კომენტარები

NOBATI- თავიდან შენატანით ცნებით რომ დავიწოთ, მეწარმეთა შესახებ კანონის 21 მუხლის თანახმად
შენატანის ცნება შენატანი არის სამეწარმეო საზოგადოებისთვის საკუთრებაში გადაცემული
ქონება, რომლის ეკონომიკური ღირებულება აისახება სამეწარმეო საზოგადოების ბალანსში.
ამის შემდგომ, როდესაც კაზუსის მიხედვით, პარტნიორები შეთანხმდნენ რომ შენატანს
განახორციელებდნენ 2 წლის ვადაში ეს მოქმედება სწორი იყო, რადგანაც სწორედ 24 მუხლის
მიხედვით არის განსაზღვრული შენატანის ვადა, ეს კი უნდა განხორციელდეს კანონითა და
წესდებით დადგენილი წესით და განსაზღვრულ ვადაში.
ამასთანავე 152 მუხლის თანახმად შენატანის განხორციელების წესი და ვადა განისაზღვრება
კანონით ან/და წესდებით. წინდათქმულ შენატანზეც რომ შეთანხმდენენ 2 წლით ვადითო ესეს
სწორი იყო რადგანაც 152მუხლის მესამე ნაწილით სააქციო საზოგადოების დაფუძნებისას ან
მისი კაპიტალის გაზრდისას აქციონერმა შენატანი უნდა განახორციელოს სააქციო
საზოგადოების რეგისტრაციის ან მისი კაპიტალის გაზრდის მომენტიდან 5 წლის ვადაში, თუ
წესდებით უფრო მცირე ვადა არ არის გათვალისწინებული.
შემდგომ უკვე როდესაც მათ განსაზღვრეს ფულადი და არაფულადი შენატანის არსებობა ეს
ქმედებაც კანონიერად მიმაჩნია რადგანაც, 23 მუხლის მიხედვით შენატანის სახეები შენატანის
განხორციელების ვალდებულება შეიძლება შესრულდეს ფულის გადახდით ან სხვა
მატერიალური ან არამატერიალური ქონებრივი სიკეთის გადაცემით. სამუშაოს შესრულება ან
მომსახურების გაწევა შეიძლება იყოს არაფულადი შენატანის საგანი.
ამ სემთხვევაში როდესაც თემურმა ვერ განახორციელა შენატანის სრულად შეტანა და
შემდგომ უკვე კომპანიამ ჩამორთმევა დაიწყო არ კანონთან თავსებადი რადგანაც მას უნდა
მისცემოდა არანაკლებ 30 დღე ვადად, რაც უშუალოდ აღნიშნულია 152 მუხლის მეექვსე
ნაწილში, სადაც განმარტებულია რომ აქციონერის მიერ ფულადი შენატანის განხორციელების
ვადის დარღვევისას სააქციო საზოგადოების ხელმძღვანელ ორგანოს შეუძლია დაიწყოს
აქციის ჩამორთმევის პროცესი. ამ შემთხვევაში სააქციო საზოგადოება ვალდებულია
გააფრთხილოს აქციონერი აქციის ჩამორთმევის პროცესის დაწყების შესახებ და ფულადი
შენატანის განხორციელებისთვის მისცეს მას დამატებითი ვადა არანაკლებ 30 დღისა.

SHPS- როდესაც საერთო კრებამ გამოიწვია დირექტორი და დაუსახელა ამისთვის მიზეზიც, ეს
სრულიად შედიოდა მის უფლებამოსილებებებში რადგანაც 44 მუხლის მიხედვიით,
შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების ხელმძღვანელ პირს თანამდებობაზე
ნიშნავს და თანამდებობიდან ათავისუფლებს საერთო კრება, თუ მისი დანიშვნა არ
განეკუთვნება სამეთვალყურეო საბჭოს უფლებამოსილებას.
იმ სარჩელში მითითებას, როდესაც თორნიკემ თქვა რომ მასზე არ ვრცელდებოდა შრომის
კოდექსი იყო სწორი რადგანაც 45 პირველი ნაწლით ხელმძღვანელი პირის/სამეთვალყურეო
საბჭოს წევრის თანამდებობაზე დანიშვნის შესახებ გადაწყვეტილების მიღების შემდეგ
შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებას ხელმძღვანელ პირს/სამეთვალყურეო
საბჭოს წევრს შორის იდება სასამსახურო ხელშეკრულება. მასზე არ ვრცელდება შრომის
სამართლის დებულებები.
ასევე 45 მეორეთი სამეთვალყურეო საბჭოს წევრთან სასამსახურო ხელშეკრულებას დებს
საერთო კრების ის თავმჯდომარე, რომელიც განსაზღვრულია წესდებით ან არჩეულ იქნა იმ
კრების მიერ, რომელმაც მიიღო პირის ხელმძღვანელ პირად არჩევის შესახებ
გადაწყვეტილება. (ეს მუხლი არის დამატებით მარტო 44 ითაც შეიძლება)

KAKABADZE- თავიდანვე უნდა ავღნიშნოთ ის რომ სახეზე არის სამი პარტნიორი, მათ შორის არიან: კაკაბაძე,
ხმალაძე, შპს გვირილა. ეს სამივე წარმოადგენენ სოლიდარული პასუხისმგებლობის
საზოგადოებას სახელად "შპს ხმალაძე და კომპანია".
დამატებით უნდა ითქვას, ის რომ თითოეულ მათგანს საზოგადოების კაპიტალში შეტანილი
აქვთ გარკვეული თანხა, რომელიც არის 1000ლარი. ჯამში კი წარმოადგენს 3000ლარს.
როგორც მეწარმეთა შესახებ კანონის 94 მუხლში წერია სოლიდარული პასუხისმგებლობის
საზოგადოება არის სამეწარმეო საზოგადოება, რომლის პარტნიორები ერთობლივად, ერთიანი
საფირმო სახელწოდებით ახორციელებენ სამეწარმეო საქმიანობას და ამ საზოგადოების
ვალდებულებებისთვის კრედიტორების წინაშე პასუხს აგებენ უშუალოდ და შეუზღუდავად,
როგორც სოლიდარული მოვალეები. ამასთანავე უნდა ითქვას ისიც, რომ სოლიდარული
ტიპის საზოგადოება წარმოადგენს ამხანაგობის ტიპის საზოგადოებას.
ამის შესაბამისად პარტნიორები ვალდებულები თანხა კომპანიის ბიუჯეტიდანაც გადაიხადონ
და ასევე თავიანთი სახსრებიდანაც.
რაც შეეხება "თბილბანკის" მოთხოვნას მიმაჩნია რომ არასწორია, რადგანაც მას ჯერ უნდა
მიემართა სოლიდარული პასუხისმგებლობის საზოგადოებისთვის ამას კი ვადასტურებთ 110
მუხლით, რომლის მიხედვითაც რომ ვიმსჯელოთ, ის რომ ვინაიდან გვირილა გავიდა 2018
წელს ეს არ არის საკმარისი რომ მან უარი თქვას პასუხისმგებლობაზე, რადგანაც 110 მუხლში
აღნიშნულია, რომ გასული უნდა იყოს 3 წელი გვირილას რომ ყველანაირი ვალდებულება
მოეხსნას.
ამასთანავე ისიც მნიშვნელოვანია, რომ კანონიერად არ მიმაჩნია "თბილბანკის" მოთხოვნა
გვირილას მიმართ, რადგანაც ის წარმოადგენდა მისი აზრით სხვა პარტნიორებთან
შედარებით გადახდისუნარიან პარტნიორს.
ვფიქრობ, რომ უპირველესად, თბილბანკს პირდაპირ უნდა მიემართა "შპს ხმალაძე და
კომპანიისათვის" და ამ შემთხვევაში კი სპს გადაიხდიდა იმ 3000ლარს რაც ბიუჯეტში ჰქონდა,
ხოლო რაც დარჩებოდა 17 000ლარი, გადანაწილდებოდა სამ პარტნიორზე

მხარეთა და მათ წარმომადგენელთა შუამდგომლობები და განცხადებები ახალ მტკიცებულებათა წარმოდგენის ან გამოთხოვის შესახებ სასამართლომ შეიძლება განიხილოს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ საქმის მოსამზადებელ სტადიაზე მხარეს არ შეეძლო მათი წარმოდგენა, აგრეთვე თუ მათ შესახებ მისთვის ობიექტური მიზეზებით ვერ იქნებოდა ცნობილი და მათი წარმოდგენის საფუძველი წარმოიშვა მთავარ სხდომაზე, ან თუ მხარემ საპატიო მიზეზით ვერ უზრუნველყო შესაბამისი შუამდგომლობებისა და განცხადებების წარმოდგენა საქმის მოსამზადებელ სტადიაზე. ასეთ შემთხვევაში საქმის განხილვა მხარეთა თხოვნით ან სასამართლოს ინიციატივით შეიძლება გადაიდოს.ამ კანონის მიზნებისათვის, საპატიო მიზეზად ჩაითვლება მხარის მიერ შუამდგომლობისა და განცხადების წარდგენის შეუძლებლობა, რაც გამოწვეულია ავადმყოფობით, ახლო ნათესავის გარდაცვალებით ან სხვა განსაკუთრებული ობიექტური გარემოებით, რომელიც მისგან დამოუკიდებელი მიზეზით შეუძლებელს ხდის სასამართლო პროცესზე გამოცხადებას ან/და შუამდგომლობისა და განცხადების წარდგენას. ავადმყოფობა დადასტურებულ უნდა იქნეს სამედიცინო დაწესებულების ხელმძღვანელის მიერ ხელმოწერილი დოკუმენტით, რომელიც პირდაპირ მიუთითებს სასამართლო პროცესზე გამოცხადების შეუძლებლობაზე.
მტკიცების ტვირთი ეკისრება მხარეს , რომელიც აყენებს შუამდგომლობას , საპატიო მიზეზით კონკრეტული მოქმედებების განუხოციელებლობის გამო . მხარე რომელიც აპელირებს იმაზე რომ კონკრეტული საპროცესო მოქმედება ვერ განახორციელა საპატიო მიზეზების გამო მტკიცების ტვირთიც მას ეკისრება .

1. შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოება „გვირილას“ 2022 წლის 20 იანვარს, საერთო
კრების გადაწყვეტილებით პარტნიორთა შემადგენლობიდან გაირიცხა კომპანიის მეწილე -
დავითი, იმავე გადაწყვეტილებით კომპანიამ მას დაუდგინა და გადაუხადა წილის კომპენსაცია.
2022 წლის 1 თებერვალს შპს „გვირილამ“ მიმართა მარეგისტრირებელ ორგანოს და მოითხოვა
პარტნიორთა შემადგენლობაში ცვლილებების შეტანა და დავითის პარტნიორთა სიიდან ამოშლა.
მეორე დღეს, 2022 წლის 2 თებერვალს პარტნიორთა საერთო კრებაზე მიღებული იქნა
გადაწყვეტილება, რომ პარტნიორთა შემადგენლობის ცვლილებათა საბოლოო რეგისტრაციამდე
დავითს შეჩერებოდა პარტნიორთა კრებაზე ხმის უფლება. ზემოაღნიშნულთან დაკავშირდებით
დავითმა მიმართა სასამართლოს და მოითხოვა შპს „გვირილას“ 2022 წლის 20 იანვარისა და 2022
წლის 2 თებერვლის პარტნიორთა კრებების გადაწყვეტილებების ბათილად ცნობა. იმსჯელეთ და
მიიღეთ კანონონის შესაბამისი ნორმებით დასაბუთებული გადაწყვეტილება წარმოდგენილ
დავასთან დაკავშირებით.
თავიდან ჩემი აზრით მნშვნელოვანია აღინიშნოს ის რომ პარტნიორის გარიცხვა შეზღუდული
პასიხისმგებლობის საზოგადოებიდან უნდა მომხდარიყო მნიშვნელოვანი საფუძვლის
არსებობისას ეს კი განსაზღვრულია მეწარმეთა შესახებ კანონის 143 მუხლის 1 ნაწილით სადაც
განმარტებულია რომ მნიშვნელოვანი საფუძვლის არსებობისას სასამართლოს შეუძლია
პარტნიორთა გადაწყვეტილების შესაბამისად წარდგენილი შეზღუდული პასუხისმგებლობის
საზოგადოების სარჩელის საფუძველზე მიიღოს გადაწყვეტილება პარტნიორის შეზღუდული
პასუხისმგებლობის საზოგადოებიდან გარიცხვის შესახებ.
ამასთანავე კაზუსის თანახმად არ გვაქვს პარტნიორის გარიცხვის კონკრეტული წინაპირობა
რასაც გათვალისწინებულია 143 მუხლის 2 ნაწილში, რის მიხედვითაც მნიშვნელოვანი
საფუძველი არსებობს, როდესაც პარტნიორის ქმედება მნიშვნელოვან ზიანს აყენებს
შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების ინტერესებს ან მისი პარტნიორად დარჩენა
საზიანოა შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების შემდგომი საქმიანობისთვის, თუ
პარტნიორი შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებამ წერილობით უშედეგოდ
გააფრთხილა შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების ინტერესების დამაზიანებელი
ქმედების შეწყვეტისა და შესაძლო გარიცხვის შესახებ.
თვითონ დავითს რაც შეეხება მისი გარიცხვა ისე მოხდა რომ არ გვქონდა ის საფუძველი რასაც
კანონმდებლობა განმარტავს. შესაბამისად რომ ვიმსჯელოთ დავითის მიმართვა
სასამართლოსთვის იყო სრულიად სწორი.
არ მიმაჩნია კანონთან თანხვედრაში როდესაც საერთო კრებაზე მიღებული იქნა გადაწყვეტილება,
რომლითაც საბოლოო რეგისტრაციამდე დავითს უნდა შეჩერებოდა პარტნიორთა კრებაზე ხმის
მიცემის უფლება. რადგანაც ეს შეეძლო განეხორციელებინა სასამართლოს. ამის
დასადასტურებლად შეგვიძლია მოვიყვანოთ 143 მუხლის 5 ნაწილი, რომლის თანახმადაც
სასამართლოს შეუძლია შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების მოთხოვნით, საქმეზე
საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებამდე პარტნიორს შეუჩეროს ხმის უფლება ან სხვა
არაქონებრივი უფლებები. შესაბამისად მეექვსე ნაწილის მიხედვით კი სასამართლოს მიერ
პარტნიორის შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებიდან გარიცხვის შესახებ
გადაწყვეტილების მიღების შემთხვევაში პარტნიორი გარიცხულად მიიჩნევა სასამართლოს
გადაწყვეტილების კანონიერ ძალაში შესვლის მომენტიდან.

+ 2.სააქციო საზოგადოება - „ნობათის“ დაფუძნებისას პრტნიორები: ფიზიკური პირი - თემური,
შპს „დიდველი“ და სს „სოფელი“ შეთანხმდნენ, რომ წინდათქმული შენატანს
განახორციეელებდნენ სს-ის დაფუძნებიდან 2 წლის ვადაში, რაც ასახეს თავიანთ წესდებაში, მათ
შორის შპს „დიდველის“ შენატანი შეადგენდა 150.000 ლარის ღირებულების არაფულად შენატანს,
ხოლო თემურის და სს „სოფელის“ შენატანი განისაზღვრა 100.000 ლარით, თითოეულისთვის.
თემურმა დათქმულ დროს ვერ განახორციელა შენატანის სრულად შეტანა, რის გამოც კომპანიამ
ვადის გადაცილებიდან 15 კალენდარულ დღეში, მის მიმართ დაიწყო აქციის ჩამორთმევის
პროცესი. თემურმა განაცხადა, რომ კომპანიამ დაარღვია კანონით გათვალისწინებული
პროცედურა, აქციის ჩამორთმევის დაწყების თაობაზე. იმსჯელეთ და მიიღეთ კანონონის
შესაბამისი ნორმებით დასაბუთებული გადაწყვეტილება.
თავიდან შენატანით ცნებით რომ დავიწოთ, მეწარმეთა შესახებ კანონის 21 მუხლის თანახმად
შენატანის ცნება შენატანი არის სამეწარმეო საზოგადოებისთვის საკუთრებაში გადაცემული
ქონება, რომლის ეკონომიკური ღირებულება აისახება სამეწარმეო საზოგადოების ბალანსში.
ამის შემდგომ, როდესაც კაზუსის მიხედვით, პარტნიორები შეთანხმდნენ რომ შენატანს
განახორციელებდნენ 2 წლის ვადაში ეს მოქმედება სწორი იყო, რადგანაც სწორედ 24 მუხლის
მიხედვით არის განსაზღვრული შენატანის ვადა, ეს კი უნდა განხორციელდეს კანონითა და
წესდებით დადგენილი წესით და განსაზღვრულ ვადაში.
ამასთანავე 152 მუხლის თანახმად შენატანის განხორციელების წესი და ვადა განისაზღვრება
კანონით ან/და წესდებით. წინდათქმულ შენატანზეც რომ შეთანხმდენენ 2 წლით ვადითო ესეს
სწორი იყო რადგანაც 152მუხლის მესამე ნაწილით სააქციო საზოგადოების დაფუძნებისას ან
მისი კაპიტალის გაზრდისას აქციონერმა შენატანი უნდა განახორციელოს სააქციო საზოგადოების
რეგისტრაციის ან მისი კაპიტალის გაზრდის მომენტიდან 5 წლის ვადაში, თუ წესდებით უფრო
მცირე ვადა არ არის გათვალისწინებული.
შემდგომ უკვე როდესაც მათ განსაზღვრეს ფულადი და არაფულადი შენატანის არსებობა ეს
ქმედებაც კანონიერად მიმაჩნია რადგანაც, 23 მუხლის მიხედვით შენატანის სახეები შენატანის
განხორციელების ვალდებულება შეიძლება შესრულდეს ფულის გადახდით ან სხვა
მატერიალური ან არამატერიალური ქონებრივი სიკეთის გადაცემით. სამუშაოს შესრულება ან
მომსახურების გაწევა შეიძლება იყოს არაფულადი შენატანის საგანი.
ამ შემთხვევაში როდესაც თემურმა ვერ განახორციელა შენატანის სრულად შეტანა და შემდგომ
უკვე კომპანიამ ჩამორთმევა დაიწყო არ კანონთან თავსებადი რადგანაც მას უნდა მისცემოდა
არანაკლებ 30 დღე ვადად, რაც უშუალოდ აღნიშნულია 152 მუხლის მეექვსე ნაწილში, სადაც
განმარტებულია რომ აქციონერის მიერ ფულადი შენატანის განხორციელების ვადის დარღვევისას
სააქციო საზოგადოების ხელმძღვანელ ორგანოს შეუძლია დაიწყოს აქციის ჩამორთმევის პროცესი.
ამ შემთხვევაში სააქციო საზოგადოება ვალდებულია გააფრთხილოს აქციონერი აქციის
ჩამორთმევის პროცესის დაწყების შესახებ და ფულადი შენატანის განხორციელებისთვის მისცეს
მას დამატებითი ვადა არანაკლებ 30 დღისა.
+ 3. შპს „ქართული ღვინოს“ პარტნიორთა საერთო კრებამ ხმათა 65%-ის თანხმობით მიიღო
გადაწყვეტილება რეორგანიზაციის თაობაზე, კერძოდ მისივე ფილიალის („თელავის ფილიალი“)
გამოყოფისა და ამ უკანასკნელის სააქციო საზოგადოება -„მარანის“ სახელწოდებით
რეგისტრაციის თაობაზე. პარტნიორებმა შეადგინეს გაყოფის გეგმა და ასახეს ყველა
სავალდებულო მონაცემი, გარდა აქტივებისა და პასივების (ვალდებულებების) დეტალური
ჩამონათვალისა და აღწერისა. გადაწყვეტილების მიღებიდან მეორე დღეს კომპანიამ

გამოაქვეყნა გაყოფის გეგმა, ხოლო გამოქვეყნებიდან მე-10 დღეს ჩაატარა პარტნიორთა საერთო
კრება, სადაც მიიღო საბოლოო გადაწყვეტილება რეორგანიზაციის შესახებ.
თავიდან უნდა აღვნიშნოთ ის რომ ამ კაზუსში სახეზე გვაქვს რეორგანიზააცის ერთ ერთი
ფორმა, რომელიც გათვალისწინებულია 59 მუხლის გ ქვეპუნქტში და მოიცავს სამეწარმეო
საზოგადოების გაყოფას. შემდეგ როდესაც რეორგანიზაციის თაობაზე გადაწყვეტილება მიიღო
პარტნიორთა საერთო კრების 65%-მა ეს არის მეწარმეთა შესახებ კანონის 66 მუხლის პირველი
ნაწილით განსაზღვრული და ეს მოიცავს იმას რომ შერწყმის/გაყოფის შესახებ გადაწყვეტილებას
იღებს შერწყმაში/გაყოფაში მონაწილე ყოველი სამეწარმეო საზოგადოების საერთო კრება. და
ამასთან მესამე პუნქტიც უნდა აღინიშნოს, იქიდან გამომდინარე რომ სახეზეა დარღვევა,
რადგანაც ხმათა რაოდენობა უნდა აყოფილიყო 75 პროცენტი. რადგანაც კანონის თანახმად
შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებაში, სააქციო საზოგადოებაში, კოოპერატივში
შერწყმის/გაყოფის შესახებ გადაწყვეტილება მიიღება კენჭისყრაში მონაწილეთა ხმების 3/4-ის
უმრავლესობით.
გაყოფის გეგმას რაც შეეხება აუცილებლად უნდა ყოფილიყო აღნიშნული 67მუხლის „ი“
ქვეპუნქტით გათვალისწინებული დებულება, სადაც წერია რომ გაყოფის შემთხვევაში შემძენი
სამეწარმეო საზოგადოებისთვის/ახლად დაფუძნებული სამეწარმეო საზოგადოებისთვის
გადასაცემი აქტივებისა და ვალდებულებების ამომწურავ აღწერასა და განაწილებას.
შესაბამისად ეს აუცილებლად უნდა ყოფულიყო მითითებული.
როდესაც კომპანიამ გეგმა გამოაქვეყნა მეორე დღესვე მას ამის შესაძლებლობა ჰქონდა რადგანც
მისი დრო შეადგენდა 30 დღეს შესაბამისად სწორი იყო, ამას კი 69 მუხლის მიხედვით ვამბობთ,
სადაც განმარტებულია რომ შერწყმაში/გაყოფაში მონაწილე ყოველი სამეწარმეო საზოგადოების
ხელმძღვანელობაზე უფლებამოსილი ორგანო ვალდებულია გამოაქვეყნოს შერწყმის/გაყოფის
გეგმის პროექტი ან განათავსოს ის სამეწარმეო საზოგადოების ვებგვერდზე იმ საერთო კრებამდე
30 დღის განმავლობაში, რომელმაც უნდა დაამტკიცოს შერწყმის/გაყოფის გეგმა.
შერწყმის/გაყოფის გეგმის პროექტი უფასოდ უნდა იყოს ხელმისაწვდომი.
ამასთანავე 71 მუხლის მიხედვით შერწყმის/გაყოფის გეგმას ამტკიცებს საერთო კრება ამ
კანონის 61-ე მუხლით დადგენილი წესით. საერთო კრების მიერ შერწყმის/გაყოფის გეგმის
დამტკიცების შემთხვევაში შერწყმის/გაყოფის შესახებ გადაწყვეტილება მიღებულად მიიჩნევა.
+4. შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების პარტნიორთა საერთო კრებამ, თავისი
გადაწყვეტილებით გამოიწვია კომპანიის ერთ-ერთი დირექტორი - თორნიკე, ბორდის სხდომებზე
პერმანენტულად დაუსწრებლობის მიზეზით. თორნიკემ სარჩელით მიმართა სასამართლოს
და მოითხოვა სამსახურში აღდგენა და განაცდურის ანაზღაურება, ამასთან მიუთითა რომ ის არ
წარმოადგენს „მეწარმეთა შესახებ“ კანონით განსაზღვრულ ხელმძღვანელ პირს (დირექტორს),
რომლის მიმართაც არ ვრცელდება შრომის კოდექსი, რადგან დირექტორად ის დაინიშნა
ხელმძღვანელი ორგანოს (დირექტორატის) თავმჯდომარის ბრძანებით, შესააბამისად მასთან არ
დადებულა სასამსახურო ხელშეკრულება და დირექტორად არ არის რეგისტრირებული შესაბამის
რეესტრში. სასამართლომ მიიჩნია, რომ, ვინაიდან თორნიკე დირექტორის სტატუსით
რეგისტრირებული არ ყოფილა სამეწარმეო რეესტრში, შესაბამისად, მას არ გააჩნდა
ხელმძღვანელობითი უფლებამოსილება და მის მიმართ უნდა გამოყენებულიყო საქართველოს
შრომის კანონთა კოდექსით დადგენილი შრომითი ურთიერთობის მომწესრიგებელი ნორმები.
ითვლება თუ არა თორნიკე შპს-ს ხელმძღვანელი ორგანოს წვვრად (დირექტორად)? სწორია თუ
არა სასამართლოს გადაწყვეტილება. პასუხი დაასაბუთეთ.

როდესაც საერთო კრებამ გამოიწვია დირექტორი და დაუსახელა ამისთვის მიზეზიც, ეს
სრულიად შედიოდა მის უფლებამოსილებებებში რადგანაც 44 მუხლის მიხედვიით, შეზღუდული
პასუხისმგებლობის საზოგადოების ხელმძღვანელ პირს თანამდებობაზე ნიშნავს და
თანამდებობიდან ათავისუფლებს საერთო კრება, თუ მისი დანიშვნა არ განეკუთვნება
სამეთვალყურეო საბჭოს უფლებამოსილებას.
იმ სარჩელში მითითებას, როდესაც თორნიკემ თქვა რომ მასზე არ ვრცელდებოდა შრომის
კოდექსი იყო სწორი რადგანაც 45 პირველი ნაწლით ხელმძღვანელი პირის/სამეთვალყურეო
საბჭოს წევრის თანამდებობაზე დანიშვნის შესახებ გადაწყვეტილების მიღების შემდეგ
შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებას ხელმძღვანელ პირს/სამეთვალყურეო საბჭოს
წევრს შორის იდება სასამსახურო ხელშეკრულება. მასზე არ ვრცელდება შრომის სამართლის
დებულებები.
ასევე 45 მეორეთი სამეთვალყურეო საბჭოს წევრთან სასამსახურო ხელშეკრულებას დებს
საერთო კრების ის თავმჯდომარე, რომელიც განსაზღვრულია წესდებით ან არჩეულ იქნა იმ
კრების მიერ, რომელმაც მიიღო პირის ხელმძღვანელ პირად არჩევის შესახებ გადაწყვეტილება. (ეს
მუხლი არის დამატებით მარტო 44 ითაც შეიძლება)
5. იაშვილმა, კოკოზაიშვილმა, სპს „კილაძე და კომპანიამ“ და შპს „როლანდმა“ 2020 წლის 1
თებერვალს დააფუძნეს შპს „ბერმუხა“. წესდებით განისაზღვრა თითოეული პარტნიორის
შენატანის მოცულობა და შესაბამისად წილები (თითოეულის შენატანი განისაზღვრა 30.000
ლარით, როგორც ფულადი, ისე არაფულადი შენატანის სახით). ყველა პარტნიორმა განახორციელა
საწარმოს განთავსებულ კაპიტალში შენატანის სრულად შეტანა რეგისტრაციის მომენტში (2020
წლის 1 თებერვალს), გარდა სპს „კილაძე და კომპანიისა“, რომელსაც პარტნიორთა შეთანხმებით
(2020 წლის 2 თებერვლის პარტნიორთა საერთო კრების #1 გადაწყვეტილებით) შენატანის
სრულად შეტანის ვადა გაუგრძელდა 2022 წლის კოკოჩაშვილმა 1 თებერვლამდე. 2020 წლის 1
აგვისტოს, თბილისის საქალაქო სასამართლოს გადაწყვეტილებით შპს „ბერმუხას“ დაეკისრა
ჯარიმის გადახდა 25. 000 ლარის ოდენობით შპს „გნოლის“ სასარგებლოდ. შპს „ბერმუხამ“,
კრედიტორის (შპს „გნოლის“) დაკმაყოფილების მიზნით მოსთხოვა პარტნიორს - სპს „კილაძე და
კომპანიას“ დაუყოვნებლივ შეევსო შენატანი სრულად კომპანიის განთავსებულ კაპიტალში. სპს
„კილაძე და კომპანიამ“ მიუთითა პარტნიორთა 2020 წლის 2 თებერვლის #1 გადაწყვეტილებაზე,
რის საფუძველზეც უარი განაცხადა შენატანის ვადაზე ადრე განხორციელებაზე. ამავე დროს
პარტნიორმა იაშვილმა,რომელმაც განახორციელა არაფულადი შენატანი, რომლის ღირებულებაც
აღემატებოდა შეთანხმებულ შენატანს, მოითხოვა შპს "ბერმუხასგან" სხვაობის ფულადი სახით
დაბრუნება 2020 წლის 1 ოქტომბრამდე, რაზეც დანარჩენმა პარტნიორებმა განაცხადეს უარი.
იმსჯელეთ და მიიღეთ გადაწყვეტილება შემდეგ საკითხებზე: ჰქონდათ თუ არა პარტნიორებს
(პარტნიორთა საერთო კრებას) უფლება უარი ეთქვა იაშვილისთვის ზემოხსენებულ
მოთხოვნაზე? ჰქონდათ თუ არა პარტნიორებს შეთანხმებულ დროზე ადრე მოეთხოვათ სპს
„კილაძე და კომპანიასთვის“ შენატანის განხხორციელება? კანონიერია თუ არა სპს „კილაძე და
კომპანიის“ უარი? პასუხი დაასაბუთეთ „მეწარმეთა შესახებ“ კანონის გამოყენებით.
1. თავიდან სწორი იქნება თუ ზოგადად შენატანის ცნებას განვმარტავთ, რადგანაც შენატანი
არის სამეწარმეო საზოგადოებისთვის საკუთრებაში გადაცემული ქონება,რომლის ეკონომიკური
ღირებულება აისახება სამეწარმეო საზოგადოების ბალანსში.
რაც შეეხება კაზუსის პირველ ნაწილს: პარტნიორების უარი იაშვილის მოთხოვნაზე იყო
საქართველოს მეწარმეთა კოდექსის 24 -ე მუხლთან შეუსაბამო , რადგანაც მეწარმეთა შესახებ
კანონის 24-ე მუხლის თანახმად, იმ შემთხვევაში როდესაც არაფულადი შენატანის ოდენობა

მეტია შეთანხმებული შემატანის ოდენობაზე, პარტნიორი უფლებამოსილია მოითხოვოს
სხვაობის ფულადი სახით დაბრუნება, ხოლო საზოგადოება უფლებამოსილია ამ ვალდებულების
შესრულება გადაავადოს არაუმეტეს 1 წლით, თუკი მხარეები სხვაგვარად არ შეთანხმდებიან,
აქედან შეიძლება გავაკეთოთ დასკვნა იმაზე რომ პარტნიორებს არ ჰქონდათ უფლება უარი
ეთქვათ იაშვილის მოთხოვმაზე.
2.პარტნიორებს შეთანხმებულ დროზე ადრე არ ჰქონდათ უფლება მოეთხოვათ სპს „კილაძე და
კომპანიასთვის“ შენატანის განხხორციელება რადგანაც საქართველოს კანონის მეწარმეთა
შესახებ-ის 25-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის მიხედვით შენატანი უნდა შესრულდეს კანონით და
წესდებით განსაზღვრულ წესსა და ვადებში. შესაბამისად პარტნიორთა მოთხოვნა იმაზე რომ
შეთანხმებულ დროზე ადრე მოეთხოვათ სპს ,,კილაძე და კომპანიისთვის " შენატანის
განხორციელება არ არის კანონიერი და მართებული, ვინაიდან პარტნიორთა შეთანხმებით და
წესდებით მას შენატანის ვადა განუსაზღვრეს და გაიგრძელეს 2022 წლის 1 თებერვლამდე .
3.ასევე არაკანონიერია ის ფაქტიც, რომ შპს ბერმუხამ მის პარტნიორ სპს კილაძე და კომპანიას
იმის გამო მოსთხოვა ვადაზე ადრე შენატანის განხორციელება რომ კრედიტორი
დაეკმაყოფილებინა. ვინაიდან, მეწარმეთა შესახებ საქართველოს კანონის 27-ე მუხლის 1-ლი
ნაწილის მიხედვით პარტნიორი სამეწარმეო საზოგადოების ვალდებულებებისთვის არ აგებს
პასუხს კრედიტორის წინაშე . შესაბამისად ამ შემთხვევაში უშუალოდ შპს ბერმუხას უნდა ეგო
პასუხი მთელი თავისი ქონებით კრედიტორის წინაშე.
4.კანონიერია უარი, ვინაიდან მას წესდებით ჰქონდა განსაზღვრული ვადა, რა ვადაშიც უნდა
განეხორციელებინა შენატანი. მას უფლება ჰქონდა უარი ეთქვა შენატანის ვადაზე ადრე
განხორციელებაზე.
6. 2015 წელს პარტნიორებმა - კაკაბაძემ, ხმალაძემ და შპს „გვირილამ“ დააფუძნეს სოლიდარული
პასუხისმგებლობის საზოგადოება „ხმალაძე და კომპანია“. თითოეულმა პარტნიორმა
საზოგადოების კაპიტალში შეიტანა 1000 ლარი. შპს „გვირილას“ დამფუძნებელი პარტნიორია
აბაშიძე 100%-იანი წილობრივი მონაწილეობით, ამასთან „გვირილას“ განთავსებული კაპიტალის
ოდენობა 40000 ლარია. 2018 წელს შპს „გვირილა“ გავიდა სპს-ის პარტნიორთა
შემადგენლობიდან. 2020 წელს ერთ-ერთი გარიგების არაჯეროვნად შესრულების საფუძველზე
სპს „ხმალაძე და კომპანიას“ მიმართ მოთხოვნის უფლება წარმოეშვა სს „თბილბანკს“ 20000
ლარის მოცულობით. „თბილბანკმა“ ფულადი ვალდებულების სრული მოცულობით შესრულება
მოსთხოვა შპს „გვირილას“, რადგან მიიჩნია, რომ ეს უკანასკნელი პარტნიორთა შორის ყველაზე
მეტად გადახდისუნარიანი იყო. შპს „გვირილამ“ განაცხადა უარი 20000 ლარის გადახდაზე, რაც
შემდეგნაირად დაასაბუთა: 1. პირველ რიგში „თბილბანკმა“ ვალდებულების შესრულება უნდა
მოსთხოვოს თავად იურიდიულ პირს - სპს „ხმალაძე და კომპანიას“ და არა პარტნიორს, რადგან
გარიგების მხარე იყო სპს „ხმალაძე და კომპანია“; 2. „გვირილა“ არ არის ვალდებული გაიზიაროს
გადახდის ვალდებულება, იმის გამო, რომ 2018 წლიდან ის აღარ არის სპს „ხმალაძე და კომპანიას“
დამფუძნებელი პარტნიორი. იმსჯელეთ და „მეწარმეთა შესახებ“ საქართველოს კაანონის
გამოყენებით დაასაბუთეთ პასუხი.
თავიდანვე უნდა ავღნიშნოთ ის რომ სახეზე არის სამი პარტნიორი, მათ შორის არიან: კაკაბაძე,
ხმალაძე, შპს გვირილა. ეს სამივე წარმოადგენენ სოლიდარული პასუხისმგებლობის
საზოგადოებას სახელად "შპს ხმალაძე და კომპანია".
დამატებით უნდა ითქვას, ის რომ თითოეულ მათგანს საზოგადოების კაპიტალში შეტანილი
აქვთ გარკვეული თანხა, რომელიც არის 1000ლარი. ჯამში კი წარმოადგენს 3000ლარს.
როგორც მეწარმეთა შესახებ კანონის 94 მუხლში წერია სოლიდარული პასუხისმგებლობის

საზოგადოება არის სამეწარმეო საზოგადოება, რომლის პარტნიორები ერთობლივად, ერთიანი
საფირმო სახელწოდებით ახორციელებენ სამეწარმეო საქმიანობას და ამ საზოგადოების
ვალდებულებებისთვის კრედიტორების წინაშე პასუხს აგებენ უშუალოდ და შეუზღუდავად,
როგორც სოლიდარული მოვალეები. ამასთანავე უნდა ითქვას ისიც, რომ სოლიდარული ტიპის
საზოგადოება წარმოადგენს ამხანაგობის ტიპის საზოგადოებას.
ამის შესაბამისად პარტნიორები ვალდებულები თანხა კომპანიის ბიუჯეტიდანაც გადაიხადონ
და ასევე თავიანთი სახსრებიდანაც.
რაც შეეხება "თბილბანკის" მოთხოვნას მიმაჩნია რომ არასწორია, რადგანაც მას ჯერ უნდა
მიემართა სოლიდარული პასუხისმგებლობის საზოგადოებისთვის ამას კი ვადასტურებთ 110
მუხლით, რომლის მიხედვითაც რომ ვიმსჯელოთ, ის რომ ვინაიდან გვირილა გავიდა 2018 წელს
ეს არ არის საკმარისი რომ მან უარი თქვას პასუხისმგებლობაზე, რადგანაც 110 მუხლში
აღნიშნულია, რომ გასული უნდა იყოს 3 წელი გვირილას რომ ყველანაირი ვალდებულება
მოეხსნას.
ამასთანავე ისიც მნიშვნელოვანია, რომ კანონიერად არ მიმაჩნია "თბილბანკის" მოთხოვნა
გვირილას მიმართ, რადგანაც ის წარმოადგენდა მისი აზრით სხვა პარტნიორებთან შედარებით
გადახდისუნარიან პარტნიორს.
ვფიქრობ, რომ უპირველესად, თბილბანკს პირდაპირ უნდა მიემართა "შპს ხმალაძე და
კომპანიისათვის" და ამ შემთხვევაში კი სპს გადაიხდიდა იმ 3000ლარს რაც ბიუჯეტში ჰქონდა,
ხოლო რაც დარჩებოდა 17 000ლარი, გადანაწილდებოდა სამ პარტნიორზე.

1.გვირილია-2022 1.შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოება „გვირილას“ 2022 წლის 20 იანვარს, საერთო კრების გადაწყვეტილებით პარტნიორთა შემადგენლობიდან გაირიცხა კომპანიის მეწილე - დავითი, იმავე გადაწყვეტილებით კომპანიამ მას დაუდგინა და გადაუხადა წილის კომპენსაცია. 2022 წლის 1 თებერვალს შპს „გვირილამ“ მიმართა მარეგისტრირებელ ორგანოს და მოითხოვა პარტნიორთა შემადგენლობაში ცვლილებების შეტანა და დავითის პარტნიორთა სიიდან ამოშლა. მეორე დღეს, 2022 წლის 2 თებერვალს პარტნიორთა საერთო კრებაზე მიღებული იქნა გადაწყვეტილება, რომ პარტნიორთა შემადგენლობის ცვლილებათა საბოლოო რეგისტრაციამდე დავითს შეჩერებოდა პარტნიორთა კრებაზე ხმის უფლება. ზემოაღნიშნულთან დაკავშირდებით დავითმა მიმართა სასამართლოს და მოითხოვა შპს „გვირილას“ 2022 წლის 20 იანვარისა და 2022 წლის 2 თებერვლის პარტნიორთა კრებების გადაწყვეტილებების ბათილად ცნობა. იმსჯელეთ და მიიღეთ კანონონის შესაბამისი ნორმებით დასაბუთებული გადაწყვეტილება წარმოდგენილ დავასთან დაკავშირებით.

ამოხსნა:
თავიდან ჩემი აზრით მნშვნელოვანია აღინიშნოს ის რომ პარტნიორის გარიცხვა შეზღუდული პასიხისმგებლობის საზოგადოებიდან უნდა მომხდარიყო მნიშვნელოვანი საფუძვლის არსებობისას ეს კი განსაზღვრულია მეწარმეთა შესახებ კანონის 143 მუხლის 1 ნაწილით სადაც განმარტებულია რომ მნიშვნელოვანი საფუძვლის არსებობისას სასამართლოს შეუძლია პარტნიორთა გადაწყვეტილების შესაბამისად წარდგენილი შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების სარჩელის საფუძველზე მიიღოს გადაწყვეტილება პარტნიორის შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებიდან გარიცხვის შესახებ.
ამასთანავე კაზუსის თანახმად არ გვაქვს პარტნიორის გარიცხვის კონკრეტული წინაპირობა რასაც გათვალისწინებულია 143 მუხლის 2 ნაწილში, რის მიხედვითაც მნიშვნელოვანი საფუძველი არსებობს, როდესაც პარტნიორის ქმედება მნიშვნელოვან ზიანს აყენებს შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების ინტერესებს ან მისი პარტნიორად დარჩენა საზიანოა შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების შემდგომი საქმიანობისთვის, თუ პარტნიორი შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებამ წერილობით უშედეგოდ გააფრთხილა შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების ინტერესების დამაზიანებელი ქმედების შეწყვეტისა და შესაძლო გარიცხვის შესახებ.
თვითონ დავითს რაც შეეხება მისი გარიცხვა ისე მოხდა რომ არ გვქონდა ის საფუძველი რასაც კანონმდებლობა განმარტავს. შესაბამისად რომ ვიმსჯელოთ დავითის მიმართვა სასამართლოსთვის იყო სრულიად სწორი.
არ მიმაჩნია კანონთან თანხვედრაში როდესაც საერთო კრებაზე მიღებული იქნა გადაწყვეტილება, რომლითაც საბოლოო რეგისტრაციამდე დავითს უნდა შეჩერებოდა პარტნიორთა კრებაზე ხმის მიცემის უფლება. რადგანაც ეს შეეძლო განეხორციელებინა სასამართლოს. ამის დასადასტურებლად შეგვიძლია მოვიყვანოთ 143 მუხლის 5 ნაწილი, რომლის თანახმადაც სასამართლოს შეუძლია შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების მოთხოვნით, საქმეზე საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებამდე პარტნიორს შეუჩეროს ხმის უფლება ან სხვა არაქონებრივი უფლებები. შესაბამისად მეექვსე ნაწილის მიხედვით კი სასამართლოს მიერ პარტნიორის შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებიდან გარიცხვის შესახებ გადაწყვეტილების მიღების შემთხვევაში პარტნიორი გარიცხულად მიიჩნევა სასამართლოს გადაწყვეტილების კანონიერ ძალაში შესვლის მომენტიდან. 1)143-1 2) 143-2 3)143-5

3.შპს "ქართული ღვინო" 3 . შპს „ქართული ღვინოს“ პარტნიორთა საერთო კრებამ ხმათა 65%-ის თანხმობით მიიღო გადაწყვეტილება რეორგანიზაციის თაობაზე, კერძოდ მისივე ფილიალის („თელავის ფილიალი“) გამოყოფისა და ამ უკანასკნელის სააქციო საზოგადოება -„მარანის“ სახელწოდებით რეგისტრაციის თაობაზე. პარტნიორებმა შეადგინეს გაყოფის გეგმა და ასახეს ყველა სავალდებულო მონაცემი, გარდა აქტივებისა და პასივების (ვალდებულებების) დეტალური ჩამონათვალისა და აღწერისა. გადაწყვეტილების მიღებიდან მეორე დღეს კომპანიამ გამოაქვეყნა გაყოფის გეგმა, ხოლო გამოქვეყნებიდან მე-10 დღეს ჩაატარა პარტნიორთა საერთო კრება, სადაც მიიღო საბოლოო გადაწყვეტილება რეორგანიზაციის შესახებ.
ამოხსნა:
თავიდან უნდა აღვნიშნოთ ის რომ ამ კაზუსში სახეზე გვაქვს რეორგანიზააცის ერთ ერთი ფორმა, რომელიც გათვალისწინებულია 59 მუხლის გ ქვეპუნქტში და მოიცავს სამეწარმეო საზოგადოების გაყოფას. შემდეგ როდესაც რეორგანიზაციის თაობაზე გადაწყვეტილება მიიღო პარტნიორთა საერთო კრების 65%-მა ეს არის მეწარმეთა შესახებ კანონის 66 მუხლის პირველი ნაწილით განსაზღვრული და ეს მოიცავს იმას რომ შერწყმის/გაყოფის შესახებ გადაწყვეტილებას იღებს შერწყმაში/გაყოფაში მონაწილე ყოველი სამეწარმეო საზოგადოების საერთო კრება. და ამასთან მესამე პუნქტიც უნდა აღინიშნოს, იქიდან გამომდინარე რომ სახეზეა დარღვევა, რადგანაც ხმათა რაოდენობა უნდა აყოფილიყო 75 პროცენტი. რადგანაც კანონის თანახმად შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებაში, სააქციო საზოგადოებაში, კოოპერატივში შერწყმის/გაყოფის შესახებ გადაწყვეტილება მიიღება კენჭისყრაში მონაწილეთა ხმების 3/4-ის უმრავლესობით.
გაყოფის გეგმას რაც შეეხება აუცილებლად უნდა ყოფილიყო აღნიშნული 67მუხლის „ი“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული დებულება, სადაც წერია რომ გაყოფის შემთხვევაში შემძენი სამეწარმეო საზოგადოებისთვის/ახლად დაფუძნებული სამეწარმეო საზოგადოებისთვის გადასაცემი აქტივებისა და ვალდებულებების ამომწურავ აღწერასა და განაწილებას. შესაბამისად ეს აუცილებლად უნდა ყოფულიყო მითითებული.
როდესაც კომპანიამ გეგმა გამოაქვეყნა მეორე დღესვე მას ამის შესაძლებლობა ჰქონდა რადგანც მისი დრო შეადგენდა 30 დღეს შესაბამისად სწორი იყო, ამას კი 69 მუხლის მიხედვით ვამბობთ, სადაც განმარტებულია რომ შერწყმაში/გაყოფაში მონაწილე ყოველი სამეწარმეო საზოგადოების ხელმძღვანელობაზე უფლებამოსილი ორგანო ვალდებულია გამოაქვეყნოს შერწყმის/გაყოფის გეგმის პროექტი ან განათავსოს ის სამეწარმეო საზოგადოების ვებგვერდზე იმ საერთო კრებამდე 30 დღის განმავლობაში, რომელმაც უნდა დაამტკიცოს შერწყმის/გაყოფის გეგმა. შერწყმის/გაყოფის გეგმის პროექტი უფასოდ უნდა იყოს ხელმისაწვდომი.
ამასთანავე 71 მუხლის მიხედვით შერწყმის/გაყოფის გეგმას ამტკიცებს საერთო კრება ამ კანონის 61-ე მუხლით დადგენილი წესით. საერთო კრების მიერ შერწყმის/გაყოფის გეგმის დამტკიცების შემთხვევაში შერწყმის/გაყოფის შესახებ გადაწყვეტილება მიღებულად მიიჩნევა. 1) 59-გ 2)66-1 3) 66-3 4) 67-ი 5) 69 6) 71 7) 61

5. "შპს კილაძე და კომპანია" 5 . იაშვილმა, კოკოზაიშვილმა, სპს „კილაძე და კომპანიამ“ და შპს „როლანდმა“ 2020 წლის 1 თებერვალს დააფუძნეს შპს „ბერმუხა“. წესდებით განისაზღვრა თითოეული პარტნიორის შენატანის მოცულობა და შესაბამისად წილები (თითოეულის შენატანი განისაზღვრა 30.000 ლარით, როგორც ფულადი, ისე არაფულადი შენატანის სახით). ყველა პარტნიორმა განახორციელა საწარმოს განთავსებულ კაპიტალში შენატანის სრულად შეტანა რეგისტრაციის მომენტში (2020 წლის 1 თებერვალს), გარდა სპს „კილაძე და კომპანიისა“, რომელსაც პარტნიორთა შეთანხმებით (2020 წლის 2 თებერვლის პარტნიორთა საერთო კრების #1 გადაწყვეტილებით) შენატანის სრულად შეტანის ვადა გაუგრძელდა 2022 წლის კოკოჩაშვილმა 1 თებერვლამდე. 2020 წლის 1 აგვისტოს, თბილისის საქალაქო სასამართლოს გადაწყვეტილებით შპს „ბერმუხას“ დაეკისრა ჯარიმის გადახდა 25. 000 ლარის ოდენობით შპს „გნოლის“ სასარგებლოდ. შპს „ბერმუხამ“, კრედიტორის (შპს „გნოლის“) დაკმაყოფილების მიზნით მოსთხოვა პარტნიორს - სპს „კილაძე და კომპანიას“ დაუყოვნებლივ შეევსო შენატანი სრულად კომპანიის განთავსებულ კაპიტალში. სპს „კილაძე და კომპანიამ“ მიუთითა პარტნიორთა 2020 წლის 2 თებერვლის #1 გადაწყვეტილებაზე, რის საფუძველზეც უარი განაცხადა შენატანის ვადაზე ადრე განხორციელებაზე. ამავე დროს პარტნიორმა იაშვილმა,რომელმაც განახორციელა არაფულადი შენატანი, რომლის ღირებულებაც აღემატებოდა შეთანხმებულ შენატანს, მოითხოვა შპს "ბერმუხასგან" სხვაობის ფულადი სახით დაბრუნება 2020 წლის 1 ოქტომბრამდე, რაზეც დანარჩენმა პარტნიორებმა განაცხადეს უარი.
იმსჯელეთ და მიიღეთ გადაწყვეტილება შემდეგ საკითხებზე:
ჰქონდათ თუ არა პარტნიორებს (პარტნიორთა საერთო კრებას) უფლება უარი ეთქვა იაშვილისთვის ზემოხსენებულ მოთხოვნაზე?
ჰქონდათ თუ არა პარტნიორებს შეთანხმებულ დროზე ადრე მოეთხოვათ სპს „კილაძე და კომპანიასთვის“ შენატანის განხხორციელება?
კანონიერია თუ არა სპს „კილაძე და კომპანიის“ უარი? პასუხი დაასაბუთეთ „მეწარმეთა შესახებ“ კანონის გამოყენებით.

ამოხსნა:
1. თავიდან სწორი იქნება თუ ზოგადად შენატანის ცნებას განვმარტავთ, რადგანაც შენატანი არის სამეწარმეო საზოგადოებისთვის საკუთრებაში გადაცემული ქონება,რომლის ეკონომიკური ღირებულება აისახება სამეწარმეო საზოგადოების ბალანსში.
რაც შეეხება კაზუსის პირველ ნაწილს: პარტნიორების უარი იაშვილის მოთხოვნაზე იყო საქართველოს მეწარმეთა კოდექსის 24 -ე მუხლთან შეუსაბამო , რადგანაც მეწარმეთა შესახებ კანონის 24-ე მუხლის თანახმად, იმ შემთხვევაში როდესაც არაფულადი შენატანის ოდენობა მეტია შეთანხმებული შემატანის ოდენობაზე, პარტნიორი უფლებამოსილია მოითხოვოს სხვაობის ფულადი სახით დაბრუნება, ხოლო საზოგადოება უფლებამოსილია ამ ვალდებულების შესრულება გადაავადოს არაუმეტეს 1 წლით, თუკი მხარეები სხვაგვარად არ შეთანხმდებიან, აქედან შეიძლება გავაკეთოთ დასკვნა იმაზე რომ პარტნიორებს არ ჰქონდათ უფლება უარი ეთქვათ იაშვილის მოთხოვმაზე.
2.პარტნიორებს შეთანხმებულ დროზე ადრე არ ჰქონდათ უფლება მოეთხოვათ სპს „კილაძე და კომპანიასთვის“ შენატანის განხხორციელება რადგანაც საქართველოს კანონის მეწარმეთა შესახებ-ის 25-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის მიხედვით შენატანი უნდა შესრულდეს კანონით და წესდებით განსაზღვრულ წესსა და ვადებში. შესაბამისად პარტნიორთა მოთხოვნა იმაზე რომ შეთანხმებულ დროზე ადრე მოეთხოვათ სპს ,,კილაძე და კომპანიისთვის " შენატანის განხორციელება არ არის კანონიერი და მართებული, ვინაიდან პარტნიორთა შეთანხმებით და წესდებით მას შენატანის ვადა განუსაზღვრეს და გაიგრძელეს 2022 წლის 1 თებერვლამდე .
3.ასევე არაკანონიერია ის ფაქტიც, რომ შპს ბერმუხამ მის პარტნიორ სპს კილაძე და კომპანიას იმის გამო მოსთხოვა ვადაზე ადრე შენატანის განხორციელება რომ კრედიტორი დაეკმაყოფილებინა. ვინაიდან, მეწარმეთა შესახებ საქართველოს კანონის 27-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის მიხედვით პარტნიორი სამეწარმეო საზოგადოების ვალდებულებებისთვის არ აგებს პასუხს კრედიტორის წინაშე . შესაბამისად ამ შემთხვევაში უშუალოდ შპს ბერმუხას უნდა ეგო პასუხი მთელი თავისი ქონებით კრედიტორის წინაშე.
4.კანონიერია უარი, ვინაიდან მას წესდებით ჰქონდა განსაზღვრული ვადა, რა ვადაშიც უნდა განეხორციელებინა შენატანი. მას უფლება ჰქონდა უარი ეთქვა შენატანის ვადაზე ადრე განხორციელებაზე. 1) 24 2)25-1 3) 27-1

1. რეორგანიზაციის სახეები და პროცედურა
რეორგანიზაცია საჯარო დაწესებულების ეფექტიანად
მართვის, მოქნილი და საჭიროებებზე ორიენტირებული
მოწყობის საუკეთესო საშუალებაა.
რეორგანიზაცია არის:
საჯარო დაწესებულების ინსტიტუციური მოწყობის
შეცვლა, რის შედეგადაც მიიღება საჯარო
დაწესებულების ნაწილობრივ ან მთლიანად
ახალი სტრუქტურა;
საჯარო დაწესებულების ცალკეული სტრუქტურული
ერთეულის ინსტიტუციური მოწყობის შეცვლა, რის
შედეგადაც მიიღება საჯარო დაწესებულების
ნაწილობრივ ან მთლიანად ახალი სტრუქტურა;
საჯარო დაწესებულების არავაკანტური შტატების
შემცირება;დასაშვებია, სამეწარმეო საზოგადოების რეორგანიზაცია განხორციელდეს შემდეგი ფორმებით:
ა) სამეწარმეო საზოგადოების გარდაქმნა;
ბ) სამეწარმეო საზოგადოებების შერწყმა (მიერთება ან გაერთიანება);
გ) სამეწარმეო საზოგადოების გაყოფა (დაყოფა ან გამოყოფა).
პარტნიორთა გადაწყვეტილების საფუძველზე სამეწარმეო საზოგადოება შეიძლება გარდაიქმნას სხვა სამართლებრივი ფორმის სამეწარმეო საზოგადოებად. გარდაქმნის შემდეგ სამეწარმეო საზოგადოება აგრძელებს არსებობას ახალი სამართლებრივი ფორმით.
სამეწარმეო საზოგადოების გარდაქმნის შემთხვევაში ახალი სამართლებრივი ფორმის სამეწარმეო საზოგადოების დაფუძნებასთან დაკავშირებით ამ კანონით დადგენილი მოთხოვნები გამოიყენება გარდაქმნილი სამეწარმეო საზოგადოების მიმართ.
სოლიდარული პასუხისმგებლობის საზოგადოების პარტნიორები, კომანდიტური საზოგადოების კომპლემენტარები სოლიდარულად, პირადად, მთელი თავიანთი ქონებით აგებენ პასუხს აღნიშნული სამეწარმეო საზოგადოების იმ ვალდებულებებისთვის, რომლებიც სამეწარმეო საზოგადოების გარდაქმნამდე წარმოიშვა, ამასთანავე, მოთხოვნა ვადამოსული გახდა მის გარდაქმნამდე ან მისი გარდაქმნიდან არაუგვიანეს 5 წლისა.
რეორგანიზაციაში მონაწილე სამეწარმეო საზოგადოებების კრედიტორებს უფლება აქვთ, რეორგანიზაციის რეგისტრაციიდან 3 თვის ვადაში მოსთხოვონ სამეწარმეო საზოგადოებას მათი მოთხოვნების უზრუნველყოფა, თუ დაამტკიცებენ, რომ რეორგანიზაცია საფრთხეს უქმნის ამ მოთხოვნების დაკმაყოფილებას. აღნიშნული უფლება აქვთ იმ კრედიტორებს, რომელთა მოთხოვნებიც გარდაქმნის შესახებ გადაწყვეტილების ან შერწყმის/გაყოფის გეგმის გამოქვეყნებამდე წარმოიშვა.
პარტნიორს, რომელმაც საერთო კრებაზე ხმა სამეწარმეო საზოგადოების რეორგანიზაციის საწინააღმდეგოდ მისცა, უნდა მიეცეს ამ კრების ჩატარებიდან 20 დღის ვადა, რათა სამეწარმეო საზოგადოებას წერილობით მიმართოს თავისი წილის გამოსყიდვის მოთხოვნით.
რეორგანიზაციის შედეგად ჩამოყალიბებული სამეწარმეო საზოგადოება უფლებამოსილია რეორგანიზაციიდან 1 წლის განმავლობაში გაყიდოს გამოსყიდული წილები პარტნიორთა მიერ უპირატესი შესყიდვის უფლებით ან მიიღოს გადაწყვეტილება გამოსყიდული წილების გაუქმების შესახებ.
პარტნიორს, რომელიც არ არის თანახმა თავისი წილის გამოსყიდვის ფასზე, უფლება აქვს, წილის გამოსასყიდი ფასის შესახებ შეტყობინების მიღებიდან 20 დღის ვადაში მიმართოს სასამართლოს წილის სამართლიანი ფასის დადგენის მოთხოვნით. ამ უფლების გამოყენების შედეგად პარტნიორი კარგავს ყველა უფლებას თავის წილზე, გარდა მის სანაცვლოდ სამართლიანი ფასის მიღების უფლებისა. სასამართლო განხილვის დროს რეორგანიზაციის პროცესი არ ჩერდება.
რეორგანიზაციის ყველა ფორმას აერთიანებს ის საერთო ნიშანი, რომ რეორგანიზაცია არ გულისხმობს სამეწარმეო საზოგადოების დაშლას. რეორგანიზაციები შეიძლება დავყოთ ორ სახედ ‒ ქონების გადაცემით და გადაცემის გარეშე, ამ უკანასკნელს მიეკუთვნება გარდაქმნა, რომლის დროსაც სამეწარმეო საზოგადოება (სუბიექტი) აგრძელებს არსებობას სხვა სამართლებრივი ფორმით, ე.ი. უზრუნველყოფილია სუბიექტის იდენტურობა გარდაქმნამდე და გარდაქმნის შემდეგ.
ყველა რეორგანიზაცია, რომელიც მოიცავს ქონების გადაცემას, გადაცემა ხდება უნივერსალური უფლებამონაცვლეობის ფორმით კანონის ძალით, თუმცა ნებაყოფლობით ‒ საწარმოთა გადაწყვეტილების საფუძველზე.
რეორგანიზებული საწარმოს საგადასახადო ვალდებულებას ასრულებს და საგადასახადო დავალიანებას გადაიხდის მისი უფლებამონაცვლე.
რამდენიმე საწარმოს შერწყმისას თითოეულის საგადასახადო ვალდებულების შესრულების უფლებამონაცვლედ ითვლება შერწყმის შედეგად წარმოქმნილი საწარმო.
ერთი საწარმოს მეორე საწარმოსთათან მიერთებისას მიერთებული საწარმოს საგადასახადო ვალდებულების/დავალიანების შესრულების უფლებამონაცვლედ ითვლება საწარმო, რომელსაც მიუერთდა ეს საწარმო.
საწარმოს რამდენიმე საწარმოდ გაყოფისას თავდაპირველი საწარმოს საგადასახადო ვალდებულების/დავალიანების შესრულების უფლებამონაცვლეებად ითვლებიან გაყოფის შედეგად წარმოქმნილი საწარმოები.
სამართლებრივი ფორმის ისეთი ცვლილებისას, რომლის დროსაც საწარმოს უნარი, დააკმაყოფილოს კრედიტორები, არ მცირდება, ასევე თუ საწარმოს მიუერთდა მისი 100%-იანი შვილობილი საწარმო, არ ვრცელდება კანონით დადგენილი გამოქვეყნებისა და შეტყობინების წესები, ხოლო კრედიტორებს არ წარმოეშობათ ვალების აქსელერაციის მოთხოვნის უფლებამოსილება.
სააქციო საზოგადოების შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებად გარდაქმნა და შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების სააქციო საზოგადოებად გარდაქმნა არ მიიჩნევა კრედიტორთა დაკმაყოფილების უნარის შემცირებად.
1. განთავსებული კაპიტალი, შენატანის ცნება და სახეები , წილის ცნება.
განთავსებულ კაპიტალზე, რომ დავიწყოთ საუბარი, ეს ეწოდება იმ თანხას, რომელზეც თანხმდებიან დამფუძნებელი პარტნიორები. განთავსებულ კაპიტალზე პარტნიორები უთითებენ სადამფუძნებლო შეთანხმებაში. ამის მთავარი ფუნქცი გახლავთ, კომპანიის დაფუძნებისას კაპიტალური ტიპის საზოგადოებებში საზოგადოების საწყისი კაპიტალით აღჭურვა. თუ კომპანიაში არსერბობს განთავსებული კაპიტალ მაშინ, ის უნდა უდრიდეს განთავსებული წილების ნომინალურ ღირებულებათა ჯამს.
სამეწარმეო საზოგადოების განთავსებული კაპიტალი წარმოადგენს სამეწარმეო საზოგადოების მიერ განსაზღვრულ ფულად ოდენობას, რომელიც უნდა იყოს სამეწარმეო საზოგადოების განთავსებული წილების ნომინალურ ღირებულებათა ჯამის ტოლი,ხოლო თუ სამეწარმეო საზოგადოებას განთავსებული აქვს ნომინალური ღირებულების არმქონე წილები, განთავსებული კაპიტალი უნდა აღემატებოდეს განთავსებული წილების ნომინალურ ღირებულებათა ჯამს.
შენატანი არის სამეწარმეო საზოგადოებისთვის საკუთრებაში გადაცემული ქონება,რომლის ეკონომიკური ღირებულება აისახება სამეწარმეო საზოგადოების ბალანსში. შენატანი წარმოადგენს ქონებრივ სიკეთეს, რომელიც სამეწარმეო საზოგადოებას პარტნიორის მიერ გადაეცემა საზოგადოებაში წილის სანაცვლოდ.
შენატანის სახეებს განსაზღვრავს 24 მუხლი რომლის მიხედვითაც შენატანის განხორციელების ვალდებულება შეიძლება შესრულდეს ფულის გადახდით, ან სხვა მატერიალური ან არამატერიალური ქონებრივი სიკეთის გადაცემით. სამუშაოს შესრულება ან მომსახურების გაწევა შეიძლება იყოს არაფულადი შენატანის საგანი.
წილი ეს არის უფლება,რომელიც გულისხმობს პირის მონაწილეობას სამეწარმეო საზოგადოების კაპიტალში და რომელთანაც დაკავშირებულია უფლებები და მოვალეობები. წილი არის საკუთრების საგანი. წილის მემკვიდრეობით გადაცემა ხდება როგორც წესი.
ყოველ პარტნიორს უფლება აქვს თავისუფლად განკარგოს საკუთარი წილი თუ წესდებით სხვა რამ არ არის განსაზღვრული. თუ წილი რამდენიმე პარნიორის თამასაკუთრებაშია ისინი მიიჩნევიან როგორც თანაპარტნიორებად. ამ შემთხვევაში წილთან დაკავშირებუკი უფლების განხორციელება შეიძლება განახორციელოს ერთ ერთმა თანაპარტნიორმა ან მესამე პირმა რომპებიც განიხლებიან სოლიდარულ კრედიტორებად.წილის გაყიდვა შესაძლებელია წერილობითი ფორმით და უნდა იყოს ნოტარიულად დამოწმებული.
2. აღწერეთ სამეთვალყურეო საბჭოს არსი, კომოეტენცია, რმელი საწარმოს მიმარტ და რა შემთხვევაში ადგენს კანონი სამეთვალყურეო საბჭოს არსებობის აუცლებლობას?
მართვის ერთსაფეხ სისტემისთვის დამახასიათებელია კანონმდებლობით გათვალისწინებული მართვის ორი ორგანო, პარტნიორთ საერთო კრება და მის მიერ დაკომპლექსებული ბორდი ანუ დირექტორთა საბჭო. აქ კორპ უშუალო მართვას ახორციელებს ბორდი,რომელიც სამეთ საბჭოს ფუნქციებსაც ითავსებს.
კორპორაციული მართვის ორსაფეხურიან მოდელში ერთდროულად არსებობს კორპორაციული მართვის ორი უმნიშვნელოვანესი ორგანო ‒ დირექტორთა საბჭო და სამეთვალყურეო საბჭო. დირექტ საბჭო ანგარიშვალდებულია სამეთ საბჭოსა და აქციონერთა საერთო კრებ წინაშე. სამეთვალყურეო საბჭო ახორციელებს ხელმძღვანელი ორგანოს საქმიანობის კონტროლს და დადგენილ ფარგლებში თანამშრომლობს მასთან საზოგადოებისთვის მნიშვნელოვანი საკითხების მომზადებისა და გადაწყვეტის პროცესში.
ხელმძღვანელი ორგანოს/პირების საქმიანობის კონტროლის განხორციელების მიზნით სამეწარმეო საზოგადოებას კანონით ან წესდებით გათვალისწინებულ შემთხვევებში შეიძლება ჰყავდეს სამეთვალყურეო საბჭო.
სამეთვალყურეო საბჭო ახორციელებს ხელმძღვანელი ორგანოს/პირების საქმიანობის კონტროლს და ხელმძღვანელი ორგანოს ფუნქციები მას არ შეიძლება გადაეცეს, გარდა კანონით გათვალისწინებული შემთხვევისა.
სამეთვალყურეო საბჭოს სხდომა გადაწყვეტილებაუნარიანია, თუ მას ესწრება წევრთა უმრავლესობა. სამეთვალყურეო საბჭო გადაწყვეტილებას იღებს ხმათა უმრავლესობით, თუ წესდებით ხმათა უფრო დიდი რაოდენობა არ არის გათვალისწინებული.
სამეთვალყურეო საბჭო ახორციელებს დირექტორთა საბჭოს საქმიანობის ზედამხედველობას და დადგენილ ფარგლებში თანამშრომლობს მასთან სააქციო საზოგადოებისთვის მნიშვნელოვანი საკითხების მომზადებისა და გადაწყვეტის პროცესში. სამეთვალყურეო საბჭოს ძირითადი ამოცანა დირექტორთა საბჭოს საქმიანობაზე ზედამხედველობაა. კანონი დეტალურად განსაზღვრავს საბჭოს კომპეტენციას, რომელიც, ძირითადად, უკავშირდება საბჭოს უფლებამოსილებას, იყოს სათანადოდ ინფორმირებული და ასეთი ინფორმირებულობის პირობებში მოახდინოს დირექტორთა საბჭოს ზედამხედველობა, ასევე, წარმოადგინოს საზოგადოება დირექტორებთან დავაში.
სამეთვალყურეო საბჭო, მართალია, წარმოადგენს კოლეგიურ ორგანოს, თუმცა მისი დაკომპლექტებისას, როგორც წესი, მხედველობაში მიიღება სააქციო საზოგადოების საოპერაციო არეალები და კადრები შეირჩევიან დარგობრივი სპეციალიზაციის მიხედვით. სწორედ ამიტომ კანონპროექტი ითვალისწინებს კანონითა და წესდებით დადგენილ ფარგლებში სამეთვალყურეო საბჭოს წევრებს შორის ფუნქციათა გადანაწილების და მათ მიერ გადაწყვეტილების მიღების წესის განსაზღვრის შესაძლებლობას სამეთვალყურეო საბჭოს დებულებით. ასეთ დროს უზრუნველყოფილი უნდა იყოს მინიმალური აუცილებელი ფუნქციის შენარჩუნება საბჭოს თითოეული წევრისათვის. თავის მხრივ, მინიმალურ აუცილებელ ფუნქციათა შენარჩუნებად უნდა მივიჩნიოთ საბჭოს წევრებს შორის უფლებამოსილების იმგვარად გადანაწილება, როდესაც თითოეული წევრი მინიმალური დოზით მაინც სარგებლობს სსამეთვალყურეო საბჭო ახორციელებს კონტროლს ხელმძღვანელი ორგანოს/პირების საქმიანობაზე და ხელმძღვანელი ორგანოს ფუნქციები მას არ შეიძლება გადაეცეს, გარდა კანონით გათვალისწინებული შემთხვევისა. სამეთვალყურეო საბჭოს სხდომა გადაწყვეტილებაუნარიანია, თუ მას ესწრება წევრთა უმრავლესობა. სამეთვალყურეო საბჭო გადაწყვეტილებებს იღებს ხმათა უმრავლესობით, თუ წესდებით გათვალისწინებული არ არის ხმათა უფრო მაღალი უმრავლესობა.ამეთვალყურეო კომპეტენციით.
სააქციო საზოგადოების სამეთვალყურეო საბჭოს წევრები არ არიან საზოგადოების ხელმძღვანელობასა და წარმომადგენლობაზე უფლებამოსილი პირები.
სამეთვალყურეო საბჭოს წევრი ვალდებულია კეთილსინდისიერად განახორციელოს სამეწარმეო საზოგადოების ხელმძღვანელი ორგანოს/პირების საქმიანობის კონტროლი და, კანონით გათვალისწინებულ შემთხვევებში, წარმოადგინოს სამეწარმეო საზოგადოება ხელმძღვანელ ორგანოებთან/პირებთან ურთიერთობაში.
სამეთვალყურეო საბჭოს სდომებს იწვევს:თავმჯდომარე (მისი არყოფნისას – მისი მოადგილე), განსაზღვრავს დღის წესრიგს. ოქმს ადგენს თავმჯდომარე ან სხდომის მდივანი. სამეთვალყურეო საბჭოს სხდომები ტარდება კვარტალში ერთხელ მაინც. მოწვევა უნდა გაკეთდეს წერილობით, სულ ცოტა 8 დღით ადრე, სავარაუდო დღის წესრიგით. სამეთვალყურეო საბჭოს წევრები შეიძლება სხვა წევრებით იქნენ წარმოდგენილი, ოღონდ ერთი წევრი – ერთი სხვა წევრით.
სააქციო საზოგადოების სამეთვალყურეო საბჭო ახორციელებს სააქციო საზოგადოების ხელმძღვანელი ორგანოს საქმიანობის კონტროლს და დადგენილ ფარგლებში თანამშრომლობს მასთან სააქციო საზოგადოებისთვის მნიშვნელოვანი საკითხების მომზადებისა და გადაწყვეტის პროცესში.
სააქციო საზოგადოების სამეთვალყურეო საბჭოს უფლება აქვს:
ა) სააქციო საზოგადოების ხელმძღვანელ ორგანოს ნებისმიერ დროს მოსთხოვოს სააქციო საზოგადოების საქმიანობის ანგარიში;
ბ) გამოითხოვოს, განიხილოს, შეამოწმოს და შეისწავლოს სააქციო საზოგადოების საქმიანი დოკუმენტაცია, მათ შორის, საბუღალტრო დოკუმენტაცია, სააქციო საზოგადოების ქონებრივი ობიექტები და სალარო; ამ მოქმედებების განხორციელება დაავალოს სამეთვალყურეო საბჭოს თითოეულ წევრს ან მათ განსახორციელებლად მოიწვიოს ექსპერტები;
გ) შეამოწმოს სააქციო საზოგადოების ხელმძღვანელი ორგანოს წლიური ანგარიშები, წინადადებები მოგების განაწილების შესახებ, საქმიანობის ანგარიში და ამის თაობაზე მოახსენოს საერთო კრებას;
დ) წარმოადგინოს სააქციო საზოგადოება ხელმძღვანელ პირთან ურთიერთობაში, მათ შორის, სასამართლოში;
ე) ამ კანონით ან წესდებით გათვალისწინებულ შემთხვევებში გაასაჩივროს საერთო კრების გადაწყვეტილებები.
სავალდებულოობას რაც შეეხება თუ სააქციო საზოგადოება ფასიანი ქაღალდების ბაზრის შესახებ კანონის მიხედვით არის ანგარიშვალდებული საწარმო, რომლის ფასიანი ქაღალდები სავაჭროდ არის დაშვებული ფასიანი ქაღალდების ბირჟაზე, სააქციო საზოგადოება საქართველოს ეროვნული ბანკის მიერ არის ლიცენზირებული, ანდაც სააქციო საზოგადოების აქციონერთა რაოდენობა აღემატება 100-ს, ამ შემთხვევაში სავალდებულოა სამეთვალყურეო საბჭოს შექმნა, აქ კი განსაზღვრულია წევრთა რაოდენობაც, რომელიც შედგება არანაკლებ 3 და არა უმეტეს 21 წევრისაგან. დანარჩენ შემთხვევებში სამეთვალყურეო საბჭოს შექმნა არ არის სავალდებულო.
3. საწარმოს დაფუძნება(საწარმოს სადამფუძნებლო დოკუმენტები, მეწარმე სუბიექტის რეგისტრაცია, რეგისტრაციის წინაპირობა, რეესტრის საჯაროობა)
მეწარმის სახელმწიფო ლეგიტიმაცია და, შესაბამისად, მისი წარმოშობა დაკავშირებულია რეგისტრაციის ფაქტთან. სწორედ რეგისტრაციის ფაქტის დადგომის შემდგომ წარმოიშობა სრულფასოვანი მეწარმე სუბიექტი. მეწარმის რეგისტრაცია სავალდებულოა.მეწარმე სუბიექტთა დაფუძნება ხდება რეგისტრაციის გზით, რეგისტრაცია არის იურიდიული მნიშვნელობის ფაქტებისა და მოვლენების შეტანა სპეციალურ სახელმწიფო რეესტრში, რომელიც თავის მხრივ სავალდებულოა. რეგისტრაციის მიზანია სამეწარმეო საქმიანობის განმახორციელებელი სუბიექტთა აღრიცხვა, ხოლო რეესტრს ახორციელებს საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტო, ანუ მეწარმის რეგისტრაციას ახორციელებს მარეგისტრირებელი ორგანო.
რეგისტრაცია მოიცავს როგორც სახელმწიფო ისე საგადასახადო რეგისტრაციას, მეწარმეთა და არასამეწარმეო იურიდიული პირების რეესტრში დაცული მონაცემების რეგისტრაციის, რეგისტრირებულ მონაცემებში ცვლილებებისა და მათი გაუქმების შესახებ მარეგისტრირებელი ორგანოს მიერ ელექტრონულად ეგზავნება საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მმართველობის სფეროში შემავალ საჯარო სამართლის იურიდიულ პირს - შემოსავლების სამსახურს.
რეგისტრაციის შესახებ მარეგისტრირებელი ორგანოს გადაწყვეტილება ძალაშია მარეგისტრირებელი ორგანოს ელექტრონულ პორტალზე განთავსებისთანავე.
რეესტრში რეგისტრაციას ექვემდებარება მხოლოდ სოლიდარული პასუხისმგებლობის საზოგადოების, კომანდიტური საზოგადოებისა და შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების პარტნიორი/დამფუძნებელი. შესაბამისად,სააქციო საზოგადოებები და კოოპერატივები აქციონერების რეგისტრაციას მოახდენენ და მათ რეესტრს აწარმოებენ განცალკევებულად, ამავე სამართლებრივი ფორმების თავში გათვალისწინებული წესებით.
კანონპროექტის თანახმად, მეწარმის რეგისტრაციის ექსკლუზიური კომპეტენცია აქვს საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს მმართველობის სფეროში მოქმედი საჯარო სამართლის იურიდიულ პირს ‒ საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოს. ბიზნესის დაწყების გამარტივების მიზნით, მარეგისტრირებელი ორგანო ერთდროულად მოახდენს როგორც სახელმწიფო, ისე საგადასახადო რეგისტრაციას, რის შემდეგაც შესაბამისი მონაცემები მარეგისტრირებელი ორგანოს მიერ ელექტრონულად ეგზავნება საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მმართველობის სფეროში შემავალ საჯარო სამართლის იურიდიულ პირს ‒შემოსავლების სამსახურს.
მარეგისტრირებელ ორგანოს ევალება წარდგენილი დოკუმენტაციის მხოლოდ ფორმალური სისწორის, და არა მატერიალური სისწორის, შემოწმება, რაც იმას გულისხმობს, რომ იგი პასუხისმგებელია რეგისტრირებული მონაცემებისა და მასთან დაცული სარეგისტრაციო თუ სხვა დოკუმენტაციის ურთიერთშესაბამისობასა და უსაფრთხოებაზე. მარეგისტრირებელ ორგანოში წარდგენილი მონაცემების/დოკუმენტაციის ნამდვილობაზე, მათი შინაარსის სისწორესა და შექმნის პროცედურების დაცვაზე პასუხისმგებელია კანონით ან/და სამეწარმეო საზოგადოების სადამფუძნებლო შეთანხმებით განსაზღვრული, ამ მონაცემებისა და დოკუმენტების შექმნაზე უფლებამოსილი პირი/ორგანო. აღნიშნული მიდგომა შეესაბამება საერთაშორისო პრაქტიკას, რომლის მიხედვითაც მარეგისტრირებელი ორგანოს ამოცანას არ წარმოადგენს დოკუმენტების მიღების პროცედურების სისწორისა და კანონიერების კვლევა (მატერიალური შემოწმება), რაც კიდევ უფრო გაამარტივებს და დააჩქარებს პირველადი და შემდგომი რეგისტრაციის პროცედურას. მარეგისტრირებელ ორგანოს უნდა წარედგინოს ორი დოკუმენტი:
• სადამფუძნებლო შეთანხმება;
• ხელმძღვანელობასა და წარმომადგენლობაზე უფლებამოსილი თითოეული პირის თანხმობა ასეთი ფუნქციის შესრულებაზე, გარდა იმ შემთხვევისა, როცა ნება გამოხატულია სადამფუძნებლო შეთანხმებაში.
ელექტრონული პორტალის მეშვეობით მოხდება:
• მარეგისტრირებელ ორგანოში რეგისტრაციის პროცესში წარდგენილი დოკუმენტების გასაჯაროება;
• სამეწარმეო საზოგადოების მიერ მასზე კანონით დაკისრებული გამოქვეყნების ვალდებულების შესრულება
• მეწარმის ავტორიზებული მომხმარებლის სივრცის მეშვეობით მეწარმესთან ოფიციალური გზით კომუნიკაცია და მისთვის სხვადასხვა ელექტრონული სერვისის შეთავაზება.
4. აღწერეთ საწარმოს დაშლის საფუძვლები და დაშლა/ლიკვიდაციის პროცედურა
სამეწარმეო საზოგადოების დაშლის საფუძვლებია:
ა) სამეწარმეო საზოგადოების პარტნიორთა გადაწყვეტილება სამეწარმეო საზოგადოების დაშლის შესახებ;
ბ) სამეწარმეო საზოგადოების პარტნიორთა სავალდებულო რაოდენობასთან დაკავშირებით ამ კანონით დადგენილი მოთხოვნის დარღვევა;
გ) იურიდიული პირის ლიკვიდაციის შესახებ სისხლის სამართლის საქმეზე სასამართლოს განაჩენის კანონიერ ძალაში შესვლა;
დ) სამეწარმეო საზოგადოების პარტნიორის განცხადების/სარჩელის საფუძველზე სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილება სამეწარმეო საზოგადოების დაშლის შესახებ;
ე) წესდებით გათვალისწინებული სხვა საფუძვლები
შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებაში, სააქციო საზოგადოებაში, კოოპერატივში სამეწარმეო საზოგადოების დაშლის შესახებ გადაწყვეტილება მიიღება კენჭისყრაში მონაწილეთა ხმების 3/4-ის უმრავლესობით, ხოლო სხვა შემთხვევაში მას ყველა პარტნიორი ერთხმად იღებს.
მნიშვნელოვანი საფუძვლის არსებობისას, პარტნიორის განცხადების/სარჩელის საფუძველზე სამეწარმეო საზოგადოება შეიძლება დაიშალოს სასამართლოს გადაწყვეტილებით.
მნიშვნელოვანი საფუძველი არსებობს, თუ ერთ-ერთმა პარტნიორმა განზრახ ან უხეში გაუფრთხილებლობით დაარღვია კანონით ან წესდებით მისთვის დაკისრებული არსებითი მოვალეობა, ან თუ პარტნიორი მოვალეობას ვეღარ ასრულებს და სამეწარმეო საზოგადოების მიზანი ვეღარ მიიღწევა.
სამეწარმეო საზოგადოების დაშლის რეგისტრაცია იწვევს სამეწარმეო საზოგადოების ლიკვიდაციის პროცესის დაწყებასგარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც სამეწარმეო საზოგადოების ქონების მიმართ დაწყებულია გადახდისუუნარობის საქმის წარმოება,.ლიკვიდაციის პროცესში მყოფი სამეწარმეო საზოგადოება ინარჩუნებს იურიდიული პირის სტატუსს და იყენებს თავის საფირმო სახელწოდებას დამატებით „ლიკვიდაციის პროცესში.ლიკვიდაციის პროცესში მყოფი სამეწარმეო საზოგადოების ორგანოები ინარჩუნებენ თავიანთ უფლებამოსილებებს, გარდა ხელმძღვანელი პირებისა, რომლებსაც ლიკვიდატორების რეგისტრაციისთანავე უწყდებათ ხელმძღვანელობითი და წარმომადგენლობითი უფლებამოსილებები.ლიკვიდატორებმა მარეგისტრირებელი ორგანოს ერთიან ელექტრონულ პორტალზე ან თავიანთ ვებგვერდზე განცხადების გამოქვეყნებით დაუყოვნებლივ უნდა შეატყობინონ კრედიტორებს სამეწარმეო საზოგადოების დაშლის შესახებ და უნდა მოიწვიონ ისინი მოთხოვნების განსაცხადებლად.საწარმოს ლიკვიდაციის პროცესს ერთობლივად ხელმძღვანელობენ ხელმძღვანელი პირები, რომლებიც ინიშნებიან ლიკვიდატორებად.
ლიკვიდაციის პროცესში მყოფი სამეწარმეო საზოგადოების ქონება ნაწილდება პარტნიორთა შორის მათ წილებთან დაკავშირებული უფლებების შესაბამისად.სამეწარმეო საზოგადოების ქონების სრულად განაწილება იწვევს საწარმოს ლიკვიდაციის დასრულებას.
5. სააქციო საზოგადოების ცნება, აქციათა სახეები
პირველ რიგში უნდა აღვნიშნოთ ის რომ სააქციო საზოგადოება განეკუთვნება კაპიტალური ტიპის საზოგადოებას. ამ ტიპის საწარმოებში მნიშვნელოვანია თავად საწარმოს ქონება. რაც შეეხება პარტნიორთა პასუხისმგებლობას აქ პარტნიორები საზოგადოების ვალდებულებებისთვის კრედიტორის წინაშე პასუხს არ აგებენ გარდა გამონაკლისი შემთხვევებისა. თვითონ ეს სააქციო საზოგადოება არის სამეწარმეო საზოგადოება. მისი კაპიტალი კი დაყოფილია აქციებად. ამასთანავე სააქციო საზოგადოება კრედიტორის წინაშე მთელი თავისი ქონებით აგებს პასუხს. თვითონ სქციონერთა ვალდებულებას რაც შეეხება თ თვითონ სააქციო საზოგადოება აქციონერთა ვალდებულებებისთვის პასუხს არ აგებს.
აქ აუცილებელია აღინიშნოს თვითონ აქციის განმარტებაც რადგანაც აქცია განიმარტება როგორც რეგისტრირებული, ფასიანი ქაღალდი, რომელიც განსაზღვრავს სააქციო საზოგადოების კაპიტალში პირის მონაწილეობას.
ამ საზოგადოებაში ისევე როგორც დანარჩენ საზოგადოებებში სახეზე გვაქვს შენატანიც. თვითნ ეს არის საზოგადოებისთვის საკუთრებაში გადაცემული ქონება, რომლის ღირებულებაც აისახება ამ საზოგადოების ბალანსში. სააქციო საზოადოებაში სამუშაოს შესრულება არ შეიძლება იყოს არაფულადი შენატანის განხორციელების საგანი. მის განხორციელების წესს თვითონ წესდებით განსაზღვრავენ. როდესაც ხდება სს დაფუძნება ანდაც მისი კაპიტალის გაზრდა ამ დროს შენატანი უნდა განახორციელოს სააქციო საზოგადოების რეგისტრაციის ან მისი კაპიტალის გაზრდიდან 5 წლის ვადაში. შენატანზე სს ში არის დადგენილი კონკრეტული ოდენობა, რაშიც მოაზრება რომ პირმა შენატანი უნდა გააკეთოს აქციის ნომინალური ღირებულების 25 პროცენტის ოდენობით მაინც.
თუ ეს აქციონერი დაარღვევს ფულადი შენატანის განხორციელების ვადას, ამ დროს მას ერიცხება პროცენტის ორმაგი ოდენობა. ამსთანავე როდესაც პირი დაარღვევს ვადას ხელმძღვანელ ორგანოს შეუძლია დაიწყოს აქციის ჩამორთმევის პროცესი. ამ დროს სს ვალდებულია გააფრთხილოს რომ გაფრთხილება მისცეს პირს პროცესის დაწყების შესახებ და შენატანის განხორციელებისთვის მისცეს 30 დღის ვადა. ამის გასვლის შემდეგ უკვე აქციონერი სააქციო საზოგადოების სასარგებლოდ კარგავს აქციას.
აქციის სახეებზეც რომ ვისაუბროთ, არსებობს ნებადართული, გამოშვებული და განთავსებული აქციები.
პირველი განისაზღვრება სადამფუძნებლო შეთანხმებით გათვალისწინებულ განსათავსებელ აქციათა მაქსიმალური რაოდენობით.
შემდეგს რაც შეეხება აქციებად მიიჩნევა აქციები, რომელთა ზუსტი რაოდენობაც განისაზღვრება სააქციო საზოგადოების უფლებამოსილი ორგანოს გადაწყვეტილებით.
განთავსებულად კი ის მიიჩნევა რომლებიც გაცემულია სს მიერ სხვა პირისთვის თანხის გადახდის პირობით, ეს კი აუცილებლად რეგისტრირებულია აქციათა რეესტრში.
ბოლოს მნიშვნელოვანია იმის აღნიშვნაც რომ შეთანხმებით შეიძლება განისაზღვროს კონკრეტულად ის ღირებულება, რომელზე ნაკლები ღირებულებითაც არ შეიძლება აქციის გამოშვებაანუ მისი კონკრეტული ნომინალური ღორებულების გარეშე. თუმცაღა სს-ს ასევე შეუძლია რომ გასცეს აქცია ამ ღირებულების გარეშეც.

6. მეწარმე სუბიექტთა ზოგადი დახასიათება, ამხანაგობისა და კაპიტალური ტიპის საწარმოების მოკლე დახასიათება
სამეწარმეო ურთიერთობათა სუბიექტები არიან ფიზიკური და იურიდიული პირები, რომლებსაც კანონმდებლობით აქვთ სამეწარმეო საქმიანობის განხორციელების უფლება და კანონით ანდა წესდებით მინიჭებული აქვთ უფლებები და მოვალეობები. კანონით სამეწარმეო ურთიერთობათა „კლასიკური“ მონაწილეები არიან მეწარმე სუბიექტები, რომელთა ჩამონათვალს გვთავაზობს numerys clausus პრინციპზე დაყრდნობით, საქ-ს კანონი მეწარმეთა შესახებ.აღნიშული კანონის მე-2 მუხლის, პირველი პუნქტის თანახმად მეწარმე სუბიექტები არიან:
1)ინდივიდუალური მეწარმე,
2)სოლიდალური პასუხისმგებლობის საზოგადოება,
3)კომანდანტური საზოგადოება,
4)შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოება,
5)სააქციო საზოგადოებ
6)კოოპერატივი.
მეწარმე სუბიექტების კლასიფიკაცია წარმოდგენილია სხვადასხვა ნიშნებით, ისინი იყოფიან ამხანაგობის და კაპირალური ტიპის საზოგადოებებად.
იურიდიულ პირებს წარმოადგენენ: სოლიდალური პასუხისმგებლობის საზოგადოება, კომანდიტური საზოგადოება და ასევე შეზღუდული და სააქციო საზოგადოებები.აღნიშნულნი პირობითად დაყოფილნი არიან ორ დიდ ჯფუფად : პირველ დიდ ჯგუფს წარმოადგენს ამხანაგობის ტიპის საზოგადოებები, ხოლო მეორე ჯგუფს კაპიტალური ტიპის საზოგადოება.
ამხანაგობის ტიპის საზოგადოებებს განეკუთვნებიან: სოლიდარული პასუხისმგებლობის საზოგადოება და კომანდანტური საზოგადოება, მათი დაფუძნება შეუძლიათ ორ ან მეტ პირს, ამ ტიპის საზოგადოების შექმნისათვის კანონი არ მოითხოვს რაიმე მინიმალური კაპიტალის არსებობას, ნებისმიერი გადაწყვეტილება მიიღება პარტნიორთა შეთანხმებით.
განსხვავება ამხანაგობის ტიპის საზოგადოებასა და კაპიტალური ტიპის საზოგადოებას შორის ის არის, რომ ამხანაგობაში კომპლემენტარები -(პერსონალურად პასუხისმგებელი პარტნიორები)-საზოგადოების ვალდებულებებისთვის კრედიტორის წინაშე პასუხს აგებენ სოლიდალურად, ანუ თითოეული პარტნიორი ვალდებულებებისათვის პასუხს აგებს მთელი თავისი ქონებით, პარტნიორებს შორის შეთანხმება სხვაგვარად ბათილია მესამე პირისათვის.
განსხვავებულია საფირმო სახელის შერჩევის პრინციპიც, მაგალითად ამხანაგობის ტიპის საზოგადოების საფირმო სახელწოდება ყოველთვის ასოცირდება ერთ- ერთი პარტნიორის სამოქალაქო სახელთან, მაგრამ უნდა შეიცავდეს სულ ცოტა ერთი პარტნიორის სახელს „სპს“-ს დამატებით, ხოლო კომანდატურში მათი სახელწოდება უნდა შეიცავდეს სულ ცოტა ერთი სრული პარტნიორის სახელს „კს“-ს დამატებით. თუ სპს-ში ან კს-ში გაერთიანებული არიან მხოლოდ იურიდიული პირები მათი სახელწოდება უნდა შეიცავდეს ერთ-ერთი მათგანის საფირმო სახელწოდებას ამ დამატებებით.
კაზუსები
1.​შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოება „გვირილას“ 2022 წლის 20 იანვარს, საერთო კრების გადაწყვეტილებით პარტნიორთა შემადგენლობიდან გაირიცხა კომპანიის მეწილე - დავითი, იმავე გადაწყვეტილებით კომპანიამ მას დაუდგინა და გადაუხადა წილის კომპენსაცია. 2022 წლის 1 თებერვალს შპს „გვირილამ“ მიმართა მარეგისტრირებელ ორგანოს და მოითხოვა პარტნიორთა შემადგენლობაში ცვლილებების შეტანა და დავითის პარტნიორთა სიიდან ამოშლა. მეორე დღეს, 2022 წლის 2 თებერვალს პარტნიორთა საერთო კრებაზე მიღებული იქნა გადაწყვეტილება, რომ პარტნიორთა შემადგენლობის ცვლილებათა საბოლოო რეგისტრაციამდე დავითს შეჩერებოდა პარტნიორთა კრებაზე ხმის უფლება. ზემოაღნიშნულთან დაკავშირდებით დავითმა მიმართა სასამართლოს და მოითხოვა შპს „გვირილას“ 2022 წლის 20 იანვარისა და 2022 წლის 2 თებერვლის პარტნიორთა კრებების გადაწყვეტილებების ბათილად ცნობა. იმსჯელეთ და მიიღეთ კანონონის შესაბამისი ნორმებით დასაბუთებული გადაწყვეტილება წარმოდგენილ დავასთან დაკავშირებით.
თავიდან ჩემი აზრით მნშვნელოვანია აღინიშნოს ის რომ პარტნიორის გარიცხვა შეზღუდული პასიხისმგებლობის საზოგადოებიდან უნდა მომხდარიყო მნიშვნელოვანი საფუძვლის არსებობისას ეს კი განსაზღვრულია მეწარმეთა შესახებ კანონის 143 მუხლის 1 ნაწილით სადაც განმარტებულია რომ მნიშვნელოვანი საფუძვლის არსებობისას სასამართლოს შეუძლია პარტნიორთა გადაწყვეტილების შესაბამისად წარდგენილი შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების სარჩელის საფუძველზე მიიღოს გადაწყვეტილება პარტნიორის შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებიდან გარიცხვის შესახებ.
ამასთანავე კაზუსის თანახმად არ გვაქვს პარტნიორის გარიცხვის კონკრეტული წინაპირობა რასაც გათვალისწინებულია 143 მუხლის 2 ნაწილში, რის მიხედვითაც მნიშვნელოვანი საფუძველი არსებობს, როდესაც პარტნიორის ქმედება მნიშვნელოვან ზიანს აყენებს შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების ინტერესებს ან მისი პარტნიორად დარჩენა საზიანოა შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების შემდგომი საქმიანობისთვის, თუ პარტნიორი შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებამ წერილობით უშედეგოდ გააფრთხილა შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების ინტერესების დამაზიანებელი ქმედების შეწყვეტისა და შესაძლო გარიცხვის შესახებ.
თვითონ დავითს რაც შეეხება მისი გარიცხვა ისე მოხდა რომ არ გვქონდა ის საფუძველი რასაც კანონმდებლობა განმარტავს. შესაბამისად რომ ვიმსჯელოთ დავითის მიმართვა სასამართლოსთვის იყო სრულიად სწორი.
არ მიმაჩნია კანონთან თანხვედრაში როდესაც საერთო კრებაზე მიღებული იქნა გადაწყვეტილება, რომლითაც საბოლოო რეგისტრაციამდე დავითს უნდა შეჩერებოდა პარტნიორთა კრებაზე ხმის მიცემის უფლება. რადგანაც ეს შეეძლო განეხორციელებინა სასამართლოს. ამის დასადასტურებლად შეგვიძლია მოვიყვანოთ 143 მუხლის 5 ნაწილი, რომლის თანახმადაც სასამართლოს შეუძლია შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების მოთხოვნით, საქმეზე საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებამდე პარტნიორს შეუჩეროს ხმის უფლება ან სხვა არაქონებრივი უფლებები. შესაბამისად მეექვსე ნაწილის მიხედვით კი სასამართლოს მიერ პარტნიორის შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებიდან გარიცხვის შესახებ გადაწყვეტილების მიღების შემთხვევაში პარტნიორი გარიცხულად მიიჩნევა სასამართლოს გადაწყვეტილების კანონიერ ძალაში შესვლის მომენტიდან.
2.​სააქციო საზოგადოება - „ნობათის“ დაფუძნებისას პრტნიორები: ფიზიკური პირი - თემური, შპს „დიდველი“ და სს „სოფელი“ შეთანხმდნენ, რომ წინდათქმული შენატანს განახორციეელებდნენ სს-ის დაფუძნებიდან 2 წლის ვადაში, რაც ასახეს თავიანთ წესდებაში, მათ შორის შპს „დიდველის“ შენატანი შეადგენდა 150.000 ლარის ღირებულების არაფულად შენატანს, ხოლო თემურის და სს „სოფელის“ შენატანი განისაზღვრა 100.000 ლარით, თითოეულისთვის. თემურმა დათქმულ დროს ვერ განახორციელა შენატანის სრულად შეტანა, რის გამოც კომპანიამ ვადის გადაცილებიდან 15 კალენდარულ დღეში, მის მიმართ დაიწყო აქციის ჩამორთმევის პროცესი. თემურმა განაცხადა, რომ კომპანიამ დაარღვია კანონით გათვალისწინებული პროცედურა, აქციის ჩამორთმევის დაწყების თაობაზე. იმსჯელეთ და მიიღეთ კანონონის შესაბამისი ნორმებით დასაბუთებული გადაწყვეტილება.
თავიდან შენატანით ცნებით რომ დავიწოთ, მეწარმეთა შესახებ კანონის 21 მუხლის თანახმად შენატანის ცნება შენატანი არის სამეწარმეო საზოგადოებისთვის საკუთრებაში გადაცემული ქონება, რომლის ეკონომიკური ღირებულება აისახება სამეწარმეო საზოგადოების ბალანსში.
ამის შემდგომ, როდესაც კაზუსის მიხედვით, პარტნიორები შეთანხმდნენ რომ შენატანს განახორციელებდნენ 2 წლის ვადაში ეს მოქმედება სწორი იყო, რადგანაც სწორედ 24 მუხლის მიხედვით არის განსაზღვრული შენატანის ვადა, ეს კი უნდა განხორციელდეს კანონითა და წესდებით დადგენილი წესით და განსაზღვრულ ვადაში.
ამასთანავე 152 მუხლის თანახმად შენატანის განხორციელების წესი და ვადა განისაზღვრება კანონით ან/და წესდებით. წინდათქმულ შენატანზეც რომ შეთანხმდენენ 2 წლით ვადითო ესეს სწორი იყო რადგანაც 152მუხლის მესამე ნაწილით სააქციო საზოგადოების დაფუძნებისას ან მისი კაპიტალის გაზრდისას აქციონერმა შენატანი უნდა განახორციელოს სააქციო საზოგადოების რეგისტრაციის ან მისი კაპიტალის გაზრდის მომენტიდან 5 წლის ვადაში, თუ წესდებით უფრო მცირე ვადა არ არის გათვალისწინებული.
შემდგომ უკვე როდესაც მათ განსაზღვრეს ფულადი და არაფულადი შენატანის არსებობა ეს ქმედებაც კანონიერად მიმაჩნია რადგანაც, 23 მუხლის მიხედვით შენატანის სახეები შენატანის განხორციელების ვალდებულება შეიძლება შესრულდეს ფულის გადახდით ან სხვა მატერიალური ან არამატერიალური ქონებრივი სიკეთის გადაცემით. სამუშაოს შესრულება ან მომსახურების გაწევა შეიძლება იყოს არაფულადი შენატანის საგანი.
ამ სემთხვევაში როდესაც თემურმა ვერ განახორციელა შენატანის სრულად შეტანა და შემდგომ უკვე კომპანიამ ჩამორთმევა დაიწყო არ კანონთან თავსებადი რადგანაც მას უნდა მისცემოდა არანაკლებ 30 დღე ვადად, რაც უშუალოდ აღნიშნულია 152 მუხლის მეექვსე ნაწილში, სადაც განმარტებულია რომ აქციონერის მიერ ფულადი შენატანის განხორციელების ვადის დარღვევისას სააქციო საზოგადოების ხელმძღვანელ ორგანოს შეუძლია დაიწყოს აქციის ჩამორთმევის პროცესი. ამ შემთხვევაში სააქციო საზოგადოება ვალდებულია გააფრთხილოს აქციონერი აქციის ჩამორთმევის პროცესის დაწყების შესახებ და ფულადი შენატანის განხორციელებისთვის მისცეს მას დამატებითი ვადა არანაკლებ 30 დღისა.
2. შპს „ქართული ღვინოს“ პარტნიორთა საერთო კრებამ ხმათა 65%-ის თანხმობით მიიღო გადაწყვეტილება რეორგანიზაციის თაობაზე, კერძოდ მისივე ფილიალის („თელავის ფილიალი“) გამოყოფისა და ამ უკანასკნელის სააქციო საზოგადოება -„მარანის“ სახელწოდებით რეგისტრაციის თაობაზე. პარტნიორებმა შეადგინეს გაყოფის გეგმა და ასახეს ყველა სავალდებულო მონაცემი, გარდა აქტივებისა და პასივების (ვალდებულებების) დეტალური ჩამონათვალისა და აღწერისა. გადაწყვეტილების მიღებიდან მეორე დღეს კომპანიამ გამოაქვეყნა გაყოფის გეგმა, ხოლო გამოქვეყნებიდან მე-10 დღეს ჩაატარა პარტნიორთა საერთო კრება, სადაც მიიღო საბოლოო გადაწყვეტილება რეორგანიზაციის შესახებ.
თავიდან უნდა აღვნიშნოთ ის რომ ამ კაზუსში სახეზე გვაქვს რეორგანიზააცის ერთ ერთი ფორმა, რომელიც გათვალისწინებულია 59 მუხლის გ ქვეპუნქტში და მოიცავს სამეწარმეო საზოგადოების გაყოფას. შემდეგ როდესაც რეორგანიზაციის თაობაზე გადაწყვეტილება მიიღო პარტნიორთა საერთო კრების 65%-მა ეს არის მეწარმეთა შესახებ კანონის 66 მუხლის პირველი ნაწილით განსაზღვრული და ეს მოიცავს იმას რომ შერწყმის/გაყოფის შესახებ გადაწყვეტილებას იღებს შერწყმაში/გაყოფაში მონაწილე ყოველი სამეწარმეო საზოგადოების საერთო კრება. და ამასთან მესამე პუნქტიც უნდა აღინიშნოს, იქიდან გამომდინარე რომ სახეზეა დარღვევა, რადგანაც ხმათა რაოდენობა უნდა აყოფილიყო 75 პროცენტი. რადგანაც კანონის თანახმად შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებაში, სააქციო საზოგადოებაში, კოოპერატივში შერწყმის/გაყოფის შესახებ გადაწყვეტილება მიიღება კენჭისყრაში მონაწილეთა ხმების 3/4-ის უმრავლესობით.
გაყოფის გეგმას რაც შეეხება აუცილებლად უნდა ყოფილიყო აღნიშნული 67მუხლის „ი“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული დებულება, სადაც წერია რომ გაყოფის შემთხვევაში შემძენი სამეწარმეო საზოგადოებისთვის/ახლად დაფუძნებული სამეწარმეო საზოგადოებისთვის გადასაცემი აქტივებისა და ვალდებულებების ამომწურავ აღწერასა და განაწილებას. შესაბამისად ეს აუცილებლად უნდა ყოფულიყო მითითებული.
როდესაც კომპანიამ გეგმა გამოაქვეყნა მეორე დღესვე მას ამის შესაძლებლობა ჰქონდა რადგანც მისი დრო შეადგენდა 30 დღეს შესაბამისად სწორი იყო, ამას კი 69 მუხლის მიხედვით ვამბობთ, სადაც განმარტებულია რომ შერწყმაში/გაყოფაში მონაწილე ყოველი სამეწარმეო საზოგადოების ხელმძღვანელობაზე უფლებამოსილი ორგანო ვალდებულია გამოაქვეყნოს შერწყმის/გაყოფის გეგმის პროექტი ან განათავსოს ის სამეწარმეო საზოგადოების ვებგვერდზე იმ საერთო კრებამდე 30 დღის განმავლობაში, რომელმაც უნდა დაამტკიცოს შერწყმის/გაყოფის გეგმა. შერწყმის/გაყოფის გეგმის პროექტი უფასოდ უნდა იყოს ხელმისაწვდომი.
ამასთანავე 71 მუხლის მიხედვით შერწყმის/გაყოფის გეგმას ამტკიცებს საერთო კრება ამ კანონის 61-ე მუხლით დადგენილი წესით. საერთო კრების მიერ შერწყმის/გაყოფის გეგმის დამტკიცების შემთხვევაში შერწყმის/გაყოფის შესახებ გადაწყვეტილება მიღებულად მიიჩნევა.
3. შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების პარტნიორთა საერთო კრებამ, თავისი გადაწყვეტილებით გამოიწვია კომპანიის ერთ-ერთი დირექტორი - თორნიკე, ბორდის სხდომებზე პერმანენტულად დაუსწრებლობის მიზეზით. თორნიკემ სარჩელით მიმართა სასამართლოს და მოითხოვა სამსახურში აღდგენა და განაცდურის ანაზღაურება, ამასთან მიუთითა რომ ის არ წარმოადგენს „მეწარმეთა შესახებ“ კანონით განსაზღვრულ ხელმძღვანელ პირს (დირექტორს), რომლის მიმართაც არ ვრცელდება შრომის კოდექსი, რადგან დირექტორად ის დაინიშნა ხელმძღვანელი ორგანოს (დირექტორატის) თავმჯდომარის ბრძანებით, შესააბამისად მასთან არ დადებულა სასამსახურო ხელშეკრულება და დირექტორად არ არის რეგისტრირებული შესაბამის რეესტრში. სასამართლომ მიიჩნია, რომ, ვინაიდან თორნიკე დირექტორის სტატუსით რეგისტრირებული არ ყოფილა სამეწარმეო რეესტრში, შესაბამისად, მას არ გააჩნდა ხელმძღვანელობითი უფლებამოსილება და მის მიმართ უნდა გამოყენებულიყო საქართველოს შრომის კანონთა კოდექსით დადგენილი შრომითი ურთიერთობის მომწესრიგებელი ნორმები. ითვლება თუ არა თორნიკე შპს-ს ხელმძღვანელი ორგანოს წვვრად (დირექტორად)? სწორია თუ არა სასამართლოს გადაწყვეტილება. პასუხი დაასაბუთეთ.
როდესაც საერთო კრებამ გამოიწვია დირექტორი და დაუსახელა ამისთვის მიზეზიც, ეს სრულიად შედიოდა მის უფლებამოსილებებებში რადგანაც 44 მუხლის მიხედვიით, შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების ხელმძღვანელ პირს თანამდებობაზე ნიშნავს და თანამდებობიდან ათავისუფლებს საერთო კრება, თუ მისი დანიშვნა არ განეკუთვნება სამეთვალყურეო საბჭოს უფლებამოსილებას.
იმ სარჩელში მითითებას, როდესაც თორნიკემ თქვა რომ მასზე არ ვრცელდებოდა შრომის კოდექსი იყო სწორი რადგანაც 45 პირველი ნაწლით ხელმძღვანელი პირის/სამეთვალყურეო საბჭოს წევრის თანამდებობაზე დანიშვნის შესახებ გადაწყვეტილების მიღების შემდეგ შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებას ხელმძღვანელ პირს/სამეთვალყურეო საბჭოს წევრს შორის იდება სასამსახურო ხელშეკრულება. მასზე არ ვრცელდება შრომის სამართლის დებულებები.
ასევე 45 მეორეთი სამეთვალყურეო საბჭოს წევრთან სასამსახურო ხელშეკრულებას დებს საერთო კრების ის თავმჯდომარე, რომელიც განსაზღვრულია წესდებით ან არჩეულ იქნა იმ კრების მიერ, რომელმაც მიიღო პირის ხელმძღვანელ პირად არჩევის შესახებ გადაწყვეტილება. (ეს მუხლი არის დამატებით მარტო 44 ითაც შეიძლება)

1. იაშვილმა, კოკოზაიშვილმა, სპს „კილაძე და კომპანიამ“ და შპს „როლანდმა“ 2020 წლის 1 თებერვალს დააფუძნეს შპს „ბერმუხა“. წესდებით განისაზღვრა თითოეული პარტნიორის შენატანის მოცულობა და შესაბამისად წილები (თითოეულის შენატანი განისაზღვრა 30.000 ლარით, როგორც ფულადი, ისე არაფულადი შენატანის სახით). ყველა პარტნიორმა განახორციელა საწარმოს განთავსებულ კაპიტალში შენატანის სრულად შეტანა რეგისტრაციის მომენტში (2020 წლის 1 თებერვალს), გარდა სპს „კილაძე და კომპანიისა“, რომელსაც პარტნიორთა შეთანხმებით (2020 წლის 2 თებერვლის პარტნიორთა საერთო კრების #1 გადაწყვეტილებით) შენატანის სრულად შეტანის ვადა გაუგრძელდა 2022 წლის კოკოჩაშვილმა 1 თებერვლამდე. 2020 წლის 1 აგვისტოს, თბილისის საქალაქო სასამართლოს გადაწყვეტილებით შპს „ბერმუხას“ დაეკისრა ჯარიმის გადახდა 25. 000 ლარის ოდენობით შპს „გნოლის“ სასარგებლოდ. შპს „ბერმუხამ“, კრედიტორის (შპს „გნოლის“) დაკმაყოფილების მიზნით მოსთხოვა პარტნიორს - სპს „კილაძე და კომპანიას“ დაუყოვნებლივ შეევსო შენატანი სრულად კომპანიის განთავსებულ კაპიტალში. სპს „კილაძე და კომპანიამ“ მიუთითა პარტნიორთა 2020 წლის 2 თებერვლის #1 გადაწყვეტილებაზე, რის საფუძველზეც უარი განაცხადა შენატანის ვადაზე ადრე განხორციელებაზე. ამავე დროს პარტნიორმა იაშვილმა,რომელმაც განახორციელა არაფულადი შენატანი, რომლის ღირებულებაც აღემატებოდა შეთანხმებულ შენატანს, მოითხოვა შპს "ბერმუხასგან" სხვაობის ფულადი სახით დაბრუნება 2020 წლის 1 ოქტომბრამდე, რაზეც დანარჩენმა პარტნიორებმა განაცხადეს უარი. იმსჯელეთ და მიიღეთ გადაწყვეტილება შემდეგ საკითხებზე: ჰქონდათ თუ არა პარტნიორებს (პარტნიორთა საერთო კრებას) უფლება უარი ეთქვა იაშვილისთვის ზემოხსენებულ მოთხოვნაზე? ჰქონდათ თუ არა პარტნიორებს შეთანხმებულ დროზე ადრე მოეთხოვათ სპს „კილაძე და კომპანიასთვის“ შენატანის განხხორციელება? კანონიერია თუ არა სპს „კილაძე და კომპანიის“ უარი? პასუხი დაასაბუთეთ „მეწარმეთა შესახებ“ კანონის გამოყენებით.
1. თავიდან სწორი იქნება თუ ზოგადად შენატანის ცნებას განვმარტავთ, რადგანაც შენატანი არის სამეწარმეო საზოგადოებისთვის საკუთრებაში გადაცემული ქონება,რომლის ეკონომიკური ღირებულება აისახება სამეწარმეო საზოგადოების ბალანსში.
რაც შეეხება კაზუსის პირველ ნაწილს: პარტნიორების უარი იაშვილის მოთხოვნაზე იყო საქართველოს მეწარმეთა კოდექსის 24 -ე მუხლთან შეუსაბამო , რადგანაც მეწარმეთა შესახებ კანონის 24-ე მუხლის თანახმად, იმ შემთხვევაში როდესაც არაფულადი შენატანის ოდენობა მეტია შეთანხმებული შემატანის ოდენობაზე, პარტნიორი უფლებამოსილია მოითხოვოს სხვაობის ფულადი სახით დაბრუნება, ხოლო საზოგადოება უფლებამოსილია ამ ვალდებულების შესრულება გადაავადოს არაუმეტეს 1 წლით, თუკი მხარეები სხვაგვარად არ შეთანხმდებიან, აქედან შეიძლება გავაკეთოთ დასკვნა იმაზე რომ პარტნიორებს არ ჰქონდათ უფლება უარი ეთქვათ იაშვილის მოთხოვმაზე.
2.პარტნიორებს შეთანხმებულ დროზე ადრე არ ჰქონდათ უფლება მოეთხოვათ სპს „კილაძე და კომპანიასთვის“ შენატანის განხხორციელება რადგანაც საქართველოს კანონის მეწარმეთა შესახებ-ის 25-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის მიხედვით შენატანი უნდა შესრულდეს კანონით და წესდებით განსაზღვრულ წესსა და ვადებში. შესაბამისად პარტნიორთა მოთხოვნა იმაზე რომ შეთანხმებულ დროზე ადრე მოეთხოვათ სპს ,,კილაძე და კომპანიისთვის " შენატანის განხორციელება არ არის კანონიერი და მართებული, ვინაიდან პარტნიორთა შეთანხმებით და წესდებით მას შენატანის ვადა განუსაზღვრეს და გაიგრძელეს 2022 წლის 1 თებერვლამდე .
3.ასევე არაკანონიერია ის ფაქტიც, რომ შპს ბერმუხამ მის პარტნიორ სპს კილაძე და კომპანიას იმის გამო მოსთხოვა ვადაზე ადრე შენატანის განხორციელება რომ კრედიტორი დაეკმაყოფილებინა. ვინაიდან, მეწარმეთა შესახებ საქართველოს კანონის 27-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის მიხედვით პარტნიორი სამეწარმეო საზოგადოების ვალდებულებებისთვის არ აგებს პასუხს კრედიტორის წინაშე . შესაბამისად ამ შემთხვევაში უშუალოდ შპს ბერმუხას უნდა ეგო პასუხი მთელი თავისი ქონებით კრედიტორის წინაშე.
4.კანონიერია უარი, ვინაიდან მას წესდებით ჰქონდა განსაზღვრული ვადა, რა ვადაშიც უნდა განეხორციელებინა შენატანი. მას უფლება ჰქონდა უარი ეთქვა შენატანის ვადაზე ადრე განხორციელებაზე.
2. 2015 წელს პარტნიორებმა - კაკაბაძემ, ხმალაძემ და შპს „გვირილამ“ დააფუძნეს სოლიდარული პასუხისმგებლობის საზოგადოება „ხმალაძე და კომპანია“. თითოეულმა პარტნიორმა საზოგადოების კაპიტალში შეიტანა 1000 ლარი. შპს „გვირილას“ დამფუძნებელი პარტნიორია აბაშიძე 100%-იანი წილობრივი მონაწილეობით, ამასთან „გვირილას“ განთავსებული კაპიტალის ოდენობა 40000 ლარია. 2018 წელს შპს „გვირილა“ გავიდა სპს-ის პარტნიორთა შემადგენლობიდან. 2020 წელს ერთ-ერთი გარიგების არაჯეროვნად შესრულების საფუძველზე სპს „ხმალაძე და კომპანიას“ მიმართ მოთხოვნის უფლება წარმოეშვა სს „თბილბანკს“ 20000 ლარის მოცულობით. „თბილბანკმა“ ფულადი ვალდებულების სრული მოცულობით შესრულება მოსთხოვა შპს „გვირილას“, რადგან მიიჩნია, რომ ეს უკანასკნელი პარტნიორთა შორის ყველაზე მეტად გადახდისუნარიანი იყო. შპს „გვირილამ“ განაცხადა უარი 20000 ლარის გადახდაზე, რაც შემდეგნაირად დაასაბუთა: 1. პირველ რიგში „თბილბანკმა“ ვალდებულების შესრულება უნდა მოსთხოვოს თავად იურიდიულ პირს - სპს „ხმალაძე და კომპანიას“ და არა პარტნიორს, რადგან გარიგების მხარე იყო სპს „ხმალაძე და კომპანია“; 2. „გვირილა“ არ არის ვალდებული გაიზიაროს გადახდის ვალდებულება, იმის გამო, რომ 2018 წლიდან ის აღარ არის სპს „ხმალაძე და კომპანიას“ დამფუძნებელი პარტნიორი. იმსჯელეთ და „მეწარმეთა შესახებ“ საქართველოს კაანონის გამოყენებით დაასაბუთეთ პასუხი.
თავიდანვე უნდა ავღნიშნოთ ის რომ სახეზე არის სამი პარტნიორი, მათ შორის არიან: კაკაბაძე, ხმალაძე, შპს გვირილა. ეს სამივე წარმოადგენენ სოლიდარული პასუხისმგებლობის საზოგადოებას სახელად "შპს ხმალაძე და კომპანია".
დამატებით უნდა ითქვას, ის რომ თითოეულ მათგანს საზოგადოების კაპიტალში შეტანილი აქვთ გარკვეული თანხა, რომელიც არის 1000ლარი. ჯამში კი წარმოადგენს 3000ლარს.
როგორც მეწარმეთა შესახებ კანონის 94 მუხლში წერია სოლიდარული პასუხისმგებლობის საზოგადოება არის სამეწარმეო საზოგადოება, რომლის პარტნიორები ერთობლივად, ერთიანი საფირმო სახელწოდებით ახორციელებენ სამეწარმეო საქმიანობას და ამ საზოგადოების ვალდებულებებისთვის კრედიტორების წინაშე პასუხს აგებენ უშუალოდ და შეუზღუდავად, როგორც სოლიდარული მოვალეები. ამასთანავე უნდა ითქვას ისიც, რომ სოლიდარული ტიპის საზოგადოება წარმოადგენს ამხანაგობის ტიპის საზოგადოებას.
ამის შესაბამისად პარტნიორები ვალდებულები თანხა კომპანიის ბიუჯეტიდანაც გადაიხადონ და ასევე თავიანთი სახსრებიდანაც.
რაც შეეხება "თბილბანკის" მოთხოვნას მიმაჩნია რომ არასწორია, რადგანაც მას ჯერ უნდა მიემართა სოლიდარული პასუხისმგებლობის საზოგადოებისთვის ამას კი ვადასტურებთ 110 მუხლით, რომლის მიხედვითაც რომ ვიმსჯელოთ, ის რომ ვინაიდან გვირილა გავიდა 2018 წელს ეს არ არის საკმარისი რომ მან უარი თქვას პასუხისმგებლობაზე, რადგანაც 110 მუხლში აღნიშნულია, რომ გასული უნდა იყოს 3 წელი გვირილას რომ ყველანაირი ვალდებულება მოეხსნას.
ამასთანავე ისიც მნიშვნელოვანია, რომ კანონიერად არ მიმაჩნია "თბილბანკის" მოთხოვნა გვირილას მიმართ, რადგანაც ის წარმოადგენდა მისი აზრით სხვა პარტნიორებთან შედარებით გადახდისუნარიან პარტნიორს.
ვფიქრობ, რომ უპირველესად, თბილბანკს პირდაპირ უნდა მიემართა "შპს ხმალაძე და კომპანიისათვის" და ამ შემთხვევაში კი სპს გადაიხდიდა იმ 3000ლარს რაც ბიუჯეტში ჰქონდა, ხოლო რაც დარჩებოდა 17 000ლარი, გადანაწილდებოდა სამ პარტნიორზე.

საწარმო და მათი სახელწოდება

საწარმო არის სამეწარმეო საქმიანობის განხორციელების ორგანიზებული სისტემა. სამეწარმეო საქმიანობა არის მოგების მიღების მიზნით განხორციელებული მართლზომიერი, არაერთჯერადი, დამოუკიდებელი და ორგანიზებული საქმიანობა.მეწარმის საფირმო სახელწოდება არის სახელი, რომელიც არის რეგისტრირებულია რეესტრში და რომლითაც მეწარმე საქმიანობას ახორციელებს. მეწარმის საფირმო სახელწოდებად შეიძლება გამოყენებულ იქნეს ინდივიდუალური მეწარმის ან სამეწარმეო საზოგადოების პარტნიორის სახელი ან/და გვარი. ასევე შესაძლებელია საფირმო სახელწოდება შეირჩეს სამეწარმეო საზოგადოების საქმიანობის საგნის მიხედვით ან იყოს ფანტაზიის ნაყოფი ასევე

მეწარმის საფირმო სახელწოდება უნდა შეიცავდეს მისი სამართლებრივი ფორმის აღმნიშვნელ დამატება

ინდივიდუალური მეწარმის შემთხვევაში-ინდმეწარმე

სოლიდარული პასუხისმგებლობის საზოგადოების შემთხვევაში-სპს

სააქციო საზოგადოების შემთხვევაში − „სს“;

კოოპერატივის შემთხვევაში-კოოპ

მეწარმის საფირმო სახელწოდება არ უნდა შეიცავდეს ისეთ სიმბოლოებს რომლებსაც არ აქვს ენობრივი ნორმებით დადგენილი ბგერითი ან სიტყვიერი შესატყვისი.

მეწარმის საფირმო სახელწოდება უნდა იყოს ქართულ ენაზე

მეწარმის ცნება

მეწარმედ მიიჩნევა ფიზიკური პირი ან იურიდიული პირი, რომელსაც აქვს საწარმო.სამეწარმეო საზოგადოება არის იურიდიული პირი. ხოლო საწარმო არის სამეწარმეო საქმიანობის განხორციელების ორგანიზებული სისტემა. სამეწარმეო საქმიანობა არის მოგების მიღების მიზნით განხორციელებული საქმიანობა სამეწარმეო საქმიანობა შეიძლება განხორციელდეს ინდივიდუალური მეწარმის ან სამეწარმეო საზოგადოების ფორმით სოლიდარული პასუხისმგებლობის საზოგადოება, კომანდიტური საზოგადოება, შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოება, სააქციო საზოგადოება, კოოპერატივი სამეწარმეო საზოგადოებაა.ინდივიდუალური მეწარმე არ არის იურიდიული პირი. იგი საქმიან ურთიერთობაში თავის უფლებებს ახორციელებს და მოვალეობებს ასრულებს, როგორც ფიზიკური პირი. ინდივიდუალური მეწარმე სამეწარმეო საქმიანობიდან წარმოშობილი ვალდებულებებისთვის კრედიტორის წინაშე პასუხს აგებს პირადად, მთელი თავისი ქონებით

სამეწარმეო საქმიანობის ცნება და ნიშნები

სამეწარმეო საქმიანობა შეიძლება განხორციელდეს ინდივიდუალური მეწარმის ან სამეწარმეო საზოგადოების ფორმით. სოლიდარული პასუხისმგებლობის საზოგადოება, კომანდიტური საზოგადოება, შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოება, სააქციო საზოგადოება, კოოპერატივი სამეწარმეო საზოგადოებაა.სამეწარმეო საზოგადოება არის იურიდიული პირი.სამეწარმეო საზოგადოების დასაფუძნებლად აუცილებელია სამეწარმეო საზოგადოების სადამფუძნებლო შეთანხმება.სამეწარმეო საზოგადოების სადამფუძნებლო შეთანხმება წერილობით ფორმდება და მას ხელს აწერს სამეწარმეო საზოგადოების ყველა დამფუძნებელი პარტნიორი სამეწარმეო საზოგადოების სადამფუძნებლო შეთანხმებაზე ხელმოწერა სანოტარო წესით მოწმდება. ხელმოწერის სანოტარო წესით დამოწმება სავალდებულო არ არის, თუ იგი დადგენილი წესით დამოწმებულია საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს მმართველობის სფეროშ ნებისმიერი სამართლებრივი ფორმის სამეწარმეო საზოგადოების სადამფუძნებლო შეთანხმება წესდებასთან ერთად უნდა შეიცავდეს შემდეგ მონაცემებს:

ა) სამეწარმეო საზოგადოების საფირმო სახელწოდებას;

ბ) სამეწარმეო საზოგადოების იურიდიულ მისამართს;

გ) ყოველი პარტნიორის/დამფუძნებლის საიდენტიფიკაციო მონაცემებს − სახელს, გვარს, საცხოვრებელი ადგილის მისამართს და პირად ნომერს, ხოლო თუ პარტნიორი იურიდიული პირია − მის საფირმო სახელწოდებას, იურიდიულ მისამართს და საიდენტიფიკაციო ნომერს;

ნებისმიერი სამართლებრივი ფორმის სამეწარმეო საზოგადოების წესდება უნდა შეიცავდეს სულ მცირე შემდეგ მონაცემებს:

ა) სამეწარმეო საზოგადოების სამართლებრივ ფორმას;

ბ) სამეწარმეო საზოგადოების საქმიანობის საგანს. საქმიანობის საგნად შეიძლება მიეთითოს როგორც ზოგადი სამეწარმეო საქმიანობა, ისე კონკრეტული საქმიანობის საგანი;

გ) პარტნიორთა შორის შეთანხმებულ შეზღუდვას წილზე საკუთრების უფლებასთან დაკავშირებით, ასეთი შეთანხმების არსებობის შემთხვევაში;

დ) ინფორმაციას პარტნიორთა შეთანხმების არსებობის თაობაზე, თუ ასეთი შეთანხმება არსებობს.

რეგისტრაციამდე პსუხისმგებლობა

პირველ რიგში მეწარმის რეგისტრაცია სავალდებულოა. მეწარმის რეგისტრაცია მოიცავს როგორც სახელმწიფო რეგისტრაციას, ისე საგადასახადო რეგისტრაციას. მეწარმის რეგისტრაციას ახორციელებს მარეგისტრირებელი ორგანო რაც შეხება

სამეწარმეო საზოგადოების რეგისტრაციამდე მისი სახელით ნაკისრი ვალდებულებებისთვის უშუალოდ და შეუზღუდავად, როგორც სოლიდარული მოვალეები, პასუხს აგებენ სამეწარმეო საზოგადოების დამფუძნებელი პარტნიორები და იმ მოქმედების განმახორციელებლები, რომელმაც გამოიწვია ამ ვალდებულებების წარმოშობა, თუ კრედიტორთან სხვა რამ არ არის შეთანხმებული.

სამეწარმეო საზოგადოების რეგისტრაციამდე მისი სახელით მოპოვებული უფლებები და ნაკისრი ვალდებულებები სამეწარმეო საზოგადოების მიერ მოწონების შემთხვევაში იქცევა სამეწარმეო საზოგადოების უფლებებად და ვალდებულებებად. ასეთ შემთხვევაში სამეწარმეო საზოგადოების დამფუძნებელი პარტნიორები და იმ მოქმედების განმახორციელებლები, რომელმაც გამოიწვია აღნიშნული უფლებების ან/და ვალდებულებების წარმოშობა, თავისუფლდებიან ამ ვალდებულებებისგან, თუ კრედიტორთან სხვა რამ არ არის შეთანხმებული.

საჯაროობა, საჯარო რეესტრის უტყუარობა და სისრულე

რეესტრში რეგისტრირებული მონაცემები საჯაროა და ნებისმიერ ადამიანს შეუძლია გაეცნოს მათ, მიიღოს ამონაწერი. ამონაწერი გაიცემა დადგენილებით, ამონაწერის მომზადებისთვის განსაზღვრულ ვადაში და დადგენილი საფასურის გადახდის შემდეგ. რეესტრის მონაცემები ასევე განთავსებულია მარეგისტრირებელი ორგანოს ერთიან ელექტრონულ ფოსტაზე,საფასურის გადახდის გარეშე ეს ინფორმაცია ნებისმიერი პირისთვისაა ხელმისაწვდომი. რეესტრში, თუ კანონით სხვა რამ არ არის დადგენილი ვრცელდება მასში რეგისტრირებული მონაცემები და ასევე წელიწადში ერთხელ სააქციო საზოგადოების კაპიტალის ოდენობა.

რეესტრში გამოქვეყნებულ მონაცემებზე ვრცელდება უტყუარობის და სისრულის პრეზუმფცია. უტყუარობის პრეზუმფცია. გულისხმობს რომ მესამე პირებისთვის მოქმედებს რეგისტრირებული და გამოქვეყნებული მონაცემი, გარდა იმ შემთხვევისა როცა საზოგადოება დაამტკიცებს რომ მესამე პირისთვის ეს საწინააღმდეგო დოკუმენტი ცნობილი იყო.

სისრულის პრეზუმფცია ნიშნავს რომ მესამე პირებს შეუძლიათ დაეყრდნონ გამოქვეყნებულ მონაცემებს და არ ევალებათ ივარაუდონ დამატებითი დოკუმენტის არსებობაზე.

მესამე პირთან იმ ურთიერთობების ფარგლებში, რომლებიც მონაცემების რეგისტრაციიდან და გამოქვეყნებიდან 15 დღის ვადაში წარმოიშვა, დასაშვებია რეგისტრირებულ და გამოქვეყნებულ მონაცემებზე დაყრდნობა, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც მესამე პირი დაამტკიცებს, რომ მან შესაბამისი ფაქტისა და დოკუმენტის თაობაზე არ იცოდა და არც შეიძლებოდა სცოდნოდა.

4. მესამე პირს უფლება აქვს, დაეყრდნოს იმ მონაცემებს, რომელთა რეგისტრაციისა და გამოქვეყნების პროცედურა არ დასრულებულა, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც ეს მონაცემები ძალაში შედის მხოლოდ მათი რეგისტრაციისა და გამოქვეყნების შემდეგ.

პარტნიორთა საერთო კრება

პარტნიორთა საერთო კრება გახლავთ მართვის უმნიშვნელოვანესი ორგანო, რომელიც სავალდებულოა ნებისმიერი ფორმის საწარმოსთვის. ნებისმიერი გადაწყვეტილება, რაც საწარმოს ინტერესებს შეეხება, მიიღება პარტნიორთა კრების მიერ, მაშინაც, როდესაც საწარმოს ერთი პარტნიორი ჰყავს, გადაწყვეტილება საერთო კრებით უნდა იქნეს მიღებული.მოიწვევა პარტნიორების, დირექტორების ან სამეთვალყურეო საბჭოს მიერ.

საერთო კრება შეიძლება იყოს როგორც რიგითი, ისე რიგგარეშე. რიგითი ტარდება წელიწადში მინიმუმ ერთხელ,სადაც განიხილავენ ისეთ საკითხებს როგორიცაა სამეთვალყურეო საბჭოს ანგარიშები,ფინანსური წლის დახურვა და მომავალი წლის ფინანსები და ასე შემდეგ.

შესაძლებელია რიგგარეშე კრების მოწვევა, რაც ხდება დაზღვეული წერილით ან სხვა შეთანხმებული კომუნიკაციის საშუალებით.

იმისათვის რომ პარტნიორთა კრება იყოს გადაწყვეტილებაუნარიანი, მას უნდა ესწრებოდეს ხმების უმრავლესობის მქონე პარტნიორები.

პარტნიორთა კრებას ხელმძღვანელობს თავმჯდომარე,რომელიც აირჩევა კრების მონაწილეთა უბრალო უმრავლესობით.

გადაწყვეტილების მისაღებად საჭიროა ხმათა კვალიფიციური უმრავლესობა ან ერთხმიანობა.კანონი მოითხოვს ყველა პარტნიორის მონაწილეობით გადაწყვეტილების მიღებას.

სხვა საწარმოებისგან განსხვავებით,სააქციო საზოგადოების საერთო კრების პარტნიორებს განსაზღვრავს თავად კანონი. თუ სააქციო საზოგადოების წესდებით სხვა რამ არაა დადგენილი,საერთო კრება ყველა საკითხზეა უფლებაუნარიანი მიიღოს გადაწყვეტილება,მის მისაღებად კი საჭიროა ხმების ნახევარზე მეტი.

პარტნიორთა კრება იღებს გადაწყვეტილებებს შემდეგ საკითხებზე - წარმოების სახეებისა და სამეურნეო საქმიანობის დაწყება და მათი შეწყვეტა; საწარმოს სარეგისტრაციო განცხადების მონაცემებსა და წესდებაში ცვლილებების მიღება;ფილიალების შექმნა და ლიკვიდაცია; ინვესტიციების შესახებ, რომელთა ღირებულება ცალკე ან მთლიანად ერთ სამეურნეო წელიწადში აღემატება საზოგადოების აქტივების ღირებულების 50%-ს; ვალდებულებათა აღება, რომლებიც ცალკე ან მთლიანად აღემატება საზოგადოების აქტივების ღირებულების 50%-ს;

განთავსებული კაპიტალი, შენატანის ცნება და სახეები, წილის ცნება.

განთავსებული კაპიტალი ეწოდება იმ თანხას, რომელზეც თანხმდებიან დამფუძნებელი პარტნიორები და უთითებენ სადამფუძნებლო შეთანხმებაში. ამის მთავარი ფუნქცი გახლავთ, კომპანიის დაფუძნებისას კაპიტალური ტიპის საზოგადოებებში საზოგადოების საწყისი კაპიტალით აღჭურვა. თუ კომპანიაში არსერბობს განთავსებული კაპიტალი მაშინ, ის უნდა უდრიდეს განთავსებული წილების ნომინალურ ღირებულებათა ჯამს.

შენატანი წარმოადგენს ქონებრივ სიკეთეს, რომელიც სამეწარმეო საზოგადოებას პარტნიორის მიერ გადაეცემა საზოგადოებაში წილის სანაცვლოდ. არ არის აუცილებელი რომ პირი შენატანის მესაკუთრე იყოს, რადგან ეს შეიძლება მოხდეს მესამე პირის თანხმობითაც. შენატანი შეიძლება იყოს როგორც უძრავი, ისე მოძრავი ნივთები,სანივთო უფლებები, ფასიანი ქაღალდები, არამატერიალური ქონება (ლიცენზია), ასევე გადაცემადი უფლებები და მოთხოვნები. სამუშაოს შესრულება ან მომსახურების გაწევა შეიძლება იყოს არაფულადი შენატანის საგანი.

წილი ეს არის უფლება,რომელიც გულისხმობს პირის მონაწილეობას სამეწარმეო საზოგადოების კაპიტალში და რომელთანაც დაკავშირებულია უფლებები და მოვალეობები. წილი არის საკუთრების საგანი. წილის მემკვიდრეობით გადაცემა ხდება როგორც წესი.

ყოველ პარტნიორს უფლება აქვს თავისუფლად განკარგოს საკუთარი წილი თუ წესდებით სხვა რამ არ არის განსაზღვრული. თუ წილი რამდენიმე პარნიორის თამასაკუთრებაშია ისინი მიიჩნევიან როგორც თანაპარტნიორებად. ამ შემთხვევაში წილთან დაკავშირებუკი უფლების განხორციელება შეიძლება განახორციელოს ერთ ერთმა თანაპარტნიორმა ან მესამე პირმა რომპებიც განიხლებიან სოლიდარულ კრედიტორებად.წილის გაყიდვა შესაძლებელია წერილობითი ფორმით და უნდა იყოს ნოტარიულად დამოწმებული.

დივიდენტის მიღება - სამეწარმეო საზოგადოების მოგების/ქონების განაწილების შესახებ გადაწყვეტილების საფუძველზე პარტნიორს უფლება აქვს მიიღოს წლიური ან შუალედური დივიდენტი. ის დგინდება სამეწარმეო საზოგადოების პარტნიორთა წილების პროპორციულად.

რა შედეგი დგება თუ პირმა წილი არ შეიტანა

შენატანი: ეს არის სამეწარმეო საზოგადოებისთვის საკუთრებაში გადაცემული ქონება, რომლის ეკონომიკური ღირებულება აისახება სამეწარმეო საზოგადოების ბალანსში. შენატანის საგანი არის ქონებრივი სიკეთე (ფულადი, არაფულად, მომსახურებაც კი, არაფულადი შეიძლება წესდებით აიკრძალოს), რომლის სამეწარმეო საზოგადოებისთვის გადაცემის ვალდებულებასაც იღებს სამეწარმეო საზოგადოების მომავალი ან მოქმედი პარტნიორი სამეწარმეო საზოგადოების კაპიტალში წილის შეძენის ან მისი ღირებულების გაზრდის სანაცვლოდ.
აღნიშნულ ვალდებულებას დიდი მნიშვნელობა ენიჭება და მის დარღვევა პარტნიორისთვის მძიმე შედეგებს ითვალისწინებს.
თუკი პარტნიორი დადგენილ ვადაში არ განახორციელებს შენატანს, ვადაგადაცილებული შენატანის ღირებულებას ერიცხება ამ ვადის გადაცილების წლიური პროცენტი საქართველოს ეროვნული ბანკის მიერ შესაბამისი პერიოდისთვის დადგენილი რეფინანსირების განაკვეთის ორმაგი ოდენობით, შესაძლებელია წესდებით სხვა რამ იყოს გათვალისწინებული.
შენატანის განხორციელების ვადის გადაცილების შემთხვევაში ხელმძღვანელ ორგანოს შეუძლია დაიწყოს წილის ჩამორთმევის პროცესი. პარტნიორს უნდა გაეგზავნოს შეტყობინება ამ პროცესის დაწყების შესახებ და შენატანის განხორციელებისთვის უნდა მიეცეს დამატებითი ვადა არანაკლებ 30 დღისა.
შენატანის განხორციელების დამატებითი ვადის უშედეგოდ გასვლის შემდეგ მის დამრღვევ პარტნიორს შესაბამისი წერილობითი შეტყობინება ეგზავნება და იგი შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების სასარგებლოდ კარგავს თავის წილს, ნაწილობრივ განხორციელებულ შენატანს და მასთან დაკავშირებულ უფლებებს. შენატანთან დაკავშირებული მოთხოვნები ძალაში რჩება. შესაბამისად შენატანის განხორციელების ვალდებულების დარღვევისას პარტნიორი უკვე განხორციელებულ შენატანსაც და მასთან დაკავშირებულ უფლებებსაც, რაც წარმოადგენს ძალიან კარგ პრევენციის საშუალებას.
რეორგანიზაციის სახეები და პროცედურა
ქართული კანონმდებლობა რეორგანიზაციის 3 სახეს იცნობს ესენია 1)სამეწარმეო საზოგადოების გარდაქმნა 2)სამეწარმეო საზოგადოების გაყოფა 3)სამეწარმეო საზოგადოების შერწყმა. რეორგანიზაციები შეიძლება დავყოთ ორ სახედ ‒ ქონების გადაცემით და გადაცემის გარეშე, ამ უკანასკნელს მიეკუთვნება გარდაქმნა დანარჩენი ორი კი ქონების გადაცემით ხორციელდეა. სამეწარმეო საზოგადოება რეორგანიზაციის რომელ სახეს გამოიყენებს თვითონ სამეწარმეო საზოაგდოებაზე და მის მიზნებზე არის დამოკიდებული მაგრამ ამ სამივე სახეს აქვს საერთო ის ფაქტი რომ რეორგანიზაცია საზოგადოების დაშლას არ გულისხმობს და ისევ არსებობს ამ სამეწარმეო საზოგადოების უფლებამონაცვლე, ამით განსხვავდება ასევე ის ლიკვიდაციისგან.
სამეწარმეო საზოგადოების გარდაქმნა რეორგანიზაციის ყველაზე მარტივი სახეა რაც გულისხმობს სამეწარმეო საზოგადოების სამართებრივი ფორმის შეცვლას მაგალითად: სპს რომ გახდეს შპს და ა.შ. ამ შემთხვევაში მნიშვნელოვანია ის გარემოება რომ ამხანაგური ტიპის საზოგადოება რომ გარდაიქმნას კაპიტალური ტიპის საზოგადოებად ის კი ექცევა საკორპორაციო საფარველის ქვეშ მაგრამ მაინც პირადად აგებს იმ ვალდებულებებისთვის რომელიც გარდაქმნამდე აიღო. კანონმდებლობა ასევე განსაზღვრავს გარდაქმნაზე გადაწყვეტილების მიღების პირობებს რომელიც ძირითადად ყველა პარტნიორის თანხმობას მოიცავს მაგრამ გარკვეულ შემთხვევაში ¾ არის განსაზღვრული ან წესდებით განსაზღვრის შესაძლებლობებს იძლეოდეს ოღონდ კანონის ფარგლებში. გარდაქმნაზე გადაწყვეტილების მიღების შემდეგ ხდება მისი გამოქვეყნება და რეგისტრაცია დადგენილი წესის მიხედვით.
სამეწარმეო საზოგადოების შერწყმა ერთი ან ერთზე მეტი სამეწარმეო საზოგადოება ლიკვიდაციის პროცედურის დაწყების გარეშე შეიძლება გაერთიანდეს ახალი საზოგადოების დაფუძნებით ან მიუერთდეს სხვა საზოგადოებას მისთვის საკუთარი აქტივებისა და ვალდებულებების სრულად გადაცემით, რის სანაცვლოდაც მიერთებული სამეწარმეო საზოგადოების პარტნიორები მიიღებენ წილებს შემძენ სამეწარმეო საზოგადოებაში. აქედან გამომდინარე შერწყმისას განანსხვავებენ მიერთებას და გაერთიანებას ანუ ერთი საწარმო უერთდება მეორეს გადაცემის აქტით და ის ერთი შენარჩუნდება გამსხვილებული სახით ან გაერთიანებისას კი ორი საწარმო ერთდება და სრულიად ახალი წარმოიშობა. უფლებამონაცვლე ხდება ამ შემთხვევაში ახლად წარმოქმნილი ან უკვე არსებული საზოგადოება.
რაც შეეხება სამეწარმეო საზოგადოების გაყოფას ეს გულისხმობს რომ საწარმო შეიძლება დაიყოს ცალკე საწარმოებად. გაყოფა შეგვიძლია 2 ნაწილად დავყოთ დაყოფად ან გამოყოფად. პირველ შემთხვევაში გაყოფისას ფუძნდება ახალი საზოგადოებები ხოლო გამოყოფის შემთხვევაში ძველიდან გამოეყოფა საზოგადოება მაგრამ მაინც აგრძელებს ძველი არსებობას. ზოგადად გაყოფის შედეგად წარმოშობილი ან დარჩენილი საზოგადოებები სოლიდარულად აგებენ პასუხს ძველი ვალდებულებებისთვის. როგორც გაყოფის ასევე შერწყმისას უნდა შემუშავდეს შერწყმის/გაყოფის გეგრმა რომელიც ითვალისწინებს შერწყმის/გაყოფის პირობებს აღნიშნული გეგმა შემოწმეს და დამტკიცებას ექვემდებარება, ასევე მისი გამოქვეყნება ხდება, რეგისტრაციაც და შესაბამისი შეტყობინებაც რადგან რეორგანიზაცია ითვალისწინებს გარკვეულ კრედიტორთა დაცვის გარანტიებს.
უპირატესი შესყიდვის უფლება

საკორპორაციო სამართალში უპირატესი შესყივის უფლებას ხშირად ვხვდებით კაპიტალური ტიპის საზოგადოებებში. შპს-ში უპირატესი შესყივის უფლება მოცემული გვაქვს გამოშვებულ ახალ წილებთან მიმართებაში, კოოპერატივში წესდება შეიძლება ითვალისწინებდეს პაის უპირატესი შესყიდვის უფლებას და ასევე უპირატესი შესყივის უფლებას ვხვდებით სააქციო საზოგადოებაში.
ახალი აქციების გამოშვების შესახებ საერთო კრების გადაწყვეტილების მიღების შემთხვევაში თავდაპირველად იმავე კლასის აქციის მფლობელ აქციონერს, ხოლო შემდგომ − სხვა აქციონერს საკუთარი წილის პროპორციულად აქვს ახალი აქციების უპირატესი შესყიდვის უფლება.
თუ წესდებით სხვა რამ არ არის გათვალისწინებული, აქციათა უპირატესი შესყიდვის უფლება არ მოქმედებს: ა) იმ აქციების მიმართ, რომლებიც გამოშვებულია საწარმოს ან მისი შვილობილი სამეწარმეო საზოგადოების ხელმძღვანელი ორგანოს წევრების, წარმომადგენლების, დასაქმებულების, დაკავშირებული პირების ანაზღაურების გაცემის მიზნით, მათ შორის, მათი კუთვნილი, აქციებში კონვერტირებადი ფასიანი ქაღალდებიდან ან ოფციონებიდან გამომდინარე უფლებების დასაკმაყოფილებლად. თუ აღნიშნული აქციები ამ მიზნით, დანიშნულებისამებრ არ იქნა გამოყენებული, მათზე ვრცელდება აქციათა უპირატესი შესყიდვის უფლება; ბ) არაფულადი შენატანის სანაცვლოდ გამოშვებული აქციების მიმართ; გ) სააქციო საზოგადოების მიერ გამოსყიდული საკუთარი აქციების მიმართ, მათი ხელახალი განთავსების შემთხვევაში.
სააქციო საზოგადოებამ აქციათა უპირატესი შესყიდვის უფლების გამოყენების შესახებ, ხმის უფლების მქონე აქციათა არანაკლებ 1 პროცენტის მფლობელ აქციონერებს დაზღვეული წერილით უნდა შეატყობინოს, ხოლო დანარჩენ აქციონერებს − დაზღვეული წერილით ან შესაბამისი ინფორმაციის საკუთარ ვებგვერდზე ან მარეგისტრირებელი ორგანოს ელექტრონულ პორტალზე გამოქვეყნებით. სააქციო საზოგადოებამ აქციონერებს ამ უფლების გამოყენებისთვის უნდა მისცეს სულ მცირე 14 დღის ვადა, რომელიც აითვლება შეტყობინების შესაბამისი პირისთვის ჩაბარების ან ინფორმაციის გამოქვეყნების მომენტიდან.

აქციათა უპირატესი შესყიდვის უფლება შეიძლება გაუქმდეს ახალი აქციების გამოშვების შესახებ საერთო კრების გადაწყვეტილებით, რომელიც მიიღება კენჭისყრაში მონაწილეთა ხმების უმრავლესობით.
აგრეთვე ნებადართული კაპიტალის ფარგლებში კაპიტალის გაზრდისას საერთო კრების წინასწარი თანხმობით მიღებული სააქციო საზოგადოების ხელმძღვანელი ორგანოს გადაწყვეტილებით. ამ შემთხვევაში წარმოდგენილნი უნდა იყვნენ არანაკლებ 2/3 მქონდე ხმების აქციონერები. აღნიშნული გადაწყვეტილება შეიძლება მიღებულ იქნეს მხოლოდ სააქციო საზოგადოების ხელმძღვანელი ორგანოს წერილობითი მოხსენების საფუძველზე, რომელშიც მითითებულია აქციათა უპირატესი შესყიდვის უფლების გაუქმების საფუძვლები და დასაბუთებულია ახალი აქციების გამოშვების ღირებულება.
აქციათა უპირატესი შესყიდვის უფლება გაუქმებულად არ მიიჩნევა, თუ ახალი აქციების გამოშვების შესახებ საერთო კრების გადაწყვეტილება ითვალისწინებს ახალი აქციების კომერციული ბანკისთვის, მიკრობანკისთვის ან საბროკერო კომპანიისთვის გამოშვებას იმ ვალდებულებით, რომ ის მიღებულ აქციებს შესთავაზებს სააქციო საზოგადოების აქციონერებს აქციათა უპირატესი შესყიდვის უფლების გამოყენებისთვის.

რა შემთხვევაში იკრიბება კოპერატივის საერთო კრება

კოოპერატივი ეს არის წევრთა შრომით საქმიანობაზე დაფუძნებული ან წევრთა ეკონომიკური თუ სოციალური საქმიანობის ხელშეწყობის მიზნით შექმნილი სამეწარმეო საზოგადოება, რომლის ამოცანაა მათი მოთხოვნილებების დაკმაყოფილება და რომლის უპირატესი მიზანი არ არის მოგების მიღება.
ზოგადად სამეწარმეო საქმიანობისთვის დამახასიატებელია მოგების მიზანი მაგრამ კოოპერატივი არის ეს ერთი გამონაკლისი საზოგადოება რომლის უპირატეს მიზანს არ წარმოადგენს მოგება. კოპერატივის მმართველობის უმაღლესი ორგანო არის საერთო კრება. კოოპერატივის წევრები თავიანთ უფლებებს კოოპერატივის საქმეების გამო, როგორც წესი, ახორციელებენ საერთო კრებაზე, თუ კანონი სხვა რამეს არ ითვალისწინებს. საერთო კრების უფლებამოსილებები და საქმიანობის წესი განისაზღვრება „მეწარმეთა შესახებ“ საქართველოს კანონითა და კოოპერატივის წესდებით.
კოოპერატივში საერთო კრება, გარდა კანონითა და წესდებით სპეციალურად გათვალისწინებული შემთხვევებისა, მოწვეული უნდა იქნეს წელიწადში ერთხელ მაინც ასევე პარტნიორთა წლიური კრება მოწვეული უნდა იქნეს წლიური ბალანსის შედგენიდან 6 თვის ვადაში.
კანონმდებლობა ითვალისწინებს საერთო კრების დაუყონებლივ მოწვევის შესაძლებლობასაც კერძოდ: საერთო კრება დაუყოვნებლივ უნდა იქნეს მოწვეული, თუ კოოპერატივის წევრთა 10 პროცენტი ან წესდებით გათვალისწინებული კოოპერატივის წევრთა სხვა რაოდენობა კონკრეტული მიზნის მითითებით წერილობით მოითხოვს საერთო კრების მოწვევას. ზოგადად საერთო კრებას იწვევს კოოპერატივის ხელმძღვანელი ორგანო და ეს მისი მოვალეობაა, თუ კანონით ან წესდებით საერთო კრების მოწვევის უფლებამოსილება სხვა პირსაც არ აქვს მინიჭებული. შესაბამისად შესაძლოა არსებობდეს შემთხვევა როდესაც კოოპერატივის წევრებმა მოითხოვეს საერთო კრების მოწვევა მაგრამ ხელმძღვანელმა ორგანომ არ განახორციელა აღნიშნული ამასთან დაკავშირებით თუ საერთო კრების მოწვევის თაობაზე კოოპერატივის წევრთა მოთხოვნა არ დაკმაყოფილდება, სასამართლოს შეუძლია განმცხადებელ კოოპერატივის წევრებს მიანიჭოს საერთო კრების მოწვევის უფლებამოსილება. კანონმდებლობა ასევე იცნობს წარმომადგენელთა კრებას რომელიც არის მექანიზმი, რომელიც ანაცვლებს საერთო კრებას და რომელიც მოიწვევა კანონით ან/და კოოპერატივის წესდებით განსაზღვრულ შემთხვევებში. თუ კოოპერატივის წევრთა რაოდენობა 500-ზე მეტია, საერთო კრების ნაცვლად მოიწვევა წარმომადგენელთა კრება, ხოლო თუ კოოპერატივის წევრთა რაოდენობა 200-ზე მეტია, წესდება შეიძლება ითვალისწინებდეს, რომ საერთო კრების ნაცვლად წარმომადგენელთა კრება ჩატარდეს. წარმომადგენელთა კრება შედგება სულ მცირე 50 წარმომადგენლისგან, რომლებსაც კოოპერატივის წევრები ირჩევენ. წარმომადგენელთა კრების უფლებამოსილებები და საქმიანობის წესი განისაზღვრება „მეწარმეთა შესახებ“ საქართველოს კანონითა და კოოპერატივის წესდებით.

სააქციო საზოგადოების ცნება/აქციათა სახეები

მეწარმე სუბიექტები შეგვიძლია დავყოთ როგორც ფიზიკურ, ისე იურიდიულ პირებად. ფიზიკურ პირში მოიაზრება ინდივიდუალური მეწარმე ხოლო, იურიდიულ პირებს ყოფენ ამხანაგობის ტიპის და კაპიტალური ტიპის საზოგადოებებად. სწორედ კაპიტალური ტიპის საზოგადოებათა რიცხვს მიეკუთვნება სააქციო საზოგადოება. სააქციო საზოგადოება ეს არის სამეწარმეო საზოგადოება, რომელის კაპიტალი დაყოფილია წესდებით განსაზღვრული კლასისა და რაოდენობის აქციებად, იქიდან გამომდინარე რომ ის კაპიტალური ტიპის საზოგადოებას წარმოადგენს სააქციო საზოგადოებისთვის დამახასიათებელია საკორპორაციო ფარდა შესაბამისად სააქციო საზოგადოება კრედიტორის წინაშე პასუხს აგებს მთელი თავისი ქონებით, ხოლო აქციონერი პასუხს არ აგებს სააქციო საზოგადოების ვალდებულებისთვის და პირიქით ნუ გარდა გამონაკლისი შემთხვევისა.
აქცია არის რეგისტრირებული დემატერიალიზებული სახელობითი ფასიანი ქაღალდი, რომელიც განსაზღვრავს პირის მონაწილეობას სააქციო საზოგადოების კაპიტალში. აქციებში განანსხვავებენ რამდენიმე სახის აქციას კერძოდ:
1) ნებადართული აქციები რომელიც განისაზღვრება სამეწარმეო საზოგადოების წესდებით განთავსებისთვის გათვალისწინებულ აქციათა მაქსიმალური ოდენობით.
2) გამოშვებული აქციები, რომლის ზუსტი ოდენობაც განისაზღვრება სააქციო საზოგადოების უფლებამოსილი ორგანოს გადაწყვეტილებით და ექვემდებარება განთავსებასა და გადახდას იმ პირობით, რომელიც დადგენილ იქნა განთავსების შესახებ გადაწყვეტილებით.
3)განთავსებული აქციები, ისინი გაცემულია სააქციო საზოგადოების მიერ სხვა პირისთვის გარკვეული თანხის ან სხვა საზღაურის გადახდის პირობით და დადგენილი წესით დარეგისტრირებულია შესაბამის აქციათა რეესტრში.
ასევე შესაძლებელია განვანსხვავოთ აქციები ნომინალური ღირებულებით და აქციები ნომინალური ღირებულების გარეშე. აქციის ნომინალური ღირებულება არის ის ღირებულება, რომელზე ნაკლები ღირებულებითაც დაუშვებელია შესაბამისი კლასის აქციის გამოშვება. ნომინალური ღირებულების გარეშე აქციის გამოშვების მინიმალური ღირებულება დგინდება შესაბამის განთავსებულ კაპიტალში მისი წილით.
მეწარმეთა შესახებ საქართველოს კანონი ასევე განსაზღვრავს აქციათა კლასებს კერძოდ თუ სამეწარმეო საზოგადოების წესდებით სხვა რამ არ არის დადგენილი, აქცია შეიძლება იყოს ჩვეულებრივი ან/და პრივილეგირებული კლასის. ერთი ჩვეულებრივი აქცია უზრუნველყოფს ერთი ხმის უფლებას საერთო კრებაზე. პრივილეგირებული აქცია არ უზრუნველყოფს ხმის უფლებას, გარდა კანონით ან სამეწარმეო საზოგადოების წესდებით გათვალისწინებული შემთხვევებისა. პრივილეგირებული აქცია მის მფლობელს აძლევს წესდებით დადგენილ უპირატესობას დივიდენდის განაკვეთის და მიღების რიგითობის მხრივ.
პარტნიორის გარდაცვალების შედეგები

ზოგადად სამეწარმეო საზოგადოებაში პარტნიორის გარდაცვალებას რიგი შედეგები მოყვება კონკრეტულად რომ ავიღოთ მემკვიდრეობის საკითხი, ქართული კანონმდებლობის მიხედვით პარტნიორის გარდაცვალების შემთხვევისას მამკვიდრებლის წილი სამეწარმეო საზოგადოებაში მისი სრული უფლებებითა და მოვალეობებით შედის სამკვიდრო მასაში და გადადის მემკვიდრეზე. მეწარმეთა შესახებ კანონის ძველი რედაქცია ნათლად განსაზღვრავდა რომ პარტნიორის გარდაცვალებისას ყოველ მემკვიდრეს შეუძლია მოითხოვოს წილი და გახდეს საზოგადოების პარტნიორი, თუ ეს გათვალისწინებულია საზოგადოების წესდებით, ან თუ ყველა პარტნიორი თანახმაა.
ხოლო იმ შემთხვევაში თუ მემკვიდრეს თვითონ არ სურს გახდეს საზოგადოების პარტნიორი შეუძლია გაყიდოს ეს წილი, რომელსაც გაიყოფენ მეწილეები უპირატესი შესყიდვის უფლებით.
აი იმ შემთხვევაში კი თუ მემკვიდრეს სურს საზოგადოების პარტნიორობა მაგრამ მეწილეებს არ სურთ ეს პიროვნება გახდეს მათი პარტნიორი ამ დროს პარტნიორებმა უნდა გაიღონ კომპენსაცია მემკვიდრის მიმართ. დღევანდელი კანონმდებლობა აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით ცალკე განმარტებებს არ გვაწვდის მაგრამ პირდაპირ აწესრიგებს სოლიდარული პასუხისმგებლობის საზოგადოების პარტნიორის გარდაცვალებისას გარდაცვლილი პარტნიორის წილის ბედს.
აღნიშნულის მიხედვით სოლიდარული პასუხისმგებლობის საზოგადოების პარტნიორის გარდაცვალების შემთხვევაში მისი წილი დაემატება სხვა პარტნიორების წილებს მაგრამ სოლიდარული პასუხისმგებლობის საზოგადოებამ გარდაცვლილი პარტნიორის მემკვიდრეებს უნდა გადაუხადოს კომპენსაცია ნუ თუ წესდებით სხვა რამე არ არის გათვალისწინებული რადგან შესაძლებელია წესდებით გათვალისწინებული იყოს რომ მემკვიდრემ უნდა ჩაანაცვლოს პარტნიორი,
ყოველ მემკვიდრეს შეუძლია მიიღოს სოლიდარული პასუხისმგებლობის საზოგადოებაში მონაწილეობის შესახებ გადაწყვეტილება იმის მიხედვით, მიენიჭება თუ არა მას კომანდიტის სტატუსი და მიიჩნევა თუ არა გარდაცვლილი პარტნიორის შენატანიდან მისი კუთვნილი წილი საკომანდიტო შენატანად.
გარდაცვლილი პარტნიორის მემკვიდრემ შეიძლება შესაბამისი განცხადება გააკეთოს მემკვიდრეობის მიღებიდან 6 თვის ვადაში. იმ შემთხვევაში თუ პარტნიორობა გარდაცვლილი პარტნიორის რამდენიმე მემკვიდრეს სურს, ისინი თანაპარტნიორები იქნებიან და თუ წესდებით სხვა რამ არ არის გათვალისწინებული, კომანდიტის წილი მოგება განისაზღვრება გარდაცვლილი პარტნიორის შენატანიდან მემკვიდრის კუთვნილი წილის მიხედვით.
თუ მემკვიდრე არ შედის სოლიდარული პასუხისმგებლობის საზოგადოებაში, როგორც სოლიდარულად პასუხისმგებელი პარტნიორი, იგი პასუხს აგებს ამ საზოგადოების იმ ვალებისთვის, რომლებიც მისი სტატუსის გარკვევამდე წარმოიშვა და საქართველოს სამოქალაქო კოდექსით დადგენილი იმ წესების შესაბამისად, რომლებიც საანდერძო დანაკისრისთვის მემკვიდრის პასუხისმგებლობას განსაზღვრავს. გარდაცვლილი პარტნიორის მემკვიდრის მიერ მისი კომანდიტის სტატუსით ჩანაცვლება იწვევს სოლიდარული პასუხისმგებლობის საზოგადოების კომანდიტურ საზოგადოებად გარდაქმნას მაგრამ თუ დანარჩენი პარტნიორები არ დაეთანხმებიან გარდაცვლილი პარტნიორის მემკვიდრის კომანდიტად დარჩენას მაშინ ამ შემთხვევაში გამოიყენება კომპენსაციის ნაწილის დებულება.
აღწერეთ სამეთვალყურეო საბჭოს არსი

კორპორაციების ხელმძღვანელობისა და კონტროლის უზრუნველსაყოფად საკორპორაციო სამართალი იცნობს კორპორაციულ მართვას, კორპორაციულ მართვას სამეწარმეო საზოგადოებაში ანხორციელებენ კონკრეტული ორგანოები: პარტნიორთა საერთო კრება, ხელმძღვანელი ორგანო და სამეთვალყურეო საბჭო.
სამეთვალყურეო საბჭო ეს არის ორგანო რომელიც ახორციელებს ხელმძღვანელი ორგანოს საქმიანობის კონტროლს და დადგენილ ფარგლებში თანამშრომლობს მასთან საზოგადოებისთვის მნიშვნელოვანი საკითხების მომზადებისა და გადაწყვეტის პროცესში. ზოგადი დებულებით ხელმძღვანელი ორგანოს/პირების საქმიანობის კონტროლის განხორციელების მიზნით სამეწარმეო საზოგადოებას კანონით ან წესდებით გათვალისწინებულ შემთხვევებში შეიძლება ჰყავდეს სამეთვალყურეო საბჭო. აქედან გამომდინარე სამეთვალყურეო საბჭოს არსებობა კორპირაციაზე და მათ კორპორაციული მართვის მოდელზეა დამოკიდებული და ყველა შემთხვევაში სამეთვალყურეო საბჭოს შექმნა არ არის სავალდებულო მაგრამ არის კანონით გათვალისწინებული შემთხვევა როდესაც სავალდებულო არის სამეთვალყურეო საბჭოს არსებობა კორპორაციაში კერძოდ სააქციო საზოგადოებაში: „ფასიანი ქაღალდების ბაზრის შესახებ“ საქართველოს კანონის მიხედვით თუ 1)სააქციო საზოგადოება არის ანგარიშვალდებული საწარმო, რომლის ფასიანი ქაღალდები სავაჭროდ არის დაშვებული ფასიანი ქაღალდების ბირჟაზე, 2) ან სააქციო საზოგადოება საქართველოს ეროვნული ბანკის მიერ არის ლიცენზირებული,
3) ან სააქციო საზოგადოების აქციონერთა რაოდენობა აღემატება 100-ს, სავალდებულოა სამეთვალყურეო საბჭოს შექმნა არანაკლებ 3 და არა უმეტეს 21 წევრისაგან.
სამეთვალყურეო საბჭო არის კოლეგიური ორგანო, მისი საბჭოს წევრი შეიძლება იყოს როგორც ფიზიკური, ისე იურიდიული პირი და მას გააჩნია ფიდუციური მოვალეობები. წესდებით გათვალისწინებულ შემთხვევაში ან პარტნიორთა კრების გადაწყვეტილებით სამეთვალყურეო საბჭოს წევრებისა და ხელმძღვანელ პირთა ასარჩევად გამოიყენება ხმების აკუმულირების მეთოდი.
სამეთვალყურეო საბჭოს ძირითადი ამოცანა დირექტორთა საბჭოს საქმიანობაზე ზედამხედველობაა. კანონი დეტალურად განსაზღვრავს საბჭოს კომპეტენციას, რომელიც, ძირითადად, უკავშირდება საბჭოს უფლებამოსილებას, იყოს სათანადოდ ინფორმირებული და ასეთი ინფორმირებულობის პირობებში მოახდინოს დირექტორთა საბჭოს ზედამხედველობა, ასევე, წარმოადგინოს საზოგადოება დირექტორებთან დავაში. რადგან სამეთვალყურეო საბჭო ახორციელებს კონტროლს ხელმძღვანელი ორგანოს/პირების საქმიანობაზე აქედან გამომდინარე ხელმძღვანელი ორგანოს ფუნქციები მას არ შეიძლება გადაეცეს, გარდა კანონით გათვალისწინებული შემთხვევისა.
აღწერეთ საწარმოს დაშლის საფუძვლები და პროცედურა

პროცესს, რომლის შედეგადაც უქმდება საზოგადოების რეგისტრაცია და საზოგადოება წყვეტს არსებობას ეწოდება საზოგადოების დაშლა. მეწარმეთა შესახებ საქართველოს კანონი პირდაპირ განსაზღვრავს საზოგადოების დაშლის საფუძვლებს კერძოდ ეს საფუძვლებია:
ა) სამეწარმეო საზოგადოების პარტნიორთა გადაწყვეტილება სამეწარმეო საზოგადოების დაშლის შესახებ;
ბ) სამეწარმეო საზოგადოების პარტნიორთა სავალდებულო რაოდენობასთან დაკავშირებით ამ კანონით დადგენილი მოთხოვნის დარღვევა;
გ) იურიდიული პირის ლიკვიდაციის შესახებ სისხლის სამართლის საქმეზე სასამართლოს განაჩენის კანონიერ ძალაში შესვლა;
დ) სამეწარმეო საზოგადოების პარტნიორის განცხადების/სარჩელის საფუძველზე სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილება სამეწარმეო საზოგადოების დაშლის შესახებ;
ე) წესდებით გათვალისწინებული სხვა საფუძვლები. საზოგადოების დაშლის ყველაზე „უმტკივნეულო“ გზა ეს არის შემთხვევა როდესაც თვითონ პარტნიორები თანხმდებიან აღნიშნულზე, სპს-ში, შპს-ში და კოპერატივში ¾ ხმებია საჭირო სხვა შემთხვევაში ყველა პარტნიორის ხმა. აღნიშნული გზა ყველაზე უმტკივნეულო იქიდან გამომდინარე არის რომ პარტნიორთა უმრავლესობა თანხმდება მიზანზე და დაშლა კანონმდებლობით გათვალისწინებული რაიმე გარემოებიდან არ გამომდინარეობს მაგალითად: სასამართლოს გადაწყვეტილება ლიკვიდაციის შესახებ და ა.შ
იმ შემთხვევაში სადაც საფუძველს სასამართლოს გადაწყვეტილება არ წარმოადგენს პროცედურულად ხელმძღვანელობაზე და წარმომადგენლობაზე უფლებამოსულმა პირმა მარეგისტრირებელ ორგანოს უნდა მიმართოს სამეწარმეო საზოგადოების დაშლის რეესტრში რეგისტრაციის შესახებ განცხადებით. დანარჩენ შემთხვევაში მარეგისტრირებელი ორგანო სასამართლოს ან ნებისმიერი პირის განცხადების საფუძველზე არეგისტრირებს სამეწარმეო საზოგადოების დაშლას. სამეწარმეო საზოგადოების დაშლის რეგისტრაცია იწვევს სამეწარმეო საზოგადოების ლიკვიდაციის პროცესის დაწყებას, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც სამეწარმეო საზოგადოების ქონების მიმართ დაწყებულია გადახდისუუნარობის საქმის წარმოება. ლიკვიდაციის პროცესში მყოფი სამეწარმეო საზოგადოება ინარჩუნებს იურიდიული პირის სტატუსს და იყენებს თავის საფირმო სახელწოდებას დამატებით „ლიკვიდაციის პროცესში“.
ლიკვიდაციის პროცესში მყოფი სამეწარმეო საზოგადოების ორგანოები ინარჩუნებენ თავიანთ უფლებამოსილებებს, გარდა ხელმძღვანელი პირებისა რადგან ლიკვიდაციის პროცესს ლიკვიდატორი ხელმძღვანელობს მათ ანალოგიური ვალდებულებები აკისრიათ გარდა კონკურენციის აკრძალვისა და ასევე მრავალი ფუნქცია გააჩნიათ მაგალითად კრედიტორთა შეტყობინების ვალდებულება ლიკვიდაციის შესახებ და მოწვევა მოთხოვნების განსაცხადებლად, ასევე ლიკვიდატორებმა დანიშვნისთანავე უნდა შეადგინონ ბალანსი ლიკვიდაციის დაწყების დღის მდგომარეობით რადგან ვალდებულებების დაფარვიდან და დაშლის შესახებ გადაწყვეტილების გამოქვეყნებიდან 5 თვის შემდეგ ხდება ქონების განაწილება შესაბამისი წესით. სამეწარმეო საზოგადოების ქონების სრულად განაწილება იწვევს საწარმოს ლიკვიდაციის დასრულებას. საწარმოს ლიკვიდაციის პროცესი უნდა დასრულდეს საწარმოს ლიკვიდაციის პროცესის დაწყების რეგისტრაციიდან არაუგვიანეს 4 თვისა, ხოლო საგადასახადო შემოწმების ჩატარების ვადის გაგრძელების შემთხვევაში − საგადასახადო შემოწმების დასრულების შესახებ ინფორმაციის მარეგისტრირებელი ორგანოს მიერ მიღებიდან არაუგვიანეს 1 თვისა.
სააქციო საზოგადოების დივიდენდი

დივიდენდი ეს არის მოგების ნაწილი, რომელსაც აქციონერი იღებს მის მიერ დაბანდებული კაპიტალის შესაბამისად.
სააქციო საზოგადოებაში დივიდენდის გადახდის შესახებ გადაწყვეტილებას იღებს საერთო კრება. დივიდენდი გადახდილი უნდა იქნეს ფულით, თუ დივიდენდის გადახდის შესახებ საერთო კრების გადაწყვეტილებით დივიდენდის სხვა ქონებით გაცემა დადგენილი არ არის. დივიდენდის მოცულობა არ შეიძლება აღემატებოდეს სააქციო საზოგადოების სამეთვალყურეო საბჭოს მიერ, ხოლო მართვის მონისტური სისტემის შემთხვევაში − სააქციო საზოგადოების ხელმძღვანელი ორგანოს მიერ 2/3-ის უმრავლესობით მიღებული გადაწყვეტილებით რეკომენდებულ ოდენობას.
სააქციო საზოგადოება უფლებამოსილია შუალედური ან წლიური ფინანსური შედეგების მიხედვით, კანონით დადგენილი წესით მიიღოს განთავსებულ აქციებზე დივიდენდის სახით მოგების განაწილების შესახებ გადაწყვეტილება, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც:
გ) დივიდენდის გადახდის დღისთვის ან დივიდენდის გადახდის შედეგად სააქციო საზოგადოება გადახდისუუნარო გახდება ან გადახდისუუნარობის საშიშროების წინაშე დადგება.
ა)დივიდენდის განაწილებამდე ან დივიდენდის განაწილების შედეგად სააქციო საზოგადოების ბოლო ფინანსურ ანგარიშგებაში აღნიშნული წმინდა აქტივის ოდენობა იქნება უფრო ნაკლები, ვიდრე განთავსებული კაპიტალის ოდენობა და კანონით ან წესდებით გათვალისწინებული იმ რეზერვების ოდენობა, რომელთა აქციონერებზე განაწილება დაუშვებელია;
ბ) გასანაწილებელი დივიდენდის ოდენობა აღემატება შესაბამისი წესით დადგენილ რეზერვებში გადასარიცხი თანხების გამოკლებით მიღებულ ოდენობას

დივიდენდის გაცემის ვადა არ უნდა აღემატებოდეს საერთო კრების მიერ დივიდენდის გადახდის შესახებ გადაწყვეტილების მიღების დღიდან 6 თვეს, თუ წესდებით ან საერთო კრების გადაწყვეტილებით დივიდენდის გაცემის უფრო მცირე ვადა არ არის დადგენილი.
აქციონერზე გაცემული დივიდენდი, რომელსაც ეს აქციონერი არ მიიღებს, დივიდენდის გადახდის შესახებ გადაწყვეტილების მიღების დღიდან 5 წლის შემდეგ უნდა გაუქმდეს და სააქციო საზოგადოებისთვის მისი მოთხოვნა დაუშვებელია.
წილის სახეები

წილი - წარმოადგენს უფლების საგანს, რომელიც განსაზღვრავს პირის მონაწილეობას შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების კაპიტალში.
სახეები: განთავსებული, გამოშვებ, ნებადართული.
წილი განთავსებულად მიიჩნევა, თუ ის გასცა შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებამ სხვა პირზე გარკვეული საზღაურის სანაცვლოდ, მიუხედავად იმისა, მიღებული აქვს თუ არა ამ საზოგადოებას ეს საზღაური.
წილები, რომელთა განთავსების შესახებ გადაწყვეტილებაც პარტნიორთა გადაწყვეტილებით ან წესდებით განსაზღვრულმა ორგანომ მიიღო ან პარტნიორებმა მიიღეს, არის გამოშვებული წილები.
გამოშვებული წილები რეესტრში აღირიცხება და განთავსებამდე უფლებებსა და მოვალეობებს არ წარმოშობს. წილების განთავსებას ახორციელებს შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების ხელმძღვანელი ორგანო.
წილი, რომელიც პარტნიორთა გადაწყვეტილებით შესაძლოა მომავალში იქნეს გამოშვებული და განთავსდეს, წარმოადგენს ნებადართულ წილს.
ნებადართული წილების ოდენობა, კლასები, შესაბამისი წილი შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების კაპიტალში, ასევე ნომინალური ღირებულება, მისი დადგენის შემთხვევაში, უნდა აისახოს შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების სადამფუძნებლო შეთანხმებაში. ნებადართული წილების ფარგლებში წილების გამოშვების შესახებ გადაწყვეტილებას იღებენ პარტნიორები ან იღებს წესდებით ან პარტნიორთა გადაწყვეტილებით განსაზღვრული უფლებამოსილი ორგანო.
პარტნიორის გარიცხვა

მნიშვნელოვანი საფუძვლის არსებობის შემთხვევაში, პარტნიორთა გადაწყვეტილებით, შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების სარჩელის საფუძველზე, სასამართლოს შეუძლია მიიღოს გადაწყვეტილება პარტნიორის შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებიდან გარიცხვის თაობაზე.
მნიშვნელოვან საფუძვლად ითვლება ისეთი გარემოებები, როცა პარტნიორი მნიშვნელოვან 1)ზიანს აყენებს შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების ინტერესებს
2)ან მისი პარტნიორად დარჩენა საზიანოა შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების შემდგომი საქმიანობისთვის, თუ პარტნიორი წერილობით უშედეგოდ იქნა შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების მიერ გაფრთხილებული შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების ინტერესების დამაზიანებელი ქმედების შეწყვეტისა და შესაძლო გარიცხვის შესახებ.
თუ წესდებით ხმათა უფრო დიდი რაოდენობა არ არის გათვალისწინებული, ამ მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული პარტნიორთა გადაწყვეტილება მიიღება კენჭისყრაში მონაწილეთა ხმების უმრავლესობით, მაგრამ არანაკლებ შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების იმ წილების საერთო ოდენობის ნახევრისა, რომლებიც იძლევა ამ საკითხზე კენჭისყრაში მონაწილეობის უფლებას. თვითონ ვერ მისცემს ხმას.
სარჩელით შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებას შეუძლია მიმართოს სასამართლოს პარტნიორთა შესაბამისი გადაწყვეტილების მიღებიდან 30 დღის ვადაში.
შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების მოთხოვნით, სასამართლოს შეუძლია, საქმეზე საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებამდე, პარტნიორს შეუჩეროს ხმის ან სხვა არაქონებრივი უფლებები.
სასამართლოს მიერ პარტნიორის შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებიდან გარიცხვის შესახებ გადაწყვეტილების მიღების შემთხვევაში, პარტნიორი გარიცხულად ითვლება სასამართლოს გადაწყვეტილების კანონიერ ძალაში შესვლის მომენტიდან.
გარიცხული პარტნიორის წილები შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებას გადაეცემა. წესდება შეიძლება ითვალისწინებდეს გარიცხული პარტნიორის წილების პროპორციულად გადაცემას დარჩენილი პარტნიორებისთვის ან წილის/წილების გაუქმებას.

1. სს-ის აქციონერთა კრებაზე, საზოგადოების რეორგანიზაციასთან დაკავშირებული საკითხის განხილვას არ დაეთანხმა ერთ-ერთი აქციონერი, რის გამოც მან ისარგებლა კანონით მინიჭებული უფლებით და საზოგადოებას მოსთხოვა თავისი აქციების შეფასება და გამოსყიდვა. აქციების გამოსყიდვისთვის გადასახდელმა თანხამ შეადგინა საკუთარი კაპიტალის 21%. დაიშვება თუ არა ასეთ შემთხვევაში აქციების გამოსყიდვა?
საქართველოს მეწარმეთა შესახებ კანონის 179-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის მიხედვით აუქციონერს უფლება აქვს სააქციო საზოგადოებას ამ მუხლით დადგენილი წესით მოსთხოვოს თავისი აქციების შეთავაზება და გამოსყიდვა თ მან საერთო კრებაზე მხარი არ დაუჭირა ისეთ გადაწყვეტილებას, რაც რეორგანიზაციას ეხება. მოცემულ კაზუსში არ დაეთანხმა ერთ-ერთი აქციონერი ამ გადაწყვეტილებასა და მოთხოვა საკუთარი აქციების შეფასება, მაგრამ ამავე მუხლის მე-7 ნაწილის "ა" პუნქტის მიხედვით აქციების გამოსყიდვა დაუშვებელია თუ თანხა არ აღემატება 25%-ს, კაზუსშ ამ აქციონერის მიერ აქციებისთვის გადასახდელმა თანხამ საკუთარი კაპიტალის 21% შეადგინა, შესაბამისად მას აქვს უფლება რომ მოითხოვოს გამოსყიდვა.
2. სააქციო საზოგადოება "ჩინარის" 50%-ის მესაკუთრეა ფიზიკური პირი - ილია მასხულია, ხოლო 50% პროცენტის მესაკუთრეა სახელმწიფო. საზოგადოების პარტნიორებმა გადაწყვიტეს რეორგანიზაციის განხორციელება და დაიწყეს შესაბამისი პროცედურა. სახელმწიფოს მიმართ დავალიანების არსებობის გამო, სარეგისტრაციო წარმოება შეჩერდა. კანონიერია თუ არა სარეგისტრაციო წარმოების შეჩერება?
მეწარმეთა შესახებ კანონის 2022 წლამდე მოქმედი რედაქციის მიხედვით მე-14 მუხლის მე-7 ნაწილის საფუძველზე სახელმწიფოს მიმართ დავალიანების არსებობა სარეგისტრაციო წარმოების შეჩერების საფუძველი არ არის თუ მოთხოვნილი არის სახელმწიფოს 50-70%-ზე მეტი წილობრივი მონაწილეობით შექმნილი საწარმოს რეორგანიზაცია, თუმცა დღევანდელი მოქმედი რედაქციის მიხედვით ეს აღარ წარმოადგენს შეჩერების საფუძველს და სახელმწიფოს ინტერესების დასაცავად მეწარმეთა შესახებ კანონში მოცემულია 74-ე მუხლი ან მთავრობის დადგენილება. ვფიქრობ, თუ არ არსებობს მინისტრის ბრძანება, მაშინ შეჩერების საფუძველიც არ გვაქვს.
3. შპს-ის დირექტორის - არჩილ ესებუას უფლებამოსილების ვადა განსაზღვრული იყო 2020 წლის 1 ივნისამდე. ვადის ამოწურვის შემდეგ არ მოხდა უფლებამოსილების ახალი ვადის განსაზღვრა და არც ახალი დირექტორის რეგისტრაცია. 2020 წლის 22 ივნისს ესებუამ ხელი მოაწერა ხელშეკრულებას. შპს-ის სახელით. შეუძლია თუ არა ესებუას ვადის ამოწურვის შემდგომაც განახორციელოს წარმომადგენლობითი უფლებამოსილება?
მეწარმეთა შესახებ კანონის 44-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მიხედვით ხელმძღვანელი არის თანამდებობაზე ყოფნის ვადის ამოწურვის შემდეგ კანონით დადგენილი წერით თუ არ განხორციელდა ხელმძღვანელი პირის უფლებამოსილების ახალი ვადის ან ხელმძღვანელობასა და წარმომადგენლობაზე უფლებამოსილი პირის ცვლილების რეგისტრაცია, რეგისტრირებული ხელმძღვანელი პირის უფლებამოსილება განუსაზღვრელი ვადით გაგრძელებულად მიიჩNევა, შესაბამისად ჰქონდა უფლება, რომ წარმომადგენლობითი უფლებამოსილება განეხორციელებინა.

1.შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოება „გვირილას“ 2022 წლის 20 იანვარს, საერთო კრების გადაწყვეტილებით პარტნიორთა შემადგენლობიდან გაირიცხა კომპანიის მეწილე - დავითი, იმავე გადაწყვეტილებით კომპანიამ მას დაუდგინა და გადაუხადა წილის კომპენსაცია. 2022 წლის 1 თებერვალს შპს „გვირილამ“ მიმართა მარეგისტრირებელ ორგანოს და მოითხოვა პარტნიორთა შემადგენლობაში ცვლილებების შეტანა და დავითის პარტნიორთა სიიდან ამოშლა. მეორე დღეს, 2022 წლის 2 თებერვალს პარტნიორთა საერთო კრებაზე მიღებული იქნა გადაწყვეტილება, რომ პარტნიორთა შემადგენლობის ცვლილებათა საბოლოო რეგისტრაციამდე დავითს შეჩერებოდა პარტნიორთა კრებაზე ხმის უფლება. ზემოაღნიშნულთან დაკავშირდებით დავითმა მიმართა სასამართლოს და მოითხოვა შპს „გვირილას“ 2022 წლის 20 იანვარისა და 2022 წლის 2 თებერვლის პარტნიორთა კრებების გადაწყვეტილებების ბათილად ცნობა. იმსჯელეთ და მიიღეთ კანონონის შესაბამისი ნორმებით დასაბუთებული გადაწყვეტილება წარმოდგენილ დავასთან დაკავშირებით.

ამოხსნა:
თავიდან ჩემი აზრით მნშვნელოვანია აღინიშნოს ის რომ პარტნიორის გარიცხვა შეზღუდული პასიხისმგებლობის საზოგადოებიდან უნდა მომხდარიყო მნიშვნელოვანი საფუძვლის არსებობისას ეს კი განსაზღვრულია მეწარმეთა შესახებ კანონის 143 მუხლის 1 ნაწილით სადაც განმარტებულია რომ მნიშვნელოვანი საფუძვლის არსებობისას სასამართლოს შეუძლია პარტნიორთა გადაწყვეტილების შესაბამისად წარდგენილი შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების სარჩელის საფუძველზე მიიღოს გადაწყვეტილება პარტნიორის შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებიდან გარიცხვის შესახებ.
ამასთანავე კაზუსის თანახმად არ გვაქვს პარტნიორის გარიცხვის კონკრეტული წინაპირობა რასაც გათვალისწინებულია 143 მუხლის 2 ნაწილში, რის მიხედვითაც მნიშვნელოვანი საფუძველი არსებობს, როდესაც პარტნიორის ქმედება მნიშვნელოვან ზიანს აყენებს შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების ინტერესებს ან მისი პარტნიორად დარჩენა საზიანოა შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების შემდგომი საქმიანობისთვის, თუ პარტნიორი შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებამ წერილობით უშედეგოდ გააფრთხილა შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების ინტერესების დამაზიანებელი ქმედების შეწყვეტისა და შესაძლო გარიცხვის შესახებ.
თვითონ დავითს რაც შეეხება მისი გარიცხვა ისე მოხდა რომ არ გვქონდა ის საფუძველი რასაც კანონმდებლობა განმარტავს. შესაბამისად რომ ვიმსჯელოთ დავითის მიმართვა სასამართლოსთვის იყო სრულიად სწორი.
არ მიმაჩნია კანონთან თანხვედრაში როდესაც საერთო კრებაზე მიღებული იქნა გადაწყვეტილება, რომლითაც საბოლოო რეგისტრაციამდე დავითს უნდა შეჩერებოდა პარტნიორთა კრებაზე ხმის მიცემის უფლება. რადგანაც ეს შეეძლო განეხორციელებინა სასამართლოს. ამის დასადასტურებლად შეგვიძლია მოვიყვანოთ 143 მუხლის 5 ნაწილი, რომლის თანახმადაც სასამართლოს შეუძლია შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების მოთხოვნით, საქმეზე საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებამდე პარტნიორს შეუჩეროს ხმის უფლება ან სხვა არაქონებრივი უფლებები. შესაბამისად მეექვსე ნაწილის მიხედვით კი სასამართლოს მიერ პარტნიორის შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებიდან გარიცხვის შესახებ გადაწყვეტილების მიღების შემთხვევაში პარტნიორი გარიცხულად მიიჩნევა სასამართლოს გადაწყვეტილების კანონიერ ძალაში შესვლის მომენტიდან.

2. სააქციო საზოგადოება - „ნობათის“ დაფუძნებისას პრტნიორები: ფიზიკური პირი - თემური, შპს „დიდველი“ და სს „სოფელი“ შეთანხმდნენ, რომ წინდათქმული შენატანს განახორციეელებდნენ სს-ის დაფუძნებიდან 2 წლის ვადაში, რაც ასახეს თავიანთ წესდებაში, მათ შორის შპს „დიდველის“ შენატანი შეადგენდა 150.000 ლარის ღირებულების არაფულად შენატანს, ხოლო თემურის და სს „სოფელის“ შენატანი განისაზღვრა 100.000 ლარით, თითოეულისთვის. თემურმა დათქმულ დროს ვერ განახორციელა შენატანის სრულად შეტანა, რის გამოც კომპანიამ ვადის გადაცილებიდან 15 კალენდარულ დღეში, მის მიმართ დაიწყო აქციის ჩამორთმევის პროცესი. თემურმა განაცხადა, რომ კომპანიამ დაარღვია კანონით გათვალისწინებული პროცედურა, აქციის ჩამორთმევის დაწყების თაობაზე. იმსჯელეთ და მიიღეთ კანონონის შესაბამისი ნორმებით დასაბუთებული გადაწყვეტილება.

ამოხსნა:
თავიდან შენატანით ცნებით რომ დავიწოთ, მეწარმეთა შესახებ კანონის 21 მუხლის თანახმად შენატანის ცნება შენატანი არის სამეწარმეო საზოგადოებისთვის საკუთრებაში გადაცემული ქონება, რომლის ეკონომიკური ღირებულება აისახება სამეწარმეო საზოგადოების ბალანსში.
ამის შემდგომ, როდესაც კაზუსის მიხედვით, პარტნიორები შეთანხმდნენ რომ შენატანს განახორციელებდნენ 2 წლის ვადაში ეს მოქმედება სწორი იყო, რადგანაც სწორედ 24 მუხლის მიხედვით არის განსაზღვრული შენატანის ვადა, ეს კი უნდა განხორციელდეს კანონითა და წესდებით დადგენილი წესით და განსაზღვრულ ვადაში.
ამასთანავე 152 მუხლის თანახმად შენატანის განხორციელების წესი და ვადა განისაზღვრება კანონით ან/და წესდებით. წინდათქმულ შენატანზეც რომ შეთანხმდენენ 2 წლით ვადითო ესეს სწორი იყო რადგანაც 152მუხლის მესამე ნაწილით სააქციო საზოგადოების დაფუძნებისას ან მისი კაპიტალის გაზრდისას აქციონერმა შენატანი უნდა განახორციელოს სააქციო საზოგადოების რეგისტრაციის ან მისი კაპიტალის გაზრდის მომენტიდან 5 წლის ვადაში, თუ წესდებით უფრო მცირე ვადა არ არის გათვალისწინებული.
შემდგომ უკვე როდესაც მათ განსაზღვრეს ფულადი და არაფულადი შენატანის არსებობა ეს ქმედებაც კანონიერად მიმაჩნია რადგანაც, 23 მუხლის მიხედვით შენატანის სახეები შენატანის განხორციელების ვალდებულება შეიძლება შესრულდეს ფულის გადახდით ან სხვა მატერიალური ან არამატერიალური ქონებრივი სიკეთის გადაცემით. სამუშაოს შესრულება ან მომსახურების გაწევა შეიძლება იყოს არაფულადი შენატანის საგანი.
ამ სემთხვევაში როდესაც თემურმა ვერ განახორციელა შენატანის სრულად შეტანა და შემდგომ უკვე კომპანიამ ჩამორთმევა დაიწყო არ კანონთან თავსებადი რადგანაც მას უნდა მისცემოდა არანაკლებ 30 დღე ვადად, რაც უშუალოდ აღნიშნულია 152 მუხლის მეექვსე ნაწილში, სადაც განმარტებულია რომ აქციონერის მიერ ფულადი შენატანის განხორციელების ვადის დარღვევისას სააქციო საზოგადოების ხელმძღვანელ ორგანოს შეუძლია დაიწყოს აქციის ჩამორთმევის პროცესი. ამ შემთხვევაში სააქციო საზოგადოება ვალდებულია გააფრთხილოს აქციონერი აქციის ჩამორთმევის პროცესის დაწყების შესახებ და ფულადი შენატანის განხორციელებისთვის მისცეს მას დამატებითი ვადა არანაკლებ 30 დღისა.

3. შპს „ქართული ღვინოს“ პარტნიორთა საერთო კრებამ ხმათა 65%-ის თანხმობით მიიღო გადაწყვეტილება რეორგანიზაციის თაობაზე, კერძოდ მისივე ფილიალის („თელავის ფილიალი“) გამოყოფისა და ამ უკანასკნელის სააქციო საზოგადოება -„მარანის“ სახელწოდებით რეგისტრაციის თაობაზე. პარტნიორებმა შეადგინეს გაყოფის გეგმა და ასახეს ყველა სავალდებულო მონაცემი, გარდა აქტივებისა და პასივების (ვალდებულებების) დეტალური ჩამონათვალისა და აღწერისა. გადაწყვეტილების მიღებიდან მეორე დღეს კომპანიამ გამოაქვეყნა გაყოფის გეგმა, ხოლო გამოქვეყნებიდან მე-10 დღეს ჩაატარა პარტნიორთა საერთო კრება, სადაც მიიღო საბოლოო გადაწყვეტილება რეორგანიზაციის შესახებ.
ამოხსნა:
თავიდან უნდა აღვნიშნოთ ის რომ ამ კაზუსში სახეზე გვაქვს რეორგანიზააცის ერთ ერთი ფორმა, რომელიც გათვალისწინებულია 59 მუხლის გ ქვეპუნქტში და მოიცავს სამეწარმეო საზოგადოების გაყოფას. შემდეგ როდესაც რეორგანიზაციის თაობაზე გადაწყვეტილება მიიღო პარტნიორთა საერთო კრების 65%-მა ეს არის მეწარმეთა შესახებ კანონის 66 მუხლის პირველი ნაწილით განსაზღვრული და ეს მოიცავს იმას რომ შერწყმის/გაყოფის შესახებ გადაწყვეტილებას იღებს შერწყმაში/გაყოფაში მონაწილე ყოველი სამეწარმეო საზოგადოების საერთო კრება. და ამასთან მესამე პუნქტიც უნდა აღინიშნოს, იქიდან გამომდინარე რომ სახეზეა დარღვევა, რადგანაც ხმათა რაოდენობა უნდა აყოფილიყო 75 პროცენტი. რადგანაც კანონის თანახმად შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებაში, სააქციო საზოგადოებაში, კოოპერატივში შერწყმის/გაყოფის შესახებ გადაწყვეტილება მიიღება კენჭისყრაში მონაწილეთა ხმების 3/4-ის უმრავლესობით.
გაყოფის გეგმას რაც შეეხება აუცილებლად უნდა ყოფილიყო აღნიშნული 67მუხლის „ი“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული დებულება, სადაც წერია რომ გაყოფის შემთხვევაში შემძენი სამეწარმეო საზოგადოებისთვის/ახლად დაფუძნებული სამეწარმეო საზოგადოებისთვის გადასაცემი აქტივებისა და ვალდებულებების ამომწურავ აღწერასა და განაწილებას. შესაბამისად ეს აუცილებლად უნდა ყოფულიყო მითითებული.
როდესაც კომპანიამ გეგმა გამოაქვეყნა მეორე დღესვე მას ამის შესაძლებლობა ჰქონდა რადგანც მისი დრო შეადგენდა 30 დღეს შესაბამისად სწორი იყო, ამას კი 69 მუხლის მიხედვით ვამბობთ, სადაც განმარტებულია რომ შერწყმაში/გაყოფაში მონაწილე ყოველი სამეწარმეო საზოგადოების ხელმძღვანელობაზე უფლებამოსილი ორგანო ვალდებულია გამოაქვეყნოს შერწყმის/გაყოფის გეგმის პროექტი ან განათავსოს ის სამეწარმეო საზოგადოების ვებგვერდზე იმ საერთო კრებამდე 30 დღის განმავლობაში, რომელმაც უნდა დაამტკიცოს შერწყმის/გაყოფის გეგმა. შერწყმის/გაყოფის გეგმის პროექტი უფასოდ უნდა იყოს ხელმისაწვდომი.
ამასთანავე 71 მუხლის მიხედვით შერწყმის/გაყოფის გეგმას ამტკიცებს საერთო კრება ამ კანონის 61-ე მუხლით დადგენილი წესით. საერთო კრების მიერ შერწყმის/გაყოფის გეგმის დამტკიცების შემთხვევაში შერწყმის/გაყოფის შესახებ გადაწყვეტილება მიღებულად მიიჩნევა.

4. შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების პარტნიორთა საერთო კრებამ, თავისი გადაწყვეტილებით გამოიწვია კომპანიის ერთ-ერთი დირექტორი - თორნიკე, ბორდის სხდომებზე პერმანენტულად დაუსწრებლობის მიზეზით. თორნიკემ სარჩელით მიმართა სასამართლოს და მოითხოვა სამსახურში აღდგენა და განაცდურის ანაზღაურება, ამასთან მიუთითა რომ ის არ წარმოადგენს „მეწარმეთა შესახებ“ კანონით განსაზღვრულ ხელმძღვანელ პირს (დირექტორს), რომლის მიმართაც არ ვრცელდება შრომის კოდექსი, რადგან დირექტორად ის დაინიშნა ხელმძღვანელი ორგანოს (დირექტორატის) თავმჯდომარის ბრძანებით, შესააბამისად მასთან არ დადებულა სასამსახურო ხელშეკრულება და დირექტორად არ არის რეგისტრირებული შესაბამის რეესტრში. სასამართლომ მიიჩნია, რომ, ვინაიდან თორნიკე დირექტორის სტატუსით რეგისტრირებული არ ყოფილა სამეწარმეო რეესტრში, შესაბამისად, მას არ გააჩნდა ხელმძღვანელობითი უფლებამოსილება და მის მიმართ უნდა გამოყენებულიყო საქართველოს შრომის კანონთა კოდექსით დადგენილი შრომითი ურთიერთობის მომწესრიგებელი ნორმები. ითვლება თუ არა თორნიკე შპს-ს ხელმძღვანელი ორგანოს წვვრად (დირექტორად)? სწორია თუ არა სასამართლოს გადაწყვეტილება. პასუხი დაასაბუთეთ.

ამოხსნა:

როდესაც საერთო კრებამ გამოიწვია დირექტორი და დაუსახელა ამისთვის მიზეზიც, ეს სრულიად შედიოდა მის უფლებამოსილებებებში რადგანაც 44 მუხლის მიხედვიით, შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების ხელმძღვანელ პირს თანამდებობაზე ნიშნავს და თანამდებობიდან ათავისუფლებს საერთო კრება, თუ მისი დანიშვნა არ განეკუთვნება სამეთვალყურეო საბჭოს უფლებამოსილებას.
იმ სარჩელში მითითებას, როდესაც თორნიკემ თქვა რომ მასზე არ ვრცელდებოდა შრომის კოდექსი იყო სწორი რადგანაც 45 პირველი ნაწლით ხელმძღვანელი პირის/სამეთვალყურეო საბჭოს წევრის თანამდებობაზე დანიშვნის შესახებ გადაწყვეტილების მიღების შემდეგ შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებას ხელმძღვანელ პირს/სამეთვალყურეო საბჭოს წევრს შორის იდება სასამსახურო ხელშეკრულება. მასზე არ ვრცელდება შრომის სამართლის დებულებები.
ასევე 45 მეორეთი სამეთვალყურეო საბჭოს წევრთან სასამსახურო ხელშეკრულებას დებს საერთო კრების ის თავმჯდომარე, რომელიც განსაზღვრულია წესდებით ან არჩეულ იქნა იმ კრების მიერ, რომელმაც მიიღო პირის ხელმძღვანელ პირად არჩევის შესახებ გადაწყვეტილება. (ეს მუხლი არის დამატებით მარტო 44 ითაც შეიძლება)

5. იაშვილმა, კოკოზაიშვილმა, სპს „კილაძე და კომპანიამ“ და შპს „როლანდმა“ 2020 წლის 1 თებერვალს დააფუძნეს შპს „ბერმუხა“. წესდებით განისაზღვრა თითოეული პარტნიორის შენატანის მოცულობა და შესაბამისად წილები (თითოეულის შენატანი განისაზღვრა 30.000 ლარით, როგორც ფულადი, ისე არაფულადი შენატანის სახით). ყველა პარტნიორმა განახორციელა საწარმოს განთავსებულ კაპიტალში შენატანის სრულად შეტანა რეგისტრაციის მომენტში (2020 წლის 1 თებერვალს), გარდა სპს „კილაძე და კომპანიისა“, რომელსაც პარტნიორთა შეთანხმებით (2020 წლის 2 თებერვლის პარტნიორთა საერთო კრების #1 გადაწყვეტილებით) შენატანის სრულად შეტანის ვადა გაუგრძელდა 2022 წლის კოკოჩაშვილმა 1 თებერვლამდე. 2020 წლის 1 აგვისტოს, თბილისის საქალაქო სასამართლოს გადაწყვეტილებით შპს „ბერმუხას“ დაეკისრა ჯარიმის გადახდა 25. 000 ლარის ოდენობით შპს „გნოლის“ სასარგებლოდ. შპს „ბერმუხამ“, კრედიტორის (შპს „გნოლის“) დაკმაყოფილების მიზნით მოსთხოვა პარტნიორს - სპს „კილაძე და კომპანიას“ დაუყოვნებლივ შეევსო შენატანი სრულად კომპანიის განთავსებულ კაპიტალში. სპს „კილაძე და კომპანიამ“ მიუთითა პარტნიორთა 2020 წლის 2 თებერვლის #1 გადაწყვეტილებაზე, რის საფუძველზეც უარი განაცხადა შენატანის ვადაზე ადრე განხორციელებაზე. ამავე დროს პარტნიორმა იაშვილმა,რომელმაც განახორციელა არაფულადი შენატანი, რომლის ღირებულებაც აღემატებოდა შეთანხმებულ შენატანს, მოითხოვა შპს "ბერმუხასგან" სხვაობის ფულადი სახით დაბრუნება 2020 წლის 1 ოქტომბრამდე, რაზეც დანარჩენმა პარტნიორებმა განაცხადეს უარი.
იმსჯელეთ და მიიღეთ გადაწყვეტილება შემდეგ საკითხებზე:
ჰქონდათ თუ არა პარტნიორებს (პარტნიორთა საერთო კრებას) უფლება უარი ეთქვა იაშვილისთვის ზემოხსენებულ მოთხოვნაზე?
ჰქონდათ თუ არა პარტნიორებს შეთანხმებულ დროზე ადრე მოეთხოვათ სპს „კილაძე და კომპანიასთვის“ შენატანის განხხორციელება?
კანონიერია თუ არა სპს „კილაძე და კომპანიის“ უარი? პასუხი დაასაბუთეთ „მეწარმეთა შესახებ“ კანონის გამოყენებით.

ამოხსნა:
1. თავიდან სწორი იქნება თუ ზოგადად შენატანის ცნებას განვმარტავთ, რადგანაც შენატანი არის სამეწარმეო საზოგადოებისთვის საკუთრებაში გადაცემული ქონება,რომლის ეკონომიკური ღირებულება აისახება სამეწარმეო საზოგადოების ბალანსში.
რაც შეეხება კაზუსის პირველ ნაწილს: პარტნიორების უარი იაშვილის მოთხოვნაზე იყო საქართველოს მეწარმეთა კოდექსის 24 -ე მუხლთან შეუსაბამო , რადგანაც მეწარმეთა შესახებ კანონის 24-ე მუხლის თანახმად, იმ შემთხვევაში როდესაც არაფულადი შენატანის ოდენობა მეტია შეთანხმებული შემატანის ოდენობაზე, პარტნიორი უფლებამოსილია მოითხოვოს სხვაობის ფულადი სახით დაბრუნება, ხოლო საზოგადოება უფლებამოსილია ამ ვალდებულების შესრულება გადაავადოს არაუმეტეს 1 წლით, თუკი მხარეები სხვაგვარად არ შეთანხმდებიან, აქედან შეიძლება გავაკეთოთ დასკვნა იმაზე რომ პარტნიორებს არ ჰქონდათ უფლება უარი ეთქვათ იაშვილის მოთხოვმაზე.
2.პარტნიორებს შეთანხმებულ დროზე ადრე არ ჰქონდათ უფლება მოეთხოვათ სპს „კილაძე და კომპანიასთვის“ შენატანის განხხორციელება რადგანაც საქართველოს კანონის მეწარმეთა შესახებ-ის 25-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის მიხედვით შენატანი უნდა შესრულდეს კანონით და წესდებით განსაზღვრულ წესსა და ვადებში. შესაბამისად პარტნიორთა მოთხოვნა იმაზე რომ შეთანხმებულ დროზე ადრე მოეთხოვათ სპს ,,კილაძე და კომპანიისთვის " შენატანის განხორციელება არ არის კანონიერი და მართებული, ვინაიდან პარტნიორთა შეთანხმებით და წესდებით მას შენატანის ვადა განუსაზღვრეს და გაიგრძელეს 2022 წლის 1 თებერვლამდე .
3.ასევე არაკანონიერია ის ფაქტიც, რომ შპს ბერმუხამ მის პარტნიორ სპს კილაძე და კომპანიას იმის გამო მოსთხოვა ვადაზე ადრე შენატანის განხორციელება რომ კრედიტორი დაეკმაყოფილებინა. ვინაიდან, მეწარმეთა შესახებ საქართველოს კანონის 27-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის მიხედვით პარტნიორი სამეწარმეო საზოგადოების ვალდებულებებისთვის არ აგებს პასუხს კრედიტორის წინაშე . შესაბამისად ამ შემთხვევაში უშუალოდ შპს ბერმუხას უნდა ეგო პასუხი მთელი თავისი ქონებით კრედიტორის წინაშე.
4.კანონიერია უარი, ვინაიდან მას წესდებით ჰქონდა განსაზღვრული ვადა, რა ვადაშიც უნდა განეხორციელებინა შენატანი. მას უფლება ჰქონდა უარი ეთქვა შენატანის ვადაზე ადრე განხორციელებაზე.

6. 2015 წელს პარტნიორებმა - კაკაბაძემ, ხმალაძემ და შპს „გვირილამ“ დააფუძნეს სოლიდარული პასუხისმგებლობის საზოგადოება „ხმალაძე და კომპანია“. თითოეულმა პარტნიორმა საზოგადოების კაპიტალში შეიტანა 1000 ლარი. შპს „გვირილას“ დამფუძნებელი პარტნიორია აბაშიძე 100%-იანი წილობრივი მონაწილეობით, ამასთან „გვირილას“ განთავსებული კაპიტალის ოდენობა 40000 ლარია. 2018 წელს შპს „გვირილა“ გავიდა სპს-ის პარტნიორთა შემადგენლობიდან. 2020 წელს ერთ-ერთი გარიგების არაჯეროვნად შესრულების საფუძველზე სპს „ხმალაძე და კომპანიას“ მიმართ მოთხოვნის უფლება წარმოეშვა სს „თბილბანკს“ 20000 ლარის მოცულობით. „თბილბანკმა“ ფულადი ვალდებულების სრული მოცულობით შესრულება მოსთხოვა შპს „გვირილას“, რადგან მიიჩნია, რომ ეს უკანასკნელი პარტნიორთა შორის ყველაზე მეტად გადახდისუნარიანი იყო. შპს „გვირილამ“ განაცხადა უარი 20000 ლარის გადახდაზე, რაც შემდეგნაირად დაასაბუთა: 1. პირველ რიგში „თბილბანკმა“ ვალდებულების შესრულება უნდა მოსთხოვოს თავად იურიდიულ პირს - სპს „ხმალაძე და კომპანიას“ და არა პარტნიორს, რადგან გარიგების მხარე იყო სპს „ხმალაძე და კომპანია“; 2. „გვირილა“ არ არის ვალდებული გაიზიაროს გადახდის ვალდებულება, იმის გამო, რომ 2018 წლიდან ის აღარ არის სპს „ხმალაძე და კომპანიას“ დამფუძნებელი პარტნიორი. იმსჯელეთ და „მეწარმეთა შესახებ“ საქართველოს კაანონის გამოყენებით დაასაბუთეთ პასუხი.
თავიდანვე უნდა ავღნიშნოთ ის რომ სახეზე არის სამი პარტნიორი, მათ შორის არიან: კაკაბაძე, ხმალაძე, შპს გვირილა. ეს სამივე წარმოადგენენ სოლიდარული პასუხისმგებლობის საზოგადოებას სახელად "შპს ხმალაძე და კომპანია".
დამატებით უნდა ითქვას, ის რომ თითოეულ მათგანს საზოგადოების კაპიტალში შეტანილი აქვთ გარკვეული თანხა, რომელიც არის 1000ლარი. ჯამში კი წარმოადგენს 3000ლარს.
როგორც მეწარმეთა შესახებ კანონის 94 მუხლში წერია სოლიდარული პასუხისმგებლობის საზოგადოება არის სამეწარმეო საზოგადოება, რომლის პარტნიორები ერთობლივად, ერთიანი საფირმო სახელწოდებით ახორციელებენ სამეწარმეო საქმიანობას და ამ საზოგადოების ვალდებულებებისთვის კრედიტორების წინაშე პასუხს აგებენ უშუალოდ და შეუზღუდავად, როგორც სოლიდარული მოვალეები. ამასთანავე უნდა ითქვას ისიც, რომ სოლიდარული ტიპის საზოგადოება წარმოადგენს ამხანაგობის ტიპის საზოგადოებას.
ამის შესაბამისად პარტნიორები ვალდებულები თანხა კომპანიის ბიუჯეტიდანაც გადაიხადონ და ასევე თავიანთი სახსრებიდანაც.
რაც შეეხება "თბილბანკის" მოთხოვნას მიმაჩნია რომ არასწორია, რადგანაც მას ჯერ უნდა მიემართა სოლიდარული პასუხისმგებლობის საზოგადოებისთვის ამას კი ვადასტურებთ 110 მუხლით, რომლის მიხედვითაც რომ ვიმსჯელოთ, ის რომ ვინაიდან გვირილა გავიდა 2018 წელს ეს არ არის საკმარისი რომ მან უარი თქვას პასუხისმგებლობაზე, რადგანაც 110 მუხლში აღნიშნულია, რომ გასული უნდა იყოს 3 წელი გვირილას რომ ყველანაირი ვალდებულება მოეხსნას.
ამასთანავე ისიც მნიშვნელოვანია, რომ კანონიერად არ მიმაჩნია "თბილბანკის" მოთხოვნა გვირილას მიმართ, რადგანაც ის წარმოადგენდა მისი აზრით სხვა პარტნიორებთან შედარებით გადახდისუნარიან პარტნიორს.
ვფიქრობ, რომ უპირველესად, თბილბანკს პირდაპირ უნდა მიემართა "შპს ხმალაძე და კომპანიისათვის" და ამ შემთხვევაში კი სპს გადაიხდიდა იმ 3000ლარს რაც ბიუჯეტში ჰქონდა, ხოლო რაც დარჩებოდა 17 000ლარი, გადანაწილდებოდა სამ პარტნიორზე.

შპს „ქართული ღვინოს“ პარტნიორთა საერთო კრებამ ხმათა 65%-ის თანხმობით მიიღო გადაწყვეტილება რეორგანიზაციის თაობაზე, კერძოდ მისივე ფილიალის („თელავის ფილიალი“) გამოყოფისა და ამ უკანასკნელის სააქციო საზოგადოება -„მარანის“ სახელწოდებით რეგისტრაციის თაობაზე. პარტნიორებმა შეადგინეს გაყოფის გეგმა და ასახეს ყველა სავალდებულო მონაცემი, გარდა აქტივებისა და პასივების (ვალდებულებების) დეტალური ჩამონათვალისა და აღწერისა. გადაწყვეტილების მიღებიდან მეორე დღეს კომპანიამ გამოაქვეყნა გაყოფის გეგმა, ხოლო გამოქვეყნებიდან მე-10 დღეს ჩაატარა პარტნიორთა საერთო კრება, სადაც მიიღო საბოლოო გადაწყვეტილება რეორგანიზაციის შესახებ.

ამოხსნა:

თავიდან უნდა აღვნიშნოთ ის რომ ამ კაზუსში სახეზე გვაქვს რეორგანიზააცის ერთ ერთი ფორმა, რომელიც გათვალისწინებულია 59 მუხლის გ ქვეპუნქტში და მოიცავს სამეწარმეო საზოგადოების გაყოფას. შემდეგ როდესაც რეორგანიზაციის თაობაზე გადაწყვეტილება მიიღო პარტნიორთა საერთო კრების 65%-მა ეს არის მეწარმეთა შესახებ კანონის 66 მუხლის პირველი ნაწილით განსაზღვრული და ეს მოიცავს იმას რომ შერწყმის/გაყოფის შესახებ გადაწყვეტილებას იღებს შერწყმაში/გაყოფაში მონაწილე ყოველი სამეწარმეო საზოგადოების საერთო კრება. და ამასთან მესამე პუნქტიც უნდა აღინიშნოს, იქიდან გამომდინარე რომ სახეზეა დარღვევა, რადგანაც ხმათა რაოდენობა უნდა აყოფილიყო 75 პროცენტი. რადგანაც კანონის თანახმად შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებაში, სააქციო საზოგადოებაში, კოოპერატივში შერწყმის/გაყოფის შესახებ გადაწყვეტილება მიიღება კენჭისყრაში მონაწილეთა ხმების 3/4-ის უმრავლესობით.

გაყოფის გეგმას რაც შეეხება აუცილებლად უნდა ყოფილიყო აღნიშნული 67მუხლის „ი“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული დებულება, სადაც წერია რომ გაყოფის შემთხვევაში შემძენი სამეწარმეო საზოგადოებისთვის/ახლად დაფუძნებული სამეწარმეო საზოგადოებისთვის გადასაცემი აქტივებისა და ვალდებულებების ამომწურავ აღწერასა და განაწილებას. შესაბამისად ეს აუცილებლად უნდა ყოფულიყო მითითებული.

როდესაც კომპანიამ გეგმა გამოაქვეყნა მეორე დღესვე მას ამის შესაძლებლობა ჰქონდა რადგანც მისი დრო შეადგენდა 30 დღეს შესაბამისად სწორი იყო, ამას კი 69 მუხლის მიხედვით ვამბობთ, სადაც განმარტებულია რომ შერწყმაში/გაყოფაში მონაწილე ყოველი სამეწარმეო საზოგადოების ხელმძღვანელობაზე უფლებამოსილი ორგანო ვალდებულია გამოაქვეყნოს შერწყმის/გაყოფის გეგმის პროექტი ან განათავსოს ის სამეწარმეო საზოგადოების ვებგვერდზე იმ საერთო კრებამდე 30 დღის განმავლობაში, რომელმაც უნდა დაამტკიცოს შერწყმის/გაყოფის გეგმა. შერწყმის/გაყოფის გეგმის პროექტი უფასოდ უნდა იყოს ხელმისაწვდომი.

ამასთანავე 71 მუხლის მიხედვით შერწყმის/გაყოფის გეგმას ამტკიცებს საერთო კრება ამ კანონის 61-ე მუხლით დადგენილი წესით. საერთო კრების მიერ შერწყმის/გაყოფის გეგმის დამტკიცების შემთხვევაში შერწყმის/გაყოფის შესახებ გადაწყვეტილება მიღებულად მიიჩნევა.

როდესაც საერთო კრებამ გამოიწვია დირექტორი და დაუსახელა ამისთვის მიზეზიც, ეს სრულიად შედიოდა მის უფლებამოსილებებებში რადგანაც 44 მუხლის მიხედვიით, შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების ხელმძღვანელ პირს თანამდებობაზე ნიშნავს და თანამდებობიდან ათავისუფლებს საერთო კრება, თუ მისი დანიშვნა არ განეკუთვნება სამეთვალყურეო საბჭოს უფლებამოსილებას.

იმ სარჩელში მითითებას, როდესაც თორნიკემ თქვა რომ მასზე არ ვრცელდებოდა შრომის კოდექსი იყო სწორი რადგანაც 45 პირველი ნაწლით ხელმძღვანელი პირის/სამეთვალყურეო საბჭოს წევრის თანამდებობაზე დანიშვნის შესახებ გადაწყვეტილების მიღების შემდეგ შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებას ხელმძღვანელ პირს/სამეთვალყურეო საბჭოს წევრს შორის იდება სასამსახურო ხელშეკრულება. მასზე არ ვრცელდება შრომის სამართლის დებულებები.

ასევე 45 მეორეთი სამეთვალყურეო საბჭოს წევრთან სასამსახურო ხელშეკრულებას დებს საერთო კრების ის თავმჯდომარე, რომელიც განსაზღვრულია წესდებით ან არჩეულ იქნა იმ კრების მიერ, რომელმაც მიიღო პირის ხელმძღვანელ პირად არჩევის შესახებ გადაწყვეტილება. (ეს მუხლი არის დამატებით მარტო 44 ითაც შეიძლება)

1. ს აე რ თაშო რ ის ო ს ამ არ თალ ი და ს აე რ თაშო რ ის ო ს ის ტე მ ა
ს აერთაშორისო სისტემა, ფარ თო გაგე ბით, მოიცავს ყველა იმ ურთიერთობას, რომელიც სახელმწიფოს გარეთ წარმოქმნილი
ურთიერთბების კომპონენტებს შეიცავს, განურჩევლად იმისა, ატარებს კონკრეტული ურთიერთობა სამთავრობათაშორისო თუ
არასამთავრობათაშორისო ხასიათს, მონაწილეობს მასში ფიზიკური თუ იურიდიული პირი, პოლიტიკური პარტია თუ სახელმწიფო,
როგორც სუვერენული უფლებების მატარებელი. ამგვარად, საერთაშორისო სისტემის ამ ცნებაში შედის ყველა საერთაშორისო მოვლენა,
სახელმწიფოთა შორის არსებული ყველა ურთიერთობა. ს აე რ თაშო რ ის ო ს ის ტე მ ა, ვ იწ რ ო გაგე ბით, მოიცავს მხოლოდ
სახელმწიფოთაშორის ურთიერთობებს, ე. ი. ისეთ ურთიერთობებს, რომლებშიც ძირითადადმოქმედ პირებად, სუბიექტებად, გამოდიან
სახელმწიფოები, როგორც სუვერენული პოლიტიკური ერთეულები, აგრეთვე სახელმწიფოთა მიერ შექმნილი საერთაშორისო
სამთავრობათაშორისო ორგანიზაციები. სახელმწიფოთაშორისი ურთიერთობების სუბიექტების გარდა, ეს სისტემა მოიცავს აგრეთვე ამ
ურთიერთობების შედეგად წარმოშობილ სამართლებრივ, მორალურ და სხვა ნორმებს (საერთაშორისო სამართალს, საერთაშორისო
ადათს, საერთაშორისო მორალს, საერთაშორისო თავაზიანობას), რომლებიც თავის მხრივ, აქტიურ ზეგავლენას ახდენენ არსებულ
საერთაშორისო ურთიერთობებზე.
ს აერთაშორისო სამართალი კონკრეტული საერთაშორისო სისტემის - სახელმწიფოთაშორისი სისტემის განუყოფელი ნაწილია და უნდა
განიხილებოდეს მთელი სისტემის ყველა კომპონენტთან მჭიდრო კავშირში. საერთაშორისო სამართალი საერთაშორისო პოლიტიკური,
ეკონომიკური, სავაჭრო, კულტურული და სხვა ურთიერთობების იურიდიული ჩარჩოა, რაც ამ ურთიერთობებს სპეციფიკურ, სხვა
სოციალური მოვლენებისგან განსხვავებულ ხასიათს ანიჭებს. საერთაშორისო სამართალი ეწოდება მხოლოდ იმ ნორმებს, ან უ ქც ე ვ ის
წ ესებს, რომლებიც სახელმწიფოთა ან სხვა სუბიექტთა ურთიერთშეთანხმების საფუძველზეც იქმნებიან და რომ ე ლ თა შე ს რ ულ ე ბის
უზრუნველყოფა თვით სახელმწიფოთა ან სხვა სუბიექტთა მიერ ინდივიდუალურად ან კოლექტიურად ხორციელდება. საერთაშორისო
სამართლის ძირითად სუბიექტს წარმოადგენს სახელმწიფოები. ფიზიკური პირი ინდივიდუალური საერთაშორისო სისხლის
სამართლის სუბიექტი ხდება მხოლოდ საერთაშორისო დანაშაულის ჩადენის შემთხვევაში. საერთაშორისო სამართლის რეგულირების
საგანი მხოლოდ სახელმწიფოთა მთავრობათაშორისი ურთიერთობებია. საერთაშორისო სამართლის ობიექტად შეიძლება იყოს
მხოლოდ: ა) სახელმწიფოს მოქმედება; ბ) მოქმედებისგან თავის შეკავება; გ) სახელმწიფოს ტერიტორია. საერთაშორისო სამართის
წყაროებია სახელმწიფოთაშორისი შეთანხმების შედეგად ჩამოყალიბებული ნორმები - საერთაშორისო ხელშეკრულებები და
საერთაშორისო ჩვეულებანი, ე. ი. საერთაშორისო სამართლის ნორმებს ქმნის არა რაიმე ზესახელმწიფოებრივი საკანონმდებლო
ორგანოები, არამედ თვით საერთაშორისო სამართლის სუბიექტები. ყველა ლოკალური საერთაშორისო სამართლებრივი ნორმა,
მიუხედავად თავისუებურებებისა, უნდა შეესაბამებოდეს საყოველთაო საერთაშორისო სამართის ძირითად პრინციპებს. საერთაშორისო
სამართლებრივი ნორმები და პრინციპები შესრულებულ უნდა იქნას საერთაშორისო სამართლის სუბიექტების მიერ.
2. გან ს ხვ ავ ე ბა ს აე რ თაშო რ ის ო და შიდას ახე ლ მ წ იფო ე ბრ ივ ს ამ არ თალ ს შო რ ის
საერთაშორისო და შიდასახელმწიფოებრივ სამართალს შორის განსხვავება შემდეგშია:1. საერთაშორისო სამართლის ძირითად
სუბიექტს წარმოადგენს სახელმწიფოები. ფიზიკურ პირს მხოლოდ გარკვეულ სფეროებში ვხვდებით: მან შეიძლება დამოუკიდებლად
იმოქმედოს, გამოიყენოს საერთაშორისო სამართალი ადამიანის უფლებების დარღ ვევისას. ფიზიკური პირი ინდივიდუალური
საერთაშორისო სისხლის სამართლის სუბიექტი ხდება მხოლოდ საერთაშორისო დანაშაულის ჩადენის შემთხვევაში. 2. საერთაშორისო
სამართლის რეგულირების საგანი მხოლოდ სახელმწიფოთა მთავრობათაშორისი ურთიერთობებია, ე. ი. ისეთი ურთიერთბები, სადაც
სახელმწიფოები მონაწილეობს, როგორც ერთიანი, უზენაესი, სუვერენული უფლებების მქონე ძალა, ანუ ხელისუფლების მქონე
სუბიექტი. ურთიერთობანი, რომელნიც საზოგადოებრივი, რელიიგური და სხვა ამგვარი ხაზით ხორციელდება, არ ექვემდებარება
საერთაშორისო სამართალს. 3. საერთაშორისო სამართლის ობიექტად შეიძლება იყოს მხოლოდ: ა) სახელმწიფოს მოქმედება; ბ)
მოქმედებისგან თავის შეკავება; გ) სახელმწიფოს ტერიტორია. 4. საერთაშორისო სამართის წყაროებია სახელმწიფოთაშორისი
შეთანხმების შედეგად ჩამოყალიბებული ნორმები - საერთაშორისო ხელშეკრულებები და საერთაშორისო ჩვეულებანი, ე. ი.
საერთაშორისო სამართლის ნორმებს ქმნის არა რაიმე ზესახელმწიფოებრივი საკანონმდებლო ორგანოები, არამედ თვით საერთაშორისო
სამართლის სუბიექტები. 5. იგივე სუბიექტები უზრუნველყოფენ საერთაშორისო სამართლის შესრულებას.
3. ს აე რ თაშო რ ის ო ს ამ არ თლ ის ნ ო რ მ ე ბის იე რ არ ქია
საერთაშორისო სამართლის ნორმების იერარქია ამგვარად შევიძლია ჩამოვაყალიბოთ:1. საყოველთაოდ აღიარებული ძირითადი
პრინციპები, რომელნიც ყველა ან თითქმის ყველა სახელმწიფოს მიერაა ცნობილი, ამ ქვეყნების სოციალური სისტემების არსის
მიუხედავად. 2. საყოველთაო საერთაშორისო სამართლის ცალკეულ დარგში გაბატონებული პრინციპები, რომელნიც ძირითად
პრინციპებთან შესაბამისობაში უნდა იყვნენ. 3.ძირითადი და დარგობრივი პრინციპების შესაბამისოში არსებული დარგობრივი ნორმები,
რომელნიც აღნიშნული პრინციპების კონკეტიზაციას წარმოადგენენ. 4. ლოკალური საერთაშორისო-სამართლებრივი პრინციპები და
ნორმები, რომელნიც ორი ან რამდენიმე სახელმწიფოს ურთიერთობებს არეგულირებს და ზემოაღნიშნულ პრინციპებს და ნორმებს უნდა
შეესაბამებოდეს.
4. იმ პე რ ატიულ ი და დის პო ზიტიურ ი ნ ო რ მ ე ბი
განასხვავებენ იმპერატიულ და დისპოზიტიურ ნორმებს. დისპოზიტიური საერთაშორისო სამართლებრივი ნორმა ანიჭებს სუბიექტს
უფლებას ურთიერთშეთანხმებით შექმნან განსხვავებული ქცევის წესი, გადაუხვიონ მას. მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მხარეებმა არ
ისარგებლეს ამ უფლებით, მათი ურთიერთობა მოწესრიგდება არსებული დისპოზიტიური ნორმით. მაგალითად, ღ ია ზღ ვაში ყველა
სახელმწიფოს ხომალდი ნაოსნობს თავისი ქვეყნის ალმით და სხვა ქვეყნის ხომალდს არა აქვს უფლება მისი გაჩერების, გაჩხრეკის, თუკი
მეკობრეობის, მონათვაჭრობის და სხვა მსგავსი ეჭვი არ არის, მაგრამ ორ ან რამდენიმე სახელმწიფოს შეთანხმებით შეუძლიათ მისცენ
უფლება თავიანთ სამხედრო ხომალდებს ნებისმიერ დროს ჩაატარონ ჩხრეკა სახელმწიფოების სამოქალაქო გემებზე. არსებობს
ნორმები, რომელთა გადახვევა ურთიერთშეთახნმებითაც არ შეიძლება, რადგან მათ მიერ დადგენილი ქცევის წესი ყევლა
სახელმწიფოსათვის, მთელი საერთაშორისო საზოგადოებისათვის სასიცოცხლო, უმნიშვნელოვანეს ფასეულობას წარმოადგენს. ასეთ
ნორმას იმ პე რ ატიულ ი ხასიათი აქვს.
5. ს აე რ თაშო რ ის ო ს ამ არ თლ ის ს ო ც იალ ურ ი ბუნ ე ბა
საერთაშორისო სამართალს, რომელიც მონათმფლობელურ, ფეოდალურ და ბურჟუაზიულ სამყაროს ემსახურებოდა, ეკონომიკურ
ბაზისად ედო ყოველი სოციალურ-ეკონომიკური ფორმაციისთვის დამახასიათებელი საწარმოო ურთერთობანი. ეს ურთიერთობანი ორ
საფეხურიან ხასიათს ატარებდა - ყოველ სახელმწიფოში გაბატონებული ბაზისი განაპირობებდა კონკრეტული სოციალურ-
ეკონომიკური ფორმაციისთვის დამახასიათებელ საერთაშორისო ეკონომიკურ და პოლიტიკურ ურთერთობებს. უკანასკნელთა შორის
საერთაშორისო ეკონომიკური ურთიერთობანი ისეთივე მატერიალური ძალის მქონენი იყვნენ, როგორც სახელმწიფოების შიგნით
გაბატონებული საწარმოო ურთიერთობანი. რასაკვირველია, კაცობრიობის განვითარებასთან ერთად საერთაშორისო ეკონომიკური
ურთიერთობანი ფართოვდებოდა და მრავალფეროვანი ხდებოდა, უფრო და უფრო ბევრ ქვეყანას ახვევდა ქსელში, რაც განაპირობებდა
მთელი პოლიტიკური და იურიდიული ზედნაშენის ხასიათს.ამგვარად შეიძლება ვისაუბროთ მონათმპლობელურ, ფეოდალურ და
ბურჟუაზიულ საერთაშორისო სამართალზე, აგრეთვე ე. წ. „სოციალისტური“ და „კაპიტალისტური“ სახელმწიფოების თანაარსებობის
პერიოდისთვის დამახასიათებელ საერთაშორისო სამართალზე. ახალგაზრდა საბჭოთა სახელმწიფომ საერთაშორისო
ასპარეზზე გასვლისთანავე ხაზი გაუსვა არსებული საერთაშორისო სამართლის დემოკრატიული პრინციპების და ნორმების
მნიშვნელობას და აღ იარა მათი იურიდიული ძალა. ობიექტურად საბჭოთა კავშირის არსებობამ ხელი შეუწო საერთაშორისო
სამართლის შემდგომ ჰუმანიზაციას და დემოკრატიზაციას, კოლონიალიზმის სისტემის დაშლას, თუმცა ყველაფერი ეს მიმდინარეობდა
დასავლეთის დიდ სახელმწიფოებთან ზეგავლენის სფეროების განაწილებისთვის გააფთრებული ბრძოლის პირობებში „ცივის ომის“
ნიშნის ქვეშ.
თანამედროვე ეტაპზე ჩამოყალიბდა პროგრესული კაცობრიობის ერთიანი მართლშეგნება, რომელმაც შეიმუშავა ნორმების
კომპლექსი სავალდებულო საერთაშორისო-სამართლებრივ ურთიერთოებებში მონაწილე ყველა სახელმწიფოსათვის. მრავალი მათგანი
დღ ეს საერთაშორისო სამართის შემადგენელ ნაწილად იქცა, ნაწილი კი ჯერჯერობით კვლავ პროგრესული კაცობრიობის
მართლშეგნების სფეროს მიეკუთვნება და იურიდიულად სავალდებულო ძალას მოკლებულია. დღ ეისთვის საყოველთაო
საერთაშორისო სამართალში განმტკიცებულია ყველაფერი საუკეთესო, რაც მოგვცა კაცობრიობის ისტორიულმა განვითარებამ. იგი
გვევლინება იმ პრინციპებისა და ნორმების სისტემად, რომლებიც განამტკიცებენ სახელმწიფოების თანამედროვე საერთაშორისო
საზოგადოების მორალურ ფასეულობებს. ამ ფასეულობებს ზოგადდემოკრატიული ხასიათი აქვთ: ისინი ემსახურებიან სახელმწიფოთა
თანამეგობრობის ნორმალურ ფუნქციონირებას, ყველა სახელმწიფოს, მიუხედავად მისი სოციალურ-პოლიტიკური წყობისა,
კეთილმეზობლური და მშვიდობიანი თანამშრომლობის უზრუნველყოფას.
თანამედროვე საერთაშორისო სამართალი, თავისი სოციალური ბუნებით, ზოგად-დემოკრატიული ხასიათისაა , ყ ო ვ ე ლ ი ნ ო რ მ ა
მ ხოლოდ თანასწორუფლებიანი შეთანხმების შედეგი შეიძლება იყოს იქ, სადაც მხარის ნება სხვა ნებასთან თანასწორია. დაუშვ ე ბე ლ ია
ერთი ან რამდენიმე სახელმწიფოს დიქტატი სხვა სახელმწიფოთა მიმართ. სწორედ ამით აიხსნება საერთაშორისო სამ არ თის ზო გად-
დე მ ო კრ ატიულ ი ხას იათი.
6. ს აე რ თაშო რ ის ო ს ამ არ თლ ის წ ყ არ ო ე ბი ( ძ ირ ითადი და დამ ხმ არ ე )
საერთაშორისო სამართლის ძირითადი წყაროებია სახელმწიფოთშორისი შეთანხმების შედეგად ჩამოყალიბებული ნორმები -
საერთაშორისო ხელშეკრულებები და საერთაშორისო ჩვეულებები.
ს აერთაშორისო-სამართლებრივი ჩვეულება დაუწერელი ქცევის წესია. იგი ყალიბდება სახელმწიფოთშორისი პრაქტიკის შედეგად,
რომლებიც აღიარებენ ამ ქცევის წესის სავალდებულო ძალას დუმილით ან ოფიციალური განცხადებით. სახელმწიფოთა ქცევის წესი
საერთაშორისო სამართლის ჩვეულებით ნორმად რომ იქცეს, აუცილებელია გარკვეული პერიოდი (თვე, წელი, ზოგჯერ საუკუნეებიც კი),
რომლის განმავლობაში სახელმწიფოები ერთნაირად იყენებენ ამ ქცევის წესს საერთაშორისო სამართლებრივ პრაქტიკაში. მხოლოდ მას
შემდეგ, რაც სახელმწიფოთა უმრავლესობა აღიარებს ამ ქცევის წესს, იგი იქცევა საერთაშორისო სამართლის წყაროდ. ეს ნორმა მხოლოდ
ლოკალური საერთაშორისო - სამართლებრივი ჩვეულებითი ნორმა არ უნდა
მათთვისაა სავალდებულო, ვინც მას ცნობს. ეწინააღმდეგებოდეს საყოველთაოდ აღიარებულ ჩვეულებით და სახელშეკრულებო იმპერატიულ ნორმებს. ს აე რ თაშო რ ის ო
ხელშეკრულება თანამედროვე საერთაშორისო სამართლის მთავარი წყაროა, რადგანაც მხოლოდ დაწერილი ნორმა ქმნის სტაბილურ,
მყარ ქცევის წესს. ს აერთაშორისო სამართლის პრინ ც იპე ბი იურიდიული ძალის მქონე ზოგადი სახელმძღ ვანელო საწყისია,
რომელსაც უნდა ემორჩილებოდეს ან საერთაშორისო სამართლის მთელი სისტემა ან ცალკეული დარგების ნორმები. ეს პრინციპები
საერთაშორისო სამართლის წყაროს წარმოადგენს. საერთაშორისო სამართალი იცნობს ე.წ. დამხმარე წყაროებსაც. ასეთი სახის წყაროები
უშუალოდ არ წარმოადგენს საერთაშორისო სამართლის წყაროს, მაგრამ მნიშვნელოვან ზემოქმედებას ახდენენ საერთაშორისო
სამართლებრივი ნორმის ჩამოყალიბების პროცესზე. ესენია: შიდასახელმწიფოებრივი კანონი, საერთაშორისო ორგანიზაციის
დადგენილებანი და სასამართლო პრეცედენტები და მეცნიერთა ნაშრომები.შიდასახელმწიფოე ბრ ივ ი კან ო ნ ი. ასეთი კანონ ი
თავისთავად არ შეიძლება იყოს საერთაშორისო სამართლის წყარო, მაგრამ, თუ სხვა სახელმწიფოები აღ იარებენ ამ ქცევის წესს, იგი
შეიძლება გადაიქცეს საერთაშორისო ხელშეკრულების ან საერთაშორ ისო ჩვეულების ძალით. ს აე რ თაშო რ ის ო ო რ გან იზაც იის
დადგენილებანი. თავისთავად, შიდასახელმწიფოებრივი კანონების მსგავსად, ისინი არ წარმოადგენენ საერთაშორისო სამართლის
წყაროს. ასეთი ორგანზიაციების გადაწყვეტილებანი მიიღება არსებული წესდების შესაბამისად და ვრცელდება მხოლოდ ორგანიზაციის
წევრებზე. საერთაშორისო ორგანიზაციების დადგენილებები, რომელბიც საერთაშორისო სამართლის ქცევის წესებს შეიცავენ,
ძირითადში რეკომენდაციის სახეს ატარებენ და წარმოადგენენ სამართლის წყაროს ნაირსახეობას. სასამარ თლ ო პრ ე ც ე დე ნ ტე ბი და
მ ეცნიერთა შრომები, დასკვნები, გამოკვლევანი, მხოლოდ საერთაშორისო სამართლის ნორმათა არსებობის დადგენის დამხმარე
საშუალებაა, რასაც იყენებენ საერთაშორისო ორგანოები სახელმწიფო დავების გადაწყვეტის დროს.
7. ს აე რ თაშო რ ის ო და შიდას ახე ლ მ წ იფო ე ბრ ივ ი ს ამ არ თლ ის თან აფარ დო ბის თე ო რ იე ბი
მეცნიერებაში ჩამოყალიბდა საერთაშორისო და შიდასახელმწიფოებრივი სამართლის თანაფარდობის სამი თეორია: აქედან ორი
მ ონისტური ხასიათისაა, ე. ი. ორივე სამართალს ერთ სამართლებრივ სისტემაში ათავსებს: 1. ა) XIX საუკუნის მეორე ნახევარში
გერმანიაში ჩამოყალიბდა თეორია, რომელიც შიდასახელმწიფოებრივი სამართლის პრიმატს (უპირატესობას) ქადაგებდა. ამ თეორიის
თანახმად, საერთაშორისო სამართალი „საგარეო სახელმწიფოებრივ სამართლად“ ცხადდებოდა, რადგანაც ყოველ ნორმაში სახელმწიფო
უფლებამოსილი იყო სურვილისამებრ დაერღვია საერთაშორისო-სამართლებრივი ნორმა, როგორც შესაძლო იყო ეს საშინაო სამართის
ნორმის მიმართ. ეს თეორია მოწოდებული იყო იურიდიულად დაესაბუთებინა გერმანული იმპერიალიზმის აგრესიული ზრახვები
მსოფლიოს გადანაწილების მიზნით. ბ)საერთაშორისო სამართის შიდასახელმწიფოებრივზე პრიმატი ზოგიერ თისთვის ნიშნავს
საერთაშორისო სამართლის ნორმას, როგორც უფრო მაღლა მდგომი სამართებრივი სისტემის ქცევის წესი. 2. ე. წ. დუალისტური თეორია
ორივე სისტემის დამოუკიდებლობას აღ იარებს, თუმცა შესაძლებლად მიაჩნია მათი ურთიერთზეგავლენა. ამ თეორიის ნაკლი
მდგომარეობს იმაში, რომ იგი იურიდიული კონსტრუქციებით იზღუდება და უგულებელყოფს ამ რგოლის ფუნქციონირების სოციალურ
მხარეს.
8. „თვ ითშე მ ს რ ულ ე ბე ლ ი“ და „არ ათვ ითშე მ ს რ ულ ე ბე ლ ი“ ნ ო რ მ ე ბი
საერთაშორისო სამართლის ნორმებს, განსაკუთრებით კი საერთაშორისო სახელშეკრულებო ნორმებს, ყოფენ „თვითშემსრულებელ“ და
„არათვითშემსრულებელ“ სამართლებრივ ქცევით ქცევით წესებად. პირველი ტერმინი აღ ნიშნავს ნორმებს, რომლის შინაარსი
ფორმულირებულია ისე, რომ სახელმწიფოს მიერ მათი იურიდიული ძალის აღიარების შემდეგ, შესაძლებელი ხდება მათი უშუალო
გამოყენება სასამართლოების და სხვა ორგანოების მიერ, თუ ამას შიდასახელმწიფოებრივი კანონი ითვალისწინებს.
„არათვითშემსრულებელი“ ნორმების იმპლემენტაციისათვის საჭიროა ახალი შიდასახელმწიფოებრივი სამართლებრივი აქტის ან
კონკრეტული ნორმის შექმნა. პრაქტიკაში ხშირად საერთაშორისო სამართლებრივი აქტების ეს ორი სახეობა დაიყვანება მხოლოდ
ერთამდე -
„არათვითშემსრულებელი“ ნორმის მცნებამდე, რაც გამოიყენება მნიშვნელოვანი საერთაშორისო-სამართლებრივი
ხელშეკრულების უგულვებელსაყოფად ან გამოშიგვნისათვის ეროვნული კანონმდებლობის მეშვეობით.
9. ტრ ან ს ფო რ მ ა ც ია
საერთაშორისო სამართლის ნორმების შესრულების პროცესს შიდასახელმწიფოებრივი ნორმების მეშვეობით ხშირად აღ ნიშნავენ
ტერმინ „ტრანსფორმაციით“. პირდაპირი ტრანსფორმაციის დროს ძალაში შესული საერთაშორისო ხელშეკრულების ტექსტი იძენს
კანონის ძალას. ამ აქტის სათანადო გამოქვეყნების შემდეგ ყველა სასამართლო და სხვა სახელმწიფო ორგანო მოვალეა გამოიყენოს იგი
როგორც უზენაესი სამართლებრივი ნორმა. არაპირდაპირი ტრანსფორმაციის დროს ხელშეკრულების დებულებანი იძენენ კანონის
ძალას მხოლოდ საკანონმდებლო ორგანოს სპეციალური აქტის გამოცემის შემდეგ.
ამ ტერმინოლოგიის მიხედვით, ხელშეკრულების გამოყენებისთვის ქვეყნის შიგნით მოქმედი სუბიექტების მიმართ,ყოველთვის საჭიროა
ამ აქტის შიდასახელმწიფოებრივ ნორმად გადაქცევა. ამიტომ უფრო მართებულად მიგვაჩნია შეხედულება, რომელიც ხელშეკრულების
იმპლემენტაციის პროცესის საშუალებად ასახელებს მითითებასა და ინკორპორაციას.
10. იმ პლ ე მ ე ნ ტაც ია ( მ ითითე ბითი ნ ო რ მ ა და ინ კო რ პო რ აც ია )
ხელშეკრულების გამოყენებისათვის ქვეყნის შიგნით მოქმედი სუბიექტების მიმართ, ყოველთვის საჭიროა ამ აქტის
შიდასახელმწიფოებრივ ნორმად გადაქცევა. ხელშეკრულების იმპლემენტაციის პროცესის საშუალებებია მითითება და ინკორპორაცია.
მ ითითებითი ნორმა (ან ნორმები) ეროვნული სამართლის შემადგენელი ნაწილია, მაგრამ შიდასახელმწიფოებრივი ურთიერთობების
მოწესრიგებისას იყენებს საერთაშორისო სამართალს, რითაც უკანასკნელი ნორმები „წვდებიან“ შიდასახელმწიფოებრივი
სამართლებრივი ურთიერთობების სუბიექტებს და შეეფარდებიან ამ ურთიერთბებს. გვხვდება როგორც ზოგადი მითითება, რომელიც
მთელ საერთაშორისო სამართალს გულისხმობს, ასევე მითითება, რომელიც ეროვნული სამართლის ნორმათა გარკვეულ ჯგუფს
აკავშირებს საერთაშორისო სამართის გარკვეულ ნაწილთან. არსებობს აგრეთვე სპეციალური მითითება, რომელიც კონკრეტულ
საერთაშორისო-სამართებრივ აქტზე მიგვანიშნებს. არცერთ ზემოაღნიშნულ შემთხვევაში არ ხდება საერთაშორისო-სამართებრივი
ნორმის ტრანსფორმაცია შიდასახელმწიფოებრივში, არამედ სასამართოებსა და სხვა ორგანოებს ეძლევა უფლება გამოიყენონ
საერთაშორისო სამართლის, ე. ი. სხვა სამართლებრივი სისტემის ნორმები კონკრეტულ არასამთავრობათაშორისი სამართლებრივი
ურთიერთობის მოსაწესრიგებლად. სახელმწიფოს ტერიტორიაზე გამოიყენება არა მხოლოდ საერთაშორისო სამართლის ნორმები,
არამედ უცხო სახელმწიფოს სამართლებრივი ნორმებიც, თუკი ამას ითვალისწინებს შიდასახელმწიფოებრივი კანონმდებლობა და
არცერთი მათგანი არ ხდება შიდასახელმწიფოებრივი სამართლის შემადგენელ ნაწილად. აქ ხდება სპეციფიკური სამართლებრივი
ურთიერთობების სპეციალური წესით მოწესრიგება. ინ კორპორაცია საერთაშორისო სამართლის ნორმების იმპლემენტაციის მეორე
საშუალებად გვევლინება. ინკორპორაცია არის არსებული, ძალაში შესული ხელშეკრულების ან აღ იარებული საერთაშორისო-
სამართლებრივი ჩვეულების საფუძველზე ახალი შიდასახელმწიფოებრივი სამართლებრივი ნორმების შექმნა, ან არსებულის შეცვლა, ან
სრულიად გაუქმება. სახელმწიფოს შეუძია გამოსცეს სამართლებრივი აქტი, რომელიც ტექსტუალურად იმეორებს საერთაშორისო-
სამართლებრივ ნორმებს (ინდივიდუალური ინკორპორაცია), ან შეუფარდოს უკვე არსებული შიდასახელმწიფოებრივი ნორმები
ხელშეკრულების დებულებათა შესრულების პროცესს (ადაპტაცია), ან მიიღ ოს აქტი საერთაშორისო-სამართლებრივი ნორმების
ფორმულირების კოპირების გარეშ ე (ლეგიტიმაცია). ახალი ნორმების შიდასახელმწიფოებრივი სამართლის სისტემაში ჩართვის ყველა
ეს საშუალება ინკორპორაციის ფორმად გვევლინება.
11. ს აე რ თაშო რ ის ო და შიდას ახე ლ მ წ იფო ე ბრ ივ ი ს ამ არ თლ ის ს აკითხი ს აქარ თვ ე ლ ო ს კან ო ნ მ დე ბლ ო ბით
საქართველოს დამოკიდებულება საერთაშორისო სამართლისა და შიდასახელმწიფოებრივი სამართის თანაფარდობისადმი მკაფიოდ
გამოხატულია ფორმულაში: „საერთაშორისო სამართლის პრიმატი საქართველოს რესპუბლიკის კანონების მიმართ და მისი ნო რ მ ე ბის
პირდაპირი მოქმედება საქართველოს ტერიტორიაზე ცხადდება საქართველოს რესპუბლიკის ერთ-ერთ ძირ ითად კო ნ ს ტიტუც იურ
პრ ინციპად“. კონსტიტუციის მე-6 მუხლის თანახმად, „საქართველოს კანონმდებლობა შეესაბამება საერთაშორისო სამართლის
საყოველთაოდ აღიარებულ პრინციპებსა და ნორმებს. საქართველოს საერთაშორისო ხელშეკრულებას ან შეთანხმებას, თუ იგი არ
ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციას, აქვს უპირატესი იურიდიული ძალა შიდასახელმწიფოებრივი ნორმატიული აქტების
მიმართ“. ამას გარდა „სახელმწიფო ცნობს და იცავს ადამიანის საყოველთაოდ აღიარებულ უფლებებსა და თავისუფლებებს , როგორც
წარუვალ და უზენაეს ადამიანურ ღირებულებებს. ხელისუფლების განხორციელებისას ხალხი და სახელმწიფო შეზღ უდულია ამ
უფლებებითა და თავისუფლებებით, როგორც უშუალოდ მოქმედი სამართალი“ (მუხ. 7).
12. ს აე რ თაშო რ ის ო ს ამ არ თლ ის ძ ირ ითადი პრ ინ ც იპე ბი( ზო გადად და ყ ვ ე ლ ა პრ ინ ც იპი ს ათითაო დ)
 ს აე რ თაშო რ ის ო ს ამ არ თლ ის პრ ინ ც იპე ბი ზო გადად
ს აერთაშორისო სამართლის ძირითადი პრინციპები - ყველაზე უფრო ზოგადი, უმნიშვნელოვანესი და საყოველთაოდ აღ იარებული
საერთაშორისო სამართლებრივი ნორმებია, რომლებიც იქმნებიან საერთაშორისო ხელშეკრულებების ან საერთაშორისო ჩვეულებების
სახით, მაგრამ თავისი ხასიათით სხვა ნორმების მიმართ ისეთივე თანაფარდობაში არიან, როგორც კონსტიტუციური და ჩვეულებრივი
კანონები. საერთაშორისო სამართლის ჩვეულებრივი ნორმები უნდა შეესაბამებოდეს სამართლის ძირითად პრინციპებს. ის ნორმები,
რომლებიც არ შეესაბამებიან ძირითად პრინციპებს, მართლსაწინააღ მდეგო აქტებია და ვერ წარმოშობენ იურიდიულ უფლება-
მოვალეობებს. საერთაშორისო სამართლის ძირითად პრინციპებში ზოგჯერ ურევენ ”სახელმწიფოთა ძირითად უფლება - მოვალეობებს”.
სახელმწიფოს ძირითადი უფლებები ის უფლებებია, რომლის გარეშე ვერ იარსებებს ვერც ერთი სახელმწიფო, როგორც დამოუკიდებელი
პოლიტიკური ორგანიზაცია. ეს უფლებები მიენიჭება ყოველ ერს პოლიტიკური დამოუკიდებლობის მიღ წევისას. ენიჭება იგი არა
რომელიმე ორგანიზაციის ან სახელმწიფოს მიერ, არამედ ავტომატურად.
დღ ეისათვის არსებობს მძლავრი მორალურ - პოლიტიკური ფაქტორი - სახელმწიფოს (ხალხთა) ძირითადი უფლებები. ეს ის
უფლებებია, რომელიც ეკუთვნის ყველა ერს ან სახელმწიფოს არსებობის ფაქტიდან გამომდინარე და არავის აქვს უფლება ძალით
წაართვას მათ ეს უფლებები. ამავე დროს აღ ნიშნული უფლებები აკისრებს სახელმწიფოებს მთელ რიგ მოვალეობებს სხვა
სახელმწიფოების მიმართ: სხვა ხალხების თვითგამორკვევის უფლების აღ იარებას, სხვა სახელმწიფოების პოლიტიკური
დამოუკიდებლობისა და სუვერენიტეტის პატივისცემას, მათი ტერიტორიული მთლიანობის ხელშეუხებლობას და ა.შ .
ყ ველა ეს უფლება-მოვალეობა დღეს ქცეულია საყოველთაო საერთაშორისო სამართლის ძირ ითად პრ ინ ც იპე ბად.
ყოველი ეს პრინციპი მოიცავს მთელ რიგ სხვა მნიშვნელოვან პრინციპებსა და ნორმებს, ამიტომ ევროპაში უშიშროებისა და
თანამშრომლობის ჰელსინკის თათბირზე (1975 წ.) გამოყოფილ იქნა 3 დამატებითი პრინციპი - ტერიტორიული მთლიანობა, საზღვრების
დაურღვევლობა, ადამიანის უფლებათა დაცვა. ეს პრინციპები საერთაშორისო სამართლის სისტემის უმნიშვნელოვანესი საწყისებია,
რომლებიც გამოვლინებას პოულობს საერთაშორისო ხელშეკრულებებში, შეთანხმებებსა თუ სხვა წყაროებში. ეს ის ნორმებია,
რომლებსაც უნდა შეესაბამებოდეს ყველა დანარჩენი საერთაშორისო - სამართლებრივი ნორმა. ყველა ძირითადი პრინციპი ამკრძალავი
ნორმის ხასიათს ატარებს და კრძალავს ერთი ან რამდენიმე სახელმწიფოს ყველა იმ ქმედობას და ქმედობისგან თავის შეკავებას,
რომელიც სხვა სახელმწიფოების მიმართ გამოიყენება ამ უკანასკნელების სუვერენული უფლებების გათელვა-შევიწროების მიზნით.
 ს ახე ლ მ წ იფო თა ს უვ ე რ ე ნ ულ ი თან ას წ ო რ ო ბის პრ ინ ც იპი
ყოველი სახელმწიფო მიუხედავად მისი ტერიტორიული სიდიდისა და მოსახლეობის რაოდენობისა, სამხედრო - ეკონომიკური
სიძლიერისა ან სისუსტისა, ყველა დანარჩენ ქვეყნებთან ერთად თანაბრად სარგებლობს საერთაშორისო სამართლებრივი
უფლებაუნარიანობით. არც ერთ ძლიერ სახელმწიფოს უფლება არა აქვს თავს მოახვიოს სუსტს თავისი ბატონობა ან პრივილეგიურ
მდგომარეობაში დააყენოს თავისი თავი. ყველა საერთაშორისო კონფერენციაზე ყოველ სახელმწიფოს თითო ხმა მიეკუთვნება,
მიუხედავად მისი ეკონომიკური, პოლიტიკური თუ სამხედრო სიძლიერისა. ყოველი სუვერენული სახელმწიფო უფლებამოსილია
მიიღ ოს მონაწილეობა საყოველთაო საერთაშორისო სამართლის ნორმების შემუშავებაში, დაესწროს იმ საერთაშორისო კონფერენციებს,
სადაც წყდება ის საკითხები, რომლებიც უშუალოდ ეხება მის ინტერესებს. ამგვარად, ყველა სუვერენული სახელმწიფო იურიდიულად
თანასწორია, ე.ი. თანაბარია საერთაშორისო სამართლის წინაშე. მხოლოდ გაეროს უშიშროების საბჭოში ხუთი დიდი სახელმწიფო (აშშ,
ინგლისი, საფრანგეთი, ჩინეთი, რუსეთი) სარგებლობს გარკვეული პრივილეგიებით. ყოველ მათგანს მუდმივი წევრის ადგილი უკავია,
ხოლო მშვიდობის დაცვასთან დაკავშირებულ ღონისძიებათა მიღების დროს ხუთივე დიდი სახელმწიფოს თანხმობაა საჭირო. გაეროს
წესდება მთავარ პასუხისმგებლობას მშვიდობის დაცვის საქმეში სწორედ დიდ სახელმწიფოებს აკისრებს.
 ძ ალ ის გამ ო ყ ე ნ ე ბაზე ან ძ ალ ით დამ უქრ ე ბაზე უარ ის თქმ ა
თანამედროვე საერთაშორისო სამართალი აგრესიულ ომს კანონგარეშე აცხადებს. აკრძალულია არამარტო ომის დაწყება, არამედ
ნებისმიერი სახის სამხედრო, ეკონომიკური, ფინანსური, სავაჭრო და სხვა ზომების გამოყენება სხვა სახელმწიფოს დაპყრობის ან მისი
პოლიტიკის დაქვემდებარების მიზნით. მეოცე საუკუნის დასაწყისამდე საერთაშორისო სამართალი ომის ინსტიტუტს დავის
გადაჭრ ის ერთ-ერთ საშუალებად ცნობდა. ყოველი სახელმწიფო მოვალეა საერთაშორისო ურთიერთობებში თავს იკავებდეს
ძალისმიერი მუქარის ან ძალის გამოყენებისაგან. აგრესიული ომის წამოწყებისაგან. აგრესიული ომი არის მშვიდობის საწინააღ მდეგო
დანაშაული, რომელიც იწვევს პასუხისმგებლობას საერთაშორისო სამართლით. ყოველი სახელმწიფო მოვალეა თავს იკავებდეს
არარეგულარული ძალების ან შეიარაღებული ბანდების შექმნისაგან ან შექმნის წაქეზებისაგან სხვა სახელმწიფოს ტერიტორიაზე
შესაჭრელად. სახელმწიფოს ტერიტორია არ უნდა იყოს სხვა სახელმწიფოს მიერ შეძენის ობიექტი ძალისმიერი მუქარის ან ძალის
გამოყენების შედეგად. არავითარი ტერიტორიული შეძენა, რომელიც ძალისმიერი მუქარის ან ძალის გამოყენების შედეგია, არ უნდა
იქნეს ცნობილი კანონიერად. აგრე ს იად ჩაითვლება სახელმწიფოს შეიარაღ ებული ძალების გამოყენება სხვა სახელმწიფოს
სუვერენიტეტის, ტერიტორიული ხელშეუხებლობის, ან პოლიტიკური დამოუკიდებლობის წინააღ მდეგ ან გაერო-ს წესდებით
დაუშვებელი სხვა რომელიმე სახით. აგრესიულ აქტად ითვლება ერთი სახელმწიფოს შეიარაღებული ძალების შეჭრა ან თავდასხმა სხვა
სახელმწიფოს ტერიტორიაზე და მისი ანექსია, სხვა ტერიტორიის დაბომბვა, შეიარაღებული ძალების თავდასხმა სხვა სახელმწიფოების
სახმელეთო, საზღვაო ან საჰაერო ძალებზე და ა.შ. თანამედროვე საერთაშორისო სამართალი ყოველ სახელმწიფოს უფლებას ანიჭებს
მასზე თავდასხმის შემთხვევაში გამოიყენოს ”ინდივიდუალური ან კოლექტიური თავდაცვის” უფლება, ე.ი შეიარაღ ებულ თავდასხმას
დაუპირისპიროს ან საკუთარი შეიარაღებული ძალები ან მოკავშირე ქვეყნების ძალები. როდესაც ჩაგრული კოლონიური ერი ან ხალხი
განთავისუფლებისთვის მშვიდობიანი საშუალებების ამოწურვის შემდეგ მიმართავს იარაღს, ეს ბრძოლა არ შეიძლება კვალიფიცირებულ
იქნეს როგორც აგრესიული ომი, იგი სამართლიანი შეიარაღ ებული ბრძოლაა, თავდაცვითი ომია.
 ს ახე ლ მ წ იფო ს ტე რ იტო რ იულ ი მ თლ იან ო ბის ხე ლ შე უხე ბლ ო ბის პრ ინ ც იპი
ყოველი სუვერენული სახელმწიფოს ტერიტორია შეუვალია სხვა სახელმწიფოს ხელისუფლებისათვის. არც ერთ სხვა სახელმწიფოს არ
აქვს უფლება დაარღ ვიოს ეს უზენაესობა და შეუფარდოს საკუთარი იურისდიქცია სხვა სახელმწიფოში მცხოვრებ თავისსავე
მოქალაქეებს, თუ გამონაკლისის სახით თვით ეს სახელმწიფო არ მისცემს ამის თანხმობას.
ტერიტორიული უზენაესობა განუყოფელი ცნებაა,იგი მოიცავს როგორც სახელმწიფოს სუვერენულ უფლებებს ტერიტორიაზე
მცხოვრებ ადამიანებზე,ასევე თვით ტერიტორიის მიმართ უზენაესი განკარგვის უფლებას. ხმელეთი, მისი წიაღი, შიდა ტერიტორიული
წყლები, ტერიტორიის თავზე მდებარე საჰაერო სივრცე მოცემული სახელმწიფოს სუვერენიტეტის ქვეშ იმყოფება.ყოველი აქტი,
რომელიც ზღუდავს ადგილობრივი სახელმწიფოს იურისდიქციას მისი ტერიტორიის რომელიმე ნაწილში ძლიერი სახელმწიფოს
სასარგებლოდ, ეწინააღმდეგება თანამედროვე საერთაშორისო სამართლის ძირითად პრინციპებს. სახელმწიფოს ტერიტორიული
უზენაესობის შეზღუდვა დაიშვება მხოლოდ მხარეთა თანასწორუფლებიანი, ჭეშმარიტად ნებაყოფლობითი ხასიათის შეთანხმების
საფუძველზე. ასევე ხელშეუხებელია სახელმწიფოს ტერიტორიული მთლიანობა. ყოველი აქტი, რომელიც ლახავს
სახელმწიფოს საზღვრების მყუდროებას, მართლსაწინააღმდეგოა და უფლებას ანიჭებს დაზარალებულ სახელმწიფოს გამოიყენოს
საერთაშორისო სამართლით გათვალისწინებული საშუალებანი. სახელმწიფოს საზღ ვრების შეცვლა შეიძლება მხოლოდ
თანასწორუფლებიანი შეთანხმების საფუძვლზე. როგორც ვხედავთ, ტერიტორიული მთლიანობისა და
ტერიტორიული უზენაესობის ცნებები განსხვავდებიან ერთმანეთისგან. ტერიტორიული უზენაესობა უფრო ფართო, ყოვლისმომცველი
კატეგორიაა, ტერიტორიული მთლიანობა კი - მისი შემადგენელი ნაწილი. ამიტომ შეიძლება ირღვეოდეს ტერიტორიული უზენაესობა,
ხოლო ტერიტორიული მთლიანობა ხელშეუხებელი რჩებოდეს.
 ს აზღ ვ რ ე ბის ურ ღ ვ ე ვ ო ბის პრ ინ ც იპი
ეს პრინციპი ტერიტორიული მთლიანობის ხელშეუხებლობისა და ძალის გამოყენების პრინციპებთან მჭიდრო კავშირში უნდა
განიხილებოდეს. იგი ევროპაში მეორე მსოფლიო ომის შედეგად მიღწეული პოლიტიკური და ტერიტორიული საკითხების მოგვარების
შედეგების გარანტიის საშუალებაა. ცნობილია, რომ დღ ესაც დასავლეთ ევროპაში განსაკუთრებით გერმანიის ფედერაციულ
რესპუბლიკაში არსებობს ძალები, რომლებიც მოითხოვენ პოლონეთის, ჩეხეთისა და სლოვაკეთის საზღ ვრების გადასინჯვას.
ჰელსინკის თათბირზე საზღვრების ურღვევობის პრინციპი ცალკე პრინციპად გამოიყო. სახელმწიფოებს ურღ ვევად მიაჩნია
ერთმანეთის მთელი საზღვრები და ამიტომ ისინი ახლაც და მომავალშიც თავს შეიკავებენ ამ საზღვრების ყოველგვარი ხელყოფისაგან.
ისინი შესაბამისად თავს შიკავებენ აგრეთვე ყოველგვარი მოთხოვნებისა და მოქმედებებისაგან, რომელთა მიზანი იქნება ნებისმიერი
მონაწილე სახელმწიფოს ნაწილის თუ მთელი ტერიტორიის დაპყრობა, უზურპაცია.
 ს ხვ ა ს ახე ლ მ წ იფო ს ს აშინ აო ს აქმ ე ე ბში ჩ აურ ე ვ ლ ო ბის პრ ინ ც იპი
არც ერთ სახელმწიფოს არ აქვს უფლება ჩაერიოს სხვა სახელმწიფოს „საშინაო საქმეებში“. სახელმწიფოს საშინაო საქმეებში შედის ის
საკითხები, რომლებიც ყოველი ერის ან ხალხის სოციალურ-პოლიტიკური ფორმის არჩევასთან მჭიდროდ არის დაკავშირებული და
განპირობებულია ამ უფლებით. ყოველი სახელმწიფოს საშინაო ცხოვრება მისი „საშინაო საქმეა“ სანამ თვითონ არ აქცევს მას
საერთაშორისო სამართლებრივი ნორმის ობიექტად. მაგრამ არსებობს შემთხვევები,როცა სახელმწიფოს „საშინაო საქმე“ საერთაშორისო
სამართლის ნორმას არღვევს და საერთაშორისო კონფლიქტს იწვევს. ეს მაშინ ხდება, როცა „საშინაო საქმე“ საფრთხეს უქმნის მშვიდობისა
და ხალხის უშიშროებას, არღვევს საყოველთაოდ აღიარებულ საერთაშორისო-სამართლებრივ ნორმებს. ამ თვალსაზრისით ყველაზე
თვალსაჩინო მაგალითი იყო სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა აპარტეიდის რეჟიმის წინააღ მდეგ.
ჩაურევლობის პრინციპის დარღვევას ინ ტე რ ვ ე ნ ც ია ეწოდება. მის ყველაზე ტიპიურ მაგალითს სამხედრო ჩარევა
წარმოადგენს. არც ერთ სახელმწიფოს ან სახელმწიფოთა ჯგუფს არ აქვს უფლება ჩაერიოს პირდაპირ თუ არაპირდაპირ, რა მიზეზითაც
უნდა იყოს, სხვა სახელმწიფოს საშინაო და საგარეო საქმეებში. ამგვარი ქმედება, საერთაშორისო სამართლის პრინციპის დარღვევაა. არც
ერთი სახელმწიფო აგრეთვე არ უნდა აწყობდეს, ეხმარებოდეს, აღვივებდეს, აფინანსებდეს, აქეზებდეს შეიარაღ ებულ, ტერორისტულ
საქმიანობას.ყოველ სახელმწიფოს აქვს უფლება აირჩიოს თავისი პოლიტიკური, ეკონომიკური, სოციალური და კულტურული სისტემა
ყოველი სხვა სახემწიფოს მხრივ ამა თუ იმ ფორმით ჩარევის გარეშე.
 ხალ ხთა ( ე რ თა ) თან ას წ ო რ უფლ ე ბიან ო ბის ა და თვ ითგამ ო რ კვ ე ვ ის პრ ინ ც იპი
ყველა ხალხს აქვს თვითგამორკვევის უფლება - ამ უფლების ძალით ისინი თავისუფლად აწესებენ თავიანთ პოლიტიკურ
სტატუსს და თავისუფლად უზრუნველყოფენ თავიანთ ეკონომიკურ, სოციალურ და კულტურულ განვითარებას.გაეროს
წესდების პრეამბულა მოითხოვს ყველა სახელმწიფოსგან განავითარონ მეგობრული ურთიერთობანი სახელმწიფოთა შორის ხალხთა
თანასწორობისა და თვითგამორკვევის პატივისცემის პრინციპებზე დაყრდნობით. თანამედროვე საერთაშორისო სამართალი
საწინააღმდეგო აქტად თვლის ყოველ ხელშეკრულებას, რომელიც ზღ უდავს ერის,ხალხის პოლიტიკურ დამოუკიდებლობას, მისი
თვითგამორკვევის უფლებას.
ხალხის დამონება და ექსპლოატაცია უცხო სახელმწიფოს მიერ უარყოფს ადამიანის ძირითად უფლებებს და ეწინააღ მდეგება გაეროს
წესდებას. ყოველი სამხედრო ან რეპრესიული ზომები, რომლებიც მიზნად ისახავენ დამოუკიდებელი ხალხის მონობაში დატოვებას -
მართლსაწინააღმდეგო აქტია და უნდა შეწყდეს, რათა მისცეს ხალხს საშუალება თავისუფლად, მშვიდობის პირობებში განახორციელოს
თავისი სრული დამოუკიდებლობის მოპოვების უფლება. ყოველი ერი, რომელიც გარკვეულ ტერიტორიაზე ცხოვრობს, ამ
ტერიტორიაზე არსებულ ბუნებრივ სიმდიდრეთა და რესურსების ერთადერთი პატრონია. მხოლოდ თვით ერს აქვს უფლება
განსაზღვროს რა პირობით და რა წესით შეიძლება ბუნებრივი რესურსების ექსპლოატაცია. არც ერთ ხალხს არავითარ შემთხვევაში არ
შეიძლება წაერთვას სახსრები, რომლებიც მას ეკუთვნის. ამგვარად, ყოველი ერის თვითგამორკვევის უფლებათა რეალიზაცია სამ
ძირითად კომპონენტს უნდა შეიცავდეს: ეროვნული და ტერიტორიული მთლიანობა, პლუს ბუნებრივი რესურსების უზენაესი
მესაკუთრეობა. ხალხებს, როცა ისინი ცდილობენ განახორციელონ თავიანთი თვითგამორკვევის უფლება, შეუძლიათ გაერთიანებული
ერების ორგანიზაციის წესების მიზნებისა და პრინციპების შესაბამისად გამოითხოვონ და მიიღონ მხარდაჭერა ამგვარი ძალმომრეობითი
ზომების საწინააღმდეგო მოქმედებასა და მათდამი წინააღ მდეგობის გაწევაში.თვითგამორკვევა და გამოყოფა, დამოუკიდებელი
სახელმწიფოს შექმნა, არ არის დღეს დასაშვები, თუ იგი არ იცავს სუვერენული სახელმწიფოს ტერიტორიულ მთლიანობას, არღ ვევს
ისტორიულად შექმნილ საზღვრებს, აზიანებს სახელმწიფოს უშიშროებას და სხვა.
ამიტომ ეწინააღმდეგება საერთაშორისო სამართალს აგრესიული სეპარატიზმი, რომლის მიზანია ცალმხრივად, ძალის გამოყენებით
ხელყოს სუვერენული დამოუკიდებელი სახელმწიფოს ტერიტორიული მთლიანობა,ერის თვითგამორკვევის უფლების რეალიზაციის
ამის ნათელი მაგალითია კონფლიქტი, რომელიც მოახვიეს საქართველოს აფხაზმა სეპარატისტებმა.
მოტივით.  ადამ იან ის უფლ ე ბე ბის და ძ ირ ითად თავ ის უფლ ე ბათა პატივ ის ც ე მ ის პრ ინ ც იპი
ადამიანის ძირითადი უფლებები კაცობრიობის განვითარების დღ ევანდელ ეტაპზე განუსხვისებელია ყოველგვარი გონიერი
არსებისაგან, მიუხედავად მისი სქესისა, კანის ფერისა, რჯულისა, რასისა და ეროვნებისა. მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ მნიშვნელოვანი
ნაბიჯები გადაიდგა ადამიანის ძირითადი უფლებების საერთაშორისო-სამართლებრივი აღიარებისა და დაცვის თვალსაზრისით.
ჰელსინკის თათბირის მონაწილე სახელმწიფოებმა შემდეგნაირად განსაზღ ვრეს ამ პრინციპის შინაარსი. სახელმწიფოები
პატივისცემით მოეკიდებიან ადამიანის ძირითად უფლებებსა და თავისუფლებებს ყველასთვის, განუსაზღვრელად რელიგიისა, სქესისა
და რასისა. ამ ფარგლებში სახელმწიფოები ცნობენ და პატივს სცემენ პიროვნების თავისუფლებას იწამოს მარტო ან სხვებთან ერთად
რელიგია, იმოქმედოს საკუთარი სინდისის კარნახის თანახმად სახელმწიფოები, რომელთა ტერიტორიაზე არიან ეროვნული
უმცირესობანი, პატივისცემით მოეკიდებიან კანონის წინაშე ასეთ უმცირესობათა წარმომადგენელი პირების თანასწორობის უფლებას
და ამრიგად დაიცავენ მათ კანონიერ ინტერესებს ამ დარგში. სახელმწიფოები აღ იარებენ ადამიანის უფლებებს და ძირითადი
თავისუფლებების საყოველთაო მნიშვნელობას,რომელთა პატივისცემა არსებითი ფაქტორია მშვიდობის, სამართლიანობის და
კეთილდღ ეობისა. მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ გაეროს კომპეტენტური ორგანოები ჩათვლიან, რომ სახელმწიფოში ადგილი აქვს
ადამიანის უფლებათა მასობრივ და სისტემურ დარღვევას, მათ შეუძლიათ მიმართონ წესდებით გათვალისწინებულ საშუალებებს
შეიარაღ ებული ძალების გამოყენების ჩათვლით.
 ს აე რ თაშო რ ის ო დავ ე ბის მ შვ იდო ბიან ი მ ო წ ე ს რ იგე ბის პრ ინ ც იპი
თუ საერთაშორისო დავის წარმოშობის შემთხვევაში ყოველი სახელმწიფო მოვალეა თავი შეიკავოს ძალის გამოყენებისგან, მხარეების
ერთადერთი გზა რჩებათ - მიმართონ მხოლოდ დავის გადაწყვეტის მშვიდობიან საშუალებას.
თანამედროვე საერთაშორისო სამართალი შეიცავს დავების მშვიდობიანი გადაწყვეტის სპეციალურ ინსტიტუტს, რომელიც მრავალ
საშუალებას ითვალისწინებს - მოლაპარაკება, გამოძიება, შუამავლობა, შერიგება, არ ბიტრაჟი, სასამართლო პროცესი და სხვ.
ყოველი სახელმწიფო თავის საერთაშორისო დავებს სხვა სახელმწიფოებთან წყვეტს მშვიდობიანი საშუალებებით ისე, რომ საფრთხე
არ შეუქმნას მშვიდობას, უშიშროებას და სამართლიანობას. მოდავე მხარეები ვალდებული არიან, იმ შემთხვევაში, თუ ვერ მიაღ წიეს
დავის გადაწყვეტას ერთ-ერთი ზემოხსენებული მშვიდობიანი საშუალებით, განაგრძონ მისწრაფება დავის მოსაწესრიგებლად
ურთიერთშორის შეთანხმებული სხვა მშვიდობიანი საშუალებით. საერთაშორისო დავების გადაწყვეტა ხდება სახელმწიფოთა
სუვერენული თანასწორობის საფუძველზე და დავების მშვიდობიანი გადაწყვეტის საშუალებათა არჩევის პრინციპების შესაბამისად.
 ს ახე ლ მ წ იფო თა მ ო ვ ალ ე ო ბა ითან ამ შრ ო მ ლ ო ნ ე რ თმ ან ე თთან წ ე ს დე ბის შე ს აბამ ის ად
სახელმწიფოები ვალდებულნი არიან ითანამშრომლონ ერთმანეთთან, მიუხედავად მათი პოლიტიკური, ეკონომიკური და სოციალური
სისტემებისა, საეთაშორისო ურთიერთობათა სხვადასხვა დარგებში იმ მიზნით, რომ დაიცვან საერთაშორისო მშვიდობა და უშიშროება
და ხელი შეუწყონ საერთაშორისო ეკონომიკურ სტაბილურობასა და პროგრესს, ხალხთა საერთო კეთილდღ ეობასა და საერთაშოროს
თანამშრომლობას, რომელიც თავისუფალია ასეთ განსხვავებაზე აღმოცენებული დისკრიმინაციისგან. ამ მიზნით:
ა) სახელმწიფოები თანამშრომლობენ სხვა სახელმწიფოებთან საერთაშორისო მშვიდობისა და უშიშროების დაცვაში; ბ)
სახელმწიფოები თანამშრომლობენ ადამიანის ძირითად უფლებათა და თავისუფლებათა საყოველთაო პატივისცემისა და დაცვის
დადგენაში ყველასთვის და რასობრივი დისკრიმინაციისა და რელიგიური შეუწყნარებლობის ყველა ფორმის ლიკვიდაციაში; გ)
სახელმწიფოები ახორციელებენ თავიანთ საერთაშორისო ურთიერთობებს ეკონომიკურ, სოციალურ, კულტურულ, ტექნიკურ და
სავაჭრო დარგებში სუვერენული თანასწორობისა და ჩაურევლობის პრინციპების შესაბამისად;დ) გაერთიანებული ერების
ორგანიზაციის წევრი სახელმწიფოები მოვალენი არიან, გაერ თიანებული ერების ორგანიზაციასთან თანამშრომლობით მიიღ ონ
ერთობლივი და ინდივიდუალური ზომები, რომლებსაც წესდების შესაბამისი დებულებანი ითვალისწინებენ.
 ს აე რ თაშო რ ის ო ს ამ არ თლ ით გან ს აზღ ვ რ ულ ვ ალ დე ბულ ე ბათა კე თილ ს ინ დის იე რ ი შე ს რ ულ ე ბა
სახელმწიფოები კეთილსინდისიერად უნდა ასრულებდნენ საერთაშორისო სამართით განსაზღვრულ თავიანთ ვალდებულებებს, ისევე
როგორც იმ ვალდებულებებს, რომლებიც საერთაშორისო სამართლის საყოველთაოდ აღ იარებული პრინციპებიდან და ნორმებიდან
გამომდინარეობს, აგრეთვე იმ ვალდებულებებს, რომლებიც გამომდინარეობს საერთაშორ ისო სამართლის შესაბაიმისი
ხელშეკრულებებიდან თუ სხვა შეთანხმებებიდან, რომელთა მონაწილენიც ისინი არიან.
თავიანთ სუვერენულ უფლებებს, მათ შორის იმ უფლებებს, რომელთა განხორციელებისათვის საჭიროა შემოიღ ონ თავიანთი
კანონები და ადმინისტრაციული წესები, ისინი უფარდებენ თავიანთ იურიდიულ ვალდებულებებს საერთაშორისო სამართლის
ფარგლებში. თუ გაეროს წევრთა ვალდებულებანი, რომლებიც გათვალისწინებულია გაეროს წესდებით, ეწინააღ მდეგება სხვა
რომელიმე ხელშეკრულებით თუ სხვა საერთაშორისო შეთანხმებით ნაკისრ ვალდებულებებს, გაეროს წესდების თანახმად, უპირატესი
ძალა ეძლევა წესდებით გათვალისწინებულ ვალდებულებებს.
1 3 . ს აე რ თაშო რ ის ო ს ამ არ თლ ის ს უბიე ქტის ც ნ ე ბა და ს ახე ე ბი
საერთაშორისო სამართლის ერთ-ერთი ძირითადი თავისებურება ისაა, რომ მისი ძირითადი სუბიექტები სახელმწიფოებია.
ს აერთაშორისო სამართლის სუბიექტი წარმოადგენს სამართლებრივი ურთიერთობის ისეთ მონაწილეს, რომელიც არა მარ ტო ფლ ო ბს
ს აერთაშორისო ნორმებით გათვალისწინებულ უფლება-მოვალეობებს, არამედ ურთიერთობის სხვა მონაწილეებთან ერ თად ქმ ნ ის ამ
ნ ორმებს და უზრუნველყოფს მ ათ შე ს რ ულ ე ბას. თანამედროვე საერთაშორისო სამართალი გარკვეული მოცულობით სუბიექტად
ცნობს აგრეთვე თავისუფლებისათვის მებრძოლ ერს, ან ხალხს. ერი ან ხალხი, რომელიც ითხოვს დამოუკიდებლობას, მაგრამ
მეტროპოლის წინააღმდეგობის გამო იძულებულია მიმართოს იარაღს, თანამედროვე საერთაშორისო სამართლის თვალსაზრისით
აწარმოებს „შეიარაღებულ თავდაცვას“ კოლონიზატორთა აგრესიის წინააღმდეგ. ასეთ ერს ან ხალხს მიენიჭება მთელი რიგი უფლებანი
და ეკისრება ვალდებულებანი. გაერო მოვალეა რაც შეიძლება სწრაფად მოუღ ოს ბოლო წარმოშობილ კონფქლიტს და აიძულოს
კოლონიზატორი ცნოს თავისუფლებისათვის მებრძოლო ერის დამოუკიდებლობა.
თუ ეროვნულ-გამათავისუფლებელი მოძრაობა მშვიდობიან ფორმებში მიმდინარეობს, ერის ინტერესებს გამოხატავენ ის
არსებული წარმომადგენლობითი დაწესებულებები, რომლებიც ბრძოლის გარდამავალ ეტაპზე ყალიბდებიან როგორც შინაგანი
თვითმმარველობის ორგანოები. დამოუკიდებლობის მოპოვებამდე აღნიშნული ორგანიზაციები და ორგანოები უფლებამოსილნი არიან:
დაამყარონ საერთაშორისო სამართლებრივი ურთიერთობა სხვა სახელმწიფოებთან. დააარსონ თავისი მუდმივი წარმომადგენლობა
დიპლომატიური სტატუსით, ხელი მოაწერონ საეთაშორისო ხელშეკრულებებს და ა.შ.
ასევე საერთაშორისო სამართლის არაძირითად,განსაკუთრებულ სუბიექტს წარმოადგენს საერთაშორისო გაერთიანებანი -
გაერო, მისი სპეციალიზებული დაწესებულებანი. ეს ორგანიზაციები საერთაშორისო ასპარეზზე მათი წესდებით მოქმედებენ.
სახელმწიფო არის პირველადი, ძირითადი სუბიექტი, საერთაშორისო ორგანიზაცია კი მეორადი, არაძირითადი, წარმოებული
სუბიექტია, რომლის უფლებაუნარიანობა ზუსტადაა განსაზღ ვრული საერთაშორისო სამართლის ძირითადი პრინციპებით.
საერთაშორისო სამართლის სპეციფიკურ სუბიექტს წარმოადგენს ვატიკანი,რომელიც აღიარებულია დამოუკიდებელ სახელმწიფოდ.
იტალიის მთავრობა იძლევა გარანტიას, რომ არ ჩაერევა ვატიკანის საშინაო და საგარეო საქმეებში, იტალიის ტერიტორიაზე ტრანზიტისა
და კომუნიკაციების გამოყენების ჩათვლით. ვატიკანში ან საზღვარგარეთ მიმავალი უცხო სახელმწიფოს ელჩები სარგებლობენ იტალიის
ტერიტორიაზე სრული დიპლომატიური იმუნიტეტით, თუნდაც ამ სახელმწიფოს არ ჰქონდეს დიპლომატიური ურთიერთობა
იტალიასთან. ვატიკანი აქტიურად თანამშრომლობს იმ სახელმწიფოებთან, სადაც ძლიერია კათოლიკური რელიგია, იჩენს ინტერესს
მშვიდობისა და ხალხთა უშიშროების დაცვის პრობლემისადმი, ადამიანის უფლებებისა და სხვა საკითხისადმი.
და ბოლოს, მეცნიერთა მოსაზრების მიხედვით, შესაძლებელია საერთაშორისო სამართლის სუბიექტი იყოს ფიზიკური
პირიც. თანამედროვე საერთაშორისო სამართალში ფიზიკური პირი სარგებლობს გარკვეული უფლებებით მხოლოდ
სახელმწიფოთშორისი შეთანხმების საფუძველზე. ფიზიკური პირები მოკლებულნი არიან საერთაშორისო სამართლის ნორმათა შექმნისა
და დაცვის უფლებას. ფიზიკური პირები მოქმედებენ როგორც გარკვეული სახელმწიფოს მოქალაქენი და მხოლოდ ამიტომ სარგებლობენ
ამ უფლებით. ამ უფლებათა დაცვას ახორციელებს არა თვით ფიზიკური პირი, არამედ მისი სახელმწიფო. ფიზიკურ პირს არ აქვს
უფლება მიმართოს რომელიმე საერთაშორისო ორგანიზაციას პრეტენზიებით თავისი ან უცხო სახელმწიფოს მიმართ. მხოლოდ მაშინ,
როცა ფიზიკური პირი აგრესიული სახელმწიფოს ხელმძღვანელია და მისი ბოროტმოქმედება მშვიდობისა და ადამიანობის წინააღ მდეგ
საერთაშორისო ხასიათს ატარებს, მისი გასამართლება ხდება საერთაშორისო სასამართლოში (ტრიბუნალში) და საერთაშორისო
სამართლის ნორმათა საფუძველზე. ამგვარად, თანამედროვე საერთაშორისო სამართლის ძირითად სუბიექტს მხოლოდ სახელმწიფო
წარმოადგენს.
1 4 . ს უვ ე რ ე ნ ულ ი ს ახე ლ მ წ იფო, რ ო გო რ ც ს აე რ თაშო რ ის ო ს ამ არ თლ ის ს რ ულ უფლ ე ბიან ი ს უბიე ქტი
ნ იშან თვისებას, რომელიც გვიჩვენებს სახელმწიფოს ხელისუფლების უზენაესობას, ქვეყნის საშინაო საქმეებში და დამ ო უკიდე ბო ბა ს
რომელიმე უცხო სახელმწიფოსგან საერთაშორისო ასპარეზზე, სახელმწიფო სუვერენიტეტი ეწოდება, ხოლო ამ ნიშან თვისების მ ქო ნ ე
ს ახელმწიფო ს - ს უვ ე რ ე ნ ულ ი ს ახე ლ მ წ იფო. სახელმწიფო სუვერენიტეტისგან განასხვავებენ ეროვნულ სუვენიტეტს - ერის ან
ხალხის თვითგამორკვევის უფლებას. თუ ერი (ხალხი) მოიპოვებს პოლიტიკურ დამოუკიდებლობას, ასგილი ექნება ეროვნული და
სახელმწიფო სუვერენიტეტის შერწყმას. თუ ერი (ხალხი) განმათავისუფლებელ ბრძოლას ეწევა, ეს კოლონიის ეროვნული
სუვერენიტეტისა და მეტროპოლიის სახელმწიფო სუვერენიტეტის ურთიერთშეუთავსებლობას მოწმობს. როგორც უკვე აღ ვნიშნეთ,
სახელმწიფო სუვენიტეტისგან განასხვავებენ სახალხო სუვერენიტეტსაც - ხალხის უფლებას, აირჩიოს, განამტკიცოს და განავითაროს ის
სოციალურ-პოლიტიკური სისტემა და სახელმწიფო ფორმა, რომელიც მას სურს. ამგვარად, სახელმწიფო სუვერენიტეტი არის
ერის(ხალხის) პოლიტიკური ორგანიზაციის უმაღ ლესი ფორმის ნიშან–თვისება, მისი პოლიტიკური დამოუკიდებლობის
სამართლებრივი გამოხატულება.
1 5 . რ თულ ი ს ახე ლ მ წ იფო ე ბი ( ფე დე რ აც ია და კო ნ ფე დე რ აც ია )
სახელმწიფოთა განსხვავებულ მოდელებს. არის ისეთი ფედერაციები, სადაც სუბიექტთა კომპეტენცია მინიმუმამდეა მიხედვით, საერთაშორისო სამართის სუბიექტად მხოლოდ ფედერაცია გვევლინება. რაც შეეხება ფედერაციის სუბიექტებს, მათ სრული
სუვერენიტეტი არ აქვთ: მართალია, ისინი გარკვეულ შემთხვევაში უფლებამოსილნი არიან მონაწილეობა მიიღ ონ საერთაშორისო
ურთიერთობებშ, მაგრამ იქ, სადაც ასეთი წესი მოქმედებს, ფედერაციის სუბიექტთა საერთაშორისო უფლებამოსილება აფუძნებულია
სუვერენულ სახელმწიფოს, ამ შემთხვევაშ - მთელ ფედერაციას. ფედერაციის შიდა კანონმდებლობაზე. შეუზღუდავი, პირველადი, სრულყოფილი სუბიექტის უფლება შეიძლება ჰქონდეს მხოლოდ
კონფედერაცია არის ორი ან რამდენიმე სახელმწიფოს ისეთი
კავშირი, როდესაც მასში შემავალი სახელმწიფოები სრული სახით ინარჩუნებენ საკუთარ სუვერენიტეტს და რჩებიან სუბიექტებად
საერთაშორისო სამართლისა. ცხადია კონფედერაცია თვითონაც მონაწილეობს საერთაშორისო ურთიერთობებში როგორც სუბიექტი და
ფედერაც ია სახელმწიფოებრივი მოწყობის ფორმაა. ფედერალური სახელმწიფო წარმოადგენს ფედერაციის იმ სუბიექტების
გაერთიანებას, რომლებსაც საკუთარი სახელმწიფო ორგანოები აქვთ. თანამედროვე საერთაშორისო პარქტიკაში ვხვდებით ფედერალურ
დაყვანილი, და
ისეთებიც, რომელთა სუბიექტებს აქვთ საკუთარი კონსტიტუციები, კანონმდებლობა, მოქალაქეობაც კი. საერთაშორისო სამართლის
საერთაშორისო ხელშეკრულებით, რომლის საფუძველზეც კონფედერაციას გადაეცემა უფლებამოსილება გარკვეულ სფეროებში,
ჩვეულებრივ ეს სფეროები: ომი და ზავი, საგარეო პოლიტიკა, შეიარაღ ბული ძალები, შესაძლოა მათ განეკუთვნებოდეს აგრეთვე
საფინანსო პოლიტიკა და ა. შ. მაგრამ იმის გამო, რომ კონფედერაციის წევრი სახელმწიფოები სუვერენიტეტს ინარჩუნებენ,
გადაწყვეტილებები კონფედერაციისთვის გადაცემული კომპეტენციის ფარგლებში იქმნება იმის მიხედვით, თუ რა კომპეტენცია
განუსაზღვრეს კონფედერაციის სახელმწიფოებმა, რომლებიც მისი სუბიექტები არიან, თუმცა კონფედერაციის ცნტრალური ორგანოები
სრული სახით მაინც არ ემსგავსბიან სახელმწიფო ხელისუფლების ორგანოებს, რადგან მათი გადაწყვეტილებების იმპლემენტაცია
დამოკიდებულია კონფედერაციის სუბიექტების ნებაზე, რომლებსაც შეუძლიათ უარი განაცხადონ კონფედერაციის მიერ მიღ ებული
გადაწყვეტილების რეალიზაციაზე. კონფედერაციის გარდამავალი ტიპის რთული სახელმწიფოა, რომელიც ზოგიერთი გამონაკლისის
გარდა ან ფედერაციაშ გადაიზრდება ან იშლება.
აქვს საერთაშორისო სამართალსუბიექტობის ნიშნები, მაგრამ შეზღ უდული სახით. კონფედერაციის ჩამოყალიბება ფორმდება
1 6 . ს ახე ლ მ წ იფო ს, რ ო გო რ ც ს აე რ თაშო რ ის ო ს ამ არ თლ ის ს უბიე ქტის, წ არ მ ო შო ბა და გაქრ ო ბა
დროთა განმავლობაში იქმნება ახალი სახელმწიფოები, ხოლო სხვა სახელმწიფოები ქრებიან ან განიცდიან მნიშვნელოვან ცვლილებას.
საერთაშორისო ურთიერთობების პრაქტიკა გვიჩვენებს ახალი სახელმწიფოების „დაბადების“ სხვადასხვა საშუალებებს. განვიხილოთ
რამდენიმე მათგანი.
 ე რ თი ს ახე ლ მ წ იფო ს რ ამ დე ნ იმ ე ს ახე ლ მ წ იფო დ დაყ ო ფა
1948-1949 წწ. ყოფილი ერთიანი გერმანიის ადგილზე შეიქმნა ორი სახელმწიფო - გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკა და გერმანიის
დემოკრატიული რესპუბლიკა. 1919 წელს ავსტრია-უნგრეთის ადგილზე შეიქმნა სახელმწიფოები:
უნგრეთი,ჩეხოსლოვაკია,რუმინეთი,იუგოსლავია,პოლონეთი და ავსტრია.
 ე რ ო ვ ნ ულ-გან მ ათავ ის უფლ ე ბე ლ ი ბრ ძ ო ლ ე ბის შე დე გად
1989-1991 წწ. დაიშალა სსრ კავშირი და საერთაშორისო ასპარეზზე 15 დამოუკიდებელი სახელმწიფო გამოვიდა.
 რ ამ დე ნ იმ ე ს ახე ლ მ წ იფო ს ე რ თ ს ახე ლ მ წ იფო დ გაე რ თიან ე ბა
1867 წელს ავსტირამ და უნგრეთმა შექმნეს ერთი სახელმწიფო - ავსტრია- უნგრეთი. 1991 წელს გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკა
შეუერთდა გერმანიის ფედერაციულ რესპუბლიკას.
* * *
რაც შეეხება სახელმწიფოს, როგორც საერთაშორისო სუბიექტის გაქრობას, აღ სანიშნავია შემდეგი ძირითადი შემთხვევები:
1. რ ამ დე ნ იმ ე ს ახე ლ მ წ იფო ს ე რ თ ს ახე ლ მ წ იფო დ გაე რ თიან ე ბა
1867 წელს ავსტრია-უნგრეთის შექმნის შემდეგ ავსტირამ და უნგრეთმა შეწყვიტეს დამოუკიდებელი არსებობა, დაკარგეს თავისი
საერთაშორისო-სამართლებრივი სუბიექტურობა და ერთიან სუბიექტად იქცნენ.
2. ე რ თი ს ახე ლ მ წ იფო ს რ ამ დე ნ იმ ე ს ახე ლ მ წ იფო დ დაყ ო ფა
ავსტრია-უნგრეთის დაშლის შემდეგ ავსტიამ და უნგრეთმა კვლავ შეიძინეს საერთაშორისო-სამართლებრივი სუბიექტის სტატუსი.
სამაგიეროდ, ავსტია-უნგრეთმა,როგორც საერთაშორისო-სამართლებრივმა სუბიექტმა შეწყვიტა არსებობა. იგივე ითქმის
ჩეხოსლოვაკიაზე.
ასეთია სახელმწიფოს გაქრობის ის გზები,რომელიც არ ეწინააღმდეგება საერთაშორისო სამართლის ნორმებს. ზოგიერთი მეცნიერი
მიუთითებს ანექსიას,მაგრამ ასეთი შეხედულება ვერ ჩაითვლება გამართლებულად. მართალია ანექსიის შედეგად სახელმწიფო კარგავს
თავის დამოუკიდებლობას, მაგრამ ეს აქტი ეწინააღმდეგება თანამედროვე საერთაშორისო სამართლის პრინციპებს და არ შეიძლება იყოს
აღ იარებული სახელმწიფოს, როგორც სუბიექტის გაქრობის საშუალებად. ანექსია დღ ეს კანონგარეშედაა გამოცხადებული.
1 7 . ც ნ ო ბის ს ახე ე ბი
როგორც ვიცით, საერთაშორისო ასპარეზზე დროთა განმავლობაში ჩნდება ახალი სახელმწიფოები, რომლებიც აქტიურად ებმება
საერთაშორისო ურთიერთობებში.
ხშირია შემთხვევები, როცა თვითონ სახელმწიფო რჩება უცვლელი, მაგრმ ადგილი აქვს სახელმწიფო გადატრიალებას. როდესაც
სახელმწიფოში ამგვარი ვითარებაა, რთულდება მოცემული სახელმწიფოს როგორც საშინაო, ისე საგარეო ვითარება და არანორმალური
მდგომარეობა იქმნება მსოლიოს ამა თუ იმ რეგიონში. იმისათვის, რომ ახლადწარმოშობილმა სახელმწიფომ ან მთავრობამ დაიკავოს
საერთაშორისო-სამართლებრივ ურთიერთობაში ნორმალური ადგილი, საჭიროა დანარჩენი სახელმწიფოები თანახმა იყვნენ დაამყარონ
მასთან საერთაშორისო ურთიერთობა, ანუ ცნონ იგი.
საერთაშორისო სამართალში ცნობის ქვეშ იგულისხმება მოცემული სახელმწიფოს ნების გამომჟღ ავნება, რომელიც მიმართულია
ახლად წარმოშობილი სახელმწიფოსთან ურთიერთობის ნორმალიზაციისკენ. აღნიშნულიდან ჩანს თუ რა როლს ასრულებს ცნობის
ინსტიტუტი საერთაშორისო–სამართლებრივი ურთიერთობის ნორმალურად წარმართვის საკითხში. ზოგჯერ , როდესაც ადგილი აქვს
არა უბრალო ამბოხებას, არამედ ფართო მასშტაბის შეიარაღებულ ბრძოლას, სხვა სახელმწიფოებმა შეიძლება აჯანყებული ორგანიზაცია
ცნონ აჯანყებულ მხარედ. იმ შემთხვევაში, თუ აჯანყებულ მხარედ ცნობს თვითონ დაინტერესებული სახელმწიფო, იგი ავრცელებს
და მას არ აქვს უფლება განიხილოს ისინი როგორც სამართალდამრღვევები.
აჯანყებულებზე სამხედრო ტყვეობის რეჟიმს როდესაც აჯანყება გადადის სამოქალაქო ომში და ძალები შედარებით თანაბრდება, შეიძლება ადგილი ჰქონდეს მეომარ მხარედ
ცნობას. მეომარ მხარედ ცნობა ხდება ოფიციალური დეკლარაციის საშუალებით. სახელმწიფო, რომელიც ცნობს აჯანყებულებს მეომარ
მხარედ, მოვალეა დაიცვას ნეიტრალიტეტი, წინააღმდეგ შემთხვევაში ადგილი ექნება საერთაშორისო სამართლის ნორმების დარღვევას.
ამ სახის ცნობა წარმოიშვა პირველი მსოფლიო ომის დროს. ომის პერიოდში ქვეყნებმა გამოთქვეს დამოუკიდებელი სახელმწიფოს
შექმნის სურვილი. აჯანყებულ და მეომარ მხარედ ცნობა დღ ეს არ არის გამართლებული, რადგან საერთაშორისო სამართალი
მოითხოვს ყველა სახელმწიფოსგან აჯანყებისგან თავის შეკავებას.
1 8 . ც ნ ო ბის თე ო რ იე ბი
დე კლარაციული თეორია ჩამოყალიბდა კაპიტალიზმის განვითარების საწყის სტადიაზე, როცა ფეოდალურ სახელმწიფოებს შორის აქა-
იქ წარმოიშობოდა ახალი, ბურჯუაზიული ტიპის სახელმწიფოები.ეს სახელმწიფოები წარმოიშობოდა ან ახალი სახელმწიფოს
ჩამოყალიბებით ან უკვე არსებულ სახელმწიფოში ბურჟუაზიული რევოლუციის გზით. დაკლარაციული თეორიის თანახმად, ცნობა
მხოლოდდამხოლოდ აკანონებს ახლად წარმოქმნილი სახელმწიფოს საერთაშორისო ურთიერთობის მონაწილედ გახდომის ფაქტს. ამ
თეორიის მიხედვით, ახლად შექმნილი სახელმწიფო ხდება საერთაშორისო სამართლის სუბიექტი არა იმიტომ, რომ მას ცნობენ, არამედ
იმიტომ, რომ ყოველ ახლად შექმნილ სახელმწიფოს უფლება აქვს გამოვიდეს საერთაშორისო ასპარეზზე და დაიცვას თავისი
ინტერესები. კონსტიტუციური თეორია ამტკიცებს, რომ თითქოს ახლად შექმნილი სახელმწიფო მხოლოდ მაშინ ხდება საერთაშორისო
სამართლის სუბიექტი, როცა როცა მას ცნობენ სხვა სახელმწიფოები. წინააღ მდეგ შემთხვევაში იგი მოკლებულია უფლებას, გახდეს
საერთაშორისო საამრთლის სრულუფლებიანი წევრი. იგი ცდილობს ხელი შეეშალოს ერების თვითგამორკვევის უფლების
განხორციელებას და საექვემდებაროს ყოველი ახალი სახელმწიფოს ,,სამართლიანობის და კანონიერების’’ შეფასებას დიდი
სახელმწიფოებისთვის. სახელმწიფოს ცნობასთან ძალიან ახლოს დგას მთავრობის ცნობის საკითხი. ეს საკითხი დაისმის მაშინ, როდესაც
ახალი მთავრობა ხელში იღებს ხელისუფლებას არაკონსტიტუციური ანუ სახელმწიფოს გადატრიალების გზით. მაშინ სახელმწიფოები
თავად განსაზღ ვრავენ, რამდენად მიზანშეწონილია ახალი მთავრობის ცნობა.
1 9 . ც ნ ო ბის ფო რ მ ე ბი
ოფიციალური ცნობა.ფაქტო ბრ ივ ი ც ნ ო ბა საერთაშორისო ურთიერთობების პრაქტიკის ანალიზი საშუალებას გვაძლევს ცნობის ფორმები 2 კატეგორიად დავყოთ - ფაქტობრივი და
გულისხმობს ისეთ შემთხვევას, როცა სახელმწიფო ამყარებს ახლად შექმნილ
სახელმწიფოსთან საქმიან კავშირს, მაგრამ ამავე დროს თავს იკავებს მისი ოფიციალური ცნობისგან. მათ შორის წარმოებს მხოლოდ
მოლაპარაკება ამა თუ იმ საკითხზე. ოფიციალური იურიდიულ ი ცნობა განსხვავდება ფაქტობრივი ცნობისგან იმით, რომ ახლად
შექმნილი სახელმწიფოს ცნობის ფაქტი გამოხატული უნდა იყოს რომელიმე დოკუმენტში.ოფიციალური ცნობა შეიძლება ორი სახის
იყოს: de facto და de iure, რომლებიც ერთმანეთისგან განსხვავდებიან სამართლებრივი შედეგების მიხედვით. მთავარი განსხვავება მათ
შორის არის ის, რომ პირველ შემთხვევაში მთვრობა იცნობა როგორც სინამდვილეში არსებული, მაგრამ მასთან არ ამყარებენ
დიპლომატიურ და ზოგჯერ საკონსულო ურთიერთობებსაც კი. ურთიერთობა სავაჭრ ო ხელშეკრულებით ამოიწურება. დე ფაქტო
ცნობის დროს დამყარებულ ურთიერთობას აქვს დროებითი, არასტაბილური ხასიათი. დე ფაქტო ცნობა მოკლე ხანში იცვლება დე იურე
ცნობით, რის შემდეგაც ორ სახელმწიფოს შორის სტაბილური ურთიერთობა მყარდება. მყარდება დიპლომატიური და საკონსულო
ურთიერთობანი. ამგვარად, მხოლოდ დე იურე ცნობა ქმნის ჭეშმარიტ ურთიერთობას.
ცნობის ინსტიტუტი ემსახურება მშვიდობიანი თანაარსებობის პრინციპის განმტკიცებას. იგი მოწოდებულია
ხელი შეუწყოს ხალხთა მეგობრული და კეთილმეზობლური ურთიერთობების ჩამოყალიბებას.აღ სანიშნავია, რომ გაეროში
საქართველოს მიღების ფაქტი არ ნიშნავს ჩვენი ქვეყნის ავტომატურ ცნობას ამ ორგანიზაციის ყველა წევრის მიერ. არსებული წესის
მიხედვით სახელმწიფოს გაეროში ან სხვა ორგანიზაციაში გაწევრიანება არ ნიშნავს ამ ორგანიზაციის წევრების მიერ ახალი წევრ-
სახელმწიფოს ოფიციალურ ცნობას. ლაპარაკი შეიძლება საქმიან ცნობაზე, რომელიც არავითარ იურიდიულ ვალდებულებას არ
წარმოშობს დე იურე ან დე ფაქტო ცნობისთვის.
2 0 . ს ახე ლ მ წ იფო ს ს ამ არ თალ მ ე მ კვ იდრ ე ო ბა
სახელმწიფოები იბადებიან და კვდებიან. ეს პროცესი წარმოშობს მეტად რთულ და პოლიტიკურად ძალზე მნიშვნელოვან პრობლემას -
სახელმწიფოდან ახლად შექმნილზე. ახალი სახელმწიფოს უფლებამემკვიდრეობის საკითხს. ე.ი. საერთაშორისო-სამართლებრივი უფლებამოსილებანი გადადის ძველი
უფლებამემკვიდრეობის საკითხი შეიძლება წარმოიშვას ასევე ერთი სახელმწიფოს მიერ
მეორისათვის ტერიტორიის გადაცემის შემთხვევაში.
ა. უფლებამემკვიდრეობა საერთაშორისო ხელშეკრულებების მიმართ
უფლებამემკვიდრეობა სოციალური რევოლუციის პირობებში. მხოლოდ მაშინ, როცა ერთი სახელმწიფოს ფარგლებში ადგილი აქვს
სოციალურ რევოლუციას, წარმოიქმნება უფლებამემკვიდრეობის საკითხი. რაც უფრო ძირ ფესვიანია რევოლუცია, მით უფრო
რადიკალურია ყოფილი სუბიექტის უფლებათა და მოვალეობათა შემოწმება-გადასინჯვა ახალი სუბიექტის მხრიდან.
დე კოლონიზაციით გამ ო წ ვ ე ულ ი უფლ ე ბამ ე მ კვ იდრ ე ო ბა. ყოველი სახელმწიფო, რომელიც იძენს დამოუკიდებლობას
მეტროპოლისგან ან სხვა სახით არსებულ კოლონიური რეჟიმისაგან, თავისუფლდება ყველა სხვა ხელშეკრულებისაგან, რომელიც დადო
მმართველმა მთავრობამ ამ ტერიტორიის სახელით ან გაავრცელა მასზე. აქ მოქმედებს ე.წ ”ტაბულა რაზას” პრინციპი,რომელიც
ათავისუფლებს მემკვიდრე სახელმწიფოს მეტროპოლის მიერ თავს მოხვეული ვალდებულებისაგან. ყოველი ახალი სახელმწიფო
უფლებამოსილია გადაწყვიტოს რომელ ხელშეკრულებებს ტოვებს ძალაში და რომელს უარყოფს. ეს როდის ნიშნავს,რომ
სახელმწიფო მემკვიდრე მოვალეა უარყოს ყველა ხელშეკრულება. პირიქით, ახალი სახელმწიფოები უარყოფდნენ მხოლოდ
არათანასწორუფლებიან ხელშეკრულებებს, რომელთა მიხედვით ხდებოდა მათი ტერიტორიის, ბუნებრივი რესურსების უმოწყალო
განიავება და ხალხის სასტიკი ექსპლოატაცია. ორი ან რამდენიმე სახელმწიფოს გაერთიანებით ან ერთი სახელმწიფოს რამდენიმე
ერთეულად გაყოფით გამოწვეულ ი უფლ ე ბამ ე მ კვ იდრ ე ო ბა. პირველ შემთხვევაში გაერთიანებულ სახელმწიფოზე გადადის
წინამორბედი სახელმწიფოს ყველა ხელშეკრულება და შეთანხმება. ავტომატურად გადადის შენაერთზე ის ხელშეკრულებანი,
და სხვა ტერიტორიალურ საკითხებს.
რომლებიც არეგულირებენ გაერთიანებაში შემავალი ერთეულების სასაზღ ვრო იმ შემთხვევაში, როდესაც ერთი სახელმწიფო რამდენიმე სახელმწიფოდ იყოფა, მიუხედავად იმისა განაგრძობს თუ არა წინამორბედი
სახელმწიფო არსებობას, ყველა მის მიერ დადებული ხელშეკრულება, რომელიც მთელ ტერიტორიას ეხებოდა, რჩება ძალაში ყოველი
გამოყოფილი ნაწილის მიმართ, ხოლო კონკრეტული ტერიტორიის მიმართ მოქმედი ხელშეკრულება გადადის მხოლოდ ამ
ტერიტორიის მქონე სახელმწიფოზე.
ბ. უფლებამემკვიდრეობა სახელმწიფო ქონებისა და სახელმწიფო არქივის მიმართ - რა საშუალებითაც არ უნდა ჩამოყალიბდეს ახალი
სახელმწიფო, მასზე გადადის სახელმწიფო საკუთრების ყველა სახე( მოძრავი და უძრავი ქონება) შემდეგი წესით: სახელმწიფო-
მემკვიდრის ტერიტორიაზე მდებარე უძრავი ქონება მასვე რჩება. უძრავი ქონეება, რომელიც ამ ტერიტორიას ეკუთვნის, მაგრამ მის
გარეთ მდებარეობს და მას თავის დროზე დაეპატრონა წინამორბედი სახელმწიფო, სახელმწიფო-მემკვიდრეს მიეკუთვნება.
მოძრავი ქონება,რომელიც გამოყოფილ ტერიტორიას ეკუთვნოდა, მაგრამ შემდგომ გახდა წინამორბედი სახელმწიფოს ქონება,
უბრუნდება სახელმწიფო-მემკვიდრეს.
სახელმწიფო არქივების საკითხი რთულია და ძირითადად ურთიერთშეთანხმებით წყდება. მაგრამ უდავოდ ითვლება
დებულება,რომელიც მოითხოვს წინამორბედ სახელმწიფოსგან გადასცეს სახელმწიფო-მემკვიდრეს მის ტერიტორიასთან
დაკავშირებული დოკუმენტური და ისტორიული არქივები ან თუ ისინი ორივე მხარეს ეხება, მისაწვდომი გახადონ სახელმწიფო-
მემკვიდრისათვის. უნდა დაისვას საკითხი რუსეთში მყოფი საქართველოს საგანძურისა და არქივების დაბრუნების შესახებ.
გ. უფლ ე ბამ ე მ კვ იდრ ე ო ბა ვ ალ ე ბის მ იმ არ თ
როდესაც ერთი სახელმწიფო იყოფა რამდენიმე ერთეულად, ვალების საკითხი წყდება სახელმწიფოების ურთიერთშეთანხმებით,
როგორც წესი, არსებული ვალი იყოფა გამოყოფილი ერთეულების ეკონომიკური პოტენციალისა და მოსახლეობის რაოდენობის
გათვალისწინებით. თუ კონკრეტული თანხა მთლიანად იყო მოხმარებული გარკვეული ტერიტორიის საკეთილდღ ეოდ, მისი გადახდა
დაეკისრება ამ ტერიტორიის მქონე სახელმწიფოს. მიუხედავად იმისა,რომ საქართველო ძალით იყო გაერთიანებული სსრ კავშირში,
ამ უკანასკნელის დაშლის შემდეგ საქართველოს მიეცა უფლება დაპატრონებოდა ყოფილი საბჭოთა კავშირის ქონების გარკვეულ წილს,
რადგანაც ქართველი ხალხი მონაწილეობდა სსრ კავშირის ეკონომიკურ და სამხედრო პოტენციალის მშენებლობაში.
ამავე დროს საქართველოს რესპუბლიკამ აიღო ვალდებულება გადაიხადოს სსრ კავშირის საზღ ვარგარეთული ვალის გარკვეული
ნაწილი, რომელიც მოხმარდა საქართველოს საჭიროებას.
2 1 . „ტაბულ ა რ აზას “ პრ ინ ც იპი
ყოველი სახელმწიფო, რომელიც იძენდა დამოუკიდებლობას მეტროპოლისგან ან სხვა სახის კოლონიური რეჟიმისგან,
თავისუფლდებოდა ყველა სხვა ხელშეკრულებსგან, რომელიც დადო მმართველმა მთავრობამ ამ ტერიტორიის სახელით ან გაავრცელა
მასზე. აქ მოქმედებს ე.წ. „ტაბულა რაზას“ („სუფთა დაფა“) პრინციპი, რომელიც ათავისუფლებს მემკვიდრე სახელმწიფოს მეტროპოლიის
მიერ თავ მოხვეული ვალდებულებებისგან. ყოველი ახალი სახელმწიფო უფლებამოსილია თავად გადაწყვიტოს რომელ ხელშეკრულებას
დატოვებს ძალაში და რომელს უარყოფს. ეს არ ნიშნავს, რომ სახელმწიფო მემკვიდრე მოვალეა უარყოს ყველა ხელშეკრულება. ახალი
სახელმწიფოები უარყოფდნენ მხოლოდ არათანასწორუფლებიან, კაბალურ ხელშეკრულებებს, რომელთა მიხედვით ხდებოდა მათი
ტერიტორიის უმოწყალოდ განიავება. „ტაბულა რაზას“ პრინციპი არ ვრცელდება საერთაშორისო სამართლის ძირითად
პრინციპებზე და სხვა ამკრძალავ ნორმებზე. არც ერთ სახელმწიფოს არა აქვს უფლება უარყოს საერთაშორისო მართლწესრიგის საყრდენი
პირინციპები და ნორმები, რომელთა გარეშე შეუძლებელი ხდება ხალხთა უშიშროების უზრუნველყოფა. საქართველოს რესპუბლიკაც ამ
გზით მიდის. მან აღ იარა გაეროს წესდების ძირითადი პრინციპები და ორგანიზაციაში შესვლის სურვილი გამოთქვა.
2 2 . ს აე რ თაშო რ ის ო ხე ლ შე კრ ულ ე ბა, მ ხარ ე ე ბი და მ ათში მ ო ნ აწ ილ ე ო ბის უფლ ე ბა
საერთაშორისო ხელშეკრულება თანამედროვე საერთაშორისო სამართლის ძირითადი წყაროა. საერთაშორისო სახელშეკრულებო
სამართალი არის იმ ნორმათა ერთობლიობა, რომლებიც განსაზღვრავენ საერთაშორისო ხელშეკრულებათა დადებისა და შეწყვეტის წესს,
მ ათი იურიდიული ძალის ნამდვილობის პირობებს. ამ საკითხთან დაკავ შირ ე ბულ ი დავ ე ბის მ ო წ ე ს რ იგე ბის ს აშუალ ე ბე ბს.
საერთაშორისო ხელშეკრულებების მხარედ გვევლინება მხოლოდ საერთაშორისო სამართლის სუბიექტები - სახელმწიფოები,
საერთაშორისო ორგანიზაციები, რომლებსაც აქვთ საერთაშორ ისო-სამართლებრივი უფლებაუნარიანობა.
საერთაშორისო ხელშეკრულება აკისრებს უფლება-მოვალეობებს მხოლოდ მასში მონაწილე მხარეებს. მესამე სახელმწიფოებზე
უფლება-მოვალეობანი არ ვრცელდება. მაგრამ, თუ საერთაშორისო სამართლის სუბიექტი, რომელიც არის კონკრეტული
ხელშეკრ ულების მხარე, გამოიყენებს ამ ხელშეკრულებით გათვალისწინებულ უფლებებს, მას ავტომატურად ეკისრება ამ
ხელშეკრულებიდან გამომდინარე მოვალეობებიც.
გამონაკლისს წარმოადგენს ხელშეკრულებანი, მიმართული აგრესიის წინააღ მდეგ. ვენის კონვენცია აღ იარებს სახელმწიფოთა
უფლებას დადონ ხელშეკრულება აგრესორის პასუხისმგებლობისა და სხვა საკითხების ფიქსაციის მიზნით. ამავე დროს, ყოველი
ხელშეკრულება, რომელიც იდება აგრესორებისა და მათი მოკავშირეების მიერ სხვა სახელმწიფოს საზიანოდ, იმთავითვე ჩაითვლება
ბათილად.
ხელშეკრულებები განსხვავდება ერთმანეთისგან მხარეთა რაოდენობის მიხედვით. ო რ მ ხრ ივ ი ხე ლ შე კრ ულ ე ბე ბი
სახელმწიფოთშორისი ურთიერთობების ყველაზე ტიპური სახეა. დღეისთვის მისი რაოდენობა რამდენიმე ასეულ ათასს შეადგენს.
თანამედროვე ეტაპზე სულ უფრო დიდ და ფართო გამოყენებას პოულობს მრავალმხრივი ხელშეკრულ ე ბე ბი, რომელთა მეშვეობით
და რეგიონალური ორგანიზაციები, და ა.შ. ხელშეკრულებაში მონაწილეობა
არ ნიშნავს მხარეებთან დიპლომატიური ურთიერთობის დამყარებას, ხოლო ხელშეკრულების შეწყვეტა არ ნიშნავს სხვა მხარეებთან
ასეთი ურთიერთობის გაწყვეტას.
იქმნება საერთაშორისო უნივერსალური წესდებები 2 3 . ალ ტე რ ნ ატის წ ე ს ი ( ხე ლ შე კრ ულ ე ბის დადე ბის წ ე ს ი და ს ტადიე ბი)
საერთაშორისო ხელშეკრულების დადების უფლება სუვერენული სახემწიფოს ერთ–ერთი ძირითად უფლებათაგანია. ყოველი
სახელწიფო უფლებამოსილია მიიღოს მონაწილეობა ხელშეკრულების შემმუშავებელ კონფეენციაზე,ან შეუერთდეს უკვე არსებულ
ხელშეკრულებას, თუ იგი დაინტერესებულია ასეთი შეთანხმებით. სახელმწიფო თვითონ განსაზღვრავს რომელ ორგანოს აქვს უფლება
იმოქმედოს საერთაშორისო ასპარეზზე მისი სახელით და დადოს საერთაშორისო ხელშეკრულება. როგორც წესი ეს უფლება
სახელმწიფოს ან მთავრობის მეთაურს ეკუთვნის ან საგარეო საქმეთა მინისტრი ან სპეც. უფლებამოსილებით რწმუნებული.
საერთაშორისო ხელშეკრულება იდება ან უშუალო დიპლომატიური მოლაპარაკების შედეგად, ან საერთაშორისო კონფერენციის
მხარეთა მიერ შეთანხმებული და დაზუსტებული ტექსტი ხელმოწერის ობიექტად იქცევა. საერთაშორისო ხელშეკრულების
მოწვევით. ხელმოწერა სპეციალური წესის დაცვით ხდება, რომლის მიზანია ასახოს სახელმწიფოთა სუვერენული თანასწორობის პრინციპი. ამ წესს
ალ ტერნატი ეწოდება. ორმხრივი ხელშეკრულების ხელმოწერის დროს მხარეები სვამენ თავის ხელმოწრას ერთმანეთის გასვწრივ,
მარცხნიდან მარჯვნივ, ან ერთიმეორის ქვევით.პირველ შემთხვევაში მარცხენა ადგილი პირველ ადგილად ითვლება, მეორე შემთხვევაში
ასეთ ადგილად ზედა ადგილი ითვლება. ყოველ ეგზემპლარს პირველ ადგილას აწერს ის მხარე, რომელთანაც რჩება წინამდებარე
ხელშეკრულება. მრავალმხრივი ხელშეკრულების ხელმოწერისას მხარეები სვამენ თავის ხელმოწერას ქვეყნების სახელწოდების
ანბანური წესის მიხედვით,როგორც წესი, გამოიყენება ინგლისური ანბანი. აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებს შორის გამოიყენება რუსული
ანბანი. ხელშეკრულების დანართს ხელს აწერენ დელეგაციის მეთაურები მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ იგი ხელშკრულების
განუყოფელ ნაწილად ჩაითვლება (დამატებითი მუხლები და ა. შ.) რაც შეეხება დანართებს, რომლებიც საქონლის ნუსხას, საბუთების
ნიმუშებსა და სხვა ამგვარ აქტებს წარმოადგენს, მათ, როგორც წესი, ან სულ არ აწერენ ხელს, ანდა ხელს აწერენ დელეგაციის მდივნები.
2 4 . ხე ლ შე კრ ულ ე ბის ძ ალ აში შე ს ვ ლ ის ს აფუძ ვ ლ ე ბი
ხელშეკრულება ძალაში შედის: ა) ხელმოწერის დღიდან; ბ) ხელმოწერიდან გარკვეული ვადის გასვლის შემდეგ; გ) სარატიფიკაციო
დღ იდან ან
დამტკიცების (მიღ ების) სიგელების გაცვლის დღიდან ან ამ დღიდან გარკვეული ვადის გასვლის შემდეგ; დ) სარატიფიკაციო სიგელების სათანადო რაოდენობის
დაგროვების დღიდან ან ამ სღ იდან გარკვეული ვადის გასვლის შემდეგ; ე)ხელშეკრულების გარკვეული ვადის გასვის შემდეგ.
ასეთია ხელშეკრულების როგორც კონკრეტული საერთაშორისო-სამართლებრივი უფლება-მოვალეობის აღ მნუსხველი
აქტის ძალაში შესვლის ძირითადი საშუალებანი, მაგრამ ხელშეგრულების ძალაში შესვლა როდი ნიშნავს იმას, რომ იგი სავალდებულო
ხდება ყველა მხარისთვის. ასეთი ხელშეკრულება სავალდებულო ხდება მხოლოდ მათთვის, ვინც შეასრულა აქტის ძალაში შეყვანისთვის
გათვალისწინებული ყველა პროცედურა, მაგალითად, მოახდინა მისი რატიფიკაცია, შეუერთდა მას და ა. შ. მაგრამ, სხვებისთვის,
რომლებსაც ასეთი აქტი არ ჩაუტარებიათ, ეს ხელშეკრულება სავალდებულო ძალას არ იძენს, მანამ სანამ ისინი არ გადადგამენ სათანადო
ნაბიჯს.
რ ატიფიკაციის ქვეშ იგულისხმება ხელშეკრულების დამტკიცება სახელმწიფოს უზენაესი ხელისუფლების მიერ. სახელმწიფოს უფლება
აქვს უარი თქვას რატიფიკაციაზე და ეს ვერ ჩაითვლება მართლსაწინააღმდეგო აქტად. ყოველი სახელმწიფო თვითონ განსაზღ ვრავს
რატიფიკაციის წესებს და იმ ორგანოს, რომლის კომპეტენციაშიც შედის რატიფიკაციის უფლება. რატიფიკაციის აქტი ფორმდება
სარატიფიკაციოსიგელის სახეით, რომლითაც მეთაური ატყობინებს მეორე მხარეს ხელშეკრულების დამტკიცების ფაქტს და არწმუნებს,
რომ ხელშეკრულება პირნათალად შესრულდება. რატიფიკაციისგან განასხვავებენ ხელშეკრულების დამტკიცებას ანუ მიღ ებას, რასაც
ქვეყნის კონსტიტუცია მიაკუთვნებს ამა თუ იმ კომპეტენტურ ორგანოს, თუკი ხელშეკრულება არ მოითხოვს სარატიფიკაცია
პროცედურ ას. თუ ხელშეკრულება ღია ხასიათისაა, ყოველ სახელმწიფოს უფლება აქვს „შეუერთდეს“ უკვე ხელმოწერილ
ხელშეკრულებას, რისთვისაც ის სპეციალურ განცხადებას აკეთებს და შეერთების აქტს სახელმწიფო-დეპოზიტორს აბარებს.
ხელშეკრულება ძალაში შედის „სარატიფიკაციო სიგელების გაცვლისას“ ან „დეპონირებისთვის გადაცემ ის ას “
.
ორმხრივი ხელშეკრულების დადებისას, ერთ ქვეყანაში ხდება ხელშეკრულების ხელმოწერა, ხოლო სარატიფიკაციო სიგელების
გადაცემა ხდება მეორე სახელმწიფოს დედაქალაქში.მრავალმხრივ ხელშეკრულებათა რატიფიკაციის დროს სარატიფიკაციო სიგელის
შესანახად ამოირჩევა სახელმწიფო-დეპოზიტორი ან სათანადო საერთაშორისო ორგანიზაციის აღ მასრულებელი ორგანო. ყოველი
სახელმწიფო ხელმოწერისას ან რატიფიკაციის დროს უფელბამოსილია გააკეთოს შენიშვნები ანუ დათქმ ა. თუ არცერთმა მხარემ არ
განაცხადა პროტესტი, შენიშვნა იურიდიულ ძალას იძენს ყველა მონაწილის მიმართ. დადებული ხელშეკრულება უნდა იყოს სათანადო
წესით გამოქვეყნებული ანუ პრ ო მ ულ გირ ე ბულ ი ყოველი მხარის მიერ.
2 5 . დათქმ ა
ყოველი სახელმწიფო ხელმოწერისას ან რატიფიკაციის დროს უფლებამოსილია გააკეთოს შენიშვნები ანუ დათქმა, რომლის მიზანია
შეზღ უდოს ზოგიერთი მუხლის მოქმედება ან შემოფარგლოს მათი მოქმედება გარკვეული პირობებით. თუ არც ერთმა სხვა მხარემ არ
განაცხადა პრტესტი, შენიშვნა იურიდიულ ძალას იძენს ყველა მონაწილის მიმართ და ამიერიდან შენიშვნის გამკეთებელსა და
ხელშეკრულების სხვა მონაწილეებს შორის ხელშეკრულება მოქმედებს დათქმის აღ ნიშნული შესწორებებით. თუ მის წინააღ მდეგ
ზოგჯერ, იშვიათ შემთხვევაში, თვით ხელშეკრულება ნაწილობრივ ან სრულებით კრძალავს შენიშვნის გაკეთებას, რაც შეთანხმების
დემოკრატიული საწყისების ხელშუხებლო ბის უზრუნველსაყოფად კეთდება.
პროტესტს აცხადებს მხოლოდ რამდენიმე სახელმწიფო, დათქმა ვრცელდება დანარჩენ მონაწილეებზე. ერთსულოვანი პროტესტის
შემთხვევაში დათქმა იურიდიულ ძალას არ იძენს და ბათილდება, თუ თავისი ხასიათი დეკლარაციული არ არის.
2 6 . ხე ლ შე კრ ულ ე ბის მ ო ქმ ე დე ბის ვ ადა
ხელშეკრულების მოქმედების ვადა მხარეთა მიერ განისაზღ ვერება. უვადოდ იდება მხოლოდ ის ხელშეკრულებანი, რომლებიც
საერთაშორისო სამართლის კოდიფიკაციის აქტებს წარმოადგენენ ან ომის მდგომარეობას წყვეტენ (საზავო ხელშეკრულეანი). ამ
ხელშეკრულებათა დენონსაცია (გაუქმება)დაუშვებელია. პოლიტიკური სახის ხელშეკრულებანი იდება როგორც წესი 10, 20 და
მეტი წლით, ეკონომიკური, კულტურული და სამართლებრივი სახისა 1-5 წლით, ზოგჯერ განუსაზღ ვრელი ვადით.
ხელშეკრულების ვადა შეიძლება გაგრძელდეს, რასაც პროლონგაცია ეწოდება. პროლონგაცია ავტომატურ ხასიათს ატარებს მაშინ,
როცა ამას თვით ხელშეკრულება ითვალისწინებს. თუ ხელშეკრულების ვადის გასვლამდე რამდენიმე თვით ან წლით ადრე არც ერთი
მხარე არ გამოთქვამს მისი გაუქმების სურვილს, იგი ავტომატურად განაგრძნობს მოქმედებას გარკვეული ვადის განმავლობაში.
2 7 . ხე ლ შე კრ ულ ე ბე ბის ნ ამ დვ ილ ო ბის პირ ო ბე ბი
საერთაშორისო ხელშეკრულების ნამდვილობა გულისხმობს მის საერთაშორისო-სამართლებრივ სრულფასოვნებას, მართლზომიერ
ხასიათს. ყოველი აქტი, რომელსაც ჩადის ერთი სახელმწიფო სხვა სახელმწიფოს ნების გამომჟღ ავნების თავისუფლების შეზღ უდვის
მიზნით, მართლსაწინააღმდეგო ქმედებად ითვლება. პირველ რიგში, ასეთ ქმედებად ჩაითვლება ძალით დამუქრების გამოყენება
სახელმწიფოს ან მისი წარმომადგენლობის მიმართ. სადავოდ ხდის ხელშეკრულების ნამდვილობას მოლაპარაკების მონაწილე
სახელმწიფოს წარმოამდგენელთა მოტყუება ან მოსყიდვა, ხელშეკრულებაში გაპარული შეცდომა და ა.შ.
ყველაზე მძიმე დანაშაულად ითვლება ძალის გამოყენება ან სხვა რაიმე იძულებითი საშუალებისთვის მიმართვა. ცალკე საკითხს
წარმოადგენს ხელშეკრულების ბათილობა მხარეთა მიერ იმპერატიული ნორმების გადახვევის გამო. ამ შემთხვევაში ორივე
სახელმწიფოს ნების გამომჟღავნების თავისუფლება ეჭვს არ იწვევს, თუმცა ხელშეკრულებით დადგენილი ქცევითი წესები ”უხვევენ”
არსებულ საყოველთაოდ აღიარებულ ნორმებს, რომელთა იმპერატიული ხასიათის უგულებელყოფა აკრძალულია. იმპერატიული ნორმა
უკრძალავს მხარეებს ისეთ გადახვევას, რომელიც მათ ურთიერთობას ეხება და ერთმანეთის მიმართ უფლება-მოვალეობებს ადგენს.
ამიტომ ხელშეკრულება, რომელიც ორივე სახელმწიფოს აგრესიულ პაქტს წარმოადგენს და მესამე სახელმწიფოს წინააღ მდეგ არის
მიმართული, ჩაითვლება ბათილად არა იმიტომ, რომ ძალის გამოყენების დაუშვებლობას იმპერატიული ხასიათი აქვს, არამედ იმიტომ,
რომ ეს აქტი არღვევს, ლახავს საერთაშორისო სამართლის ამ ძირითად პრინციპს. მაგრამ თუ ორმა სახელმწიფომ დადო ხელშეკრულება,
რომლითაც აღიარებენ მათ შორის დავის მოწესრიგების შეიარაღებული ძალების გამოყენების საშუალებით, ასეთი ხელშეკრულება
იმთავითვე ბათილად გვევლინება, რადგანაც ძალის გამოუყენებლობის პრინციპის შეცვლა ურთიერთშეთანხმებითაც არ შეიძლება.
2 8 . ხე ლ შე კრ ულ ე ბის შე წ ყ ვ ე ტა
როდესაც მხარე ან მხარეები ერთმანეთის მიმართ აქტიურად იყენებენ შეძენილ უფლებებს, ხოლო ვალდებულებების შესრულებაზე თავს
არ იწუხებენ, ხელშეკრულება მერყევი ხდება და შეიძლება მოხდეს მისი მოქმედების ვადის შეწყვეტა ვადის გასვლამდე. საერთაშორისო
ხელშეკრულების მოქმედების შეწყვეტის რამდენიმე საშუალება არსებობს:ა) როდესაც ხელშეკრულებაში აღ ნიშნული წესის
გათვალისწინებით, ერთი მხარე ატყობინებს მეორე მხარეს ან სახელმწიფო-დეპოზიტორს, რომ მას არ სურს ხელშეკრულების ვადის
გაგრძელება, ამას ხელშეკრულების დე ნ ო ნ ს აც ია ეწოდება. ბ) შესაძლებელია ხელშეკრულების მოქმედების შეწყვეტა მხარეთა
შეთანხმებით მოხდეს. ამ შემთხვევაში ყოველი მხარის თანხმობაა სავალდებულო. თუ ამ შეთანხმებას ახალი შესწორებული
ხელშეკრულების დადება მოყვება შედეგად, ადგილი აქვს საერთაშორისო ხელშეკრულების ნოვაციას. გ) ხელშეკრულება წყდება ასევე
მის მიერ გათვალისწინებული პირობების შესრულებისას ან აღ ნიშნული ვადის ამოწურვისა შესაძლებელია ხელშეკრულების
ცალმხრივი გაუქმებაც,ა) როდესაც ერთ-ერთი მხარე არ იცავს ხელშეკრულებით გათვალისწინებულ პირობებს და უხეშად არღვევს მათ,
მეორე მხარეს უფლება აქვს გააუქმოს ასეთი შეთანხმება, უკანასკნელის ამ მოქმედებას ხელშეკრულების ან ულ ირ ე ბა ეწოდება.
ბ)ავტომატურად უქმდება ის ხელშეკრულება, რომელიც საერთაშორისო ასპარეზიდან გამქრალ სუბიექტთან იყო დადებული.
საერთაშორისო ხელშეკრულების სტრუქტურა და ფორმა
ფორმის მხრივ საერთაშორისო ხელშეკრულება წერილობით სახეს ატარებს, ხოლო სტრუქტურის მხრივ სამ ძირითად ნაწილად:
ა) პრეამბულა ანუ შესავალი ნაწილი შეიცავს მხარეთა დასახელებას და შეთანხმების მიზანზე მითითებას.
ბ) ძირითადი ნაწილი მუხლობრივად აღნუსხავს მიღწეული შეთანხმების შინაარსს.
გ) დასკვნითი ნაწილი პეოცედურულ საკითხებს შეიცავს: ხელშეკრულების ძალაში შესვლის დრო, მისი მოქმედების ვადა, ვადის
გაგრძელების წესი, ხელშეკრულებასთან შეერთების წესი, ხელშეკრულების გაუქმების ( დენინსაციის ) წესი, რა ენაზეა შედგენილი
ხელშეკრულების ტექსტი, ხელშეკრულების დადების თარიღი და ადგილი. სულ ბოლოში დაისმის მხარეტა ხელმოწერა და ბეჭდები.
წინათ ხელშეკრულება ან მხოლოდ ლათინურ ან ფრანგულ ან ინგლისურ ენებზე იწერებოდა. დღეს ხელშეკრულების ენა გარკვეულ წესს
ემორჩილეაბ – მრავალმხრივი ხელშეკრულებანი იდება ე.წ დიპლომატიურ (ინგლისურ, ფრანგულ და რუსულ) ენებზე, ორმხრივი –
მხარეთა არჩევით.
საქართველოს რესპუბლიკა იყენებს ორმხრივი ხელშეკრულების ედგენისას ქართულ და მეორე მხარის ენას,
გაეროში მიღებულია ექვსი ოფიციალური ენა – რუსული, ინგლისური, ფრანგული, ჩინური, ესპანური, არაბული.
საერთაშორისო ხ ელშეკრულებათა კლასიფიკაცია
საერთაშორისო ხელშეკრულებათა კლასიფიკაცია შეიძლება მოვახდინოთ სამი ნიშნის მიხედვით:
ს აერთაშორისო ხელშეკრულებათა ტიპები. საერთაშორისო ხელშეკრულებათა მრავალათასიანი აქტები თავისი მნიშვნელობითა და
საერთაშორისო მასშტაბურობის თვალსაზრისიტ ყველა თანაბარი როდია. განასხვავებენ საერთაშორისო სამართლის სუბიექტთა
ზოგადი ქცევის მარეგულირებელ შეთანხმებებს, რომლებიც თანამედროვე საერთაშორისო სამართლის ძირითად ნორმებსა და
პრინციპებს განამტკიცებენ და ხელშეკრულებებს, რომელნიც სახელმწიფოთა შორის კონკრეტულ საკითხებს არეგულირებენ.
ს აერთაშორისო ხელშეკრულებათა სახელწოდებანი. არსებობს საერთაშორისო ხელშეკრულებათა უამრავი სახელწოდება:
ხელშეკრულება, ტრაქტატი, პაქტი, კონვენცია, შეთანხმება და ა.შ. პრინციპში ყველა ამ სახელწოდების ხელშეკრულება არ განსხვავდება
ერთმანეთისაგან იურიდიული ძალის თვალსაზრისით და მხარეებისათვის სათანადო უფლებამოვალეობებს წარმოშობს, ცვლის ან
სპობს, მაგრამ არც ის იქნება სწორი, რომ უგულებელვყოთ ის ნიუანსები, რომელსაც ყოველი სახელწოდება ატარებს. განვიხილოთ
ზოგიერთი მათგანი:
ხელშეკრულება ყველაზე ფართოდ მიღებული ტერმინია, რომელიც ყველა სახის სახელმწიფოტაშორისო შეთანხმებებს ასახავს.
პაქტი, როგორც წესი, ეწოდება ორმხრივ ან მრავალმხრივ სახელმწიფოთაშორისო აქტებს, რომლებიც იდება მთავრობის მიერ ან მათი
რწმუნების საფუძველზე და, როგორც წესი,რატიფიკაციას არ საჭიროებენ. მაგრამ იდება ისეთი შეთანხმებებიც, რომელთა რატიფიკაციაც
სავალდებულოა.
შეთანხმება – ამ სიტყვის ზუსტი მნიშვნელობით ეწოდება იმ სახელმწიფოთაშორისო აქტებს, რომლებიც იდება მთავრობის მიერ ან მათი
რწმუნების საფუძველზე და როგოეც წესი, რატიფიკაციას არ საჭიროებენ, მაგრამ იდება ისეთი შეთანხმებებიც, რომელთა რატიფიკაციაც
სავალდებულოა.
კონვენცია ძირითადად ისეთი სახის სახელმწიფოთაშორისო შეთანხმებას ეწოდება, რომელიც რაიმე სპეციალური დარგს და სპეციალურ
სახავს ან მათ შეხედულებას გამოხატავს დანიშნულებით ხასიათს ატარებს.
დე კლარაცია ეწოდება ორი ან რამდენიმე სახელმწიფოს ისეთგანცხადებას, რომელიც მხარეთა საგარეო პოლიტიკის გარკვეულ გეზს
პოლიტიკურ, ეკონომიკურ და სხვა სფეროში; დეკლარაცია, როგორც წესი, შეიცავს
საერთაშორისო სამართლის ახალ, ძირითად პრინციპებს ან მხარეთა დამოკიდებულებას არსებული პრინციპებისადმი.
ნ ოტების გაცვლა ეწოდება შეთანხმების დადების ისეთ წესს, როდესაც მხარეები ერთმანეთს უგზავნიან იდენტური ტექსტის მქონე
განცხადებებს.
კომპრომისი ეწოდება ისეთ შეთანხმებას, რომლითაც მხარეები თანხმდებიან გადასცენ საერთაშორისო სასამართლოს მათ შორის
წარმოშობილი დავა.
ო ქმის საშუალებით ფორმდება სხვადასხვა სახის შეთანხმებანი, რომელთა მეშვეობით მხარეები ცხადებენ თავის სურვილს შეუერთდნენ
ხელშეკრულებას, განავადონ მისი მოქმედება; ოქმის მეშვეობით მთავრობები აკეთებენ ამა თუ იმ დათქმას ხელშეკრულების მიმართ და
ა.შ.
ზოგჯერ ოქმის სახელწოდებას ატარებს შეთანხმება, რომელიც არაფრით არ განსხვავდება ჩვეულებრივი ხელშეკრულებისგან.

1. The Court, whose function is to decide in accordance with international law such disputes as are submitted to it, shall apply:

a. international conventions, whether general or particular, establishing rules expressly recognized by the contesting states;
b. international custom, as evidence of a general practice accepted as law;

c. the general principles of law recognized by civilized nations;

d. subject to the provisions of Article 59, judicial decisions and the teachings of the most highly qualified publicists of the various nations, as subsidiary means for the determination of rules of law.
2. This provision shall not prejudice the power of the Court to decide a case ex aequo et bono, if the parties agree thereto.

1. სასამართლო, რომლის ფუნქციაა საერთაშორისო სამართლის შესაბამისად გადაწყვიტოს ის დავები, რომლებიც მას წარედგინება, მიმართავს:

ა. სახელმწიფოების მიერ პირდაპირ აღიარებულ წესებს;

ბ. საერთაშორისო ჩვეულება, როგორც კანონით მიღებული ზოგადი პრაქტიკის მტკიცებულება;

გ. ცივილიზებული ერების მიერ აღიარებული სამართლის ზოგადი პრინციპები;

დ. ექვემდებარება 59-ე მუხლის დებულებებს, სასამართლო გადაწყვეტილებებს და სხვადასხვა ერების ყველაზე მაღალკვალიფიციური პუბლიცისტთა სწავლებებს, როგორც დამხმარე საშუალებებს კანონის ნორმების განსაზღვრისათვის.

2. ეს დებულება ზიანს არ აყენებს სასამართლოს უფლებამოსილებას, გადაწყვიტოს საქმე ex aequo et bono, თუ მხარეები შეთანხმდებიან ამაზე.

საერთაშორისო სამართლის ცნება,სოციალური ბუნება და წყაროები

1.საერთაშორისო სამართალი და საერთაშორისო სისტემა

როგორც უკვე ვიცით გვაქვს საერთაშორისო სისტემის ფართო და ვიწრო გაგება.

ფართო გაგება-მოიცავს ყველა იმ ურთიერთობას,რომელიც სახელმწიფოს გარეთ წარმოქმნილი ურთიერთობების კომპონენტებს შეიცავს ანუ საერთაშორისო სისტემის ამ ცნებაში შედის ყველა საერთაშორისო მოვლენა.

ვიწრო ცნება-საერთაშორისო სისტემისა მოიცავს მხოლოდ სახელმწიფოთაშორის ურთიერთობებს.

საერთაშორისო სამართალი მარტივი განმარტებით არის სახელმწიფოთა შორის ურთიერთობის მარეგულირებელი ნორმების ერთობლიობა. ასევე მისი ინტერესთა სფერო არ არის კერძო პირთა ურთიერთობა.

შიდასახელმწიფოებრივი სამართლისგან განსხვავებით საერთაშორისო სამართალი გამოირჩევა მრავალი თვისებურებებით:

ა) საერთაშორისო სამართლის ძირითად სუბიექტს წარმოადგენს სახელმწიფოები. ფიზიკურ პირს მხოლოდ გარკვეულ სფეროებში ვხვდებით.

ბ) საერთაშორისო სამართლის რეგულირების საგანი მხოლო სახელმწიფოს მთავრობათაშორისი, სახელმწიფოებრივი ურთიერთობანია.

გ) საერთაშორისო სამართლის ობიექტად შეიძლება იყოს მხოლოდ:

1.სახელმწიფოს მოქმედება

2.მოქმედებისაგან თავის შეკავება

3.სახელმწიფო ტერიტორია

დ) საერთაშორისო სამართლის წყაროებია-სახელმწიფოთა შორის შეთანხმების შედეგად ჩამოყალიბებული ნორმები,საერთაშორისო ხელშეკრულებები დაა საერთაშორისო ჩვეულებანი.

ე) იგივე სუბიექტები უზრუნველყოფენ საერთაშორისო სამმართლის შესრულებას. დამნაშავე სახელმწიფოს აიძულებს აღადგინოს დარღვეული წესი და აკისრებს მას სათანადო პასუხისმგებლობას.

განასხვავებენ საყოველთაო და ლოკალურ საერთაშორისო სამართალს.

ლოკალური არეგულირებს ურთიერთობას ორ ან რამდენიმე სახელმწიფოს შორის, ხოლო საყოველთაო-თითქმის ყველა სახელმწიფოს ინტერესებს ემსახურება და მთელი საერთაშორისო საზოგადოების სამართალს წარმოადგენს.

ასევე ყველა ლოკალური საერთაშორისო სამართლებრივი ნორმა,მიუხედავად თავისებურებებისა,უნდა შეესაბამებოდეს საყოველთაო საერთაშორისო სამართლის ძირითად პრინციპებს,ყველა იმპერატიულ ნორმას.

გვაქვს სამართლებრივი ნორმების იერარქია:

1.საყოველთაოდ აღიარებული ძირითადი პრინციპები

2.სამართლის ცალკეულ დარგში გაბატონებული პრინციპები,რომელნიც ძირითად პრინციპებთან შესაბამისობაში უნდა იყვნენ.

3.ძირითადი და დარგობრივი პრინციპების შესაბამისობაში არსებული დარგობრივი ნორმები,რომელნიც აღნიშნული პრინციპების კონკრეტიზაციას სწარმოადგენენ.

4.ლოკალური საერთაშორისო-სამართლებრივი პრინვიპები და ნორმები,რომლებიც ზემოაღნიშნულ პრინციპებს და ნორმებს უნდა შეესაამებოდნენ.

რაც შეეხება ნორმებს განასხვავებენ იმპერატიულ და დისპოზიტურ ნორმებს:
დისპოზიტური ნორმა–სუბიექტებს ანიჭებს უფლებას ურთიერთშეთანხმებით შექმნან განსხვავებული ქცევითი წესი.
იმპერატიული ნორმა–არის ქცევის წესი, რომელიც შექმნილია და აღიარებულია სახელმწიფოთა მიერ და მისგან გადახვევა დაუშვებელია .

2. საერთაშორისო სამართლის სოციალური ბუნება

საერთაშორისო სამართალი, როგორც ტერმინი გვხვდება მე-18-19 საუკუნიდან დასავლეთ ევროპიდან,ინგლისიდან იურისიტი ჯერემი ბენტჰემისგან. მანამდე ეს ტერმინი სახეცვლილი იყო და „ხალხთა სამართალი“ ეწდებოდა. თუმცა მას ბევრად დიდი ხნის ისტორია აქვს. ამას ის ფაქტი გვამცნობს, რომ ეგვიპტესა და ხეთებს შორის დადებულია დიდი საზღვაო ხელშეკრულება.

ტერმინიდან სიტყვა საერთაშორისო ნიშნავს რომ ეს ურთიერთობა სახელმწიფოთაშორისია და ის ყველასთვი სავალდებულო წესებს მოიცავს. იგი სავალდებულოა იმ სუბიექტებისთვის ვინც ჩართულია დავაში. აქედან გამომდინარე არსებობს ცალკელი შემთხვევები, როდესაც იცვლება სამართლის პოზიცია, იმიტომ რომ ეს უკანასკმნელი დგინდება დავიდან გამომდინარე

3.საერთაშორისო სამართლის წყაროები

სამართლის თეორიის მიხედვით ,, სამართლის წყაროს’’ ცნებას ორი ასპექტი გააჩნია - წყარო მატერიალური გაგებით და წყარო იურიდიული გაგებით.

იურიდიული გაგებით-სახელმწიფოთა შორის შეთანხმება ამა თუ იმ ქცევის წესის დადგენის შესახებ ღებულობს თავის ობიექტურ გამოხატულებას და სავალდებულო ხდება მხარეებისათვის.

საერთაშორისო-სამართლებრივი ჩვეულება ყალიბდება სახელმწიფოთაშორისი პრაქტიკის შედეგად.

საერთაშორისო ხელშეკრულება თანამედროვე საერთაშორისო სამართლის წყაროა,რადგან მხოლოდ დაწერილი,მხარეთა შორის აზრთა გაცვლა-გამოცვლის საფუძველზე შექმნილი ნორმა ქმნის სტაბილურ,მყარ ქცევის წესს.

საერთაშორისო სამართალი იცნობს ე.წ.,,დამხმარე წყაროებსაც’’,რომლებიც უშუალოდ არ წარმოადგენს საერთაშორისო სამართლის წყაროს,მაგრამ მნიშვნელოვან ზემოქმედებას ახდენენ საერთაშორისო-სამართლებრივი ნორმის ჩამოყალიბების პროცესზე.

1. The Court, whose function is to decide in accordance with international law such disputes as are submitted to it, shall apply:

a. international conventions, whether general or particular, establishing rules expressly recognized by the contesting states;
b. international custom, as evidence of a general practice accepted as law;

c. the general principles of law recognized by civilized nations;

d. subject to the provisions of Article 59, judicial decisions and the teachings of the most highly qualified publicists of the various nations, as subsidiary means for the determination of rules of law.
2. This provision shall not prejudice the power of the Court to decide a case ex aequo et bono, if the parties agree thereto.

1. სასამართლო, რომლის ფუნქციაა საერთაშორისო სამართლის შესაბამისად გადაწყვიტოს ის დავები, რომლებიც მას წარედგინება, მიმართავს:

ა. სახელმწიფოების მიერ პირდაპირ აღიარებულ წესებს;

ბ. საერთაშორისო ჩვეულება, როგორც კანონით მიღებული ზოგადი პრაქტიკის მტკიცებულება;

გ. ცივილიზებული ერების მიერ აღიარებული სამართლის ზოგადი პრინციპები;

დ. ექვემდებარება 59-ე მუხლის დებულებებს, სასამართლო გადაწყვეტილებებს და სხვადასხვა ერების ყველაზე მაღალკვალიფიციური პუბლიცისტთა სწავლებებს, როგორც დამხმარე საშუალებებს კანონის ნორმების განსაზღვრისათვის.

2. ეს დებულება ზიანს არ აყენებს სასამართლოს უფლებამოსილებას, გადაწყვიტოს საქმე ex aequo et bono, თუ მხარეები შეთანხმდებიან ამაზე.

საერთაშორისო სამართლის ცნება,სოციალური ბუნება და წყაროები

1.საერთაშორისო სამართალი და საერთაშორისო სისტემა

როგორც უკვე ვიცით გვაქვს საერთაშორისო სისტემის ფართო და ვიწრო გაგება.

ფართო გაგება-მოიცავს ყველა იმ ურთიერთობას,რომელიც სახელმწიფოს გარეთ წარმოქმნილი ურთიერთობების კომპონენტებს შეიცავს ანუ საერთაშორისო სისტემის ამ ცნებაში შედის ყველა საერთაშორისო მოვლენა.

ვიწრო ცნება-საერთაშორისო სისტემისა მოიცავს მხოლოდ სახელმწიფოთაშორის ურთიერთობებს.

საერთაშორისო სამართალი მარტივი განმარტებით არის სახელმწიფოთა შორის ურთიერთობის მარეგულირებელი ნორმების ერთობლიობა. ასევე მისი ინტერესთა სფერო არ არის კერძო პირთა ურთიერთობა.

შიდასახელმწიფოებრივი სამართლისგან განსხვავებით საერთაშორისო სამართალი გამოირჩევა მრავალი თვისებურებებით:

ა) საერთაშორისო სამართლის ძირითად სუბიექტს წარმოადგენს სახელმწიფოები. ფიზიკურ პირს მხოლოდ გარკვეულ სფეროებში ვხვდებით.

ბ) საერთაშორისო სამართლის რეგულირების საგანი მხოლო სახელმწიფოს მთავრობათაშორისი, სახელმწიფოებრივი ურთიერთობანია.

გ) საერთაშორისო სამართლის ობიექტად შეიძლება იყოს მხოლოდ:

1.სახელმწიფოს მოქმედება

2.მოქმედებისაგან თავის შეკავება

3.სახელმწიფო ტერიტორია

დ) საერთაშორისო სამართლის წყაროებია-სახელმწიფოთა შორის შეთანხმების შედეგად ჩამოყალიბებული ნორმები,საერთაშორისო ხელშეკრულებები დაა საერთაშორისო ჩვეულებანი.

ე) იგივე სუბიექტები უზრუნველყოფენ საერთაშორისო სამმართლის შესრულებას. დამნაშავე სახელმწიფოს აიძულებს აღადგინოს დარღვეული წესი და აკისრებს მას სათანადო პასუხისმგებლობას.

განასხვავებენ საყოველთაო და ლოკალურ საერთაშორისო სამართალს.

ლოკალური არეგულირებს ურთიერთობას ორ ან რამდენიმე სახელმწიფოს შორის, ხოლო საყოველთაო-თითქმის ყველა სახელმწიფოს ინტერესებს ემსახურება და მთელი საერთაშორისო საზოგადოების სამართალს წარმოადგენს.

ასევე ყველა ლოკალური საერთაშორისო სამართლებრივი ნორმა,მიუხედავად თავისებურებებისა,უნდა შეესაბამებოდეს საყოველთაო საერთაშორისო სამართლის ძირითად პრინციპებს,ყველა იმპერატიულ ნორმას.

გვაქვს სამართლებრივი ნორმების იერარქია:

1.საყოველთაოდ აღიარებული ძირითადი პრინციპები

2.სამართლის ცალკეულ დარგში გაბატონებული პრინციპები,რომელნიც ძირითად პრინციპებთან შესაბამისობაში უნდა იყვნენ.

3.ძირითადი და დარგობრივი პრინციპების შესაბამისობაში არსებული დარგობრივი ნორმები,რომელნიც აღნიშნული პრინციპების კონკრეტიზაციას სწარმოადგენენ.

4.ლოკალური საერთაშორისო-სამართლებრივი პრინვიპები და ნორმები,რომლებიც ზემოაღნიშნულ პრინციპებს და ნორმებს უნდა შეესაამებოდნენ.

რაც შეეხება ნორმებს განასხვავებენ იმპერატიულ და დისპოზიტურ ნორმებს:
დისპოზიტური ნორმა–სუბიექტებს ანიჭებს უფლებას ურთიერთშეთანხმებით შექმნან განსხვავებული ქცევითი წესი.
იმპერატიული ნორმა–არის ქცევის წესი, რომელიც შექმნილია და აღიარებულია სახელმწიფოთა მიერ და მისგან გადახვევა დაუშვებელია .

2. საერთაშორისო სამართლის სოციალური ბუნება

საერთაშორისო სამართალი, როგორც ტერმინი გვხვდება მე-18-19 საუკუნიდან დასავლეთ ევროპიდან,ინგლისიდან იურისიტი ჯერემი ბენტჰემისგან. მანამდე ეს ტერმინი სახეცვლილი იყო და „ხალხთა სამართალი“ ეწდებოდა. თუმცა მას ბევრად დიდი ხნის ისტორია აქვს. ამას ის ფაქტი გვამცნობს, რომ ეგვიპტესა და ხეთებს შორის დადებულია დიდი საზღვაო ხელშეკრულება.

ტერმინიდან სიტყვა საერთაშორისო ნიშნავს რომ ეს ურთიერთობა სახელმწიფოთაშორისია და ის ყველასთვი სავალდებულო წესებს მოიცავს. იგი სავალდებულოა იმ სუბიექტებისთვის ვინც ჩართულია დავაში. აქედან გამომდინარე არსებობს ცალკელი შემთხვევები, როდესაც იცვლება სამართლის პოზიცია, იმიტომ რომ ეს უკანასკმნელი დგინდება დავიდან გამომდინარე

3.საერთაშორისო სამართლის წყაროები

სამართლის თეორიის მიხედვით ,, სამართლის წყაროს’’ ცნებას ორი ასპექტი გააჩნია - წყარო მატერიალური გაგებით და წყარო იურიდიული გაგებით.

იურიდიული გაგებით-სახელმწიფოთა შორის შეთანხმება ამა თუ იმ ქცევის წესის დადგენის შესახებ ღებულობს თავის ობიექტურ გამოხატულებას და სავალდებულო ხდება მხარეებისათვის.

საერთაშორისო-სამართლებრივი ჩვეულება ყალიბდება სახელმწიფოთაშორისი პრაქტიკის შედეგად.

საერთაშორისო ხელშეკრულება თანამედროვე საერთაშორისო სამართლის წყაროა,რადგან მხოლოდ დაწერილი,მხარეთა შორის აზრთა გაცვლა-გამოცვლის საფუძველზე შექმნილი ნორმა ქმნის სტაბილურ,მყარ ქცევის წესს.

საერთაშორისო სამართალი იცნობს ე.წ.,,დამხმარე წყაროებსაც’’,რომლებიც უშუალოდ არ წარმოადგენს საერთაშორისო სამართლის წყაროს,მაგრამ მნიშვნელოვან ზემოქმედებას ახდენენ საერთაშორისო-სამართლებრივი ნორმის ჩამოყალიბების პროცესზე.