ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილება საქმეზე „ოქროპირიძე საქართველოს წინააღმდეგ“

საქმეზე „ოქროპირიძე საქართველოს წინააღმდეგ“

„ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს“ (მეხუთე სექცია) პალატამ, შემდეგი შემადგენლობით:

ჟორჟ რავარანი, თავმჯდომარე
ლადო ჭანტურია,

კარლო რანზონი,

სტეფანი მოურუ-ვიქსტრომი,

მარია ელოსეგი,

კატერინა შიმაჩკოვა,
მიკოლა გნატოვსკი, მოსამართლეები,
და მარტინა კელერი, სექციის განმწესრიგებლის მოადგილე

გაითვალისწინა რა:

საჩივრები (nos. 43627/16 და 71667/16) საქართველოს წინააღმდეგ, რომლებიც შეტანილ იქნა სასამართლოში „ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციის“ (შემდგომში „კონვენცია“) 34-ე მუხლის საფუძველზე, საქართველოს მოქალაქის, ბ-ნი გიორგი ოქროპირიძის (შემდგომში „მომჩივანი“) მიერ, შესაბამისად 2016 წლის 22 ივლისსა და 25 ნოემბერს;

გადაწყვეტილება ეცნობოს საქართველოს მთავრობას (შემდგომში „მთავრობა“) კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ელი, მე-2 და მე-3(d) პუნქტებით გათვალისწინებული საჩივრების შესახებ, მომჩივნის წინააღმდეგ წარმოებულ ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო პროცესში სავარაუდო დარღვევებსა და პროცედურულ შეუსაბამობებთან დაკავშირებით, ხოლო საჩივარი no. 71667/16 დანარჩენ ნაწილში გამოცხადდეს მიუღებლად;

მხარეთა მოსაზრებები;

2023 წლის 4 ივლისის დახურული თათბირის შემდეგ,

გამოიტანა შემდეგი გადაწყვეტილება, რომელიც იმავე დღეს იქნა მიღებული:

შესავალი

1. წინამდებარე საჩივარი ეხება მომჩივნის წინააღმდეგ წარმოებული სისხლის სამართლის საქმის წარმოების სავარაუდო უსამართლობას. კერძოდ, მომჩივანი ჩიოდა კონვენციის მე-6 მუხლის1-ელი პუნქტის საფუძველზე იმასთან დაკავშირებით, რომ მისი მსჯავრდება ეფუძნებოდა ნაფიც მსაჯულთა ვერდიქტს, რომელიც არ შეიცავდა დასაბუთებას, რომ ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო არ იყო მიუკერძოებელი, და რომ სააპელაციო სასამართლომ დაუსაბუთებლად არ დააკმაყოფილა მისი საჩივარი სამართლის მატერიალურ ნორმებზე დაყრდნობით. საჩივარი ასევე ეხება კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ელი, მე-2 და მე-3(d) პუნქტების საფუძველზე მომჩივნის უდანაშაულობის პრეზუმფციის სავარაუდო დარღვევას და იმ მოწმის ჩვენების, რომელიც არ ესწრებოდა სასამართლო სხდომას, და ირიბი ჩვენების მტკიცებულებად დასაშვებობის საკითხს.

ფაქტობრივი გარემოებები

2. მომჩივანი დაიბადა 1989 წელს და დაკავებულია თბილისში. მას სასამართლოში წარმოადგენდა ბ-ნი ბ. ბოჭორიშვილი, ადვოკატი, რომელიც საქმიანობას ახორციელებს თბილისში.

3. საქართველოს მთავრობას წარმოადგენდა სახელმწიფო წარმომადგენელი იუსტიციის სამინისტროდან, ბ-ნი ბ. ძამაშვილი.

4. საქმის ფაქტობრივი გარემოებები შეიძლება შეჯამდეს შემდეგნაირად:

I. მომჩივნის დაპატიმრება

5. 2014 წლის 2 სექტემბერს, დაახლოებით 19:30 საათზე, თბილისის ცენტრში ცეცხლსასროლი იარაღით მოკლეს ლ.მ. 2014 წლის 12 სექტემბერს მომჩივანი დააკავეს, როგორც ლ.მ.-ს დამამძიმებელ გარემოებაში მკვლელობაში და ცეცხლსასროლი იარაღის მართლსაწინააღმდეგო შეძენა, შენახვასა და ტარებაში ეჭვმიტანილი.

6. მომჩივნის დაკავების დღეს შინაგან საქმეთა სამინისტრომ მის შესახებ ინფორმაცია გაავრცელა თავის ვებგვერდზე (http://www.police.ge) და სოციალური მედიის საშუალებით. პრესრელიზში სამინისტრომ განაცხადა, რომ მომჩივანმა გაქცევა სცადა ცხინვალის რეგიონში (სამხრეთ ოსეთი[¹]) და ის საქართველოს პოლიციას რეგიონის დე ფაქტო ხელისუფლების ორგანოებმა გადასცეს. სამინისტროს მიერ ინტერნეტით გავრცელებულ განცხადებებში დაფარული იყო მომჩივნის სრული ვინაობა და ის მოხსენიებული იყო, როგორც გიორგი ო. პრესრელიზზე დართულ ვიდეოკადრებში ჩანდა ხელბორკილდადებული მომჩივანი, რომელიც გადაჰყავდათ შეიარაღებულ შენიღბულ პოლიციელებს. კადრებში სრულად ჩანდა მომჩივნის სახე. ვიდეომასალას დართული ჰქონდა შემდეგი განცხადება:

„ერთობლივი ოპერატიულ-სამძებრო ღონისძიების შედეგად, დამამძიმებელ გარემოებაში მკვლელობისა და ცეცხლსასროლი იარაღის მართლსაწინააღმდეგო შეძენის, შენახვისა და ტარების ბრალდებით დააკავეს 1989 წელს დაბადებული, მკვლელობისთვის ნასამართლევი გიორგი ო.

გამოძიების შედეგების თანახმად, 2014 წლის 2 სექტემბრის ღამეს, ვაკეში, აბაშიძის ქუჩაზე, [მომჩივანმა] ცეცხლსასროლი იარაღით რამდენიმე ჭრილობა მიაყენა 1987 წელს დაბადებულ ლ.მ.-ს, რომელიც მოგვიანებით საავადმყოფოში გარდაიცვალა, ხოლო გიორგი ო. დანაშაულის ჩადენის ადგილიდან მიიმალა.

ბრალდებულმა მიმალვა სცადა ცხინვალის რეგიონის ოკუპირებულ ტერიტორიაზე გადასვლით, სადაც ის დე ფაქტო ხელისუფლების ორგანოებმა დააკავეს...“

7. შინაგან საქმეთა სამინისტრომ წაშალა საინფორმაციო პოსტი თავისი ვებგვერდიდან 2015 წლის 23 დეკემბერს, მაგრამ მომჩივნის თანახმად, ამის შემდეგ იმავე შინაარსის მასალა დარჩა სოციალურ მედიაში.

8. მომჩივნის დაპატიმრებიდან რამდენიმე საათში საქართველოს საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველმა არხმა და სხვა მედიასაშუალებებმა გაავრცელეს სამინისტროს მიერ გავრცელებული ინფორმაცია. მედიასაშუალებების უმრავლესობა მათ მიერ გავრცელებულ ინფორმაციაში მომჩივნის სრულ ვინაობას ასახელებდა.

9. 2014 წლის 13 სექტემბერს მომჩივანს ბრალი წარედგინა დამამძიმებელ გარემოებაში მკვლელობაში და ცეცხლსასროლი იარაღის მართლსაწინააღმდეგო შეძენაში, შენახვასა და ტარებაში, დანაშაულებში, რომლებიც გათვალისწინებულია სისხლის სამართლის კოდექსის 109-ე მუხლის მე-3 ნაწილის (ე) ქვეპუნქტითა და 236-ე მუხლის 1-ელი და მე-2 ნაწილებით. მომჩივანი აცხადებდა, რომ ის უდანაშაულო იყო. იმავე დღეს, ბრალდების მხარის მოთხოვნით, თბილისის საქალაქო სასამართლომ მომჩივანს წინასწარი პატიმრობა შეუფარდა.

II. წინასასამართლო გამოძიება

10. 2014 წლის 3 სექტემბერს გამოიკითხა მომჩივნის მეგობარი გოგონა, თ.ა. გამოკითხვის ჩანაწერის მიხედვით, 2014 წლის 2 სექტემბერს ის ესაუბრა მომჩივანს ტელეფონით და ამის შემდეგ ნახა მომჩივანი რამდენიმე წუთით თბილისის ერთ-ერთ კაფეში, დაახლოებით 20:00 საათზე. დაახლოებით 21:30 საათზე მომჩივანმა კვლავ დაურეკა თ.ა.-ს და სთხოვა შეხვედრა ბებიის ბინაში. თ.ა. მაშინვე წავიდა აღნიშნულ ადგილზე. მისვლისთანავე მან შენიშნა, რომ მომჩივანს ტანსაცმელი გამოცვლილი ჰქონდა; მოკლე ლურჯი ჯინსისა და ღია ფერის ღილებიანი პერანგის ნაცვლად, რომელიც მას იმ დღეს, მანამდე ეცვა, მას ამჯერად მუქი ფერის შარვალი და მოკლემკლავიანი მაისური ეცვა. მომჩივანმა თ.ა.-ს უთხრა, რომ სასწრაფოდ უნდა დაეტოვებინა ქალაქი და მასთან დამშვიდობება სურდა. თ.ა.-ს კითხვაზე, თუ რა ხდებოდა, მომჩივანმა უპასუხა, რომ ყველაფერს მოაგვარებდა. გვიან საღამოს თ.ა.-მ მეგობრისგან შეიტყო ლ.მ.-ს მკვლელობის შესახებ და მაშინვე გაიფიქრა, რომ მისი მეგობარი ბიჭი შესაძლოა რაღაცნაირად დაკავშირებული ყოფილიყო ამ მკვლელობასთან.

11. იმავე დღეს, ზემოაღნიშნული გამოკითხვის შემდეგ, მომჩივნის ბებიის ბინაში ჩატარდა ჩხრეკა. შედეგად, პოლიციამ დივანში დამალული ლურჯი ფერის ჯინსი და ღია ფერის ღილებიანი პერანგი იპოვა, ორივე სველი. ბინიდან ასევე ამოღებულ იქნა რამდენიმე სხვა ნივთიც, როგორიცაა ელექტროშოკის მოწყობილობა, ხელბორკილები, ცეცხლსასროლი იარაღის საწმენდი ნაკრები და ჯავშანჟილეტი.

12. 2014 წლის 4 სექტემბერს პოლიციამ გამოჰკითხა მომჩივნის მეგობარი, ვ.ბ. ამ უკანასკნელის განცხადებით, 2014 წლის 2 სექტემბერს ის მომჩივანთან ერთად იმყოფებოდა, როდესაც ინციდენტი მოხდა. მანამდე, იმავე დღეს, ვ.ბ. შუადღის საათებში თავისი მანქანით გადაადგილდებოდა თბილისის ცენტრალურ რაიონებში ორ სხვა მეგობართან და მომჩივანთან ერთად. რაღაც მომენტში, როდესაც ისინი ვაკის რაიონში იყვნენ, ეს ორი სხვა მეგობარი წავიდა. ვ.ბ.-მ და მომჩივანმა მანქანით გზა გააგრძელეს, რადგან მომჩივანი ელოდებოდა მისი მეგობარი გოგონას სატელეფონო ზარს. მათ ლ.მ. დაინახეს, რომელიც ქუჩაში სხვა მამაკაცთან ერთად იდგა. როგორც ვ.ბ.-მ განაცხადა, მომჩივანმა მას სთხოვა, რომ მოებრუნებინა მანქანა და ქუჩაში მდგომ მამაკაცებთან ახლოს მისულიყო. როდესაც ისინი მამაკაცებს მიუახლოვდნენ, ვ.ბ.-მ მანქანა გააჩერა; მომჩივანი გადმოვიდა მანქანიდან და რამდენიმე წამში, მას შემდეგ რაც ერთი-ორი კითხვა დაუსვა ლ.მ.-ს, მომჩივანმა ქამრიდან ამოიღო იარაღი და ორ-სამჯერ ესროლა ლ.მ.-ს. ლ.მ მიწაზე დაეცა, ხოლო მომჩივანი ისევ მანქანაში ჩაჯდა და ვ.ბ.-ს სთხოვა, მანქანით წასულიყვნენ იქიდან. ისინი გაეცალნენ მანქანით იქაურობას, ხოლო შემდეგ, მალევე, მომჩივანი გადმოვიდა მანქანიდან და სთხოვა ვ.ბ.-ს, რომ ცოტა ხნით ქალაქიდან გასულიყო. კონკრეტულ კითხვაზე პასუხად ვ.ბ.-მ განაცხადა, რომ არ იცოდა, ჰქონდა თუ არა მომჩივანს კონფლიქტი ლ.მ.-სთან და რომ მომჩივანს არასდროს უსაუბრია მასთან ამ საკითხზე.

13. 2014 წლის სექტემბერში, ოქტომბერსა და ნოემბერში, სხვადასხვა თარიღებში, კომპეტენტურმა გამომძიებელმა რამდენიმე გამოკითხვა ჩაატარა, მათ შორის, გამოჰკითხა მომჩივნის მეგობარი, გ.ა., ამ უკანასკნელის დედა, ნ.ა., და მისი დედის მეუღლე, მ.ც. მათი ჩვენებების თანახმად, 2014 წლის 2 სექტემბერს, დაახლოებით 23:00 საათზე, მომჩივანი მივიდა მათთან სახლში და დახმარება სთხოვა. მომჩივანმა მათ უთხრა, რომ ვაკის რაიონში ჩხუბი მოხდა, რომ მან ვიღაც დაჭრა და ამიტომ იძულებული იყო დაეტოვებინა თბილისი. მან სთხოვა ნ.ა.-ს, რომელსაც ცხინვალის რეგიონში ნათესავები ჰყავდა, რომ დახმარებოდა იქ წასვლაში და რომ იქიდან ის რუსეთში წავიდოდა. თავიანთ ჩვენებებში აღნიშნულმა პირებმა განმარტეს, თუ როგორ დაეხმარნენ მომჩივანს ცხინვალის რეგიონში გამგზავრებაში. 2014 წლის 9 ნოემბერს მიცემულ დამატებით ჩვენებაში ნ.ა.-მ განაცხადა, რომ მომჩივანმა მასთან აღიარა, რომ მან მოკლა ლ.მ.

14. 2014 წლის 7 ოქტომბერს გამოიკითხა ო.კ., ლ.მ.-ს ახლო მეგობარი. მან თქვა, რომ 2014 წლის 2 სექტემბერს, გვიან ღამით, დედამ დაურეკა და უთხრა, რომ მის მეგობარს ესროლეს. ო.კ. წავიდა საავადმყოფოში, სადაც შეიტყო, რომ მომჩივანმა მოკლა მისი მეგობარი და შემდეგ დანაშაულის ჩადენის ადგილიდან მიიმალა ვ.ბ.-ს კუთვნილი მანქანით.

15. 2014 წლის 14 ოქტომბერს გამოიკითხა ლ.მ.-ს დედა, ნ.დ. მისი განცხადების თანახმად, სამეზობლოში ცნობილი გახდა, რომ მისი შვილი მომჩივანმა მოკლა. მან თქვა, რომ პირადად არ იცნობდა მომჩივანს და არაფერი იცოდა მისი ვაჟის მასთან ურთიერთობის ან მკვლელობის შესაძლო მოტივის შესახებ.

16. 2014 წლის 30 ოქტომბერს გამოიკითხნენ ნ.ა.-ს ორი ნათესავი, მ.კ. და რ.კ. (იხ. მე-13პუნქტი ზემოთ). ორივე მათგანმა დაადასტურა ნ.ა.-ს ვერსია იმასთან დაკავშირებით, თუ როგორ გაემგზავრა მომჩივანი ცხინვალის რეგიონში, და აღნიშნა, რომ 2014 წლის 3-4 სექტემბრის ღამეს მომჩივანს ეძინა მათ სახლში, ცხინვალის რეგიონთან ახლოს მდებარე სოფელში.

17. შესაბამის პერიოდში საგამოძიებო ორგანოებმა ჩაატარეს სხვა უამრავი საგამოძიებო ღონისძიება, როგორიცაა დანაშაულის ჩადენის ადგილის ექსპერტიზა, რის შედეგადაც ბალისტიკურ ექსპერტიზაზე წაიღეს ორი ტყვიის ვაზნა; ვ.ბ.-ს მანქანის დათვალიერება, მათ შორის სუნისა და თითის ანაბეჭდის ანალიზი, რომელმაც დაადასტურა მომჩივნის მიერ მანქანაში დატოვებული კვალის არსებობა; გარკვეული სატელეფონო საუბრების ფარული ჩაწერა; და სხვადასხვა სათვალთვალო კამერების ვიდეოჩანაწერების შემოწმება.

III. წინასასამართლო სხდომა

18. 2014 წლის 15 დეკემბერს თბილისის საქალაქო სასამართლომ ჩაატარა წინასასამართლო სხდომა, რომლის დროსაც მომჩივანს, რომელსაც დახმარებას უწევდა მის მიერ არჩეული სამი ადვოკატი, მისთვის წაყენებული ბრალდების ხასიათისა და სიმძიმის გათვალისწინებით, ეცნობა ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს ქონის უფლების შესახებ სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 219-ე და 226-ე მუხლების შესაბამისად (შემდგომში „სსსკ“, იხ. ქვემოთ 45-ე პუნქტში მოყვანილი შესაბამისი დებულებები). მოსამართლემ მას დეტალურად გააცნო შესაბამისი პროცედურა, მათ შორის ის ფაქტი, რომ სსსკ-ის 266-ე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, ნაფიც მსაჯულთა მიერ დანაშაულის ჩადენაში დამნაშავედ ცნობილ პირს ჰქონდა გამამტყუნებელი ვერდიქტის ერთჯერადად გასაჩივრების უფლება სამართლის მატერიალურ ნორმებზე დაყრდნობით. შესაბამისი პროცედურის გაცნობის და ადვოკატებთან კონსულტაციის შემდეგ, მომჩივანმა თანხმობა განაცხადა ნაფიც მსაჯულთა მიერ მისი საქმის განხილვაზე.

19. წინასასამართლო სხდომაზე სასამართლომ ასევე განიხილა მხარეთა საჩივრები მტკიცებულებათა მისაღებობის შესახებ. წინასასამართლო სხდომის მოსამართლემ მისაღებად ცნო ბრალდების მხარის მტკიცებულებები, ნ.ა.-სა და მ.ც.-ს 2014 წლის 23 ოქტომბრით დათარიღებული დამატებითი გამოკითხვების გარდა, რომლებიც მან არ მიიღო მტკიცებულებად პროცედურულ საფუძველზე. დაცვის მხარის საჩივართან დაკავშირებით, რომ არ მიეღო ო.კ.-ს ჩვენება მტკიცებულებად იმის გამო, რომ ის წარმოადგენდა ირიბ ჩვენებას, მოსამართლემ აღნიშნა, რომ ეს არ იყო მხოლოდ ირიბი ჩვენება, არამედ შეიცავდა ინფორმაციას საქმის სხვა შესაბამის გარემოებებთან დაკავშირებით. ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს წინაშე ჩვენების მიცემის უფლება ყველა მოწმეს მიეცა.

IV. ნაფიც მსაჯულთა პირველი სასამართლო პროცესი და შემდგომი საჯარო განცხადებები

20. საქმის განხილვის დროს ნაფიც მსაჯულთა სასამართლომ მოუსმინა ბრალდების მხარის უამრავ მოწმეს, მათ შორის იყვნენ: ვ.ბ., თ.ა., ნ.ა., გ.ა., მ.ც., რ.კ., მ.კ., ნ.დ. და ო.კ. ნაფიც მსაჯულებს ასევე წარედგინათ ექსპერტთა და სასამართლო ექსპერტიზის მრავალი დასკვნა და უამრავი საპროცესო დოკუმენტი სხვადასხვა საგამოძიებო ღონისძიების შესახებ. 2015 წლის 1 ივნისს მომჩივნის დაცვის მხარემ შეიტანა საჩივარი, სადაც სასამართლოს სხდომის თავმჯდომარეს სთხოვდა ბრალდების მხარის მოწმეების: ნ.ა.-ს, გ.ა.-ს, მ.ც.-ს, რ.კ.-ს, მ.კ.-ს, ნ.დ.-სა და ო.კ.-ს ჩვენებების სრულად ან ნაწილობრივ მიუღებლად ცნობას იმ საფუძვლით, რომ ისინი წარმოადგენდნენ ირიბ ჩვენებებს. დაცვის მხარის თანახმად, არცერთი განსახილველი პირი არ ყოფილა მომჩივნის ბრალეულობასთან პირდაპირ დაკავშირებული მოვლენების მოწმე; მათი ჩვენებები უბრალოდ მოიცავდა მონათხრობს მომჩივნის მიერ სავარაუდოდ ჩადენილი დანაშაულის შესახებ, რაც მათ უამბეს მესამე პირებმა ან თავად მომჩივანმა (რაც მან უარყო). თავისი საჩივრის გასამყარებლად მომჩივანი მიუთითებდა საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 22 იანვრის გადაწყვეტილებაზე, რომელშიც სასამართლომ დაასკვნა, რომ იმ დროს მოქმედი საპროცესო სამართლებრივი ჩარჩო ირიბი ჩვენების მისაღებობისა და მასზე დაყრდნობასთან დაკავშირებით არ შეიცავდა საკმარის პროცედურულ გარანტიებს (იხ. 48-ე პუნქტი ქვემოთ). მხარეთა არგუმენტების მოსმენის შემდეგ, სასამართლო სხდომის თავმჯდომარემ მთლიანად არ დააკმაყოფილა მომჩივნის საჩივარი. საკონსტიტუციო სასამართლოს ზემოაღნიშნულ გადაწყვეტილებაზე მითითებით მან დაადგინა, რომ ხსენებული გადაწყვეტილება კანონგარეშედ არ აცხადებდა საკუთრივ ირიბ ჩვენებაზე დაყრდნობას, არამედ უბრალოდ აზუსტებდა შესაბამის პროცედურას. მან დამატებით აღნიშნა, რომ მიუხედავად იმისა, რომ განსახილველი ჩვენებები იყო ირიბი, ისინი მხოლოდ ნაწილობრივ წარმოადგენდნენ სხვის ნათქვამზე დაფუძნებულ არათვითმხილველი მოწმის ჩვენებებს, ვინაიდან შეიცავდნენ ინფორმაციას საქმის სხვა შესაბამის გარემოებებთან დაკავშირებით; და რომ მის სამოსამართლო დისკრეციულ უფლებამოსილებას სცილდებოდა იმის მითითება ნაფიცი მსაჯულებისთვის, თუ ამ ჩვენებათა რომელ ნაწილებს უნდა დაჰყრდნობოდნენ და რომელი ნაწილები უნდა უგულებელეყოთ. სასამართლო სხდომის თავმჯდომარის თანახმად, ნაფიცი მსაჯულების კომპეტენციაში შედიოდა ამ მტკიცებულებების განხილვა და მათი შესაბამისობისა და სანდოობის შეფასება მხარეთათვის წარდგენილი სხვა მტკიცებულებებისა და ამ საკითხთან დაკავშირებით სასამართლო სხდომის თავმჯდომარის მიერ მიცემული მითითებების გათვალისწინებით. აღნიშნულთან დაკავშირებით, სასამართლოს შესაბამის პრეცედენტულ სამართალზე მითითებით, სასამართლო სხდომის თავმჯდომარემ აღნიშნა, რომ ნაფიც მსაჯულებს უკვე მიეცათ ზუსტი და დეტალური მითითებები მტკიცებულებათა შეფასების წესებთან დაკავშირებით, და რომ დამატებითი მითითებების მიცემა მოხდებოდა შესაბამის დროს.

21. 2015 წლის 13 მაისს, სსსკ-ის 231-ე მუხლის შესაბამისად მომჩივანმა მოითხოვა, რომ გარკვეული ცვლილებები შესულიყო სასამართლო სხდომის თავმჯდომარის მიერ ნაფიცი მსაჯულებისთვის მომზადებულ მითითებებში. აღსანიშნავია, რომ მან მოითხოვა ნაფიცი მსაჯულებისთვის დაწვრილებითი ახსნა-განმარტების მიცემა ირიბი ჩვენების ხასიათთან დაკავშირებით, მათ შორის საკონსტიტუციო სასამართლოს შესაბამის გადაწყვეტილებაზე მითითებით. საქმის მასალებიდან ჩანს, რომ მომჩივნის მიერ შეთავაზებული ცვლილებების ნაწილი გათვალისწინებულ და შეტანილ იქნა ნაფიც მსაჯულთათვის მიცემულ მითითებებში.

22. 2015 წლის 5 ივნისს, საქმის სასამართლოში განხილვის შემდეგ, რომელიც რამდენიმე დღე გრძელდებოდა, ნაფიცმა მსაჯულებმა ვერ გამოიტანეს ვერდიქტი. მომჩივანი დარჩა პატიმრობაში. სასამართლო სხდომის თავმჯდომარემ დაითხოვა ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო და ჩანიშნა ზეპირი მოსმენები ახალი ნაფიცი მსაჯულების შესარჩევად. იმავე დღეს, სხვადასხვა სატელევიზიო არხებმა, მათ შორის საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა, ეთერში გადასცა ინტერვიუ მაშინდელ იუსტიციის მინისტრთან, რომელიც აცხადებდა შემდეგს:

„ნაფიც მსაჯულთა ინსტიტუტი უცხოა საქართველოს სამართლებრივი სისტემისთვის [და] ჩვენი სამართლებრივი ტრადიციებისთვის. როგორც მინიმუმ, ეს რეფორმას საჭიროებს. მისი გაუქმებაც კი შეიძლება ვიფიქროთ იმ პრობლემების გათვალისწინებით, რომლებსაც პრაქტიკაში ვაწყდებით... გაოცებული დავრჩი გამოტანილი ვერდიქტით და დღეს ნაფიცი მსაჯული რომ ვყოფილიყავი, აუცილებლად იმ შვიდეულში ვიქნებოდი, ვინც ოქროპირიძე დამნაშავედ ცნო“.

23. იმავე დღეს, კერძო სატელევიზიო არხის „იმედის“ ტოქშოუს პირდაპირ ეთერში, მთავარი პროკურორის მაშინდელმა პირველმა მოადგილემ შემდეგი განცხადება გააკეთა:

მთავარი პროკურორის მოადგილე: „...საქართველოს პროკურატურა ძალიან იმედგაცრუებულია სასამართლო პროცესის შედეგით. სამწუხაროდ, ჩვენ დაგვაკლდა ერთი ნაფიცი მსაჯულის ხმა, რათა [ნაფიც მსაჯულებს გამოეტანათ] გამამტყუნებელი ვერდიქტი. ამას ნამდვილად არ ველოდით იმ მტკიცებულებების გათვალისწინებით, რომლებიც შევკრიბეთ სისხლის სამართლის საქმეზე, და იმ ძლიერი მტკიცებულებების გათვალისწინებით, რომელიც ცხადყოფდა, რომ ლ.მ. გიორგი ოქროპირიძემ მოკლა. ... ჩვენ დიდი ძალისხმევა ჩავდეთ ამ საქმეში. ყველაფერი გავაკეთეთ, რაც შეგვეძლო, გამამტყუნებელი ვერდიქტის გამოსატანად. თუმცა ასე არ მოხდა, მაგრამ ვიმედოვნებთ, რომ ნაფიც მსაჯულთა მომდევნო სასამართლოს შედეგად შევძლებთ ამის განხორციელებას და მართლმსაჯულება აღსრულდება. ...“

ჟურნალისტი: „საინტერესოა, რატომ ვერ მიაღწია ბრალდების მხარემ გამამტყუნებელი ვერდიქტის გამოტანას. ხომ არ აკლდა ბრალდების მხარის საქმეს ისეთი რამ, რის გამოც ნაფიც მსაჯულთა სასამართლომ ასეთი გადაწყვეტილება მიიღო ოქროპირიძესთან დაკავშირებით?“

მთავარი პროკურორის მოადგილე: „ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო სრულიად განსხვავდება ჩვეულებრივი სასამართლო პროცესისგან. ამ შემთხვევაში, გადაწყვეტილება მიიღება არა პროფესიონალი იურისტების, არამედ არასპეციალისტების მიერ. ზოგ შემთხვევაში შეიძლება არ იყოს მნიშვნელოვანი, არსებობს თუ არა საკმარისი მტკიცებულებები და გამყარებულია თუ არა ბრალდების მხარის საქმე საკმარისი მტკიცებულებათა ერთობლიობით, არამედ შეიძლება მნიშვნელოვანი იყოს სხვა გარემოებები. ეს განსაკუთრებით ასეა, თუ გავითვალისწინებთ ქართველების ჩვეულ მენტალიტეტს. პროფესიონალი იურისტის გადმოსახედიდან რომ ვისაუბროთ, ბევრი კითხვა არსებობს [ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს] ინსტიტუტთან დაკავშირებით. ამ კატეგორიის საქმეები, რომლებიც ეხება ძალიან მძიმე დანაშაულებს, პროფესიონალი მოსამართლეების მიერ უნდა განიხილებოდეს...“

24. 2015 წლის 7 ივნისს ლ.მ.-ს ნათესავმა სატელევიზიო ინტერვიუში განაცხადა, რომ ერთ-ერთი ნაფიცი მსაჯული სახლში მივიდა დაზარალებულის დედასთან და მასთან განიხილა ნაფიც მსაჯულთა თათბირის დეტალები. 2015 წლის 9 ივნისს თბილისის პროკურატურამ დაიწყო გამოძიება ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს თათბირის საიდუმლოების დარღვევის შესაძლო დანაშაულთან (სისხლის სამართლის კოდექსის 367¹ მუხლი) და სამართალწარმოების განხორციელებისთვის ხელის შეშლის შესაძლო დანაშაულთან (სისხლის სამართლის კოდექსის 364-ე მუხლი) დაკავშირებით. როგორც საქმის მასალებიდან ირკვევა, აღნიშნული საქმის წარმოება ამ დრომდე გრძელდება.

25. 2015 წლის 8 ივნისს, სხვადასხვა საინფორმაციო საშუალებამ, მათ შორის კერძო სატელევიზიო არხმა „რუსთავი 2“, თავისი ეთერით გადასცა ინტერვიუ მაშინდელ პრემიერ-მინისტრთან, რომელმაც განაცხადა:

„აღმაშფოთებელია, რომ ვერ ხდებოდეს მკვლელობაში ბრალდებული პირის წარდგენა მართლმსაჯულების წინაშე. ჩვენ ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს ინსტიტუტის ... სრული კრახის და ფიასკოს მოწმე გავხდით. უნდა განვიხილოთ ეს და გამოვასწოროთ ხარვეზები [ამ ინსტიტუტში]. დაზარალებულის ოჯახს, ლ.მ.-ს ოჯახს, რა თქმა უნდა აქვს აბსოლუტურად სამართლიანი მოთხოვნა, რომ დამნაშავე დაისაჯოს. სახელმწიფომ თავის მხრივ ეს უნდა უზრუნველყოს. როგორ? რა მეთოდებით? ამისთვის არსებობენ შესაბამისი უფლებამოსილი ორგანოები. ჩემთვის მიუღებელია, რომ ამ ინსტიტუტმა ფაქტობრივად ვერ იმუშავა. ეს არის სრული კრახი და ჩვენ ის შეძლებისდაგვარად სწრაფად უნდა გამოვასწოროთ.“

26. 2015 წლის 8 ივნისს მომჩივანს წარედგინა ბრალი სხვა სისხლის სამართლის საქმეზე, ციხეში სავარაუდოდ არასათანადო მოპყრობის ცრუ ბრალდებით. 2015 წლის 9 ივნისს თბილისის საქალაქო სასამართლომ მას წინასწარი პატიმრობა შეუფარდა სისხლის სამართლის საქმის წარმოების მეორე ეტაპთან დაკავშირებით. 2015 წლის 17 სექტემბერს მომჩივანმა მიმართა თბილისის საქალაქო სასამართლოს მეორე დაპატიმრების ორდერის გაუქმების თხოვნით. ამასთან დაკავშირებით, 2015 წლის 18 სექტემბერს, პროკურორმა დ.ნ.-მ ონლაინ საინფორმაციო სააგენტოს „ინტერპრესნიუსი“ კითხვის პასუხად განაცხადა:

„... აღნიშნულის გათვალისწინებით და ასევე იმ ფაქტის მხედველობაში მიღებით, რომ გიორგი ოქროპირიძემ ჩაიდინა მძიმე დანაშაული და წარმოადგენს საფრთხეს საზოგადოებისთვის, მიგვაჩნია, რომ სასამართლო არ დააკმაყოფილებს მისი გათავისუფლების მოთხოვნას და დატოვებს მას პატიმრობაში“.

27. იმავე დღეს, პროკურორმა დ.ნ.-მ გააკეთა მსგავსი განცხადება კერძო სატელევიზიო კომპანიისთვის „მაესტრო“ მიცემულ ინტერვიუში, რომლის დროსაც ის ამტკიცებდა, რომ მომჩივანმა „ჩაიდინა სისხლის სამართლის დანაშაული“, თუმცა მოიხსენიებდა მას „ბრალდებულად“.

28. 2015 წლის 9 ივნისს, თბილისის საქალაქო სასამართლომ გააკეთა განცხადება, რომლითაც მიმართა მედიასაშუალებებს, საქმის წარმოების მხარეებს და ყველას, ვინც რაიმე კავშირში იყო სასამართლოში მიმდინარე მომჩივნის საქმის განხილვასთან, რომ თავი შეეკავებინათ აღნიშნულ საქმესთან დაკავშირებით ნებისმიერი განცხადების ან კომენტარის გაკეთებისგან. სასამართლომ აღნიშნა, რომ რადგან საქმის წარმოება გრძელდებოდა და ახალი ნაფიცი მსაჯულები უნდა შერჩეულიყვნენ, ნებისმიერ ასეთ განცხადებას და საჯარო განხილვებს საქმესთან დაკავშირებით შესაძლოა უარყოფითი გავლენა მოეხდინა მართლმსაჯულების განხორციელებაზე.

V. ნაფიც მსაჯულთა მეორე სასამართლო

29. 2015 წლის 10 ივნისს დაიწყო ნაფიც მსაჯულთა ახალი შემადგენლობის შერჩევის პროცესი, და 2015 წლის ივნისიდან ნოემბრამდე პერიოდში ჩატარდა რამდენიმე სასამართლო სხდომა. სასამართლო სხდომის თავმჯდომარემ დახურა სასამართლო სხდომა საზოგადოებისთვის, რაც იმით დაასაბუთა, რომ ამ ზომის მიღება საჭირო იყო „იმ მოვლენების გათვალისწინებით, რომლებიც განვითარდა ნაფიც მსაჯულთა პირველი სასამართლოს შემდეგ“. ნაფიც მსაჯულთა შერჩევისას, სასამართლო სხდომის თავმჯდომარემ ჩამოთვალა ყველა ის კრიტერიუმი, რომელიც უნდა დაეკმაყოფილებინა ნაფიცი მსაჯულობის კანდიდატს, მათ შორის, აღნიშნა, რომ ნაფიცი მსაჯული ვერ იქნებოდა პირი, რომელიც გამოთქვამდა პირად შეხედულებებს წარმოებაში არსებულ სისხლის სამართლის საქმესთან დაკავშირებით, ან რომლის პირადი გამოცდილებიდან გამომდინარეც მისი მონაწილეობა სასამართლო პროცესში შესაძლოა არასამართლიანი ყოფილიყო. ამის შემდეგ, საქმის განმხილველმა მოსამართლემ დაადასტურა ერთ-ერთი პირის კანდიდატურის მოხსნა მისი განცხადების გათვალისწინებით, რომ ის ვერ იქნებოდა ობიექტური, რადგან მას შეხება ჰქონდა მედიასაშუალებებით საქმის მოვლენების გაშუქებასთან. საბოლოოდ შეირჩა თხუთმეტი ნაფიცი მსაჯული (თორმეტი ნაფიცი მსაჯული და სამი შემცვლელი).

30. ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო პროცესი დაიწყო 2 დეკემბერს. სხდომა გახსნა სასამართლო სხდომის თავმჯდომარემ, რომელმაც წაიკითხა მომჩივნის წინააღმდეგ წაყენებული ბრალდებები და მათი სამართლებრივი საფუძვლები. შემდეგ მან მიმართა ნაფიც მსაჯულებს და მიაწოდა მათ შესაბამისი ფაქტობრივი გარემოებების მოკლე აღწერა (როგორც ბრალდების მხარის მიერ იყო მოთხრობილი), რასაც მოჰყვა მითითებები, მათ შორის, განსახილველი დანაშაულის ნიშნებთან, უდანაშაულობის პრეზუმფციის პრინციპთან და მტკიცებულებათა შეფასების წესებთან დაკავშირებით. ამ ბოლო საკითხთან დაკავშირებით, სასამართლო სხდომის თავმჯდომარემ განმარტა, რომ ყველაფერი, რის განხილვაც მოხდებოდა სასამართლო პროცესზე, არ წარმოადგენდა მტკიცებულებას; რომ მხარეთა გახსნითი სიტყვები და დასკვნითი არგუმენტები, ისევე როგორც კითხვები, რომლებსაც ისინი დაუსვამდნენ მოწმეებს, არ წარმოადგენდა მტკიცებულებას; და რომ ყველაფერი, რაც შესაძლოა ნაფიც მსაჯულებს მოესმინათ სასამართლო დარბაზის გარეთ, უნდა ყოფილიყო უგულებელყოფილი, მათ შორის, საქმის წარმოების მხარეების მიერ მოწოდებული ინფორმაცია. დაცვის მხარის მოთხოვნით, სასამართლო სხდომის თავმჯდომარემ ასევე მითითება მისცა ნაფიც მსაჯულებს ირიბ ჩვენებასთან დაკავშირებით. ამის შემდეგ ნაფიც მსაჯულებს ინდივიდუალურად დაურიგდათ წერილობითი მითითებების ეგზემპლარები. სასამართლო სხდომის თავმჯდომარემ ასევე გააფრთხილა ნაფიცი მსაჯულები, რომ არ განეხილათ საქმე ნაფიც მსაჯულთა სათათბირო ოთახის გარეთ.

31. მეორე სასამართლო სხდომის დროს მომჩივანმა გაიმეორა მოთხოვნა, მათ შორის, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 22 იანვრის გადაწყვეტილებაზე (იხ. 48-ე პუნქტი ქვემოთ) მითითებით, რომ მიუღებლად გამოცხადებულიყო ბრალდების მხარის შემდეგი მტკიცებულებები: ო.კ.-ს ჩვენება და ნ.ა.-ს, გ.ა.-ს, მ.ც.-ს, მ.კ.-ს, რ.კ.-სა და ნ.დ.-ს ჩვენებების ცალკეული ნაწილები, იმ საფუძვლით, რომ ისინი წარმოადგენდნენ ირიბ ჩვენებებს; და ვ.ბ.-ს მიერ წინასასამართლო გამოძიებისა და სასამართლო განხილვის ეტაპებზე მიცემული სხვადასხვა ჩვენებები, იმ საფუძვლით, რომ ისინი იყო ურთიერთგამომრიცხავი. ვ.ბ.-ს მიერ მიცემულ ჩვენებებთან დაკავშირებით სასამართლო სხდომის თავმჯდომარემ დაასკვნა, რომ მის ჩვენებებს შორის არსებითი წინააღმდეგობის არარსებობის გამო (სსსკ-ის 75-ე მუხლის მე-2 ნაწილი), ნაფიც მსაჯულთა კომპეტენციას განეკუთვნებოდა მოწმის სანდოობისა და დამაჯერებლობის საკითხის გადაწყვეტა და მისი ჩვენებების ძალის შეფასება. რაც შეეხება ო.კ.-ს, ნ.ა.-ს, გ.ა.-ს, მ.ც.-ს, მ.კ.-ს, რ.კ.-სა და ნ.დ.-ს ჩვენებებს, სასამართლო სხდომის თავმჯდომარემ აღნიშნა, რომ ირიბ ჩვენებებთან ერთად, ზემოხსენებულმა მოწმეებმა მიაწოდეს სხვა მნიშვნელოვანი ფაქტობრივი ინფორმაცია საქმის გარემოებების დადგენისთვის. შესაბამისად, ნაფიც მსაჯულთა კომპეტენციას განეკუთვნებოდა ამ ჩვენებების მოსმენა და გამოკვლევა. ამასთან დაკავშირებით მან ხაზგასმით აღნიშნა, რომ სსსკ-ის 231-ე მუხლის მოთხოვნების შესაბამისად (სხდომის თავმჯდომარის განმარტებები ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოსადმი), მას უნდა მიეცა ნაფიცი მსაჯულებისთვის მკაფიო და პირდაპირი მითითებები ირიბი ჩვენებების ხასიათთან და მათი შეფასების წესთან დაკავშირებით.

32. მეორე სასამართლო სხდომის დროს მომჩივანი ასევე ჩიოდა მისი უდანაშაულობის პრეზუმფციის დარღვევის გამო, მაღალჩინოსანი სახელმწიფო თანამდებობის პირების მიერ ნაფიც მსაჯულთა პირველი სასამართლოს შედეგებთან დაკავშირებით გაკეთებული განცხადებებიდან გამომდინარე, და ასევე პირველი სასამართლო პროცესის დროს ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს თათბირისა და კენჭისყრის საიდუმლოების დარღვევის გამო. სასამართლო სხდომის თავმჯდომარემ არ დააკმაყოფილა მომჩივნის მოთხოვნა სადავო ჩვენებებისა და დაწყებული სისხლის სამართლის გამოძიების შესახებ ინფორმაციის მტკიცებულებებად მიღების თაობაზე.

33. სასამართლო პროცესზე ბრალდების მხარემ აცნობა სასამართლო სხდომის თავმჯდომარეს, რომ 2015 წლის 10 მაისს მოწმემ, თ.ა.-მ, დატოვა საქართველო და ამერიკის შეერთებულ შტატებში გაემგზავრა. ბრალდების მხარემ შუამდგომლობით მიმართა სასამართლოს სსსკ-ის 243-ე მუხლის საფუძველზე (ციტირებული 47-ე პუნქტში ქვემოთ) და ითხოვა, რომ თ.ა.-ს წერილობითი ჩვენება და ჩვენების ვიდეოჩანაწერი მიღებული ყოფილიყო მტკიცებულებად. ბრალდების მხარემ განმარტა, რომ დროში სხვაობის გამო თ.ა. ვერ მოახერხებდა სასამართლო სხდომაზე დისტანციურად მონაწილეობის მიღებას და, აქედან გამომდინარე, მან გადაწყვიტა ნოტარიუსის თანდასწრებით ჩაეწერა ჩვენება. სასამართლო სხდომის თავმჯდომარემ არ დააკმაყოფილა დაცვის მხარის შუამდგომლობა წერილობითი ჩვენებისა და ჩვენების ვიდეოჩანაწერის მტკიცებულებად მიუღებლობის თაობაზე. ამავე დროს, მან შემდეგი მითითებები მისცა ნაფიც მსაჯულებს:

„ნაფიც მსაჯულთა საყურადღებოდ, მინდა განგიმარტოთ ის, რაც ახლა მოვისმინეთ. ჩვენ ახლახან განვიხილეთ და მოვისმინეთ ჩანაწერი, რომელიც დამოწმებულია სანოტარო აქტით. თუმცა, ის არ წარმოადგენს მოწმის ჩვენებას და არც უნდა განვიხილოთ ამგვარად, რადგან ჩვენებას მოწმე იძლევა ფიცის დადებით. ... ეს არის მხოლოდ განცხადება, რადგან ის არ არის მიცემული ფიცის დადებით... ის უნდა განიხილოთ, როგორც ინფორმაციის შემცველი ერთ-ერთი დოკუმენტი, როგორც მტკიცებულების ნაწილი საქმესთან დაკავშირებით, მაგრამ არა როგორც მოწმის ჩვენება. იმ შემთხვევაში, თუ სასამართლო გადაწყვეტს ჩვენების წაკითხვას [რომელიც თ.ა.-მ პირადად მისცა საგამოძიებო ორგანოებს], შესაძლებლობა გექნებათ შეადაროთ, გაანალიზოთ და შეაფასოთ თ.ა.-ს განცხადების ვიდეოჩანაწერის სანდოობა მის მიერ პირადად მიცემულ ჩვენებასთან შედარებით.“

34. მისი განცხადების ვიდეოჩანაწერში თ.ა.-მ დაადასტურა წინასასამართლო გამოძიების სტადიაზე მიცემული პირველი ჩვენების სიზუსტე. მან განაცხადა, რომ მკვლელობის დღეს, დაახლოებით 21:30 საათზე, მომჩივანმა დაურეკა მას უცნობი მობილური ტელეფონის ნომრიდან და სთხოვა, შეხვედროდა მას ბებიის ბინაში. ბინაში მისულმა თ.ა.-მ შეამჩნია, რომ მომჩივანს გამოცვლილი ჰქონდა ის ტანსაცმელი, რომელიც იმ დღეს მანამდე ეცვა, კერძოდ მოკლემკლავიანი ღია ფერის ღილებიანი პერანგი და ჯინსის მოკლე შარვალი. მომჩივანმა მას უთხრა, რომ გარკვეული პრობლემები ჰქონდა და ქალაქიდან უნდა წასულიყო. თ.ა.-მ გაიხსენა, რომ 2014 წლის ივლისში მომჩივანსა და ლ.მ.-ს კონფლიქტი ჰქონდათ. მან ასევე აღნიშნა, რომ მომჩივანს ფეთქებადი ხასიათი ჰქონდა და რომ ის ცდილობდა დაეყოლიებინა მომჩივანი, რომ ფსიქიატრიული დახმარებისთვის მიემართა. თ.ა.-ს თანახმად, მომჩივნის ქცევა უმიზეზოდ გამოდიოდა კონტროლიდან და, შედეგად, მათი ურთიერთობა გაუარესდა.

35. ბრალდებისა და დაცვის მხარეების ყველა დანარჩენ მოწმეს, სულ ოცდათოთხმეტ მოწმეს, ნაფიცმა მსაჯულებმა მოუსმინეს მომჩივნის საქმის ხელახალი განხილვისას. კერძოდ, ვ.ბ.-მ გაიმეორა წინასწარი გამოძიების ეტაპზე მიცემული ჩვენებები, რომ მომჩივანთან ერთად იმყოფებოდა მოვლენების დროს და დაინახა, თუ როგორ ესროლა მან მსხვერპლს (იხ. მე-12 პუნქტი ზემოთ), ხოლო ნ.ა.-მ, გ.ა.-მ, მ.ც.-მ, მ.კ.-მ და რ.კ.-მ გაიმეორეს მათი ვერსია იმის შესახებ, თუ როგორ გაემგზავრა მომჩივანი ცხინვალის რეგიონში. ნაფიც მსაჯულებს ასევე წარედგინათ სხვადასხვა სასამართლო ექსპერტიზის დასკვნა, მათ შორის დაცვის მხარის მიერ მომზადებული ალტერნატიული ექსპერტიზის დასკვნა და ათობით საპროცესო დოკუმენტი სხვადასხვა საგამოძიებო ღონისძიების შესახებ. მომჩივანმა დუმილი არჩია. ამავდროულად, როგორც საქმის მასალებიდან ირკვევა, სასამართლო პროცესის განმავლობაში დაცვის მხარემ რამდენჯერმე მიუთითა მომჩივნის შესაძლო ალიბზე, მისი დეტალების გაცნობის და ასევე ალიბის პოტენციურ მოწმეთა ვინაობის დასახელების გარეშე.

36. ბრალდების მხარისა და დაცვის მხარის საბოლოო არგუმენტების მოსმენის შემდეგ, ნაფიც მსაჯულებს ეთხოვათ, პასუხი გაეცათ „დიახ“ ან „არა“-ს ფორმით სასამართლო სხდომის თავმჯდომარის მიერ დასმულ შემდეგ კითხვებზე:

1) ჩაიდინა თუ არა მომჩივანმა შემდეგი დანაშაულები?

– ცეცხლსასროლი იარაღის მართლსაწინააღმდეგო შეძენა და შენახვა (საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 236-ე მუხლის 1-ელი ნაწილით გათვალისწინებული დანაშაული);

– ცეცხლსასროლი იარაღის მართლსაწინააღმდეგო ტარება (საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 236-ე მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებული დანაშაული);

2) ჩაიდინა თუ არა მოპასუხემ განზრახ მკვლელობა არაერთგზის (საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 109-ე მუხლის მე-3 ნაწილის (ე) ქვეპუნქტით გათვალისწინებული დანაშაული)?

37. 2015 წლის 25 დეკემბერს ნაფიც მსაჯულთა მეორე სასამართლომ დამნაშავედ ცნო მომჩივანი დამამძიმებელ გარემოებაში მკვლელობაში (სისხლის სამართლის კოდექსის 109-ე მუხლის მე-3 ნაწილის (ე) ქვეპუნქტით გათვალისწინებული დანაშაული) ათი ხმით ორის წინააღმდეგ. ამავდროულად, მათ უდანაშაულოდ ცნეს მომჩივანი ცეცხლსასროლი იარაღის მართლსაწინააღმდეგო შეძენასა და შენახვაში (სისხლის სამართლის კოდექსის 236-ე მუხლის 1-ელი ნაწილით გათვალისწინებული დანაშაული), ცხრა ხმით სამის წინააღმდეგ, და ასევე ცეცხლსასროლი იარაღის მართლსაწინააღმდეგო ტარებაში (სისხლის სამართლის კოდექსის 236-ე მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებული დანაშაული), რვა ხმით ოთხის წინააღმდეგ.

38. 2015 წლის 26 დეკემბერს თბილისის საქალაქო სასამართლომ დამნაშავედ ცნო მომჩივანი ნაფიც მსაჯულთა ვერდიქტის საფუძველზე და მას ოცი წლით თავისუფლების აღკვეთა მიუსაჯა. სასჯელის მისჯა მოხდა ნაფიც მსაჯულთა დაუსწრებლად, როგორც ამას ითხოვდა დაცვის მხარე.

VI. სააპელაციო წარმოება

39. 2016 წლის 25 იანვარს მომჩივანმა გაასაჩივრა მის წინააღმდეგ გამოტანილი გამამტყუნებელი ვერდიქტი სამართლის მატერიალურ ნორმებზე დაყრდნობით. მომჩივანი დავობდა, რომ მას არ ესმოდა ვერდიქტი, მათ შორის, მის ბრალეულობასთან დაკავშირებული მიზეზების ნაკლებობისა და სავარაუდოდ ურთიერთგამომრიცხავი დასკვნების გამო. მან ასევე გაასაჩივრა ნ.ა.-ს, გ.ა.-ს, მ.ც.-ს, რ.კ.-ს, მ.კ.-ს, ნ.დ.-სა და ო.კ.-ს . მიერ მიცემული ჩვენებების მტკიცებულებად მიღება, ამტკიცებდა რა, რომ ისინი წარმოადგენდნენ ირიბ ჩვენებებს. მომჩივანი აცხადებდა, რომ ამ საპროცესო გადაწყვეტილებით სასამართლო სხდომის თავმჯდომარემ იმოქმედა სსსკ-ის 266-ე მუხლის მე-2 ნაწილის (ა) და (ბ) ქვეპუნქტებისა და საკონსტიტუციო სასამართლოს შესაბამისი გადაწყვეტილების დარღვევით. ის ასევე ამტკიცებდა, რომ სასამართლო სხდომაზე დაუსწრებელი მოწმის, თ.ა.-ს, ჩვენების ვიდეოჩანაწერის მტკიცებულებად მიღებით დაირღვა მისი მხარეთა თანასწორობის პრინციპის დაცვის უფლება, რადგან მას არ მიეცა თ.ა.-ს ჯვარედინი დაკითხვის საშუალება. სხვა მრავალ ბრალდებასთან ერთად, მომჩივანი ამტკიცებდა, რომ სხვადასხვა სახელმწიფო თანამდებობის პირის, მათ შორის მაშინდელი პრემიერ-მინისტრისა და იუსტიციის მინისტრის განცხადებებმა, არასათანადო ზემოქმედება მოახდინა ნაფიც მსაჯულებზე და დაარღვია მისი უდანაშაულობის პრეზუმფცია, და რომ ნაფიც მსაჯულთათვის თათბირამდე მიცემული მითითებები იყო უკანონო, რადგან მოსამართლემ უთხრა ნაფიც მსაჯულებს, რომ არ მოქცეულიყვნენ მომჩივნის მიმართ ემოციების ან სიმპათიის ზეგავლენის ქვეშ.

40. მომდევნო თვეების განმავლობაში მომჩივანმა რამდენიმე წერილობითი შუამდგომლობით მიმართა სასამართლოს თავისი საჩივრის გასამყარებლად. ერთ-ერთ ასეთ შუამდგომლობაში ის აცხადებდა, რომ მკვლელობა ვ.ბ.-მ ჩაიდინა.

41. 2016 წლის 21 ივლისს თბილისის სააპელაციო სასამართლომ, სამი მოსამართლისგან შემდგარი კოლეგიის სახით, ზეპირი მოსმენის გარეშე არ დააკმაყოფილა მომჩივნის საჩივარი სამართლის მატერიალურ ნორმებზე დაყრდნობით. შესავლის სახით თბილისის სააპელაციო სასამართლომ აღნიშნა, რომ მომჩივანმა თავად აირჩია მისი საქმის განხილვა ნაფიც მსაჯულთა მიერ, და რომ 2014 წლის 15 დეკემბრის წინასასამართლო სხდომის დროს მას დეტალურად ეცნობა მისი გადაწყვეტილების სამართლებრივი შედეგების შესახებ, მათ შორის იმ ფაქტის შესახებ, რომ ნაფიც მსაჯულთა ვერდიქტი არ შეიცავდა დასაბუთებას. სააპელაციო სასამართლომ ასევე დაადგინა, რომ სასამართლო სხდომის თავმჯდომარეს არ დაურღვევია პროცედურული წესები ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს წარმართვასთან დაკავშირებით და რომ დაცული იყო მხარეთა თანასწორობის პრინციპი. რაც შეეხება მტკიცებულებათა მიღებასა და შეფასებას, სააპელაციო სასამართლომ დაადგინა შემდეგი:

„... რაც შეეხება დაცვის მხარის პრეტენზიას, რომ მტკიცებულებათა ნაწილი ... არ ადასტურებდა რაიმე გარემოებას და რომ გარკვეული ჩვენებები იყო, მათ შორის, ურთიერთსაწინააღმდეგო, არაერთხელ შეცვლილი, არაზუსტი და სხვა მტკიცებულებებისგან განსხვავებული, ზემოაღნიშნული არ წარმოადგენს მტკიცებულების მიუღებლად გამოცხადების საფუძველს. უპირველეს ყოვლისა, კოლეგია აღნიშნავს, რომ ზემოთ ხსენებული გარემოებები წარმოადგენს დაცვის მხარის აზრს და [მთლიანად ექვემდებარება] მტკიცებულებათა შეფასების წესებს. აღსანიშნავია, რომ დაცვის მხარემ ისარგებლა შესავალი და დასკვნითი სიტყვების გაკეთების უფლებით. გარდა ამისა, ნაფიც მსაჯულებს საკმაოდ დეტალურად განემარტათ მტკიცებულებათა შეფასების წესები.

... ნაფიც მსაჯულებს ასევე მიეწოდათ დეტალური ახსნა-განმარტებები ირიბ ჩვენებებთან დაკავშირებით... შესაბამისად, ის ფაქტი, რომ სასამართლო სხდომის თავმჯდომარემ პირველივე ზეპირ მოსმენაზე არ გამოაცხადა დაუშვებლად გამოძიების დროს მიღებული მოწმეთა ჩვენებები, ხოლო მომდევნო სხდომებზე – სხვა მტკიცებულებები, არ წარმოადგენს არამართლზომიერ გადაწყვეტილებას“.

42. თ.ა.-ს ჩვენების ვიდეოჩანაწერთან დაკავშირებით თბილისის სააპელაციო სასამართლომ განაცხადა:

„რაც შეეხება ნოტარიუსის წინაშე ჩაწერილ მოწმის [თ.ა.-ს] ჩვენების ვიდეოჩანაწერს, კოლეგია აღნიშნავს, რომ დოკუმენტი წარმოადგენს მტკიცებულებას, თუ შეიცავს სისხლის სამართლის საქმის ფაქტობრივი ან სამართლებრივი გარემოებების დადგენისთვის არსებით ინფორმაციას. დოკუმენტი არის ნებისმიერი წყარო, რომელშიც ინფორმაცია აღბეჭდილია სიტყვიერ-ნიშნობრივი ფორმით ან/და ფოტო-, კინო-, ვიდეო-, ბგერისა თუ სხვა ჩანაწერის სახით, ან სხვა ტექნიკური საშუალების გამოყენებით. სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 78-ე მუხლის 1-ელი ნაწილის შესაბამისად, მხარის მოთხოვნის შემთხვევაში დოკუმენტს მტკიცებულებითი ძალა აქვს, თუ ცნობილია მისი წარმომავლობა და ის ავთენტურია. დოკუმენტი ან სხვა ნივთიერი მტკიცებულება დასაშვები მტკიცებულებაა, თუ მხარეს შეუძლია მოწმედ დაკითხოს პირი, რომელმაც მოიპოვა/შექმნა ან/და რომელთანაც ... ინახებოდა იგი.“

სასამართლომ დამატებით დაადგინა, რომ 2015 წლის 15 დეკემბრის ჩვენების ვიდეოჩანაწერი მტკიცებულებად იქნა მიღებული სსსკ-ის 239-ე მუხლის საფუძველზე, და რომ მხარეებს თავიანთ განკარგულებაში ჰქონდათ ადეკვატური საშუალებები მისი შესაბამისობის, მისაღებობისა და სიზუსტის გასაჩივრებისთვის.

43. თბილისის სააპელაციო სასამართლომ ასევე აღნიშნა, რომ სსსკ-ის 231-ე მუხლის მოთხოვნების შესაბამისად, დაცვის მხარეს გადაეცა სასამართლო სხდომის თავმჯდომარის მიერ მომზადებული ნაფიც მსაჯულთა მიმართ მითითებების წერილობითი ასლი და მას შეეძლო აღნიშნულთან დაკავშირებით კომენტარების გაკეთება ან რაიმე ცვლილების მოთხოვნა ამ მითითებებში; დაცვის მხარემ ისარგებლა ამ შესაძლებლობით და მისი კომენტარების უმეტესობა გათვალისწინებულ იქნა. სსსკ-ის 231-ე მუხლის მე-2 ნაწილის შესაბამისად, აქედან გამომდინარე, სამართლის მატერიალურ ნორმებზე დაყრდნობით წარმოდგენილ მის სააპელაციო საჩივარში დაცვის მხარეს აღარ შეეძლო გაესაჩივრებინა ის, რომ ნაფიც მსაჯულთათვის მიცემული მითითებები იყო უსამართლო და უკანონო.

44. რაც შეეხება მომჩივნის უდანაშაულობის პრეზუმფციის დარღვევის ბრალდებებს, სააპელაციო სასამართლომ დაადგინა:

„რაც შეეხება მომჩივნის ბრალდებებს სახელმწიფო თანამდებობის პირების მიერ მისი უდანაშაულობის პრეზუმფციის დარღვევასთან, მათ უსაფუძვლო ბრალდებებსა და სხვა დაკავშირებულ გარემოებებთან დაკავშირებით, კოლეგია ვერ მიიღებს მათ მხედველობაში, ვინაიდან საჩივარი სამართლის მატერიალურ ნორმებზე დაყრდნობით განიხილება საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 266-ე მუხლით გათვალისწინებული კონკრეტული საფუძვლების გათვალისწინებით.

შესაბამისი სამართლებრივი ჩარჩო და პრაქტიკა

შიდასახელმწიფოებრივი კანონმდებლობა და პრაქტიკა

A. ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო

45. 2010 წლის 1 ოქტომბერს საქართველოში შემოღებული ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს სისტემის ხასიათი და ფუნქციონირება აღწერილი იყო საქმეებში Kikabidze v. Georgia (no. 57642/12, §§ 21-24, 2021 წლის 16 ნოემბერი) და Rusishvili v. Georgia (no. 15269/13, §§ 27-30, 2022 წლის 30 ივნისი). სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის (სსსკ) შესაბამისი მუხლები ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო პროცესთან დაკავშირებით, იმ დროის მოქმედი რედაქციით, ადგენს შემდეგს:

მუხლი 219 – წინასასამართლო სხდომა

„... 3. თუ ბრალდებულს ბრალი წაუყენეს ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს განსჯადი დანაშაულის ჩადენისათვის, მოსამართლე ვალდებულია ბრალდებულს განუმარტოს ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს დებულებები და მასთან დაკავშირებული ბრალდებულის უფლებები. ამის შემდეგ მოსამართლე არკვევს, ამბობენ თუ არა მხარეები უარს ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოზე. თუ მხარეები ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოზე უარს ერთობლივად არ განაცხადებენ, მოსამართლე ნიშნავს ნაფიც მსაჯულთა შერჩევის სხდომის თარიღს.“

მუხლი 226 – ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო

„1. თუ წარდგენილი ბრალდება სასჯელის სახით ითვალისწინებს თავისუფლების აღკვეთას, საქმეს განიხილავს ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც ბრალდებული შუამდგომლობს, რომ საქმე განხილულ იქნეს ნაფიც მსაჯულთა მონაწილეობის გარეშე. თუ, დანაშაულის სიმძიმიდან ან ხასიათიდან გამომდინარე, შესაძლებელია საფრთხე შეექმნას ნაფიც მსაჯულთა სიცოცხლეს, ჯანმრთელობას ან სხვაგვარად არსებითად იქნეს ხელყოფილი მათი ხელშეუხებლობა, აგრეთვე როდესაც ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს ჩატარება არსებითად დაარღვევს ობიექტური და სამართლიანი სასამართლოს უფლებას, მხარის შუამდგომლობის საფუძველზე, საქმის განმხილველი სასამართლოს გადაწყვეტილებით და საქართველოს უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარის თანხმობით, საქმეს განიხილავს მოსამართლე ნაფიც მსაჯულთა მონაწილეობის გარეშე.

2. ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს შემადგენლობა უნდა უზრუნველყოფდეს მის დამოუკიდებლობასა და მიუკერძოებლობას...“

მუხლი 231 – სხდომის თავმჯდომარის განმარტებები ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოსადმი

„1. სხდომის გახსნისას და სათათბირო ოთახში გასვლამდე სხდომის თავმჯდომარე ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს აძლევს განმარტებებს გამოსაყენებელი კანონის თაობაზე. სხდომის თავმჯდომარის განმარტებები არ შეიძლება ეწინააღმდეგებოდეს საქართველოს კონსტიტუციას, ამ კოდექსს და საქართველოს მიერ ნაკისრ საერთაშორისო ვალდებულებებს. ეს განმარტებები ნაფიც მსაჯულებს წერილობითი სახითაც გადაეცემა.

2. აღნიშნული განმარტებები წერილობითი სახით გონივრული ვადით ადრე უნდა გადაეცეთ მხარეებს. ისინი უფლებამოსილი არიან სხდომის თავმჯდომარეს მიმართონ მასში ცვლილებების და დამატებების შეტანის შუამდგომლობით. თუ მხარეები ამ უფლებას არ გამოიყენებენ ნაფიც მსაჯულთა სათათბირო ოთახში გასვლამდე, სხდომის თავმჯდომარის განმარტებათა სამართლიანობა და კანონიერება არ შეიძლება გახდეს საკასაციო საჩივრის საფუძველი.

3. სხდომის თავმჯდომარე უფლებამოსილია სათათბირო ოთახში გასვლის წინ ნაფიც მსაჯულებს მოკლედ განუმარტოს სხდომაზე განხილული ყველა მტკიცებულების შეფასების წესი. იგი აღნიშნულ განმარტებებს იძლევა ამ მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებული წესით. განმარტებისას სხდომის თავმჯდომარეს ეკრძალება რაიმე ფორმით თავისი პირადი შეხედულების გამოხატვა იმ საკითხებთან დაკავშირებით, რომელთა გადაწყვეტაც ნაფიც მსაჯულთა კომპეტენციას განეკუთვნება.

4. სხდომის თავმჯდომარე ნაფიც მსაჯულებს განუმარტავს:

ა) ბრალდების შინაარსს და მის სამართლებრივ საფუძველს;

ბ) მტკიცებულებათა შეფასების ძირითად წესს;

გ) უდანაშაულობის პრეზუმფციის ცნებას და იმ გარემოებას, რომ ყოველგვარი ეჭვი ბრალდებულის სასარგებლოდ წყდება;

დ) რომ გამამტყუნებელი ვერდიქტი უნდა ემყარებოდეს სხდომის თავმჯდომარის მიერ განმარტებულ კანონს და სასამართლო განხილვის დროს გამოკვლეულ, ეჭვის გამომრიცხავ მტკიცებულებათა ერთობლიობას;

ე) რომ სხდომის მიმდინარეობისას მათ უფლება აქვთ, აწარმოონ და გამოიყენონ ჩანაწერები;

ვ) რომ ვერდიქტი უნდა ემყარებოდეს მხოლოდ სასამართლო პროცესის დროს გამოკვლეულ მტკიცებულებებს, რომ არც ერთი მტკიცებულება არ უნდა იქნეს მიღებული მხედველობაში სხვისი მითითებით, რომ ვერდიქტი არ უნდა იქნეს გამოტანილი ვარაუდის საფუძველზე ან დაუშვებელ მტკიცებულებათა გამოყენებით;

ზ) თითოეულ წარდგენილ ბრალდებაზე ვერდიქტის გამოტანის წესს;

თ) რომ ჯერ კენჭი უნდა უყარონ ყველა წარდგენილ ბრალდებაზე გამამართლებელ ვერდიქტს. თუ ვერდიქტი ვერ მიიღება, კენჭი ეყრება გამამტყუნებელ ვერდიქტს ბრალდების სიმძიმის მზარდი თანამიმდევრობით;

ი) რომ მათ ხელი უნდა მოაწერონ თითოეული ბრალდებისათვის წარდგენილი ვერდიქტის ფორმებიდან მხოლოდ ერთს – გამამართლებელი ან გამამტყუნებელი ვერდიქტის ფორმას.

5. სხდომის თავმჯდომარე განმარტებას ამთავრებს ნაფიცი მსაჯულებისათვის იმის შეხსენებით, რომ მათ ფიცი დადეს.

6. სხდომის თავმჯდომარის განმარტებების მოსმენის შემდეგ ნაფიც მსაჯულებს უფლება აქვთ, სხდომის თავმჯდომარეს წერილობით დაუსვან დამატებითი შეკითხვები. დამატებითი განმარტებების მიცემა ხდება ამ მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული წესით.

7. სხდომის თავმჯდომარე ვალდებულია მხარის შუამდგომლობით განუმარტოს ნაფიც მსაჯულებს, რომ ბრალდებულმა შესაძლოა ჩაიდინა შედარებით ნაკლებად მძიმე დანაშაული, რომლის შემადგენლობის ელემენტებს შეიცავს წარდგენილი ბრალდებით გათვალისწინებული დანაშაულის ელემენტები. ამ შემთხვევაში ნაფიც მსაჯულებს დამატებით წარედგინებათ გამამტყუნებელი ვერდიქტის ფორმა ამ მუხლის მე-4 ნაწილის „ი“ ქვეპუნქტის შესაბამისად.“

მუხლი 235 – ნაფიც მსაჯულთა უფლებანი

„...

5. მოსამართლე ნაფიც მსაჯულებს განუმარტავს სხდომის მიმდინარეობისას ჩანაწერების გაკეთების უფლებას. ნაფიც მსაჯულებს სათათბირო ოთახში გასვლამდე ეძლევათ სასამართლო სხდომის ოქმი, გარდა იმ ნაწილებისა, რომლებიც ეხება დაუშვებელ მტკიცებულებებს.“

მუხლი 261 – ნაფიც მსაჯულთა ვერდიქტი

„1. ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო განსჯის და იღებს გადაწყვეტილებებს ფაქტების შესახებ. ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო ფაქტების შესახებ გადაწყვეტილებებს იღებს სხდომის თავმჯდომარის მიერ სამართლებრივ საკითხებთან დაკავშირებით მიღებული გადაწყვეტილებებისა და განმარტებების საფუძველზე.

2. ნაფიცმა მსაჯულებმა თითოეულ წარდგენილ ბრალდებაზე უნდა გადაწყვიტონ უდანაშაულობის ან ბრალეულობის საკითხი.

...

7. სხდომის თავმჯდომარე უფლებამოსილია გააუქმოს ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს გამამტყუნებელი ვერდიქტი და დანიშნოს ნაფიც მსაჯულთა ახალი შემადგენლობის შერჩევის სხდომის თარიღი, თუ აღნიშნული ვერდიქტი აშკარად ეწინააღმდეგება მტკიცებულებათა ერთობლიობას, უსაფუძვლოა და გამამტყუნებელი ვერდიქტის გაუქმება სამართლიანი მართლმსაჯულების აღსრულების ერთადერთი შესაძლებლობაა. სხდომის თავმჯდომარე არ არის უფლებამოსილი, გამოიყენოს ამ ნაწილით გათვალისწინებული უფლებამოსილება მხოლოდ იმ საფუძვლით, რომ იგი არ ეთანხმება ნაფიც მსაჯულთა მიერ მოწმის ჩვენების სანდოობის შეფასებას ან რომელიმე მტკიცებულების მნიშვნელობას.“

მუხლი 266 – ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს განაჩენის გასაჩივრება

„1. ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს მიერ გამოტანილი გამამართლებელი განაჩენი საბოლოოა და არ გასაჩივრდება.

2. მხარეს შეუძლია ერთჯერადად საკასაციო წესით სააპელაციო სასამართლოში გაასაჩივროს გამამტყუნებელი განაჩენი, თუ:

ა) სხდომის თავმჯდომარემ მტკიცებულებათა დასაშვებობის შესახებ უკანონო გადაწყვეტილება მიიღო;

ბ) სხდომის თავმჯდომარემ მხარის მიერ დაყენებული შუამდგომლობის განხილვისას უკანონო გადაწყვეტილება მიიღო, რითაც არსებითად დაირღვა მხარეთა შეჯიბრებითობის პრინციპი;

გ) სხდომის თავმჯდომარემ ნაფიც მსაჯულთა სათათბირო ოთახში გასვლის წინ განმარტებების მიცემისას არსებითი შეცდომა დაუშვა;

დ) სხდომის თავმჯდომარე განაჩენის გამოტანისას მთლიანად ან ნაწილობრივ არ დაეყრდნო ნაფიც მსაჯულთა მიერ გამოტანილ ვერდიქტს;

ე) სხდომის თავმჯდომარე განაჩენის გამოტანისას დაეყრდნო ამ კოდექსის მოთხოვნების დარღვევით გამოტანილ ვერდიქტს;

ვ) სასჯელი უკანონოა ან/და აშკარად დაუსაბუთებელია;

ზ) სხდომის თავმჯდომარემ არ გაითვალისწინა ნაფიც მსაჯულთა მიერ მიღებული სასჯელის შემსუბუქების ან დამძიმების რეკომენდაცია.

3. ამ მუხლის მე-2 ნაწილის „ა“-„ე“ ქვეპუნქტებით გათვალისწინებული საკასაციო საჩივრის დაკმაყოფილების შემთხვევაში საქმე ხელახალი განხილვისათვის გადაეცემა ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს ახალ შემადგენლობას ...“

46. სისხლის სამართლის კოდექსის შესაბამისი მუხლები, იმ დროს მოქმედი რედაქციით, ადგენს შემდეგს:

მუხლი 364 – სამართალწარმოების განხორციელებისთვის ან წინასწარი გამოძიებისთვის ხელის შეშლა

„...

21. სამართალწარმოების განხორციელებაზე ზეგავლენის მიზნით ნაფიცი მსაჯულის (ნაფიცი მსაჯულობის კანდიდატის) საქმიანობაში ამა თუ იმ ფორმით უკანონოდ ჩარევა, – ისჯება ჯარიმით ან თავისუფლების აღკვეთით ვადით ორ წლამდე.“

მუხლი 367¹ – ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს თათბირისა და კენჭისყრის საიდუმლოების დარღვევა

„ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს თათბირისა და კენჭისყრის საიდუმლოების დარღვევა, − ისჯება ჯარიმით ან თავისუფლების აღკვეთით ვადით ორ წლამდე.“

2. მტკიცებულებათა დასაშვებობა

47. შესაბამისი დებულებები, რომლებიც აღწერს მტკიცებულებათა დასაშვებობისა და მოწმეთა მოსმენის პროცედურას, როგორც გათვალისწინებული იყო სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის იმ დროს მოქმედი რედაქციით, ადგენს შემდეგს:

მუხლი 13 – მტკიცებულება

„1. მტკიცებულებას არა აქვს წინასწარ დადგენილი ძალა.

2. ... გამამტყუნებელი განაჩენი უნდა ეფუძნებოდეს მხოლოდ ერთმანეთთან შეთანხმებულ, აშკარა და დამაჯერებელ მტკიცებულებათა ერთობლიობას, რომელიც გონივრულ ეჭვს მიღმა ადასტურებს პირის ბრალეულობას.“

მუხლი 14 – მტკიცებულებათა უშუალოდ და ზეპირად გამოკვლევა

„1. სასამართლოს (ნაფიც მსაჯულებს) არ უნდა წარედგინოს მტკიცებულება, თუ მხარეებს მისი უშუალოდ და ზეპირად გამოკვლევის თანაბარი შესაძლებლობა არ ჰქონიათ, გარდა ამ კოდექსით გათვალისწინებული გამონაკლისებისა.

2. მხარეს უფლება აქვს, სასამართლოში მოითხოვოს მოწმის უშუალოდ დაკითხვა და წარადგინოს საკუთარი მტკიცებულება.“

მუხლი 72 – დაუშვებელი მტკიცებულება

„1. ამ კოდექსის არსებითი დარღვევით მოპოვებული მტკიცებულება და ამგვარი მტკიცებულების საფუძველზე კანონიერად მოპოვებული სხვა მტკიცებულება, თუ ის აუარესებს ბრალდებულის სამართლებრივ მდგომარეობას, დაუშვებელია და იურიდიული ძალა არ გააჩნია.

...

3. ბრალდების მხარის მტკიცებულების დასაშვებობისა და დაცვის მხარის მტკიცებულების დაუშვებლობის მტკიცების ტვირთი ეკისრება ბრალმდებელს.

...

5. მტკიცებულების დაუშვებლად ცნობის საკითხს წყვეტს სასამართლო. სასამართლოს გადაწყვეტილება დასაბუთებული უნდა იყოს.“

მუხლი 75 – მოწმის ჩვენება

„1. მოწმის ჩვენება მტკიცებულება ვერ იქნება, თუ მოწმე ვერ მიუთითებს წარმოდგენილი ინფორმაციის წყაროს ...

2. თუ პირის მიერ გამოკითხვისას მიწოდებულ ინფორმაციასა და მის ჩვენებას შორის, ან მისსავე ჩვენებებს შორის არსებითი წინააღმდეგობაა, მხარეს უფლება აქვს მოსამართლის წინაშე დააყენოს შუამდგომლობა ჩვენების (ჩვენებების) დაუშვებელ მტკიცებულებად ცნობის თაობაზე.“

მუხლი 76 – ირიბი ჩვენება

„1. ირიბია მოწმის ის ჩვენება, რომელიც ეფუძნება სხვა პირის მიერ გავრცელებულ ინფორმაციას.

2. ირიბი ჩვენება დასაშვები მტკიცებულებაა მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ირიბი ჩვენების მიმცემი პირი მიუთითებს ინფორმაციის წყაროს, რომლის იდენტიფიცირება და რეალურად არსებობის შემოწმება შესაძლებელია.

3. სასამართლოში საქმის არსებითი განხილვის დროს ირიბი ჩვენება დასაშვები მტკიცებულებაა, თუ იგი დასტურდება სხვა ისეთი მტკიცებულებით, რომელიც არ არის ირიბი ჩვენება.“

მუხლი 169 – პირის ბრალდებულად ცნობა

„1. პირის ბრალდებულად ცნობის საფუძველია გამოძიების სტადიაზე შეკრებილ იმ მტკიცებულებათა ერთობლიობა, რომლებიც საკმარისია დასაბუთებული ვარაუდისათვის, რომ ამ პირმა დანაშაული ჩაიდინა.“

მუხლი 219 – წინასასამართლო სხდომა

„...

4. წინასასამართლო სხდომის მოსამართლე:

ა) განიხილავს მხარეთა შუამდგომლობებს მტკიცებულებათა დასაშვებობის თაობაზე; ...

ე) წყვეტს არსებითი განხილვისათვის საქმის გადაცემის საკითხს...“

მუხლი 239 – შუამდგომლობის დაყენება და გადაწყვეტა

„... 2. საქმის არსებითი განხილვის დროს დამატებითი მტკიცებულების წარდგენის შემთხვევაში სასამართლო მხარის შუამდგომლობით იხილავს მისი დასაშვებობის საკითხს და არკვევს საქმის არსებით განხილვამდე მტკიცებულების წარუდგენლობის მიზეზს, რის საფუძველზედაც იღებს გადაწყვეტილებას საქმეზე მტკიცებულების დაშვება-არდაშვების თაობაზე.

... 5. შუამდგომლობა საქმის არსებითი განხილვისას არსებითად ახალი მტკიცებულების მოპოვების თაობაზე უნდა დაკმაყოფილდეს, თუ ამ მტკიცებულების მოპოვება ან მისი მოპოვების შესახებ შუამდგომლობის ამ კოდექსით დადგენილი წესით დაყენება მანამდე ობიექტურად შეუძლებელი იყო. შუამდგომლობის დაკმაყოფილების შემთხვევაში მტკიცებულების მოპოვება ხდება ამ კოდექსით გათვალისწინებული წესით... .“

მუხლი 243 – მოწმის დეპონირებული ჩვენების გამოკვლევა და მისი დისტანციური დაკითხვა

„1. გამოძიების დროს მოწმის დეპონირებული ჩვენების სასამართლო სხდომაზე საჯაროდ წაკითხვა, ასევე მისი ჩვენების აუდიო- ან ვიდეოჩანაწერის მოსმენა (დემონსტრირება) დასაშვებია, თუ მოწმე გარდაიცვალა, არ იმყოფება საქართველოში, მისი ადგილსამყოფელი უცნობია ან ამოწურულია მისი სასამართლოში წარმოდგენის ყველა გონივრული შესაძლებლობა და ჩვენება მიცემულია ამ კოდექსით დადგენილი წესით.“

C. საკონსტიტუციო სასამართლოს (პლენარული) 2015 წლის 22 იანვრის გადაწყვეტილება საქმეზე Zurab Mikadze v. the Parliament of Georgia, no. 1/1/548

48. 2015 წლის 22 იანვრის გადაწყვეტილებაში საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ დაადგინა, რომ მიუხედავად იმისა, რომ სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი, იმ დროს მოქმედი რედაქციით, გარკვეულწილად ითვალისწინებდა ირიბი ჩვენების დასაშვებობას, ის არ შეიცავდა ადეკვატურ გარანტიებს სასამართლო პროცესის სამართლიანობის უზრუნველსაყოფად. გადაწყვეტილების შესაბამისი ნაწილების თანახმად:

„28. სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი ადგენს წესს, რომელიც, ერთი მხრივ, ბრალის წაყენების ან მსჯავრდების მიზნებისთვის ირიბ ჩვენებას ([ინფორმაციის] იდენტიფიცირებული წყაროს მითითების შემთხვევაში) დასაშვებ მტკიცებულებად მიიჩნევს, ხოლო [მეორე მხრივ] ითვალისწინებს დამატებით წინაპირობას საქმის არსებითი განხილვის ეტაპზე: რომ ირიბი ჩვენება დადასტურებული იყოს სხვა ისეთი მტკიცებულებებით, რომლებიც თავისთავად არ არის ირიბი ჩვენება. ამავდროულად, მტკიცებულებათა დასაშვებობის მარეგულირებელი ნორმები არ შეიცავს რაიმე დამატებით ... წესებს იმის თაობაზე, თუ როგორ შეიძლება იქნეს გამოყენებული ირიბი ჩვენება ბრალის წაყენებისას ან მსჯავრდებისას. შესაბამისად, ბრალის წაყენება ან გამამტყუნებელი განაჩენის გამოტანა შეიძლება მოხდეს იმ მტკიცებულებების საფუძველზე, რომლებიც არა მხოლოდ შედგება ირიბი ჩვენებისგან, არამედ არსებითად არის ირიბი...

29. სასამართლოს მიერ სხვების მიერ მოწოდებულ ინფორმაციაზე დაფუძნებული ჩვენებების მტკიცებულებად მიღება ბევრი რისკის შემცველია...

52. ირიბი ჩვენება, ზოგადად, ნაკლებად სანდო მტკიცებულებაა. სასამართლო პროცესზე ასეთი მტკიცებულებების მისაღებად ცნობა შეიცავს მცდარი წარმოდგენის შექმნის საფრთხეს და, ამდენად, შეიძლება დასაშვები იყოს მხოლოდ კანონით მკაცრად განსაზღვრულ გამონაკლის შემთხვევებში და მას თან უნდა ახლდეს ადეკვატური კონსტიტუციური გარანტიები, რომლებიც არ არსებობს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის ფარგლებში, რა სახითაც ის ამჟამად არის ჩამოყალიბებული.

53. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მე-13 მუხლის მე-2 ნაწილისა და 169-ე მუხლის 1-ელი ნაწილის ნორმატიული არსი, რომელიც შესაძლებელს ხდის რომ გადაწყვეტილება პირის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის შესახებ მიღებულ იქნეს ირიბი ჩვენების საფუძველზე... არის არაკონსტიტუციური.“

სამართალი

I. საჩივრების გაერთიანება

49. საჩივრების ურთიერთდაკავშირებული განსახილველი საგნის გათვალისწინებით, რომლებიც ეხება იგივე მომჩივანს და იგივე სისხლის სამართლის საქმის წარმოებას, სასამართლოს მიზანშეწონილად მიაჩნია, რომ განიხილოს ისინი გაერთიანებულად, ერთ გადაწყვეტილებაში.

II. კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ელი პუნქტის სავარაუდო დარღვევა (ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს მიუკერძოებლობა)

50. მომჩივანი ჩიოდა, რომ მისი სასამართლო პროცესი არ იყო სამართლიანი, ვინაიდან ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო, რომელმაც მის საქმეზე გამამტყუნებელი ვერდიქტი გამოიტანა, არ იყო მიუკერძოებელი. მომჩივანი ეყრდნობოდა კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ელ პუნქტს, რომლის შესაბამისი ნაწილების თანახმად:

„1. ყოველი ადამიანი, ... მისთვის წარდგენილი სისხლისსამართლებრივი ბრალდების საფუძვლიანობის გამორკვევისას, აღჭურვილია ... მისი საქმის სამართლიანი ... განხილვის უფლებით კანონის საფუძველზე შექმნილი დამოუკიდებელი და მიუკერძოებელი სასამართლოს მიერ. ...“

A. მისაღებობა

51. სასამართლო აღნიშნავს, რომ წარმოდგენილი საჩივარი კონვენციის 35-ე მუხლის მე-3 პუნქტის (a) ქვეპუნქტის მოთხოვნების გათვალისწინებით არ არის აშკარად დაუსაბუთებელი. სასამართლო ასევე აღნიშნავს, რომ არანაირი სხვა საფუძველი არ არსებობს, რომ ეს საჩივარი განსახილველად არ იქნეს მიღებული. აქედან გამომდინარე საჩივარი უნდა გამოცხადდეს მისაღებად.

B. არსებითი მხარე

1. მხარეთა არგუმენტები

52. მომჩივანი ამტკიცებდა, რომ პრემიერ-მინისტრმა, იუსტიციის მინისტრმა და მთავარი პროკურორის მოადგილემ, ზოგადად ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს სისტემის და განსაკუთრებით ნაფიც მსაჯულთა პირველი სასამართლოს მიერ გამოტანილი გამამართლებელი განაჩენის აშკარა კრიტიკით, ზიანი მიაყენეს ნაფიც მსაჯულთა მეორე სასამართლოს მიუკერძოებლობას. ზემოთ აღნიშნულმა, მომჩივნის უდანაშაულობის პრეზუმფციის დარღვევის მრავალ შემთხვევასთან ერთად, რომლებსაც ადგილი ჰქონდა მის სასამართლო პროცესთან დაკავშირებული აგრესიული მედიაკამპანიისა და ნაფიც მსაჯულთა პირველი სასამართლოს კონტექსტში თათბირის საიდუმლოების დარღვევის ფონზე, შეუქცევადად შეარყია ნაფიც მსაჯულთა მეორე სასამართლო პროცესის საერთო სამართლიანობა.

53. მთავრობამ განაცხადა, რომ საქართველოს შესაბამისი ეროვნული საკანონმდებლო ბაზა საკმარისად ეფექტიანი იყო ნაფიც მსაჯულთა მხრიდან ნებისმიერი შესაძლო მიკერძოების მინიმუმამდე დაყვანის თვალსაზრისით. ნაფიც მსაჯულთა მეორე სასამართლოს შემადგენლობის შერჩევის პროცესში, სასამართლო სხდომის თავმჯდომარემ განუმარტა თითოეულ კანდიდატს, რომ მომჩივანი უნდა ჩათვლილიყო უდანაშაულოდ, სანამ არ დამტკიცდებოდა მისი ბრალეულობა, და რომ აღნიშნულის მტკიცების ტვირთი ეკისრებოდა ბრალდების მხარეს, რომ ნაფიც მსაჯულებს უნდა უგულებელეყოთ ყველაფერი, რასაც მოისმენდნენ ან ნახავდნენ საქმესთან დაკავშირებით სასამართლო დარბაზის გარეთ, და რომ მათი გადაწყვეტილება დაფუძნებულიყო უნდა ყოფილიყო მხოლოდ სასამართლო დარბაზში მოსმენილ მტკიცებულებებზე. სასამართლო სხდომის თავმჯდომარემ დაადასტურა ერთ-ერთი პირის კანდიდატურის მოხსნა მისი განცხადების გათვალისწინებით, რომ ის ვერ იქნებოდა ობიექტური, რადგან მას შეხება ჰქონდა მედიასაშუალებებით საქმის მოვლენების გაშუქებასთან. სასამართლო სხდომის თავმჯდომარემ საზოგადოებისთვის დახურა ნაფიცი მსაჯულების შესარჩევი ყველა ზეპირი მოსმენა, რათა დაეცვა ნაფიცი მსაჯულობის კანდიდატები ნებისმიერი გარე ზეგავლენისგან, და გააკეთა განცხადება პრესისთვის, რომლითაც მოუწოდა მედიასაშუალებებსა და მხარეებს, რომ თავი შეეკავებინათ ისეთი განცხადებების გაკეთებისგან, რომლებიც ხელს შეუშლიდა მართლმსაჯულების განხორციელებას განსახილველ საქმეში. მთავრობამ ასევე ხაზგასმით აღნიშნა, რომ ბრალდების მხარემ ინდივიდუალურად ჰკითხა ნაფიცი მსაჯულობის ყველა კანდიდატს, ნანახი ან წაკითხული ჰქონდათ თუ არა ახალი ამბები მომჩივნის საქმესთან დაკავშირებით, და თუ ასე იყო, შესაძლებელი იყო თუ არა რომ ამას მათზე რაიმე გავლენა მოეხდინა. ყველა შერჩეულმა ნაფიცმა მსაჯულმა დადო ფიცი, რომ პატიოსნად და მიუკერძოებლად შეასრულებდა თავის მოვალეობას.

54. რაც შეეხება ნაფიც მსაჯულთა პირველი სასამართლოს თათბირის საიდუმლოების დარღვევის და მისი ფუნქციონირებისთვის უკანონოდ ხელის შეშლის ბრალდებებს, მთავრობამ აღნიშნა, რომ სისხლის სამართლის საქმის წარმოება ამ საკითხთან დაკავშირებით, რომელიც დაიწყო 2015 წლის 9 ივნისს, ჯერ კიდევ მიმდინარეობდა. პროკურატურის ორგანოების მიერ ნაფიც მსაჯულთა პირველი სასამართლოს ყველა წევრთან გასაუბრებაზე მითითებით, მთავრობა ამტკიცებდა, რომ გარე გავლენის, იძულების ან ნაფიც მსაჯულთა თათბირის სხვაგვარად ხელყოფის ფაქტი არ დაფიქსირებულა.

55. რაც შეეხება ნეგატიურ მედიაკამპანიას და მაღალჩინოსანი სახელმწიფო თანამდებობის პირების ინდივიდუალურ განცხადებებს, მთავრობამ აღნიშნა, რომ მსგავსი ქმედება, როგორც ასეთი, არ იყო დამახასიათებელი ხელისუფლების ორგანოებისთვის. მთავრობამ ასევე განაცხადა, რომ სასამართლო სხდომის თავმჯდომარემ მითითება მისცა ნაფიც მსაჯულებს, რომ უგულებელეყოთ ყველაფერი, რაც ნანახი ან მოსმენილი ჰქონდათ საქმესთან დაკავშირებით სასამართლო დარბაზის გარეთ. მან ასევე განუმარტა მათ უდანაშაულობის პრეზუმფციის პრინციპის მნიშვნელობა.

2. სასამართლოს შეფასება

a. ზოგადი პრინციპები

56. სასამართლო იმეორებს, რომ მიუკერძოებლობა ჩვეულებრივ ნიშნავს პრეიუდიციის ან მიკერძოების არარსებობას, და მისი არსებობა ან საპირისპირო შეიძლება შემოწმდეს სხვადასხვა გზით. სასამართლოს დადგენილი პრეცედენტული სამართლის თანახმად, მიუკერძოებლობის არსებობა მე-6 მუხლის 1-ელი პუნქტის მიზნებისთვის უნდა განისაზღვროს სუბიექტური ტესტით, როდესაც მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული კონკრეტული მოსამართლის პირადი რწმენა და ქცევა, ანუ ჰქონდა თუ არა მოსამართლეს რაიმე პირადი პრეიუდიცია ან მიკერძოება მოცემულ საქმეში; და ასევე ობიექტური ტესტით, ანუ იმის დადგენით, უზრუნველყოფდა თუ არა თავად სასამართლო და, სხვა ასპექტებთან ერთად, მისი შემადგენლობა, საკმარის გარანტიებს მის მიუკერძოებლობასთან დაკავშირებით ნებისმიერი ლეგიტიმური ეჭვის გამოსარიცხად (იხ., მაგალითად, საქმეები Kyprianou v. Cyprus [GC], no. 73797/01, § 118, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო, 2005-XIII; Micallef v. Malta [GC], no. 17056/06, § 93, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო, 2009 წ.; Morice v. France [GC], no. 29369/10, § 73, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო, 2015 წ.; და Ilnseher v. Germany [GC], nos. 10211/12 და 27505/14, § 287, 2018 წლის 4 დეკემბერი).

57. რაც შეეხება სუბიექტურ ტესტს, პრინციპი, რომ სასამართლო უნდა ითვლებოდეს პირადი პრეიუდიციისგან ან მიკერძოებისგან თავისუფალ ორგანოდ, დიდი ხანია დამკვიდრებულია სასამართლოს პრეცედენტულ სამართალში (იხ. საქმეები Kyprianou, § 119; Micallef, § 94, და Morice, § 74, ყველა ციტირებული ზემოთ). მოსამართლის პირადი მიუკერძოებლობა უნდა ჩაითვალოს დადასტურებულად, საპირისპიროს დამტკიცებამდე (იხ. საქმეHauschildt v. Denmark,1989 წლის 24 მაისი, § 47, სერია A no. 154). რაც შეეხება საჭირო მტკიცებულების ტიპს, სასამართლო ცდილობდა დაედგინა, მაგალითად, გამოავლინა თუ არა მოსამართლემ მტრული დამოკიდებულება ან არაკეთილგანწყობა პირადი მიზეზების გამო (იხ. საქმე De Cubber v. Belgium, 1984 წლის 26 ოქტომბერი, § 25, სერია A no. 86, და საქმე Morice, ციტირებული ზემოთ, § 74).

58. საქმეების უმრავლესობაში, სადაც წამოჭრილია მიუკერძოებლობის საკითხი, სასამართლოს ყურადღება აქვს გამახვილებული ობიექტურ ტესტზე (იხ. საქმე Micallef, ციტირებული ზემოთ, § 95). თუმცა, არ არსებობს მკაცრი გამყოფი ზღვარი სუბიექტურ და ობიექტურ მიუკერძოებლობას შორის, რადგან მოსამართლის საქციელი შეიძლება არა მხოლოდ ხელს უწყობდეს ობიექტური უნდობლობის გაჩენას მის მიუკერძოებლობასთან დაკავშირებით გარე დამკვირვებლის თვალში (ობიექტური ტესტი), არამედ ეს შეიძლება ეხებოდეს მისი პირადი რწმენის საკითხსაც (სუბიექტური ტესტი) (იხ. საქმე Kyprianou, ციტირებული ზემოთ, § 119). ამგვარად, ზოგიერთ შემთხვევაში, როდესაც შეიძლება რთული იყოს მტკიცებულების მოძიება მოსამართლის სუბიექტური მიუკერძოებლობის შესახებ ვარაუდის გასაქარწყლებლად, ობიექტური მიუკერძოებლობის მოთხოვნა დამატებით მნიშვნელოვან გარანტიას იძლევა (იხ. საქმე Pullar v. the United Kingdom, 1996 წლის 10 ივნისი, § 32, გადაწყვეტილებებისა და განჩინებების ანგარიშები 1996-III, და საქმე Morice, ციტირებული ზემოთ, § 75).

59. რაც შეეხება ობიექტურ ტესტს, უნდა განისაზღვროს, არსებობს თუ არა დადასტურებადი ფაქტები, მოსამართლის ქცევის გარდა, რომლებმაც შეიძლება გააჩინოს ეჭვი მის მიუკერძოებლობასთან დაკავშირებით. ეს გულისხმობს იმას, რომ გადაწყვეტილების მიღებისას იმასთან დაკავშირებით, არსებობს თუ არა მოცემულ შემთხვევაში ლეგიტიმური საფუძველი შიშისთვის, რომ კონკრეტული მოსამართლე ან სასამართლო კოლეგია არ არის მიუკერძოებელი, შესაბამისი პირის პოზიცია მნიშვნელოვანია, თუმცა არა გადამწყვეტი. გადამწყვეტი არის ის, შეიძლება თუ არა ეს შიში ჩაითვალოს ობიექტურად გამართლებულად (იხ. საქმე Micallef, ციტირებული ზემოთ, § 96).

60. ობიექტური ტესტი ძირითადად ეხება იერარქიულ ან სხვაგვარ კავშირებს მოსამართლესა და პროცესის სხვა მთავარ მონაწილეებს შორის. ამიტომ, თითოეულ ცალკეულ შემთხვევაში უნდა გადაწყდეს, არის თუ არა განსახილველი ურთიერთობა ისეთი ხასიათისა და ხარისხის, რომ მიუთითებდეს სასამართლოს მიუკერძოებლობის არარსებობაზე (იხ. საქმე Morice, ციტირებული ზემოთ, § 77).

61. ამასთან დაკავშირებით გარეგნულ მხარესაც კი შეიძლება გარკვეული მნიშვნელობა ჰქონდეს ან, სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, „მართლმსაჯულება არა მხოლოდ უნდა აღსრულდეს, არამედ ასევე უნდა ჩანდეს, რომ აღსრულდა“ (იხ. საქმე De Cubber, ციტირებული ზემოთ, § 26). აქ საქმე ეხება ნდობას, რომელიც უნდა გააჩინონ სასამართლოებმა ხალხში, დემოკრატიულ საზოგადოებაში. ამდენად, ნებისმიერი მოსამართლე, რომლის მიმართაც არსებობს იმის შიშის ლეგიტიმური საფუძველი, რომ ის არ არის მიუკერძოებელი, უნდა იქნეს დათხოვილი (იხ. საქმეები Castillo Algar v. Spain, 1998 წლის 28 ოქტომბერი, § 45, ანგარიშები,1998-VIII; Micallef, ციტირებული ზემოთ, § 98; და Morice, ციტირებული ზემოთ, § 78).

62. გარდა ამისა, იმასთან ერთად, რომ სასამართლოებმა საზოგადოებაში უნდა აღძრან ნდობა, რაც ძალზედ მნიშვნელოვანია, ასევე გასათვალისწინებელია შიდა ორგანიზების საკითხიც (იხ. საქმე Piersack v. Belgium, 1982 წლის 1 ოქტომბერი, § 30 (d), სერია A no. 53). შესაბამისი ფაქტორია მიუკერძოებლობის უზრუნველყოფის ეროვნული პროცედურების არსებობა, კერძოდ, როგორიცაა მოსამართლეთა დათხოვნის მარეგულირებელი წესები. ასეთი წესები ასახავს ეროვნული საკანონმდებლო ორგანოს მისწრაფებას, რომ გამორიცხოს ყოველგვარი საფუძვლიანი ეჭვი შესაბამისი მოსამართლის ან სასამართლოს მიუკერძოებლობასთან დაკავშირებით, და წარმოადგენს მიუკერძოებლობის უზრუნველყოფის მცდელობას ამგვარი შეშფოთების მიზეზების აღმოფხვრის გზით (იხ. საქმე Zahirović v. Croatia, no. 58590/11, § 35, 2013 წლის 25 აპრილი). რეალური მიკერძოების არარსებობის უზრუნველყოფის გარდა, ისინი მიმართულია მიკერძოების ყოველგვარი გარეგნული მხარის აღმოფხვრაზე და ამგვარად ემსახურება იმ ნდობის გაძლიერებას, რომელიც უნდა აღძრან სასამართლოებმა ხალხში, დემოკრატიულ საზოგადოებაში. სასამართლო გაითვალისწინებს ამ წესებს იმის შეფასებისას, იყო თუ არა სასამართლო მიუკერძოებელი, კერძოდ კი, შეიძლება თუ არა, რომ მომჩივნის შიშები ჩაითვალოს ობიექტურად დასაბუთებულად (იხ. საქმე Micallef, ციტირებული ზემოთ, § 99).

63. ზემოთ აღნიშნული პრინციპები თანაბრად ვრცელდება ნაფიც მსაჯულებზე როგორც პროფესიონალ, ისე არაპროფესიონალ მოსამართლეებზე (იხ., სხვა წყაროებს შორის, საქმეები Hanif and Khan v. the United Kingdom, nos. 52999/08 და 61779/08, 2011 წლის 20 დეკემბერი; Mustafa (Abu Hamza) v. the United Kingdom (dec.), no. 31411/07, 2011 წლის 18 იანვარი; და Ekeberg and Others v. Norway, nos. 11106/04, და 4 სხვა საქმე, § 31, 2007 წლის 31 ივლისი, შემდგომი მითითებებით). ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოში ყველა დარღვევა არ იწვევს სასამართლო პროცესის უსამართლობას. მაგალითად, საქმეში Hanif and Khan (ციტირებული ზემოთ) სასამართლომ აღიარა, რომ მიუხედავად იმისა, რომ სამართლიანი სასამართლოს უზრუნველყოფის აუცილებლობა შესაძლოა გარკვეულ გარემოებებში საჭიროებდეს მოსამართლის მიერ ცალკეული ნაფიცი მსაჯულის ან ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს მთლიანი შემადგენლობის დათხოვნას, ასევე უნდა ვაღიაროთ, რომ ეს შეიძლება ყოველთვის არ იყოს ამ მიზნის მიღწევის ერთადერთი საშუალება. სხვა გარემოებებში, დამატებითი გარანტიების არსებობა იქნება საკმარისი.

64. ერთ-ერთი ასეთი გარანტია არის საქმის განმხილველი მოსამართლის მიერ საკითხის შეჯამება: გონივრულია ვივარაუდოთ, რომ ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო შეასრულებს მოსამართლის მითითებებს, საპირისპირო მტკიცებულების არარსებობის შემთხვევაში (იხ. საქმე Abdulla Ali v. the United Kingdom, no. 30971/12, § 89, 2015 წლის 30 ივნისი, შემდგომი მითითებებით, და, მათ შორის, საქმე Firkins v. the United Kingdom (dec.), no. 33235/09, 2011 წლის 4 ოქტომბერი). ამ მიზეზით, საქმეში Mustafa (Abu Hamza) სასამართლომ მიზანშეწონილად მიიჩნია გაემეორებინა, რომ მე-6 მუხლის 1-ელი პუნქტის დარღვევის დადგენამდე მას სჭირდებოდა იმის დამაჯერებელი მტკიცებულება, რომ ნაფიცი მსაჯულების მიუკერძოებლობასთან დაკავშირებით არსებული შეშფოთება იყო ობიექტურად დასაბუთებული (იხ. საქმე Mustafa (Abu Hamza), ციტირებული ზემოთ, § 39, შემდგომი მითითებებით).

65. ასევე მიზანშეწონილია იმის გამეორება, რომ როდესაც მომჩივანი აკრიტიკებს საქმის განმხილველი მოსამართლის მიერ ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო პროცესის წარმართვის მეთოდს, სასამართლო განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ანიჭებს ეროვნული სააპელაციო სასამართლოს მიერ გაკეთებულ შეფასებას, რომელსაც, ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოების წარმართვის კუთხით არსებული ცოდნიდან და გამოცდილებიდან გამომდინარე, განსაკუთრებით კარგად შეუძლია იმის განსაზღვრა, გამოიწვია თუ არა საქმის განმხილველი მოსამართლის მიერ სასამართლო პროცესის წარმართვამ უსამართლობა (იხ. საქმე C.G. v. the United Kingdom, no. 43373/98, § 36, 2001 წლის 19 დეკემბერი, და საქმე Betson and Cockram v. the United Kingdom (dec.), no. 12710/04, 2005 წლის 8 ნოემბერი).

66. იმის მიუხედავად, რომ საქმის განმხილველი მოსამართლის მიერ ნაფიც მსაჯულთათვის მიცემული მითითებები და სასამართლო პროცესში არსებული სხვა მსგავსი გარანტიები მნიშვნელოვანია ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს საქმეების კონტექსტში შეფასების გასაკეთებლად, სასამართლომ ასევე გაითვალისწინა ობიექტური მიუკერძოებლობის სხვა ნიშნებიც, როგორიცაა ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს მიერ საქმეზე თათბირის ხანგრძლივობა (იხ. საქმე Pullicino v. Malta (dec.), no. 45441/99, 2000 წლის 15 ივნისი) და ის ფაქტი, გამოიტანა თუ არა მან გონივრულად თანამიმდევრული ვერდიქტები მომჩივნისთვის და, შესაბამის შემთხვევებში, მისი თანამოპასუხეებისთვის წაყენებულ სხვადასხვა ბრალდებასთან დაკავშირებით (იხ. საქმეები Mustafa (Abu Hamza), § 38, და Abdulla Ali, § 98, ორივე ციტირებული ზემოთ).

67. დაბოლოს, თუ ნაფიც მსაჯულთა მიუკერძოებლობის მიმართ უნდობლობა გამომდინარეობს საჯარო განცხადებებიდან და პუბლიკაციებიდან, რომლებთანაც შესაძლოა შეხება ჰქონოდათ ნაფიც მსაჯულებს, სასამართლომ განაცხადა, რომ საზოგადოდ აღიარებულია ის ფაქტი, რომ სასამართლოები ვერ იფუნქციონირებენ ვაკუუმში. როდესაც კეთდება არასასურველი საჯარო კომენტარები, რომლებმაც შესაძლოა გავლენა იქონიოს სასამართლო პროცესის სამართლიანობაზე, ეროვნული სასამართლოები უნდა იყვნენ ყურადღებით. მიმართულება, რომელსაც საქმის განმხილველი მოსამართლე აძლევს ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს, უნდა ჩაითვალოს ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს მიერ საქმის წარმოების ფარგლებში წამოჭრილი საკითხების შეფასებაში გარე და მიკერძოებული ინფორმაციის შესაძლო შეჭრისგან დაცვის გარანტიად (იხ. საქმე Pullicino, ციტირებული ზემოთ).

b. ზემოთ აღნიშნული პრინციპების გამოყენება წინამდებარე საქმის გარემოებების მიმართ

68. სასამართლო აღნიშნავს, რომ მომჩივანი ეყრდნობოდა სამ ფაქტორს, რომლებმაც ერთობლიობაში, მისი აზრით, უარყოფითად იმოქმედა ნაფიც მსაჯულთა მეორე სასამართლოს მიუკერძოებლობაზე: პირველი, სასამართლო პროცესამდე სხვადასხვა მაღალი თანამდებობის პირმა გააკეთა მთელი რიგი საჯარო განცხადებები მისი უდანაშაულობის პრეზუმფციის დარღვევით; მეორე, მაღალჩინოსანი საჯარო მოხელეების მიერ გაკეთებული ზოგიერთი ასეთი განცხადება შეიცავდა ნაფიც მსაჯულთა პირველი სასამართლოს და ზოგადად ნაფიც მსაჯულთა სისტემის არასათანადო კრიტიკას; და მესამე, სავარაუდოდ დაირღვა ნაფიც მსაჯულთა პირველი სასამართლოს თათბირის საიდუმლოება და ამ კუთხით არ ჩატარებულა ადეკვატური გამოძიება.

69. მომჩივანი არ დავობდა, რომ ადგილი ჰქონდა პირად მიკერძოებას ან პრეიუდიციას ნაფიც მსაჯულთა მეორე სასამართლოს ან მისი ცალკეული წევრების მხრიდან. ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს პირადი მიუკერძოებლობა უნდა იქნეს ნავარაუდევი, სანამ არ იქნება წარმოდგენილი საპირისპიროს მტკიცებულება (იხ. შესაბამისი ზოგადი პრინციპები, რომელიც ციტირებულია 57-ე პუნქტში ზემოთ). წინამდებარე საქმეში ასეთი მტკიცებულება წარმოდგენილი არ არის. აქედან გამომდინარე სასამართლო ადგენს, რომ ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს სუბიექტური მიუკერძოებლობის ტესტის კრიტერიუმი დაკმაყოფილებულია.

70. სასამართლოს განსახილველი რჩება ობიექტური ტესტის კრიტერიუმი: არსებობდა თუ არა საკმარისი გარანტიები ნაფიც მსაჯულთა მიუკერძოებლობასთან დაკავშირებით ნებისმიერი ლეგიტიმური ეჭვის გამოსარიცხად. ამ კუთხით სასამართლო აღნიშნავს, რომ საქმის წარმოების სამართლიანობასთან დაკავშირებულ წინა საქმეებში მას აღიარებული აქვს, რომ მაღალჩინოსანი პოლიტიკოსების მიერ გაკეთებული საჯარო განცხადებები, მათი შინაარსისა და მათი გაკეთების ფორმიდან გამომდინარე, შეიძლება განხილულ იქნეს მოსამართლეებზე არასათანადო გავლენის მოხდენის მცდელობად და, მაშასადამე, წარმოადგენს ელემენტს, რომელიც გამოკვლეულ უნდა იქნეს იმის დასადგენად, განსახილველი საქმის გარემოებებში დაცული იყო თუ არა „დამოუკიდებელი და მიუკერძოებელი სასამართლოს“ ქონის უფლება კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ელი პუნქტის მნიშვნელობით (იხ. საქმეები Sovtransavto Holding v. Ukraine, no. 48553/99, § 80, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო, 2002-VII; Kinský v. the Czech Republic, no. 42856/06, §§ 94-95, 2012 წლის 9 თებერვალი; Dimitrov and Others v. Bulgaria, no. 77938/11, § 162, 2014 წლის 1 ივლისი; Ivanovski v. the former Yugoslav Republic of Macedonia, no. 29908/11, §§ 146-48, 2016 წლის 21 იანვარი; და Čivinskaitė v. Lithuania, no. 21218/12, § 119, 2020 წლის 15 სექტემბერი). ასევე, იმ ფაქტს, რომ სისხლის სამართლის საქმის წარმოებას თან ახლდა გაცხარებული მედიაკამპანია, გარკვეულ გარემოებებში შესაძლოა ზიანი მიეყენებინა სასამართლო პროცესის სამართლიანობისთვის საზოგადოებრივ აზრზე ზემოქმედებით და, შესაბამისად, შესაძლოა ნაფიცი მსაჯულებისთვის მოეწოდებინათ, რომ გამოეტანათ გადაწყვეტილება მოპასუხის ბრალეულობის შესახებ (იხ. საქმე Rywin v. Poland, nos. 6091/06 და 2 სხვა საქმე, § 232, 2016 წლის 18 თებერვალი, შემდგომი მითითებებით). სასამართლომ ასევე დაადგინა, რომ ზოგიერთ შემთხვევაში საქმე ეხება არა გავლენის ან ზეწოლის რეალურ მტკიცებულებას, არამედ მიუკერძოებლობის შესახებ გარეგნული წარმოდგენის მნიშვნელობას (იხ., მათ შორის, საქმე Kinský, ციტირებული ზემოთ, § 98). შესაბამისად, სასამართლო განიხილავს, არსებობდა თუ არა წინამდებარე საქმეში ამგვარი საფრთხე მიუკერძოებლობის შესახებ გარეგნულ წარმოდგენასთან მიმართებით, და მოხდა თუ არა ამ საფრთხის თავიდან აცილება ან მინიმუმამდე დაყვანა სხვადასხვა პროცედურული გარანტიებით (იხ. საქმეMustafa (Abu Hamza), ციტირებული ზემოთ, §§ 39-40; ასევე იხ. საქმე Danilov v. Russia, no. 88/05, § 95, 2020 წლის 1 დეკემბერი, შემდგომი მითითებებით).

71. სასამართლო აღნიშნავს, რომ ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს პირველი პროცესი დასრულდა 2015 წლის 5 ივნისს და მას მოჰყვა მომჩივნის სასამართლო პროცესის ფართო გაშუქება, რომელიც შეიცავდა ზოგადად ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს სისტემის და ასევე კონკრეტულად მომჩივნის საქმეზე ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს კრიტიკას; ეს მოიცავდა შესაბამისად 2015 წლის 5, 7 და 8 ივნისს იუსტიციის მინისტრის, პრემიერ-მინისტრის და საქართველოს მთავარი პროკურორის მოადგილის მიერ გაკეთებულ განცხადებებს (იხ. მე-20-23-ე და 25-ე პუნქტები ზემოთ). სასამართლო აღნიშნავს, რომ მედიის ინტერესი მოცემული საქმის მიმართ იყო მაღალი, განსაკუთრებით იმის გამო, რომ ნაფიცმა მსაჯულებმა ვერ გამოიტანეს ვერდიქტი. მიუხედავად იმისა, რომ სხვადასხვა სახელმწიფო თანამდებობის პირები მედიასაშუალებებთან განიხილავდნენ მომჩივნის საქმეს, არ შეიძლება ითქვას, რომ მედიასაშუალებების მიერ საქმის გაშუქება წაქეზებული იყო ხელისუფლების ორგანოების მიერ, არამედ ეს იყო მათი რეაქცია მედიასაშუალებების მხრიდან საქმის მიმართ არსებულ ინტერესზე (იხ. საქმე Beggs v. the United Kingdom (dec.), no. 15499/10, § 124, 2012 წლის 16 ოქტომბერი); არც მომჩივანი ამტკიცებდა სხვაგვარად.

72. რაც შეეხება კონკრეტულ განცხადებებს, მთავრობა არ დავობდა, რომ მაშინდელმა პრემიერ-მინისტრმა, მაშინდელმა იუსტიციის მინისტრმა და მთავარი პროკურორის მაშინდელმა მოადგილემ გააკეთეს უარყოფითი განცხადებები ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს სისტემასთან დაკავშირებით. აღნიშნულმა თანამდებობის პირებმა გამოთქვეს შეშფოთება არა ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოების მიმართ ზოგადად საზოგადოებრივი დისკუსიების ფარგლებში, არამედ მათი იმედგაცრუების კონტექსტში, რადგან ნაფიც მსაჯულთა პირველმა სასამართლომ ვერ მიიღო ვერდიქტი მომჩივნის საქმეზე (იხ. მე-20-23-ე და 25-ე პუნქტები ზემოთ). მიუხედავად იმისა, რომ გასაგებია, რომ ნაფიც მსაჯულთა მეორე სასამართლოს გამართვის საჭიროებას შეიძლებოდა გამოეწვია უფრო ზოგადი დისკუსია ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს სისტემის ნაკლოვანებებზე, აღსანიშნავია, რომ ხსენებული თანამდებობის პირები არ შემოიფარგლებოდნენ მსგავს საკითხებთან დაკავშირებული კომენტარებით, არამედ მკაფიოდ გამოხატავდნენ, რომ მხარს გამამტყუნებელ ვერდიქტს უჭერდნენ. ნაფიც მსაჯულთა მეორე სასამართლოს შემადგენლობის შერჩევის ძალიან მოკლე დროის პერიოდის, რომელიც 2015 წლის 10 ივნისს დაიწყო, და იმ ფაქტის გათვალისწინებით, რომ პროფესიონალი მოსამართლეებისგან განსხვავებით, ნაფიც მსაჯულებს არ გაუვლიათ სწავლება და არ აქვთ გამოცდილება სასამართლოს მიმართულებით და, აქედან გამომდინარე, შეიძლება ზოგადად აღქმული ყოფილიყვნენ გარე ზეგავლენის მიმართ უფრო დაუცველად (იხ. საქმე Craxi v. Italy (no. 1), no. 34896/97, § 104, 2002 წლის 5 დეკემბერი; და საქმე Paulikas v. Lithuania, no. 57435/09, § 62, 2017 წლის 24 იანვარი), სასამართლო მიიჩნევს, რომ აღმასრულებელი ხელისუფლების უმაღლესი თანამდებობის პირების სადავო განცხადებებს შესაძლოა დაერწმუნებინა ნაფიცი მსაჯულები, რომ მომჩივნის სასამართლო პროცესზე ხორციელდებოდა მათი ქმედებების მკაცრი მონიტორინგი და შეფასება. ეს განსაკუთრებით შემაშფოთებელი იყო ნაფიც მსაჯულთა პირველ სასამართლოზე თათბირის საიდუმლოების დარღვევის ბრალდებების ფონზე. იმ ფაქტს, რომ კომპეტენტური ორგანოების მიერ არ ჩატარდა სწრაფი გამოძიება ზემოხსენებულ ბრალდებებთან დაკავშირებით, შესაძლოა გავლენა მოეხდინა ნაფიცი მსაჯულების სიმშვიდესა და დამოუკიდებლობაზე, რომლითაც მათ უნდა შეესრულებინათ თავიანთი ფუნქცია მეორე სასამართლო სხდომის დროს.

73. რაც შეეხება იმას, არსებობდა თუ არა საკმარისი საპირწონე ფაქტორები ნაფიც მსაჯულთა მიუკერძოებლობასთან დაკავშირებით ობიექტურად დასაბუთებული ან ლეგიტიმური ეჭვის გამოსარიცხად (იხ. საქმე Gregory v. the United Kingdom, 1997 წლის 25 თებერვალი, § 45, ანგარიშები 1997-I) და იმის უზრუნველსაყოფად, რომ მთლიანობაში სასამართლო პროცესი ყოფილიყო სამართლიანი (იხ. საქმე Paulikas, ციტირებული ზემოთ, § 58, და საქმე Mustafa (Abu Hamza), ციტირებული ზემოთ, §§ 39-40), სასამართლო აღნიშნავს, რომ 2015 წლის 9 ივნისს, ნაფიც მსაჯულთა მეორე სასამართლოს შემადგენლობის შერჩევის დაწყებამდე ერთი დღით ადრე, თბილისის საქალაქო სასამართლომ გაავრცელა განცხადება, სადაც სთხოვდა მედიას და საქმის წარმოების მხარეებს, რომ თავი შეეკავებინათ განცხადებებისა და კომენტარებისგან მომჩივნის სასამართლო პროცესთან დაკავშირებით (იხ. 28-ე პუნქტი ზემოთ). ასევე, ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს შესარჩევი ყველა ზეპირი მოსმენა დაიხურა მხარეებისთვის (იხ. 29-ე პუნქტი ზემოთ). ნაფიც მსაჯულთა შერჩევის პროცესში ნაფიცი მსაჯულობის კანდიდატებს ცალსახად ეკითხებოდნენ, მოსმენილი ან წაკითხული ჰქონდათ თუ არა რამე საქმესთან დაკავშირებით და ერთ-ერთი კანდიდატი გათავისუფლდა კიდეც კონკრეტულად ამ საფუძვლით (იხ. 29-ე და 53-ე პუნქტები ზემოთ).

74. საკუთრივ სასამართლო პროცესის დროს სასამართლო სხდომის თავმჯდომარეს ცალსახად არ განუხილია ურთიერთმიმართება ცალკეული მაღალჩინოსანი სახელმწიფო თანამდებობის პირის განცხადებებსა და მომჩივნის უდანაშაულობის პრეზუმფციის უფლებას ან, ზოგადად, სამართლიანი და მიუკერძოებელი სასამართლოს უფლებას შორის. თუმცა, ნაფიცი მსაჯულები გააფრთხილეს, რომ საქმე უნდა გადაეწყვიტათ მხოლოდ სასამართლოში წარმოდგენილ მტკიცებულებებზე დაყრდნობით და უგულებელეყოთ ყოველგვარი ზედმეტი მასალა, რომლის შესახებაც მათთვის ცნობილი გახდა (იხ. 30-ე პუნქტი ზემოთ). საქმის მოცემულ გარემოებებში არაფერი არ მიუთითებს იმაზე, რომ ნაფიცმა მსაჯულებმა არ დაიცვეს მოსამართლის მითითებები საქმის მხოლოდ სასამართლოში მოსმენილ მტკიცებულებებზე დაყრდნობით განხილვასთან დაკავშირებით. სასამართლომ ისიც აღნიშნა, რომ დაცვის მხარეს შესთავაზეს, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 231-ე მუხლის მე-2 ნაწილის შესაბამისად შეეძლო მოეთხოვა მითითებებში ცვლილებებისა და დამატების შეტანა, და მან გამოიყენა აღნიშნული შესაძლებლობა, თუმცა ვერ მოახერხა, რომ სასამართლოს ყურადღება მიეპყრო ნაფიც მსაჯულებზე პოტენციური გარე ზემოქმედების საკითხზე (იხ. 21-ე პუნქტი ზემოთ). შესაბამისად, ეს იყო მომჩივნისთვის ხელმისაწვდომი მნიშვნელოვანი პროცედურული გარანტია, რომლითაც მან სათანადოდ ვერ ისარგებლა (ამასთან დაკავშირებით იხ. საქმე Rusishvili v. Georgia, no. 15269/13, § 67, 2022 წლის 30 ივნისი).

75. საბოლოო ჯამში, ფაქტების შეფასების შედეგად სასამართლო ასკვნის, რომ მოცემულ საქმეში არ არის საკმარისი მტკიცებულება იმის დასადასტურებლად, რომ მომჩივნის ბრალეულობის შესახებ ვერდიქტის გამოტანისას ნაფიც მსაჯულთა მეორე სასამართლოზე გავლენა მოახდინა ცალკეული მაღალჩინოსანი სახელმწიფო მოხელეების განცხადებებმა. ხსენებულ გარემოებებში სასამართლო მიიჩნევს, რომ მოსამართლის მიერ რისკების მართვა საკმარისი იყო ნაფიც მსაჯულთა მიუკერძოებლობასთან დაკავშირებით ნებისმიერი ობიექტური შიშის ან უნდობლობის გასაქარწყლებლად. შესაბამისად, სასამართლო არ ადგენს კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ელი პუნქტის დარღვევას ნაფიც მსაჯულთა მიუკერძოებლობის არარსებობასთან მიმართებით.

III. კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ელი პუნქტის და მე-3 პუნქტის (d) ქვეპუნქტის სავარაუდო დარღვევა (მტკიცებულებათა მისაღებობა)

76. მომჩივანი ჩიოდა საქმის წარმოების შეჯიბრებითობისა და მხარეთა თანასწორობის პრინციპების დარღვევის შესახებ სასამართლო სხდომაზე დაუსწრებელი მოწმის ჩვენების ვიდეოჩანაწერისა და ირიბი მტკიცებულებების მნიშვნელოვანი ერთობლიობის მტკიცებულებად მიღების გამო. მომჩივანი ეყრდნობოდა კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ელ პუნქტს და მე-3 პუნქტის (d) ქვეპუნქტს, რომელთა შესაბამისი ნაწილების თანახმად:

„1. „ყოველი ადამიანი, ... მისთვის წარდგენილი სისხლისსამართლებრივი ბრალდების საფუძვლიანობის გამორკვევისას, აღჭურვილია ... მისი საქმის სამართლიანი ... განხილვის უფლებით ... სასამართლოს მიერ.“

...

„3. ყოველ ბრალდებულს აქვს, სულ მცირე, შემდეგი უფლებები:

(d) თვითონ დაკითხოს ან დააკითხვინოს მისი ბრალდების მოწმეები, და, გამოაძახებინოს და დააკითხვინოს მისი დაცვის მოწმეები ბრალდების მოწმეების თანაბარ პირობებში; ...“

A. მისაღებობა

77. სასამართლო აღნიშნავს, რომ წარმოდგენილი საჩივარი არ არის აშკარად დაუსაბუთებელი კონვენციის 35-ე მუხლის მე-3 პუნქტის (a) ქვეპუნქტის მოთხოვნების გათვალისწინებით. სასამართლო ასევე აღნიშნავს, რომ არანაირი სხვა საფუძველი არ არსებობს, რომ ეს საჩივარი განსახილველად არ იქნეს მიღებული. აქედან გამომდინარე, საჩივარი უნდა გამოცხადდეს მისაღებად.

B. არსებითი მხარე

1. მხარეთა არგუმენტები

78. მომჩივანი ამტკიცებდა, რომ სასამართლო სხდომის თავმჯდომარემ მიიღო ბრალდების მხარის მიერ წარმოდგენილი მიზეზი სასამართლო პროცესზე თ.ა.-ს დაუსწრებლობასთან დაკავშირებით, კერძოდ ის, რომ მან დატოვა ქვეყანა, მისი დაკითხვის ალტერნატიული ზომების განუხილველად. მან აღნიშნა, რომ ორ ქვეყანას შორის დროის სხვაობის მიუხედავად, თ.ა.-მ თავისი ჩვენების ჩასაწერად ნოტარიუსი საქართველოდან აიყვანა, ამდენად, იგივე შეიძლებოდა გაკეთებულიყო ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს წინაშე მისი დაკითხვის მიზნითაც. იმის გათვალისწინებით, რომ მომჩივანს არ მიეცა თ.ა.-ს ჯვარედინი დაკითხვის შესაძლებლობა, მისი წინასასამართლო ჩვენებისა და ნოტარიუსის თანდასწრებით ჩაწერილი ჩვენების მტკიცებულებად მიღება იმ ფონზე, რომ ორივე ჩვენება ფიცის დადების გარეშე იყო მიცემული, იყო გაუმართლებელი. მომჩივანმა ასევე გაიმეორა თავისი საჩივარი მის სასამართლო პროცესზე ირიბი მტკიცებულებების სიმრავლესთან და, შედეგად, ნაფიც მსაჯულთათვის შესაბამისი ფაქტობრივი გარემოებების შესახებ მცდარი წარმოდგენის შექმნასთან დაკავშირებით.

79. იმ დროს მოქმედი რედაქციით სსსკ-ის 243-ე მუხლზე მითითებით, მთავრობამ განაცხადა, რომ თ.ა.-ს ამერიკის შეერთებულ შტატებში გამგზავრების გათვალისწინებით, ნაფიცი მსაჯულებისთვის მისი ჩვენების ვიდეოჩანაწერის ჩვენება იყო კანონიერი. მთავრობის განცხადებით, პროკურატურის ორგანოებმა არაერთხელ სცადეს თ.ა.-ს დისტანციური დაკითხვის ორგანიზება, თუმცა ეს შეუძლებელი აღმოჩნდა, რადგან მასთან წვდომა ვერ მოხერხდა. გარდა ამისა, მისი ჩვენება მხოლოდ დამადასტურებელი ხასიათის იყო, რადგან მას პირდაპირ არ დაუდანაშაულებია მომჩივანი მკვლელობაში. თ.ა.-ს მიერ მიწოდებული ინფორმაცია ეხებოდა მხოლოდ მომჩივნის მიერ თბილისის დატოვების გეგმას და მკვლელობის დღეს ტანსაცმლის გამოცვლას. თ.ა.-მ ასევე ისაუბრა მომჩივანსა და ლ.მ.-ს შორის სავარაუდო კონფლიქტთან დაკავშირებით; თუმცა, მან დაადასტურა, რომ აღნიშნულის დეტალები არ იცოდა. მაშასადამე, მისი ჩვენება არ ყოფილა არც „ერთადერთი“ და არც „გადამწყვეტი“ მტკიცებულება მომჩივნის წინააღმდეგ. მთავრობამ ასევე განაცხადა, რომ ჩვენების ვიდეოჩანაწერის მისაღებობის განხილვისას სასამართლო სხდომის თავმჯდომარემ განიხილა მისი ავთენტურობისა და სანდოობის საკითხი, და რომ ნაფიც მსაჯულებს აჩვენეს თ.ა.-ს ჩვენების რეალური ჩანაწერი, რაც მათ საშუალებას აძლევდა დაჰკვირვებოდნენ მის ქცევას ჩვენების მიცემის დროს. ამ ყველაფერს ჰქონდა კუმულაციური ეფექტი იმის საპირწონედ, რომ მომჩივანს არ ჰქონდა თ.ა.-ს სასამართლოში დაკითხვის შესაძლებლობა. რაც შეეხება ე. წ. სხვის ნათქვამზე დაფუძნებულ ჩვენებას, სასამართლო სხდომის თავმჯდომარის და სააპელაციო სასამართლოს მსჯელობაზე დაყრდნობით, მთავრობა ამტკიცებდა, რომ განსახილველი ჩვენებები პირდაპირ იყო შესაბამისი სისხლის სამართლის საქმის ფაქტობრივი გარემოებების გამოკვლევისთვის, და რომ ნებისმიერ შემთხვევაში ისინი დადასტურებული იყო სხვა პირდაპირი და ძლიერი დამადანაშაულებელი მტკიცებულებებით.

2. სასამართლოს შეფასება

a. ზოგადი პრინციპები

80. სასამართლო იმეორებს, რომ მე-6 მუხლის მე-3 პუნქტის (d) ქვეპუნქტით გათვალისწინებული გარანტიები არის ამ მუხლის 1-ელი პუნქტით დადგენილი საქმის სამართლიანი განხილვის უფლების სპეციფიკური ასპექტები, რომლებიც მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული საქმის წარმოების სამართლიანობის შეფასებისას. გარდა ამისა, მე-6 მუხლის 1-ელი პუნქტის თანახმად სასამართლომ პირველ რიგში უნდა შეაფასოს სისხლის სამართლის საქმის წარმოების საერთო სამართლიანობა (იხ. საქმე Schatschaschwili v. Germany [GC], no. 9154/10, § 101, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო, 2015 წ., და საქმე Taxquet v. Belgium [ GC], no. 926/05, § 84, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო, 2010 წ., შემდგომი მითითებით). ამ შეფასების გაკეთებისას სასამართლო განიხილავს საქმის წარმოებას მთლიანობაში, როგორც დაცვის მხარის უფლებების, ისე საზოგადოებისა და მსხვერპლის (მსხვერპლთა) ინტერესების, რომ დანაშაული სათანადოდ დაისაჯოს (იხ. ზემოთ ციტირებული საქმე Schatschaschwili, §101, და საქმე Gäfgen v. Germany [GC], no. 22978/05, § 175, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო, 2010 წ.), და, საჭიროების შემთხვევაში, ასევე მოწმეთა უფლებების გათვალისწინებით (იხ. სხვა წყაროებს შორის, საქმე Al-Khawaja and Tahery v. the United Kingdom [GC], nos. 26766/05 და 22228/06, § 118, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო, 2011 წ.). ამ კონტექსტში ასევე აღსანიშნავია, რომ მტკიცებულებათა მისაღებობა არის ეროვნული კანონმდებლობისა და ეროვნული სასამართლოების რეგულირების საკითხი, და რომ სასამართლოს ერთადერთი საზრუნავია იმის გამოკვლევა, იყო თუ არა საქმის წარმოება სამართლიანი (იხ. საქმე Gäfgen, ციტირებული ზემოთ, § 162, და მასში გაკეთებული მითითებები).

81. საქმეში Al-Khawaja and Tahery (ციტირებული ზემოთ, §§ 119-47) დიდმა პალატამ განმარტა ის პრინციპები, რომლებიც ვრცელდება მაშინ, როდესაც მოწმე არ ესწრება საჯარო სასამართლო პროცესს. ეს პრინციპები შეიძლება შეჯამდეს შემდეგნაირად (იხ. საქმე Seton v. the United Kingdom, no. 55287/10, § 58, 2016 წლის 31 მარტი):

(i) სასამართლომ უპირველეს ყოვლისა უნდა გამოიკვლიოს წინასწარი საკითხი იმის შესახებ, არსებობდა თუ არა საფუძვლიანი მიზეზი დაუსწრებელი მოწმის ჩვენების მისაღებად, იმის გათვალისწინებით, რომ მოწმეებმა, როგორც წესი, ჩვენება უნდა მისცენ საქმის სასამართლოში განხილვის დროს და რომ ყველა გონივრული ძალისხმევა უნდა იქნეს გაწეული მათი დასწრების უზრუნველსაყოფად;

(ii) დაუსწრებლობის ჩვეულებრივი მიზეზებია, როგორც საქმეში Al‑Khawaja and Tahery (ციტირებული ზემოთ), მოწმის სიკვდილი ან შურისძიების შიში. თუმცა, არსებობს სხვა ლეგიტიმური მიზეზებიც, რის გამოც მოწმე შეიძლება არ დაესწროს საქმის სასამართლოში განხილვას;

(iii) როდესაც მოწმე არ დაკითხულა საქმის წარმოების წინა სტადიაზე, მოწმის ჩვენების მიღება სასამართლო პროცესზე პირადად მიცემული ჩვენების ნაცვლად უნდა იყოს უკიდურესი ზომა;

(iv) დაუსწრებელ მოწმეთა ჩვენებების მტკიცებულებად მიღება პოტენციურად არახელსაყრელ მდგომარეობაში აყენებს მოპასუხეს, რომელსაც, პრინციპში, სისხლის სამართლის პროცესში უნდა ჰქონდეს ეფექტური შესაძლებლობა, გაასაჩივროს მის წინააღმდეგ წარმოდგენილი მტკიცებულებები. კერძოდ, მას უნდა შეეძლოს მოწმეთა მიერ მიცემული ჩვენებების ჭეშმარიტებისა და სანდოობის შემოწმება, მისი თანდასწრებით მათი ზეპირი გამოკითხვის გზით, მოწმის მიერ ჩვენების მიცემის დროს ან საქმის წარმოების რომელიმე შემდგომ სტადიაზე;

(v) „ერთადერთი ან გადამწყვეტი“ წესის მიხედვით, თუ მოპასუხის მსჯავრდება ეფუძნება მხოლოდ ან ძირითადად იმ მოწმეთა ჩვენებებს, რომელთა დაკითხვაც ბრალდებულს არ შეუძლია საქმის წარმოების რომელიმე ეტაპზე, ამით ბრალდებულის დაცვის უფლებები მეტისმეტად იზღუდება;

(vi) ამ კონტექსტში სიტყვა „გადამწყვეტი“ ვიწროდ უნდა იქნეს გაგებული, როგორც ისეთი ძალის ან მნიშვნელობის მქონე მტკიცებულებაზე მითითება, რომელიც, სავარაუდოდ, იქნება საქმის შედეგის განმსაზღვრელი. როდესაც მოწმის შეუმოწმებელი ჩვენება გამყარებულია სხვა დამადასტურებელი მტკიცებულებებით, იმის შეფასება, არის თუ არა ეს ჩვენება გადამწყვეტი, დამოკიდებული იქნება დამხმარე მტკიცებულებების სიძლიერეზე: რაც უფრო ძლიერია სხვა დამადანაშაულებელი მტკიცებულება, მით ნაკლებია დაუსწრებელი მოწმის ჩვენების გადამწყვეტ მტკიცებულებად მიჩნევის ალბათობა;

(vii) თუმცა, ვინაიდან კონვენციის მე-6 მუხლის მე-3 პუნქტი უნდა განიმარტოს საქმის წარმოების საერთო სამართლიანობის შემოწმების კონტექსტში, „ერთადერთი ან გადამწყვეტი“ წესი არ უნდა იქნეს ხისტად გამოყენებული;

(viii) კერძოდ, როდესაც ირიბი ჩვენება არის ერთადერთი ან გადამწყვეტი მტკიცებულება მოპასუხის წინააღმდეგ, მისი მტკიცებულებად მიღება ავტომატურად არ გამოიწვევს მე-6 მუხლის 1-ელი პუნქტის დარღვევას. ამავდროულად, როდესაც მსჯავრდება ეფუძნება მხოლოდ ან გადამწყვეტად დაუსწრებელ მოწმეთა ჩვენებებს, სასამართლომ ყველაზე საფუძვლიანად უნდა შეამოწმოს საქმის წარმოება. ამგვარი მტკიცებულებების მიღებასთან დაკავშირებული საფრთხეების გამო, ეს იქნება ძალზედ მნიშვნელოვანი დამაბალანსებელი ფაქტორი, რომელიც მოითხოვს საკმარის საპირწონე ფაქტორებს, მათ შორის ძლიერი პროცედურული გარანტიების არსებობას. თითოეულ შემთხვევაში საკითხავია, არსებობს თუ არა საკმარისი საპირწონე ფაქტორები, მათ შორის ზომები, რომლებიც იძლევა ამ მტკიცებულებების სანდოობის სამართლიანად და სათანადოდ შეფასების საშუალებას. აღნიშნულის შედეგად მსჯავრდება დაეფუძნება ასეთ მტკიცებულებებს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ისინი საკმარისად სანდოა, საქმისთვის მისი მნიშვნელობიდან გამომდინარე.

82. ეს პრინციპები დამატებით განიმარტა საქმეში Schatschaschwili (ციტირებული ზემოთ, §§ 111-31), რომელშიც დიდმა პალატამ დაადასტურა, რომ მოწმის დაუსწრებლობის საფუძვლიანი მიზეზის არარსებობა, თავისთავად, ვერ იქნებოდა გადამწყვეტი იმის დასადგენად, რომ განსახილველი სასამართლო პროცესი არ იყო სამართლიანი, თუმცა ეს იყო ძალზედ მნიშვნელოვანი ფაქტორი, რომელიც გათვალისწინებული უნდა ყოფილიყო საერთო სამართლიანობის შეფასებისას და რომელსაც შესაძლოა გადაეხარა სასწორი მე-6 მუხლის 1-ელი პუნქტისა და მე-3 პუნქტის (d) ქვეპუნქტის დარღვევის დადგენის სასარგებლოდ. გარდა ამისა, იმის გათვალისწინებით, რომ სასამართლოს უნდა გაერკვია, იყო თუ არა საქმის წარმოება მთლიანობაში სამართლიანი, სასამართლოს უნდა განეხილა საკმარისი საპირწონე ფაქტორების არსებობა არა მხოლოდ იმ შემთხვევებში, როდესაც დაუსწრებელი მოწმის ჩვენება იყო ერთადერთი ან გადამწყვეტი საფუძველი მომჩივნის მსჯავრდებისთვის, არამედ ასევე იმ შემთხვევებშიც, როდესაც მისთვის გაურკვეველი აღმოჩნდა, იყო თუ არა ეს ჩვენება ერთადერთი ან გადამწყვეტი, თუმცა, მიუხედავად ამისა დარწმუნდა, რომ ამ ჩვენებას მნიშვნელოვანი წონა ჰქონდა და მის მიღებას მტკიცებულებად შესაძლოა დაებრკოლებინა დაცვის მხარე. საპირწონე ფაქტორების რაოდენობა, რომელიც საჭიროა იმისთვის, რომ სასამართლო პროცესი ჩაითვალოს სამართლიანად, დამოკიდებული იქნებოდა დაუსწრებელი მოწმის ჩვენების წონაზე. რაც უფრო მნიშვნელოვანი იქნებოდა ეს ჩვენება, მით მეტი წონა ექნებოდა საპირწონე ფაქტორებს იმისთვის, რომ მთლიანი სასამართლო პროცესი ჩათვლილიყო სამართლიანად.

83. საქმეში Schatschaschwili (ციტირებული ზემოთ, §§ 125-31), სასამართლომ გამოავლინა გარკვეული ფაქტორები იმ დაბრკოლებების საპირწონედ, რომლებიც შეექმნა დაცვის მხარეს სასამართლო პროცესზე დაუკითხავი მოწმის ჩვენების მტკიცებულებად მიღების შედეგად. ეს საპირწონე ფაქტორები უნდა იძლეოდეს აღნიშნული ჩვენების სანდოობის სამართლიანად და სათანადოდ შეფასების შესაძლებლობას. აღნიშნული საპირწონე ფაქტორები მოიცავს შემდეგს:

(i) მიუდგნენ თუ არა ეროვნული სასამართლოები წინდახედულობით დაუსწრებელი მოწმის შეუმოწმებელ ჩვენებას, იმის გათვალისწინებით, რომ ასეთ ჩვენებას ნაკლები წონა აქვს, და წარმოადგინეს თუ არა მათ დეტალური დასაბუთება იმასთან დაკავშირებით, თუ რატომ მიიჩნიეს ეს ჩვენება სანდოდ, სხვა არსებული მტკიცებულებების გათვალისწინებით. კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი საკითხია მითითებები, რომლებიც საქმის განმხილველმა მოსამართლემ მისცა ნაფიც მსაჯულებს დაუსწრებელი მოწმის ჩვენებასთან დაკავშირებით;

(ii) დაუსწრებელი მოწმის მიერ გამოძიების ეტაპზე გამოკითხვისას მიცემული ჩვენების ვიდეოჩანაწერის ჩვენება სასამართლო პროცესზე იმისთვის, რომ სასამართლოს, ბრალდების მხარეს და დაცვის მხარეს შესძლებოდა დაკითხვის დროს მოწმის ქცევაზე დაკვირვება და საკუთარი შთაბეჭდილების შექმნა მის სანდოობასთან დაკავშირებით;

(iii) სასამართლო პროცესზე დამადასტურებელი მტკიცებულებების ხელმისაწვდომობა, რომლებიც ამყარებდა მოწმის შეუმოწმებელ ჩვენებას, როგორიცაა სასამართლო პროცესზე იმ პირების მიერ მიცემული ჩვენებები, რომლებსაც დაუსწრებელმა მოწმემ მოუყვა მოვლენების შესახებ მათი მოხდენისთანავე; დამატებითი ფაქტობრივი მტკიცებულებები, სასამართლო ექსპერტიზის მტკიცებულებები და ექსპერტთა დასკვნები; მსგავსება სხვა მოწმეთა მიერ მოვლენების აღწერასთან, განსაკუთრებით იმ შემთხვევაში, თუ ისინი ჯვარედინად დაიკითხნენ სასამართლო პროცესზე;

(iv) დაცვის მხარის შესაძლებლობა, რომ ირიბად დაესვა კითხვები მოწმისთვის, მაგალითად, წერილობითი ფორმით სასამართლო პროცესის დროს;

(v) მომჩივნის ან დაცვის მხარის ადვოკატის მიერ გამოძიების ეტაპზე მოწმის დაკითხვის შესაძლებლობა. სასამართლომ ამ კონტექსტში დაადგინა, რომ თუ საგამოძიებო ორგანოები გამოძიების ეტაპზე ხვდებოდნენ, რომ მოწმე ვერ დაიკითხებოდა სასამართლო პროცესზე, არსებითად მნიშვნელოვანი იყო, რომ დაცვის მხარეს ჰქონოდა შესაძლებლობა, რომ დაესვა კითხვები დაზარალებულისთვის წინასწარი გამოძიების დროს;

(vi) მოპასუხისთვის იმის შესაძლებლობის მიცემა, რომ წარმოედგინა მოვლენების საკუთარი ვერსია და ეჭვი შეეტანა დაუსწრებელი მოწმის სანდოობაში, ასევე მიეთითებინა არათანმიმდევრულობაზე ან შეუსაბამობაზე სხვა მოწმეთა ჩვენებებთან. როდესაც მოწმის ვინაობა ცნობილია დაცვის მხარისთვის, ამ უკანასკნელს შეუძლია დაადგინოს და გამოიძიოს მოტივები, რომლებიც შეიძლება ჰქონდეს მოწმეს ტყუილის სათქმელად, და, შესაბამისად, შეუძლია ეფექტურად სადავო გახადოს მოწმის სანდოობა, თუმცა უფრო ნაკლებად, ვიდრე პირდაპირ დაპირისპირების დროს.

b. ზოგადი პრინციპების გამოყენება წინამდებარე საქმეში

1. ირიბი მტკიცებულება

84. სასამართლო აღნიშნავს, რომ სასამართლო სხდომის თავმჯდომარემ მიიჩნია, რომ თუმცა ნ.ა.-ს, გ.ა.-ს, მ.ც.-ს, რ.კ.-ს, მ.კ.-ს, ნ.დ.-ს და ო.კ.-ს ჩვენებები ნაწილობრივ შეიცავდა ირიბ ჩვენებებს, ისინი ასევე წარმოადგენდა შესაბამის ირიბ მტკიცებულებას მომჩივნის სასამართლო პროცესზე. საქმის მასალების გათვალისწინებით, სასამართლო ვერ ხედავს საფუძველს, რომ არ დაეთანხმოს ამ შეფასებას. სადავო ჩვენებებით დადგინდა მნიშვნელოვანი თანმდევი ფაქტობრივი გარემოებები, როგორიცაა, მაგალითად, სავარაუდოდ მომჩივნის საქართველოდან გაქცევის მცდელობა. სასამართლომ თანმიმდევრულად დაადგინა, რომ ეროვნული სასამართლოების მიერ ასეთ ირიბ ჩვენებებზე დაყრდნობა არ არის თავისთავად შეუთავსებელი კონვენციასთან (იხ. საქმეები Haas v. Germany (dec.), no. 73047/01, 2005 წლის 17 ნოემბერი; Baybasin v. Germany (dec. ), no. 36892/05, 2009 წლის 3 თებერვალი, და Baduashvili v. Georgia (dec.), no. 18720/08, § 74, 2018 წლის 29 ნოემბერი). გარდა ამისა, მტკიცებულების მისაღებობა უპირველეს ყოვლისა ეროვნული კანონმდებლობით რეგულირების საკითხია (იხ. შესაბამისი ზოგადი პრინციპები, ციტირებული მე-80პუნქტში ზემოთ). საქმეში არსებული სხვა მტკიცებულებების ხასიათისა და ამ კუთხით სასამართლო სხდომის თავმჯდომარის მიერ ნაფიცი მსაჯულებისთვის მიცემული მითითებების გათვალისწინებით, ასევე ამ საკითხთან დაკავშირებით თბილისის სააპელაციო სასამართლოს (იხ. 42-ე პუნქტი ზემოთ) და საკონსტიტუციო სასამართლოს პოზიციის გათვალისწინებით (იხ. 48-ე პუნქტი ზემოთ), სასამართლო დარწმუნდა, რომ განსახილველ შემთხვევაში სასამართლო სხდომის თავმჯდომარე საჭირო წინდახედულობით მიუდგა მოწმეთა ე. წ. ირიბი ჩვენებების მტკიცებულებად მიღების საკითხს. ნაფიც მსაჯულებს ეცნობათ ირიბი ჩვენების, მათ შორის სხვის ნათქვამზე დაფუძნებული ჩვენების, თავისებურებების შესახებ, და მათ შეეძლოთ ეხელმძღვანელათ ამით აღნიშნული მოწმეების მიერ მოწოდებული ინფორმაციის ღირებულებისა და მნიშვნელობის შეფასებისას.

2. თ.ა.-ს ჩვენების ვიდეოჩანაწერი

85. რაც შეეხება თ.ა.-ს ჩვენების ვიდეოჩანაწერს, მომჩივანს არ ჰქონდა ბრალდების მხარის დაუსწრებელი მოწმის დაკითხვის შესაძლებლობა საქმის წარმოების არცერთ სტადიაზე, ხოლო გამოკითხვა ჩაწერილ იქნა მომჩივნისა და მისი ადვოკატის დაუსწრებლად. როგორც ჩანს, სასამართლო სხდომის თავმჯდომარემ მისაღებად მიიჩნია თ.ა.-ს სასამართლოში დაკითხვის შეუძლებლობის შემდეგი მიზეზები: მოწმის დაუსწრებლობა სასამართლო სხდომაზე ამერიკის შეერთებულ შტატებში ყოფნის გამო; და, ორ ქვეყანას შორის დროის სხვაობის გათვალისწინებით, მისი დისტანციურად დაკითხვის შეუძლებლობა. სასამართლო აღნიშნავს მთავრობის არგუმენტს, რომ სსსკ-ის 243-ე მუხლი ითვალისწინებს იმ მოწმის ჩვენების მტკიცებულებად მიღებას, რომელმაც დატოვა ქვეყანა (იხ. ციტირებული ზემოთ, 47-ე პუნქტში). თუმცა, სასამართლომ არაერთხელ აღნიშნა, რომ საზღვარგარეთ გამგზავრება თავისთავად არ წარმოადგენს საკმარის მიზეზს შესაბამისი მოწმის სასამართლო პროცესზე დაუსწრებლობის გასამართლებლად (იხ.საქმე Seton, ციტირებული ზემოთ, § 61; ასევე იხ. საქმე Gabrielyan v. Armenia, no. 8088/05, § 78, 2012 წლის 10 აპრილი, და საქმე Al Alo v. Slovakia, no. 32084/19, §§ 48-52, 2022 წლის 10 თებერვალი). ამ საქმეში მოწმის ადგილსამყოფელი ცნობილი იყო შესაბამისი ორგანოებისთვის. 9-საათიანი დროის სხვაობა საქართველოსა და ამერიკის შეერთებულ შტატებს შორის ვერ ამართლებს იმას, რომ სასამართლო სხდომის თავმჯდომარის მხრიდან არ იქნა გაწეული ძალისხმევა მოწმის დისტანციურად დაკითხვის ორგანიზებისთვის. წინამდებარე საქმე აშკარად იყო მოწმის ხელმისაწვდომობის, მაგრამ მის მიერ სურვილის არქონის მაგალითი, და ზოგიერთ წინა საქმეში მისი მკაცრი მიდგომის გათვალისწინებით, სასამართლო არ არის დარწმუნებული, რომ შეიძლება ითქვას, რომ „ყველა გონივრული ძალისხმევა“ იქნა გაწეული თ.ა.-ს ნაფიც მსაჯულთა თანდასწრებით დაკითხვის უზრუნველსაყოფად (შედარებისთვის იხ. საქმე Simon Price v. the United Kingdom, no. 15602/07, § 119, 2016 წლის 15 სექტემბერი). შესაბამისად, სასამართლო ასკვნის, რომ არ არსებობდა საფუძვლიანი მიზეზი, რომელიც ამართლებდა დაუსწრებელი მოწმის ჩვენების ვიდეოჩანაწერის მტკიცებულებად მიღებას. ბრალდების მხარის მოწმის დაუსწრებლობის საფუძვლიანი მიზეზის არარსებობა არის ძალიან მნიშვნელოვანი ფაქტორი, რომელიც უნდა იქნეს გათვალისწინებული სასამართლო პროცესის მთლიანი სამართლიანობის შეფასებისას, და რომელმაც შეიძლება სასწორი მე-6 მუხლის 1-ელი პუნქტისა და მე-3 პუნქტის (d) ქვეპუნქტის დარღვევის დადგენის სასარგებლოდ გადაწონოს (იხ. ზემოთ 82-ე პუნქტში ციტირებული ზოგადი პრინციპები).

86. რაც შეეხება იმას, იყო თუ არა თ.ა.-ს ჩვენება ერთადერთი ან გადამწყვეტი მტკიცებულება მომჩივნის მსჯავრდებისთვის, ან ჰქონდა თუ არა მას მნიშვნელოვანი წონა, სასამართლო აღნიშნავს, რომ ნაფიც მსაჯულთა ვერდიქტის დასაბუთებისა და სააპელაციო გადაწყვეტილებაში რაიმე დასაბუთების არარსებობის გამო თ.ა.-ს ჩვენების ვიდეოჩანაწერისთვის მინიჭებულ წონასთან დაკავშირებით, სასამართლოსთვის რთული იქნება გადაწყვიტოს, თუ რომელი ჩვენება შეიძლება ჩაითვალოს მომჩივნის მსჯავრდებისთვის გადამწყვეტ საფუძვლად (იხ. საქმე Pichugin v. Russia, no. 38623/03, § 196, 2012 წლის 23 ოქტომბერი).

87. ამის მიუხედავად, სასამართლო აღნიშნავს, რომ ბევრი მოწმე დაიკითხა მომჩივნის სასამართლო პროცესზე და რომ ერთმა მოწმემ, ვ.ბ.-მ, განაცხადა, რომ უშუალოდ შეესწრო ინციდენტს და დაინახა, რომ მომჩივანმა ორჯერ ან სამჯერ ესროლა მსხვერპლს. (იხ. მე-12 და 35-ე პუნქტები ზემოთ). საქმის მასალებში ასევე არსებობდა მნიშვნელოვანი ფიზიკური მტკიცებულებები, როგორიცაა მომჩივნის თითის ანაბეჭდები ვ.ბ.-ს მანქანაში (იხ. მე-17 პუნქტი ზემოთ), სათვალთვალო კამერების ჩანაწერები და თ.ა.-ს მითითებით ბებიის ბინაში ნაპოვნი მომჩივნის ტანსაცმელი (იხ. მე-10და მე-11პუნქტები ზემოთ). დანარჩენი ჩვენებები იყო დამადასტურებელი ან/და ირიბი (იხ. მე-13-მე-15პუნქტები ზემოთ).

88. მიუხედავად იმისა, რომ თ.ა. არ აცხადებდა, რომ მომჩივანი გარეული იყო მკვლელობაში, მის ჩვენებას მნიშვნელოვანი წონა ჰქონდა მომჩივნის საწინააღმდეგოდ. თ.ა.-მ განაცხადა, რომ მომჩივანს ჰქონდა იმპულსური და არაპროგნოზირებადი ხასიათი და რომ მას ჰქონდა კონფლიქტი ლ.მ.-სთან. თ.ა.-მ ასევე მისცა ჩვენება მკვლელობის დღეს მომჩივნის ქცევასთან დაკავშირებით და აღნიშნა, რომ მომჩივანმა გამოიცვალა ტანსაცმელი ინციდენტის შემდეგ (იხ. მე-10 პუნქტი ზემოთ). თუმცა, როგორც ზემოთ აღინიშნა, მომჩივნის ბებიის ბინაში ნაპოვნი ფიზიკური მტკიცებულებები ადასტურებდა თ.ა.-ს აღნიშნულ ჩვენებას.

89. ამიტომ სასამართლო მიიჩნევს, რომ საქმის მასალებში ცოტა რამ ადასტურებს დასკვნას, რომ თ.ა.-ს ჩვენება შეიძლება შეფასდეს როგორც „საქმის შედეგის განმსაზღვრელი“, და ადგენს, რომ ის არ იყო ერთადერთი ან გადამწყვეტი საფუძველი მომჩივნის მსჯავრდებისთვის. ამის მიუხედავად, ვინაიდან თ.ა.-ს ჩვენება ცალსახად მნიშვნელოვანი იყო, მე-6 მუხლის შესაბამისად საქმის წარმოების საერთო სამართლიანობის შეფასების აუცილებლობის გათვალისწინებით, სასამართლომ უნდა დაადგინოს, არსებობდა თუ არა საკმარისი ფაქტორები იმ დაბრკოლებების საპირწონედ, რომლებიც შესაძლოა შეექმნა დაცვის მხარისთვის აღნიშნული ჩვენების მტკიცებულებად მიღებას (იხ. საქმე Schatschaschwili, ციტირებული ზემოთ, §§ 111-31, საქმე Seton, ციტირებული ზემოთ, § 64, და საქმე Simon Price, ციტირებული ზემოთ, § 127).

90. სასამართლო იწყებს იმის აღნიშვნით, რომ სასამართლო სხდომის თავმჯდომარის მითითებები თ.ა.-ს ჩვენების ვიდეოჩანაწერთან დაკავშირებით იყო რამდენადმე გაურკვეველი და ხარვეზიანი (იხ. 33-ე პუნქტი ზემოთ). აღნიშნული ჩვენების მტკიცებულებად მიღების და ნაფიც მსაჯულთათვის მისი ამგვარად წარდგენის მიუხედავად, სასამართლო სხდომის თავმჯდომარემ მიუთითა ნაფიც მსაჯულებს, რომ თ.ა.-ს ჩვენება მოწმის ჩვენებად არ განეხილათ. შედეგად, მან არ გააფრთხილა ნაფიცი მსაჯულები იმ ჩვენებისთვის დამახასიათებელი შეზღუდვების შესახებ, რომელიც არ იყო დაქვემდებარებული სრულ ჯვარედინ დაკითხვას, ან ამ ჩვენების მტკიცებულებად მიღებასთან დაკავშირებული საფრთხეების შესახებ (იხ. საქმე Lawless v. the United Kingdom (dec.), no. 44324/11, §§ 35-36, 2012 წლის 16 ოქტომბერი; საპირისპიროდ იხ. საქმე Simon Price, ციტირებული ზემოთ, § 130). სასამართლო ასევე არ არის დარწმუნებული, რომ სააპელაციო სასამართლოს მსჯელობა ამ საკითხთან დაკავშირებით იყო საკმარისი, რადგან მას არ ჩაუტარებია სასამართლოს პრეცედენტული სამართლით გათვალისწინებული სამეტაპიანი ანალიზი ამ საკითხზე (იხ. 42-ე პუნქტი ზემოთ).

91. ამავდროულად, სასამართლო აღნიშნავს, რომ მომჩივანს ჰქონდა შესაძლებლობა წარმოედგინა 2014 წლის 2 სექტემბრის მოვლენების აღწერის საკუთარი ვერსია და ამით ეჭვი შეეტანა თ.ა.-ს სანდოობაში. ამასთან დაკავშირებით აღსანიშნავია, რომ, როგორც ჩანს, თ.ა.-ს ჩაწერილი ჩვენება არსებითად არ განსხვავდებოდა რაიმე მატერიალური ასპექტით იმ ჩვენებებისგან, რომლებიც მან წინასწარი გამოძიების ეტაპზე მისცა და რომელთა უარსაყოფადაც მომჩივანს თავისუფლად შეეძლო მტკიცებულებების შეგროვება. სასამართლო ასევე აღნიშნავს, რომ თ.ა.-ს ჩვენება ჩაწერილი იყო ნოტარიუსის თანდასწრებით, და რომ მომჩივანი არ აპროტესტებდა თ.ა.-ს ჩვენების ავთენტურობას, ასევე რეალური ვიდეოჩანაწერი ნაჩვენები იქნა ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოსთვის, რამაც საშუალება მისცა ნაფიც მსაჯულებს, რომ დაჰკვირვებოდნენ მოწმის ქცევას. დაბოლოს, ის ფაქტი, რომ მომჩივნის ტანსაცმელი იპოვეს მისი ბებიის ბინაში თ.ა.-ს მიერ 2014 წლის 3 სექტემბერს მიცემული თავდაპირველი ჩვენების შემდეგ, და რომ ეს ტანსაცმელი შეესაბამებოდა თ.ა.-ს მიერ მიცემულ აღწერილობას, მიუთითებს იმაზე, რომ ეროვნულ სასამართლოებს ჰქონდათ მტკიცებულებები, რომლებიც ადასტურებდა დაუსწრებელი მოწმის ჩვენებებს.

92. საბოლოო ჯამში, სასამართლო მიიჩნევს, რომ ზემოაღნიშნული ფაქტორები, ბრალდების მხარის სხვა მტკიცებულებების სიძლიერით განხილვის შემთხვევაში, ნიშნავს იმას, რომ მოცემულ საქმეში ნაფიც მსაჯულთა მიერ მტკიცებულებების სამართლიანად და სათანადოდ შეფასების შესაძლებლობა არ შეზღუდულა იმ სირთულეებით, რომლებიც დაკავშირებულია მომჩივნის მიერ თ.ა.-ს ჯვარედინი დაკითხვის შეუძლებლობასთან.

3. დასკვნა

93. ამგვარად, სასამართლო ადგენს, რომ მომჩივნის სასამართლო პროცესზე ირიბი ჩვენების განხილვა და დაუსწრებელი მოწმის ჩვენების მტკიცებულებად მიღება შეუქცევადად არ არღვევს მომჩივნის წინააღმდეგ წარმოებული სისხლის სამართლის საქმის წარმოების საერთო სამართლიანობას. შესაბამისად, ამ კუთხით კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ელი პუნქტი და მე-3 პუნქტის (d) ქვეპუნქტი არ დარღვეულა.

IV. კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ელი პუნქტის სავარაუდო დარღვევა (ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს ვერდიქტის დასაბუთების არარსებობა და სავარაუდოდ არასაკმარისი დასაბუთება გასაჩივრებისთვის)

94. მომჩივანი ჩიოდა, რომ მისი მსჯავრდება ეფუძნებოდა გამამტყუნებელ ვერდიქტს, რომელიც არ შეიცავდა დასაბუთებას, და რომ თბილისის სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება, რომლითაც არ დაკმაყოფილდა მისი სააპელაციო საჩივარი სამართლის მატერიალურ ნორმებზე დაყრდნობით, არ შეიცავდა საკმარის და შესაბამის დასაბუთებას. მომჩივანი ეყრდნობოდა კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ელ პუნქტს, რომლის შესაბამისი ნაწილების თანახმად:

„ყოველი ადამიანი ... მისთვის წარდგენილი სისხლისსამართლებრივი ბრალდების საფუძვლიანობის გამორკვევისას, აღჭურვილია ... მისი საქმის სამართლიანი ... განხილვის უფლებით ... სასამართლოს მიერ.“

A. მისაღებობა

95. მთავრობა არ შესდავებია ზემოთ აღნიშნული საჩივრების მისაღებობას. სასამართლო აღნიშნავს, რომ ეს საჩივრები არც აშკარად დაუსაბუთებელია და არც მიუღებელია კონვენციის 35-ე მუხლში ჩამოთვლილი რომელიმე სხვა საფუძვლით. აქედან გამომდინარე, საჩივრები უნდა გამოცხადდეს მისაღებად.

B. არსებითი მხარე

1. მხარეთა არგუმენტები

96. მომჩივანი დავობდა, რომ არ ესმოდა, თუ რატომ ცნო ნაფიც მსაჯულთა სასამართლომ ის დამნაშავედ, რადგან ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს მსვლელობისას გამოკვლეული მტკიცებულებები იყო ურთიერთსაწინააღმდეგო და არათანმიმდევრული, და რომ ნაფიც მსაჯულთა ვერდიქტი არ შეიცავდა დასაბუთებას. ვ.ბ.-ს ჩვენების გარდა, ბრალდების მხარის დანარჩენი მტკიცებულებები იყო ირიბი და, შესაბამისად, არ იყო სანდო. მომჩივნის თქმით, სააპელაციო სასამართლომ ვერ გამოასწორა სიტუაცია, რადგან ვერ დააზუსტა მომჩივნის მსჯავრდების საფუძველი. ამასთან, მომჩივანი ამტკიცებდა, რომ თბილისის სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება, რომლითაც არ დაკმაყოფილდა მისი საჩივარი სამართლის მატერიალურ ნორმებზე დაყრდნობით, არ იყო საკმარისად დასაბუთებული, და რომ მისი ბრალდებები მისი უდანაშაულობის პრეზუმფციის დარღვევასთან, ნაფიც მსაჯულთა მეორე სასამართლოს მიუკერძოებლობის არარსებობასთან და სხვა სერიოზულ პროცედურულ დარღვევებთან დაკავშირებით, თვითნებურად იქნა უარყოფილი.

97. მთავრობამ პირველ რიგში აღნიშნა, რომ სსსკ-ის 219-ე მუხლის შესაბამისად, მომჩივანს, მის მიმართ წაყენებული ბრალდებების გათვალისწინებით, წინასასამართლო სხდომაზე ეცნობა ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს ქონის უფლების შესახებ. სასამართლო სხდომის თავმჯდომარემ დეტალურად გააცნო მას შესაბამისი პროცედურა, მათ შორის, ის ფაქტი, რომ ნაფიც მსაჯულთა ვერდიქტი არ შეიცავდა დასაბუთებას და რომ ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს მიერ დამნაშავედ ცნობილ პირს ჰქონდა მხოლოდ ერთხელ გასაჩივრების უფლება სამართლის მატერიალურ ნორმებზე დაყრდნობით. მომჩივანმა აირჩია მისი საქმის განხილვა ნაფიც მსაჯულთა მიერ; ამრიგად, მან გააკეთა ნებაყოფლობითი და ინფორმირებული არჩევანი, რითაც მან უარი თქვა დასაბუთებული გადაწყვეტილების მიღების უფლებაზე.

98. რაც შეეხება კონკრეტულ პროცედურულ გარანტიებს, მთავრობამ აღნიშნა, რომ ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს დაწყებისას და ვიდრე ნაფიცი მსაჯულები გავიდოდნენ სათათბიროდ, სასამართლო სხდომის თავმჯდომარემ მისცა მათ დეტალური ზეპირი მითითებები ზოგად პროცედურასთან და მოქმედ კანონმდებლობასთან დაკავშირებით, რომელიც მოიცავდა ისეთ საკითხებს, როგორიცაა მტკიცებულებათა შეფასების ძირითადი წესები, შესაბამის სამართალდარღვევათა ნიშნები, მომჩივნის საპროცესო უფლებები, მათ შორის, უდანაშაულოდ მიჩნევის უფლება და ის, რომ ნებისმიერი ეჭვი უნდა გადაწყდეს მოპასუხის სასარგებლოდ, ასევე ვერდიქტის გამოტანის წესები. ნაფიც მსაჯულებს ასევე გადაეცათ მითითებების წერილობითი ასლი, სანამ ისინი სათათბირო ოთახში გავიდოდნენ. ამასთან დაკავშირებით მთავრობამ აღნიშნა, რომ დაცვის მხარის კომენტარები ამ მითითებების შინაარსთან დაკავშირებით გათვალისწინებულ იქნა სასამართლო სხდომის თავმჯდომარის მიერ. შესაბამისად, სწორედ სასამართლო სხდომის თავმჯდომარის მითითებებითა და ხელმძღვანელობით შეიქმნა ის სამართლებრივი ჩარჩო, რომელსაც დაეფუძნა ნაფიც მსაჯულთა ვერდიქტი. ის ფაქტი, რომ ნაფიც მსაჯულებს მითითებები გადაეცათ წერილობითი ფორმით და რომ ნაფიც მსაჯულებს მიეცათ უფლება, რომ გაეკეთებინათ წერილობითი შენიშვნები სასამართლო პროცესის მსვლელობისას, წარმოადგენდა ორ განსაკუთრებით ძლიერ გარანტიას ნაფიც მსაჯულთა დასახმარებლად თავიანთი ამოცანის შესრულებაში.

99. მთავრობამ ასევე განაცხადა, რომ სასამართლო სხდომის თავმჯდომარემ წაუკითხა ნაფიც მსაჯულებსა და მხარეებს მომჩივნის საბრალდებო დასკვნა და განუმარტა მათ ბრალდებები და მათი სამართლებრივი საფუძვლები. მომჩივანი იყო ერთადერთი მოპასუხე მოცემულ საქმის წარმოებაში და, შესაბამისად, საბრალდებო დასკვნა იყო ინდივიდუალური და კონკრეტული, ასახავდა საქმის ფაქტებს და იმ მტკიცებულებებს, რომლებსაც ბრალდების მხარე ეყრდნობოდა მომჩივნის წინააღმდეგ. მომჩივნისთვის ნათელი უნდა ყოფილიყო, რომ დამამძიმებელ გარემოებაში მკვლელობაში მის წინააღმდეგ გამოტანილი გამამტყუნებელი ვერდიქტი მიუთითებდა, რომ ნაფიც მსაჯულთა სასამართლომ მიიღო მტკიცებულებები საბრალდებო დასკვნაში აღნიშნულ ბრალდებებთან დაკავშირებით და, შესაბამისად, უარყო მოვლენების მისეული ვერსია. თავისი არგუმენტების გასამყარებლად, მთავრობამ წარმოადგინა ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს სხდომის აუდიოჩანაწერის ეგზემპლარი, მათ შორის ნაფიცი მსაჯულებისთვის მიცემული მითითებები და მოწმეთა ჩვენებები.

100. მთავრობამ ასევე განაცხადა, რომ ბრალდების მხარემ ნაფიც მსაჯულებს წარუდგინა უამრავი მტკიცებულება, რომელიც დაცვის მხარემ ვერ გააქარწყლა. თავის დასაცავად რაიმე ძლიერი მტკიცებულების წარდგენის გარეშე, მომჩივნის ერთადერთი არგუმენტი იყო ის, რომ სწორედ ვ.ბ.-მ ესროლა ლ.ბ.-ს და რომ საგამოძიებო ორგანოებმა გააყალბეს მტკიცებულებები. მთავრობა ასევე მიუთითებდა იმ ფაქტზე, რომ მომჩივანს წარმოადგენდნენ მის მიერვე არჩეული ადვოკატები; რომ ყველა მოწმე, ერთის გარდა, დაკითხულ იქნა სასამართლო პროცესზე და დაცვის მხარეს ჰქონდა ყველა მათგანის ჯვარედინი დაკითხვის დაუბრკოლებელი შესაძლებლობა; რომ ამ მოწმეთა ჩვენებები, საქმეში არსებულ სხვა მტკიცებულებებთან ერთად, საკმარისზე მეტი იყო მომჩივნის ბრალეულობის დასამტკიცებლად; რომ ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო პროცესი ორ კვირაზე ნაკლებ ხანს გაგრძელდა; და რომ თითოეულ ბრალდებასთან დაკავშირებით ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს უნდა ეპასუხა მხოლოდ ერთი კითხვისთვის: იყო თუ არა იყო მომჩივანი დამნაშავე.

101. დაბოლოს, მთავრობამ ხაზგასმით აღნიშნა, რომ თბილისის სააპელაციო სასამართლომ არსებითად განიხილა მომჩივნის საჩივარი სამართლის მატერიალურ ნორმებზე დაყრდნობით და, მისი ძირითადი არგუმენტების ყურადღებით შესწავლის შემდეგ, დასაბუთებულად უპასუხა მათ.

2. სასამართლოს შეფასება

1. ზოგადი პრინციპები

102. შესაბამისი ზოგადი პრინციპები ცოტა ხნის წინ იქნა შეჯამებული საქმეში Rusishvili (ციტირებული ზემოთ, §§ 58-62 და §§ 74-75).

2. ზემოთ აღნიშნული პრინციპების გამოყენება წინამდებარე საქმის გარემოებების მიმართ

103. სასამართლომ უკვე განიხილა საქმე საქართველოს წინააღმდეგ, რომელიც ეხებოდა ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს სავარაუდო უსამართლობას ნაფიც მსაჯულთა ვერდიქტში დასაბუთების არარსებობის გამო, და დაადგინა, რომ აღნიშნული საქმის გარემოებებში, ის ფაქტი, რომ მომჩივანს მიეცა არჩევანის უფლება ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოსა და პროფესიონალი მოსამართლის მიერ წარმართულ სასამართლო პროცესს შორის, იმ კონკრეტულ პროცედურულ გარანტიებთან ერთად, რომლებიც ხელმისაწვდომი იყო მისთვის მთლიანი საქმის წარმოების განმავლობაში, საკმარისი იყო ნაფიც მსაჯულთა ვერდიქტში დასაბუთების არარსებობის საპირწონედ (იხ. საქმე Rusishvili, ციტირებული ზემოთ, §§ 63-71). იმის მიუხედავად, რომ ამ საქმის გარემოებები გარკვეულწილად განსხვავებულია, სასამართლოს ანალიზის გადამწყვეტი ელემენტები რჩება იგივე.

104. პირველ რიგში, მომჩივანს, ისევე როგორც ყველა ბრალდებულს, რომელსაც ბრალად ედება მკვლელობა საქართველოში სისხლის სამართლის საქმის წარმოების ფარგლებში, მიეწოდა დეტალური ინფორმაცია ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს მუშაობისა და შედეგების შესახებ, მათ შორის, ვერდიქტის ხასიათისა და გასაჩივრების შესაძლებლობის შესახებ, სანამ ის აირჩევდა, რომ ამ გზით ყოფილიყო გასამართლებული (იხ. მე-18 პუნქტი ზემოთ; იხ. საქმე Rusishvili, ციტირებული ზემოთ, § 63). მომჩივნის წინააღმდეგ წაყენებული ბრალდებები სრულად წაიკითხა სასამართლო სხდომის თავმჯდომარემ ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს გახსნით სხდომაზე; შემდგომში, ყველა მტკიცებულება განხილულ იქნა შეჯიბრებითობის პრინციპის შესაბამისად, დაცვის მხარის თანდასწრებითა და მონაწილეობით. ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო სათათბიროდ გავიდა დაუყოვნებლივ საქმის ზეპირი განხილვის დასრულებისთანავე, საქმის მასალებზე წვდომის გარეშე. ამდენად, მათი გადაწყვეტილება შეიძლება დაფუძნებული ყოფილიყო მხოლოდ მხარეთა მიერ სასამართლო პროცესზე გამოკვლეულ მტკიცებულებებზე.

105. გარდა ამისა, ნაფიც მსაჯულებს ორჯერ მიეცათ მითითებები: სასამართლოს გახსნით სხდომაზე და სათათბირო ოთახში გასვლამდე. მითითებები მიცემული იყო როგორც ზეპირად, ისე წერილობით. ორივე შემთხვევაში დაცვის მხარეს შესთავაზეს, რომ სსსკ-ის 231-ე მუხლის მე-2 ნაწილის შესაბამისად ეთხოვა მითითებებში შესწორებებისა და დამატებების შეტანა; მან გამოიყენა ეს შესაძლებლობა და მისი კომენტარები ნაწილობრივ იქნა გათვალისწინებული. როგორც უკვე აღინიშნა საქმეში Rusishvili, სასამართლო მიიჩნევს, რომ სასამართლო პროცესის დაწყებისას მიცემულმა მითითებებმა საშუალება მისცა ნაფიც მსაჯულებს, რომ ჩამოყალიბებული ჰქონოდათ ჩარჩო, რომლითაც უნდა მისდგომოდნენ სასამართლო პროცესს, ხოლო სასამართლო სხდომის ბოლოს მიცემულმა მითითებებმა უზრუნველყო, რომ ნაფიცი მსაჯულები კონცენტრირებულნი ყოფილიყვნენ ამოცანაზე და სასამართლოში მოსმენილ მტკიცებულებებზე (იქვე, § 67).

106. კითხვებთან დაკავშირებით სასამართლო აღნიშნავს, რომ მომჩივანი იყო ერთადერთი მოპასუხე ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოში და მას წაყენებული ჰქონდა სამი კონკრეტული ბრალდება. მომჩივანს არ წარმოუდგენია „თავდაცვითი“ არგუმენტი, არამედ მისი ძირითადი მსჯელობა იყო უბრალოდ ფაქტობრივი – რომ მას დანაშაული არ ჩაუდენია.

107. დაბოლოს, რაც შეეხება გასაჩივრების გზებს, როგორც სასამართლომ უკვე დაასკვნა საქმეში Rusishvili, საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებული გასაჩივრების უფლებები უზრუნველყოფს სამართლებრივი დაცვის საშუალებას ნაფიც მსაჯულთა მიერ გამოტანილი ნებისმიერი არასათანადო ვერდიქტის წინააღმდეგ (იქვე, § 70). წინამდებარე საქმეში, თბილისის სააპელაციო სასამართლომ არსებითად განიხილა მომჩივნის სააპელაციო საჩივარი სამართლის მატერიალურ ნორმებზე დაყრდნობით და არ დააკმაყოფილა ის შესაბამისი დასაბუთებით, და ამავდროულად პასუხი გასცა მომჩივნის მიერ წარმოდგენილ ყველა ძირითად არგუმენტს (შედარებისთვის იხ. საქმე Kikabidze v. Georgia, no. 57642/12, § 20, 2021 წლის 16 ნოემბერი, და საქმე Rusishvili, ციტირებული ზემოთ, § 26). მიუხედავად იმისა, რომ სასამართლომ განიხილა სააპელაციო სასამართლოს მსჯელობის გარკვეული ასპექტები მომჩივნის საჩივრების კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ელი, მე-2 და მე-3(d) პუნქტების შესაბამისად განხილვის კონტექსტში (იხ. 84-ე და 90-ე პუნქტები ზემოთ და 114-ე პუნქტი ქვემოთ), სასამართლო იხსენებს, რომ მას არ შეუძლია იმოქმედოს როგორც მეოთხე ინსტანციის სასამართლომ და, შესაბამისად, კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ელი პუნქტის მიხედვით, არ დააყენებს ეჭვქვეშ ეროვნული სასამართლოების გადაწყვეტილებას, გარდა იმ შემთხვევისა, თუ მათი დასკვნები შეიძლება ჩაითვალოს თვითნებურად ან აშკარად დაუსაბუთებლად (იხ. საქმე Bochan v. Ukraine (no. 2) [GC], no. 22251/08, § 61, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო, 2015 წ.). წინამდებარე საქმის გარემოებებში, სასამართლო ვერ ხედავს თვითნებობას თბილისის სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილებაში, რომლითაც ამ უკანასკნელმა არ დააკმაყოფილა მომჩივნის საჩივარი სამართლის მატერიალურ ნორმებზე დაყრდნობით.

108. საბოლოო ჯამში, ის ფაქტი, რომ მომჩივანს მიეცა არჩევანის გაკეთების უფლება ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოსა და პროფესიონალი მოსამართლის მიერ წარმართულ სასამართლო პროცესს შორის, იმ კონკრეტულ პროცედურულ გარანტიებთან ერთად, რომლებიც ხელმისაწვდომი იყო მისთვის მთლიანი საქმის წარმოების განმავლობაში, მათ შორის ის ფაქტი, რომ მისი საჩივარი გამამტყუნებელი ვერდიქტის საპირისპიროდ სამართლის მატერიალურ ნორმებზე დაყრდნობით განხილულ იქნა არსებითად, საკმარისი იყო ნაფიც მსაჯულთა ვერდიქტში დასაბუთების არარსებობის საპირწონედ. გარდა ამისა, თბილისის სააპელაციო სასამართლოს მსჯელობა საკმარისი და ადეკვატური იყო კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ელი პუნქტის მოთხოვნების დასაკმაყოფილებლად.

109. ამრიგად, სასამართლო ადგენს, რომ აღნიშნულთან დაკავშირებით ადგილი არ ჰქონია კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ელი პუნქტის დარღვევას.

V. კონვენციის მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტის სავარაუდო დარღვევა

110. მომჩივანი ამტკიცებდა, რომ მისი უდანაშაულობის პრეზუმფცია დაირღვა სხვადასხვა სახელმწიფო თანამდებობის პირის მიერ სასამართლო პროცესის დაწყებამდე და მისი მსვლელობის დროს გაკეთებული საჯარო განცხადებების და მის დაკავებასთან დაკავშირებით შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიერ გამოქვეყნებული ვიდეომასალის გამო. მომჩივანი ეყრდნობოდა კონვენციის მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტს, რომლის თანახმადაც:

„2. ყოველი ბრალდებული უდანაშაულოდ მიიჩნევა, ვიდრე მისი ბრალეულობა არ დამტკიცდება კანონის შესაბამისად.“

მისაღებობა

1. მხარეთა არგუმენტები

111. მთავრობამ განაცხადა, რომ მომჩივნის საჩივარი კონვენციის მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტის საფუძველზე იყო მიუღებელი დაცვის შიდასამართლებრივი საშუალებების ამოუწურაობის გამო. მთავრობამ მიუთითა სამოქალაქო კოდექსის მე-18 მუხლზე, როგორც ზიანის ანაზღაურების პოტენციურ გზაზე, რომლის თანახმადაც მომჩივანს შეეძლო სამოქალაქო სამართალწარმოების დაწყება შესაბამისი თანამდებობის პირებისა და შინაგან საქმეთა სამინისტროს წინააღმდეგ. თავისი არგუმენტის გასამყარებლად, მთავრობამ წარმოადგინა ეროვნული სასამართლოების რამდენიმე გადაწყვეტილება მედიაში პატივისა და ღირსების სავარაუდო შელახვის შესახებ კერძო დავებთან დაკავშირებით. ალტერნატიულად, მთავრობამ განაცხადა, რომ მომჩივანმა საჩივარი შეიტანა ვადის გადაცილებით, რადგან ის არ იყო წარდგენილი 6 თვის განმავლობაში იმ დღიდან, როდესაც შესაბამისი ვიდეოჩანაწერი გამოქვეყნდა საჯაროდ, ან როდესაც სახელმწიფო თანამდებობის პირებმა შესაბამისი განცხადებები გააკეთეს (შესაბამისად, 2014 წლის 12 სექტემბერი და 2015 წლის 5 და 8 ივნისი და 18 სექტემბერი).

112. მომჩივანი აცხადებდა, რომ მთავრობის მიერ შეთავაზებული საკომპენსაციო საშუალება იყო შეუსაბამო და არასაკმარისი, სისხლის სამართლის საქმის წარმოებისას უდანაშაულოდ მიჩნევის უფლების წმინდა სისხლისსამართლებრივი ხასიათიდან გამომდინარე. ის ამტკიცებდა, რომ ვერანაირი კომპენსაცია ვერ აღმოფხვრიდა იმ ზიანს, რომელიც მიაყენა ვიდეომასალამ და მაღალჩინოსანი თანამდებობის პირების განცხადებებმა მისი საქმის სამართლიანი განხილვის უფლებას, მისი უდანაშაულობის პრეზუმფციის დარღვევით. მომჩივანი ასევე აღნიშნავდა, რომ მან დროულად წამოაყენა საჩივარი უდანაშაულობის პრეზუმფციის უფლების დარღვევის შესახებ მის წინააღმდეგ მიმდინარე სისხლის სამართლის საქმის წარმოების კონტექსტში; მაშასადამე, არ წარმოქმნილა რაიმე საკითხი კონვენციის 35-ე მუხლის 1-ელი პუნქტით გათვალისწინებული 6-თვიანი ვადის დაცვასთან დაკავშირებით.

2. სასამართლოს შეფასება

113. სასამართლო იწყებს იმის აღნიშვნით, რომ ბრალდებები ნაფიც მსაჯულებზე გარე ზეგავლენასთან დაკავშირებით და გავლენა, რომელიც მომჩივნის უდანაშაულობის პრეზუმფციის სავარაუდო დარღვევამ იქონია ნაფიც მსაჯულთა მიუკერძოებლობაზე, უკვე განხილულია სასამართლოს მიერ კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ელი პუნქტის შესაბამისად (იხ. 68-ე–75-ე პუნქტები). რაც შეეხება მომჩივნის შესაბამისი საჩივრის დანარჩენ ელემენტებს, სასამართლო აღნიშნავს, რომ მის მიერ ახლახან მიღებულ გადაწყვეტილებაში საქმეზე Mamaladze v. Georgia (no. 9487/19, 2022 წლის 3 ნოემბერი) მან განიხილა მთავრობის მსგავსი პრეტენზია (იქვე, §§ 63-67) და სახელმწიფო თანამდებობის პირების განცხადებებთან დაკავშირებით აღნიშნა, რომ სამოქალაქოსამართლებრივ დაცვის საშუალებას, პრინციპში, შეეძლო მომჩივნისთვის ადეკვატური და საკმარისი ზიანის ანაზღაურების უზრუნველყოფა (იქვე, 65-ე პუნქტი). თუმცა, აღნიშნული საქმის კონკრეტულ გარემოებებში სასამართლომ დაადგინა, რომ ვინაიდან მომჩივნის საჩივარი მისი უდანაშაულოდ მიჩნევის უფლების დარღვევის თაობაზე ძირითადად ჩამოყალიბდა, როგორც პროცედურული გარანტია თავად სისხლის სამართლის საქმის წარმოების კონტექსტში, არ იყო უმართებულო, რომ მომჩივანს საქმე გაეგრძელებინა სისხლის სამართლის საქმის წარმოების ფარგლებში, სხვა საკომპენსაციო საშუალების გამოყენების გარეშე (იქვე, §§ 63-67).

114. სასამართლო მიიჩნევს, რომ წინამდებარე საქმის გარემოებები განსხვავდება საქმის Mamaladze (ციტირებული ზემოთ) გარემოებებისგან. აღნიშნულ საქმეში, ბრალდება მომჩივნის უდანაშაულობის პრეზუმფციის დარღვევის შესახებ ძირითადად გამომდინარეობდა იმ ფაქტიდან, რომ საქმის განმხილველმა მოსამართლემ სისხლის სამართლის პროცესი დახურა საზოგადოებისთვის და დაცვის მხარეს დაუწესა გაუმჟღავნებლობის ვალდებულება, სახელმწიფო თანამდებობის პირების მიერ საჯარო განცხადებების გაკეთებასთან და დამადანაშაულებელი ფარული მასალის გავრცელებასთან დაკავშირებით, რამაც მნიშვნელოვნად შეუწყო ხელი საზოგადოებაში ისეთი წარმოდგენის შექმნას, რომ მომჩივანი იყო დამნაშავე (იქვე, § 66). განსახილველ საქმეში, სასამართლო პროცესის მსვლელობის დროს საქმის განმხილველ მოსამართლეს არც რაიმე მოქმედება განუხორციელებია და არც რაიმე გადაწყვეტილება მიუღია, რაც გავლენას მოახდენდა მომჩივნის უდანაშაულობის პრეზუმფციაზე (შედარებისთვის იხ. საქმე Hajnal v. Serbia, no. 36937/06, § 121, 2012 წლის 19 ივნისი). მომჩივნის საჩივრის ძირითადი საკითხები ეხებოდა მხოლოდ სხვადასხვა განცხადებებს, რომლებიც გააკეთეს სახელმწიფო თანამდებობის პირებმა სასამართლო პროცესის გარეთ მომჩივნის საქმეზე ნაფიც მსაჯულთა პირველ სასამართლო პროცესთან და მომჩივნის დაკავების ვიდეოჩანაწერთან დაკავშირებით. სასამართლო მიიჩნევს, რომ მომჩივნის წინააღმდეგ მიმდინარე სისხლის სამართლის საქმის წარმოება, პრინციპში, ვერ უზრუნველყოფდა ადეკვატურ სამსჯავროს ამ განცხადებებთან ან/და ვიდეოჩანაწერებთან დაკავშირებით (იხ. მაგალითად, საქმე Kasatkin v. Russia (dec.), no. 53672/14, §§ 20-22, 2021 წლის 22 ივნისი), ვინაიდან საქმის განმხილველ მოსამართლეს არ ჰქონდა იურისდიქცია, განეხილა მომჩივნის საჩივარი და დაეკისრებინა სანქციები შესაბამისი სახელმწიფო თანამდებობის პირებისთვის, ან დაედგინა მომჩივნისთვის ზიანის ანაზღაურება. ეს მოსაზრება დაადასტურა თბილისის სააპელაციო სასამართლომ, რომელმაც აღნიშნა, რომ მომჩივნის უდანაშაულობის პრეზუმფციის დარღვევის შესახებ ბრალდებების განხილვა სცდებოდა მისი კომპეტენციის ფარგლებს (იხ. 44-ე პუნქტი ზემოთ). შესაბამისად, სასამართლო მიიჩნევს, რომ სისხლის სამართლის საქმის წარმოებას არ შეეძლო აღეკვეთა მომჩივნის უდანაშაულობის პრეზუმფციის სავარაუდო დარღვევა და არც მისთვის რაიმე მნიშვნელოვანი ზიანის ანაზღაურების შეთავაზება. ასეთ გარემოებებში მხოლოდ სამოქალაქოსამართლებრივ დაცვის საშუალებას შეეძლო, სასამართლოს პრეცედენტულ სამართალში განსაზღვრული კრიტერიუმების საფუძველზე, ზიანის ადეკვატური და საკმარისი ანაზღაურების უზრუნველყოფა (იხ. საქმე Lakatoš and Others v. Serbia, no. 3363/08, §§ 108-11, 2014 წლის 7 იანვარი; საქმე Januškevičienė v. Lithuania, no. 69717/14, § 59, 2019 წლის 3 სექტემბერი, შემდგომი მითითებებით). შიდასახელმწიფოებრივი პრეცედენტული სამართლის მაგალითები, რომლებიც მთავრობამ წარუდგინა სასამართლოს, საკმარისია იმის საჩვენებლად, რომ შესაძლებელი იყო სამოქალაქო კოდექსის მე-18 მუხლის მიხედვით ცილისწამების სამოქალაქო საქმის წარმოების აღძვრა მომჩივნის უდანაშაულობის პრეზუმფციის უფლების დარღვევის ბრალდებებთან დაკავშირებით. მომჩივანს არ გამოუთქვამს პრეტენზია, რომ სამოქალაქოსამართლებრივი დაცვის საშუალება, როგორც ასეთი, არაეფექტური იყო; ამიტომ, მოსალოდნელი იყო, რომ ის ისარგებლებდა ამით.

115. შესაბამისად, სასამართლო ეთანხმება მთავრობის შედავებას იმასთან დაკავშირებით, რომ მომჩივანმა ვერ ამოწურა შიდასამართლებრივი დაცვის საშუალებები. ამგვარად, საჩივრის ეს ნაწილი არ უნდა დაკმაყოფილდეს კონვენციის 35-ე მუხლის 1-ელი და მე-4 პუნქტების შესაბამისად.

ამ მოტივით სასამართლო ერთსულოვნად

1. წყვეტს, რომ გააერთიანოს საჩივრები;

2. მისაღებად აცხადებს კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ელი პუნქტის და მე-3 პუნქტის (d) ქვეპუნქტის შესაბამისად წარმოდგენილ საჩივრებს ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს სავარაუდო მიკერძოებულობასთან, მტკიცებულებების გამოკვლევასთან, ნაფიც მსაჯულთა ვერდიქტში დასაბუთების არარსებობასა და სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილებაში სავარაუდო არასაკმარის დასაბუთებასთან დაკავშირებით, და მიუღებლად ცნობს საჩივრებს დანარჩენ ნაწილებში;

3. ადგენს, რომ ადგილი არ ჰქონია კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ელი პუნქტის დარღვევას ნაფიც მსაჯულთა მიუკერძოებლობის არარსებობასთან მიმართებით;

4. ადგენს, რომ ადგილი არ ჰქონია კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ელი პუნქტის და მე-3 პუნქტის (d) ქვეპუნქტის დარღვევას დაუსწრებელი მოწმის ჩვენების და ირიბი მტკიცებულების გამოყენებასთან მიმართებით;

5. ადგენს, რომ ადგილი არ ჰქონია კონვენციის მე-6 მუხლის 1-ელი პუნქტის დარღვევას ნაფიც მსაჯულთა ვერდიქტში დასაბუთების და სააპელაციო სასამართლოს დასაბუთების არარსებობასთან მიმართებით.

შესრულებულია ინგლისურ ენაზე და მხარეებს წერილობით ეცნობათ 2023 წლის 7 სექტემბერს, სასამართლოს რეგლამენტის 77-ე წესის მე-2 და მე-3 პუნქტების შესაბამისად.

მარტინა კელერი                                                                                ჟორჟ რავარანი
სექციის განმწესრიგებლის მოადგილე                                            თავმჯდომარე