაკის პირის გამოკითხვა/დაკითხვა შეიძლება ჩატარდეს მხოლოდ მისი კანონიერი წარმომადგენლის თანხმობითა და თანდასწრებით. კანონიერ წარმომადგენელს უფლება აქვს, გამოთქვას თავისი მოსაზრება და სასამართლოს ნებართვით დააზუსტოს 14 წლამდე ასაკის პირისათვის დასმული შეკითხვა. 14 წლამდე ასაკის გამოსაკითხ პირს/მოწმეს განუმარტავენ მის მოვალეობას, თქვას მხოლოდ სიმართლე, მაგრამ არ აფრთხილებენ ჩვენების მიცემაზე უარის თქმისათვის და ცრუ ჩვენების მიცემისათვის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის დაკისრების თაობაზე.
5. არასრულწლოვნის დაკითხვისას შესვენებისათვის შესაფერისი ინტერვალის დასადგენად მოსამართლე ითვალისწინებს არასრულწლოვნის ასაკს, განვითარების დონეს და სხვა გარემოებებს. თუ არასრულწლოვანი არის სექსუალური ექსპლუატაციისა და სექსუალური ძალადობის საქმეზე მოწმე ან მსხვერპლი, დაკითხვათა რაოდენობა შეძლებისდაგვარად შეზღუდული უნდა იყოს და სისხლის სამართლის პროცესის მიზნების მიღწევის აუცილებლობით უნდა იყოს განპირობებული.
6. არასრულწლოვანი არ შეიძლება გამოიკითხოს/დაიკითხოს 22:00 საათიდან 08:00 საათამდე.
7. არასრულწლოვანი უზრუნველყოფილი უნდა იყოს შესაფერისი საკვებითა და სასმელი წყლით არანაკლებ ყოველ 4 საათში ერთხელ, 08:00 საათიდან 22:00 საათამდე, აგრეთვე საპირფარეშოთი შეუზღუდავად სარგებლობის უფლებით.
8. საპროცესო მოქმედებას, რომელშიც არასრულწლოვანი დაზარალებული მონაწილეობს, მისი კანონიერი წარმომადგენელი და ადვოკატი ესწრებიან. საპროცესო მოქმედების განმახორციელებელი პირი, არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესების გათვალისწინებით, უზრუნველყოფს აგრეთვე საპროცესო მოქმედებაში ფსიქოლოგის მონაწილეობას. ფსიქოლოგი აფასებს არასრულწლოვნის საჭიროებებს და გამოკითხვის/დაკითხვის დროს ახორციელებს მის ფსიქოლოგიურ მხარდაჭერას. საპროცესო მოქმედებას, არასრულწლოვანი დაზარალებულის სურვილის შემთხვევაში, ესწრება მოწმისა და დაზარალებულის კოორდინატორი.
9. საპროცესო მოქმედებას, რომელშიც არასრულწლოვანი გამოსაკითხი პირი/მოწმე მონაწილეობს, მისი კანონიერი წარმომადგენელი ესწრება. არასრულწლოვან გამოსაკითხ პირს/მოწმეს უფლება აქვს, საპროცესო მოქმედების ჩატარებისას ჰყავდეს ადვოკატი. ამ კოდექსის მე-15 მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებულ შემთხვევაში არასრულწლოვან გამოსაკითხ პირს/მოწმეს უფლება აქვს, ისარგებლოს უფასო იურიდიული დახმარების უფლებით. საპროცესო მოქმედების განმახორციელებელი პირი, არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესების გათვალისწინებით, უზრუნველყოფს აგრეთვე საპროცესო მოქმედებაში ფსიქოლოგის მონაწილეობას. ფსიქოლოგი აფასებს არასრულწლოვნის საჭიროებებს და გამოკითხვის/დაკითხვის დროს ახორციელებს მის ფსიქოლოგიურ მხარდაჭერას. საპროცესო მოქმედებას, არასრულწლოვანი მოწმის სურვილის შემთხვევაში, ესწრება მოწმისა და დაზარალებულის კოორდინატორი.
10. საქმის სასამართლოში განხილვისას − მოსამართლე, ხოლო გამოძიების სტადიაზე – პროკურორი უფლებამოსილია არასრულწლოვანი გამოსაკითხი პირის/მოწმის ან არასრულწლოვანი დაზარალებულის კანონიერ წარმომადგენელს განჩინებით/დადგენილებით აუკრძალოს საპროცესო მოქმედებაზე დასწრება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ამას არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესები მოითხოვს.
11. ოჯახურ დანაშაულთან, ქალთა მიმართ ძალადობასთან ან/და ოჯახში ძალადობასთან დაკავშირებით დაუშვებელია არასრულწლოვანი გამოსაკითხი პირის/მოწმის და არასრულწლოვანი დაზარალებულის გამოკითხვა/დაკითხვა, აგრეთვე დამცავი ან შემაკავებელი ორდერის გამოცემისას და არასრულწლოვნის მიმართ ძალადობის შემთხვევაში სოციალური მუშაკის მიერ არასრულწლოვნის განცალკევების შესახებ გადაწყვეტილების მიღებისას ქალთა მიმართ ძალადობის ან/და ოჯახში ძალადობის არასრულწლოვანი მსხვერპლის გამოკითხვა/დაკითხვა (მისგან ახსნა-განმარტების მიღება) მოძალადე მშობლის (მშობლების) ან სხვა კანონიერი წარმომადგენლის თანდასწრებით.

საქართველოს 2015 წლის 18 დეკემბრის კანონი №4679 - ვებგვერდი, 29.12.2015წ. 

საქართველოს 2016 წლის 22 ივნისის კანონი №5453 - ვებგვერდი, 12.07.2016წ.

საქართველოს 2017 წლის 4 მაისის კანონი №769 - ვებგვერდი, 25.05.2017წ.

საქართველოს 2018 წლის 4 მაისის კანონი №2271 – ვებგვერდი, 21.05.2018წ.

საქართველოს 2018 წლის 30 მაისის კანონი №2390 – ვებგვერდი, 12.06.2018წ.

საქართველოს 2020 წლის 20 მარტის კანონი №5863 – ვებგვერდი, 23.03.2020წ.


მუხლი 53. ცალკეული საგამოძიებო მოქმედებების ჩატარების თავისებურებანი
1. ჩხრეკა და სხვა საგამოძიებო მოქმედებები, რომლებიც არასრულწლოვნის სხეულის შიგნით შემოწმებას ან მისი სხეულიდან ნივთის ამოღებას გულისხმობს, შეიძლება ჩატარდეს მხოლოდ სასამართლოს განჩინებით, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც არასრულწლოვნის ჯანმრთელობას ან სიცოცხლეს საფრთხე ემუქრება. ასეთ შემთხვევაში გამოიყენება საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 112-ე მუხლის მე-5 ნაწილით დადგენილი წესი.

2. არასრულწლოვნის სხეულიდან ნივთის ამოღება უნდა განხორციელდეს სამედიცინო საქმიანობის ლიცენზიის/ნებართვის მქონე დაწესებულებაში სერტიფიცირებული, იმავე სქესის ექიმის ან ექთნის მონაწილეობით და არასრულწლოვნის კანონიერი წარმომადგენლის, ხოლო არასრულწლოვნის სურვილის შემთხვევაში – აგრეთვე ადვოკატის თანდასწრებით.

3. ჩხრეკა და სხვა საგამოძიებო მოქმედებები, რომლებიც არასრულწლოვნის ნაწილობრივ ან მთლიანად გაშიშვლებას გულისხმობს, შეიძლება ჩატარდეს მხოლოდ სასამართლოს განჩინებით, არასრულწლოვნის კანონიერი წარმომადგენლის, ხოლო არასრულწლოვნის სურვილის შემთხვევაში – აგრეთვე ადვოკატის თანდასწრებით, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც არსებობს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 112-ე მუხლის მე-5 ნაწილით გათვალისწინებული გადაუდებელი აუცილებლობა.

4. ამ მუხლის პირველი და მე-3 ნაწილებით გათვალისწინებულ შემთხვევებში საგამოძიებო მოქმედების ჩამტარებელი პირი იმავე სქესის უნდა იყოს, რომელი სქესისაც არის არასრულწლოვანი.

5. ამ მუხლის პირველი და მე-3 ნაწილებით გათვალისწინებულ შემთხვევებში საკითხს მოსამართლე წყვეტს ზეპირი მოსმენის გარეშე, შესაბამისი შუამდგომლობის შეტანიდან არაუგვიანეს 12 საათისა.

6. მოსამართლის განჩინებაში აღნიშნული უნდა იყოს:

ა) მისი შედგენის თარიღი და ადგილი;

ბ) სასამართლოს დასახელება, მოსამართლის სახელი და გვარი;

გ) პირი, რომელმაც სასამართლოს შესაბამისი შუამდგომლობით მიმართა;

დ) არასრულწლოვანი, რომლის მიმართაც საგამოძიებო მოქმედება უნდა ჩატარდეს;

ე) სავარაუდო დანაშაულის ფაქტობრივი გარემოებები;

ვ) საგამოძიებო მოქმედების ჩატარების აუცილებლობის დასაბუთება;

ზ) ჩხრეკის ან ამოღების დროს აღმოსაჩენი და ამოსაღები სავარაუდო საგანი, ნივთი, ნივთიერება ან სხვა ობიექტი და მისი გვარეობითი ნიშნები;

თ) წინააღმდეგობის გაწევისას იძულების პროპორციული ზომის გამოყენების უფლება;

ი) განჩინების მოქმედების ვადა;

კ) პირი ან ორგანო, რომელმაც განჩინება უნდა შეასრულოს;

ლ) მოსამართლის ხელმოწერა (მათ შორის, ელექტრონული).

7. თუ არასრულწლოვანი თანახმა არ არის, რომ ამ მუხლის პირველი და მე-3 ნაწილებით გათვალისწინებულ შემთხვევებში საგამოძიებო მოქმედებებს მისი კანონიერი წარმომადგენელი ესწრებოდეს, ან თუ მისი დასწრება შეუძლებელია, საგამოძიებო მოქმედებებს ესწრება შესაბამისი სქესის საპროცესო წარმომადგენელი.


კარი V
არასრულწლოვნის საქმის სასამართლოში განხილვა და აღკვეთის ღონისძიებები

თავი VIII
არასრულწლოვნის საქმის სასამართლოში განხილვა #

მუხლი 54. არასრულწლოვნის პირველი წარდგენა სასამართლოში
არასრულწლოვნის დაკავების შემდეგ შეძლებისდაგვარად მალე, მაგრამ არაუგვიანეს 48 საათისა, პროკურორი გამოძიების ადგილის მიხედვით მაგისტრატ მოსამართლეს წარუდგენს შუამდგომლობას აღკვეთის ღონისძიების გამოყენების შესახებ.

მუხლი 55. არასრულწლოვნის საქმის სასამართლოში სამართლიანი და სწრაფი განხილვის უფლება
1. დანაშაულის 1 შემთხვევის გამო წინასასამართლო სხდომის დაწყებამდე არასრულწლოვანი ბრალდებულად შეიძლება ცნობილი იყოს არაუმეტეს 6 თვისა, თუ ამ ვადის გასვლამდე მისთვის დანაშაულის სხვა შემთხვევის გამო ახალი ბრალდება არ წაუყენებიათ.

2. არასრულწლოვნის საქმეზე სააპელაციო სასამართლოს სხდომა იმართება საჩივრის დასაშვებად ცნობიდან 2 კვირის ვადაში. სააპელაციო სასამართლოს განაჩენი გამოაქვს ზეპირი მოსმენით, სააპელაციო საჩივრის დასაშვებად ცნობიდან 1 თვის ვადაში.

3. არასრულწლოვნის საქმეზე საკასაციო სასამართლოს სხდომა იმართება საჩივრის დასაშვებად ცნობიდან 2 კვირის ვადაში. საკასაციო სასამართლოს საკასაციო საჩივარზე შემაჯამებელი გადაწყვეტილება გამოაქვს საკასაციო სასამართლოში საჩივრის დასაშვებად ცნობიდან 3 თვის ვადაში.


მუხლი 56. არასრულწლოვნის საქმის სასამართლოში განხილვაში მონაწილეობა
1. არასრულწლოვნის საქმის განხილვაში მონაწილეობის ხელშეწყობის მიზნით სასამართლო:

ა) უზრუნველყოფს, რომ საქმის სასამართლოში განხილვა არასრულწლოვნის აღქმისა და გაგების უნარების შესაბამისად მიმდინარეობდეს;

ბ) სხდომებს შორის გონივრული ინტერვალით აცხადებს შესვენებას არასრულწლოვნის ასაკის, ჯანმრთელობის, განვითარების და სხვა გარემოებების გათვალისწინებით.

2. დაუშვებელია არასრულწლოვნის საქმის სასამართლოში განხილვა მის დაუსწრებლად, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც ის თავს არიდებს სასამართლოში გამოცხადებას და სხდომის გადადება საქმის გონივრულ ვადაში განხილვას შეუძლებელს გახდის.


მუხლი 57. არასრულწლოვნის მიერ ბრალის აღიარების დასაშვებობა
არასრულწლოვნის მიერ ბრალის აღიარების დასაშვებობის საკითხის გადაწყვეტისას სასამართლო სხვა, შესაბამის გარემოებებთან ერთად ითვალისწინებს არასრულწლოვნის აღქმისა და გაგების უნარებს, დაკითხვის ხანგრძლივობას, გაურკვევლობის ან შესაძლო დაპატიმრების შიშს.

მუხლი 58. მტკიცებულებათა გამოკვლევის პროცესზე დასწრების უფლების შეზღუდვა
1. სასამართლოს უფლება აქვს, მხარის შუამდგომლობით ან საკუთარი ინიციატივით გამოიტანოს განჩინება არასრულწლოვნის სასამართლო სხდომის დარბაზიდან გაყვანის შესახებ, თუ ეს გადაწყვეტილება არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესებს ემსახურება. არასრულწლოვნის სასამართლო სხდომაზე დაუსწრებლობის ხანგრძლივობა შეძლებისდაგვარად მოკლე ვადით უნდა განისაზღვროს.

2. არასრულწლოვნის სასამართლო სხდომის დარბაზიდან გაყვანის შესახებ განჩინების გამოტანისთანავე მოსამართლე განუმარტავს მხარეებს იმავე სასამართლო სხდომაზე მისი გასაჩივრების უფლებას, რომელიც იწვევს მტკიცებულებათა გამოკვლევის პროცესის შეჩერებას.

3. არასრულწლოვნის სასამართლო სხდომის დარბაზში დაბრუნების შემდეგ სასამართლო შესაბამისი ფორმითა და მოცულობით განუმარტავს არასრულწლოვანს მისი არყოფნისას გამოკვლეული მტკიცებულებების შინაარსს.

4. მოსამართლის მიერ არასრულწლოვნის სასამართლო სხდომის დარბაზიდან გაყვანის შესახებ განჩინების გამოტანის მიუხედავად, არასრულწლოვანი ბრალდებულის ადვოკატი და კანონიერი წარმომადგენელი სასამართლო სხდომას ყოველთვის ესწრებიან.


მუხლი 59. არასრულწლოვნის საქმის სასამართლოში განხილვის სხვა თავისებურებები
1. არასრულწლოვნის მიმართ გამამტყუნებელი განაჩენის გამოტანის შემთხვევაში სასამართლო აცხადებს, რომ არასრულწლოვანი დამნაშავედ იქნა ცნობილი, და მას განაჩენში შეაქვს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 272-ე მუხლის, 273-ე მუხლის პირველი ნაწილის, 274-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ა“−„გ“ ქვეპუნქტებისა და მე-2 ნაწილის მოთხოვნების შესაბამისი გარემოებები. ამასთანავე, გამამტყუნებელი განაჩენის გამოცხადებისთანავე სასამართლო სხდომის თავმჯდომარე ნიშნავს სასჯელის დანიშვნის სხდომის თარიღს. სასჯელის დანიშვნის სხდომა უნდა გაიმართოს გამამტყუნებელი განაჩენის გამოცხადებიდან არაუგვიანეს 7 დღისა.

2. სასჯელის დანიშვნის სხდომაზე მოსამართლეს გამოაქვს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 269-ე მუხლის მე-3 ნაწილის „ა“–„გ“ ქვეპუნქტებით გათვალისწინებული ერთ-ერთი გადაწყვეტილება, რის შემდეგაც, გამოტანილი გადაწყვეტილების შესაბამისად, გამამტყუნებელ განაჩენში შეაქვს იმავე მუხლის და 273-ე და 274-ე მუხლების სხვა მოთხოვნების შესაბამისი გარემოებები.

21. საპროცესო შეთანხმების დამტკიცების შემთხვევაში ამ მუხლის პირველი და მე-2 ნაწილებით გათვალისწინებული საკითხები ერთ სასამართლო სხდომაზე განიხილება.

3. არასრულწლოვანი ბრალდებულის საქმე ნაფიც მსაჯულთა მონაწილეობით არ განიხილება.

საქართველოს 2018 წლის 30 მაისის კანონი №2390 – ვებგვერდი, 12.06.2018წ.


თავი IX
აღკვეთის ღონისძიებები

მუხლი 60. აღკვეთის ღონისძიებები
1. არასრულწლოვანი ბრალდებულის მიმართ აღკვეთის ღონისძიების სახით შეიძლება გამოყენებულ იქნეს მეთვალყურეობაში გადაცემა, შეთანხმება გაუსვლელობისა და სათანადო ქცევის შესახებ, პირადი თავდებობა, გირაო, პატიმრობა.

2. არასრულწლოვანი ბრალდებულის მიმართ აღკვეთის ღონისძიებასთან ერთად შეიძლება გამოყენებულ იქნეს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 199-ე მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებული 1 ან რამდენიმე ღონისძიება.


მუხლი 61. მეთვალყურეობაში გადაცემა
1. არასრულწლოვნის მშობლის, სხვა ახლო ნათესავის, მეურვის ან მზრუნველის ან სპეციალური საბავშვო დაწესებულების ადმინისტრაციის მეთვალყურეობაში  გადაცემის მიზანია, აღნიშნულ პირთაგან ერთ-ერთმა ან ადმინისტრაციამ იკისროს არასრულწლოვნის გამომძიებელთან, პროკურორთან, სასამართლოში გამოცხადებისა და სათანადო ქცევის წერილობითი ვალდებულება.

2. არასრულწლოვნის ამ მუხლის პირველი ნაწილით დადგენილი წესით მეთვალყურეობაში გადაცემა შეიძლება მხოლოდ არასრულწლოვნისა და იმ პირის თანხმობით, რომელსაც ის მეთვალყურეობაში გადაეცემა. ამ პირს უფლება აქვს, ნებისმიერ დროს უარი თქვას არასრულწლოვნის მეთვალყურეობაზე, თუ მიიჩნევს, რომ ვერ უზრუნველყოფს მის სათანადო ქცევას.

3. პირს, რომელიც არასრულწლოვანს მეთვალყურეობს, ხელწერილის ჩამორთმევისას უნდა გააცნონ არასრულწლოვნისათვის წაყენებული ბრალდებისთვის მოსალოდნელი სასჯელის სახე და ზომა და პასუხისმგებლობა, რომელიც მას დაეკისრება, თუ არასრულწლოვანი, რომელსაც ის მეთვალყურეობს, არ შეასრულებს სათანადო ქცევის ვალდებულებას.

4. არასრულწლოვნის მეთვალყურეობის ვალდებულების შეუსრულებლობის შემთხვევაში სასამართლოს უფლება აქვს, მხარის შუამდგომლობით პირი, რომელიც არასრულწლოვანს მეთვალყურეობდა, დააჯარიმოს 100-დან 500 ლარამდე, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც ვალდებულების შეუსრულებლობას ობიექტური მიზეზი ჰქონდა.


მუხლი 62. შეთანხმება გაუსვლელობისა და სათანადო ქცევის შესახებ
შეთანხმება გაუსვლელობისა და სათანადო ქცევის შესახებ არასრულწლოვანი ბრალდებულის მიმართ შეიძლება გამოყენებულ იქნეს მის მიერ ნაკლებად მძიმე ან გაუფრთხილებლობითი დანაშაულის ჩადენის შემთხვევაში.

მუხლი 63. გირაო
გირაოს თანხის ოდენობა განისაზღვრება არასრულწლოვანი ბრალდებულის მიერ ჩადენილი დანაშაულის სიმძიმის და მისი ქონებრივი შესაძლებლობის გათვალისწინებით. გირაოს თანხა შეიძლება ნებისმიერი ოდენობით განისაზღვროს.

მუხლი 64. პატიმრობა
1. არასრულწლოვანი ბრალდებულის მიმართ პატიმრობის, როგორც უკიდურესი ღონისძიების, გამოყენება დასაშვებია შემდეგ გარემოებათა ერთობლიობისას:

ა) სავარაუდოდ ჩადენილი დანაშაულისათვის სასჯელის სახით გათვალისწინებულია თავისუფლების აღკვეთა; 

ბ) პატიმრობა ერთადერთი საშუალებაა, რომელიც უზრუნველყოფს, რომ თავიდან იქნეს აცილებული არასრულწლოვანი ბრალდებულის მიმალვა, მის მიერ მართლმსაჯულების განხორციელებისათვის ან მტკიცებულებების მოპოვებისათვის ხელის შეშლა ან ახალი დანაშაულის ჩადენა;

გ) მიზანი, რომელსაც არასრულწლოვანი ბრალდებულის პატიმრობა ემსახურება, აღემატება მისი თავისუფლების ინტერესს.

2. თუ არასრულწლოვანი ბრალდებული პატიმარია, წინასასამართლო სხდომამდე მისი პატიმრობის საერთო ვადა არ უნდა აღემატებოდეს მისი დაკავებიდან 40 დღეს. ამ ვადის გასვლის შემდეგ არასრულწლოვანი ბრალდებული უნდა გათავისუფლდეს პატიმრობიდან. თუ აღნიშნულ ვადაში წინასასამართლო სხდომა ვერ ჩატარდა, ის ტარდება საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით დადგენილი წესით.

3. თუ არასრულწლოვან ბრალდებულს პატიმრობა აქვს შეფარდებული, მოსამართლე ვალდებულია პირველივე წინასასამართლო სხდომაზე თავისი ინიციატივით განიხილოს პატიმრობის ძალაში დატოვების აუცილებლობის საკითხი, მიუხედავად იმისა, დააყენა თუ არა მხარემ შუამდგომლობა პატიმრობის შეცვლის ან გაუქმების შესახებ. ამის შემდეგ მოსამართლე ვალდებულია თავისი ინიციატივით, ყოველ 20 დღეში ერთხელ მაინც განიხილოს პატიმრობის ძალაში დატოვების აუცილებლობის საკითხი. პატიმრობის გაგრძელების, შეცვლის ან გაუქმების საკითხის განხილვისას მტკიცების ტვირთი ბრალდების მხარეს ეკისრება.

4. არასრულწლოვანი ბრალდებულის პატიმრობის საერთო ვადა არ უნდა აღემატებოდეს 6 თვეს.

5. პატიმრობა არ გამოიყენება ბავშვის უფლებათა კოდექსის 26-ე მუხლის მე-8 ნაწილით გათვალისწინებული არასრულწლოვნის მიმართ, გარდა საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებული შემთხვევებისა.

საქართველოს 2019 წლის 20 სექტემბრის კანონი №5015 – ვებგვერდი, 27.09.2019წ.

საქართველოს 2020 წლის 21 მაისის კანონი №5915 – ვებგვერდი, 25.05.2020წ.


კარი VI
არასრულწლოვნის სასჯელი

თავი X
არასრულწლოვნის სასჯელის მიზანი და სახეები, პირობითი მსჯავრი #

მუხლი 65. არასრულწლოვნის სასჯელის მიზანი
არასრულწლოვნისთვის დანიშნული სასჯელის მიზანია არასრულწლოვნის რესოციალიზაცია-რეაბილიტაცია და ახალი დანაშაულის თავიდან აცილება.

მუხლი 66. არასრულწლოვნის სასჯელის სახეები 
არასრულწლოვნის სასჯელის სახეებია:

ა) ჯარიმა;

ბ) შინაპატიმრობა;

გ) საქმიანობის უფლების ჩამორთმევა;

დ) საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომა;

ე) (ამოღებულია - 01.06.2017, №949);

ვ) ვადიანი თავისუფლების აღკვეთა.

საქართველოს 2017 წლის 1 ივნისის კანონი №949 - ვებგვერდი, 20.06.2017წ.


მუხლი 67. არასრულწლოვნის ძირითადი და დამატებითი სასჯელები
1. არასრულწლოვანს ვადიანი თავისუფლების აღკვეთა შეიძლება დაენიშნოს მხოლოდ ძირითად სასჯელად.

2. არასრულწლოვანს ჯარიმა, შინაპატიმრობა, საქმიანობის უფლების ჩამორთმევა და საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომა შეიძლება დაენიშნოს როგორც ძირითად, ისე დამატებით სასჯელად.

3. ძირითად სასჯელთან ერთად შეიძლება მხოლოდ 1 დამატებითი სასჯელის დანიშვნა.

4. არასრულწლოვანს სასჯელთან ერთად შეიძლება დაენიშნოს ამ კოდექსის 42-ე მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული 1 ან რამდენიმე ღონისძიება.

საქართველოს 2017 წლის 1 ივნისის კანონი №949 - ვებგვერდი, 20.06.2017წ.


მუხლი 68. ჯარიმა
1. არასრულწლოვანს ჯარიმა შეიძლება დაენიშნოს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მას აქვს დამოუკიდებელი შემოსავალი კანონიერი საქმიანობიდან.

2. არასრულწლოვნისთვის ჯარიმის დანიშვნისას საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსით დადგენილი მინიმალური ოდენობა ნახევრდება.


მუხლი 69. შინაპატიმრობა
1. შინაპატიმრობა ნიშნავს არასრულწლოვნისთვის დღე-ღამის განსაზღვრულ პერიოდში თავის საცხოვრებელ ადგილას ყოფნის ვალდებულების დაკისრებას.

2. არასრულწლოვანს შინაპატიმრობა ენიშნება 6 თვიდან 1 წლამდე ვადით.

3. არასრულწლოვანს შინაპატიმრობა შეიძლება დაენიშნოს ნაკლებად მძიმე დანაშაულის ჩადენის შემთხვევაში.

4. არასრულწლოვანს შინაპატიმრობა ისე უნდა დაენიშნოს, რომ მისმა აღსრულებამ ხელი არ შეუშალოს ანაზღაურებადი სამუშაოს შესრულებას ან სწავლის პროცესს.

5. შინაპატიმრობა, როგორც წესი, აღსრულდება ელექტრონული ზედამხედველობის საშუალების გამოყენებით. ელექტრონული ზედამხედველობის გამოუყენებლობის შესახებ გადაწყვეტილებას იღებს სააგენტო.

საქართველოს 2019 წლის 29 ნოემბრის კანონი №5396 – ვებგვერდი, 10.12.2019წ.


მუხლი 70. საქმიანობის უფლების ჩამორთმევა
არასრულწლოვანს საქმიანობის უფლების ჩამორთმევა ენიშნება 1-დან 3 წლამდე ვადით.

მუხლი 71. საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომა
1. არასრულწლოვანს საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომა ენიშნება 40-დან 300 საათამდე ვადით. ყოველდღიურად ასეთი შრომის ხანგრძლივობა არ უნდა აღემატებოდეს 4 საათს.

2. თავისუფლების აღკვეთის საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომით შეცვლის ან მხარეთა შორის საპროცესო შეთანხმების არსებობის შემთხვევაში საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომა შეიძლება უფრო მეტი ვადითაც დაინიშნოს.  დამატებით სასჯელად  საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომა შეიძლება უფრო ნაკლები ვადითაც დაინიშნოს.

3. არასრულწლოვანს საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომა ისე უნდა დაენიშნოს, რომ მისმა აღსრულებამ ხელი არ შეუშალოს ანაზღაურებადი სამუშაოს შესრულებას ან სწავლის პროცესს.

4. საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომის დანიშვნისას სასურველია, არასრულწლოვანი  მსჯავრდებული სამუშაოდ ისეთ ადგილზე გამწესდეს, სადაც იგი საზოგადოების წევრად ჩამოყალიბებისათვის საჭირო გამოცდილებასა და უნარებს შეიძენს.

5. არასრულწლოვანს საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომა დამატებით სასჯელად შეიძლება დაენიშნოს იმ შემთხვევაშიც, როდესაც იგი საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის შესაბამისი მუხლით სასჯელის სახედ გათვალისწინებული არ არის.


მუხლი 72. (ამოღებულია)

მუხლი 73. ვადიანი თავისუფლების აღკვეთა
1. არასრულწლოვანს ვადიანი თავისუფლების აღკვეთა შეიძლება დაენიშნოს, თუ მან მძიმე ან განსაკუთრებით მძიმე დანაშაული ჩაიდინა ან ის თავს არიდებს არასაპატიმრო სასჯელს ანდა მის მიმართ წარსულში გამამტყუნებელი განაჩენი იქნა გამოტანილი.

2. 14-დან 16 წლამდე ასაკის არასრულწლოვნისთვის დანიშნული თავისუფლების აღკვეთის ვადა 1/3-ით მცირდება. ამასთანავე, საბოლოო სასჯელის ვადა არ უნდა აღემატებოდეს 10 წელს.

3. 16-დან 18 წლამდე ასაკის არასრულწლოვნისთვის დანიშნული თავისუფლების აღკვეთის ვადა 1/4-ით მცირდება. ამასთანავე, საბოლოო სასჯელის ვადა არ უნდა აღემატებოდეს 12 წელს.

4. ამ მუხლის მე-2 და მე-3 ნაწილები გამოიყენება ამ კოდექსის 76-ე მუხლით გათვალისწინებული გარემოებების არსებობის მიუხედავად.


მუხლი 74. პირობითი მსჯავრი
თუ არასრულწლოვანმა, რომელიც განზრახი დანაშაულისათვის მსჯავრდებული არ ყოფილა, ნაკლებად მძიმე ან მძიმე დანაშაული ჩაიდინა, სასამართლო უფლებამოსილია დაადგინოს, რომ დანიშნული სასჯელი პირობით მსჯავრად ჩაითვალოს.

თავი XI
არასრულწლოვნისთვის სასჯელის დანიშვნა

მუხლი 75. არასრულწლოვნისთვის სასჯელის დანიშვნის ზოგადი საწყისები
1. არასრულწლოვნისთვის სასჯელის დანიშვნისას მოსამართლე, პირველ რიგში, ითვალისწინებს მის საუკეთესო ინტერესებს და ინდივიდუალური შეფასების ანგარიშს.

2. არასრულწლოვნისთვის არასაპატიმრო სასჯელის დანიშვნისას მოსამართლე უფლებამოსილია არასაპატიმრო სასჯელთან ერთად მას დააკისროს ამ კოდექსის 45-ე მუხლით გათვალისწინებული 1 ან რამდენიმე მოვალეობა. ამ შემთხვევაში დაუშვებელია არასრულწლოვნისთვის ისეთი მოვალეობის დაკისრება, რომელიც, დიდი ალბათობით, არ შესრულდება ან რომლის შესრულება არასრულწლოვნის გონებრივ და ფიზიკურ შესაძლებლობებს აღემატება.

3. არასაპატიმრო სასჯელის აღსასრულებლად, არასრულწლოვნის და მისი კანონიერი წარმომადგენლის თანხმობით შეიძლება გამოყენებულ იქნეს ელექტრონული ზედამხედველობა 1  წლამდე ვადით. ეს წესი არ მოქმედებს ამ კოდექსის 69-ე მუხლის მე-5 ნაწილით გათვალისწინებულ შემთხვევაში.

4. ელექტრონული ზედამხედველობის საშუალებების გამოყენების წესი და მეთოდოლოგია განისაზღვრება საქართველოს იუსტიციის მინისტრის ბრძანებით.

საქართველოს 2018 წლის 5 ივლისის  კანონი №3033  –  ვებგვერდი, 11.07.2018წ.


მუხლი 76. არასრულწლოვნისთვის კანონით გათვალისწინებულზე უფრო მსუბუქი სასჯელის დანიშვნა
მოსამართლე უფლებამოსილია არასრულწლოვანს დაუნიშნოს კანონით გათვალისწინებულ ზღვარზე ნაკლები ან სხვა, უფრო მსუბუქი სასჯელი, თუ მის მიმართ წარსულში გამამტყუნებელი განაჩენი გამოტანილი არ ყოფილა და არსებობს შემამსუბუქებელ გარემოებათა ერთობლიობა, რის გამოც მიზანშეწონილია კანონით გათვალისწინებულზე უფრო მსუბუქი სასჯელის დანიშვნა.

თავი XII
არასაპატიმრო სასჯელის აღსრულება

მუხლი 77. არასაპატიმრო სასჯელის აღსრულება
1. ამ კოდექსის 66-ე მუხლის „ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული სასჯელის აღსრულებას „სააღსრულებო წარმოებათა შესახებ“ საქართველოს კანონით დადგენილი წესით უზრუნველყოფს საჯარო სამართლის იურიდიული პირი − აღსრულების ეროვნული ბიურო, ხოლო იმავე მუხლის „ბ“−„დ“ ქვეპუნქტებით გათვალისწინებული სასჯელების აღსრულებას „დანაშაულის პრევენციის, არასაპატიმრო სასჯელთა აღსრულების წესისა და პრობაციის შესახებ“ საქართველოს კანონით დადგენილი წესით უზრუნველყოფს სააგენტო.

2. არასრულწლოვნისთვის საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომის დანიშვნისას მისი მოხდის დაწყებამდე, ამ და სხვა არასაპატიმრო სასჯელების მოხდის და პირობითი მსჯავრის მოხდის პროცესში სრულწლოვანების მიღწევის შემთხვევაში მსჯავრდებული აგრძელებს განაჩენით არასრულწლოვნისთვის დანიშნული სასჯელის მოხდას. ასეთ შემთხვევაში გამოიყენება ამ კოდექსის შესაბამისი დებულებები.

3. არასრულწლოვნის მიერ „დანაშაულის პრევენციის, არასაპატიმრო სასჯელთა აღსრულების წესისა და პრობაციის შესახებ“ საქართველოს კანონით დადგენილი რეჟიმის დარღვევის შემთხვევაში სააგენტოს ტერიტორიული ორგანოს − დანაშაულის პრევენციის, არასაპატიმრო სასჯელთა აღსრულებისა და პრობაციის ბიუროს უფლებამოსილი პირი ადგენს გაფრთხილების შესახებ ოქმს, რომელიც მსჯავრდებულს უშუალოდ გადაეცემა ან ფოსტით ეგზავნება (მსჯავრდებულისთვის ოქმის ფოსტით გაგზავნისას კეთდება სათანადო ჩანაწერი).

4. არასრულწლოვანი თავისუფლდება „დანაშაულის პრევენციის, არასაპატიმრო სასჯელთა აღსრულების წესისა და პრობაციის შესახებ“ საქართველოს  კანონით  დადგენილი საფასურის გადახდის ვალდებულებისაგან.

5. არასრულწლოვნის მიერ არასაპატიმრო სასჯელისთვის, პირობითი მსჯავრისთვის ან დაკისრებული მოვალეობის შესრულებისთვის თავის არიდების შემთხვევაში მოსამართლე სააგენტოს წარდგინებისა და შესაბამისი მასალების განხილვის საფუძველზე, წარდგინების შეტანიდან 7 დღის ვადაში იღებს გადაწყვეტილებას არასაპატიმრო სასჯელის, პირობითი მსჯავრის ან დაკისრებული მოვალეობის უცვლელად დატოვების ან შეცვლის შესახებ. მოსამართლე სააგენტოს წარდგინებას სააგენტოს მოსამსახურის − პრობაციის ოფიცრის და არასრულწლოვნის კანონიერი წარმომადგენლის მონაწილეობით განიხილავს. მოსამართლეს უფლება აქვს, მხარის ინიციატივით მოიწვიოს და დაკითხოს მოწმეები.

6. არასრულწლოვნის მიერ ჯარიმის გადახდისთვის თავის არიდების შემთხვევაში მოსამართლე საჯარო სამართლის იურიდიული პირის − აღსრულების ეროვნული ბიუროს წარდგინებისა და შესაბამისი მასალების განხილვის საფუძველზე, წარდგინების შეტანიდან 2 კვირის ვადაში იღებს გადაწყვეტილებას ჯარიმის უცვლელად დატოვების ან შეცვლის შესახებ. მოსამართლე წარდგინებას საჯარო სამართლის იურიდიული პირის − აღსრულების ეროვნული ბიუროს წარმომადგენლისა და არასრულწლოვნის კანონიერი წარმომადგენლის მონაწილეობით განიხილავს. მოსამართლეს უფლება აქვს, მხარის ინიციატივით მოიწვიოს და დაკითხოს მოწმეები.

7. თუ არასაპატიმრო სასჯელის ან/და პირობითი მსჯავრის მოხდის პერიოდში არასრულწლოვანმა ნაკლებად მძიმე ან გაუფრთხილებლობითი მძიმე დანაშაული ჩაიდინა, სასამართლო წყვეტს არასაპატიმრო სასჯელის ან/და პირობითი მსჯავრის ძალაში დატოვების საკითხს, ხოლო არასრულწლოვნის მიერ განზრახი მძიმე ან განსაკუთრებით მძიმე დანაშაულის ჩადენის შემთხვევაში მოსამართლეს გამოაქვს გადაწყვეტილება სასჯელად თავისუფლების აღკვეთის დანიშვნის შესახებ.

8. განაჩენით დანიშნული სასჯელის სხვა სასჯელით შეცვლის შემთხვევაში არასრულწლოვნის მიერ მოსახდელი სასჯელის ზომის დადგენისას, მოხდილი სასჯელის გათვალისწინებით, ერთმანეთის შესაბამისად ითვლება შინაპატიმრობის 1 დღე, საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომის 5 საათი, ჯარიმის 50 ლარი, ვადიანი თავისუფლების აღკვეთის 1 დღე.

9. არასრულწლოვნისათვის არასაპატიმრო სასჯელის ან/და პირობითი მსჯავრის შეცვლის შემთხვევაში სასამართლო ხელმძღვანელობს ამ კოდექსით.

10. არასაპატიმროსასჯელშეფარდებული არასრულწლოვნის/პირობით მსჯავრდებული არასრულწლოვნის დასრულებული სააღსრულებო საქმე არაუმეტეს 10 წლის ვადით ინახება სააგენტოს არქივში და ამ ვადის გასვლისთანავე ნადგურდება.

საქართველოს 2017 წლის 1 ივნისის კანონი №949 - ვებგვერდი, 20.06.2017წ.

საქართველოს 2018 წლის 30 მაისის კანონი №2390 – ვებგვერდი, 12.06.2018წ.

საქართველოს 2019 წლის 29 ნოემბრის კანონი №5396 – ვებგვერდი, 10.12.2019წ.


მუხლი 78. არასაპატიმრო სასჯელის, პირობითი მსჯავრის, დაკისრებული მოვალეობის შეცვლის გასაჩივრება
არასრულწლოვანს, მის კანონიერ წარმომადგენელს ან ადვოკატს უფლება აქვს, სააპელაციო წესით გაასაჩივროს არასაპატიმრო სასჯელის, პირობითი მსჯავრის ან დაკისრებული მოვალეობის შეცვლის შესახებ გადაწყვეტილება მისი გამოტანიდან 1 თვის ვადაში. სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება საბოლოოა. აღნიშნულ შემთხვევებში გამოიყენება საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის XXV თავის შესაბამისი დებულებები, არასრულწლოვნის საქმის განხილვისთვის ამ კოდექსით დადგენილი სპეციალური ვადების გათვალისწინებით.

კარი VII
არასრულწლოვანთა პატიმრობა, არასრულწლოვანთათვის თავისუფლების აღკვეთა, პირობითი მსჯავრისა და სასჯელის მოხდის შემდეგ არასრულწლოვნებზე ზრუნვა

თავი XIII
არასრულწლოვანთა პატიმრობისა და თავისუფლების აღკვეთის  დაწესებულებებში ყოფნის პირობები #

მუხლი 79. არასრულწლოვანთა პატიმრობისა და თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულებებში მოთავსება
1. არასრულწლოვანი ბრალდებული, რომლის მიმართაც აღკვეთის ღონისძიების სახით პატიმრობა იქნა გამოყენებული, თავსდება პატიმრობის დაწესებულების არასრულწლოვანთა განყოფილებაში, ხოლო არასრულწლოვანი მსჯავრდებული, რომელსაც სასჯელად თავისუფლების აღკვეთა დაენიშნა, − არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში. პატიმრობის დაწესებულების/თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულების მომსახურება, სადაც მოთავსებულია არასრულწლოვანი ბრალდებული/მსჯავრდებული, უნდა აკმაყოფილებდეს მისი ჯანმრთელობის დაცვის და ღირსების პატივისცემის მოთხოვნებს.

2. არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესების დასაცავად პატიმრობის ან თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულებაში უნდა იყოს საკმარისი რაოდენობის კვალიფიციური და გადამზადებული პერსონალი (პედიატრი, ექიმი, ექთანი, ფსიქოლოგი, ფსიქიატრი, სოციალური მუშაკი და სხვა).

3. არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში არასრულწლოვანები განთავსებული არიან სპეციალურ საცხოვრებელში, სადაც შესაძლებელია განხორციელდეს ვიზუალური ან/და ელექტრონული საშუალებით მეთვალყურეობა და კონტროლი პენიტენციური კოდექსის 58-ე მუხლის შესაბამისად.

საქართველოს 2023 წლის 15 დეკემბრის კანონი №3989 – ვებგვერდი, 26.12.2023წ.


მუხლი 80. არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში თავისუფლების აღკვეთის აღსრულების თავისებურებანი
საქართველოს პარლამენტის მიერ რატიფიცირებული საერთაშორისო ხელშეკრულებებითა და შეთანხმებებით გათვალისწინებული არასრულწლოვანთა დაცვის და მათზე ზრუნვის სპეციალური ინტერესებიდან გამომდინარე, საქართველოს იუსტიციის მინისტრი განსაზღვრავს:

ა) არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში თავისუფლების აღკვეთის აღსრულების წესსა და პირობებს;

ბ) არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულების სტრუქტურასა და საქმიანობის წესს;

გ) არასრულწლოვან მსჯავრდებულთა მიერ სასჯელის მოხდის ინდივიდუალური დაგეგმვის წესს;

დ) არასრულწლოვან მსჯავრდებულთა მიმართ წახალისების ფორმების და სხვა ღონისძიებების გამოყენების წესს;

ე) არასრულწლოვან მსჯავრდებულთა მიმართ დისციპლინური სახდელების გამოყენების წესს;

ვ) არასრულწლოვან მსჯავრდებულთა მოთხოვნებთან და საჩივრებთან დაკავშირებული წარმოების პროცედურებს;

ზ) არასრულწლოვან მსჯავრდებულთა რეაბილიტაციის პროცესის ორგანიზების წესს;

თ) არასრულწლოვან მსჯავრდებულთა მიმართ უსაფრთხოების ღონისძიებების და სპეციალური საშუალებების გამოყენების წესსა და პირობებს;

ი) არასრულწლოვან მსჯავრდებულთა რეესტრისა და პირადი საქმეების წარმოების წესს.

საქართველოს 2018 წლის 5 ივლისის  კანონი №3033  –  ვებგვერდი, 11.07.2018წ.


მუხლი 81. არასრულწლოვანთა განცალკევებით მოთავსება
1. ერთმანეთისგან განცალკევებით უნდა მოთავსდნენ:

ა) ბრალდებული და მსჯავრდებული არასრულწლოვნები;

ბ) მდედრობითი სქესის და მამრობითი სქესის არასრულწლოვნები.

2. დაუშვებელია არასრულწლოვნის სრულწლოვანთან ერთად მოთავსება ან ტრანსპორტირება, გარდა ამ მუხლის მე-4 ნაწილით გათვალისწინებული შემთხვევისა. #
3. არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში არასრულწლოვანთათვის უსაფრთხო გარემოს უზრუნველსაყოფად ისინი უნდა განთავსდნენ ასაკობრივი ჯგუფის, ჩადენილი დანაშაულის სიმძიმის, ფიზიკური და გონებრივი განვითარების, აგრეთვე არასრულწლოვანთა საუკეთესო ინტერესებიდან გამომდინარე სხვა მახასიათებლების მიხედვით.
4. ამ მუხლის პირველი ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული წესის მიუხედავად, სარეაბილიტაციო, საგანმანათლებლო, სპორტულ და სხვა ღონისძიებებში სხვადასხვა სქესის არასრულწლოვნები შეიძლება ერთად მონაწილეობდნენ.
5. მდედრობითი სქესის არასრულწლოვანი მსჯავრდებული თავსდება ქალთა სპეციალური დაწესებულების არასრულწლოვანთა განყოფილებაში და მასზე ვრცელდება არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში მოთავსებული მსჯავრდებულისათვის დადგენილი ნორმები.

მუხლი 82. არასრულწლოვნის მკურნალობა
1. არასრულწლოვანი ბრალდებული/მსჯავრდებული უზრუნველყოფილია რეგულარული სამედიცინო შემოწმებით, საჭირო მკურნალობით, პრევენციული სამედიცინო მომსახურებითა და სპეციალური სამედიცინო ინვენტარით. # # 

2. არასრულწლოვანი ბრალდებულისთვის/მსჯავრდებულისთვის სამედიცინო მომსახურების გაწევისას მის სხეულზე დაზიანების დაფიქსირების შემთხვევაში სამედიცინო პერსონალი ვალდებულია ამის შესახებ დაუყოვნებლივ აცნობოს შესაბამის საგამოძიებო ორგანოს, არასრულწლოვანი ბრალდებულის/მსჯავრდებულის კანონიერ წარმომადგენელს და იმ პენიტენციური დაწესებულების ხელმძღვანელს, სადაც მოთავსებულია არასრულწლოვანი ბრალდებული/მსჯავრდებული. თუ არასრულწლოვანი ბრალდებულისთვის/მსჯავრდებულისთვის სამედიცინო მომსახურების გაწევისას სამედიცინო პერსონალი შეამჩნევს მას რაიმე ფიზიკურ დაზიანებას ან/და სხვა ისეთ გარემოებას, რომელიც ობიექტურ პირს აღნიშნული პაციენტის მიმართ შესაძლო წამების და სხვა სასტიკი, არაადამიანური ან დამამცირებელი მოპყრობის განხორციელების შესახებ ეჭვს აღუძრავდა, არასრულწლოვანი ბრალდებულის/მსჯავრდებულის სამედიცინო შემოწმება ხორციელდება მისი თანხმობის არსებობის გარეშეც.

საქართველოს 2023 წლის 15 დეკემბრის კანონი №3989 – ვებგვერდი, 26.12.2023წ.


მუხლი 83. არასრულწლოვნის საყოფაცხოვრებო და კვების პირობები
1. არასრულწლოვან ბრალდებულს/მსჯავრდებულს უნდა ჰქონდეს სხვა ბრალდებულებთან/მსჯავრდებულებთან შედარებით გაუმჯობესებული საყოფაცხოვრებო და კვების პირობები.

2. არასრულწლოვან ბრალდებულს/მსჯავრდებულს უნდა შეექმნას მისი მდგომარეობის შესაბამისი კვების პირობები.

3. არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში მოთავსებულ არასრულწლოვან მსჯავრდებულს უფლება აქვს, დამოუკიდებლად, არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულების დღის განრიგით დადგენილი წესით, სასჯელის მოხდის ინდივიდუალური გეგმის შესაბამისად გადაადგილდეს არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულების ტერიტორიაზე.


მუხლი 84. არასრულწლოვნისათვის საგანმანათლებლო-სარეაბილიტაციო პროგრამების ორგანიზება
1. არასრულწლოვან ბრალდებულს/მსჯავრდებულს უნდა ჰქონდეს საშუალება, მიიღოს სრული ზოგადი განათლება საქართველოს იუსტიციის მინისტრისა და საქართველოს განათლების, მეცნიერებისა და ახალგაზრდობის მინისტრის ერთობლივი ბრძანებით დადგენილი წესის შესაბამისად. # #

2. არასრულწლოვანი ბრალდებულისათვის/მსჯავრდებულისათვის დაწყებითი განათლებისა და საბაზო განათლების მიცემა სავალდებულოა. 

3. არასრულწლოვანი ბრალდებულისათვის/მსჯავრდებულისათვის ზოგადი განათლების მიცემის და ზოგადი უნარ-ჩვევების ჩამოყალიბების/განვითარების, აგრეთვე არასრულწლოვანი მსჯავრდებულისათვის პროფესიული განათლების მიცემის მიზნით პატიმრობის დაწესებულება/არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულება ორგანიზებას უწევს საგანმანათლებლო-სარეაბილიტაციო პროცესს.

4. არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში არასრულწლოვანისთვის პენიტენციური კოდექსით დადგენილი წესით უნდა შეიქმნას პროფესიული განათლების მიღების პირობები, რაც ხელს შეუწყობს არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულების დატოვების შემდეგ მის დასაქმებას.

41. არასრულწლოვანი მსჯავრდებული სარგებლობს აკადემიური უმაღლესი განათლების პირველ საფეხურზე განათლების მიღების უფლებით, რომელიც ხორციელდება პენიტენციური კოდექსით დადგენილი წესით.

5. არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში მიმდინარე სასწავლო პროცესი ქვეყანაში არსებულ განათლების სტანდარტებს უნდა შეესაბამებოდეს.

6. არასრულწლოვანი ბრალდებულის/მსჯავრდებულის მიერ ბრალდებულად ყოფნის/სასჯელის მოხდის პერიოდში მიღებული განათლების დამადასტურებელ დოკუმენტში (დიპლომი, სერტიფიკატი, ატესტატი და სხვა) არ მიეთითება ინფორმაცია, რომლითაც შესაძლებელია არასრულწლოვნის, როგორც ნასამართლევის ან ყოფილი მსჯავრდებულის, იდენტიფიცირება.

7. იმ არასრულწლოვანი მსჯავრდებულისათვის, რომელსაც აქვს შემეცნებასა და სწავლასთან დაკავშირებული სირთულეები ან არ აქვს საგანმანათლებლო ისტორია, სპეციალური პროგრამები უნდა არსებობდეს. მისი სწავლება ინდივიდუალური სასწავლო გეგმით უნდა მიმდინარეობდეს.

8. არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში მიმდინარე სასწავლო პროცესი რეგულირდება საქართველოს იუსტიციის მინისტრისა და საქართველოს განათლების, მეცნიერებისა და ახალგაზრდობის მინისტრის ერთობლივი ბრძანებით.

9. არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის რესოციალიზაციის ერთ-ერთი ძირითადი საშუალებაა მასთან აღმზრდელობითი მუშაობის ჩატარება.


მუხლი 85. არასრულწლოვნის მუშაობის შესაძლებლობა
1. არასრულწლოვან ბრალდებულს/მსჯავრდებულს აქვს ანაზღაურებადი სამუშაოს შესრულების უფლება.

2. არასრულწლოვანი ბრალდებული/მსჯავრდებული მუშაობს სწავლისაგან თავისუფალ დროს. ამასთანავე, სწავლისა და მუშაობის დრო არ უნდა აღემატებოდეს დღეში 8 საათს.

3. არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულებამ ხელი უნდა შეუწყოს არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის მიერ ანაზღაურებადი სამუშაოს შესრულებას. დასაშვებია არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულების გარეთ მუშაობა.

4. არასრულწლოვანი ბრალდებული/მსჯავრდებული შეიძლება ასრულებდეს მხოლოდ ისეთ სამუშაოს, რომელიც ხელს შეუწყობს გათავისუფლების შემდეგ მის პროფესიულ მომზადებას და დასაქმებას, აგრეთვე ხელს არ შეუშლის მის მიერ განათლების მიღებას.

5. დაუშვებელია არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში მოთავსებული არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის სამეურნეო სამუშაოებზე დასაქმება.

საქართველოს 2017 წლის 1 ივნისის კანონი №949 - ვებგვერდი, 20.06.2017წ.


მუხლი 86. სპორტი და რეკრეაცია
1. არასრულწლოვანი ბრალდებული/მსჯავრდებული უზრუნველყოფილი უნდა იყოს ყოველდღიური სპორტულ-გამაჯანსაღებელი აქტივობის განხორციელებისა და სეირნობის უფლებით. ამ მიზნით მისთვის ხელმისაწვდომი უნდა იყოს სათანადო აღჭურვილობა და სივრცე.  სასეირნო ადგილი ისე უნდა იყოს მოწყობილი, რომ მეტეოროლოგიურმა პირობებმა ხელი არ შეუშალოს შესაბამისი უფლების რეალიზებას.

2. არასრულწლოვნისთვის, მათ შორის, შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირისთვის, უნდა არსებობდეს შესაფერისი რეკრეაციული და ფიზიკური აღზრდის პროგრამები.

საქართველოს 2023 წლის 15 დეკემბრის კანონი №3989 – ვებგვერდი, 26.12.2023წ.


მუხლი 87. არასრულწლოვნის ოჯახთან და გარე სამყაროსთან ურთიერთობა # # # # # # 
1. არასრულწლოვან მსჯავრდებულს აქვს ოჯახთან და გარე სამყაროსთან ხშირი და რეგულარული კონტაქტის უფლება. კერძოდ, მას უფლება აქვს:

ა) ჰქონდეს თვეში 4 ხანმოკლე პაემანი, ხოლო წახალისების ფორმით – თვეში 2 დამატებითი ხანმოკლე პაემანი;

ბ) ჰქონდეს წელიწადში 4 ხანგრძლივი პაემანი, ხოლო წახალისების ფორმით – წელიწადში 6 დამატებითი ხანგრძლივი პაემანი;

გ) თვეში ჰქონდეს საკუთარი ხარჯით 5 სატელეფონო საუბარი, თითოეული – არანაკლებ 15 წუთისა, ხოლო წახალისების ფორმით, საკუთარი ხარჯით − ულიმიტო სატელეფონო საუბარი;

დ) ჰქონდეს თვეში 4 ვიდეოპაემანი, ხოლო წახალისების ფორმით − თვეში 2 დამატებითი ვიდეოპაემანი;

ე) შეუზღუდავად მიიღოს წერილები, ამანათები და გზავნილები. ამასთანავე, ამანათებისა და გზავნილების მიღების უფლება შეიძლება შეიზღუდოს ამ კოდექსის 92-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ე“ ქვეპუნქტის შესაბამისად;

ვ) ისარგებლოს პირადი ტელევიზორითა და რადიომიმღებით;

ზ) არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულების ტერიტორიაზე არსებულ მაღაზიაში კვების პროდუქტების, პირველადი მოხმარებისა და სხვა საგნების შესაძენად თავის პირად ანგარიშზე არსებული თანხა ყოველთვიურად დახარჯოს დაწესებულების დებულებით გათვალისწინებული ლიმიტის ფარგლებში.

2. არასრულწლოვან ბრალდებულს უფლება აქვს, ჰქონდეს თვეში არაუმეტეს 4 ხანმოკლე პაემანი, აგრეთვე პატიმრობაში ყოფნის განმავლობაში (გარდა პატიმრობაში ყოფნის პირველი 3 თვისა) − 1 ხანგრძლივი პაემანი. მას ასევე უფლება აქვს, პენიტენციური დაწესებულების კონტროლით, საკუთარი ხარჯით ჰქონდეს თვეში არანაკლებ 3 სატელეფონო საუბარი, თითოეული – არანაკლებ 15 წუთისა, და შეუზღუდავად მიიღოს წერილები და ამანათები. აღნიშნული უფლებები შეიძლება შეიზღუდოს გამომძიებლის ან პროკურორის დადგენილების ან სასამართლოს განჩინების საფუძველზე, არასრულწლოვანის საუკეთესო ინტერესების გათვალისწინებით.

21. გამომძიებლის, პროკურორის ან სასამართლოს მიერ არასრულწლოვანი ბრალდებულისთვის სატელეფონო საუბრის უფლების შეზღუდვა არ ვრცელდება ბრალდებულის მიერ სპეციალური საგამოძიებო სამსახურის, საქართველოს სახალხო დამცველისა და საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს გენერალური ინსპექციის ცხელი ხაზის სატელეფონო ნომრებზე დაკავშირების შემთხვევებზე.

22. ამ მუხლის პირველი ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტით/მე-2 ნაწილით განსაზღვრული სატელეფონო საუბრის ლიმიტები არ ვრცელდება არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის/ბრალდებულის მიერ სპეციალური საგამოძიებო სამსახურის, საქართველოს სახალხო დამცველისა და საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს გენერალური ინსპექციის ცხელი ხაზის სატელეფონო ნომრებზე დაკავშირების შემთხვევებზე. სპეციალური საგამოძიებო სამსახურის, საქართველოს სახალხო დამცველისა და საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს გენერალური ინსპექციის ცხელი ხაზის სატელეფონო ნომრებზე არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის/ბრალდებულის სატელეფონო საუბარი ხორციელდება დაწესებულების ხარჯით. არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის/ ბრალდებულის მიერ სატელეფონო საუბრის განხორციელების წესი და პირობები განისაზღვრება შესაბამისი პენიტენციური დაწესებულების დებულებით.

23. საქართველოს იუსტიციის მინისტრი უფლებამოსილია დაადგინოს ამ მუხლის პირველი ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტითა და მე-2 ნაწილით განსაზღვრულ სატელეფონო საუბრების რაოდენობასა და ხანგრძლივობაზე მეტი სატელეფონო საუბრების რაოდენობა და ხანგრძლივობა შესაბამისი პენიტენციური დაწესებულების დებულებით, აღნიშნული დაწესებულების ინფრასტრუქტურისა და საამისოდ მნიშვნელოვანი სხვა გარემოებების გათვალისწინებით.

24. განსაკუთრებული გარემოების (არასრულწლოვანი ბრალდებულის/მსჯავრდებულის ან პენიტენციური კოდექსის 115-ე მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული ბრალდებულის/მსჯავრდებულის ოჯახის წევრის დაბადების დღე, შვილის დაბადება, სხვა გარემოება) არსებობისას შესაბამისი პენიტენციური დაწესებულების დირექტორის გადაწყვეტილებით არასრულწლოვან ბრალდებულს, რომელსაც შეზღუდული არ აქვს სატელეფონო საუბრის უფლება ამ მუხლის მე-2 ნაწილის შესაბამისად, არასრულწლოვან მსჯავრდებულს შეიძლება მიენიჭოს დამატებითი სატელეფონო საუბრის უფლება, რომელიც ხორციელდება შესაბამის პენიტენციურ დაწესებულებაში დადგენილი სატელეფონო საუბრის ხანგრძლივობით.

3. ამ მუხლის პირველი ნაწილის „ა“ და „ბ“ ქვეპუნქტების მიზნებისთვის არასრულწლოვანს უფლება აქვს, პენიტენციური კოდექსის 120-ე მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული პირების გარდა, მისი კანონიერი წარმომადგენლისა და პენიტენციური სამსახურის გენერალური დირექტორის ნებართვით შეხვდეს აგრეთვე ნებისმიერ სხვა პირს.

4. არასრულწლოვნის მიერ ამ მუხლის პირველი და მე-2 ნაწილებით გათვალისწინებული უფლებებით სარგებლობისას პატიმრობის დაწესებულება და არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულება უზრუნველყოფენ არასრულწლოვნის შეუფერხებელ კონტაქტს და პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობას.


მუხლი 88. არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულების გარეთ ხანმოკლე გასვლა
1. არასრულწლოვან მსჯავრდებულს უფლება აქვს, წელიწადში სამჯერ ისარგებლოს თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულების გარეთ ხანმოკლე გასვლის უფლებით. თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულების გარეთ ხანმოკლე გასვლის ხანგრძლივობა არ უნდა აღემატებოდეს 5 დღეს, რომელშიც შედის არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის დანიშნულების ადგილამდე მგზავრობის დროც.

2. არასრულწლოვან მსჯავრდებულს თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულების გარეთ ხანმოკლე გასვლის უფლება ეძლევა მას შემდეგ, რაც მან ფაქტობრივად მოიხადა:

ა) ნაკლებად მძიმე დანაშაულისათვის მოსახდელი სასჯელის – თავისუფლების აღკვეთის ვადის არანაკლებ ერთი მესამედი;

ბ) მძიმე დანაშაულისათვის მოსახდელი სასჯელის – თავისუფლების აღკვეთის ვადის არანაკლებ ნახევარი;

გ) განსაკუთრებით მძიმე დანაშაულისათვის მოსახდელი სასჯელის – თავისუფლების აღკვეთის ვადის არანაკლებ ორი მესამედი.


მუხლი 89. თავისუფლებააღკვეთილი არასრულწლოვნის დროებით გადაყვანა სხვა დაწესებულებაში
1. არასრულწლოვანი ბრალდებულის/მსჯავრდებულის დროებით გადაყვანა სხვა დაწესებულებაში დასაშვებია პენიტენციური სამსახურის გენერალური დირექტორის ბრძანების საფუძველზე, მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ეს აუცილებელია მისი ან სხვა არასრულწლოვანთა უსაფრთხოებისათვის.

2. არასრულწლოვანი ბრალდებულის/მსჯავრდებულის სხვა დაწესებულებაში დროებით გადაყვანისთანავე:

ა) მას უტარდება სამედიცინო შემოწმება;

ბ) კანონიერ  წარმომადგენელს მიეწოდება ინფორმაცია მისი ადგილსამყოფლის შესახებ;

გ) მას ეძლევა უფლება, ჰქონდეს სატელეფონო საუბარი არაუმეტეს 15 წუთისა.

საქართველოს 2018 წლის 5 ივლისის  კანონი №3033  –  ვებგვერდი, 11.07.2018წ.


მუხლი 90. მსჯავრდებულის არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში დატოვება ან სხვა ტიპის თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულებაში გადაყვანა
1. არასრულწლოვანი მსჯავრდებული არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში სასჯელს იხდის ინდივიდუალური გეგმის შესაბამისად.

2. 18 წელს მიღწეული მსჯავრდებული სასჯელის შემდგომი მოხდისათვის იგზავნება ნახევრად ღია ტიპის თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულებაში ან დაბალი რისკის თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულებაში.

3. 18 წელს მიღწეული მსჯავრდებული რესოციალიზაციის, ზოგადი განათლების მიღების და პროფესიული მომზადების მიზნით, პირადი განცხადებით შესაძლებელია სასჯელის მოსახდელად იმავე დაწესებულებაში იქნეს დატოვებული, რომელშიც სრულწლოვანების მიღწევამდე იხდიდა სასჯელს. ამის შესახებ გადაწყვეტილებას იღებს პენიტენციური სამსახურის გენერალური დირექტორი აღნიშნული დაწესებულების დირექტორის შუამდგომლობის საფუძველზე.

4. 18 წელს მიღწეული მსჯავრდებული სასჯელის მოსახდელად არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში შეიძლება დატოვებულ იქნეს არაუგვიანეს 21 წლის მიღწევისა.

5. 18 წელს მიღწეულ მსჯავრდებულზე, რომელიც სასჯელის მოსახდელად არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში იქნა დატოვებული, ვრცელდება არასრულწლოვანი მსჯავრდებულისათვის დადგენილი სასჯელის მოხდის, კვებისა და საყოფაცხოვრებო ნორმები.

6. 21 წელს მიღწეული მსჯავრდებული, აგრეთვე მსჯავრდებული, რომელიც ზოგადი განათლების მიღების და პროფესიული მომზადების მიზნით არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში იქნა დატოვებული და რომელმაც 21 წლის მიღწევამდე მიიღო ზოგადი განათლება და გაიარა პროფესიული მომზადება, სასჯელის შემდგომი მოხდისათვის იგზავნება ნახევრად ღია ტიპის თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულებაში ან დაბალი რისკის თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულებაში.

საქართველოს 2018 წლის 5 ივლისის  კანონი №3033  –  ვებგვერდი, 11.07.2018წ.


მუხლი 91. არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში მოთავსებული მსჯავრდებულის წახალისების ფორმები
1. არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში მოთავსებული მსჯავრდებულის სანიმუშო ყოფაქცევის, საგანმანათლებლო პროგრამებში მონაწილეობის ან/და სამუშაოსადმი კეთილსინდისიერი დამოკიდებულების შემთხვევაში ამ დაწესებულების დირექტორი უფლებამოსილია მის მიმართ გამოიყენოს წახალისების შემდეგი ფორმები:

ა) მადლობის გამოცხადება;

ბ) გამოყენებული დისციპლინური სახდელის ვადამდე მოხსნა;

გ) დამატებითი ხანმოკლე პაემნით სარგებლობის უფლების მიცემა;

დ) დამატებითი ხანგრძლივი პაემნით სარგებლობის უფლების მიცემა;

ე) დამატებითი ვიდეოპაემნით სარგებლობის უფლების მიცემა;

ვ) დამატებითი სატელეფონო საუბრის უფლების მიცემა;

ზ) დაწესებულების გარეთ დამატებითი ხანმოკლე გასვლის უფლების მიცემა;

თ) ამანათით ან ფოსტით ისეთი ნივთების, ნივთიერებების ან/და ნაკეთობების მიღების უფლების მიცემა, რომელთა ქონის უფლებაც არასრულწლოვან მსჯავრდებულს დაწესებულებაში, ჩვეულებრივ, არ აქვს, მაგრამ რომლებიც აკრძალული არ არის;

ი) კომპიუტერული თამაშების თამაშის უფლების მიცემა;

კ) აუდიოვიდეოსაშუალებებით სარგებლობის უფლების მიცემა;

ლ) საგამონაკლისო ხანმოკლე პაემნის უფლების მიცემა − დაწესებულების დირექტორის გადაწყვეტილებით, პენიტენციური სამსახურის გენერალური დირექტორის თანხმობით.

2. ამ მუხლის პირველი ნაწილის „თ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული ნივთების, ნივთიერებების ან/და ნაკეთობების სახეობები და რაოდენობები განისაზღვრება დაწესებულების დებულებით.

საქართველოს 2017 წლის 1 ივნისის კანონი №949 - ვებგვერდი, 20.06.2017წ.

საქართველოს 2018 წლის 5 ივლისის  კანონი №3033  –  ვებგვერდი, 11.07.2018წ.


მუხლი 92. არასრულწლოვნის დისციპლინური სახდელის სახეები
1. არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში მოთავსებული მსჯავრდებულის მიერ დისციპლინური დარღვევის ჩადენის შემთხვევაში ამ დაწესებულების დირექტორი უფლებამოსილია მის მიმართ გამოიყენოს დისციპლინური სახდელის შემდეგი სახეები:

ა) გაფრთხილების მიცემა;

ბ) საყვედურის გამოცხადება;

გ) ნებადართული ნივთებით (გარდა ექიმის მიერ დანიშნული კვების აუცილებელი პროდუქტებისა და მედიკამენტებისა) სარგებლობის უფლების შეზღუდვა 1 თვემდე ვადით;

დ) დაწესებულების ტერიტორიაზე არსებული მაღაზიით სარგებლობის უფლების შეზღუდვა 1 თვის ვადით;

ე) ამანათებისა და გზავნილების მიღების უფლების შეზღუდვა 1 თვემდე ვადით;

ვ) სატელეფონო საუბრის უფლების შეზღუდვა 1 თვემდე ვადით, იმ პირობით, რომ ორი კვირის თავზე, სანიმუშო ყოფაქცევის შემთხვევაში, არასრულწლოვან მსჯავრდებულს შეუძლია არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულების დირექტორს მიმართოს შეზღუდვის გაუქმების შესახებ განცხადებით;

ზ) საკნის ტიპის საცხოვრებელში გადაყვანა 1 წლის განმავლობაში 6 თვემდე ვადით.

11. ამ მუხლის პირველი ნაწილის „ვ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული დისციპლინური სახდელის მოქმედების პერიოდში არასრულწლოვან მსჯავრდებულს უნარჩუნდება სატელეფონო საუბრის უფლება სპეციალური საგამოძიებო სამსახურის, საქართველოს სახალხო დამცველისა და საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს გენერალური ინსპექციის ცხელი ხაზის სატელეფონო ნომრებზე დასაკავშირებლად.

2. არასრულწლოვანი ბრალდებულის/მსჯავრდებულის სამარტოო საკანში მოთავსება დაუშვებელია.

3. ამ მუხლის პირველი ნაწილის „გ“–„ვ“ ქვეპუნქტებით გათვალისწინებული თითოეული უფლების შეზღუდვის საერთო ვადა 1 წლის განმავლობაში 3 თვეს არ უნდა აღემატებოდეს.

4. არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის მიმართ დისციპლინური სახდელის სახით დისციპლინური პატიმრობის გამოყენება დაუშვებელია.


მუხლი 93. დისციპლინური სამართალწარმოება
1. არასრულწლოვანი ბრალდებულის/მსჯავრდებულის დისციპლინური დარღვევის საქმე ზეპირი მოსმენით განიხილება, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც არასრულწლოვანი ბრალდებული/მსჯავრდებული არღვევს წესრიგს, სხვაგვარად უშლის ხელს სხდომის მიმდინარეობას, არ ცხადდება სხდომაზე ან უარს აცხადებს სხდომაში მონაწილეობაზე. ეს ფაქტი აღინიშნება დისციპლინური სამართალწარმოების ოქმში.

2. ზეპირი მოსმენის დროს არასრულწლოვან ბრალდებულს/ მსჯავრდებულს უნდა ჰქონდეს დაჯდომის, ჩანაწერების გაკეთების და ზეპირი ახსნა-განმარტების მიცემის საშუალება.

3. არასრულწლოვან ბრალდებულს/მსჯავრდებულს უფლება აქვს, დისციპლინური დარღვევის საქმის განხილვისას ჰყავდეს ადვოკატი. ზეპირი მოსმენის დაწყებამდე არასრულწლოვან ბრალდებულს/მსჯავრდებულს განემარტება ადვოკატის მოწვევის უფლება, რომელიც შესაბამისი თანხმობის მიღების შემთხვევაში ხორციელდება განმარტებიდან 6 საათის განმავლობაში. თუ დადგენილ ვადაში ადვოკატი არ გამოცხადდება, არასრულწლოვან ბრალდებულს/მსჯავრდებულს საზოგადოებრივი ადვოკატი დაენიშნება.


მუხლი 94. არასრულწლოვანი ბრალდებულის/მსჯავრდებულის ინფორმირება საჩივრის შეტანის უფლების თაობაზე
1. პატიმრობის დაწესებულებაში/თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულებაში მოთავსებულ არასრულწლოვან ბრალდებულს/მსჯავრდებულს დაწესებულების უფლებამოსილმა პირმა დაუყოვნებლივ უნდა მისცეს საშუალება, წერილობით გაეცნოს ინფორმაციას თავისი უფლებების (მათ შორის, საჩივრის შეტანის უფლების) და მოვალეობების შესახებ და გასაჩივრების კანონით დადგენილი წესის თაობაზე.

2. წერა-კითხვის უცოდინარ არასრულწლოვან ბრალდებულს/მსჯავრდებულს ინფორმაცია ზეპირი ფორმით უნდა მიეწოდოს. მისი მიწოდების შესახებ უფლებამოსილი პირი ადგენს ოქმს, რომელსაც არასრულწლოვანი ბრალდებული/მსჯავრდებული ხელმოწერით ადასტურებს.

3. არასრულწლოვან ბრალდებულს/მსჯავრდებულს ინფორმაცია  მისთვის გასაგები ფორმით უნდა მიეწოდოს.

საქართველოს 2017 წლის 1 ივნისის კანონი №949 - ვებგვერდი, 20.06.2017წ.


მუხლი 95. არასრულწლოვნის სასჯელის მოხდისაგან პირობით ვადამდე გათავისუფლება
1. არასრულწლოვანი მსჯავრდებული სასჯელის მოხდისაგან პირობით ვადამდე შეიძლება გათავისუფლდეს მხოლოდ მაშინ, თუ მან ფაქტობრივად მოიხადა:

ა) ნაკლებად მძიმე დანაშაულისათვის მოსახდელი სასჯელის – თავისუფლების აღკვეთის ვადის არანაკლებ ერთი მესამედი;

ბ) მძიმე დანაშაულისათვის მოსახდელი სასჯელის – თავისუფლების აღკვეთის ვადის არანაკლებ ნახევარი;

გ) განსაკუთრებით მძიმე დანაშაულისათვის მოსახდელი სასჯელის – თავისუფლების აღკვეთის ვადის არანაკლებ ორი მესამედი.

2. ამ მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებულ შემთხვევებში არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის მიერ ფაქტობრივად მოხდილი თავისუფლების აღკვეთის ვადა არ უნდა იყოს 3 თვეზე ნაკლები.

3. არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის პირობით ვადამდე გათავისუფლების თარიღამდე არაუგვიანეს 3 თვისა პენიტენციური სამსახური აცნობებს სააგენტოს მისი შესაძლო გათავისუფლების შესახებ. სააგენტო შეისწავლის არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის ოჯახურ მდგომარეობას და საცხოვრებელ პირობებს, რომლებმაც შეიძლება გავლენა მოახდინოს პენიტენციური სამსახურის ადგილობრივი საბჭოს გადაწყვეტილებაზე. შესწავლის შედეგებს სააგენტო პენიტენციურ სამსახურს უგზავნის.

4. პენიტენციური სამსახური ამზადებს არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის სოციალური ჩართულობის საქმეს, რომელშიც აღნიშნულია სასჯელის მოხდის პერიოდში არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის ქცევა, მის მიერ წარსულში დანაშაულის ჩადენის ფაქტები, არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის პიროვნება, მის მიერ ჩადენილი დანაშაულის ხასიათი და სხვა გარემოებები, რომლებმაც შეიძლება გავლენა მოახდინოს პენიტენციური სამსახურის ადგილობრივი საბჭოს გადაწყვეტილებაზე. პენიტენციური სამსახური არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის სოციალური ჩართულობის საქმეს სააგენტოს მიერ გაგზავნილ შესწავლის შედეგებთან ერთად, გადაწყვეტილების მისაღებად პენიტენციური სამსახურის ადგილობრივ საბჭოს უგზავნის. შესწავლის შედეგები და მსჯავრდებულის სოციალური ჩართულობის საქმე ამ კოდექსის 27-ე მუხლის მე-4 ნაწილის „ე“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებულ სტადიაზე ინდივიდუალური შეფასების ანგარიშის ნაწილია.

5. არასრულწლოვან მსჯავრდებულს, რომელიც პირობით ვადამდე გათავისუფლდება საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 73-ე მუხლის მე-3 ნაწილით გათვალისწინებული საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომის სახით დანიშნული სასჯელის მოხდისაგან, საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომის სახით ფაქტობრივად მოხდილი სასჯელის ვადა ჩაეთვლება ამ მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებულ ვადაში, შემდეგი გაანგარიშებით: საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომის 5 საათი – თავისუფლების აღკვეთის 1 დღე.

6. არასრულწლოვან მსჯავრდებულს, რომელიც პირობით ვადამდე გათავისუფლდება საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 73-ე მუხლის 31 ნაწილით გათვალისწინებული შინაპატიმრობის სახით დანიშნული სასჯელის მოხდისაგან, შინაპატიმრობის სახით ფაქტობრივად მოხდილი სასჯელის ვადა ჩაეთვლება ამ მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებულ ვადაში, შემდეგი გაანგარიშებით: შინაპატიმრობის 1 დღე – თავისუფლების აღკვეთის 1 დღე.

7. ამ მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებულ საკითხზე პენიტენციური სამსახურის ადგილობრივი საბჭო იღებს დასაბუთებულ გადაწყვეტილებას არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის პირობით ვადამდე გათავისუფლების ან მის პირობით ვადამდე გათავისუფლებაზე უარის თქმის შესახებ. ეს გადაწყვეტილება შეიცავს არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის რესოციალიზაცია-რეაბილიტაციის თვალსაზრისით მიღწეული პროგრესის და მისი გათავისუფლებისთვის მზადყოფნის სრულ შეფასებას, აგრეთვე საკითხის განხილვისას არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის და თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულების უფლებამოსილი პირის მიერ გამოთქმულ მოსაზრებებს.

8. არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის პირობით ვადამდე გათავისუფლებაზე უარის თქმის შესახებ გადაწყვეტილების მიღებისას პენიტენციური სამსახურის ადგილობრივი საბჭო გადაწყვეტილებაში მიუთითებს აგრეთვე პირობით ვადამდე გათავისუფლებისათვის არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის და თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულების მიერ მისაღებ ზომებს.

9. არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის სასჯელის მოხდისაგან პირობით ვადამდე გათავისუფლების საკითხის განხილვა სავალდებულოა ყოველ 3 თვეში ერთხელ.

საქართველოს 2017 წლის 1 ივნისის კანონი №949 - ვებგვერდი, 20.06.2017წ.

საქართველოს 2018 წლის 5 ივლისის  კანონი №3033  –  ვებგვერდი, 11.07.2018წ.

საქართველოს 2019 წლის 29 ნოემბრის კანონი №5396 – ვებგვერდი, 10.12.2019წ.


მუხლი 96. არასრულწლოვანი მსჯავრდებულისთვის სასჯელის მოუხდელი ნაწილის საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომით ან შინაპატიმრობით შეცვლა
1. საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 73-ე მუხლის მე-3 ან 31 ნაწილით გათვალისწინებულ შემთხვევაში არასრულწლოვან მსჯავრდებულს სასჯელის მოუხდელი ნაწილი საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომით ან შინაპატიმრობით შეიძლება შეეცვალოს მხოლოდ მაშინ, თუ მან ფაქტობრივად მოიხადა:

ა) ნაკლებად მძიმე დანაშაულისათვის მოსახდელი სასჯელის ვადის არანაკლებ ერთი მეოთხედი;

ბ) მძიმე დანაშაულისათვის მოსახდელი სასჯელის ვადის არანაკლებ ერთი მესამედი;

გ) განსაკუთრებით მძიმე დანაშაულისათვის მოსახდელი სასჯელის ვადის არანაკლებ ნახევარი.

2. არასრულწლოვან მსჯავრდებულზე არ ვრცელდება საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 73-ე მუხლის მე-6  ნაწილით გათვალისწინებული სამთვიანი ვადა.

3. არასრულწლოვანი მსჯავრდებულისთვის სასჯელის მოუხდელი ნაწილის საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომით ან შინაპატიმრობით შეცვლის საკითხის განხილვა სავალდებულოა ყოველ 3 თვეში ერთხელ.

საქართველოს 2017 წლის 1 ივნისის კანონი №949 - ვებგვერდი, 20.06.2017წ.


მუხლი 97. არასრულწლოვნის პირადი საქმე
არასრულწლოვანი ბრალდებულის/მსჯავრდებულის პირადი საქმე წარმოებს მისი დაპატიმრებიდან გათავისუფლებამდე. არასრულწლოვანი ბრალდებულის/ მსჯავრდებულის გათავისუფლების შემდეგ მისი პირადი საქმე არაუმეტეს 10 წლის ვადით ინახება პატიმრობის დაწესებულების/თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულების არქივში. არასრულწლოვანი ბრალდებულის/მსჯავრდებულის პირადი საქმე ამ ვადის გასვლისთანავე ნადგურდება.

თავი XIV
არასრულწლოვნის გათავისუფლებისთვის მზადება, პირობითი მსჯავრისა და სასჯელის მოხდის შემდეგ არასრულწლოვანზე ზრუნვა და მისი რესოციალიზაცია-რეაბილიტაცია #

მუხლი 98. არასრულწლოვნის გათავისუფლებისთვის მზადება
1. საპატიმრო სასჯელის არანაკლებ ორი მესამედის მოხდის შემდეგ, მაგრამ გათავისუფლებამდე არაუგვიანეს 3 თვისა, თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულება:

ა) არასრულწლოვან მსჯავრდებულსა და მის კანონიერ წარმომადგენელს, აგრეთვე არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის საცხოვრებელი ადგილის მიხედვით სააგენტოს ტერიტორიულ ორგანოს − დანაშაულის პრევენციის, არასაპატიმრო სასჯელთა აღსრულებისა და პრობაციის ბიუროს და მუნიციპალიტეტის შესაბამის ორგანოს ატყობინებს არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის გათავისუფლების მოახლოებულ თარიღს;

ბ) არასრულწლოვანს უზრუნველყოფს გათავისუფლებისთვის მოსამზადებელი სპეციალური პროგრამით;

გ) არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის თანხმობის შემთხვევაში ამზადებს მისი სოციალური ჩართულობის საქმეს სააგენტოსთვის გადასაცემად, არასრულწლოვნის რესოციალიზაციის პროცესის ხელშეწყობისათვის;

დ) არასრულწლოვან მსჯავრდებულს მისთვის გასაგები ფორმით აწვდის ინფორმაციას იმის შესახებ, თუ რა გზით შეუძლია მას გათავისუფლების შემდეგ შესაბამისი დახმარებისა და მხარდაჭერის მიღება.

2. სააგენტოს წარმომადგენლები:

ა) არასრულწლოვანს ხვდებიან დაწესებულებაში;

ბ) იღებენ ყველა საჭირო ზომას, რათა არასრულწლოვნისათვის გასაგები იყოს მისი რესოციალიზაცია-რეაბილიტაციის გეგმის პირობები და საჭიროება;

გ) ეცნობიან არასრულწლოვნის სოციალური ჩართულობის საქმეს პატიმრობის ან თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულებაში;

დ) გათავისუფლების შემდეგ ყოფილი არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის მიერ მათთვის მიმართვის შემთხვევაში, მიმართვიდან არაუგვიანეს 3 თვისა ამტკიცებენ მისი რესოციალიზაცია-რეაბილიტაციის გეგმას;

ე) შეძლებისდაგვარად უზრუნველყოფენ პატიმრობისა და თავისუფლების აღკვეთის  დაწესებულებებში დაწყებული პროგრამების დასრულებას და სრულყოფას.

3. სასჯელის მოხდისაგან პირობით ვადამდე გათავისუფლებისათვის საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი ვადის ფაქტობრივად მოხდამდე არაუგვიანეს 3 თვისა, ხოლო საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 50-ე მუხლის მე-5 ნაწილით განსაზღვრული წესით დანიშნული სასჯელის შემთხვევაში – სასჯელის სახით დანიშნული თავისუფლების აღკვეთის ვადის დასრულებამდე არაუგვიანეს 3 თვისა პენიტენციური სამსახური:

ა) არასრულწლოვან მსჯავრდებულს, მის კანონიერ წარმომადგენელს და სააგენტოს ატყობინებს არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის გათავისუფლების მოახლოებულ თარიღს;

ბ) სააგენტოს წერილობით მიმართავს არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის ოჯახისა და სოციალური გარემოს რისკების შეფასების და მისი საჭიროებების განსაზღვრის მოთხოვნით.

4. სააგენტოს წარმომადგენელი:

ა) აფასებს არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის ოჯახისა და სოციალური გარემოს რისკებს და განსაზღვრავს მის საჭიროებებს;

ბ) სასჯელის მოხდისაგან პირობით ვადამდე გათავისუფლებისათვის არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის ოჯახისა და სოციალური გარემოს რისკების შეფასების დასრულებისთანავე შესაბამის დოკუმენტებს უგზავნის თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულებას.

5. ამ მუხლის მე-3 და მე-4 ნაწილებით გათვალისწინებული მიმართვის და არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის ოჯახისა და სოციალური გარემოს რისკების შეფასების და მისი საჭიროებების განსაზღვრის ფორმასა და წესს ადგენს საქართველოს იუსტიციის მინისტრი.

6. ამ მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული მოთხოვნები არ ვრცელდება იმ შემთხვევებზე, როდესაც სასჯელი საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 50-ე მუხლის 21 ნაწილის საფუძველზეა დანიშნული და სასჯელის სახით დანიშნული თავისუფლების აღკვეთის ვადა 3 თვეს არ აღემატება.

7. არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის რესოციალიზაცია-რეაბილიტაციის გეგმა უნდა მომზადდეს მის გათავისუფლებამდე სულ მცირე 2 თვით ადრე, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც ამ ვადის დაცვა შეუძლებელია პირობით ვადამდე გათავისუფლების ან ამნისტიის/შეწყალების აქტის გამოცემის ანდა სასამართლო გადაწყვეტილების გამოტანის გამო.

8. არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის რესოციალიზაცია-რეაბილიტაციის გეგმის მოსამზადებლად მისი გათავისუფლებიდან 3 თვემდე ვადის განმავლობაში სააგენტო თანამშრომლობს იმ მუნიციპალიტეტის აღმასრულებელ ორგანოსთან, სადაც არასრულწლოვნის საცხოვრებელი ადგილი მდებარეობს ან სადაც ის აპირებს დაბრუნებას.


მუხლი 99. პირობითი მსჯავრისა და სასჯელის მოხდის შემდეგ არასრულწლოვნის მხარდაჭერა და ზედამხედველობა
1. პირობითი მსჯავრისა და სასჯელის მოხდის შემდეგ არასრულწლოვანი, როგორც წესი, კანონიერ წარმომადგენელს ან/და, საჭიროების შემთხვევაში, მეურვეობისა და მზრუნველობის ორგანოს გადაეცემა.

2. სააგენტო: 

ა) კოორდინაციას უწევს არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის რესოციალიზაცია-რეაბილიტაციის გეგმის შესრულებას პირობითი მსჯავრისა და სასჯელის მოხდიდან არანაკლებ 6 თვის განმავლობაში;

ბ) უზრუნველყოფს პირობითი მსჯავრისა და სასჯელის მოხდის შემდეგ არასრულწლოვნის საზოგადოებაში რეინტეგრაციისათვის მის პრაქტიკულ და ფსიქოსოციალურ მხარდაჭერას საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით.

3. (ამოღებულია - 29.11.2019, №5396).

საქართველოს 2019 წლის 29 ნოემბრის კანონი №5396 – ვებგვერდი, 10.12.2019წ.


კარი VIII
გარდამავალი და დასკვნითი დებულებანი

თავი XV
გარდამავალი დებულებანი

მუხლი 100. კოდექსის უკუძალა
1. ამ კოდექსის დებულებებს, გარდა ამ კოდექსის საპროცესო ნორმებისა, აქვს უკუძალა, თუ ამით უმჯობესდება არასრულწლოვნის მდგომარეობა.

2. ამ კოდექსის საპროცესო ნორმებში შეტანილი ცვლილებები იწვევს წინათ გამოტანილი საპროცესო აქტის გაუქმებას ან შეცვლას, თუ ამით უმჯობესდება არასრულწლოვანი ბრალდებულის/მსჯავრდებულის მდგომარეობა.


მუხლი 101. კოდექსის ამოქმედებისათვის განსახორციელებელი ღონისძიებები         
1. 2016 წლის 1 იანვრამდე საქართველოს მთავრობამ უზრუნველყოს ამ კოდექსით გათვალისწინებული საქართველოს მთავრობის დადგენილების მიღება.

  2. 2016 წლის 1 იანვრამდე საქართველოს იუსტიციის უმაღლესმა საბჭომ უზრუნველყოს ამ კოდექსით გათვალისწინებული საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს გადაწყვეტილების მიღება.

3. 2016 წლის 1 იანვრამდე საქართველოს იუსტიციის, შინაგან საქმეთა, განათლებისა და მეცნიერების და სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის მინისტრებმა უზრუნველყონ ამ კოდექსით გათვალისწინებული კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტების გამოცემა და შესაბამისი ნორმატიული აქტების ამ კოდექსთან შესაბამისობა.

4. 2016 წლის 1 იანვრამდე საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციამ უზრუნველყოს არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში ადვოკატის სპეციალიზაციის დამადასტურებელი დოკუმენტის ფორმის დამტკიცება.


თავი XVI
დასკვნითი დებულებანი

მუხლი 102. კოდექსის ამოქმედება
1. ეს კოდექსი, გარდა ამ კოდექსის პირველი−მე-100 მუხლებისა, ამოქმედდეს გამოქვეყნებისთანავე.

2. ამ კოდექსის პირველი−26-ე მუხლები, 27-ე მუხლის პირველი–მე-3 ნაწილები, მე-4 ნაწილის „ა“, „გ“, „დ“ და „ე“ ქვეპუნქტები და მე-5−მე-10 ნაწილები, 28-ე−65-ე მუხლები, 66-ე მუხლის „ა“, „გ“, „დ“ და „ვ“ ქვეპუნქტები, 67-ე, 68-ე, 70-ე, 71-ე და 73-ე−მე-100 მუხლები ამოქმედდეს 2016 წლის 1 იანვრიდან.

3. ამ კოდექსის 66-ე მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტი და 69-ე მუხლი ამოქმედდეს 2015 წლის 1 სექტემბრიდან.

4. ამ კოდექსის 27-ე მუხლის მე-4 ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტი ამოქმედდეს 2016 წლის 1 მარტიდან.

5. (ამოღებულია - 01.06.2017, №949).

საქართველოს 2016 წლის 22 დეკემბრის კანონი №187 - ვებგვერდი, 29.12.2016წ.

საქართველოს 2017 წლის 1 ივნისის კანონი №949 - ვებგვერდი, 20.06.2017წ.



საქართველოს პრეზიდენტიგიორგი მარგველაშვილი

 

 

ქუთაისი,

12 ივნისი 2015 წ.

N3708-IIს

 

Контрольный текст по состоянию на 15.12.2023 №3989

Кодекс о правосудии в отношении несовершеннолетних

Раздел I

Законодательство и общие принципы правосудия в отношении несовершеннолетних

Глава I

Законодательство в области правосудия в отношении несовершеннолетних и сфера его действия

 Статья 1. Законодательство в области правосудия в отношении несовершеннолетних и его цель

1. Настоящий Кодекс устанавливает особенности административной и уголовной ответственности несовершеннолетних, производства по делу об административном правонарушении и уголовного процесса с участием несовершеннолетних, специальные правила исполнения наказаний и других мер.

2. Целью настоящего Закона являются защита наилучших интересов несовершеннолетних в процессе правосудия, ресоциализация и реабилитация несовершеннолетних, находящихся в конфликте с законом, защита прав несовершеннолетних потерпевших и несовершеннолетних свидетелей, предупреждение вторичной виктимизации несовершеннолетних потерпевших и несовершеннолетних свидетелей и повторной виктимизации несовершеннолетних потерпевших, предупреждение нового преступления и защита правопорядка.

3. Настоящий Кодекс соответствует Конституции Грузии, Конвенции о правах ребенка, общепризнанным принципам и нормам международного права.

 

  Статья 2. Сфера действия и порядок применения Кодекса о правосудии в отношении несовершеннолетних, аналогия закона

1. Настоящий Кодекс применяется с участием несовершеннолетних, находящихся в конфликте с законом, несовершеннолетних потерпевших и опрашиваемых несовершеннолетних лиц/свидетелей в процессе отправления правосудия в отношении несовершеннолетних. Нормы, установленные статьями 38–48 (кроме подпункта «ж» части первой статьи 42 и статьи 46) настоящего Кодекса, распространяются также на лиц в возрасте от 18 лет до 21 года при наличии обоснованного предположения, что ими совершено менее тяжкое или тяжкое преступление, предусмотренное Уголовным кодексом Грузии. (30.05.2018 N2390)

  2. В процессе отправления правосудия в отношении несовершеннолетних применяются нормы, установленные настоящим Кодексом. В отношении лиц, являвшихся несовершеннолетними в момент совершения преступления и ставшими совершеннолетними впоследствии, применяются материально-правовые нормы настоящего Кодекса и нормы Уголовно-процессуального кодекса Грузии. (30.05.2018 N2390)

  3. В процессе отправления правосудия в отношении несовершеннолетних применяются также положения других нормативных актов Грузии, если они не противоречат настоящему Кодексу или (и) предусматривают льготы для несовершеннолетних.

  4. В процессе отправления правосудия в отношении несовершеннолетних применяется процессуальная норма, действующая в процессе отправления правосудия в отношении несовершеннолетних. Если в начале процесса отправления правосудия в отношении несовершеннолетних лицо было несовершеннолетним и стало совершеннолетним до окончания процесса, в отношении него с этапа процесса, когда он стал совершеннолетним, применяются нормы Уголовно-процессуального кодекса Грузии. (30.05.2018 N2390)

  5. При наличии в настоящем Кодексе пробелов допускается применение аналогии закона, если тем самым не ограничиваются права и свободы человека, обеспеченные Конституцией Грузии и международными договорами, и это не противоречит наилучшим интересам несовершеннолетних.

  6. Настоящий Кодекс применяется также к преступлениям, совершенным на находящихся за пределами Грузии воздушных или морских судах под Флагом Грузии или с грузинскими опознавательными знаками, если международными договорами и соглашениями Грузии не предусмотрено иное.

  7. В соответствии с международными договорами и соглашениями Грузии настоящий Кодекс может применяться также на территории иностранных государств. (30.05.2018 N2390)

  8. При исполнении на территории Грузии в процессе отправления правосудия в отношении несовершеннолетних ходатайства иностранного суда или следственного органа, касающегося проведения процессуального действия, допускается также применение законодательства государства, направившего ходатайство, если указанное предусмотрено международными договорами и соглашениями Грузии и соответствует наилучшим интересам несовершеннолетних.

 

Статья 3. Толкование основных терминов для целей настоящего Кодекса

1.Несовершеннолетние – несовершеннолетние потерпевшие, несовершеннолетние свидетели, несовершеннолетние, находящиеся в конфликте с законом, в возрасте до 18 лет. Для целей административной ответственности несовершеннолетними считаются лица, которым на момент совершения административного правонарушения исполнилось 16 лет, но не исполнилось 18 лет, а для целей уголовной ответственности – лица, которым на момент совершения преступления исполнилось 14 лет, но не исполнилось 18 лет.

2. Несовершеннолетние, находящиеся в конфликте с законом, – лица в возрасте до 18 лет, в отношении которых:

а) существует обоснованное предположение, что ими совершено преступление, предусмотренное Уголовным кодексом Грузии;

  б) составлен протокол об административном правонарушении, согласно которому ими совершено такое административное правонарушение, за совершение которого в виде единственного или одного из видов административного взыскания предусмотрен административный арест; (2.05.2023 N2815, ввести в действие на 15-й день после опубликования.)

в) вынесены обвинительный приговор или решение о наложении административного взыскания за совершение правонарушения, предусмотренного подпунктом «б» настоящей части.

3. Минимальный возраст наступления ответственности – минимальный возраст, составляющий в случае уголовной ответственности 14 лет, а в случае административной ответственности – 16 лет.

4. Наилучшие интересы несовершеннолетних – интересы безопасности, благосостояния, здравоохранения, образования, развития, ресоциализации и реабилитации и другие интересы несовершеннолетних, определяемые в соответствии с международными стандартами и индивидуальными характеристиками несовершеннолетнего, а также с учетом его мнения.

5. Процесс отправления правосудия в отношении несовершеннолетних – производство по делу об административном правонарушении или уголовному делу с участием несовершеннолетних, в том числе расследование преступлений, уголовное преследование, рассмотрение дел в суде, исполнение назначенных наказаний или иных мер, ресоциализация и реабилитация несовершеннолетних.

6. Лицо, осуществляющее процесс / лицо, участвующее в процессе отправления правосудия в отношении несовершеннолетних , – судья, следователь, прокурор, полицейский, адвокат, социальный работник, медиатор, офицер пробации, координатор свидетеля и потерпевшего, персонал реабилитационного учреждения для несовершеннолетних, персонал соответствующего учреждения содержания под стражей, участвующий в процессе отправления правосудия в отношении несовершеннолетних и прошедший специальную подготовку в области правосудия в отношении несовершеннолетних, а в случае административного правонарушения, предусмотренного подпунктом «б» части 2 настоящей статьи, – также лицо, уполномоченное на составление протокола об административном правонарушении. (4.05.2018 N2271)

  7. Убережение – форма освобождения от уголовной ответственности, альтернативный механизм уголовного преследования, целью которого являются содействие надлежащему развитию и интеграции несовершеннолетнего в общество, предупреждение нового преступления.

8. Мероприятие восстановительного правосудия – мероприятие, предоставляющее несовершеннолетним, находящимся в конфликте с законом, возможность осознать собственную ответственность за совершенное деяние, исправить последствия преступления, возместить вред потерпевшему или (и) примириться с потерпевшим.

9. Медиация – процесс диалога между несовершеннолетними, находящимися в конфликте с законом, и потерпевшими, который ведется медиатором и целью которого является примирение несовершеннолетних и потерпевших и разрешение конфликта между ними. В процессе медиации участвуют также законные представители несовершеннолетних, психологи, социальные работники или (и) другие лица. При желании участвовать в указанном процессе может и прокурор.

10. Медиатор – беспристрастная и независимая третья сторона, лицо с надлежащей квалификацией, которое исполняет роль посредника между несовершеннолетними и потерпевшими, ведет и координирует процесс медиации.

11. Законный представитель – близкий родственник несовершеннолетнего, поддерживающее лицо, опекун, попечитель несовершеннолетнего, участвующие в процессе правосудия в отношении несовершеннолетних для защиты интересов несовершеннолетних и пользующиеся правами несовершеннолетних, кроме прав, которыми, исходя из природы самих этих прав, могут пользоваться лишь несовершеннолетние.

12. Процессуальный представитель – назначенные судьей, прокурором, следователем сотрудники органа опеки и попечительства или другие доверенные лица, осуществляющие в случаях, предусмотренных статьей 50 настоящего Кодекса, представительские полномочия от имени и в защиту наилучших интересов несовершеннолетних. Процессуальный представитель пользуется теми же правами, что и законный представитель.

13. Несовершеннолетние потерпевшие – несовершеннолетние, которым был причинен моральный, физический или имущественный вред непосредственно в результате административного правонарушения или преступления.

14. Несовершеннолетние свидетели – несовершеннолетние, у которых может иметься информация, связанная с делом об административном правонарушении или уголовным делом.

15. Вторичная виктимизация – возможное причинение несовершеннолетним потерпевшим/несовершеннолетним свидетелям вреда в результате их участия в процессе правосудия в отношении несовершеннолетних.

16. Повторная виктимизация – причинение вреда несовершеннолетним потерпевшим в результате нового административного правонарушения или преступления.

17. Реабилитационное учреждение для несовершеннолетних – обеспеченное соответствующими особым потребностям несовершеннолетних инфраструктурой и персоналом особо охраняемое учреждение, в которое помещают несовершеннолетних, осужденных к лишению свободы, и в котором обеспечено постоянное наблюдение за ними.

18. Ресоциализация и реабилитация – формирование и развитие у несовершеннолетних чувства ответственности, уважения к правам других людей, содействие физическому, умственному, духовному, нравственному и социальному развитию несовершеннолетних и их подготовка к обретению своего места в обществе.

19. Близкие родственники – родители, усыновители, дети, дети, взятые на воспитание, дедушки, бабушки, сестры, братья, супруги (в том числе – более не состоящие в браке) несовершеннолетних. (4.05.2017 N750)

 

Глава II

Общие принципы правосудия в отношении несовершеннолетних

 

Статья 4. Приоритетность наилучших интересов несовершеннолетних

В процессе отправления правосудия в отношении несовершеннолетних в первую очередь учитываются наилучшие интересы несовершеннолетних.

 

 

Статья 5. Запрет на дискриминацию

Запрещается прямая и косвенная дискриминация несовершеннолетних, а также их законных представителей по признаку/признакам, предусмотренным статьей первой Закона Грузии «Об искоренении всех форм дискриминации».

 

Статья 6. Право несовершеннолетних на гармоничное развитие

В процессе правосудия в отношении несовершеннолетних несовершеннолетние имеют право на физическое, умственное, духовное, нравственное и социальное развитие.

 

Статья 7. Соразмерность

Меры, применяемые в отношении несовершеннолетних, находящихся в конфликте с законом, должны быть соразмерны совершенному деянию и соответствовать личности, возрасту, образовательным, социальным и другим потребностям несовершеннолетнего.

 

Статья 8. Приоритетность самого легкого средства и альтернативной меры

1. В процессе правосудия в отношении несовершеннолетних предпочтение отдается самому легкому средству достижения целей Уголовного кодекса Грузии, Уголовно-процессуального кодекса Грузии, Кодекса Грузии об административных правонарушениях, Пенитенциарного кодекса и настоящего Кодекса. (15.12.2023 N3989, ввести в действие с 1 января 2024 года.)

2. В отношении несовершеннолетних в первую очередь рассматривается возможность применения убережения или мер восстановительного правосудия и производится оценка того, обеспечат ли убережение или указанные меры ресоциализацию и реабилитацию несовершеннолетних и предотвращение нового преступления лучше чем применение уголовной ответственности и наказания.

3. Любая мера, применяемая в отношении несовершеннолетних вместо рассмотрения дела в суде, должна служить защите прав и правовых гарантий несовершеннолетних.

 

Статья 9. Содержание под стражей как крайняя мера

1. Не допускается ограничение свободы несовершеннолетних, если цель, определенная законом, может быть достигнута применением более легкой меры.

  2. Задержание, заключение под стражу и лишение свободы несовершеннолетних допускаются только в качестве крайней меры, которая должна применяться в течение по возможности краткого срока и при условии регулярного пересмотра. (1.06.2017 N949, ввести в действие с 1 января 2018 года.)

 

  Статья 10. Участие несовершеннолетних в процессе правосудия в отношении несовершеннолетних

1. Несовершеннолетние, находящиеся в конфликте с законом, имеют право на участие в процессе правосудия в отношении несовершеннолетних непосредственно или (и) через законного представителя. Они также имеют право на то, чтобы их выслушали и учли их мнение в соответствии с их возрастом и уровнем развития.

2. Адвокаты несовершеннолетних, находящихся в конфликте с законом, вправе с письменного согласия законных представителей несовершеннолетних, независимо от воли несовершеннолетних подавать жалобу или отказываться от нее, если это соответствует наилучшим интересам несовершеннолетних.

3. Если требования несовершеннолетних и их законных представителей или процессуальных представителей противоречат друг другу, предпочтение отдается требованию, более соответствующему наилучшим интересам несовершеннолетних.

4. Деяние, осуществляемое с участием несовершеннолетних в процессе правосудия в отношении несовершеннолетних, должно соответствовать их способности к восприятию и пониманию.

5. При осуществлении в процессе правосудия в отношении несовершеннолетних действий с участием несовершеннолетнего уполномоченный орган обязан предоставить несовершеннолетнему информацию о его правах, а также о процессе правосудия в отношении несовершеннолетних и его результатах, механизмах поддержки и обжалования. (21.05.2020 N5915) (20.09.2019 N5015, ввести в действие с 1 сентября 2020 года.)

 

Статья 11. Недопустимость затягивания процесса правосудия в отношении несовершеннолетних

1. Процесс правосудия в отношении несовершеннолетних должен вестись без какого-либо неоправданного затягивания.

2. Суд обязан в приоритетном порядке рассматривать дела несовершеннолетних, находящихся в конфликте с законом.

 

Статья 12. Судимость несовершеннолетних

1. Судимость несовершеннолетних считается погашенной с отбытием наказания, а при условном осуждении – с истечением испытательного срока.

2. Льгота, предусмотренная частью первой настоящей статьи, не действует, если несовершеннолетние вновь совершат преступление. В таком случае судимость несовершеннолетних погашается:

а) при условном осуждении – с истечением испытательного срока;

б) при осуждении с применением наказания, более мягкого чем лишение свободы, – через 6 месяцев после отбытия наказания;

в) при осуждении к лишению свободы за совершение менее тяжкого преступления – через год после отбытия наказания;

г) при осуждении к лишению свободы за совершение тяжкого преступления – через 3 года после отбытия наказания;

д) при осуждении к лишению свободы за совершение особо тяжкого преступления – через пять лет после отбытия наказания.

 

Статья 13. Защита личной жизни несовершеннолетних

1. Защита личной жизни несовершеннолетних обеспечивается на любой стадии процесса правосудия в отношении несовершеннолетних.

2. Информация о судимости и административной ответственности несовершеннолетних не является публичной. Не допускается разглашение и опубликование персональных данных несовершеннолетних, кроме случаев, предусмотренных Законом Грузии «О защите персональных данных».

 

Статья 14. Индивидуальный подход к несовершеннолетним

1. При принятии решений в отношении несовершеннолетних учитываются их индивидуальные характеристики: возраст, уровень развития, условия жизни, воспитания и развития, образование, состояние здоровья, семейное положение и иные обстоятельства, позволяющие оценить особенности характера и поведения несовершеннолетних и определить их потребности.

2. На любой стадии процесса правосудия в отношении несовершеннолетних лицо, ведущее процесс, должно обращаться с несовершеннолетними с особым вниманием.

 

Статья 15. Процессуальные права несовершеннолетних

1. На любой стадии производства по уголовному делу несовершеннолетние обвиняемые/осужденные/оправданные и потерпевшие пользуются правом на бесплатную юридическую помощь. На любой стадии производства по уголовному делу несовершеннолетние свидетели могут пользоваться указанным правом, если являются неплатежеспособными.

  1. На любой стадии производства по уголовному делу несовершеннолетний обвиняемый/осужденный/оправданный и потерпевший пользуется правом на бесплатную юридическую помощь, если в деле не участвует адвокат, нанятый указанным несовершеннолетним (защита по соглашению). На любой стадии производства по уголовному делу опрашиваемое несовершеннолетнее лицо/свидетель вправе воспользоваться этим правом, если оно неплатежеспособно или является лицом/свидетелем, опрашиваемым по делу о каком-либо из преступлений, предусмотренных главами XIX, XX и XXII и статьями 14411443 Уголовного кодекса Грузии. (30.05.2018 N2390, ввести в действие с 1 января 2019 года. )

  1 1 . Обвиняемые или осужденные в возрасте от 18 лет до 21 года пользуются правом на бесплатную юридическую помощь. (30.05.2018 N2390, ввести в действие с 1 января 2019 года. )

  2. На любой стадии производства по уголовному делу несовершеннолетние пользуются также следующими правами:

а) правом на получение информации в форме, соответствующей их развитию;

б) правом на получение услуг переводчика бесплатно – при необходимости таковых;

в) правом на сопровождение законного представителя или процессуального представителя;

г) правом на получение консульской помощи;

д) другими правами, предусмотренными законодательством Грузии.

 

Раздел II

Лица, ведущие процесс правосудия в отношении несовершеннолетних, и лица, участвующие в указанном процессе

 

Глава III

Специализация лиц, ведущих процесс правосудия в отношении несовершеннолетних

 

Статья 16. Специализация в области правосудия в отношении несовершеннолетних

1. Процесс правосудия в отношении несовершеннолетних ведут только лица, специализирующиеся в области правосудия в отношении несовершеннолетних, кроме случаев, предусмотренных частью 8 статьи 120, частью 2 статьи 121 и частью 2 статьи 171 Уголовно-процессуального кодекса Грузии. Процессуальные действия в отношении опрашиваемых несовершеннолетних лиц/свидетелей, участвующих в процессе в отношении совершеннолетних лиц, осуществляют только лица, специализирующиеся в сфере правосудия в отношении несовершеннолетних. Если процессуальное действие в отношении несовершеннолетних было осуществлено лицом, не специализирующимся в области правосудия в отношении несовершеннолетних, оно должно незамедлительно сообщить об этом лицу, специализирующемуся в этой области, которое должно продолжить процесс, а лицо, не специализирующееся в этой области, должно быть незамедлительно отстранено от процесса правосудия в отношении несовершеннолетних. (30.05.2018 N2390)

  2. Лицами, предусмотренными частью 6 статьи 3 настоящего Кодекса, кроме лиц, уполномоченных на составление протокола об административном правонарушении в случае совершения административного правонарушения, предусмотренного подпунктом «б» части 2 той же статьи, должно быть пройдено специальное обучение по вопросам, касающимся методики отношений с несовершеннолетними и другим связанным с ними вопросам.

3. Стандарт специализации лиц, ведущих процесс правосудия в отношении несовершеннолетних, и лиц, участвующих в указанном процессе, определяется постановлением Правительства Грузии, а в случае с судьей – решением Высшего совета юстиции Грузии.

 

Статья 17. Рассмотрение в суде дел несовершеннолетних

1. В районных (городских) судах дела несовершеннолетних, находящихся в конфликте с законом, рассматривает судья, специализирующийся в области правосудия в отношении несовершеннолетних, а при коллегиальном рассмотрении дела – Судебная коллегия, не менее двух членов которой, в том числе – председатель коллегии, являются судьями, специализирующимися в области правосудия в отношении несовершеннолетних.

2. В Апелляционном суде и Верховном Суде Грузии дела несовершеннолетних, находящихся в конфликте с законом, рассматривает Судебная палата, не менее двух членов которой, в том числе – председатель Палаты, являются судьями, специализирующимися в области правосудия в отношении несовершеннолетних.

3. Если потерпевшим является несовершеннолетний, при коллегиальном рассмотрении дела в коллегии районного (городского) суда, а также при рассмотрении дела в Апелляционном суде и Верховном Суде Грузии в состав коллегии/палаты входит один судья, специализирующийся в области правосудия в отношении несовершеннолетних.

 

Статья 18. Следователь и прокурор, специализирующиеся в области правосудия в отношении

  несовершеннолетних

1.                   Дела несовершеннолетних расследует следователь, специализирующийся в области правосудия в отношении несовершеннолетних.

2.                   Прокурорский надзор по делам несовершеннолетних осуществляет прокурор, специализирующийся в области правосудия в отношении несовершеннолетних.

 

Статья 19. Полицейский, специализирующийся в области

  правосудия в отношении несовершеннолетних

1.                   В системе Министерства внутренних дел Грузии дела несовершеннолетних ведет полицейский, специализирующийся в области правосудия в отношении несовершеннолетних.

2.                   В отношении несовершеннолетних действия, предусмотренные Законом Грузии «О полиции», осуществляет уполномоченный представитель Министерства внутренних дел Грузии, специализирующийся в области правосудия в отношении несовершеннолетних.

 

Статья 20. Адвокат, специализирующийся в области правосудия

  в отношении несовершеннолетних

1.                   Дела несовершеннолетних ведет адвокат, специализирующийся в области правосудия в отношении несовершеннолетних, который обязан вместе с другими документами, предусмотренными законом, представлять подтверждающий его специализацию в области правосудия в отношении несовершеннолетних документ формы, утвержденной Ассоциацией адвокатов Грузии.

2.                   В службе юридической помощи функционирует постоянно действующая группа адвокатов, специализирующихся в области правосудия в отношении несовершеннолетних, которая в случаях, предусмотренных законом, по первому же требованию в кратчайшие сроки обеспечивает несовершеннолетних юридической помощью.

 

Статья 21. Другие лица, специализирующиеся в области

  правосудия в отношении несовершеннолетних

  (30.05.2018 N2390)

  В процессе правосудия в отношении несовершеннолетних участвуют специализирующиеся в области правосудия в отношении несовершеннолетних социальные работники, медиаторы, офицеры пробации, координатор свидетеля и потерпевшего, персонал реабилитационного учреждения для несовершеннолетних и персонал соответствующего учреждения содержания под стражей. В случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, в процессе отправления правосудия в отношении несовершеннолетних участвует также психолог, специализирующийся в области правосудия в отношении несовершеннолетних.

 

 

Глава IV

Несовершеннолетние свидетели и несовершеннолетние пострадавшие

 

Статья 22. Распространение прав и обязанностей несовершеннолетних свидетелей на несовершеннолетних потерпевших

Несовершеннолетним потерпевшим предоставляются все права, предоставленные настоящим Кодексом несовершеннолетним свидетелям, и возлагаются все возложенные на них обязанности.

 

  Статья 23. Лица, участвующие в процессе правосудия в отношении несовершеннолетних для защиты интересов несовершеннолетних свидетелей

  1. При производстве процессуального действия, в котором участвуют несовершеннолетние опрашиваемые лица/свидетели, для предотвращения вторичной виктимизации и повторной виктимизации присутствуют их законные представители. Опрашиваемые несовершеннолетние лица/свидетели вправе при производстве процессуальных действий иметь адвоката. В случае, предусмотренном частью первой статьи 15 настоящего кодекса, опрашиваемые несовершеннолетние лица/свидетели вправе пользоваться правом на бесплатную юридическую помощь. С учетом наилучших интересов несовершеннолетнего в ходе судебного рассмотрения дела – по инициативе судьи, а на стадии расследования – по инициативе стороны обвинения обеспечивается также участие психолога в процессуальном действии. Психолог оценивает нужды несовершеннолетнего и осуществляет его психологическую поддержку в ходе процессуального действия. (30.05.2018 N2390)

  2. На любой стадии судопроизводства законные представители несовершеннолетних свидетелей вправе:

а) знать суть обвинения, предъявленного обвиняемому;

б) знать об отношениях между несовершеннолетними свидетелями и обвиняемыми;

в) по требованию получать информацию о мере пресечения, примененной к обвиняемому, и вывозе обвиняемых/осужденных за пределы учреждения содержания под стражей/учреждения лишения свободы, если тем самым не создается реальная опасность обвиняемым/осужденным.

3. При рассмотрении дела в суде судья, а в стадии расследования – прокурор правомочны запрещать законным представителям несовершеннолетних свидетелей присутствовать при производстве процессуального действия только в случае, если того требуют наилучшие интересы несовершеннолетнего.

  4. В уголовное дело, в котором участвует несовершеннолетний свидетель или несовершеннолетний потерпевший, по решению прокурора или следователя может быть вовлечен координатор свидетеля и потерпевшего. (22.06.2021 N664, ввести в действие на 15-й день после опубликования.)

5. Прокурор или следователь принимают решение о вовлечении координатора свидетеля и потерпевшего в уголовное дело с учетом интересов несовершеннолетнего свидетеля, несовершеннолетнего потерпевшего. (22.06.2021 N664, ввести в действие на 15-й день после опубликования.)

6. Координатор свидетеля и потерпевшего, получив информацию о его вовлечении в уголовное дело, должен незамедлительно связаться с несовершеннолетним свидетелем, несовершеннолетним потерпевшим через его законного представителя. Несовершеннолетний свидетель, несовершеннолетний потерпевший и его законный представитель вправе заявить отказ от сотрудничества с координатором свидетеля и потерпевшего. (4.05.2018 N2271)

  7. Координатор свидетеля и потерпевшего прокуратуры: (22.06.2021 N664, ввести в действие на 15-й день после опубликования.)

а) после предварительной консультации с прокурором предоставляет несовершеннолетнему свидетелю и несовершеннолетнему потерпевшему в порядке, установленном настоящим Кодексом, в присутствии или посредством законного представителя или (и) адвоката необходимую информацию о ходе расследования и судебного разбирательства;

б) разъясняет несовершеннолетнему свидетелю и несовершеннолетнему потерпевшему на понятном для них языке их права и обязанности и правовые процедуры следствия и судебного разбирательства;

в) в ходе расследования присутствует при проводимых с участием несовершеннолетнего свидетеля и несовершеннолетнего потерпевшего следственных действиях и процессуальных действиях с целью оказания эмоциональной поддержки свидетелю/потерпевшему;

г) в ходе судебного разбирательства дела присутствует при допросе несовершеннолетнего свидетеля и несовершеннолетнего потерпевшего и процессе исследования доказательств в суде с их участием с целью оказания эмоциональной поддержки свидетелю/потерпевшему;

д) предоставляет несовершеннолетнему свидетелю и несовершеннолетнему потерпевшему в присутствии или (и) посредством законного представителя или (и) адвоката информацию о необходимых им юридических, психологических, медицинских или (и) иных услугах и в случае необходимости помогает связаться с соответствующим органом/организацией.

  71. Координатор свидетеля и потерпевшего Министерства внутренних дел Грузии: (22.06.2021 N664, ввести в действие на 15-й день после опубликования.)

а) после предварительной консультации со следователем в порядке, установленном настоящим Кодексом, в присутствии или посредством законного представителя или (и) адвоката предоставляет несовершеннолетнему свидетелю и несовершеннолетнему потерпевшему информацию о принятых следователем решениях и осуществленных следственных и процессуальных действиях, а также о ходе расследования;

б) разъясняет несовершеннолетнему свидетелю и несовершеннолетнему потерпевшему на понятном для них языке их права и обязанности и правовые процедуры, связанные со следствием;

в) в ходе расследования присутствует при проводимых с участием несовершеннолетнего свидетеля и несовершеннолетнего потерпевшего следственных действиях и процессуальных действиях с целью оказания эмоциональной поддержки свидетелю/потерпевшему;

г) предоставляет несовершеннолетнему свидетелю и несовершеннолетнему потерпевшему в присутствии или (и) посредством законного представителя или (и) адвоката информацию о необходимых им юридических, психологических, медицинских или (и) иных услугах и в случае необходимости помогает связаться с соответствующим органом/соответствующей организацией.

  8. В ходе судебного рассмотрения дела – судья, а на стадии расследования – прокурор правомочны с учетом наилучших интересов несовершеннолетнего обеспечить отсутствие при опросе/допросе опрашиваемого несовершеннолетнего лица/свидетеля законного представителя опрашиваемого несовершеннолетнего лица/свидетеля, участвующего в том же деле в качестве опрашиваемого лица/свидетеля. (30.05.2018 N2390)

 

  Статья 24. Мероприятия по защите несовершеннолетних свидетелей

Для защиты наилучших интересов несовершеннолетних свидетелей судья правомочен по собственной инициативе, по ходатайству несовершеннолетних свидетелей, их законных представителей, адвоката или прокурора вынести определение:

а) о допросе несовершеннолетних свидетелей с использованием устройств, изменяющих изображение или (и) голос, за непроницаемым экраном или дистанционно;

б) о проведении допроса и видеосъемки допроса несовершеннолетнего свидетеля в присутствии адвоката обвиняемого до судебного заседания;

в) о частичном или полном закрытии судебного заседания;

г) о временном удалении обвиняемого из зала судебных заседаний, если несовершеннолетний свидетель отказывается от дачи показаний в присутствии обвиняемого или если обстоятельства свидетельствуют о возможности утаивания несовершеннолетним свидетелем правды или его вторичной виктимизации в присутствии обвиняемого. В таком случае участие адвоката обвиняемого в судебном рассмотрении дела обязательно.

 

Статья 25. Право на требование возмещения вреда и компенсации

После оглашения приговора суд извещает несовершеннолетнего пострадавшего и его законного представителя о результатах рассмотрения дела в суде и разъясняет им право на требование возмещения вреда и компенсации в порядке, установленном законодательством Грузии.

 

Раздел III

Общие правила процесса правосудия в отношении несовершеннолетних

 

Глава V

Общие правила процесса правосудия в отношении

несовершеннолетних

 

Статья 26. Установление несовершеннолетия

1. При наличии неясности по вопросу совершеннолетия лица следователь, прокурор или судья по ходатайству стороны или по собственной инициативе незамедлительно выносит постановление/определение об установлении несовершеннолетия.

2. Возраст лица устанавливается на основании любых доступных доказательств, в том числе официального документа, заключения, подготовленного в результате медицинского или социального освидетельствования, сведений, полученных от родителей или других лиц, или иной информации.

3. Если выяснится, что лицо является несовершеннолетним, но его предполагаемый или точный возраст установить не удается, предполагается, что лицу не исполнилось 14 лет для целей уголовной ответственности и 16 лет – для целей административной ответственности, пока не будет доказано обратное.

4. Если предполагаемый возраст несовершеннолетнего установлен, при решении вопроса об уголовной/административной ответственности учитывается минимальный предел его предполагаемого возраста.

 

Статья 27. Отчет об индивидуальной оценке

1. Индивидуальные характеристики, указанные в части первой статьи 14 настоящего Кодекса, учитываются на основании отчета об индивидуальной оценке.

2. Орган, предусмотренный частью 6 настоящей статьи, в процессе индивидуальной оценки изучает уровень развития несовершеннолетнего, условия жизни, воспитания и развития, образование, состояние здоровья несовершеннолетнего, семейное положение и другие обстоятельства, позволяющие оценить особенности его характера и поведения и определить потребности.

3. В отчете об индивидуальной оценке отражаются особые потребности несовершеннолетнего, риск совершения преступления/административного правонарушения и соответственно мероприятия, рекомендуемые для содействия надлежащему развитию несовершеннолетних и их интеграции в общество.

4. Подготовка и учет отчета об индивидуальной оценке обязательны на следующих стадиях уголовного процесса:

а) при определении мероприятия убережения;

б) при назначении наказания;

в) при индивидуальном планировании наказания, связанного с заключением под стражу;

г) при исполнении наказания, не связанного с заключением под стражу;

д) при рассмотрении вопроса об условно-досрочном освобождении.

  41. Отчет об индивидуальной оценке подлежит обязательной подготовке и учету также в случае, когда дело удовлетворяет законодательным критериям убережения, однако прокурор не принимает решения об убережении совершеннолетнего. (30.05.2018 N2390, ввести в действие с 1 января 2019 года.)

  5. По постановлению прокурора отчет об индивидуальной оценке может быть подготовлен и учтен и на стадии принятия решения о применении других дискреционных полномочий, если ход и сроки рассмотрения уголовного дела дают такую возможность.

  6. Отчет об индивидуальной оценке на стадиях, предусмотренных подпунктами «а», «б» и «г» части 4 и частью 41 настоящей статьи, подготавливает юридическое лицо публичного права, действующее в сфере управления Министерства юстиции Грузии, – Национальное агентство превенции, исполнения наказаний, не связанных с заключением под стражу, и пробации (далее – Агентство), а на стадиях, предусмотренных подпунктами «в» и «д» части 4 настоящей статьи, – государственное подведомственное учреждение, входящее в систему Министерства юстиции Грузии, – Специальная пенитенциарная служба (далее – Пенитенциарная служба); (29.11.2019 N5396 ввести в действие с 1 января 2020 года.)

  7. Методология, порядок и стандарт подготовки отчета об индивидуальной оценке на стадиях, предусмотренных частями 4 и 41 настоящей статьи, определяются совместным приказом Министра юстиции Грузии и Министра внутренних дел Грузии.»(30.05.2018 N2390, ввести в действие с 1 января 2019 года.) (5.07.2018 N3131)

  8. Отчет об индивидуальной оценке по необходимости учитывается на любой стадии процесса правосудия в отношении несовершеннолетних. На каждой последующей стадии уголовного процесса при подготовке отчета об индивидуальной оценке учитывается информация, содержащаяся в предыдущем отчете об индивидуальной оценке.

  9. На стадии, предусмотренной подпунктом «б» части 4 настоящей статьи, уполномоченное лицо Агентства осуществляет индивидуальную оценку на основании обращения соответствующего судьи. (29.11.2019 N5396 ввести в действие с 1 января 2020 года.)

  10. При осуществлении индивидуальной оценки на стадиях, предусмотренных подпунктами «а» и «б» части 4 настоящей статьи, представитель Агентства правомочен беспрепятственно встречаться с несовершеннолетним обвиняемым и получать информацию, необходимую для индивидуальной оценки, от всех физических лиц, государственных и негосударственных учреждений. (29.11.2019 N5396 ввести в действие с 1 января 2020 года.)

 

  Статья 28. Защита несовершеннолетних

1. Законные представители имеют право на независимый выбор и приглашение адвоката с учетом наилучших интересов несовершеннолетних.

2. Если у несовершеннолетних обвиняемых/осужденных/оправданных нет адвоката, лицо, ведущее процесс правосудия в отношении несовершеннолетних, незамедлительно обращается в Службу юридической помощи с требованием о незамедлительном назначении им адвоката.

 

Статья 29. Лица, имеющие право присутствовать   при рассмотрении в суде дел   несовершеннолетних/процессуальных действиях

1. Дела несовершеннолетних, находящихся в конфликте с законом, рассматриваются в закрытом судебном заседании.

  11. В процессе исследования доказательств в закрытом судебном заседании с участием несовершеннолетнего свидетеля и несовершеннолетнего потерпевшего по желанию свидетеля/потерпевшего присутствует координатор свидетеля и потерпевшего прокуратуры. (22.06.2021 N664, ввести в действие на 15-й день после опубликования.)

  2. При процессуальных действиях, осуществляемых в отношении несовершеннолетних, присутствуют их законные представители, а в случаях, установленных настоящим Кодексом, также адвокат несовершеннолетнего, кроме случаев, предусмотренных частью 8 статьи 120, частью 2 статьи 121 и частью 2 статьи 171 Уголовно-процессуального кодекса Грузии. (30.05.2018 N2390)

  21. При производстве процессуального действия с участием несовершеннолетнего свидетеля и несовершеннолетнего потерпевшего по желанию несовершеннолетнего свидетеля и несовершеннолетнего потерпевшего присутствует координатор свидетеля и потерпевшего. (4.05.2018 N2271)

  22. С учетом наилучших интересов несовершеннолетнего в случае необходимости, в ходе судебного рассмотрения дела – судья, а на стадии расследования – сторона обвинения обеспечивают участие психолога в процессуальном действии, осуществляемом в отношении несовершеннолетнего. Психолог оценивает нужды несовершеннолетнего и осуществляет его психологическую поддержку в ходе процессуального действия. (30.05.2018 N2390)

3. При рассмотрении в суде дел несовершеннолетних, находящихся в конфликте с законом, судья, а на стадии расследования – прокурор правомочны запрещать законным представителям несовершеннолетних присутствовать при процессуальном действии только в том случае, если этого требуют наилучшие интересы несовершеннолетних.

 

Статья 30. Услуги переводчика и другие услуги в процессе правосудия в отношении несовершеннолетних

1. Несовершеннолетние бесплатно пользуются услугами переводчика, в случае незнания или ненадлежащего знания ими языка судопроизводства либо в случае, когда они не могут изъясняться на указанном языке, кроме случаев, предусмотренных частью 8 статьи 120, частью 2 статьи 121 и частью 2 статьи 171 Уголовно-процессуального кодекса Грузии. В таком случае переводчик присутствует при любых процессуальных действиях.

2. Несовершеннолетние вправе до судебного заседания или процессуального действия встретиться с переводчиком, чтобы установить, понимают ли они друг друга.

3. Несовершеннолетние с ограниченными возможностями, участвующие в процессе правосудия в отношении несовершеннолетних, бесплатно пользуются также всеми видами услуг, необходимыми им для ознакомления с делом и участия в судопроизводстве.

 

Статья 31. Право на получение консульской помощи

1. Несовершеннолетние, находящиеся в конфликте с законом, являющиеся гражданами иностранных государств, вправе на любой стадии процесса правосудия в отношении несовершеннолетних пользоваться помощью представителей дипломатических представительств или консульских учреждений своих стран.

2. Если задержанные или заключенные под стражу несовершеннолетние являются гражданами иностранных государств, об их задержании или заключении под стражу в кратчайшие сроки и в любом случае до допроса несовершеннолетних должно быть извещено Министерство иностранных дел Грузии. О задержании или заключении несовершеннолетних под стражу Министерство иностранных дел Грузии незамедлительно извещает дипломатическое представительство или консульское учреждение соответствующей страны.

  3. Если несовершеннолетние являются гражданами государств, не имеющих в Грузии дипломатических представительств или консульских учреждений, или являются лицами, пользующимися международной защитой, или лицами без гражданства, им должна предоставляться возможность через Министерство иностранных дел Грузии связаться с дипломатическим представительством страны, защищающей их интересы, либо с любыми местными или международными организациями, задачей которых является защита таких несовершеннолетних.(1.12.2016 N55, ввести в действие с 1 февраля 2017 года)

 

 

Статья 32. Выделение дел несовершеннолетних в отдельное производство

1. Если несовершеннолетний обвиняется в совершении преступления, в котором уличен также совершеннолетний, дело несовершеннолетнего по возможности выделяется в отдельное производство, и он будет предан суду отдельно от совершеннолетнего, если указанное не будет существенным образом препятствовать всестороннему, полному и объективному расследованию обстоятельств дела.

2. Несовершеннолетние пользуются гарантиями, установленными настоящим Кодексом.

 

Статья 33. Вызов несовершеннолетних обвиняемых

1. Несовершеннолетние обвиняемые должны быть вызваны через их законных представителей или руководителя учреждения, в котором содержатся несовершеннолетние, а несовершеннолетние свидетели/ несовершеннолетние потерпевшие – через их законных представителей.

2. Адвокату или законному представителю несовершеннолетнего обвиняемого вручается или направляется копия повестки для несовершеннолетнего обвиняемого.

 

 

Статья 34. Ограничение, касающееся применения силы, специальных средств и огнестрельного оружия

в отношении несовершеннолетних

1. Запрещается применение силы и специальных средств в отношении несовершеннолетних при их задержании, представлении в суд, исполнении в отношении них меры пресечения или наказания, кроме случаев, когда использованы, но безрезультатно, все другие средства для задержания несовершеннолетнего, предупреждения причинения им вреда самому себе или (и) другим лицам и легитимная цель, определенная законом, не может быть достигнута другими средствами, причиняющими меньший вред.

  2. В случаях, предусмотренных частью первой настоящей статьи, в качестве силы и специальных средств допускается применение только физической силы, наручников и других средств связывания, а для пресечения группового неповиновения или (и) массовых беспорядков, отражения нападения или задержания вооруженного лица могут применяться также дубинки, сети для связывания, слезоточивый газ или (и) брандспойты. (1.06.2017 N949)

3. В отношении несовершеннолетних сила и специальные средства:

а) должны применяться по возможности на короткий срок;

б) должны применяться для достижения легитимной цели, определенной законом, и соответственно – соразмерно обстоятельствам;

в) не должны применяться в унижающей или оскорбляющей достоинство форме.

4. Запрещается применение огнестрельного оружия в отношении несовершеннолетних, кроме случая, когда они вооружены и создают прямую, непосредственную и сиюминутную опасность жизни или здоровью третьих лиц и другими средствами предотвратить указанную опасность невозможно. При побеге несовершеннолетних из учреждений содержания под стражей или лишения свободы применение огнестрельного оружия не допускается.

5. Лица, применившие на основании настоящей статьи силу или (и) специальные средства, должны незамедлительно сообщить об этом своему непосредственному начальнику и в случае необходимости руководителю соответствующего учреждения. Непосредственный начальник указанных лиц незамедлительно обеспечивает медицинское освидетельствование несовершеннолетнего.

6. Лица, применившие силу или (и) специальные средства, незамедлительно составляют протокол об этом в порядке, установленном законодательством Грузии. В таком протоколе указываются применявшиеся сила или (и) специальные средства, обоснование их применения и другие данные.

7. Каждый случай применения силы и специальных средств учитывается в официальном учетном журнале соответствующего учреждения, который доступен для несовершеннолетних, их законных представителей и адвокатов, а также суда и органа, осуществляющего мониторинг в порядке, установленном законодательством Грузии.

8. Право на применение специальных средств имеют только специально уполномоченные лица, прошедшие соответствующую подготовку.

 

Раздел IV

Освобождение несовершеннолетних от уголовной ответственности и процесс правосудия в отношении несовершеннолетних до рассмотрения дела в суде

 

Глава VI

Освобождение несовершеннолетних от уголовной

  ответственности

 

Статья 35. Освобождение несовершеннолетних от уголовной ответственности ввиду истечения срока давности

Лица освобождаются от уголовной ответственности за преступления, совершенные в период несовершеннолетия, по истечении:

а) 1 года после совершения преступления, максимальное наказание за которое, предусмотренное статьей или частью статьи особенной части Уголовного кодекса Грузии не превышает 2 лет лишения свободы;

б) 3 лет после совершения менее тяжкого преступления;

в) 5 лет после совершения тяжкого преступления;

г) 12 лет после совершения особо тяжкого преступления.

 

Статья 36.Освобождение несовершеннолетних от отбывания наказания ввиду давности обвинительного приговора

Несовершеннолетние осужденные освобождаются от отбывания наказания, если вступивший в законную силу обвинительный приговор не был исполнен:

а) в течение года в случае осуждения за совершение преступления, максимальное наказание за которое, предусмотренное статьей или частью статьи особенной части Уголовного кодекса Грузии, не превышает 2 лет лишения свободы;

б) в течение 3 лет в случае осуждения за совершение другого, менее тяжкого преступления;

в) в течение 5 лет в случае осуждения за совершение тяжкого преступления;

г) в течение 7 лет в случае осуждения за совершение особо тяжкого преступления.

 

Статья 37. Ограниченная вменяемость несовершеннолетних

От уголовной ответственности могут освобождаться несовершеннолетние, находившиеся во время совершения преступления в состоянии ограниченной вменяемости.

 

Статья 38. Убережение

1. При наличии обоснованного предположения о совершении несовершеннолетним менее тяжкого или тяжкого преступления в первую очередь рассматривается возможность убережения и оценивается, обеспечивает ли убережение ресоциализацию и реабилитацию несовершеннолетнего и предотвращение нового преступления.

2. Прокурор правомочен в порядке, установленном настоящей главой, принять обоснованное решение не начинать уголовное преследование или прекратить начатое уголовное преследование и применить убережение.

3. При принятии прокурором решения об убережении, рассмотрении судом по собственной инициативе дела о применении убережения или рассмотрении обоснованного ходатайства стороны о применении убережения учитываются наилучшие интересы несовершеннолетнего, характер и тяжесть совершенного им деяния, возраст несовершеннолетнего, степень виновности, ожидаемое наказание, вред, причиненный несовершеннолетним, превентивное воздействие уголовного преследования, поведение после совершения преступления, преступления, совершенные несовершеннолетним в прошлом, и отчет об индивидуальной оценке, подготовленный в соответствии со статьей 27 настоящего Кодекса.

 

  Статья 39. Орган, принимающий решение об убережении

1. Решение об убережении до проведения досудебного заседания принимает прокурор.

  2. Убережение может быть применено также после ведения дела в суд. Суд правомочен для применения убережения по собственной инициативе или на основании обоснованного ходатайства стороны вынести обоснованное решение на досудебном заседании или заседании по рассмотрению дела по существу в суде первой инстанции и возвратить дело прокурору, который предложит несовершеннолетнему обвиняемому убережение и в случае его согласия примет решение об убережении. До принятия указанного решения суд также заслушивает позицию другой стороны. (30.05.2018 N2390)

3. В случае принятия решения об убережении прокурор правомочен оформить с несовершеннолетним договор об убережении или об убережении и медиации. Порядок применения в отношении несовершеннолетнего программы убережения, убережения и медиации, а также условия оформляемого между сторонами договора определяются приказом Министра юстиции Грузии. Максимальный срок действия указанного договора 1 год.

4. В случае отказа несовершеннолетнему в убережении составляется протокол собеседования, в котором указываются причины отказа в убережении. Указанный протокол подписывают прокурор и несовершеннолетний или (и) его законный представитель.

5. В случае отказа прокурора в убережении несовершеннолетний, его законный представитель или адвокат вправе обратиться с требованием об убережении к вышестоящему прокурору.

 

Статья 40. Предпосылки для применения убережения

Убережение может применяться при совокупности следующих обстоятельств:

а) при наличии достаточных доказательств для обоснованного предположения, что несовершеннолетний совершил менее тяжкое или тяжкое преступление;

б) при отсутствии у несовершеннолетнего судимости;

в) несовершеннолетний не был охвачен программой убережения и медиации;

г) несовершеннолетний признается в совершении преступления;

д) по внутреннему убеждению прокурора/судьи, с учетом наилучших интересов несовершеннолетнего, при отсутствии публичного интереса в начале уголовного преследования или продолжении начатого уголовного преследования;

е) несовершеннолетний и его законный представитель выражают информированное письменное согласие на применение убережения.

 

Статья 41. Гарантии несовершеннолетних при убережении

1. До принятия решения об убережении несовершеннолетним, их законным представителям и адвокату должна быть предоставлена детальная информация о сути, порядке применения, продолжительности убережения, возможных последствиях невыполнения условий и мероприятий убережения.

2. Несовершеннолетним в устной и письменной форме разъясняется, что согласие на убережение является добровольным, и они вправе на любой стадии отказаться от убережения.

3. Признание несовершеннолетним совершения преступления и информация, добытая о нем в процессе убережения, не могут быть использованы в суде против него.

 

Статья 42. Мероприятия убережения

1. Договором об убережении или убережении и медиации должны предусматриваться следующие мероприятия:

а) письменное предупреждение несовершеннолетнего;

б) мероприятие восстановительного правосудия, в том числе вовлечение в программу убережения и медиации;

в) полное или частичное возмещение причиненного вреда;

г) передача государству имущества, добытого незаконным путем;

д) передача государству орудия преступления или (и) объекта, изъятого из гражданского оборота;

е) возложение обязанности на несовершеннолетнего;

ж) помещение несовершеннолетнего для передачи на воспитание.

2. В отношении несовершеннолетнего могут применяться несколько мероприятий убережения одновременно. Мероприятия убережения определяются на основании отчета об индивидуальной оценке в порядке, установленном законодательством Грузии.

3. Мероприятие убережения должно быть разумным и соразмерным совершенному преступлению. В процессе убережения не допускается возложение на несовершеннолетнего обязанности, влекущей унижение его чести и достоинства, отрыв от нормального учебного процесса и основной работы, причиняющей вред его физическому или (и) психическому здоровью.

4. Не допускается применение более строгого мероприятия убережения, чем минимальная санкция, предусмотренная законом за совершенное деяние.

 

  Статья 43. Письменное предупреждение несовершеннолетнего

Письменное предупреждение несовершеннолетнего состоит в разъяснении ему того, какой вред вызван его деянием и каковы последствия повторного совершения преступления.

 

  Статья 44. Мероприятие восстановительного правосудия

Мероприятие восстановительного правосудия может включать вовлечение несовершеннолетнего в программу убережения и медиации, безвозмездное выполнение им общественно полезных работ или (и) иные программы, способствующие исправлению несовершеннолетними последствий совершенного преступления.

 

  Статья 45. Возложение обязанности на несовершеннолетнего

1. Несовершеннолетним может быть запрещено:

а) посещать определенные места или (и) навещать определенное лицо/ определенных лиц;

б) менять место проживания;

в) выходить из дома в определенный отрезок времени;

г) покидать без разрешения страну или соответствующую административную единицу;

д) совершать другие деяния, препятствующие его ресоциализации и реабилитации.

2. Несовершеннолетним может быть поручено:

а) начать или возобновить обучение в образовательном учреждении при помощи специализированного государственного органа;

б) начать работу с помощью специализированного государственного органа;

в) пройти образовательную, воспитательную или (и) лечебную программы;

г) использовать свободное время в определенной форме;

д) выполнять другие обязанности, способствующие его ресоциализации и реабилитации и предупреждению нового преступления.

3. Контроль за осуществлением мероприятий, предусмотренными настоящей статьей, обеспечивает Агентство. (29.11.2019 N5396 ввести в действие с 1 января 2020 года.)

 

Статья 46. Помещение несовершеннолетнего для передачи на воспитание

1. Размещение несовершеннолетнего для передачи на воспитание означает передачу несовершеннолетнего на определенное время лицу, взявшему его на воспитание, вне его дома и отдельно от родителей, если оставление несовершеннолетнего дома и в окружении родителей сопряжено с риском совершения им нового преступления. (4.05.2017 N750)

  2. В процесс осуществления мероприятия убережения, предусмотренного частью первой настоящей статьи, могут быть также вовлечены родители несовершеннолетнего, если указанное не противоречит наилучшим интересам несовершеннолетнего.

 

Статья 47. Выполнение договора об убережении или убережении и медиации

В случае выполнения несовершеннолетним обязанностей, возложенных на него договором об убережении или убережении и медиации, прокурор принимает решение о прекращении расследования по уголовному делу.

 

Статья 48. Невыполнение договора об убережении или убережении и медиации

1. Надзор за исполнением мероприятия убережения осуществляет представитель учреждения, указанного в части 3 статьи 45 настоящего Кодекса. При умышленном невыполнении несовершеннолетним мероприятия убережения социальный работник извещает об этом прокурора, который с учетом указанного и других обстоятельств, выслушав мнения несовершеннолетнего, его законного представителя и социального работника, отменяет или оставляет в силе решение об убережении, заменяет мероприятие убережения или (и) продлевает срок договора об убережении.

2. В случае отмены решения об убережении прокурор правомочен обоснованным постановлением отменить решение не начинать уголовное преследование или решение прекратить начатое уголовное преследование и новым обоснованным постановлением начать или возобновить уголовное преследование.

3. В случае отмены решения об убережении действия, осуществляемые несовершеннолетним во исполнение мероприятия убережения, учитываются при назначении наказания.

 

 

Глава VII

Задержание несовершеннолетних, расследование иуголовное преследование несовершеннолетних

 

Статья 49. Незамедлительное уведомление о задержании несовершеннолетнего

1. Лицо, задержавшее несовершеннолетнего, следователь, прокурор, после его задержания незамедлительно принимают все необходимые меры для того, чтобы немедленно связаться с родителем, а если это невозможно, – другим близким родственником или (и) с иным лицом, указанным несовершеннолетним.

2. Лицо, задержавшее несовершеннолетнего, следователь, прокурор после доставки несовершеннолетнего в правоохранительный орган незамедлительно извещает его законного представителя о задержании и местонахождении несовершеннолетнего, разъясняет причины задержания несовершеннолетнего и его права, предусмотренные частью 2 статьи 38 Уголовно-процессуального Кодекса Грузии.

3. Если не удается связаться с законным представителем несовершеннолетнего, соответствующий сотрудник полицейского учреждения или другого правоохранительного органа незамедлительно уведомляет об этом орган опеки и попечительства.

 

Статья 50. Участие в процессе процессуального представителя

1. Орган опеки и попечительства на основании обращения следователя, прокурора, судьи выдвигает в качестве процессуального представителя кандидатуру своего сотрудника. Следователь, прокурор, судья назначают процессуальным представителем кандидата, выдвинутого органом опеки и попечительства, или другое доверенное лицо, если:

а) участие законного представителя в процессе в течение 1 часа после привода несовершеннолетнего в правоохранительный орган невозможно;

б) несовершеннолетний не проживает с законным представителем или (и) отказывается связаться с ним или от его участия в процессе;

в) законный представитель действует вопреки наилучшим интересам несовершеннолетнего;

г) несовершеннолетний является жертвой или очевидцем преступления, совершенного законным представителем;

д) законный представитель обвиняется в совершении того же преступления;

е) законный представитель недосягаем.

2. Не допускается вовлечение в процесс уголовного судопроизводства в связи с семейным преступлением в качестве законных представителей несовершеннолетнего лиц, которые являются предполагаемыми насильниками или беспристрастность которых ставится под сомнение исходя из характера отношений между указанными лицами или членом семьи – насильником или в других случаях конфликта интересов, а также их ознакомление/передача им показаний, данных несовершеннолетним (протокола опроса, объяснений).

3. Другое доверенное лицо назначается процессуальным представителем с учетом мнения несовершеннолетнего.

4. Процессуальный представитель правомочен:

а) высказывать должностному лицу органа, ведущего процесс, мнение о потребностях несовершеннолетнего;

б) встречаться с близким родственником, адвокатом и другом несовершеннолетнего;

в) сообщать несовершеннолетнему об услугах в сфере здравоохранения, психологической или социальной помощи и доступных средствах их получения;

г) предоставлять несовершеннолетнему информацию о его процессуальном статусе, о значении, продолжительности и форме дачи показаний, а также о порядке производства допроса;

д) известить несовершеннолетнего о времени и месте судебных слушаний, а также о производстве других соответствующих действий и доступных мероприятий по защите;

е) предоставлять несовершеннолетнему информацию о порядке обжалования вынесенного в отношении него процессуального решения;

ж) осуществлять другие действия в помощь несовершеннолетнему.

 

Статья 51. Условия содержания задержанных несовершеннолетних   в изоляторе временного содержания

Задержанные несовершеннолетние помещаются в изолятор временного содержания отдельно от совершеннолетних. Несовершеннолетние женского и мужского пола содержатся раздельно.

 

Статья 52. Опрос и допрос несовершеннолетних (30.05.2018 N2390)

1. Если настоящим Кодексом не определено иное, при опросе и допросе несовершеннолетнего действует порядок, установленный Уголовно-процессуальным кодексом Грузии, без учета частей 2, 21  и 4 статьи 114 того же Кодекса. (20.03.2020 N5863)

  2. Несовершеннолетние могут быть подвергнуты опросу/допросу, если они в состоянии в устной или иной форме изложить информацию, имеющую значение для дела.

3. Опрос/допрос несовершеннолетнего производится в присутствии его законного представителя и адвоката. В случае, предусмотренном частью первой статьи 15 настоящего Кодекса, опрашиваемое несовершеннолетнее лицо/свидетель в ходе опроса/допроса пользуются правом на бесплатную юридическую помощь. Лицо, осуществляющее процессуальное действие в ходе опроса/допроса несовершеннолетнего, с учетом наилучших интересов несовершеннолетнего обеспечивает участие психолога. Психолог оценивает нужды несовершеннолетнего и в ходе опроса/допроса осуществляет его психологическую помощь. Если несовершеннолетний является опрашиваемым лицом/свидетелем или жертвой по делу о сексуальной эксплуатации и сексуального насилия, в ходе его опроса/допроса может осуществляться аудио- или видеозапись. В судебном заседании допускается прослушивание (демонстрирование) аудио- или видеозаписи показаний, данных несовершеннолетним.

4. Опрос/допрос лиц в возрасте до 14 лет может производиться только с согласия и в присутствии их законных представителей. Законный представитель вправе высказывать свое мнение и с разрешения суда уточнять вопросы, задаваемые лицу в возрасте до 14 лет. Опрашиваемому лицу/свидетелю в возрасте до 14 лет разъясняют его обязанность говорить только правду, но не предупреждают об уголовной ответственности за отказ от дачи показаний и дачу ложных показаний.

  5. При установлении подходящего интервала для перерыва в допросе несовершеннолетнего судья учитывает возраст, уровень развития несовершеннолетнего и другие обстоятельства. Если несовершеннолетний является свидетелем или жертвой по делу о сексуальной эксплуатации и сексуальном насилии, количество допросов должно быть по возможности ограничено и обусловлено необходимостью достижения целей уголовного процесса.

6. Несовершеннолетний не может быть подвергнут опросу/допросу с 22:00 часов до 08:00 часов.

7. Несовершеннолетний должен быть обеспечен соответствующей пищей и питьевой водой не реже чем раз в 4 часа, с 08:00 до 22:00 часов, а также правом на неограниченное пользование туалетом.

8. При производстве процессуальных действий, в которых участвует несовершеннолетний потерпевший, присутствуют его законный представитель и адвокат. Лицо, осуществляющее процессуальное действие, с учетом наилучших интересов несовершеннолетнего обеспечивает также участие психолога в процессуальном действии. Психолог оценивает нужды несовершеннолетнего и осуществляет его психологическую поддержку в ходе опроса/допроса. При процессуальном действии при желании несовершеннолетнего потерпевшего присутствует координатор жертвы и потерпевшего.

9. При производстве процессуальных действий, в которых участвует опрашиваемое несовершеннолетнее лицо/свидетель, присутствует его законный представитель. Опрашиваемое несовершеннолетнее лицо/свидетель вправе при производстве процессуальных действий иметь адвоката. В случае, предусмотренном частью первой статьи 15 настоящего Кодекса, опрашиваемое несовершеннолетнее лицо/свидетель вправе пользоваться правом на бесплатную юридическую помощь. Лицо, осуществляющее процессуальное действие, с учетом наилучших интересов несовершеннолетнего обеспечивает также участие психолога в процессуальном действии. Психолог оценивает нужды несовершеннолетнего и осуществляет его психологическую поддержку в ходе опроса/допроса. При процессуальном действии при желании несовершеннолетнего свидетеля присутствует координатор свидетеля и потерпевшего.

10. При рассмотрении дела в суде судья, а на стадии расследования – прокурор правомочны определением/постановлением запретить законному представителю опрашиваемого несовершеннолетнего лица/свидетеля или несовершеннолетнего потерпевшего присутствовать при производстве процессуального действия только в случае, когда того требуют наилучшие интересы несовершеннолетнего.

  11. В связи с семейными преступлениями, с насилием в отношении женщин или (и) насилием в семье не допускается опрос/допрос опрашиваемых несовершеннолетних лиц/свидетелей и несовершеннолетних потерпевших, а также при выдаче охранного или сдерживающего ордера, а равно при принятии социальным работником решения об удалении несовершеннолетнего в случае насилия в отношении несовершеннолетнего – опрос/допрос (получение объяснений) несовершеннолетней жертвы насилия в отношении женщин или (и) насилия в семье в присутствии родителя (родителей) – насильников или иных законных представителей.

 

  Статья 53. Особенности производства отдельных следственных действий

1. Обыск или другие следственные действия, подразумевающие внутренний осмотр тела или изъятие предмета из тела несовершеннолетнего, может производиться только по определению суда, кроме случая, когда жизни или здоровью несовершеннолетнего угрожает опасность. В таком случае применяется порядок, установленный частью 5 статьи 112 Уголовно-процессуального кодекса Грузии.

2. Изъятие предмета из тела несовершеннолетнего должно осуществляться в присутствии сертифицированного в учреждении с лицензией/разрешением на медицинскую деятельность врача или медработника одного с ним пола и законного представителя несовершеннолетнего, а по желанию несовершеннолетнего – также в присутствии адвоката.

3. Обыск и другие следственные действия, подразумевающие частичное или полное обнажение несовершеннолетнего, могут производиться только по определению суда, в присутствии законного представителя несовершеннолетнего, а по желанию несовершеннолетнего – также в присутствии адвоката, кроме случая, когда существует неотложная необходимость, предусмотренная частью 5 статьи 112 Уголовно-процессуального кодекса Грузии.

4. В случаях, предусмотренных частями первой и 3 настоящей статьи, лицо, производящее следственное действие, должно быть одного пола с несовершеннолетним.

5. В случаях, предусмотренных частями первой и 3 настоящей статьи, судья решает вопрос без устного слушания, не позднее 12 часов после подачи соответствующего ходатайства.

6. В определении судьи должны указываться:

а) дата и место его составления;

б) наименование суда, имя и фамилия судьи;

в) лицо, обратившееся в суд с соответствующим ходатайством;

г) несовершеннолетний, в отношении которого должно производиться следственное действие;

д) фактические обстоятельства предполагаемого преступления;

е) обоснование необходимости производства следственного действия;

ж) подлежащие обнаружению и изъятию при обыске или выемке предполагаемые предметы, вещи, вещества или иные объекты и их родовые признаки;

з) право на применение пропорциональной меры принуждения при оказании сопротивления;

и) срок действия определения;

к) лицо или орган, который должен исполнить определение;

л) подпись судьи (в том числе электронная).

7. Если несовершеннолетний высказывается против присутствия его законного представителя при производстве следственных действий в случаях, предусмотренных частями первой и 3 настоящей статьи, или присутствие законного представителя невозможно, при производстве следственных действий присутствует процессуальный представитель соответствующего пола.

 

Раздел V

Рассмотрение дел несовершеннолетних в суде

и меры пресечения

 

Глава VIII

Рассмотрение дел несовершеннолетних в суде

 

Статья 54. Первое представление несовершеннолетнего в суд

Прокурор по месту следствия по возможности быстро, но не позднее 48 часов после задержания несовершеннолетнего представляет судье магистрату ходатайство о применении меры пресечения.

 

Статья 55. Право на справедливое и быстрое рассмотрение дел несовершеннолетних в суде

1. Несовершеннолетний ввиду первого случая совершения преступления может быть признан обвиняемым в течение не более 6 месяцев до начала досудебного заседания, если до истечения указанного срока ему не будет предъявлено новое обвинение в связи с другим случаем совершения преступления.

2. Заседание Апелляционного суда по делу несовершеннолетнего проводится в 2-недельный срок после признания жалобы допустимой. Апелляционный суд выносит приговор в устном слушании, в недельный срок после признания апелляционной жалобы допустимой.

3. Заседание кассационного суда по делу несовершеннолетнего проводится в 2-недельный срок после признания жалобы допустимой. Кассационный суд выносит итоговое решение по кассационной жалобе в 3-месячный срок после признания кассационным судом жалобы допустимой.

 

Статья 56. Участие несовершеннолетних в рассмотрении дел в суде

1. С целью содействия участию несовершеннолетних в рассмотрении дела суд:

а) обеспечивает, чтобы рассмотрение дела в суде проводилось в соответствии со способностью несовершеннолетнего к восприятию и пониманию;

б) объявляет перерывы между заседаниями с разумными интервалами с учетом возраста, здоровья, развития несовершеннолетних и других обстоятельств.

2. Не допускается рассмотрение дела несовершеннолетнего в суде в его отсутствие, кроме случаев, когда он уклоняется от явки в суд и отсрочка заседания делает невозможным рассмотрение дела в разумный срок.

 

Статья 57. Допустимость признания вины несовершеннолетним

При решении вопроса о допустимости признания вины несовершеннолетним суд помимо других соответствующих обстоятельств учитывает способность несовершеннолетнего к восприятию и пониманию, продолжительность допроса, страх перед неизвестностью или возможным заключением под стражу.

 

Статья 58. Ограничение права присутствовать при процессе исследования доказательств

1. Суд вправе по ходатайству стороны или по собственной инициативе вынести определение об удалении несовершеннолетнего из зала судебных заседаний, если указанное решение служит наилучшим интересам несовершеннолетних. Продолжительность отсутствия несовершеннолетнего в судебном заседании должна ограничиваться по возможности кратким сроком.

2. Судья, вынося определение об удалении несовершеннолетнего из зала судебных заседаний, разъясняет сторонам порядок его обжалования в том же судебном заседании, что влечет приостановление процесса исследования доказательств.

3. Судья после возвращения несовершеннолетнего в зал судебных заседаний в соответствующих форме и объеме разъясняет несовершеннолетнему содержание доказательств, исследованных в его отсутствие.

4. Независимо от вынесения судьей определения об удалении несовершеннолетнего из зала судебных заседаний адвокат и законный представитель несовершеннолетнего обвиняемого присутствуют в судебных заседаниях постоянно.

 

Статья 59. Другие особенности рассмотрения в суде дел несовершеннолетних

1. В случае вынесения обвинительного приговора в отношении несовершеннолетнего суд объявляет о признании несовершеннолетнего виновным и вносит в приговор обстоятельства, соответствующие требованиям статьи 272, части первой статьи 273, подпунктов «а»–«в» части первой и части 2 статьи 274 Уголовно-процессуального кодекса Грузии. При этом с объявлением обвинительного приговора председательствующий в судебном заседании назначает дату проведения заседания для назначения наказания. Заседание для назначения наказания должно состояться не позднее 7 дней после объявления обвинительного приговора.

2. В заседании для назначения наказания судья выносит одно из решений, предусмотренных подпунктами «а»–«в» части 3 статьи 269 Уголовно-процессуального кодекса Грузии, после чего в соответствии с вынесенным решением вносит в обвинительный приговор обстоятельства, соответствующие другим требованиям той же статьи и статей 273 и 274.

  21. В случае утверждения процессуального соглашения вопросы, предусмотренные частями первой и 2 настоящей статьи, рассматриваются в одном судебном заседании. (30.05.2018 N2390)

3. Дела несовершеннолетних обвиняемых с участием присяжных заседателей не рассматриваются.

 

 

Глава IX

Меры пресечения

 

Статья 60. Меры пресечения

1. К несовершеннолетним обвиняемым в качестве мер пресечения могут применяться передача под надзор, соглашение о невыезде и надлежащем поведении, личное поручительство, залог, содержание под стражей.

2. К несовершеннолетним обвиняемым кроме мер пресечения могут применяться одно или несколько мероприятий, предусмотренных частью 2 статьи 199 Уголовно-процессуального кодекса Грузии.

 

Статья 61. Передача под надзор

1. Целью передачи несовершеннолетних под надзор родителей, других близких родственников, опекунов или попечителей или администрации специального детского учреждения является принятие на себя одним из указанных лиц или администрацией письменного обязательства по обеспечению явки несовершеннолетнего к следователю, прокурору, в суд и надлежащего поведения несовершеннолетнего.

2. Передача несовершеннолетнего под надзор в порядке, установленном частью первой настоящей статьи, допускается только с согласия несовершеннолетнего и лица, под надзор которого он передается. Указанное лицо вправе в любое время отказаться от надзора за несовершеннолетним, если сочтет, что не сможет обеспечить его надлежащее поведение.

3. Лицо, осуществляющее надзор за несовершеннолетним, при взятии расписки должно быть ознакомлено с видом и мерой ожидаемого наказания по выдвинутому несовершеннолетнему обвинению и ответственностью, которая возлагается на указанное лицо, если несовершеннолетний, находящийся под его надзором, не выполнит обязательства по надлежащему поведению.

4. В случае невыполнения обязательства по надзору за несовершеннолетним суд вправе по ходатайству стороны налагать на лицо, осуществлявшее надзор за несовершеннолетним, штраф в размере от 100 до 500 лари, кроме случая, наличия объективных причин для невыполнения обязательства.

 

Статья 62. Соглашение о невыезде и надлежащем поведении

Соглашение о невыезде и надлежащем поведении может применяться в отношении несовершеннолетних обвиняемых в случае совершения ими менее тяжкого преступления или преступления по неосторожности.

 

Статья 63. Залог

Размер суммы залога определяется с учетом тяжести преступления, совершенного несовершеннолетним обвиняемым, и его имущественных возможностей. Сумма залога может определяться в любом размере.

 

Статья 64. Заключение под стражу

1. Применение в отношении несовершеннолетних обвиняемых заключения под стражу в качестве крайней меры допускается только при совокупности следующих обстоятельств:

а) если в качестве наказания за предположительно совершенное преступление предусмотрено лишение свободы;

б) если заключение под стражу является единственным средством, обеспечивающим предотвращение возможности несовершеннолетнего обвиняемого скрыться, воспрепятствовать осуществлению правосудия или сбору доказательств или совершения несовершеннолетним обвиняемым нового преступления;

в) цель, которой служит заключение несовершеннолетнего под стражу, превышает интересы его свободы.

2. Если заключенным является несовершеннолетний обвиняемый, общий срок его содержания под стражей до досудебного заседания не должен превышать 40 дней со дня его задержания. По истечении указанного срока несовершеннолетний обвиняемый должен быть освобожден из-под стражи. Если в указанный срок досудебное заседание не проведено, оно проводится в порядке, установленном Уголовно-процессуальным кодексом Грузии.

3. Если несовершеннолетнему обвиняемому назначено заключение под стражу, судья обязан в первом же досудебном заседании по собственной инициативе рассмотреть вопрос о необходимости оставления в силе содержания под стражей, независимо от того, было ли стороной заявлено ходатайство об изменении или отмене содержания под стражей. После этого судья обязан по собственной инициативе не реже чем раз в каждые 20 дней рассматривать вопрос о необходимости оставления содержания под стражей в силе. При рассмотрении вопроса о продлении, изменении или отмене содержания под стражей бремя доказывания ложится на сторону обвинения.

4. Общий срок содержания несовершеннолетнего обвиняемого под стражей не должен превышать 6 месяцев.

5. Заключение под стражу не применяется в отношении несовершеннолетних, предусмотренных частью 8 статьи 26 Кодекса о правах ребенка, за исключением случаев, предусмотренных законодательством Грузии. (21.05.2020 N5915) (20.09.2019 N5015, ввести в действие с 1 сентября 2020 года.)

 

 

 

Раздел VI

Наказание несовершеннолетних

 

Глава X

Цель и виды наказания несовершеннолетних, условное осуждение

 

Статья 65. Цель наказания несовершеннолетних

Целью назначенного несовершеннолетнему наказания является ресоциализация и реабилитация несовершеннолетнего и предотвращение нового преступления.

 

Статья 66. Виды наказания несовершеннолетних

Видами наказания несовершеннолетних являются:

а) штраф;

б) домашний арест;

в) лишение права осуществлять деятельность;

г) общественно полезный труд;

д) искл. (1.06.2017 N949, ввести в действие с 1 января 2018 года.)

  е) лишение свободы на определенный срок.

 

  Статья 67. Основные и дополнительные виды наказания несовершеннолетних

1. Лишение свободы на определенный срок может назначаться несовершеннолетним только в качестве основного наказания. (1.06.2017 N949, ввести в действие с 1 января 2018 года.)

  2. Штраф, домашний арест, лишение права осуществлять деятельность и общественно полезный труд могут назначаться несовершеннолетним как в качестве основного, так и дополнительного наказания.

3. Помимо основного наказания может назначаться только одно дополнительное наказание.

4. Помимо наказания несовершеннолетнему может быть назначено одно или несколько мероприятий, предусмотренных частью первой статьи 42 настоящего Кодекса.

 

Статья 68. Штраф

1. Штраф может назначаться несовершеннолетнему только в случае, когда он имеет самостоятельный доход от законной деятельности.

2. При назначении несовершеннолетнему штрафа минимальный размер, установленный Уголовным кодексом Грузии, сокращается вдвое.

 

Статья 69. Домашний арест

1. Домашний арест означает возложение на несовершеннолетнего обязательства находиться по своему месту жительства в определенный период суток.

2. Несовершеннолетним домашний арест назначается на срок от 6 месяцев до одного года.

3. Несовершеннолетним домашний арест может назначаться в случае совершения менее тяжкого преступления.

4. Несовершеннолетним домашний арест должен назначаться таким образом, чтобы его исполнение не препятствовало выполнению оплачиваемой работы или процессу учебы.

5. Домашний арест, как правило, исполняется с применением электронного средства надзора. Решение о неприменении электронного надзора принимает Агентство. (29.11.2019 N5396 ввести в действие с 1 января 2020 года.)

 

  Статья 70. Лишение права осуществлять деятельность

Несовершеннолетним лишение права осуществлять деятельность назначается на срок от одного года до 3 лет.

 

Статья 71. Общественно полезный труд

1. Несовершеннолетним общественно полезный труд назначается на срок от 40 до 300 часов. Продолжительность такого труда не должна превышать 4 часов ежедневно.

2. В случае замены лишения свободы общественно полезным трудом или при наличии процессуального соглашения сторон общественно полезный труд может назначаться и на более длительный срок. В качестве дополнительного наказания общественно полезный труд может назначаться и на менее длительный срок.

3. Общественно полезный труд должен назначаться несовершеннолетнему таким образом, чтобы его исполнение не препятствовало выполнению оплачиваемой работы или процессу учебы.

4. При назначении общественно полезного труда желательно, чтобы несовершеннолетний осужденный направлялся на работу в места, где он приобретет опыт и навыки, необходимые для того, чтобы стать членом общества.

5. Несовершеннолетним общественно полезный труд может назначаться в качестве дополнительного наказания также в случае, когда он не предусмотрен в качестве вида наказания соответствующей статьей Уголовного кодекса Грузии.

 

  Статья 72. искл. (1.06.2017 N949, ввести в действие с 1 января 2018 года.)

 

Статья 73. Лишение свободы на определенный срок

1. Несовершеннолетним лишение свободы на определенный срок может быть назначено в случае совершения ими тяжкого или особо тяжкого преступления или уклонения от наказания, не связанного с заключением под стражу, либо если в отношении них в прошлом был вынесен обвинительный приговор.

2. Срок лишения свободы, назначенного несовершеннолетним в возрасте от 14 до 16 лет, сокращается на 1/3. При этом срок окончательного наказания не должен превышать 10 лет.

3. Срок лишения свободы, назначенного несовершеннолетним в возрасте от 16 до 18 лет, сокращается на 1/4. При этом срок окончательного наказания не должен превышать 12 лет.

4. Части 2 и 3 настоящей статьи применяются независимо от наличия обстоятельств, предусмотренных статьей 76 настоящего Кодекса.

 

Статья 74. Условное осуждение

Если несовершеннолетний, который не был осужден за совершение умышленного преступления, совершил менее тяжкое или тяжкое преступление, суд правомочен постановить считать назначенное наказание условным осуждением.

 

 

Глава XI

Назначение наказания несовершеннолетним

 

Статья 75. Общие начала назначения наказания несовершеннолетним

1. При назначении наказания несовершеннолетним судья в первую очередь учитывает их наилучшие интересы и отчет об индивидуальной оценке.

2. При назначении несовершеннолетнему наказания, не связанного с заключением под стражу, судья правомочен помимо наказания, не связанного с заключением под стражу, возложить на него исполнение одной или нескольких обязанностей, предусмотренных статьей 45 настоящего Кодекса. В таком случае не допускается возложение на несовершеннолетнего обязанности, которая с большой долей вероятности не будет выполнена либо исполнение которой превышает умственные и физические возможности несовершеннолетнего.

3. Для исполнения наказания, не связанного с заключением под стражу, с согласия несовершеннолетнего и его законного представителя может применяться электронный надзор на срок до одного года. Указанный порядок не действует в случае, предусмотренном частью 5 статьи 69 настоящего Кодекса.

4. Порядок и методология применения электронных средств надзора определяются приказом Министра юстиции Грузии. (5.07.2018 N3033)

 

  Статья 76. Назначение несовершеннолетним более мягкого наказания, чем предусмотрено законом

Судья правомочен назначить несовершеннолетнему наказание ниже предусмотренного законом низшего предела или другой более мягкий вид наказания, если в прошлом в отношении него не выносился обвинительный приговор и имеется совокупность смягчающих обстоятельств, ввиду чего целесообразно назначение более мягкого наказания, чем предусмотрено законом.

 

 

 

Глава XII

Исполнение наказаний, не связанных с заключением под стражу

 

Статья 77. Исполнение наказаний, не связанных с заключением под стражу

1. Исполнение наказания, предусмотренного подпунктом «а» статьи 66 настоящего Кодекса, в порядке, установленном Законом Грузии «Об исполнительных производствах», обеспечивает юридическое лицо публичного права – Национальное бюро исполнения, а исполнение наказаний, предусмотренных подпунктами «б»–«г» той же статьи, в порядке, установленном Законом Грузии «О превенции преступлений, порядке исполнения наказаний, не связанных с заключением под стражу, и пробации», обеспечивает Агентство. (29.11.2019 N5396 ввести в действие с 1 января 2020 года.)

2. В случае достижения совершеннолетия при назначении несовершеннолетнему общественно полезного труда – до начала отбывания указанного наказания, в процессе отбывания указанного и других, не связанных с заключением под стражу наказаний, осужденный продолжает отбывать наказание, назначенное несовершеннолетнему по приговору. В таком случае применяются соответствующие положения настоящего Кодекса.

3. В случае нарушения несовершеннолетним режима, установленного Законом Грузии «О превенции преступлений, порядке исполнения наказаний, не связанных с заключением под стражу, и пробации», уполномоченное лицо территориального органа Агентства – Бюро превенции преступлений, исполнения наказаний, не связанных с заключением под стражу, и пробации составляет протокол о предупреждении, который вручается осужденному непосредственно или направляется ему по почте (при направлении осужденному протокола по почте делается соответствующая запись). (29.11.2019 N5396 ввести в действие с 1 января 2020 года.)

4. Несовершеннолетний освобождается от обязательства по уплате стоимости, установленной Законом Грузии «О превенции преступлений, порядке исполнения наказаний, не связанных с заключением под стражу, и пробации». (29.11.2019 N5396 ввести в действие с 1 января 2020 года.)

5. В случае уклонения несовершеннолетнего от наказания, не связанного с содержанием под стражей, условного осуждения или исполнения возложенной обязанности судья на основании рассмотрения представления Агентства и соответствующих материалов в 7-дневный срок после внесения представления принимает решение об оставлении без изменения или изменении наказания, не связанного с содержанием под стражей, условного осуждения или возложенной обязанности. Судья рассматривает представление с участием служащего Агентства офицера пробации и законного представителя несовершеннолетнего. Судья вправе по инициативе стороны вызывать и допросить свидетелей. (29.11.2019 N5396 ввести в действие с 1 января 2020 года.)

6. В случае уклонения несовершеннолетнего от уплаты штрафа судья на основании рассмотрения представления юридического лица публичного права – Национального бюро исполнения, и соответствующих материалов в 2-недельный срок после внесения представления принимает решение об оставлении без изменения или изменении штрафа. Судья рассматривает представление с участием юридического лица публичного права –Национального бюро исполнения и законного представителя несовершеннолетнего. Судья вправе по инициативе стороны приглашать и допрашивать свидетелей.

7. Если в период отбывания наказания, не связанного с заключением под стражу, или (и) условного осуждения несовершеннолетним будет совершено менее тяжкое или тяжкое преступление по неосторожности, суд решает вопрос об оставлении в силе наказания, не связанного с заключением под стражу, или (и) условного осуждения, а в случае совершения несовершеннолетним тяжкого умышленного или особо тяжкого преступления судья выносит решение о назначении в качестве наказания лишения свободы.

  8. При определении меры наказания, подлежащего отбыванию несовершеннолетним в случае замены назначенного по приговору наказания другим наказанием, с учетом отбытого наказания считается, что один день домашнего ареста соответствует 5 часам общественно полезного труда, 50 лари штрафа, одному дню лишения свободы на определенный срок. (1.06.2017 N949, ввести в действие с 1 января 2018 года.)

  9. При изменении назначенного несовершеннолетнему наказания, не связанного с заключением под стражу, или (и) условного осуждения судья руководствуется настоящим Кодексом.

  10. Завершенные производством исполнительные дела несовершеннолетних, которым было назначено наказание, не связанное с заключением под стражу/условно осужденных несовершеннолетних, хранятся в архиве Агентства в течение срока, составляющего не более 10 лет, и по истечении указанного срока уничтожаются. (29.11.2019 N5396 ввести в действие с 1 января 2020 года.)

 

Статья 78. Обжалование изменения наказания, не связанного

  с заключением под стражу, условного осуждения,

  возложенной обязанности

Несовершеннолетние, их законные представители и адвокат вправе в апелляционном порядке обжаловать решение об изменении наказания, не связанного с заключением под стражу, условного осуждения или возложенной обязанности в течение одного месяца после вынесения указанного решения. Решение Апелляционного суда окончательно. В указанных случаях применяются соответствующие положения главы XXV Уголовно-процессуального кодекса Грузии с учетом специальных сроков, установленных настоящим Кодексом для рассмотрения дел несовершеннолетних.

 

 

Раздел VII

Содержание под стражей, лишение свободы несовершеннолетних, забота о несовершеннолетних после отбытия условного осуждения и наказания

 

Глава XIII

Условия содержания несовершеннолетних в учреждениях содержания

под стражей и лишения свободы

 

Статья 79. Помещение несовершеннолетних в учреждения содержания под стражей и лишения свободы

1. Несовершеннолетние обвиняемые, в отношении которых в качестве меры пресечения было применено содержание под стражей, помещаются в отделение для несовершеннолетних учреждения содержания под стражей, а несовершеннолетние осужденные, которым в качестве наказания было назначено лишение свободы, – в реабилитационное учреждение для несовершеннолетних. Услуги учреждения содержания под стражей/учреждения лишения свободы, в которое помещены несовершеннолетние обвиняемые/осужденные, должны удовлетворять требованиям охраны их здоровья и уважения достоинства.

2. Для защиты наилучших интересов несовершеннолетних учреждение содержания под стражей или лишения свободы должно располагать достаточным числом квалифицированного и прошедшего переподготовку персонала (педиатры, врачи, медсестры, психологи, психиатры, социальные работники и другие).

  3. В реабилитационном учреждении для несовершеннолетних несовершеннолетние помещаются в специальные жилые помещения, в которых могут осуществляться визуальные наблюдение и контроль или (и) наблюдение и контроль с помощью электронных средств в соответствии со статьей 58 Пенитенциарного кодекса. (15.12.2023 N3989, ввести в действие с 1 января 2024 года.)

 

Статья 80. Особенности исполнения лишения свободы в реабилитационном учреждении для

  несовершеннолетних (5.07.2018 N3033)

  Исходя из специальных интересов защиты и опеки несовершеннолетних, предусмотренных ратифицированными Парламентом Грузии международными договорами и соглашениями, Министр юстиции Грузии определяет:

а) порядок и условия исполнения лишения свободы в реабилитационном учреждении для несовершеннолетних;

б) структуру и порядок деятельности реабилитационного учреждения для несовершеннолетних;

в) порядок индивидуального планирования отбывания наказания несовершеннолетними осужденными;

г) порядок применения форм поощрения и других мер в отношении несовершеннолетних осужденных;

д) порядок применения дисциплинарных взысканий в отношении несовершеннолетних осужденных;

е) процедуры производства, связанного с требованиями и жалобами несовершеннолетних осужденных;

ж) порядок организации процесса реабилитации несовершеннолетних осужденных;

з) порядок и условия применения мер безопасности и специальных средств в отношении несовершеннолетних осужденных;

и) порядок ведения реестра и личных дел несовершеннолетних осужденных.

 

Статья 81. Раздельное содержание несовершеннолетних

1. Раздельно должны содержаться:

а) несовершеннолетние обвиняемые и осужденные;

б) несовершеннолетние женского пола и мужского пола.

2. Не допускается помещение или транспортировка несовершеннолетних вместе с совершеннолетними, кроме случая, предусмотренного частью 4 настоящей статьи.

3. Для обеспечения несовершеннолетним безопасной среды в реабилитационном учреждении для несовершеннолетних они должны размещаться по возрастным группам, в зависимости от тяжести совершенного преступления, физического и умственного развития, а также других характеристик, исходя из наилучших интересов несовершеннолетних.

4. Независимо от порядка, предусмотренного подпунктом «б» части первой настоящей статьи, разнополые несовершеннолетние могут участвовать в реабилитационных, образовательных, спортивных и других мероприятиях вместе.

5. Несовершеннолетние осужденные женского пола помещаются в отделение для несовершеннолетних специального женского учреждения, и на них распространяются нормы, установленные для осужденных, содержащихся в реабилитационном учреждении для несовершеннолетних.

 

Статья 82 . Лечение несовершеннолетних

1. Несовершеннолетним обвиняемым/осужденным обеспечиваются: регулярное медицинское освидетельствование, необходимое лечение, превентивное медицинское обслуживание и специальный медицинский инвентарь.

2. В случае выявления повреждений на теле несовершеннолетнего обвиняемого/осужденного при оказании ему медицинских услуг медицинский персонал обязан незамедлительно сообщить об этом соответствующему следственному органу, законному представителю несовершеннолетнего обвиняемого/осужденного и руководителю пенитенциарного учреждения, в котором содержится несовершеннолетний обвиняемый/осужденный. Если при оказании медицинских услуг несовершеннолетнему обвиняемому/осужденному медицинский персонал заметит какие-либо физические повреждения или (и) иное обстоятельство, могущее вызвать у объективного лица подозрение, касающееся возможного осуществления в отношении указанного пациента пыток и иного жестокого, бесчеловечного или унижающего достоинство обращения, медицинское освидетельствование несовершеннолетнего обвиняемого/осужденного осуществляется и без его согласия. (15.12.2023 N3989, ввести в действие с 1 января 2024 года.)

 

Статья 83. Бытовые условия и условия питания несовершеннолетних

1. У несовершеннолетних обвиняемых/осужденных должны быть улучшенные по сравнению с другими обвиняемыми/осужденными бытовые условия и условия питания.

2. Несовершеннолетним обвиняемым/осужденным должны быть созданы соответствующие их положению условия питания.

3. Несовершеннолетние осужденные, помещенные в реабилитационное учреждение для несовершеннолетних, вправе самостоятельно, в порядке, установленном распорядком дня реабилитационного учреждения для несовершеннолетних, в соответствии с индивидуальным планом отбывания наказания передвигаться по территории реабилитационного учреждения для несовершеннолетних.

 

Статья 84. Организация образовательных реабилитационных программ для несовершеннолетних

  1. Несовершеннолетние обвиняемые/осужденные должны иметь возможность получить полное общее образование в порядке, установленном совместным приказом Министра юстиции Грузии и Министра образования, науки и молодежи Грузии. (30.11.2023 N3840, ввести в действие с 1 января 2024 года.)

2. Предоставление несовершеннолетним обвиняемым/осужденным возможности получения начального и базового образования обязательно.

3. Для обеспечения получения несовершеннолетними обвиняемыми/осужденными общего образования, формирования/развития у них общих умений и навыков, а также в целях получения несовершеннолетними осужденными профессионального образования учреждение содержания под стражей/реабилитационное учреждение для несовершеннолетних организуют образовательно-реабилитационный процесс.

4. В реабилитационном учреждении для несовершеннолетних несовершеннолетним должны быть созданы условия получения профессионального образования в порядке, установленном Пенитенциарным кодексом, что будет способствовать их трудоустройству после выхода из реабилитационного учреждения для несовершеннолетних. (15.12.2023 N3989, ввести в действие с 1 января 2024 года.)

  41. Несовершеннолетние осужденные пользуются правом на получение образования на первой ступени академического высшего образования, которое осуществляется в порядке, установленном Пенитенциарным кодексом. (15.12.2023 N3989, ввести в действие с 1 января 2024 года.)

  5. Учебный процесс в реабилитационном учреждении для несовершеннолетних должен соответствовать действующим в стране стандартам образования.

6. В документе (диплом, сертификат, аттестат и другие), подтверждающем образование, полученное в период пребывания обвиняемым/отбывания наказания несовершеннолетним обвиняемым/осужденным, не указывается информация, по которой несовершеннолетний может быть идентифицирован как имевший судимость или бывший осужденный.

7. Для несовершеннолетних осужденных, имеющих сложности с восприятием и обучением или не имеющих образовательной истории, должны существовать специальные программы. Их обучение должно осуществляться по индивидуальному учебному плану.

  8. Учебный процесс в реабилитационном учреждении для несовершеннолетних регулируется совместным приказом Министра юстиции Грузии и Министра образования, науки и молодежи Грузии. (30.11.2023 N3840, ввести в действие с 1 января 2024 года.)

  9. Одним из основных средств ресоциализации несовершеннолетних осужденных является проведение с ними воспитательной работы. (15.12.2023 N3989, ввести в действие с 1 января 2024 года.)

 

Статья 85. Возможность работы для несовершеннолетних

1. Несовершеннолетние обвиняемые/осужденные имеют право на выполнять оплачиваемую работу.

2. Несовершеннолетние обвиняемые/осужденные работают в свободное от учебы время. При этом время учебы и работы не должно превышать 8 часов в день.

3. Реабилитационное учреждения для несовершеннолетних должно содействовать выполнению несовершеннолетними осужденными оплачиваемой работы. Допускается работа несовершеннолетних осужденных вне реабилитационного учреждения для несовершеннолетних. (1.06.2017 N949)

4. Несовершеннолетние обвиняемые/осужденные могут выполнять только ту работу, которая будет способствовать их профессиональной подготовке и трудоустройству после освобождения, а также не будет препятствовать получению ими образования.

5. Не допускается выполнение несовершеннолетними осужденными, помещенными в реабилитационное учреждение для несовершеннолетних, сельскохозяйственных работ.

 

Статья 86. Спорт и рекреация

1. Несовершеннолетним обвиняемым/осужденным должно быть обеспечено право на ежедневные спортивно-оздоровительные активности и право на прогулку. С указанной целью они должны иметь доступ к соответствующему оборудованию и пространству. Место для прогулок должно быть устроено таким образом, чтобы метеорологические условия не препятствовали реализации соответствующего права. (15.12.2023 N3989, ввести в действие с 1 января 2024 года.)

2. Для несовершеннолетних, в том числе лиц с ограниченными возможностями должны существовать соответствующие рекреационные программы и программы физического воспитания.

 

Статья 87. Связь несовершеннолетних с семьей и внешним миром

1. Несовершеннолетние осужденные имеют право на частые и регулярные контакты с семьей и внешним миром. В частности у них есть право:

а) на 4 краткосрочных свидания в месяц, а в форме поощрения – дополнительно 2 краткосрочных свидания в месяц;

б) на 4 длительных свидания в год, а в форме поощрения – дополнительно 6 длительных свиданий в год;

  в) на 5 телефонных разговоров в месяц за свой счет, продолжительностью не менее 15 минут каждый, а в форме поощрения, за свой счет, – безлимитный телефонный разговор; (15.12.2023 N3989, ввести в действие с 1 января 2024 года.)

г) на 4 видео-свидания в месяц, а в форме поощрения – дополнительно 2 видео-свидания в месяц;

д) на беспрепятственное получение писем, посылок и отправлений. При этом право на получение посылок и отправлений может ограничиваться в соответствии с подпунктом «д» части первой статьи 92 настоящего Кодекса;

е) пользоваться личным телевизором и радиоприемником;

ж) ежемесячно в пределах лимита, предусмотренного Положением об учреждении, расходовать сумму, имеющуюся на личном счету, для покупки продуктов питания, предметов первой необходимости и других предметов, имеющихся в магазине на территории реабилитационного учреждения для несовершеннолетних. (5.07.2018 N3033)

  2. Несовершеннолетние обвиняемые имеют право не более чем на 4 краткосрочных свидания в месяц, а также на одно продолжительное свидание в течение срока содержания под стражей (за исключением 3 первых месяцев содержания под стражей). Они также имеют право не менее, чем на 3 телефонных разговора в месяц под контролем пенитенциарного учреждения, за свой счет, продолжительностью не менее 15 минут каждый, и право на неограниченное получение писем и посылок. Указанные права могут ограничиваться на основании постановления следователя или прокурора либо определения суда, с учетом наилучших интересов несовершеннолетних. (15.12.2023 N3989, ввести в действие с 1 января 2024 года.)

21. Ограничение следователем, прокурором или судом права несовершеннолетнего обвиняемого на телефонные переговоры не распространяется на случаи осуществления обвиняемым звонков на телефонные номера горячей линии Специальной следственной службы, Народного Защитника Грузии и Генеральной инспекции Министерства юстиции Грузии. (30.12.2021 N1322, ввести в действие с 1 марта 2022 года.)

22. Лимиты на телефонные переговоры, определенные подпунктом «в» части первой/частью 2 настоящей статьи, не распространяются на случаи осуществления несовершеннолетним осужденным/обвиняемым звонков на телефонные номера горячей линии Специальной следственной службы, Народного Защитника Грузии и Генеральной инспекции Министерства юстиции Грузии. Телефонные переговоры несовершеннолетних осужденных/обвиняемых по телефонным номерам горячей линии Специальной следственной службы, Народного Защитника Грузии и Генеральной инспекции Министерства юстиции Грузии осуществляются за счет средств учреждения. Порядок и условия осуществления несовершеннолетними осужденными/обвиняемыми телефонных переговоров определяются Положением о соответствующем пенитенциарном учреждении. (30.12.2021 N1322, ввести в действие с 1 марта 2022 года.)

23. Министр юстиции Грузии правомочен положением о соответствующем пенитенциарном учреждении установить количество и продолжительность телефонных разговоров, превышающие количество и продолжительность телефонных разговоров, определенных подпунктом «в» части первой и частью 2 настоящей статьи, с учетом инфраструктуры указанного учреждения и других обстоятельств, значимых в указанной связи. (15.12.2023 N3989, ввести в действие с 1 января 2024 года.)

24. При наличии особых обстоятельств (день рождения несовершеннолетнего обвиняемого/осужденного или предусмотренного частью первой статьи 115 Пенитенциарного кодекса члена семьи несовершеннолетнего обвиняемого/осужденного, рождение ребенка, иное обстоятельство) по решению директора соответствующего пенитенциарного учреждения несовершеннолетнему обвиняемому, право которого на телефонные разговоры не было ограничено в соответствии с частью 2 настоящей статьи, несовершеннолетнему осужденному может предоставляться право на дополнительный телефонный разговор продолжительностью, установленной для телефонных разговоров в соответствующем пенитенциарном учреждении. (15.12.2023 N3989, ввести в действие с 1 января 2024 года.)

  3. Несовершеннолетние для целей подпунктов «а» и «б» части первой настоящей статьи вправе кроме лиц, предусмотренных частью первой статьи 120 Пенитенциарного кодекса, встречаться также с любыми другими лицами с разрешения своих законных представителей и Генерального директора Пенитенциарной службы. (15.12.2023 N3989, ввести в действие с 1 января 2024 года.)

4. При пользовании несовершеннолетними правами, предусмотренными частями первой и 2 настоящей статьи, учреждение содержания под стражей и реабилитационное учреждение для несовершеннолетних обеспечивают беспрепятственный контакт и неприкосновенность личной жизни несовершеннолетних.

 

Статья 88. Кратковременный выезд несовершеннолетних осужденных за пределы учреждения лишения свободы

1. Несовершеннолетние осужденные вправе трижды в год пользоваться правом на кратковременный выезд за пределы учреждения лишения свободы. Продолжительность кратковременного выезда за пределы учреждения лишения свободы не должна превышать 5 дней, и в указанный срок входит также время проезда несовершеннолетнего осужденного к месту назначения.

2. Право на кратковременный выезд за пределы учреждения лишения свободы предоставляется несовершеннолетним осужденным после фактического отбытия ими:

а) не менее одной трети срока наказания в виде лишения свободы, отбываемого за совершение менее тяжкого преступления;

б) не менее половины срока наказания в виде лишения свободы, отбываемого за совершение тяжкого преступления;

в) не менее двух третей срока наказания в виде лишения свободы, отбываемого за совершение особо тяжкого преступления.

 

Статья 89. Временный перевод в другое учреждение несовершеннолетних, отбывающих наказания

  в виде лишения свободы

1. Временный перевод несовершеннолетних обвиняемых/осужденных в другое учреждение допускается на основании приказа Генерального директора Пенитенциарной службы только в том случае, когда это необходимо для их безопасности или безопасности других несовершеннолетних. (5.07.2018 N3033)

  2. При временном переводе несовершеннолетних обвиняемых/осужденных в другие учреждения:

а) они проходят медицинский осмотр;

б) законным представителям предоставляется информация об их местонахождении;

в) им предоставляется право на телефонный разговор продолжительностью не более 15 минут.

 

Статья 90. Оставление осужденных в реабилитационном учреждении для несовершеннолетних или перевод в учреждение лишения свободы другого типа

1. Несовершеннолетние осужденные отбывают наказание в реабилитационном учреждении для несовершеннолетних в соответствии с индивидуальным планом.

2. Осужденные, достигшие 18-летнего возраста, направляются для дальнейшего отбывания наказания в учреждение лишения свободы полуоткрытого типа или учреждение лишения свободы с низким риском.

3. С целью ресоциализации осужденных, достигших 18-летнего возраста, получения ими общего образования и их профессиональной подготовки они по личному заявлению могут быть оставлены для отбывания наказания в том же учреждении, в котором отбывали наказание до достижения совершеннолетия. Решение об указанном принимает Генеральный директор Пенитенциарной службы на основании ходатайства директора указанного учреждения. (5.07.2018 N3033)

  4. Осужденные, достигшие 18-летнего возраста, могут быть оставлены для отбывания наказания в реабилитационном учреждении для несовершеннолетних, но не позднее, чем до достижения 21-летнего возраста.

5. На осужденных, достигших 18-летнего возраста, оставленных в реабилитационном учреждении для несовершеннолетних для отбывания наказания, распространяются установленные для несовершеннолетних осужденных нормы отбывания наказания, питания и быта.

6. Осужденные, достигшие 21-летнего возраста, а также осужденные, оставленные в реабилитационном учреждении для несовершеннолетних для получения общего образования и профессиональной подготовки и получившие общее образование и прошедшие профессиональную подготовку до достижения 21-летнего возраста, направляются для дальнейшего отбывания наказания в учреждение лишения свободы полуоткрытого типа или учреждение лишения свободы с низким риском.

 

  Статья 91. Формы поощрения осужденных, помещенных в реабилитационное учреждение для

  несовершеннолетних

  1. В случае примерного поведения осужденных, помещенных в реабилитационное учреждение для несовершеннолетних, их участия в образовательных программах или (и) добросовестного отношения к работе директор указанного учреждения правомочен применять в отношении них следующие формы поощрения: (1.06.2017 N949)

  а) объявление благодарности;

б) досрочное снятие примененного дисциплинарного взыскания;

в) предоставление права пользоваться дополнительным краткосрочным свиданием;

г) предоставление права пользоваться дополнительным длительным свиданием;

д) предоставление права пользоваться дополнительным видеосвиданием;

е) предоставление права на дополнительный телефонный разговор;

ж) предоставление права на дополнительный кратковременный выезд за пределы учреждения;

з) предоставление права на получение в виде посылок или по почте вещей, веществ или (и) изделий, иметь которые в учреждении несовершеннолетние осужденные обычно не вправе, но которые не запрещены;

и) предоставление права играть в компьютерные игры;

к) предоставление права пользоваться аудио- и видеосредствами;

л) предоставление в порядке исключения права на краткосрочное свиданиепо решению директора учреждения, с согласия Генерального директора Пенитенциарной службы. (5.07.2018 N3033)

  2. Виды и количества вещей, веществ или (и) изделий, предусмотренных подпунктом «з» части первой настоящей статьи, определяются Положением об учреждении. (5.07.2018 N3033)

 

Статья 92. Виды дисциплинарных взысканий в отношении несовершеннолетних

1. В случае совершения дисциплинарных нарушений осужденными, помещенными в реабилитационное учреждение для несовершеннолетних, директор указанного учреждения правомочен применять к ним следующие виды дисциплинарных взысканий: (1.06.2017 N949)

а) предупреждение;

б) выговор;

в) ограничение на срок до 1 месяца права пользоваться разрешенными вещами (кроме назначенных врачом необходимых продуктов питания и медикаментов);

г) ограничение на срок до 1 месяца права пользоваться магазином на территории учреждения;

д) ограничение на срок до 1 месяца права на получение посылок и отправлений;

е) ограничение на срок до 1 месяца права на телефонные разговоры при условии, что в случае примерного поведения по истечении двух недель несовершеннолетний осужденный может обратиться к директору реабилитационного учреждения для несовершеннолетних с заявлением об отмене ограничения;

ж) перевод в жилое помещение камерного типа на срок до 6 месяцев в течение 1 года.

11. В период действия дисциплинарного взыскания, предусмотренного подпунктом «е» части первой настоящей статьи, за несовершеннолетним осужденным сохраняется право на телефонные переговоры для осуществления звонков по телефонным номерам горячей линии Специальной следственной службы, Народного Защитника Грузии и Генеральной инспекции Министерства юстиции Грузии. (30.12.2021 N1322, ввести в действие с 1 марта 2022 года.)

2. Не допускается помещение несовершеннолетних обвиняемых/осужденных в одиночную камеру. (1.06.2017 N949)

  3. Общий срок ограничения каждого из прав, предусмотренных подпунктами «в»–«е» части первой настоящей статьи, не должен превышать 3 месяцев в течение 1 года.

  4. Применение в отношении несовершеннолетних осужденных дисциплинарного ареста в качестве дисциплинарного взыскания не допускается. (1.06.2017 N949, ввести в действие с 1 сентября 2017 года.)

 

  Статья 93. Дисциплинарное судопроизводство

1. Дела о дисциплинарных нарушениях, совершенных несовершеннолетними обвиняемыми/ осужденными, рассматриваются в устном слушании, кроме случаев, когда несовершеннолетние обвиняемые/осужденные нарушают порядок, иным образом мешают проведению заседания, не являются в заседание либо отказываются участвовать в заседании. Указанный факт отмечается в протоколе о дисциплинарном судопроизводстве.

2. Во время устного слушания несовершеннолетние обвиняемые/осужденные должны иметь возможность сидеть, делать записи и давать устные объяснения.

3. Несовершеннолетние обвиняемые/осужденные вправе иметь адвоката при рассмотрении дела о дисциплинарном правонарушении. До начала устного слушания несовершеннолетним обвиняемым/осужденным должно быть разъяснено право пригласить адвоката, которое при получении соответствующего согласия осуществляется в течение 6 часов после получения разъяснений. В случае неявки адвоката в установленный срок несовершеннолетним обвиняемым/осужденным назначается общественный адвокат.

 

Статья 94. Информирование несовершеннолетних обвиняемых/осужденных о праве на подачу жалобы

1. Несовершеннолетним обвиняемым/осужденным, помещенным в учреждение содержания под стражей/учреждение лишения свободы, уполномоченное лицо учреждения должно незамедлительно предоставить возможность ознакомится с информацией в письменной форме о своих правах (в том числе, о праве на подачу жалобы) и обязанностях и об установленном законом порядке обжалования. (1.06.2017 N949)

  2. Неграмотным несовершеннолетним обвиняемым/осужденным информация должна предоставляться в устной форме. О предоставлении информации уполномоченное лицо составляет протокол, который несовершеннолетний обвиняемый/осужденный скрепляет подписью.

3. Несовершеннолетним обвиняемым/осужденным информация должна предоставляться в понятной для них форме.

 

Статья 95. Условно-досрочное освобождение несовершеннолетних от отбывания наказания

1. Несовершеннолетние осужденные могут освобождаться условно-досрочно от отбывания наказания только после фактического отбытия ими:

а) не менее одной трети срока наказания в виде лишения свободы, отбываемого за совершение менее тяжкого преступления;

б) не менее половины срока наказания в виде лишения свободы, отбываемого за совершение тяжкого преступления;

в) не менее двух третей срока наказания в виде лишения свободы, отбываемого за совершение особо тяжкого преступления.

2. В случаях, предусмотренных частью первой настоящей статьи, срок фактически отбытого несовершеннолетним осужденным наказания в виде лишения свободы должен быть не менее 3 месяцев.

  3. Не позднее 3 месяцев до даты условно-досрочного освобождения несовершеннолетнего осужденного Пенитенциарная служба извещает Агентство о его возможном освобождении. Агентство изучает семейное положение и жилищные условия несовершеннолетнего осужденного, которые могут повлиять на решение местного совета Пенитенциарной службы. Результаты изучения Агентство направляет Пенитенциарной службе. (29.11.2019 N5396 ввести в действие с 1 января 2020 года.)

4. Пенитенциарная служба подготавливает дело о социальной вовлеченности несовершеннолетнего осужденного, в котором отмечаются поведение несовершеннолетнего осужденного в период отбывания наказания, факты совершения им преступлений в прошлом, личность несовершеннолетнего осужденного, характер совершенного им преступления и другие обстоятельства, которые могут повлиять на решение местного совета Пенитенциарной службы. Пенитенциарная служба направляет дело о социальной вовлеченности несовершеннолетнего осужденного вместе с полученными из Агентства результатами изучения для принятия решения местному совету Пенитенциарной службы. Результаты изучения и дело о социальной вовлеченности осужденного на стадии, предусмотренной подпунктом «д» части 4 статьи 27 настоящего Кодекса, являются частью отчета об индивидуальной оценке. (29.11.2019 N5396 ввести в действие с 1 января 2020 года.)

5. Несовершеннолетним осужденным, условно-досрочно освобожденным от отбывания назначенного наказания в виде общественно-полезного труда, предусмотренного частью 3 статьи 73 Уголовного кодекса Грузии, срок фактически отбытого наказания в виде общественно-полезного труда засчитывается в срок, предусмотренный частью первой настоящей статьи, из следующего расчета: 5 часов общественно-полезного труда – 1 день лишения свободы.

  6. Несовершеннолетним осужденным, условно-досрочно освобожденным от отбывания назначенного наказания в виде домашнего ареста, предусмотренного частью 31 статьи 73 Уголовного кодекса Грузии, срок фактически отбытого наказания в виде домашнего ареста засчитывается в срок, предусмотренный частью первой настоящей статьи, исходя из следующего расчета: 1 день домашнего ареста – 1 день лишения свободы. (1.06.2017 N949, ввести в действие с 1 января 2018 года.)

7. По вопросу, предусмотренному частью первой настоящей статьи, местный совет Пенитенциарной службы принимает обоснованное решение об условно-досрочном освобождении несовершеннолетнего осужденного или отказе в его условно-досрочном освобождении. Указанное решение содержит полную оценку прогресса, достигнутого с точки зрения ресоциализации и реабилитации, и готовности несовершеннолетнего осужденного к освобождению, а также мнения, высказанные в ходе рассмотрения вопроса несовершеннолетним осужденным и уполномоченным лицом учреждения лишения свободы. (5.07.2018 N3033)

  8. В случае принятия решения об отказе в условно-досрочном освобождении несовершеннолетнего осужденного местный совет Пенитенциарной службы указывает в решении также меры, подлежащие принятию несовершеннолетним осужденным и учреждением лишения свободы для условно-досрочного освобождения. (5.07.2018 N3033)

9. Вопрос об условно-досрочном освобождении несовершеннолетних осужденных от отбывания наказания должен рассматриваться обязательно раз в каждые 3 месяца. (1.06.2017 N949)

 

Статья 96. Замена несовершеннолетнему неотбытой части наказания общественно полезным трудом или домашним арестом

  (1.06.2017 N949, ввести в действие с 1 января 2018 года.)

  1. В случае, предусмотренном частью 3 или 31   статьи 73 Уголовного кодекса Грузии, неотбытая часть наказания может быть заменена несовершеннолетнему осужденному общественно полезным трудом или домашним арестом только после фактического отбытия им: (1.06.2017 N949, ввести в действие с 1 января 2018 года)

а) не менее одной четверти срока наказания, отбываемого за совершение менее тяжкого преступления;

б) не менее одной трети срока наказания, отбываемого за совершение тяжкого преступления;

в) не менее половины срока наказания, отбываемого за совершение особо тяжкого преступления.

  2. На несовершеннолетних осужденных не распространяется трехмесячный срок, предусмотренный частью 6 статьи 73 Уголовного кодекса Грузии.

  3. Вопрос о замене несовершеннолетнему осужденному неотбытой части наказания общественно полезным трудом или домашним арестом подлежит обязательному рассмотрению раз в каждые 3 месяца. (1.06.2017 N949, ввести в действие с 1 января 2018 года)

 

  Статья 97. Личное дело несовершеннолетнего

Личное дело несовершеннолетнего обвиняемого/осужденного ведется с момента его заключения под стражу и до освобождения. После освобождения несовершеннолетнего осужденного/обвиняемого его личное дело хранится в архиве учреждения содержания под стражей/лишения свободы сроком не более 10 лет. По истечении указанного срока личное дело несовершеннолетнего обвиняемого/осужденного уничтожается.

 

 

Глава XIV

Подготовка несовершеннолетних к освобождению, забота о несовершеннолетних после отбытия условного осуждения и наказания, их ресоциализация и реабилитация

 

Статья 98. Подготовка несовершеннолетних к освобождению

1. После отбытия не менее чем двух третей наказания, связанного с содержанием под стражей, но не позднее 3-х месяцев до освобождения учреждение лишения свободы:

а) сообщает несовершеннолетнему осужденному и его законному представителю, а также территориальному органу Агентства по месту жительства несовершеннолетнего осужденного – бюро превенции преступлений, исполнения наказаний, не связанных с заключением под стражу, и пробации и соответствующему органу муниципалитета о приближающейся дате освобождения несовершеннолетнего осужденного; (15.12.2023 N3989, ввести в действие с 1 января 2024 года.)

б) обеспечивает специальную программу подготовки осужденного к освобождению;

в) в случае согласия несовершеннолетнего осужденного подготавливает дело о его социальной вовлеченности для передачи Агентству с целью содействия процессу ресоциализации несовершеннолетнего; (29.11.2019 N5396 ввести в действие с 1 января 2020 года.)

г) предоставляет несовершеннолетнему осужденному в понятной для него форме информацию о путях получения им соответствующей помощи и поддержки после освобождения.

2. Представители Агентства: (29.11.2019 N5396 ввести в действие с 1 января 2020 года.)

а) встречаются с несовершеннолетними в учреждении;

б) принимают все необходимые меры для того, чтобы несовершеннолетним были понятны условия и необходимость плана их ресоциализации и реабилитации;

в) знакомятся с делом о социальной вовлеченности несовершеннолетних в учреждении содержания под стражей или лишения свободы;

г) в случае обращения к ним бывших несовершеннолетних осужденных после освобождения утверждают план их ресоциализации и реабилитации не позднее 3-х месяцев после обращения;

д) по возможности обеспечивают завершение и совершенствование программ, начатых в учреждении содержания под стражей и лишения свободы.

  3. Не позднее 3 месяцев до фактического отбытия срока, установленного законодательством Грузии для условно-досрочного освобождения от отбывания наказания, а в случае наказания, назначенного в порядке, определенном частью 5 статьи 50 Уголовного кодекса Грузии, – не позднее 3 месяцев до истечения срока лишения свободы, назначенного в виде наказания, Пенитенциарная служба: (29.11.2019 N5396 ввести в действие с 1 января 2020 года.)

а) сообщает несовершеннолетнему осужденному, его законному представителю и Агентству о приближающейся дате освобождения несовершеннолетнего осужденного;

б) обращается в письменной форме в Агентство с требованием об оценке рисков, связанных с семьей и социальной средой несовершеннолетнего осужденного, и определении его потребностей.

4. Представитель Агентства: (29.11.2019 N5396 ввести в действие с 1 января 2020 года.)

а) оценивает риски, связанные с семьей и социальной средой несовершеннолетнего осужденного, и определяет его потребности;

б) после завершения оценки рисков, связанных с семьей и социальной средой несовершеннолетнего осужденного, направляет соответствующие документы в учреждение лишения свободы с целью условно-досрочного освобождения от отбывания наказания.

5. Форму и порядок предусмотренных частями 3 и 4 настоящей статьи обращения, оценки рисков, связанных с семьей и социальной средой несовершеннолетнего осужденного, и определения его потребностей устанавливает Министр юстиции Грузии.

  (5.07.2018 N3033)

6. Требования, предусмотренные частью первой настоящей статьи, не распространяются на случаи, когда наказание назначено на основании части 21 статьи 50 Уголовного кодекса Грузии и срок назначенного в виде наказания лишения свободы не превышает 3-х месяцев.

7. План ресоциализации и реабилитации несовершеннолетнего осужденного должен быть подготовлен не менее чем за 2 месяца до его освобождения, кроме случая, когда соблюдение указанного срока невозможно ввиду издания акта об условно-досрочном освобождении или амнистии/помиловании либо вынесения судебного решения.

8. Для подготовки плана ресоциализации и реабилитации несовершеннолетнего осужденного Агентство в течение срока, не превышающего 3 месяцев после его освобождения, сотрудничает с исполнительным органом муниципалитета, где находится местожительство несовершеннолетнего либо куда он намеревается возвратиться. (29.11.2019 N5396 ввести в действие с 1 января 2020 года.)

 

Статья 99. Поддержка несовершеннолетних после отбытия условного осуждения и наказания и надзор за ними

1. После отбытия условного осуждения и наказания несовершеннолетние, как правило, передаются законным представителям или (и) в случае необходимости органу опеки и попечительства.

  2. Агентство: (29.11.2019 N5396 ввести в действие с 1 января 2020 года.)

  а) координирует исполнение плана ресоциализации и реабилитации несовершеннолетних осужденных в течение не менее 6 месяцев после отбытия условного осуждения и наказания;

б) в порядке, установленном законодательством Грузии, обеспечивает практическую и психосоциальную поддержку несовершеннолетних с целью их реинтеграции в общество после отбытия ими условного осуждения и наказания.

  3. искл. (29.11.2019 N5396 ввести в действие с 1 января 2020 года.)

 

 

Раздел VIII

Переходные и заключительные положения

 

Глава XV

Переходные положения

 

Статья 100. Обратная сила Кодекса

1. Положения настоящего Кодекса, кроме процессуальных норм настоящего Кодекса, имеют обратную силу, если тем самым улучшается положение несовершеннолетних.

2. Изменения, вносимые в процессуальные нормы настоящего Кодекса, влекут отмену или изменение ранее вынесенных процессуальных актов, если тем самым улучшается положение несовершеннолетних обвиняемых/осужденных.

 

Статья 101. Мероприятия, подлежащие осуществлению для введения Кодекса в действие

  1. До 1 января 2016 года Правительству Грузии обеспечить принятие постановления Правительства Грузии, предусмотренного настоящим Кодексом.

2. До 1 января 2016 года Высшему Совету юстиции Грузии обеспечить принятие решения Высшего Совета юстиции Грузии, предусмотренного настоящим Кодексом.

3. До 1 января 2016 года министрам юстиции, внутренних дел, образования и науки, исполнения наказаний и пробации Грузии обеспечить издание подзаконных нормативных актов, предусмотренных настоящим Кодексом, и соответствие надлежащих нормативных актов настоящему Кодексу.

4. До 1 января 2016 года Ассоциации адвокатов Грузии обеспечить утверждение формы документа, удостоверяющего специализацию адвоката в области правосудия в отношении несовершеннолетних.

 

Глава XVI

Заключительные положения

 

Статья 102. Введение Кодекса в действие

1. Настоящий Кодекс, кроме статей первой–100 настоящего Кодекса, ввести в действие по опубликовании.

2. Статьи первую–26, части первую–3, подпункты «а», «в», «г» и «д» части 4 и части 5–10 статьи 27, статьи 28–65, подпункты «а», «в», «г» и «е» статьи 66, статьи 67, 68,70, 71 и 73–100 настоящего Кодекса ввести в действие с 1 января 2016 года.

3. Подпункт «б» статьи 66 и статью 69 настоящего Кодекса ввести в действие с 1 сентября 2015 года.

4. Подпункт «б» части 4 статьи 27 настоящего Кодекса ввести в действие с 1 марта 2016 года.

  5. искл. (1.06.2017 N949, ввести в действие с 1 января 2018 года)

Президент Грузии Георгий Маргвелашвили

Кутаиси

12 июня 2015 года

№ 3708- IIc

рс