“წყლის სინჯის აღების სანიტარული წესების შესახებ”

სახელმწიფო სარეგისტრაციო კოდი 470.150.000.11.119.006.317

საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის

მინისტრის ბრძანება №15/ნ

2004 წლის 22 იანვარი

ქ. თბილისი

წყლის სინჯის აღების სანიტარიული წესების დამტკიცების შესახებ

ნებისმიერი ტიპის წყლის სინჯის აღების, ტრანსპორტირების, შენახვისა და კონსერვაციის პირობების სწორად წარმართვის მიზნით, და შესაბამისად, ფიზიკური თვისებების, ქიმიური შედგენილობის, მიკრობიოლოგიური, პარაზიტოლოგიური და რადიაციული გამოკვლევების ჭეშმარიტი შედეგების მიღების უზრუნველსაყოფად, „ჯანმრთელობის დაცვის შესახებ” საქართველოს კანონის 70-ე მუხლის შესაბამისად, ვბრძანებ:

1. დამტკიცდეს თანდართული “წყლის სინჯის აღების სანიტარიული წესები”;

2. ბრძანება ამოქმედდეს გამოქვეყნებისთანავე.

ა. გამყრელიძე

წყლის სინჯის აღების სანიტარული წესები

სანწ 2.1.4. 005 – 04

თავი I

გამოყენების სფერო

    მუხლი 1

1. წინამდებარე სანიტარიული წესები შემუშავებულია „ჯანმრთელობის დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის საფუძველზე და ვრცელდება ნებისმიერი ტიპის წყლებზე: ზედაპირული, მიწისქვეშა წყლის ობიექტების წყლები, სასმელ-სამეურნეო, ჩამდინარე წყლები, ატმოსფერული ნალექები (წვიმა, თოვლი, სეტყვა).

2. ეს სანიტარიული წესები ადგენს მოთხოვნებს წყლის სინჯების აღებაზე, ტრანსპორტირებაზე, შენახვასა და კონსერვაციაზე, წყლის ფიზიკური თვისებების, ქიმიური შედგენილობის, მიკრობიოლოგიური, პარაზიტოლოგიური და რადიოლოგიური მაჩვენებლების განსაზღვრის მიზნით.

3. სანიტარული წესები განსაზღვრავს სხვადასხვა ტიპის წყლების სინჯის აღების ადგილსა და სიხშირეს, აღებისათვის საჭირო ჭურჭლის მომზადებისა და მოწყობილობების შერჩევის წესებს.

4. სანიტარიულ წესებში მოცემულია სინჯის აღების, დამუშავების, შენახვისა და კონსერვაციის მეთოდები, მოთხოვნები სინჯის აღების შედეგების გაფორმებასა და სტატისტიკურ დამუშავებაზე, მათი ლაბორატორიაში მიღების წესებსა და აგრეთვე სინჯის აღებისას უსაფრთხოების წესების დაცვაზე.

5. სანიტარიული წესები განკუთვნილია სანიტარული ზედამხედველობის სამსახურისათვის, აგრეთვე რომლებიც ახორციელებენ წყლის ხარისხზე ლაბორატორიულ და საწარმოო კონტროლს.

თავი II

ტერმინები და განსაზღვრებები

    მუხლი 2

1. გრუნტის წყლები – უდაწნეო მიწისქვეშა წყლები, რომელიც განლაგებულია პირველი წყალგაუმტარი შრის ზედაპირს ზემოთ, მათი კვებისა და გავრცელების არე თანხვედრილია.

2. წვიმის წყლები – ატმოსფერული ნალექებიდან წარმოქმნილი წყლები, რომელიც ჯერ კიდევ არ შეიცავს ნიადაგის ხსნად ნივთიერებებს.

3. სინჯის უწყვეტი აღება – წყლის მასიდან სინჯის აღების უწყვეტი პროცესი.

4. სინჯის აღება – წყლის მასის გარკვეული ნაწილის აღების პროცესი, განსაზღვრული მახასიათებლებისა და თვისებების გამოსაკვლევად.

5. სინჯის პერიოდული აღება – წყლის მასაში ცალკეული სინჯების აღების პროცესი.

6. სინჯი – წყლის განსაზღვრული მასის გარკვეული ნაწილი, უწყვეტად ან პერიოდულად აღებული სხვადასხვა მახასიათებლების კვლევის მიზნით.

7. სინჯამღები – წყლის სინჯის უწყვეტი ან პერიოდული აღებისათვის განკუთვნილი ხელსაწყო, განსაზღვრული მახასიათებლებისა და თვისებების გამოკვლევის მიზნით.

8. შედგენილი სინჯი – ცნობილი პროპორციებით შერეული ორი ან მეტი სინჯი ან მათი ნაწილები გასაშუალებული შედეგების მისაღებად. პროპორციების სიდიდე ჩვეულებრივ დაფუძნებულია დროის ან ნაკადის სიჩქარის გაზომვებზე.

9. წერტილოვანი სინჯი – წყლის მასიდან ცალკეულად აღებული, დამოუკიდებელი (დროსა და/ან ადგილთან მიმართებაში) სინჯი.

10. სინჯის აღების წერტილი – სინჯის აღების ადგილზე ზუსტად დაფიქსირებული ადგილმდებარეობა.

11. სინჯის ავტომატური აღება – სინჯის აღების პროცესი, რომლის დროსაც სინჯის აღება წარმოებს უწყვეტად ან დროის გარკვეულ შუალედში, ადამიანის მონაწილეობის გარეშე, წინასწარ განსაზღვრული პროგრამის თანახმად.

12. ბიომასა – მოცემულ წყლის ობიექტში ცოცხალი ნივთიერების საერთო მასა.

13. ბიოტა – წყლის სისტემის ცოცხალი კომპონენტები.

14. ესტუარია – მდინარის ქვედა დინების ნაწილობრივ ჩაკეტილი წყლის მასა, რომელიც თავისუფლად არის დაკავშირებული ზღვასთან და წყალშემკრები აუზიდან იკვებება მტკნარი წყლით.

15. ბაქტერიოლოგიური სინჯი – ბაქტერიოლოგიური ანალიზისათვის სტერილურ კონტეინერში ასეპტიკურად აღებული სინჯი, აღებისა და შენახვის სათანადო წესების დაცვით.

თავი III

ზოგადი დებულებები

    მუხლი 3

1. სინჯის აღების მიზანია საკვლევი წყლის ხარისხის ამსახველი დისკრეტული სინჯის მიღება. სინჯის აღება წარმოებს:

ა) წყლის ხარისხის საკონტროლოდ და ხანმოკლე ცვლილებების აღმოსაჩენად;

ბ) კვლევის პროგრამის მიხედვით წყლის ხარისხის გამოსაკვლევად ან გრძელვადიანი ცვლილებების აღმოსაჩენად (ფსკერის ნადებისა და ლამის ჩათვლით);

გ) წყლის შედგენილობისა და თვისებების განსაზღვრისათვის იმ მაჩვენებლების მიხედვით, რომლებიც რეგლამენტებულია ნორმატიულ დოკუმენტებში;

დ) წყლის ობიექტის დამაბინძურებელი წყაროების იდენტიფიკაციისათვის.

2. კვლევის მიზნისა და ობიექტის მიხედვით უნდა შემუშავდეს კვლევის პროგრამა და აუცილებლობის შემთხვევაში უნდა მოხდეს სინჯის აღების მონაცემების სტატისტიკური დამუშავება XI თავის 38-ე მუხლის შესაბამისად.

3. სინჯის აღების პროგრამის შედგენისას განსაზღვრულ უნდა იქნეს კვლევის ძირითადი ამოცანები, ანალიზის ჩატარების მეთოდები, განსასაზღვრი მაჩვენებლების ნუსხა, სიზუსტის სასურველი დონე და ის ფაქტორები, რომლებიც მოქმედებენ აღების ადგილის, ხერხის, პერიოდულობის, სიხშირის, ხანგრძლივობის, სინჯის დამუშავებისა და ანალიზის ჩასატარებელი მოწყობილობების შერჩევაზე.

4. აღებული სინჯის მოცულობა უნდა შეესაბამებოდეს ნორმატიული დოკუმენტით დადგენილი კონკრეტული მაჩვენებლის განსაზღვრის მეთოდს, განსასაზღვრი მაჩვენებლების რაოდენობისა და მათი განმეორებითი გამოკვლევების ჩატარების შესაძლებლობის გათვალისწინებით.

5. სინჯის აღების მეთოდის შერჩევა უნდა წარმოებდეს წყლის ტიპის, სინჯის აღების სიღრმის, კვლევის მიზნისა და განსასაზღვრი მაჩვენებლების ჩამონათვალის მიხედვით, იმ გაანგიშებით, რომ გამოირიცხოს (ან მინიმუმამდე იქნეს დაყვანილი) სინჯის აღების პროცესში განსასაზღვრი მაჩვენებლების შესაძლო ცვლილებები.

6. წყლის სინჯების გამოკვლევა უნდა ჩატარდეს დანართი 1-ის, 1-6 ცხრილებში მითითებული დროის განმავლობაში, სინჯის შენახვის პირობების დაცვით.

7. აღებული სინჯების შესანახად მომზადებისათვის შერჩეული მეთოდი უნდა შეესაბამებოდეს კონკრეტული მაჩვენებლის განსაზღვრის იმ მეთოდს, რომელიც დადგენილია ნორმატიული დოკუმენტით. ამავე დროს, თუ განსაზღვრის მეთოდზე ნორმატიულ დოკუმენტში მითითებულია სინჯის შენახვის პირობები, დაცულ უნდა იქნეს ნორმატიული დოკუმენტით რეგლამენტებული პირობები. წყლის სინჯის შენახვის ხანგრძლივობაზე გამოცდის ოქმში უნდა გაკეთდეს შესაბამისი აღნიშვნა.

8. ტრანსპორტირებისა ან შენახვის პირობების დარღვევისას სინჯის გამოკვლევის ჩატარება მიზანშეწონილი არ არის.

9. სინჯის აღების ყველა პროცედურა უნდა იქნეს მკაცრად დოკუმენტირებული. ჩანაწერები უნდა იყოს მკაფიო და განხორციელებული საიმედო ხერხით, ლაბორატორიაში სინჯების იდენტიფიკაციის დაუბრკოლებლად ჩატარების მიზნით.

თავი IV

ზოგადი მოთხოვნები სინჯის აღებაზე

    მუხლი 4

1. სანიტარიული წესები ადგენს იმ ძირითად მოთხოვნებს, რომლებიც გათვალისწინებულ უნდა იქნეს სხვადასხვა ტიპის წყლის სინჯის აღების დროს, ხარისხის კონტროლისა და დამაბინძურებელი წყაროების იდენტიფიკაციის მიზნით, ფსკერის ნადებისა და ლამის ჩათვლით.

2. წყლის სინჯის აღების ტიპებია: წერტილოვანი, პერიოდული, უწყვეტი, სერიული, შედგენილი და დიდი მოცულობის.

3. წერტილოვანი სინჯის აღება წარმოებს წყლის არაერთგვაროვანი ნაკადისა და განსასაზღვრი მაჩვენებლების ცვალებადობისას, ხელით ან ავტომატურად, წყლის ზედაპირიდან, განსაზღვრულ სიღრმეზე ან ფსკერიდან, მოცემულ დროსა და ადგილზე წყლის ხარისხის დადგენის მიზნით. წერტილოვანი სინჯის აღება მიზანშეწონილია:

ა) წყლის ობიექტის შესაძლო დაბინძურების გამოკვლევის, დაბინძურების ხარისხისა და დამაბინძურებლის არსებობის მომენტის დადგენისათვის (მაჩვენებლების ზღვრულად დასაშვები კონცენტრაციების მიხედვით);

ბ) ისეთი არამდგრადი პარამეტრების განსაზღვრისათვის, როგორიცაა: გახსნილი გაზების კონცენტრაცია, ნარჩენი ქლორი, ხსნადი სულფიდები და სხვა.

4. პერიოდული სინჯები შესაძლებელია იყოს: დროზე, წყლის მოცულობასა და ნაკადზე დამოკიდებული.

ა) დროზე დამოკიდებული პერიოდული სინჯის აღება წარმოებს ერთი ან რამდენიმე ჭურჭლით, ერთსა და იმავე დაფიქსირებულ დროში (დროის საზომი ხელსაწყოს გამოყენებით), თითოეული სინჯის ასაღებ ჭურჭლში უნდა მოხდეს ერთი და იმავე დადგენილი მოცულობის აღება. აღების დრო შესაძლებელია დამოკიდებული იყოს განსასაზღვრ მაჩვენებლებზე;

ბ) ნაკადზე დამოკიდებული პერიოდული სინჯის აღება წარმოებს, დროის ერთსა და იმავე ინტერვალში, სხვადასხვა მოცულობით, მოცულობა დამოკიდებულია ნაკადზე. სინჯის აღების ეს მეთოდი გამოიყენება, თუ წყლის შედგენილობის ცვალებადობა და ნაკადის სიჩქარე არ არის ერთმანეთზე დამოკიდებული;

გ) მოცულობაზე დამოკიდებული პერიოდული სინჯის აღება წარმოებს წყლის ნაკადის მოცულობის თითეული ერთეულისათვის, დროისაგან დამოუკიდებლად. ეს მეთოდი გამოიყენება, თუ წყლის შედგენილობის ცვალებადობა და ნაკადის სიჩქარე არ არის ერთმანეთზე დამოკიდებული.

5. უწყვეტი სინჯის აღება წარმოებს უფრო ზუსტი შედეგების მისაღებად ნაკადის როგორც მუდმივი, ისე ცვალებადი სიჩქარის დროს, ხელით ან ავტომატურად.

ა) უწყვეტი სინჯების აღება ნაკადის მუდმივი სიჩქარის დროს შესაძლებლობას იძლევა სინჯის აღების პერიოდში მიღებულ იქნეს ყველა მონაცემი წყლის მაჩვენებლებზე, მაგრამ უმეტეს შემთხვევაში არ იძლევა ინფორმაციას განსასაზღვრი მაჩვენებელების კონცენტრაციებს შორის განსხვავებაზე;

ბ) უწყვეტი სინჯების აღება ნაკადის ცვალებადი სიჩქარის დროს წარმოებს წყლის ნაკადის პროპორციულად. მეთოდი გამოიყენება წყლის დიდი მოცულობის შედგენილობის განსაზღვრისას, ეს არის გამდინარე წყლის სინჯების აღების ყველაზე უფრო ზუსტი მეთოდი, როდესაც ნაკადის სიჩქარე და განსასაზღვრი მაჩვენებლების კონცენტრაცია მნიშვნელოვნად ცვალებადობს.

6. სერიული სინჯის აღება წარმოებს წყლის ობიექტის სიღრმისა და ფართობის პროფილის მიხედვით.

ა) სიღრმის პროფილის მიხედვით აღებული სინჯები წარმოადგენს წყლის სინჯების სერიას, რომლის აღება წარმოებს კონკრეტულ ადგილასა და საკვლევი წყლის სხვადასხვა სიღრმეზე;

ბ) ფართობის პროფილის მიხედვით აღებული სინჯები წარმოადგენს წყლის სინჯების სერიას, რომლის აღება წარმოებს სხვადასხვა ადგილასა და განსაზღვრულ სიღრმეზე.

7. შედგენილი სინჯის აღება წარმოებს როგორც ხელით, ისე ავტომატურად და დამოკიდებული არ არის სინჯის აღების მეთოდზე (რეგულარული სინჯები შესაძლებელია გაერთიანდეს შედგენილი სინჯის მისაღებად). იგი გამოიყენება იმ შემთხვევაში, როდესაც აუცილებელია წყლის შედგენილობაზე გასაშუალებული მონაცემების მიღება. ამისათვის წინასწარ უნდა დაზუსტდეს ამ სახის მონაცემების მიღების აუცილებლობა და აღების მომენტში პარამეტრების შესაძლებელი მნიშვნელოვანი ცვალებადობა.

8. დიდი მოცულობის 50 დმ³-იდან რამდენიმე კუბურ მეტრამდე სინჯების აღება წარმოებს განსასაზღვრი მაჩვენებლიდან გამომდინარე, დიდი მოცულობის ჭურჭლითა (მაგ., ცისტერნით) და წყლის არსებული მოცულობის ფილტრში გატარებით (მაგ., იონური მიმოცვლის ან გააქტივებული ნახშირის ფილტრში – ზოგიერთი პესტიციდების განსაზღვრისათვის, პოლიპროპილენის საშუალოდ 1 მკმ დიამეტრის ფორებიან ფილტრში – კრიპტოსპორიდიების განსაზღვრისათვის). აღებისას რამდენიმე ფილტრის გამოყენების შემთხვევაში სინჯი ჩაითვლება შედგენილ სინჯად.

9. წყლის ქიმიური და ბიოლოგიური ანალიზისათვის რეკომენდებულია სინჯების ცალ-ცალკე აღება, რადგან სინჯის წინასწარი დამუშავებისა და განსაზღვრის მეთოდები, ასევე, ასაღები მოწყობილობები განსხვავებულია.

    მუხლი 5

1. სინჯის აღების დროს გათვალისწინებულ უნდა იქნეს შემდეგი პირობები:

ა) ღია წყალნაკადიდან აღებულ უნდა იქნეს ტიპური სინჯი, უფრო ხშირად წერტილოვანი, აღებისათვის შერჩეულ უნდა იქნეს მძაფრი დინების მონაკვეთები, სადაც ნაკადები კარგად ერევა ერთმანეთს;

ბ) ღია წყალსატევის წყლის ხარისხის დასახასიათებლად, სინჯები აღებულ უნდა იქნეს სხვადასხვა მონაკვეთსა და სიღრმეზე. მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული თერმული სტრატიფიკაციის არსებობა მისი წყლის ხარისხზე ძლიერი მოქმედების გამო;

გ) გრუნტის წყლის სინჯების აღება უნდა წარმოებდეს სხვადასხვა სიღრმეზე და სხვადასხვა დროს, სარწმუნო შედეგების მისაღებად;

დ) მილსადენიდან სინჯის აღების დროს სინჯამღები უნდა მოთავსდეს ნაკადის დინების ქვევით. აღების საუკეთესო ადგილებია ტურბულენტური ნაკადის მონაკვეთები, როგორიცაა F-ის მაგვარი სარქველები, მოხრილობები და სხვა, მილების ამ მონაკვეთებში წყლის უკეთესი შერევის გამო;

ე) ატმოსფერული ნალექების სინჯის აღებისას გამოირიცხულ უნდა იქნეს მასში უცხო მინარევების მოხვედრა. ზუსტი შედეგების მისაღებად აუცილებელია დახურული სინჯამღებების გამოყენება, რომლებიც გაიხსნება მხოლოდ გამოყენების მომენტში.

2. მოთხოვნები წყლის სინჯის ასაღები მოწყობილობების კონსტრუქციისადმი მოცემულია წინამდებარე სანიტარიული წესების VII, VIII თავებში, ხოლო მეთოდები წყლის სინჯების შენახვისა და კონსერვაციისადმი – დანართ 1-ში.

    მუხლი 6

1. წყლის ფიზიკურ-ქიმიური მაჩვენებლების კვლევისას აუცილებელია ჭურჭლის შევსება საცობამდე, საცობის ქვეშ ჰაერის არარსებობა ამცირებს ტრანსპორტირების დროს ჭურჭლის შიგთავსის შენჯღრევის შესაძლებლობას.

2. მიკრობიოლოგიური მაჩვენებლების კვლევისას ჭურჭელი არ უნდა გაივსოს ბოლომდე, რათა თავიდან აცილებულ იქნეს სინჯის შემთხვევითი დაბინძურება და კვლევის წინ შესაძლებელ იქნეს სინჯის მსუბუქი შერევა.

3. ჭურჭელი იმ სინჯებით, რომელთა კონსერვაცია ხდება გაყინვით, არ უნდა გაივსოს ბოლომდე.

4. სინჯის შესანახი ჭურჭელი და საცობი არ უნდა იწვევდეს:

ა) სინჯის დაბინძურებას (მაგ., ბორსილიკატურ ან უბრალო ნატრიუმიანმა მინამ შესაძლებელია გაზარდოს სილიციუმისა და ნატრიუმის შემცველობა);

ბ) განსასაზღვრი ელემენტის აბსორბირებას ან ადსორბირებას (მაგ., ნახშირწყალბადები შესაძლებელია აბსორბირდეს ჭურჭლის პოლიეთილენით; ლითონის კვალი შესაძლებელია ადსორბირდეს მინის ზედაპირზე);

გ) არ უნდა შედიოდეს რეაქციაში სინჯში არსებულ ნაერთებთან (მაგ., ფტორის ნაერთები შესაძლებელია რეაგირებდნენ ჭურჭლის მინასთან);

5. მყარი და ნახევრად თხიერი სინჯების ასაღებად და შესანახად მიზანშეწონილია ქილების ან ფართოყელიანი ბოთლების გამოყენება. გაუმჭვირვალე ან მუქი მინის ჭურჭლი ამცირებს სინჯზე სინათლის უარყოფით ზემოქმედებას.

6. სინჯის დაბინძურების რისკის შესამცირებლად სასურველია თითეული განსასაზღვრი კომპონენტისთვის შესაბამისი ჭურჭლის გამოყენება.

ა) დაუშვებელია ელემენტის დაბალი კონცენტრაციის სინჯის შენახვა იმ ჭურჭლში, სადაც ინახებოდა ამავე ელემენტის მაღალი კონცენტრაციის სინჯი.

7. თუ სინჯების გამოკვლევა ლაბორატორიაში მიტანისთანავე შეუძლებელია, იგი შენახულ უნდა იქნეს ისეთ პირობებში, რომ გამორიცხოს გარედან დაბინძურების შესაძლებლობა და შედგენილობის ნებისმიერი ცვლილება. წყლის სინჯების ტრანსპორტირებისა და შენახვის დროს დაცულ უნდა იქნეს უსაფრთხოების აუცილებელი ზომები, სინჯის აღებიდან ანალიზამდე პერიოდში მიმდინარე ფიზიკურ-ქიმიური, ქიმიური და ბიოლოგიური რეაქციებისა და მიღებული შედეგების რეალურისაგან განსხვავების თავიდან აცილების მიზნით.

    მუხლი 7

1. დოკუმენტაცია ნიმუშების აღებისა და ადგილზე ჩატარებული ანალიზების შესახებ უნდა მოიცავდეს ინფორმაციას სინჯის აღებიდან ანალიზის საბოლოო შედეგების ჩათვლით. ყველა სტადიაზე სისტემატური ან შემთხვევითი ცდომილების, ასევე კონსერვაციისა და ტრანსპორტირების დროს, გაუთვალისწინებელი პრობლემების თავიდან აცილების მიზნით, უნდა შეგროვდეს აუცილებელი რაოდენობის დამატებითი ნიმუშები.

2. სინჯს უნდა გაუკეთდეს მოუშორებადი იარლიყი, რომელზეც აღნიშნულ უნდა იქნეს შემდეგი ინფორმაცია:

ა) სინჯის ნომერი;

ბ) სინჯს აღების თარიღი, დრო და ადგილი;

გ) სინჯის აღების მეთოდი;

დ) სინჯის აღწერა და მათი განლაგება;

ე) გარემოს კლიმატური პირობები;

ვ) სინჯის შენახვისა და კონსერვაციის მეთოდები;

ზ) კვლევის მიზანი;

თ) სხვა მონაცემები სინჯის აღების მიზნიდან გამომდინარე;

ი) ამღები პირის ვინაობა.

3. კვლევის კონკრეტული პროგრამიდან გამომდინარე, შესაძლებელია სინჯის აღების ოქმსა და ეტიკეტზე დამატებითი ინფორმაციის მითითება. მაგ., ანომალიური შემთხვევები და სხვა.

თავი V

ზოგადი მოთხოვნები სინჯების დამუშავებაზე

    მუხლი 8

1. წყლის სინჯების ცვალებადობის მიზეზი შესაძლებელია იყოს:

ა) ბაქტერიების, წყალმცენარეებისა და სხვა ორგანიზმების მიერ სინჯში არსებული ზოგიერთი შენაერთების შთანთქმა ან ახალი ნივთიერებების წარმოქმნა. ამ სახის ბიოლოგიური აქტივობა გავლენას ახდენს წყალში გახსნილი ჟანგბადის, ნახშირმჟავა გაზის, აზოტის შენაერთების, ფოსფორისა და ზოგჯერ სილიციუმის შემცველობაზე;

ბ) ზოგიერთი შენაერთის შესაძლებელი დაჟანგვა წყალში გახსნილი ჟანგბადით ან ატმოსფერული ჰაერის ჟანგბადით (მაგ., ორგანული შენაერთები, ორვალენტიანი რკინა, სულფიდები);

გ) ზოგიერთი ნივთიერების შესაძლებელი დალექვა (მაგ., კალციუმის კარბონატი, მაგნიუმის ფოსფატი, ალუმინის ჰიდროქსიდი) ან აორთქლება (მაგ., ჟანგბადი, ციანიდები, ვერცხლისწყალი);

დ) სინჯის მიერ ჰაერიდან ნახშირმჟავა გაზის შთანთქმის გამო, pH-ის, ელექტროგამტარობის, ნახშირჟანგის შემცველობისა და სხვ. შესაძლებელი შეცვლა;

ე) ხსნადი ლითონები ან კოლოიდურ მდგომარეობაში ლითონების, ისევე როგორც ზოგიერთი ორგანული შენაერთების, შესაძლო აბსორბირება ან ადსორბირება ჭურჭლის ზედაპირზე, ან სინჯში არსებულ მყარ ნივთიერებებზე;

ვ) პოლიმერიზებული ნივთიერებების შესაძლო დეპოლიმერიზება ან, პირიქით, მარტივი ნივთიერებების შესაძლო პოლიმერიზაცია.

2. სინჯებში მიმდინარე პროცესების ხანგრძლივობა დამოკიდებულია სინჯების ქიმიურ და ბიოლოგიურ ხასიათზე (ბუნებაზე), ტემპერატურაზე, სინათლეზე ყოფნის ხანგრძლივობაზე, ჭურჭლის სახეობაზე, სინჯის აღებასა და ანალიზს შორის დროის შუალედსა და ტრანსპორტირების პირობებზე.

3. წყლის სინჯების ცვალებადობის გამომწვევი ფაქტორების მინიმუმამდე შემცირებისათვის აუცილებელია უსაფრთხოების ყველა ღონისძიების გატარება და შეძლებისდაგვარად ანალიზის სწრაფად ჩატარება.

    მუხლი 9

1. გაუწმენდავი ნახმარი წყლების სინჯის შენახვისას გათვალისწინებულ უნდა იქნეს შენახვის ოპტიმალური მეთოდების ნაკლებად ეფექტურობა ბიოლოგიურად გაწმენდილ ნახმარ წყლებთან შედარებით.

2. დასაშვებია სინჯის შენახვა ხანგრძლივი დროით, მხოლოდ მაჩვენებლების შეზღუდული რიცხვის განსაზღვრისათვის. სინჯის შენახვის მეთოდიკა ყოველთვის დამოკიდებულია ანალიზის ჩასატარებლად შერჩეულ მეთოდზე.

    მუხლი 10

1. სინჯების შესანახად განსასაზღვრი მაჩვენებლებიდან გამომდინარე, აუცილებლობის შემთხვევაში, ტარდება:

ა) ფილტრაცია (ცენტრიფუგირება);

ბ) კონსერვაცია;

გ) გაცივება (გაყინვა).

2. სინჯის შენახვამდე, წყლიდან შეწონილი ნაწილაკების, ნალექის, წყალმცენარეებისა და მიკროორგანიზმების მოსაცილებლად გამოიყენება ფილტრაცია. ფილტრაცია წარმოებს სინჯის აღებისთანავე ან აღების შემდეგ. ჩვეულებრივ ფილტრაციისათვის გამოიყენება ქაღალდის, მემბრანული ფილტრები ან ცენტრიფუგირება. ფილტრაცია გამოიყენება აგრეთვე იმ ხსნადი და უხსნადი ფორმების განცალკევებისათვის, რომელიც უნდა განისაზღვროს, გარდა ამისა:.

ა) ფილტრაცია არ გამოიყენება, თუ ფილტრი აკავებს ერთ ან მეტ განსასაზღვრ ინგრედიენტს;

ბ) ფილტრი ხმარების წინ უნდა გაირეცხოს გულდასმით, აუცილებლობის შემთხვევაში ჩაუტარდეს სტერილიზაცია, უნდა იქნეს შეთავსებადი მაჩვენებლის განსაზღვრის მეთოდთან და წყალში არ უნდა შეიტანოს დამატებითი დამაბინძურებლები;

გ) მემბრანული ფილტრების გამოყენება, ფილტრის ზედაპირზე სხვადასხვა მძიმე მეტალებისა და ორგანული ნივთიერებების შესაძლებელი აბსორბირებისა და მემბრანის ხსნადი შენაერთების სინჯში შესაძლებელი გამორეცხვის გამო, უნდა წარმოებდეს ფრთხილად.

3. სინჯის გაცივების ან გაყინვის მეთოდის გამოყენება ეფექტურია სინჯის აღებისთანავე:

ა) გაცივების (გაყინვის) შემდგომ სინჯიანი ჭურჭლის შენახვა და ტრანსპორტირება უნდა მოხდეს გამაციებელი ყუთებით ან რეფრიჟერატორებით;

ბ) სინჯის გაცივება მდნარი ყინულით ან მაცივარში 2-5⁰C ტემპერატურაზე და ბნელ ადგილას მოთავსება ხშირად საკმარისია ტრანსპორტირების პერიოდში კონსერვაციისათვის და ლაბორატორიაში ხანმოკლე დროით შენახვისათვის;

გ) დაუშვებელია გაცივებული სინჯის დიდი ხნით შენახვა, განსაკუთრებით ჩამდინარე წყლის სინჯისა.

4. სინჯის შენახვის პერიოდი შესაძლებელია გაიზარდოს სინჯის გაყინვით –20⁰C-ზე, გაყინვისა და დნობის ტექნოლოგიური პროცესის დაცვით, სინჯში ცვლილებების თავიდან აცილების მიზნით. უმჯობესია პლასტიკური მასალისაგან (მაგ., პოლივინილქლორიდისაგან) დამზადებული ჭურჭლის გამოყენება. მინის ჭურჭელში მოთავსებული სინჯები არ იყინება.

ა) დაუშვებელია ბაქტერიოლოგიური ანალიზისათვის აღებული სინჯების გაყინვა;

ბ) დაუშვებელია აქროლადი ორგანული ნივთიერებების განსაზღვრისათვის აღებული სინჯების გაყინვა.

5. სინჯების კონსერვაცია უნდა წარმოებდეს გარკვეული ქიმიური ნაერთების (მჟავები, ტუტეები, ბიოციდები) დამატებით წინასწარ, ცარიელ ჭურჭელში ან სინჯის აღების შემდეგ. ზოგიერთ შემთხვევაში მაგალითად, ჟანგბადის, ციანიდების, სულფიდების განსაზღვრისათვის აუცილებელია სინჯის ფიქსაცია აღების ადგილზე. სინჯების კონსერვაციისათვის გამოიყენება:

ა) მჟავები;

ბ) ტუტე ხსნარები;

გ) ორგანული გამხსნელები;

დ) ბიოციდები;

ე) სპეციალური რეაქტივები ზოგიერთი მაჩვენებლების განსაზღვრისათვის (მაგ., ჟანგბადი, ციანიდები, სულფიდები).

6. სინჯის კონსერვაციისათვის მიზანშეწონილი არ არის ეკოლოგიურად საშიში ტყვიის ნაერთების გამოყენება. ზოგიერთი კონსერვანტი (მჟავები, ქლოროფორმი), მათი მოხმარების საშიშროებიდან გამომდინარე, გამოყენებულ უნდა იქნეს დიდი სიფრთხილით.

ა) დაუშვებელია კონსერვაციისათვის ვერცხლისწყლის ქლორიდისა და ვერცხლისწყლის ფენილაცეტატის გამოყენება;

ბ) დაუშვებელია იმ კონსერვანტების გამოყენება, რომლებიც შეიცავენ სინჯში განსასაზღვრ ნივთიერებებს (იონებს, ელემენტებს).

7. ანალიზის ჩატარების დროს გამოყენებულმა კონსერვანტებმა არ უნდა შექმნას დაბრკოლება, უმეტეს შემთხვევაში, კონსერვანტების კონცენტრირებული ხსნარების დამატება, შესაძლებელს ხდის გათვალისწინებულ არ იქნეს სინჯების განზავება.

8. კონსერვანტების დამატებისას აუცილებელია მხოლოდ კონსერვაციის გამოცდილი მეთოდიკების გამოყენება, წყლის სინჯების შემადგენელი კონპონენტების ფიზიკური და ქიმიური თვისებების შესაძლო ცვლილებების გათვალისწინებით (მაგ., სინჯის შემჟავებამ შესაძლებელია გამოიწვიოს მყარი ნივთიერებებისა და კოლოიდური ხსნარების გახსნა).

9. ცოცხალ ორგანიზმებზე წყლის ტოქსიკური მოქმედების განსაზღვრისას, თავიდან აცილებულ უნდა იქნეს სინჯის კომპონენტების გახსნა. კერძოდ, მძიმე მეტალების, რომლებიც იონურ ფორმაში ტოქსიკურია. მეტალების კვალის განსაზღვრისათვის აუცილებელია ცრუ ცდის ჩატარება.

10. კონსერვაციისათვის მიზანშეწონილია კონსერვანტების კონცენტრირებული ხსნარების გამოყენება, მათი მცირე მოცულობით გამოყენების მიზნით. თუ კონსრევანტის დამატებისას სინჯის მოცულობის ცვლილება არ აჭარბებს 5%-ს, მაჩვენებლების განსაზღვრისას შესაძლებელია შესაბამისი განზავების უგულვებელყოფა.

11. აუცილებელია გათვალისწინებული იქნეს დამატებული კონსერვანტის მიერ სინჯში განსასაზღვრი ელემენტის დამატებითი რაოდენობის შეტანის შესაძლებლობა (მაგ., მჟავებს შეუძლიათ სინჯში გარკვეული რაოდენობის დარიშხანის, ტყვიისა და ვერცხლისწყლის შეტანა), ამიტომ ლაბორატორიას, სადაც ჩატარდება ანალიზი, ცრუ ცდის მომზადების დროს უნდა ჰქონდეს სინჯის აღებისას გამოყენებული ყველა კონსერვანტი.

12. ანალიზის ჩასატარებლად შერჩეული მეთოდი უნდა შეესაბამებოდეს ცხრილ 1-ში მოცემულ სინჯის შენახვისა და კონსერვაციის მოთხოვნებს.

13. ანალიზის ჩატარების წინ შემოწმებულ უნდა იქნეს სინჯის შენახვისა და კონსერვაციის მოთხოვნების შესაბამისობა ანალიზისათვის შერჩეულ მეთოდთან.

14. საველე პირობებში შესრულებული ჩანაწერები უნდა შეიცავდეს ინფორმაციას დამატებული კონსერვანტების შედგენილობასა და რაოდენობაზე.

          ცხრილი 1

წყლის სინჯის შენახვის (კონსერვაციის) ზოგადი მეთოდები
კონსერვაციის მეთოდი	განსასაზღვრი მაჩვენებლების დასახელება
	მეთოდი დასაშვებია	მეთოდი დაუშვებელია
1	2	3
შემჟავება pH <2-მდე	ალუმინი ამიაკი (თავისუფალისა და საერთოს გარდა) საერთო სიხისტე დარიშხანი ნიტრატები მძიმე მეტალები საერთო ფოსფორი ტუტე მეტალები ტუტე-მიწათა მეტალები და იშვიათმიწათა მეტალები	ჰექსამეთილენტეტრამინი კარბონატები, ბიკარბონატები ნახშირმჟავა გაზი საპონი და რთული ეთერები ნიტრიტები სულფიდები სულფიტები გოგირდის დიოქსიდი ფოსფონატები ციანიდები
გატუტიანება pH >11-მდე	იოდიდები	ორგანული შენაერთების უმრავლესობა; მძიმე მეტალები, განსაკუთრებით მრავალვალენტიანი. უფრო მაღალი ვალენტობის ზოგიერთი მეტალები ხსნადი ანიონებიდან. ამიაკი, ამონიუმი. ამინები, ამიდები. ჰიდრაზინი, ჰიდროქსილამინი საერთო ფოსფორი
გაცივება - 2-50  C-მდე	აზოტი კელდალით ამონიუმი ბიოლოგიური ცდები ბრომიდები და ბრომის შენაერთები სუნი იოდიდები ტუტიანობა და მჟავურობა ნიტრატები ნიტრიტები მშრალი ნაშთი და საერთო მინერალიზაცია ზანი (კათიონოგენური), სულფატები ფოსფორი ორთოფოსფორი ქლოროფილი ელექტროგამტარობა
გაყინვა –200  C- მდე	ბიოლოგიური კვლევები პერმანგანატული ინდექსი ორგანული ნახშირბადი ქლოროფილი ჟ ქ მ გამოცდა ტოქსიკურობაზე	ბენტოსი, თუ აუცილებელია მისი განსაზღვრა სხვადასხვა მდგომარეობაში;   თხიერი ბიოტისა და ბადეზე ბიოტის გარჩევის აუცილებელისას; გახსნილი გაზები; მიკროორგანიზმები იდენტიფიკაციისათვის; ხსნარები, რომლებიც საჭიროებენ ჰომოგენიზაციას; გაყინვისას წარმოქმნილი პოლიმერიზაციისა ან ნალექის დადნობის დროს; ზოგიერთი პოლიმჟავები გაყინვისას დეპოლიმერიზაციის გამო.
შენიშვნა: 1. დაუშვებელია: ა) გოგირდმჟავას გამოიყენება იმ სინჯების კონსერვაციისათვის, რომელშიც უნდა განისაზღვროს ბარიუმი, კალციუმი, რადიუმი, ტყვია, სტრონციუმი ; ბ) მარილმჟავას გამოიყენება იმ სინჯების კონსერვაციისათვის, რომელშიც უნდა განისაზღვროს ბისმუტი, დარიშხანი, ვერცხლისწყალი, ტყვია, ვერცხლი, ტალიუმი ; გ) აზოტმჟავას გამოიყენება იმ სინჯების კონსერვაციისათვის, რომელშიც უნდა განისაზღვროს კალაშემცველი ორგანული ნაერთები, ნიტრატები და ნიტრიტები;   2 . სინჯების გაყინვის დროს მრავალატომიანი მჟავების შესაძლო დეპოლიმერიზაციის გამო, აუცილებელია გამოყენებამდე მეთოდის ვარგისიანობის დაზუსტება; 3. სინჯების გაყინვისას ნალექმა და პოლიმერიზაციის პროცესმა შესაძლებელია გავლენა მოახდინოს განსაზღვრის შედეგებზე ; 4. მაჩვენებლები, რომლებიც არ არის მოცემული ცხრილში, არ უნდა განისაზღვროს მოცემული კონსერვაციის მეთოდებით აღებულ სინჯებში.

 

თავი VI

სინჯის აღების წესები წყლის ტიპების მიხედვით

    მუხლი 11. მოთხოვნები სასმელი წყლის სინჯის აღებაზე

1. სანიტარიული წესები ეხება სასმელად და აგრეთვე საკვები პროდუქტებისა და სასმელების წარმოებაში გამოყენებული წყლების სინჯების აღებას.

2. სასმელი წყლის სინჯის აღების მიზანია:

ა) სასმელ-სამეურნეო წყლის მოსამზადებელი დანადგარების ან მათი ცალკეული კვანძების მუშაობის ეფექტურობის დადგენა და წყალსადენის გამანაწილებელ სისტემაში წყლის ხარისხის კონტროლი;

ბ) წყალსადენის გამანაწილებელ ქსელში დაბინძურების მიზეზის დადგენა;

გ) კოროზიის პროდუქტებით სასმელი წყლის შესაძლო დაბინძურების ხარისხის კონტროლი;

დ) გამოყენებული მასალების, რეაგენტების, მოწყობილობებისა და ტექნოლოგიების სასმელი წყლის ხარისხზე გავლენის შეფასება;

ე) კვების მრეწველობის საწარმოებაში გამოყენებული სასმელი წყლის ხარისხის კონტროლი.

3. სინჯის აღების წინ უნდა დაიგეგმოს სინჯის აღების ადგილზე შესასრულებელი ანალიზები. პირველ რიგში, უნდა განისაზღვროს შემდეგი მაჩვენებლები: სუნი, გემო, pH, მჟავიანობა (ტუტიანობა), ელექტროგამტარობა, წყლისა და ჰაერის ტემპერატურა, ასევე ქლორის, ოზონის, ჟანგბადის, ნახშირორჟანგის შემცველობა და უნდა მოხდეს სინჯის ვიზუალური შეფასება.

4. რეპრეზენტატული სინჯის მისაღებად:

ა) სინჯის აღება უნდა წარმოებდეს მილის იმ წერტილში, სადაც მყარი ნაწილაკები თანაბარზომიერად არის განაწილებული, ტურბულენტური ნაკადის მქონე სისტემებიდან, ჩამკეტებიდან, მოხრილობებიდან და სხვადასხვა დაბრკოლებებიდან პრაქტიკულად მისაღებ დაშორებაზე, კერძოდ, მილის სწორ მონაკვეთზე;

ბ) აღების წერტილამდე სინჯი არ უნდა იცვლებოდეს. რეკომენდებული არ არის სინჯის აღება მილის გრძელი ჰორიზონტალური უბნებიდან ან მცირე დიამეტრის მქონე მილებიდან.

5. ფიზიკური, ქიმიური და რადიოლოგიური ანალიზისათვის სინჯის აღებისას ასაღებ ჭურჭელში წყალი უნდა ჩაედინებოდეს ნელა მის გადავსებამდე. ბოლომდე გავსებულ ჭურჭელს მჭიდროდ უნდა მოერგოს საცობი, ამასთანავე, არ უნდა აღინიშნებოდეს ჰაერის ბუშტები. ჟანგბადის ან ხსნადი გაზების განსაზღვრისათვის, სინჯის აღება უნდა წარმოებდეს ჭურჭლში ფსკერამდე ჩაშვებული მილით, რომელიც შეერთებულ უნდა იქნეს ონკანთან.

6. ბიოლოგიური ანალიზებისათვის სინჯების აღებისას, მყარი ნაწილაკების გამორეცხვის მიზნით, წყალი გამოშვებულ უნდა იქნეს გარკვეული სიჩქარით. სინჯის შესაგროვებლად გამოიყენება პოლიამიდის ბადე 150 მკმ ზომის უჯრედებით, ასევე შესაძლებელია უჟანგავი ფოლადისაგან დამზადებული ბადის გამოყენება 0,5 მმ ზომის ნახვრეტებით.

7. მიკრობიოლოგიური სინჯების ასაღებად წყალი თავისუფლად უნდა გადმოედინებოდეს ონკანიდან ან წყლის გამოსაშვებიდან. სინჯის ასაღები ჭურჭლის შევსება უნდა წარმოებდეს უშუალოდ ონკანიდან. მეორადი დაბინძურების თავიდან ასაცილებლად, სინჯის ასაღები ხვრელი, საჭიროების შემთხვევაში, უნდა გასტერილდეს ალით ან სხვა ეფექტური მეთოდებით. სინჯის აღების შემდეგ ჭურჭელს მჭიდროდ უნდა დაეხუროს სტერილური საცობი.

ა) შევსების წინ ფართოყელიან, არანაკლებ 300 მლ მოცულობის მინის ჭურჭელს მილესილსაცობიანი თავსახურით, უნდა ჩაუტარდეს სტერილიზაცია ავტოკლავში 120⁰ C ტემპერატურაზე 20 წუთის განმავლობაში და 20 კპ წნევისას. სინჯის ასაღებად ასევე შესაძლებელია გამოყენებულ იქნეს ერთჯერადი სტერილური ჭურჭელი.

8. ვირუსოლოგიური ანალიზისათვის სინჯის აღება უნდა წარმოებდეს მიკრობიოლოგიური ანალიზისათვის დადგენილი მოთხოვნების მიხედვით (მე-11 მუხლი, მე-7 პუნქტი).

    მუხლი 12. სასმელი წყლის სინჯის აღების წესები

1. რეზერვუარიდან სინჯი (მათ შორის, მატარებლებში, თვითმფრინავებში, გემებზე წყლის შესანახი ჭურჭლიდან) აღებულ უნდა იქნეს შეძლებისდაგვარად რეზერვუართან ახლოს, შემავალი და გამომავალი მილებიდან.

2. აღების წინ ნადგომი წყალი გამოშვებულ უნდა იქნეს ჩვეულებრივ 2-3 წუთის განმავლობაში. დაუშვებელია რეზერვურიდან წყლის სინჯის აღება ამოხაპვით.

3. სადეზინფექციო კვანძში შესვლის წინ წყლის სინჯი აღებულ უნდა იქნეს კვანძთან ახლოს.

4. გამანაწილებელ სისტემაში სინჯების აღება მიზანშეწონილია სხვადასხვა წერტილებიდან და საბოლოო მონაკვეთებიდან. სინჯის აღება მიზანშეწონილია მილების ტურბულენტურ ზონაში.

5. მილსადენის ჩიხურ მონაკვეთებში აღებული წყლის სინჯი არ ჩაითვლება რეპრეზენტატულად. ასეთი მონაკვეთებიდან სინჯების აღებისას ნადგომმა წყალმა უნდა იდინოს არანაკლებ 30 წუთი.

6. წყალშემკრები ონკანებიდან სინჯის აღებისას მილების გამორეცხვის დრო დამოკიდებულია სინჯის აღების მიზანზე. წყლის ხარისხზე მასალების გავლენის შესწავლის მიზნით, სინჯები აღებულ უნდა იქნეს წყლის პირველი ულუფებიდან.

7. ჩამოსხმული სასმელი წლის რეპრეზენტატული სინჯის მისაღებად მიზანშეწონილია მოცემული პარტიიდან აღებულ იქნეს ჭურჭლის (მაგ., ბოთლების) გარკვეული რაოდენობა.

8. სინჯის აღებისთანავე, იდენტიფიკაციის გაადვილების მიზნით, ჭურჭელზე უნდა დამაგრდეს ეტიკეტი, ჩატარდეს სინჯის აღების წერტილის სრული აღწერა, შეიკრიბოს დეტალური ინფორმაცია ყველა შემჩნეული ანომალიის შესახებ და ანგარიში გაფორმდეს ოქმის სახით.

სასმელი წყლის სინჯის აღების ოქმი

სინჯის აღების მიზანი__________________________________________________________________________

აღების ადგილი _______________________________________________________________________________

თარიღი: დღე ______________ თვე ________ წელი _________________________________________________

აღების დრო: დასაწყისი _______________ დასასრული ______________________________________________

ამინდი (ნალექების რაოდენობა, ღრუბლიანობა და სხვა) ____________________________________________

____________________________________________________________________________________________

ჰაერის ტემპერატურა __________________________________________________________________________

წყლის ტემპერატურა __________________________________________________________________________

წყაროს ან ჭაბურღილის ხარჯის აღრიცხვა _________________________________________________________

გამწმენდი ნაგებობები და მოწყობილობები :_______________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

წყლის დამუშავების მეთოდები:

წყლის დამუშავების მეთოდები (დაჟანგვა, შერბილება და სხვა) _____________________________________

____________________________________________________________________________________________

დეზინფექცია _________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

სხვა დანადგარები და მოწყობილობები ____________________________________________________________

სინჯის აღების ადგილზე ჩასატარებელი განსაზღვრებები

 

ფერი

სუნი

გემო

pH

გახსნილი ჟანგბადი

ქლორი

ოზონი

მჟავიანობა (ტუტიანობა)

ნახშირო - რჟანგი

ელექტრო - გამტარობა

 

სინჯების დამუშავებისა და კონსერვაციის მეთოდები ____________________________________________

_____________________________________________________________________________________________

შენიშვნა: ____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________________

სინჯის ამღები ოპერატორის ვინაობა (სახელი, გვარი) ___________________________________________

_____________________________________________________________________________________________

    მუხლი 13. მოთხოვნები მდინარეებიდან და წყალნაკადებიდან წყლის სინჯების აღებაზე

1. სანიტარიული წესები ეხება მდინარეებიდან და წყალნაკადებიდან წყლის სინჯების აღებას და არ ვრცელდება ესტუარიებიდან (მდინარეების შესართავები) წყლის სინჯების აღებაზე. იმ არხებიდან ან მდინარეებიდან, სადაც მოწყობილია კაშხალი ან დამბა წყლის ნელი ნაკადით, სინჯის აღება უნდა წარმოებდეს არსებული თავისებურებების გათვალისწინებით.

2. სინჯის აღების მიზანია:

ა) მდინარის აუზში წყლის ხარისხის განსაზღვრა;

ბ) მდინარის წყლის სასმელად გამოყენებისათვის ვარგისიანობის განსაზღვრა;

გ) სარწყავად და საქონლის დასარწყულებლად მდინარის წყლის გამოყენების ვარგისიანობის განსაზღვრა;

დ) თევზის მოსაშენებლად მდინარის წყლის გამოყენების ვარგისიანობის განსაზღვრა;

ე) საბანაოდ და საწყლოსნო სპორტისთვის მდინარის წყლის გამოყენების ვარგისიანობის განსაზღვრა;

ვ) სასოფლო-სამეურნეო და სხვა საწარმოების ნახმარი წყლებით მდინარისა და წყალნაკადის დაბინძურების წყაროების დადგენა.

3. სინჯების აღება უნდა წარმოებდეს შემდეგი მოწყობილობების გამოყენებით:

ა) ღია სინჯამღები და ზედაპირული წყლების სინჯამღები – მდინარის ზედაპირიდან წყლის სინჯის ასაღებად გამოიყენება ჩვეულებრივი ფართოყელიანი ჭურჭელი;

ბ) დახურული სინჯამღები – მდინარის სიღრმიდან სინჯის ასაღებად გამოიყენება ჰაერით ან ინერტული გაზით შევსებული დახურული ბოთლები, მათი ჩაშვება და გავსება წარმოებს განსაზღვრულ სიღრმეზე. ასევე შესაძლებელია ორივე მხრიდან ღია ცილინდრების ან მილების გამოყენება, რომელთა ჩაშვება ხდება მდინარეში, ნაკადის მიმართულებით ან იდგმება ვერტიკალურად და საცობი ეხურება წყლის ქვეშ;

გ) ტუმბოები. გამოიყენება შემწოვი, წყალქვეშა და პერისტალტიკური ტუმბოები;

დ) ავტომატური სინჯამღებები. ამ ტიპის სინჯამღებებით წყლის ხარისხის სხვადასხვა მიზნით გამოსაკვლევად, შესაძლებელია სინჯის აღება ადამიანის მონაწილეობის გარეშე.

    მუხლი 14. მდინარეებიდან და წყალნაკადებიდან წყლის სინჯების აღების წესები

1. სინჯის აღებისას აუცილებელია აღების ადგილის დაფიქსირება ოქმში.

ა) მდინარის შენაკადისა და ნახმარი წყლების ჩაშვების ადგილის გავლენის დასადგენად, სინჯების აღება წარმოებს მდინარის დინების ზემოთ და წყლის სრული შერევის წერტილში. სინჯები აღებულ უნდა იქნეს სიღრმეზე, ერთი ნაპირიდან მეორე ნაპირისაკენ და დინების გასწვრივ;

ბ) მდინარის ნაკადში დაბინძურების თანაბარი განაწილებისას სინჯის აღება დასაშვებია პრაქტიკულად ნებისმიერ ადგილას;

გ) დაბინძურების არათანაბარი განაწილებისას მიზანშეწონილია შედგენილი სინჯის აღება სხვადასხვა წერტილიდან; ამ შემთხვევაში შეუძლებელია მდინარის სხვადასხვა ადგილში დამაბინძურებლის კონცენტრაციებს შორის განსხვავების შეფასება. შედგენილი სინჯის აღება არ წარმოებს გახსნილი გაზებისა და აქროლადი კომპონენტების საანალიზოდ.

2. სინჯის აღების სიხშირე და დრო დგინდება პროგრამის შესაბამისად, კვლევის მიზნებიდან გამომდინარე.

3. აღებული სინჯების კონსერვაცია უნდა ჩატარდეს 1-ლი დანართის, მე-2 მე-7 ცხრილებში მოცემული და ანალიზის მეთოდზე შესაბამისი სტანდარტის მოთხოვნების მიხედვით.

4. ჭურჭელი სინჯებით უნდა იქნეს მკაფიოდ ნიშანდებული (მარკირებული) და მიტანილი ლაბორატორიაში შეძლებისდაგვარად უმოკლეს დროში.

5. მდინარიდან და წყალნაკადებიდან წყლის სინჯის აღების შესახებ ანგარიში უნდა გაფორმდეს ოქმის სახით.

მდინარიდან და წყალნაკადებიდან წყლის სინჯის აღების ოქმი

სინჯის აღების მიზანი_______________________________________________________________________

აღების ადგილი დაწვრილებითი აღწერით_____________________________________________________

___________________________________________________________________________________________

მდინარის ან ნაკადის დასახელება ____________________________________________________________

თარიღი: დღე ______________ თვე ________ წელი ______________________________________________

აღების დრო: დასაწყისი _______________ დასასრული __________________________________________

აღების წერტილი____________________________________________________________________________

ამინდი (ნალექების რაოდენობა, ღრუბლიანობა და სხვა) _________________________________________

____________________________________________________________________________________________

ჰაერის ტემპერატურა ________________________________________________________________________

წყლის ტემპერატურა და გარეგნული სახე________________________________________________________

მდინარის დინების პირობები__________________________________________________________________

აღებული ნიმუშის დახასიათება______________________________________________________________

ფერი ____________________ სუნი _______________ შეფერილობა _________________________________

გამჭვირვალობა____________________სუსპენზიის არსებობა_____________________________________

სინჯის ასაღები მოწყობილობის ტიპი _________________________________________________________

ნიმუშის კონსერვაციის მეთოდი ______________________________________________________________

შენახვისა ტრანსპორტირების პირობები _______________________________________________________

სინჯის ამღები ოპერატორის ვინაობა (სახელი, გვარი) ____________________________________________

შენიშვნა: ____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________________

    მუხლი 15. მოთხოვნები ბუნებრივი და ხელოვნური ტბებიდან წყლის სინჯების აღებაზე

1. ბუნებრივი და ხელოვნური ტბებიდან წყლის სინჯის აღების მიზანია:

ა) წყლის ხარისხის გამოკვლევა მთელი წყალსატევისათვის დროის ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში (რამდენიმე წელი);

ბ) წყლის ხარისხის გამოკვლევა წყალსატევის ერთ ან რამდენიმე ადგილზე, რომელიც გამოიყენება ან შესაძლებელია გამოყენებულ იქნეს წყალსარგებლობისათვის, დროის ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში (რამდენიმე წელი);

გ) დამაბინძურებლის დადგენა და აღრიცხვა და დაბინძურების შედეგების შეფასება. მაგ., თევზებისა და ფრინველების სიკვდილი ან სხვა უჩვეულო მოვლენები.

2. სინჯების აღება წარმოებს შემდეგი მოწყობილობების გამოყენებით:

ა) ღია სინჯამღები და ზედაპირული წყლების სინჯამღები – ღია სინჯამღები არის ჭურჭელი ღია ხვრელით, რომელიც გამოიყენება ტბის ზედაპირიდან ან ზედაპირული ფენებიდან სინჯების ასაღებად. თუ წყლის ზედაპირზე სხვადასხვა ნივთიერება დაცურავს, რეპრეზენტატული სინჯის აღება შეუძლებელია;

ბ) დახურული სინჯამღებები – დახურული სინჯამღები არის ღრუ კორპუსი თავსახურით ან გამანაწილებელი სარქველით, წყლის გარკვეული მოცულობის ასაღებად. გამოიყენება ფსკერზედა წყლის ფენიდან, წყლის გარკვეული მოცულობისა და სიღრმისეული შედგენილი სინჯების ასაღებად. დახურული სინჯამღებების ჩაშვება ხდება ხელით, თოკის (ტროსის) ან საბაგირო ჯალამბარის საშუალებით. ფსკერთან ახლოს წყლის სინჯის აღებისას არ უნდა დაირღვეს ფსკერის ნადებისა და წყლის გამყოფი ფენა;

გ) ტუმბოები – გამოიყენება ხელით ან მექანიკურად მართვადი შემწოვი, წყალქვეშა ან პნევმატური ეჟექტური ტუმბოები. ტუმბოების ჩაშვება ხდება სასურველ სიღრმეზე ან საჭირო წერტილში ცალკეული, სერიული და სიღრმისეული შედგენილი სინჯების ასაღებად. სინჯის აღებისას წყალქვეშ მომუშავე ტუმბოთი შესაძლებელია წყლის მგრძნობიარე ორგანიზმების დაზიანება და არაზუსტი შედეგების მიღება. ამიტომ ტუმბოთი აღებული სინჯის შედეგები აუცილებლად უნდა შედარდეს დახურული სინჯამღების გამოყენებით მიღებულ შედეგებთან. შედეგების ცდომილება შესაძლებელია გამოიწვიოს ისეთმა ფაქტორებმა, როგორიცაა: ტუმბოს ტიპი, წყლის მოძრაობის სიჩქარე, წნევა და სხვა.

    მუხლი 16. ბუნებრივი და ხელოვნური ტბებიდან წყლის სინჯების აღების წესები

1. ბუნებრივი და ხელოვნური ტბების წყლებში, მოტივტივე ნივთიერებების შემცველი ზედაპირული ფენებიდან სინჯის აღების დროს, გამოყენებულ უნდა იქნეს სპეციალური სინჯამღებები.

2. სივრცეში სინჯის აღების ადგილების სწორი განაწილება შესაძლებელია განისაზღვროს მხოლოდ წანასწარი სამუშაოების შესრულებით, რომლის დროსაც შერჩეულ უნდა იქნეს დიდი რაოდენობით აღების წერტილები, მიღებული ინფორმაციის სტატისტიკური შეფასების მიზნით.

3. ტბაში წყლის დინების გავლენის შესაფასებლად გამოყენებულ უნდა იქნეს კვლევის სპეციალური პროგრამა.

4. თუ ტბა შედგება რამდენიმე აუზისაგან ან გააჩნია რთული სანაპირო ზოლი და ჰორიზონტალური მიმართულებით მნიშვნელოვანი არაერთგვაროვნება (უმეტესად ხელოვნურად მოწყობილი), ამ არაერთგვაროვნების საზღვრების დასადგენად, აუცილებელია სინჯის აღების რამდენიმე წერტილის განსაზღვრა და წინასწარი გამოკვლევების შესრულება. მიღებული მონაცემებით შესაძლებელია სინჯის აღების ყველაზე ეფექტური ადგილების განლაგებისა და მათი რაოდენობის დადგენა.

ა) ჰორიზონტალური მიმართულებით მეტ-ნაკლებად ერთგვაროვანი ტბისთვის, საკმარისია ტბის ყველაზე ღრმა ნაწილიდან სინჯის აღების ერთი წერტილის შერჩევა;

ბ) სინჯის აღების წერტილები ზუსტად უნდა განისაზღვროს და აუცილებლობის შემთხვევაში მოინიშნოს ტივტივებით;

გ) თუ წყალსატევის დიდი ზედაპირის გამო ტივტივების გამოყენება შეუძლებელია, აღების წერტილების ზუსტი განსაზღვრისათვის გამოიყენება ნავიგაციური მოწყობილობა.

5. სპეციალური გამოკვლევებისათვის სინჯების აღება უნდა წარმოებდეს ერთხელ ან რამდენჯერმე წყლის ობიექტის იმ წერტილებში, სადაც აღინიშნება უჩვეულო მოვლენა. უნდა მოხდეს ამ წერტილების ზუსტი იდენტიფიცირება და შეძლებისდაგვარად სინჯის აღების ოქმს უნდა დაერთოს სურათი ან რუკა.

6. ბუნებრივ და ხელოვნურ ტბებში წყლის ხარისხის ვერტიკალური არაერთგვაროვნების, ასევე ფსკერის ნადების გავლენისა და მყარი ნაწილაკების დალექვის გამო, წყლის წინასწარი გამოკვლევებისათვის გამოყენებულ უნდა იქნეს გამზომი ხელსაწყოებით აღჭურვილი სინჯამღებები (ტემპერატურის, გახსნილი ჟანგბადის კონცენტრაციის, ელექტროგამტარობის, სიმღვრივის, ქლოროფილის ფლუორესცენციის გასაზომად), რომლებიც ხანმოკლე ინტერვალით უწყვეტი დაკვირვების შესაძლებლობას იძლევიან, ასევე განსაზღვრულ უნდა იქნეს სინჯის აღების სიღრმე წყლის ხარისხის ვერტიკალური არაერთგვაროვნების დასადგენად.

7. ღრმა წყალსატევებში წყლის შესაძლო შიდაცირკულაციის გამო გამოყენებულ იქნეს ისეთი სინჯამღებები, რომლებიც ერთდროულად იხსნება და იხურება.

8. ბუნებრივ და ხელოვნურ წყალსატევებში, წლის განმავლობაში წყლის ხარისხის სეზონური ცვლილების გამო, აღების სიხშირე დამოკიდებულია კვლევის პროგრამაზე. დასაშვებია:

ა) წყლის ხარისხის დახასიათებისათვის ერთეულ აღებებს შორის ერთთვიანი ინტერვალი;

ბ) აღებებს შორის მინიმალური ერთკვირიანი ინტერვალი;

გ) წყლის ხარისხის ექსპრესანალიზის ჩასატარებლად, სინჯის აღება დღეში ერთხელ ან უფრო ხშირად.

9. დღის განმავლობაში წყლის ხარისხის ცვალებადობის გამო, სინჯის აღება უნდა წარმოებდეს ერთსა და იმავე დროს, ამ გავლენის შემცირების მიზნით.

ა) დღის განმავლობაში წყლის ხარისხის ცვალებადობის სპეციალური შესწავლის მიზნით, სინჯის აღება უნდა წარმოებდეს ყოველ 2-3 სთ-ში ერთხელ.

10. სინჯის აღების ტიპის შერჩევა დამოკიდებულია აღების მიზანსა და პროგრამაზე. კერძოდ:

ა) წყლის ხარისხის სპეციალური კონტროლისათვის, უმეტეს შემთხვევაში, წარმოებს წერტილოვანი სინჯების აღება;

ბ) წყლის ხარისხზე მონიტორინგისათვის ჩვეულებრივ აღებულ უნდა იქნეს ერთეული სინჯების სერია, შესაძლებელია შედგენილი სინჯების გამოყენებაც;

გ) სინჯის ღირებულების შემცირების მიზნით, დასაშვებია შედგენილი სინჯების აღება, რაც წარმოდგენას იძლევა წყლის მხოლოდ გაშუალებულ შედეგებზე და არა მის ექსტრემალურ მნიშვნელობებზე ან ხარისხის ცვლილებაზე;

დ) შესაძლებელია მე-10 პუნქტის ბ) და გ) ქვეპუნქტებში მოცემული სინჯის აღების ორივე ტიპის გამოყენება დროის ხანმოკლე შუალედში შედგენილი სინჯებისა და დროის უფრო ხანგრძლივ შუალედში სინჯების სერიის მისაღებად.

11. აღებული სინჯების კონსერვაცია უნდა წარმოებდეს 1-ლი დანართის, მე-2-7 ცხრილებში მოცემული და ანალიზის მეთოდზე სტანდარტის მოთხოვნების შესაბამისად.

12. სინჯის შედგენილობის ცვლილების თავიდან აცილების მიზნით, ლაბორატორიაში მიტანილი სინჯები აუცილებელად უნდა შემოწმდეს თუ რამდენად მჭიდროდ არის დალუქული და დაცული სინათლისა და სითბოს ზემოქმედებისაგან.

13. ბუნებრივი და ხელოვნური ტბებიდან სინჯის აღების ოქმი უნდა გაფორმდეს ოქმის სახით.

ბუნებრივი და ხელოვნური ტბებიდან წყლის სინჯის აღების ოქმი

სინჯის აღების მიზანი_________________________________________________________________________

აღების ადგილი ______________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

თარიღი: დღე ______________ თვე ________ წელი ________________________________________________

წყლის დონე_____________ მოცულობა __________________________________________________________

აღების დრო: დასაწყისი _______________ დასასრული ____________________________________________

აღების მეთოდი_______________________________________________________________________________

სინჯის ასაღები მოწყობილობის ტიპი___________________________________________________________

სიღრმის მიხედვით შედგენილი სინჯი__________________________________________________________

სინჯების სერია სხვადასხვა სიღრმიდან ________________________________________________________

სიღრმიდან შედგენილი სინჯის აღების შემთხვევაში:

სინჯის აღება ________________ მ_დან _________ მ_მდე ________________________________________

დაკვირვებები სინჯის აღების ადგილზე:

გაყინული ზედაპირით ______________ ან მის გარეშე ________ თოვლის საფარის არსებობა _______________________________________________________________________________________________

სიღვრივე, გამოწვეული გახსნილი ნაწილაკებით _____ (პლანქტონი) ______________________________

ფერი ____________________ სუნი ____________________________________________________________

წყალმცენარეები _____________ ზედაპირის ქვეშ (წყლის ქვეშ გაზრდილი)

ერთად ან ნაწილობრივ მცურავი ან მოცილებული ნაპირებიდან (ამოტივტივებადი)

_______________________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________________

შენაკადების ხარჯის შეფასება:

(მაღალი, საშუალო, დაბალი) _______________________________________________________________

ამინდი _________________________________________________________________________________

ჰაერის  ტემპერატურა ____________________________________________________________________

ქარის სიჩქარე __________________________________________________________________________

ქარის მიმართულება _____________________________________________________________________

ღრუბლიანობა __________________________________________________________________________

შენიშვნა: ______________________________________________________________________________

გაზომვები სინჯის აღების ადგილზე:

წყლის ტემპერატურა _______________ pH____________________________________________________

სინჯის დამუშავებისა და კონსერვაციის მეთოდები ______________________________________________

_______________________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________________

სინჯის ამღები ოპერატორის ვინაობა (სახელი, გვარი) ___________________________________________

შენიშვნა: _________________________________________________________________________________

    მუხლი 17. მოთხოვნები ატმოსფერული ნალექების სინჯის აღებაზე

1. ატმოსფერული ნალექების (წვიმა, სეტყვა, თოვლი) სინჯების აღების მიზანია სხვადასხვა დამაბინძურებლის (ქიმიური ელემენტები, ორგანული ნივთიერებები, მიკრომინარევები რადიაქტიურის ჩათვლით, მჟავები, ბიოლოგიური აგენტები) სახეობის დადგენა და მისი შემცველობის განსაზღვრა, ზედაპირული წყლების ხარისხზე, ეკოსისტემასა და ბიოტაზე ზეგავლენის დადგენის მიზნით.

2. სინჯების აღება წარმოებს მოცემული რაიონის მეტეოროლოგიურ ან სპეციალურად მოწყობილ სინჯის ასაღებ სადგურებში.

3. სინჯის აღების პროგრამის შესადგენად ზუსტად უნდა განისაზღვროს აღების მიზნები და ამოცანები, სამუშაოს მასშტაბის, სინჯის ასაღები სადგურებისა და სინჯამღებების ქსელის განლაგების სიმჭიდროვის დასადგენად.

4. პროგრამის მიზნებიდან გამომდინარე, სინჯის აღების ადგილი შესაძლებელია განლაგდეს როგორც ცალკეული დამაბინძურებელი წყაროების ან მათი ჯგუფის ზეგავლენის ზონაში, ასევე მის გარეთ.

5. სინჯის აღების პერიოდულობა განისაზღვრება აღების მიზნის, განსასაზღვრი კომპონენტების ცვალებადობის ხარისხისა და მეტეოროლოგიური პირობების მიხედვით.

6. მიზანშეწონილია ატმოსფერული ნალექების წერტილოვანი ან შედგენილი სინჯების აღება. წერტილოვანი სინჯის აღება ხდება ცალკეული წვიმის ან თოვლის მოსვლიდან არაუმეტეს 1 საათის ინტერვალში. შედგენილი სინჯის აღება წარმოებს დროის განსაზღვრულ პერიოდში – თვე, დეკადა, კვირა, დღე-ღამე და ასახავს განსასაზღვრი კომპონენტების საშუალო შემცველობას დროის ამ პერიოდში.

7. მონაცემები მოცემული რეგიონისათვის არ ჩაითვლება რეპრეზენტატულად:

ა) თუ სინჯის ასაღები სადგურიდან 10 კმ-ში მდებარეობს უწყვეტად მომუშავე საწარმო ან ქალაქის განაშენიანება, ან ქალაქის შემოგარენი;

ბ) თუ სინჯის ასაღები სადგურიდან 50 კმ-ის ფარგლებში მდებარეობს დაბინძურების წერტილოვანი წყარო (მაგ., წელიწადში გოგირდის ორჟანგის 10 ათას ტონაზე მეტი ემისიით);

გ) თუ სინჯის ასაღები სადგურიდან 1 კმ-ის ფარგლებში მდებარეობს მინერალური სასუქების (ან სხვა მარილების) საწყობი;

დ) თუ სინჯის ასაღები სადგურიდან 1 კმ-ის ფარგლებში განლაგებულია მსხვილი სატრანსპორტო კვანძები ან დიდი რაოდენობით ჩამდინარე წყლების წარმოქმნელი ობიექტები, აგრეთვე თუ 100 მ-ის ფარგლებში მდებარეობს აეროპორტი ან საზღვაო პორტი.

8. წყლის ზედაპირზე სინჯის ასაღები სადგურის მოწყობის აუცილებლობის შემთხვევაში, შხეფებისაგან დასაცავად სინჯამღებები უნდა დაიდგას მცურავ ტივტივებზე, პატარა კუნძულებსა და ზღვის კლდეებზე.

    მუხლი 18. ატმოსფერული ნალექების სინჯის აღების წესები

1. სინჯის აღება წარმოებს ხელით და ავტომატურად. სინჯამღების სახურავი ნალექის მოსვლის დასაწყისში იხსნება და დამთავრების შემდეგ ავტომატურად იხურება.

2. აღება წარმოებს მხოლოდ ნალექის მოსვლის დროს, სპეციალურად დამუშავებულ შემკრებ ჭურჭელში, რომელიც უნდა მოთავსდეს მიწის ზედაპირიდან 2 მეტრის სიმაღლეზე.

3. ატმოსფერული ნალექის ნიმუშები უნდა შეგროვდეს ნეიტრალური მასალისაგან დამზადებულ სპეციალურ ჭურჭელში:

ა) წვიმის წყალი უნდა შეგროვდეს ვედროს ან ძაბრის დახმარებით და შენახულ იქნეს მასში ნიმუშის საანალიზოდ გაგზავნამდე. საანალიზოდ აუცილებელი ნალექის მინიმალური მოცულობაა 60-80 მლ;

ბ) თოვლი უნდა შეგროვდეს ნებისმიერ ეკრანირებულ ღრმა ცილინდრულ სინჯამღებში, რომელიც შესაძლებელია აღჭურვილი იყოს თოვლის გასადნობი გამათბობელით;

გ) ორგანული ნივთიერებების შემცველი სინჯების შენახვა და ტრანსპორტირება უნდა წარმოებდეს პირექსის ან კვარცისაგან დამზადებული ჭურჭლით;

დ) არაორგანული ნივთიერებების შემცველი სინჯების შენახვა უნდა წარმოებდეს პოლიეთილენის ჭურჭელში, თუმცა ზოგიერთ შემთხვევაში დასაშვებია მინის, ტეფლონისა და პოლიპროპილენისაგან დამზადებული ჭურჭლის გამოყენებაც;

ე) ჭურჭლის კედლებზე ადსორბირებული დამაბინძურებელი ნივთიერებების კვალის არსებობისას, მათი ჩამორეცხვა უნდა მოხდეს ნადნობი წყლით. სინჯში მეტალის კვალის არსებობისას, მიზანშეწონილია სინჯის აზოტმჟავით შემჟავება ლითონების იონების შენახვის მიზნით.

4. ტრანსპორტირებისას ჭურჭელი სინჯით მჭიდროდ უნდა იყოს თავდაცობილი და მიტანილ იქნეს ლაბორატორიაში ოპტიმალურად ხანმოკლე დროში.

5. საველე პირობებში სინჯის კვლევისა და ლაბორატორიაში ჩატარებული ანალიზის შედეგები უნდა გაფორმდეს ოქმისა და მოკლე დასკვნების სახით.

ატმოსფერული ნალექის სინჯის აღების ოქმი

აღების მიზანი ______________________________________________________________________________

სინჯის სახეობა _____________________________________________________________________________

აღების ადგილი _____________________________________________________________________________

თარიღი: დღე _________________თვე_____________ წელი ________________________________________

აღების დრო: __________ დასაწყისი ___________ დასასრული ____________________________________

სინჯის ტიპი ________________________________________________________________________________

სინჯამღები მოწყობილობის ტიპი _____________________________________________________________

გაზომვები სინჯის აღების ადგილზე ____________________________________________________________

pH ____________ ელექტროგამტარობა __________________________________________________________

დაკვირვება აღების ადგილზე _________________________________________________________________

გამოყენებული კონსერვანტის სახეობა და რაოდენობა ________________________________________

__________________________________________________________________________________________

სინჯის დაყოფა ნაწილებად____________________________________________________________________

სინჯის ამღები ოპერატორის ვინაობა (სახელი, გვარი) _______________________________________

__________________________________________________________________________________________

შენიშვნა:__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________

    მუხლი 19. მოთხოვნები გრუნტის წყლის სინჯის აღებაზე

1. გრუნტის წყლების სინჯის აღების მიზანია:

ა) გრუნტის წყლების სასმელ-სამეურნეო წყლის წყაროდ, ტექნიკური და სასოფლო-სამეურნეო მიზნებისათვის გამოყენების ვარგისიანობის განსაზღვრა;

ბ) გრუნტის წყლების ხარისხზე პოტენციურად საშიში სამეურნეო ობიექტების ზემოქმედების დადგენა;

გ) გრუნტის წყლების დამაბინძურებლებზე მონიტორინგი;

დ) გრუნტის წყლების ხარისხის პროგნოზირება.

2. პოტენციურად დაბინძურებული მონაკვეთიდან გრუნტის წყლის სინჯის აღების მიზანია, დადგინდეს: გრუნტის წყლის სიღრმეზე აღების მონაკვეთში დაბინძურების არსებობა, დამაბინძურებლების მიგრაცია, სივრცეში განაწილება, გავრცელების რისკი, დაბინძურების თავიდან ასაცილებელ ღონისძიებებზე კონტროლი და სხვ.

3. სინჯის ასაღებად გამოიყენება შემდეგი ხელსაწყოები:

ა) ტუმბოები – სინჯის ასაღებად გამოიყენება სხვადასხვა ტიპის ტუმბოები. ზედაპირზე განთავსებული ტუმბო წყალს იღებს 8 მეტრამდე სიღრმიდან, სინჯის აღება უფრო მეტი სიღრმიდან ხდება წყალში ჩაძირული ტუმბოთი. წყალში გახსნილი გაზების განსაზღვრისათვის დაუშვებელია დგუშიანი ტუმბოს გამოყენება;

ბ) სინჯამღებები – გამოიყენება სხვადასხვა ტიპის, მოცემულ სიღრმეზე გასაღებ-დასაკეტი ავტომატური სინჯამღებები.

    მუხლი 20. გრუნტის წყლის სინჯის აღების წესები

1. ჭაბურღილის ექსპლუატაციამდე აუცილებლად უნდა განისაზღვროს (სიგრძეზე) ნიმუშის ასაღები მონაკვეთები.

2. ახალი ჭაბურღილების ბურღვისას, მიზანშეწონილი არ არის საპოხი ზეთების, ცხიმის მოსაცილებელი ნივთიერებებისა და ა. შ. გამოყენება, განსაკუთრებით იმ შემთხვევებში, როდესაც აუცილებელია წყლის ანალიზი ორგანული ნივთიერებების შემცველობაზე.

3. მიწისქვეშა წყლის ობიექტის წყლების საანალიზოდ აუცილებელია, წყლის ობიექტის მიდამოში არსებული გრუნტის წყლების გამოკვლევა და მათი შედგენილობის ნებისმიერ ცვლილებაზე ინფორმაციის შეგროვება.

4. გრუნტის წყლის სინჯის აღების ადგილის შერჩევისას გათვალისწინებულ უნდა იქნეს მიწისქვეშა დინებების გრადიენტი და დაწვრილებითი ინფორმაცია იმ მიწისქვეშა ქანების შედგენილობის შესახებ, რომელშიც გაივლის ჭაბურღილი, შესაბამისი დარგის სპეციალისტებისაგან მიღებული ინფორმაციის საფუძველზე.

5. დიფუზურად დაბინძურებული გრუნტის წყლების ანალიზისას, დასაშვებია დიდი დიამეტრის მქონე ჭაბურღილების გამოყენება, ასეთი ჭაბურღილებიდან მიღებული წყლის ნიმუშები ახასიათებს პრაქტიკულად მთელ წყალშემცველ ფენას. თუ დამაბინძურებლის კონცენტრაცია მცირეა შესაძლო დიდი განზავების გამო, გამოყენებულ უნდა იქნეს მხოლოდ მცირე დიამეტრის ჭაბურღილები.

6. დაბინძურების წერტილოვანი წყაროების არსებობისას, აუცილებელია გრუნტის წყლების კონტროლი დაბინძურების წყაროს ქვეშ და დაბინძურების გავრცელების ძირითადი მიმართულებების განსაზღვრა. სინჯის აღების წერტილები უნდა განლაგდეს მცირე მანძილებზე, დამაბინძურებელი წყაროდან ჰიდრავლიკური გრადიენტის შემცირების მიმართულებით.

7. გრუნტის წყლების სინჯის აღების სიხშირე და დრო უნდა განისაზღვროს თანახმად სანწდან-ისა „სასმელი წყალი. ჰიგიენური მოთხოვნები სასმელი წყალმომარაგების ცენტრალიზებული სისტემების წყლის ხარისხისადმი. ხარისხის კონტროლი”.

8. მიწისქვეშა წყლების დამუშავების გარეშე სასმელად გამოყენების შემთხვევაში, ანალიზებს შორის ინტერვალი მკვეთრად მცირდება, ამასთან, უწყვეტად უნდა იზომებოდეს pH, t ⁰C, ელექტროგამტარობა. იმ შემთხვევაში, თუ ეს მაჩვენებლები არ შეესაბამება დადგენილ ჰიგიენურ ნორმატივებს, უნდა ჩატარდეს უფრო ხშირი, დაწვრილებითი ანალიზები.

    მუხლი 21. გრუნტის წყლის სინჯის აღების მეთოდის შერჩევა

1. გრუნტის წყლიდან აღებული ნიმუშები უნდა ასახავდეს წყლის შედგენილობის ცვლილებას დროის, ფართობისა და წყალშემცველი ჰორიზონტის სიღრმის მიხედვით.

2. სინჯის აღების წინ უნდა წარმოებდეს ჭაბურღილიდან არანაკლებ მისი მოცულობის ტოლი წყლის რაოდენობის ამოტუმბვა და მხოლოდ ამის შემდეგ აღებულ უნდა იქნეს სინჯები, ჭაბურღილში, მთელი წყალშემცველი ფენისაგან განსხვავებული, სხვადასხვა მინარევის კონცენტრირების შესაძლებლობის გამო.

3. სინჯის აღების მეთოდის (ამოტუმბვა და სიღრმიდან აღება) შერჩევა უნდა მოხდეს აღების ადგილზე, ბუნებრივი პირობებიდან (მიწისქვეშა დინებები, გრუნტის წყლების ხასიათი და ა.შ.) გამომდინარე.

4. ამოტუმბვის მეთოდით სინჯის აღება უნდა წარმოებდეს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როდესაც გრუნტის წყლის შედგენილობა სიღრმეზე არ იცვლება, ან როდესაც წყალშემცველი ფენის ჯამური შედგენილობის ინტეგრალური ნიმუშის მიღება საკმარისია სიმაღლის მიხედვით. სინჯის აღების წინ აუცილებელია ჭაბურღილში მდგარი მთელი წყლის წინასწარი ამოტუმბვა.

5. სიღრმიდან აღებისას უნდა მოხდეს გარკვეულ სიღრმეზე სინჯამღების ჩაშვება, წყლით შევსება და ამოღება. ჭაბურღილში სხვადასხვა დინების არსებობამ შეიძლება გამოიწვიოს მიღებული შედეგების ცდომილება მოცემულ წერტილში, რის გამოც ამ მეთოდის გამოყენება შეზღუდულია.

6. იმ შემთხვევაში, თუ სინჯის აღების ორივე ზემოთ აღნიშნული მეთოდი მიუღებელია, დასაშვებია სინჯის აღების სხვადასხვა მეთოდის გამოყენება „in situ“: ფორიანი ფინჯნები, პიეზომეტრები, ქანების ნიმუშების აღება, შემდგომში ვაკუუმტუმბოთი ამოქაჩვით ან გაზების გამოდევნით.

7. ნიმუშების ტრანსპორტირება, კონსერვაცია და შენახვა უნდა წარმოებდეს 1-ლი დანართის, მე 2–7 ცხრილების მოთხოვნების შესაბამისად.

8. ტემპერატურისა და წნევის ცვალებადობამ, ატმოსფერულ ჰაერთან კონტაქტმა, შესაძლებელია შეცვალოს მიწისქვეშა წყლების ნიმუშების ფიზიკური, ქიმიური და ბიოლოგიური შედგენილობა, ამიტომ მიწისქვეშა წყლების ნიმუშები შენახულ უნდა იქნეს და ანალიზი ჩაუტარდეს ჰაერთან კონტაქტის გარეშე. გაზომვათა მაქსიმალურად შესაძლებელი რაოდენობა აუცილებლად უნდა შესრულდეს „in situ“ ან ნიმუშის ამოღებისთანავე. ასეთი პარამეტრებია: pH, t⁰C, ელექტროგამტარობა, ელექტროქიმიური პოტენციალი, ტუტიანობა, გაზების შემცველობა.

სინჯის ხანგრძლივად შენახვის აუცილებლობისას, უნდა მოხდეს მისი ფილტრაცია, გაცივება 4⁰C-ტემპერატურამდე ან გაყინვა -20⁰C-მდე.

10. სინჯის აღებისას დაცულ უნდა იქნეს უსაფრთხოების შემდეგი მოთხოვნები:

ა) აუცილებელია აღების ადგილზე ჭაბურღილის გარშემო ნაკვეთის გამაგრება;

ბ) აღებას უნდა ესწრებოდეს მინიმუმ ორი ადამიანი;

გ) აუცილებელია ჭაბურღილში ცხელი და ფეთქებადი გაზების არსებობის დროული გამოვლენა;

დ) თავიდან აცილებულ უნდა იქნეს ჭაბურღილის მიდამოს დაბინძურება;

ე) ოპერატორები, რომლებიც აწარმოებენ სინჯის აღებასა და ნიმუშის ანალიზს, უნდა გადიოდნენ რეგულარულ სამედიცინო შემოწმებას, ძლიერ დაბინძურებულ გარემოსა და მომწამვლელ გაზებთან შესაძლო კონტაქტის გამო.

11. გრუნტის წყლის სინჯის აღება უნდა გაფორმდეს ოქმის სახით.

გრუნტის წყლის სინჯის აღების ოქმი

სინჯის აღების მიზანი______________________________________________________________________

აღების ადგილი ___________________________________________________________________________

თარიღი: დღე _________________თვე_____________ წელი ______________________________________

აღების დრო: __________ დასაწყისი ___________ დასასრული ____________________________________

აღების წერტილი______________________________________________________________________________

წყალშემცველი ფენის აღწერა_______________________________________________________________

აღების მეთოდი ______________________________________________________________________________

სინჯის ასაღები მოწყობილობის ტიპი _________________________________________________________

ტუმბოს მოთავსება/მოთავსების სიღრმე________________________________________________________

წყალშემცველი ფენის წყლის დონე____________________________________________________________

აღების სიღრმე _______________________________________________________________________________

სინჯის ტიპი__________________________________________________________________________________

სინჯის დამუშავებისა და კონსერვაციის მეთოდები_______________________________________________

შენახვისა და ტრასპორტირების პირობები______________________________________________________

სინჯის ამღები ოპერატორის ვინაობა (სახელი, გვარი) ____________________________________________

____________________________________________________________________________________________

შენიშვნა:____________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

    მუხლი 22. მოთხოვნები ზღვის წყლის სინჯის აღებაზე

1. სინჯის აღების ადგილის შერჩევა დამოკიდებულია კვლევის მიზანსა და იმ ფაქტორებზე, რომლებიც მოქმედებენ წყლის შედგენილობაზე. სინჯის აღების წერტილების დადგენა უნდა წარმოებდეს წინასწარი შესწავლის შემდეგ, წყლის შედგენილობაზე ზღვის მოქცევის გავლენის გათვალისწინებით.

2. სინჯის აღება ჩვეულებრივ წარმოებს გემბანიდან, შვეულმფრენის ბორტიდან და მისთ. მდინარეთა ვიწრო შესართავებისა და ყურეების წყლის სინჯის აღება ხდება ნაპირებიდან, მაგალითად, პირსებიდან, ტალღსაჭრელებიდან და ხიდებიდან.

3. ზღვის მოქცევისას წყლის სინჯის აღების მიზანია: შედგენილობის მიხედვით წყლის საშუალო სინჯის მიღება, ჰორიზონტალურად ან ვერტიკალურად წყლის შედგენილობის არაერთგვაროვნებისა და კონკრეტული წყაროდან ნახმარი წყლების გავრცელების შესწავლა და სხვ.

4. ზღვის მოქცევისას წყლის ხარისხის (ტემპერატურა, მარილიანობა, ჟანგბადის კონცენტრაცია, ტურბულენტობა და სხვ.) ზუსტი კვლევისათვის, მისი შედგენილობის არაერთგვაროვნების გამო, გამოიყენება სხვადასხვა ხელსაწყო, მოწყობილობა, ფლუორესცენტული საღებავი და სხვ.

5. ზღვის სანაპირო რაიონების (სანაპიროები, ყურეები, სანაპიროს მიმდებარე მონაკვეთები ნაპირიდან 3 კილომეტრამდე მანძილით) წყლის შედგენილობის ჰორიზონტალური და ვერტიკალური მიმართულებით არაერთგვაროვნების, ნიადაგის ეროზიის, მდინარის ნაკადის და ნახმარი წყლების ზღვის წყლის ხარისხზე ზეგავლენის გამო, კვლევა უნდა წარმოებდეს მე-7 და მე-8 თავებში მოცემული ხელსაწყოებისა და მოწყობილობების გამოყენებით.

6. ღია ზღვის წყლის კვლევისას ჰორიზონტალური და ვერტიკალური დინებების საზღვარზე (წყლის შედგენილობის მნიშვნელოვანი მერყეობის გამო) წყლის ტემპერატურის, მარილიანობის, ჟანგბადის კონცენტრაციისა და სხვა მაჩვენებლების განსაზღვრის მიზნით, მიზანშეწონილია შერეული სინჯების აღება. დასაშვებია წყლის ერთგვაროვანი ფენიდან სინჯის ერთჯერადი აღება.

7. სინჯის აღების პერიოდულობის დადგენისას გათვალისწინებულ უნდა იქნეს: ნებისმიერ ფიქსირებულ ადგილზე სინჯის შედგენილობის ვარირების შესაძლებლობა (წამებიდან წლების ჩათვლით), ხანგრძლივი სეზონური ფაქტორები (ტემპერატურა, ნალექები, მზის რადიაცია), ასევე ხანმოკლე ცვლილებები (ზღვის მოქცევის პერიოდულობა, პლანქტონის ბიომასის გამრავლება და სხვა);

8. სინჯების რაოდენობის განსაზღვრისას, წყლის ხარისხის ადეკვატური შეფასების მიზნით გათვალისწინებულ უნდა იქნეს ზღვის მოცემულ მონაკვეთში მიმდინარე ფიზიკური და ბიოლოგიური პროცესები.

9. სინჯების აღება არ უნდა წარმოებდეს ექსტრემალურ პირობებში (ამინდი, წელიწადის დრო, ზღვის მოქცევის შეცვლა მიქცევით და სხვა). ზღვის მოქცევისას და სანაპირო წყლებიდან სინჯები აღებულ უნდა იქნეს საათობრივი (ან უფრო დიდი) ინტერვალით, მოქცევის ციკლის შემდეგ.

10. ზედაპირული წყლის სინჯის ასაღებად ჭურჭელს ან ბოთლს წინასწარ უნდა გამოევლოს ზღვის წყალი, ჩაიყურსოს წყლის ქვეშ დინების ან ქარის მიმართულებით. სინჯის აღებისას ოპერატორმა უნდა ისარგებლოს რეზინის ხელთათმანებით. ასაღები ჭურჭელი აღჭურვილ უნდა იქნეს საცობით, რომელიც გაიხსნება წყლის ქვეშ. ასევე მიზანშეწონილია სხვადასხვა მექანიკური სინჯამღებების გამოყენება, რომელიც მოცემულია VII თავში.

11. ზღვის წყლის ხარისხზე მონიტორინგისას, სინჯის ასაღებად მიზანშეწონილია ავტომატური მოწყობილობის გამოყენება, განსაკუთრებით ძლიერი ქარების დროს, როდესაც ზღვაში გასვლა სახიფათოა.

12. აღებული სინჯების ანალიზი უნდა ჩატარდეს შეძლებისდაგვარად ადგილზე სანაპიროს ლაბორატორიაში ან სამეცნიერო-კვლევითი გემის ბორტზე.

13. სინჯების შენახვა დასაშვებია ხანმოკლე დროის განმავლობაში 4⁰C ტემპერატურაზე, წინასწარი გაფილტვრისა და კონსერვაციის შემდეგ.

14. ზღვის წყლის სინჯის აღება უნდა გაფორმდეს ოქმისა და მოკლე დასკვნების სახით.

ზღვის წყლის სინჯის აღების ოქმი

სინჯის აღების მიზანი ______________________________________________________________________

აღების ადგილი ________ თარიღი _________________________________________________________

განედი __________________გრძედი ___________ დრო ________________________________________

აღების ადგილის აღწერა __________________________________________________________________

ჰიდროგრაფიული პირობები _______________________________________________________________

მოქცევის დახასიათება :

მიმართულება_______________მიახლოებითი სიჩქარე _________________________________________

წყლის მაღალ დონეზე დგომის დრო _________________________________________________________

წყლის დაბალ დონეზე დგომის დრო _________________________________________________________

ამინდი:

ქარის მიმართულება ____________ ძალა _____________________________________________________

ღრუბლიანობა ____________________ ზღვის მდგომარეობა______________________________________

სინჯის აღების ადგილზე ჩასატარებელი განსაზღვრებები

 

სიღრმე, მ	ტემპერატურა ,0 C	გახსნილი ჟანგბადი, %	სინჯი
			ნომერი	დრო

 

აღების მეთოდი ____________________________________________________________________________

სინჯის ასაღები მოწყობილობის ტიპი ________________________________________________________

სინჯის შენახვისა და კონსერვაციის მეთოდები _________________________________________________

___________________________________________________________________________________________

სიღრმის პროფილი _________________________________________________________________________

სინჯის ამღები ოპერატორის ვინაობა (სახელი, გვარი) __________________________________________

შენიშვნა: __________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________

    მუხლი 23. მოთხოვნები ჩამდინარე წყლის სინჯის აღებაზე

1. სამრეწველო და საყოფაცხოვრებო ჩამდინარე წყლების სინჯის აღების მიზანია: ნახმარ წყლებში დამაბინძურებლების კონცენტრაციის განსაზღვრა, დამაბინძურებლების შესაძლო წყაროების დადგენა და გამწმენდი ნაგებობების მუშაობის ეფექტურობის შეფასება.

2. სინჯის აღების პროგრამა უნდა ითვალისწინებდეს შემდეგ კონკრეტულ მიზნებს:

ა) ჩამდინარე წყლების ნაკადში დამაბინძურებლის კონცენტრაციის განსაზღვრა;

ბ) ჩამდინარე წყლებში შეტანილი დამაბინძურებლის მასის განსაზღვრა;

გ) ჩამდინარე წყლების გამწმენდი სადგურების პროექტირებისათვის საწყისი მონაცემების განსაზღვრა;

დ) ჩამდინარე წყლებში დამაბინძურებლის კონცენტრაციის დადგენილ ნორმებთან შესაბამისობის განსაზღვრა;

ე) ჩამდინარე წყლების ნაკადის რაოდენობრივი და ხარისხობრივი ცვლილების დადგენა დღის, კვირის, თვისა და წლის განმავლობაში .

3. სინჯის ასაღებმა მოწყობილობამ არ უნდა გამოიწვიოს ნიმუშის შედგენილობის ცვლილება (ადსორბციის, აორთქლებისა და სხვ. გამო) და ჭურჭელში (კონტეინერში) გარეშე სხვა ნივთიერებების მოხვედრა.

4. ასაღებად გამოიყენება ვედრო, ფართოყელიანი ბოთლები, ხაპია და სხვადასხვა კონსტრუქციის ავტომატური მოწყობილობა.

ა) დასაშვებია პლასტიკური მასალისაგან დამზადებული ჭურჭლის გამოყენება ;

ბ) ნავთობის, ნახშირწყალბადების, სარეცხი საშუალებებისა და პესტიციდების განსაზღვრისათვის სინჯის ასაღებად გამოყენებულ უნდა იქნეს მინის ჭურჭელი.

5. სინჯამღების ტიპის შერჩევისას დაცულ უნდა იქნეს შემდეგი წესები:

ა) თხიერი სინჯის აღების მინიმალურმა სიჩქარემ უნდა შეადგინოს 0,5 მ/წმ (ფაზების გაშრევების თავიდან აცილების მიზნით);

ბ) აღებათა შორის ინტერვალი რეკომენდებულია 5 წუთიდან 1 საათამდე;

გ) სინჯის მოცულობის გაზომვის სიზუსტე არანაკლებ 5% უნდა იქნეს.

6. სინჯის აღების ადგილის შერჩევა უნდა წარმოებდეს ნაკადის მაღალი ტურბულენტობის ადგილებში (თუ ტურბულენტობა არ არის, უნდა შეიქმნას ხელოვნურად), წარმოების ტექნოლოგიური სქემის გათვალისწინებით.

7. იმ შემთხვევაში, თუ აუცილებელია ზედაპირზე მოცურავე ნაგვის ხარისხობრივი განსაზღვრა, სინჯის აღება უნდა წარმოებდეს ზედაპირული ფენიდან.

8. ნახმარი წყლების ნიმუშების აღება უნდა მოხდეს დროის განსაზღვრულ შუალედებში. ნიმუშების აუცილებელი რაოდენობის შერჩევა უნდა წარმოებდეს სტატისტიკური ანალიზის საფუძველზე.

9. ერთი რთული ნიმუშის (სხვადასხვა ულუფის შერევით მიღებული ნიმუშის) აღების დრო შესაძლებელია გაგრძელდეს რამდენიმე საათიდან რამდენიმე დღემდე. აღების ხანგრძლივობა შესაძლებელია შეიზღუდოს ნიმუშში ნივთიერებების სტაბილურობის გამო. იმ შემთხვევაში, თუ ნიმუში შეიცავს ორგანულ კომპონენტებს, აღების ხანგრძლივობამ არ უნდა გადააჭარბოს 24 საათს.

10. ჩამდინარე წყლის სინჯის აღება უნდა გაფორმდეს ოქმისა და მოკლე დასკვნების სახით.

 

სამრეწველო და საყოფაცხოვრებო ნახმარი წყლების სინჯების აღების ოქმი

სინჯის აღების მიზანი _________________________________________________________________

აღების თარიღი _____ დღე______ თვე_______ წელი _______________________________________

აღების ადგილი ______________________________________________________________________

აღების მეთოდი:

დროის მიხედვით შედგენილი ნიმუში _________________________________________________________

დინების მიხედვით შედგენილი ნიმუში_______________________________________________________

სინჯის ასაღები მოწყობილობის ტიპი ___________________________________________________________

სინჯებს შორის ინტერვალი ან ნაკადი __________________________________________________________

                                                                                                                             წუთი ან მ³

წერტილოვანი სინჯების მოცულობა ____________________________________________________________

აღების დასაწყისი __________________________________________________________________________

                                                                                                         თარიღი და დრო

აღების დასასრული _________________________________________________________________________

                                                                                                    თარიღი და დრო

შენახვისა და კონსერვაციის მეთოდი ___________________________________________________________

გაზომვები სინჯის აღების ადგილზე

 

განსაზღვრა

შედეგი

გაზომვის ერთეული

დრო

 

ხარისხზე კონტროლი _______________________________________________________________________

სინჯის ამღები ოპერატორის ვინაობა (სახელი, გვარი) _______________________________________

შენიშვნა _________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

    მუხლი 24

1. სამრეწველო საწარმოების, კომუნალური მომსახურეობისა და სასმელი წყლის გაწმენდის შემდეგ წარმოქმნილი წიდის კვლევის მიზანია:

ა) წიდაში დამაბინძურებელი ნივთიერებების კონცენტრაციის განსაზღვრა, უტილიზაციის ან ჩამარხვის წინ;

ბ) ჩამდინარე წყლების გამწმენდი საწარმოებისა და დანადგარების დასაპროექტებლად მონაცემების მიღება;

გ) სოფლის მეურნეობაში წიდის სასუქად გამოყენების ვარგისიანობის დადგენა;

დ) ჩამდინარე წყლების გაწმენდის ტექნოლოგიისა და წყალსადენის ქსელში ბუნებრივი წყლების მიწოდებამდე დამუშავების ახალი მეთოდების შესამუშავებლად მონაცემების მიღება.

2. თუ ნახმარი წყლის გაწმენდის პროცესი სტაბილურად მიმდინარეობს, დასაშვებია წიდის სინჯის აღება კვირაში ერთხელ.

3. განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს სინჯის აღებას გამწმენდი ნაგებობების სხვადასხვა წერტილიდან და სისტემიდან: ავზებიდან, არხებიდან, ნაყარიდან, გროვებიდან, ვაგონეტებიდან, სატრანსპორტო ხაზებიდან და სხვა.

    მუხლი 25. ლამის ნადებისა და ნალექის სინჯების აღებისა და დამუშავების წესები

1. წინამდებარე წესებში მოცემულია მოთხოვნები ჩამდინარე წყლების ლამის ნადებისა და ნალექის, ასევე წყალსამეურნეო ობიექტების წყლის, სუსპენზიების, მლაშე და მტკნარი წყლების ნალექის სინჯების აღებისადმი.

2. სინჯის შენახვის მეთოდის შერჩევა უნდა წარმოებდეს ნიმუშების აღებამდე. კონსერვაციის ხერხის შერჩევა დამოკიდებულია ძირითადად ნიმუშების აღების მიზანზე.

ა) ლამის ნადებისა და ნალექის ნიმუშების კონსერვაციის მეთოდი უნდა შეირჩეს სინჯის აღების პროგრამისა და ანალიტიკური მეთოდების მოთხოვნების მიხედვით.

3. ლამის ნადებისა და ნალექის ნიმუშების დამუშავების, კონსერვაციის და შენახვის მეთოდებმა უნდა უზრუნველყოს ნიმუშის შედგენილობის შესაძლო (ქიმიური და/ან ბიოლოგიური) ცვლილებების მინიმუმამდე შემცირება და დაბინძურების თავიდან აცილება.

4ლამის აღების მიზანია: ლამის მიერ აბსორბირებული ან ადსორბირებული ნივთიერებების ქიმიური ბუნებისა და რაოდენობის დადგენა; მყარ და თხევად ფაზებს შორის ქიმიური ნივთიერებების განაწილებაზე მოქმედი ფაქტორების შესწავლა (მაგ., ნაწილაკების ზომა, ორგანული ნივთიერებების რაოდენობა, მინერალიზაცია, ჟანგვა-აღდგენითი პოტენციალი); ლამის ან ნალექის ცალკეული ფაზების ჯამში კომპონენტების განსაზღვრა, ასევე ფიზიკური კვლევა – ლამის ნადების სტრუქტურის, ტექსტურისა და ნალექების ფენების წარმოქმნის შესწავლა; ბიოლოგიური კვლევა – ლამის ნადებისა და ნალექების ტოქსიკოლოგიური, ეკოტოქსიკოლოგიური და ეკოლოგიური შესწავლა.

5. ნიმუში, რომელიც არ შეიცავს ჟანგბადს, საჭიროებს კონსერვაციის შესაბამის მეთოდებს – ჟანგბადის მიწოდების გარეშე.

6. თუ თხიერი ლამის ნადების შეგროვებისას ნიმუშის გაცივება შეუძლებელია (მაგ., ჰაერის მაღალი ტემპერატურის დროს), სულფიდის განსაზღვრისათვის ნიმუშის კონსერვაცია უნდა განხორციელდეს pH-ის 10,5-ზე მეტად გაზრდით.

7. მიკრობიოლოგიური ანალიზისათვის სინჯების აღებისას, მიკრობთა აქტივობით გამოწვეული ცვლილებების (ნიტრიტი/ამონიუმის ნიტრატის შემცველობის ცვლილება, ჟანგბადის ბიოქიმიური მოხმარების შემცირება ან სულფატების აღდგენა სულფიდებამდე) შემცირების მიზნით, სინჯები ანალიზის ჩატარებამდე უნდა ინახებოდეს (შეძლებისდაგვარად) გაციებულ მდგომარეობაში, გაყინვის გარეშე.

8. ბაქტერიოლოგიური კვლევისათვის სინჯის ასაღებად გამოყენებულ უნდა იქნეს 175⁰C-ზე 1 საათის განმავლობაში გასტერილებული მინის ჭურჭელი (კონტეინერი). შესაძლებელია იმ პლასტიკური მასალისაგან დამზადებული ჭურჭლის გამოყენება, რომელიც უარყოფით გავლენას არ ახდენს მიკროორგანიზმების აქტივობაზე.

9. მოთხოვნები ლამის ნადებისა და ნალექის კონსერვაციისა და შენახვის მეთოდებზე მოცემულია 1-ლი დანართის მე-8 ცხრილში.

თავი VII

ზოგადი მოთხოვნები სინჯის ასაღები მოწყობილობებისადმი

    მუხლი 26

1. სინჯის აღებისა და შენახვისათვის შერჩეულმა ჭურჭელმა უნდა უზრუნველყოს:

ა) სინჯის შედგენილობის დაცვა განსასაზღვრი მაჩვენებლების დაკარგვისაგან ან სხვა ნივთიერებებით დაბინძურებისაგან;

ბ) ექსტრემალური ტემპერატურებისა და რღვევისადმი მდგრადობა; მჭიდროდ და ადვილად თავის დახურვის შესაძლებლობა; აუცილებელი ზომები, ფორმა, მასა; განმეორებით გამოყენების ვარგისიანობა;

გ) შუქშეღწევადობა;

დ) ჭურჭლისა და საცობის დასამზადებლად გამოყენებული მასალის ქიმიური, (ბიოლოგიური) ინერტულობა (მაგალითად, ბორსილიკატის ან ნატრიუმ-კირიან მინას შეუძლია სინჯში გაზარდოს ნატრიუმის ან სილიციუმის შემცველობა);

ე) ჭურჭლის კედლის გაწმენდისა და დამუშავების, მძიმე მეტალებითა და რადიონუკლიდებით ზედაპირული დაბინძურების მოცილების შესაძლებლობა.

2. დასაშვებია სინჯის ასაღებად ერთჯერადი ჭურჭლის გამოყენება.

3. მყარი და ნახევრადთხიერი სინჯების ასაღებად გამოიყენება ტოლჩა ან ფართოყელიანი ბოთლები.

4. პარაზიტოლოგიური მაჩვენებლების განსაზღვრისათვის ჭურჭელი აღჭურვილ უნდა იქნეს მჭიდრო საცობით.

ა) დაუშვებელია სინჯის აღება ვედროსმაგვარ ღია ჭურჭლში.

5. ვიწრო და ფართოყელიანი, მოსახრახნსახურავიანი ჭურჭელი აღჭურვილ უნდა იქნეს ინერტული პლასტმასის (მაგ. , პოლიტეტრაფტორეთილენის) ან მინის საცობებით.

ა) დაუშვებელია რეზინის საფენების ან საცხის გამოყენება იმ შემთხვევაში, თუ ჭურჭელი გამიზნულია ორგანულ ან მიკრობიოლოგიურ მაჩვენებლებზე სინჯის ასაღებად.

6. შუქმგრძნობიარე ინგრედიენტების (ზღვის წყალმცენარეების ჩათვლით) შემცველი სინჯების შესანახად გამოყენებულ უნდა იქნეს შუქგაუმტარი ან არააქტინირებული მინისაგან დამზადებული ჭურჭელი, რომელიც სინჯის შენახვის მთელი პერიოდის განმავლობაში უნდა მოთავსდეს შუქგაუმტარ ტარაში.

7. მიკრობიოლოგიური მაჩვენებლების განსაზღვრისათვის გამიზნული ჭურჭელი უნდა აკმაყოფილებდეს შემდეგ მოთხოვნებს:

ა) უძლებდეს სტერილიზაციის დროს მაღალ – 175⁰C ტემპერატურას 1 სთ . (მათ შორის საცობები და დამცავი ხუფები);

ბ) ჭურჭლიდან სინჯში არ უნდა ხდებოდეს ისეთი ქიმიური შენაერთების გამოყოფა, რომლებიც გავლენას მოახდენენ მის შიგთავსზე ;

გ) უფრო დაბალ ტემპერატურაზე სტერილიზაციისას (მაგალითად, სტერილიზაცია ორთქლით), შესაძლებელია პოლიკარბონატისაგან ან თერმომდგრადი პოლიპროპილენისაგან დამზადებული ჭურჭლის გამოყენება;

დ) საცობისა და სახურავის სტერილიზაცია უნდა წარმოებდეს ისევე, როგორც ჭურჭლის;

ე) მიკრობიოლოგიური სინჯის ასაღებად გამოყენებული ნებისმიერი ჭურჭელი თავისუფალი უნდა იყოს მჟავე, ტუტე და ტოქსიკური შენაერთებისაგან;

ვ) მინის ჭურჭელი უნდა გასუფთავდეს ჩვეულებრივი მეთოდით (წყალი, სარეცხი საშუალებები, შემდგომ ქრომპიკი), გამოევლოს 10% აზოტმჟავა და გამოხდილი წყალი, მძიმე მეტალებისა და ქრომატების კვალის მოსაცილებლად;

ზ) ქლორიანი წყლის სინჯების ასაღებად, სტერილიზაციის წინ, ჭურჭელში შეტანილ უნდა იქნეს ნატრიუმის თიოსულფატი. ასეთი დამუშავებით შესაძლებელია ქლორის ბაქტერიებზე მოქმედების თავიდან აცილება ;

თ) იცავდეს სინჯს გარეგანი დაბინძურებისაგან;

ი) ჭურჭლის მასალა არ უნდა მოქმედებდეს მიკროორგანიზმების ცხოველქმედებაზე;

კ) გააჩდეს მჭიდრო თავსახური (სილიკონის ან სხვა მასალის) და დამცავი (ალუმინის ფოლგის ან სქელი ქაღალდის) ხუფი.

    მუხლი 27

1. სინჯამღების გამოყენება უნდა აკმაყოფილებდეს შემდეგ მოთხოვნებს:

ა) მინიმუმამდე ამცირებდეს სინჯამღებსა და სინჯს შორის კონტაქტის დროს;

ბ) დამზადებულ იქნეს ისეთი მასალისაგან, რომელიც არ დააბინძურებს სინჯს;

გ) გააჩნდეს გლუვი ზედაპირი;

დ) კონსტრუირებულ და დამზადებულ უნდა იქნეს იმ მასალისაგან, რომელიც მისადაგებული იქნება შესაბამისი ანალიზის (ქიმიური, ბიოლოგიური ან მიკრობიოლოგიური) ჩასატარებლად.

    მუხლი 28

1. წყლის სინჯების აღება წარმოებს ხელით, სპეციალური სამარჯვით ან ავტომატიზებული მოწყობილობის გამოყენებით.

2. სინჯების ასაღებად ავტომატიზებული მოწყობილობების შემუშავებისა და შერჩევისას, სინჯის აღების პროგრამის გათვალისწინებით, მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული შემდეგი ძირითადი ფაქტორები:

ა) კონსტრუქციის გამძლეობა;

ბ) წყალში კოროზიისა და ბიოდაზიანებისადმი მდგრადობა;

გ) ექსპლუატაციისა და მართვის სიმარტივე;

დ) მყარი ნაწილაკებისაგან თვითგაწმენდის შესაძლებლობა;

ე) სინჯის აღებული მოცულობის გაზომვის შესაძლებლობა;

ვ) ანალიტიკური მონაცემების ხელით აღებულ სინჯებთან კორელაციის უზრუნველყოფა;

ზ) სინჯის ასაღები ჭუჭლის ადვილად ამოღების, გაწმენდისა და აწყობის შესაძლებლობა;

თ) სინჯის მინიმალური მოცულობის – 0,5 დმ³-ის აღების უზრუნველყოფა;

ი) სინჯის სიბნელეში შენახვა გარემოს 40⁰C-მდე ტემპერატურის დროს, ტემპერატურასა და დროზე დამოკიდებული სინჯების არანაკლებ 24 სთ-ის განმავლობაში 4⁰C ტემპერატურაზე შენახვის უზრუნველყოფა;

კ) აუცილებლობის შემთხვევაში ფაზების გაყოფის თავიდან ასაცილებლად სითხის სიჩქარის რეგულირების შესაძლებლობა;

ლ) მინიმალური 12 მმ შიდა დიამეტრის მქონე წყლის გამომშვები მოწყობილობის არსებობა და მყარი ნაწილაკების დაგროვებისა და დაბინძურების თავიდან აცილების მიზნით ნაკადის მიმართულებით საფარის დაყენება;

მ) ცალკეულ ჭურჭელში სინჯების განმეორებით აღების შესაძლებლობა;

ნ) სინჯამღების კონსტრუქციის ჭარბი ტენიანობისაგან (ატმოსფერული და საკვლევი წყლის აორთქლებისას) და წელიწადის ცივ დროს გაყინვისაგან დაცვა.

3. გადასატანი სინჯამღები მოწყობილობა უნდა იყოს მსუბუქი, დაცული ატმოსფერული მოვლენების ზემოქმედებისაგან და გარემოს პირობების ფართო დიაპაზონში მუშაობისათვის გამოსაყენებელი.

თავი VIII

სინჯის ასაღები მოწყობილობების ტიპები

    მუხლი 29

1. განსაზღვრულ სიღრმეზე წერტილოვანი სინჯის ასაღები მოწყობილობები. განსაზღვრულ სიღრმეზე წერტილოვანი სინჯის ასაღებად გამოიყენება ბატომეტრი. დასაშვებია წყლის სინჯის აღება ბოთლით. ბოთლს უნდა ეხუროს საცობი, მიემაგროს თოკი და ჩაიდგას მძიმე ჩარჩოში ან თოკზე დაეკიდოს სიმძიმე. ბოთლი ჩაშვებულ უნდა იქნეს წინასწარ შერჩეულ სიღრმეზე, თოკის საშუალებით უნდა მოეძროს საცობი, წყლით ბოლომდე შევსების შემდეგ ამოღებულ უნდა იქნეს წყლიდან და თავის დაცობამდე გადმოისხას წყალი ისე, რომ საცობის ქვეშ დარჩეს ჰაერის მცირე ფენა.

ა) სინჯის ასაღებად მიზანშეწონილია გამოყენებულ იქნეს სპეციალური ბოთლები, მაგალითად, ბოთლები ამოტუმბული ჰაერით;

ბ) მცირე სიღრმიდან წყლის სინჯების აღება (განსაკუთრებით ზამთარში) დასაშვებია ჭოკზე მიმაგრებული ბოთლით;

გ) წყლის ვერტიკალური პროფილის გამოსაკვლევად, ფენოვანი სტრუქტურისას დასაშვებია დანაყოფებიანი ჭიქის ან ორივე ბოლოდან გახსნილი პლასტმასის ან უჟანგავი მეტალის ცილინდრის გამოყენება. ცილინდრის ზედაპირზე ამოღებამდე, მისი ორივე ბოლო უნდა დაიხუროს სპეციალური მოწყობილობის გამოყენებით (სამართი ტროსით).

2. ფსკერის ნადების სინჯის ასაღები მოწყობილობებია:

ა) ფსკერის ნადების სინჯის აღება წარმოებს ფსკერის ამომხაპველის საშუალებით, რომელიც თავისი მასით ან მოქმედების უნარით შეესაბამება გრუნტის ქვედა ფენის ჩაწოლას;

ბ) ნავიდან ან კატერიდან ფსკერის ნადების სინჯის აღებისას, გრუნტის ტიპის მიხედვით, გამოყენება კოლოფისებური ან ციცხვისებური ფსკერმხაპავები.

გ) 1/40 მ² სატაცი ფართობის, შემსუბუქებული მოდელის ფსკერმხაპავების ჩაშვება და ამოღება წარმოებს მექანიკური ჯალამბრის მეშვეობით ან მისი ხელში დაჭერით, დამძიმებული ფსკერმხაპავისა და 1/25 მ² სატაცი ფართობის ფსკერმხაპავის ჩაშვება წარმოებს გემიდან, ელექტრული ჯალამბრის მეშვეობით;

დ) წყლის ობიექტების სანაპირო ზონიდან, 2,5 მ სიღრმემდე სინჯის ასაღებად გამოიყენება ფსკერმხაპავები, რომელთა ჩაშვება ხდება შტანგით (1/40მ² სატაცი ფართობით) და მილისებრი ფსკერმხაპავი ( 1/250 მ² სატაცი ფართობით );

ე) ფსკერმხაპავის შერჩევა უნდა წარმოებდეს სინჯის აღების ადგილის, წყლის მოძრაობის სიჩქარის, გრუნტის ტიპისა და არსებული სანაოსნო მოწყობილობების მიხედვით;

ვ) ფსკერის ნადების ვერტიკალური პროფილის გამოსაკვლევად გამოიყენება მილოვანი სინჯამღები;

ზ) ბენტოსის ხარისხიანი კვლევისათვის, სინჯების აღება წარმოებს ფსკერმხაპავების, საფხეკების (ასტამის), მიწახაპიებისა და სხვადასხვა კონსტრუქციის დიდი ბადეების დახმარებით. საფხეკები გამოიყენება წყალსატევის წყალმცირე მონაკვეთებზე, მიწახაპიები – როგორც წყალმცირე, ისე ღრმა უბნებზე.

3. სინჯის ასაღები ავტომატური მოწყობილობებია:

ა) გამოიყენება ორი ძირითადი ტიპის: დროზე დამოკიდებული და მოცულობაზე დამოკიდებული ავტომატური სინჯამღებები. დროზე დამოკიდებული სინჯამღებებით წარმოებს დისკრეტული, შედგენილი ან უწყვეტი სინჯების აღება, მაგრამ არ არის გათვალისწინებული წყლის ნაკადში არსებული განსხვავება. მოცულობაზე დამოკიდებული სინჯამღებებით იღებენ იმავე ტიპის სინჯებს, ნაკადში არსებული განსხვავების გათვალისწინებით;

ბ) ავტომატური სინჯამღებებით შესაძლებელია სინჯების განაწილება სხვადასხვა მასალისაგან დამზადებულ ჭურჭელში, რომელსაც კონსერვაციისათვის დამატებული აქვს სხვადსხვა ნივთიერება;

გ) მდინარის ნაკადის კონტროლისა ან მონიტორინგისათვის გამოყენებული ინსტრუმენტუ ლი ზონდები დასაშვებია გამოყენებულ იქნეს სინჯის ასაღები ავტომატური მოწყობილობების ასამოქმედებლად;

დ) წყლის დიდი მოცულობის ასაღებად გამოიყენება ავტომატიზებული სისტემა, რომელიც საკონტროლებელი მაჩვენებლის კონცენტრაციის ადგილზე განსაზღვრის შესაძლებლობას იძლევა.

    მუხლი 30

1. სინჯის ასაღები მოწყობილობა მიკრობიოლოგიური მაჩვენებლების განსაზღვრისათვის:

ა) სინჯების ასაღებად უმეტეს შემთხვევაში გამოიყენება მინის სტერილური ბოთლები ან პოლიმერული მასალის ერთჯერადი ჭურჭელი;

ბ) სინჯების ასაღები ჭურჭელი არ უნდა გამოყოფდეს ისეთ ქიმიურ ნივთიერებებს, რომლებიც იწვევენ მიკროორგანიზმების ინჰიბირებას ან ზრდას;

გ) სიღრმიდან (მაგ., ტბებიდან ან წყალსაცავებიდან) სინჯების ასაღებად გამოიყენება 28-ე მუხლი ა, 1- ლ პუნქტი მითითებული ხელსაწყოების ანალოგიური მოწყობილობები. ბატომეტრები დამზადებული უნდა იყოს ორთქლითა და მშრალი ჰაერით სტერილიზაციისადმი გამძლე მასალისაგან;

დ) მთელი გამოყენებული აპარატურა, მათ შორის ტუმბოები და სატუმბი მოწყობილობები უნდა გაირეცხოს და არ უნდა წარმოადგენდეს მიკროორგანიზმებით დაბინძურების დამატებით წყაროს.

ე) მიკრობიოლოგიური მაჩვენებლების განსაზღვრისათვის სინჯების შენახვისა და კონსერვაციის მეთოდები მოცემულია დანართი 1-ის მე-5 ცხრილში.

    მუხლი 31

1. სინჯის ასაღები მოწყობილობა რადიოლოგიური მაჩვენებლების განსაზღვრისათვის:

ა) სინჯების ასაღებად გამოიყენება 29 -ე მუხლი ს, 1- ლ პუნქტ ში მითითებული ხელსაწყოების ანალოგიური მოწყობილობები. სინჯის აღება უნდა წარმოებდეს მინის ან პლასტმასის ბოთლებით, რომლებიც წინასწარ გარეცხილია აზოტმჟავით განზავებული სარეცხი საშუალებებით და შემდეგ გულმოდგინედ არის გამორეცხილი წყლით;

ბ) თუ მდინარეებში, ნაკადულებსა და ნახმარ წყლებში მოწყობილობების გამოყენებით წარმოებს რადიოაქტიურობის უწყვეტი კონტროლი, სინჯის აღება არ არის აუცილებელი.

    მუხლი 32

1. სინჯის ასაღები მოწყობილობა გახსნილი გაზების (აქროლადი ნივთიერებების) განსაზღვრისათვის:

ა) გახსნილი გაზების ზუსტი განსაზღვრისათვის სინჯები აღებული უნდა იქნეს მხოლოდ ისეთი მოწყობილობის გამოყენებით, რომელიც სინჯს აგროვებს ჰაერის გადაადგილებასთან შედარებით, წყლის უფრო სწრაფი გადაადგილების ხარჯზე;

ბ) გახსნილი გაზების სინჯის ასაღებად ტუმბოების გამოიყენებისას აუცილებელია წყალი ამოიტუმბოს ისეთი წნევით, რომელიც არ უნდა დაეცეს ატმოსფერულ წნევაზე მნიშვნელოვნად დაბლა. სინჯის ჩატუმბვა უნდა მოხდეს უშუალოდ საცავში ან ჭურჭელში;

გ) დასაშვებია გახსნილი ჟანგბადის განსაზღვრისათვის სინჯის აღება ბოთლების ან ხაპიის გამოყენებით. ამასთანავე, გათვალისწინებულ უნდა იქნეს გახსნილი ჟანგბადის კონცენტრაციის ცვლილება წყლის გაზებით გაჯერების ხარისხის მიხედვით, სინჯისა და ჰაერის კონტაქტის გამო;

დ) ონკანიდან ან ტუმბოდან ბოთლებში სინჯის აღებისას, დრეკადი ინერტული მილი, რომლის საშუალებითაც წყალი მიეწოდება ჭურჭელს, უნდა სწვდებოდეს ჭურჭლის ფსკერს, ბოთლის ფსკერიდან სითხით შევსების უზრუნველყოფის მიზნით;

ე) ყინულის ფენით დაფარული წყლიდან გახსნილი ჟანგბადის სინჯის შეგროვებისას, თავიდან აცილებულ უნდა იქნეს სინჯზე ჰაერის გავლენა.

    მუხლი 33. ბიოლოგიური სინჯების ასაღები მოწყობილობა

1. ფიტოპლანქტონის სინჯის ასაღებად გამოიყენება ბატომეტრი და პლანქტონის ბადე. წყალმარჩხ ადგილებში ბადის გამოყენებისას წარმოებს პლანქტონის ბადის ნავზე გამობმა, ღრმა ადგილებში – ტოტალური ჭერა ფსკერიდან ზედაპირისაკენ;

2. ზოოპლანქტონის შეგროვებისას, ხარისხის უზრუნველყოფის მიზნით, გამოყენებულ უნდა იქნეს სხვადასხვა კონსტრუქციის პლანქტონის ბადეები, რომელთა ჩაშვება ტივებიდან, ნავებიდან და გემებიდან ხდება ხელით ან ჯალამბრის საშუალებით. მცირე ზომის პლანქტონის ბადეების გადაგდება დასაშვებია ნაპირიდანაც, გრუნტის ამოხაპვის გარეშე;

3. ზოოპლანქტონის სინჯის აღება წარმოებს შემდეგი მეთოდებით: კომბინირებულად ხდება წყლის ამოხაპვა და წყალშივე ერთდროულად პლანქტონის გამოყოფა (განცალკევება) პლანქტონის ბადის ანუ პლანქტონის ამომხაპველის მეშვეობით; განცალკევებულად წარმოებს წყლის ამოხაპვა და შემდგომ წყლიდან პლანქტონის გამოყოფა ბადეში ფილტრაციით ან დალექვით;

4. სინჯის აღების მეთოდის შერჩევა დამოკიდებულია წყალსატევის ტიპზე, მის სიღრმესა და ზომებზე;

5. ზოოპლანქტონის რაოდენობრივი შეგროვებისათვის, კვლევის მიზნებიდან გამომდინარე, გამოიყენება რაოდენობრივი ბადეები, ბატომეტრები, სხვადასხვა ჭურჭელი (ტოლჩა, ვედრო და სხვა);

6. პერიფიტონის სინჯების აღება წარმოებს ორი მეთოდით – სინჯის აღება ბუნებრივი სუბსტრატებიდან და ხელოვნური სუბსტრატების საშუალებით. ბუნებრივი სუბსტრატებიდან სინჯის აღება ხდება საფხეკის, დანის, სკალპელის, პინცეტის ან გალესილი სუფრის კოვზით. ხელოვნურ სუბსტრატად იყენებენ სასაგნე მინას, რომელსაც ამაგრებენ ვერტიკალურად, გამდინარე წყალსატევში დინების პარალელურად, დეტრიტის, ტალახის, ნაგვის დალექვის თავიდან აცილების მიზნით. მინას დგამენ პენოპლასტის ტივტივაში (რეზინის საცობებში), ტივტივა მაგრდება ტროსზე. ექსპოზიციის ხანგრძლივობა განისაზღვრება შესასწავლი ობიექტის გეოგრაფიული ადგილმდებარეობით, წყლის ხარისხით, წლის სეზონითა და კვლევის მიზნით, მაგრამ არანაკლებ 14 დღე-ღამის განმავლობაში .

7. მაკროფიტების სინჯის შეგროვებისას ხარისხის უზრუნველყოფის მიზნით, წყლის სიღრმიდან გამომდინარე, გამოიყენება შემდეგი მოწყობილობები: წყლის ფოცხი სამ და ექვსკბილიანი (არა უმეტეს 2-3 მეტრი წყლის სიღრმისას), ორმხრივი წყლის ფოცხი (არა უმეტეს 2,5-3 მეტრი წყლის სიღრმისას), ეკლიანი მავთულის გორგლები ტვირთით, სხვადასხვა კონსტრუქციის მიწახაპიები, ლითონის, ხისა და ნებისმიერი მასალისაგან დამზადებული საჭვრეტი მილები ან რუპორი (ნიღაბი აკვალანგისტებისათვის);

8. სინჯების რაოდენობრივი აღებისათვის დამატებით გამოიყენება სხვადასხვა ტიპის ჩარჩოები 1; 0,5 და 0,25 მ² ფართობით და ხისაგან, ალუმინისაგან, სინთეტიკური ან სხვა მასალისაგან დამზადებული სხვადასხვა ზომის, კვადრატული, სწორკუთხა, მრგვალი მილები, მათი ტივტივის უნარის გათვლით;

9. ფიტომასის სინჯის აღებისათვის გამოიყენება შემდეგი მოწყობილობები:

ა) ცელი 20-25 სმ სიგრძის გალესილი პირით, მზადდება ჩვეულებრივი ცელისაგან, რომელიც ბოლოში კუთხით არის წაკვეთილი;

ბ) სხვადასხვა კონსტრუქციის ბარდის ამომხაპველები (ამოსაჭრელები), „ლერწამის მაკრატლები”;

10. მაკროზოობენტოსის სინჯის აღების მეთოდის შერჩევა დამოკიდებულია მთელ რიგ პარამეტრებზე: წყლის სიღრმეზე, ნაკადის მიმართულებაზე, ასაღები ობიექტის სახეობაზე და ა.შ. სინჯის ასაღებად გამოიყენება ბადეები, საფხეკები, ფსკერმხაპავები ან დიდი ბადეები და შეგროვების სხვა საშუალებები;

11. თევზები შესაძლებელია შეგროვდეს აქტიურად და პასიურად, გავრცელების ადგილისა და სინჯის აღების მიზნიდან გამომდინარე. 2 მეტრამდე სიღრმის ნაკადულებსა და მდინარეებში სინჯის აღებას აწარმოებენ თევზჭერის ელექტრული მეთოდით, მუდმივი დენის ერთგვაროვანი ველის, მუდმივი და ცვალებადი დენის იმპულსური ველის გამოყენებით. დიდ მდინარეებზე სინჯის აღებისათვის გამოიყენება სხვადასხვა მექანიზმი .

12. მდორე და დამდგარ წყლებში თევზჭერისათვის მიზანშეწონილია ბადის გამოყენება. ბადეები თევზის აქტიური ჭერისათვის (კალათისმაგვარი ბადე, ჩანთისებური ბადე, სათევზაო ტრალი ბადე) გამოიყენება წყლებში, სადაც არ არის შემოღობვა. ბადეები პასიური ჭერისათვის (ანკესები, სათევზაო ტრალი ბადე ან თევზჭერის ბადეები და სხვა მახეები) გამოყენება იქ, სადაც გვხვდება გადაღობვა ან წყალმცენარეები. პლატინაში ჩაშენებული სპეციალური მახეები გამოიყენება იმ თევზებისათვის, რომლებიც განიცდიან მიგრაციას;

13. თევზის სინჯის აღების მეთოდიკის შერჩევა დამოკიდებულია მოწყობილობაზე (ბადის უჯრედების ზომაზე, ელექტრული ველის მახასიათებლებზე), თევზის ჩვევაზე, თევზის ჭერისათვის ელექტრული მახეების გამოყენების საკანონმდებლო შეზღუდვაზე, სინჯის მდგომარეობაზე (ცოცხალი ან მკვდარი).

14. ბიოლოგიური მაჩვენებლების განსაზღვრისათვის სინჯების შენახვისა და კონსერვაციის მეთოდები მოცემულია დანართი 1-ის მე-6 ცხრილში.

თავი IX

სინჯის ასაღები ჭურჭლის მომზადების წესები

    მუხლი 34.

1. ქიმიური მაჩვენებლების განსაზღვრისათვის სინჯის ასაღები ჭურჭლის მომზადება ხდება შემდეგნაირად:

ა) სინჯის ასაღები ჭურჭელი გულმოდგინედ უნდა გაირეცხოს, სინჯის შესაძლო დაბინძურების მინიმუმამდე შესამცირებლად. გასარეცხად გამოსაყენებელი ნივთიერების ტიპის შერჩევა დამოკიდებულია განსასაზღვრ მაჩვენებლებსა და ჭურჭლის მასალაზე;

ბ) მინის ახალ ჭურჭელს მტვრისა და შესაფუთი მასალის კვალის მოსაცილებლად ჯერ უნდა გამოევლოს ხსნარი სარეცხი საშუალებით და შემდგომ დისტილირებული ან დეიონიზებული (დეიონირებული) წყალი. ჭურჭელი უნდა შეივსოს აზოტმჟავას ან მარილმჟავას 1 მოლ/დმ³ ხსნარით, გაჩერდეს არანაკლებ 1 დღე-ღამისა და შემდგომ გულმოდგინედ გაირეცხოს დისტილირებული ან დეიონიზებული (დეიონირებული) წყლით;

გ) დაუშვებელია ფოსფატების, სილიციუმის, ბორისა და ზედაპირულად აქტიური ნივთიერებების განსაზღვრისათვის ასაღები ჭურჭლის გარეცხვა სარეცხი საშუალებების ხსნარების გამოყენებით;

დ) გამოყენებული მინის ჭურჭელი უნდა გაირეცხოს ქრომის ნარევით, გულმოდგინედ გამოევლოს წყალი, დამუშავდეს წყლის ორთქლით, შემდეგ გამოევლოს დისტილირებული ან დეიონიზებული (დეიონირებული) წყალი და გაშრეს მშრალი ჰაერის ნაკადით. ასევე დასაშვებია ქრომის ნარევის ნაცვლად კონცენტრირებული გოგირდმჟავის გამოყენება. ქრომის ნარევის გამოყენება დაუშვებელია იმ შემთხვევაში, თუ სინჯის აღება და შენახვა ხდება ქრომისა და სულფატების განსაზღვრის მიზნით;

ე) ბიოქიმიური ანალიზის ჩასატარებლად ბოთლები დამატებით უნდა გაირეცხოს აზოტმჟავას განზავებული ხსნარით, შემდეგ გამოევლს დისტილატი, მძიმე მეტალების ან ქრომატების ნალექის მოცილების მიზნით;

ვ) პლასტმასის ჭურჭელს უნდა გამოევლოს აცეტონი, განზავებული მარილმჟავა, გულმოდგინედ გაირეცხოს წყლით, გამოევლოს დისტილირებული ან დეიონიზებული (დეიონირებული) წყალი და გაშრეს ჰაერის ნაკადით.

2. ორგანული ნივთიერებების განსაზღვრისათვის სინჯის ასაღები ჭურჭლის მომზადება ხდება შემდეგნაირად:

ა) სინჯის ასაღებად გამოყენებულ უნდა იქნეს მხოლოდ მინის ჭურჭელი, უმჯობესია ყავისფერი მინის;

ბ) ჭურჭელი უნდა გაირეცხოს სარეცხის საშუალებიანი ხსნარით, გულმოდგინედ გამოევლოს დისტილირებული ან დეიონიზებული წყალი, გაშრეს საშრობ კარადაში 105⁰C 2 სთ-ის განმავლობაში, გაციების შემდგომ გამოევლოს დისტილირებული ან დეიონიზებული წყალი და საბოლოოდ გაშრეს გასუფთავებული ჰაერის ნაკადით ან აზოტით;

გ) ორგანული ნივთიერებების კვალის განსაზღვრისათვის გამოყენებული მინის ჭურჭელი უნდა გაიწმინდოს მხოლოდ არაორგანული ნივთიერებებით. თუ ნივთიერების კვალის რაოდენობის აღმოჩენა წარმოებს ექსტრაჰირებით, დასაშვებია მინის ჭურჭლის დამუშავება ექსტრაგენტით;

დ) თუ საკვლევი წყალი შეიცავს (ან შესაძლოა შეიცავდეს) ქლორს ან ქლორამინს, სტერილიზაციის წინ საკმარისია ჭურჭელში 3%-იანი ნატრიუმის თიოსულფატის დამატება ნარჩენი ქლორის ინაქტივაციის მიზნით. დამატებული ნივთიერების რაოდენობა დამოკიდებულია ჭურჭლის (ბოთლის) ზომაზე, (მაგ., 170 მლ ტევადობის ჭურჭელს – 0,1 მლ);

ე) ჭურჭლისა და გაწმენდის მეთოდიკის სწორედ შერჩევის მიზნით უნდა წარმოებდეს ცრუ სინჯების აღება, კონსერვაცია და ანალიზი.

3. სინჯის ასაღები ჭურჭლის მომზადება მიკროორგანიზმების განსაზღვრისათვის უნდა განხორციელდეს შემდეგი თანამიმდევრობით:

ა) ჭურჭელი უნდა გაირეცხოს ნეიტრალური სარეცხი საშუალებით, გულმოდგინეთ გამოევლოს დისტილირებული წყალი სარეცხი საშუალებისა და სხვა გარეშე მინარევების ბოლომდე მოსაცილებლად და გაშრეს;

ბ) სინჯის ასაღები ჭურჭელი უნდა დაიხუროს სილიკონის ან სხვა საცობით (ბამბა-ნარმის საცობის გარდა), აგრეთვე ფოლგისაგან, სქელი ქაღალდისაგან და სხვ. დამზადებული ქუდებით;

გ) მილესილსაცობიან ჭურჭელში სტერილიზაციის წინ საცობსა და ყელის კედელს შორის უნდა ჩაიდოს თხელი ქაღალდის ზოლი;

დ) ახალმა საცობმა უნდა იდუღოს 30 წუთი, 2%-იანი ნატრიუმის კარბონატის ხსნარში და ხუთჯერ გირეცხოს ონკანის წყლით (დუღილი და გარეცხვა უნდა გამეორდეს ორჯერ), შემდეგ უნდა იდუღოს დისტილირებულ წყალში 30 წუთი, გამოშრეს, შეიხვეს ქაღალდში ან ფოლგაში და გასტერილდეს ორთქლით;

ე) გამოყენებული საცობი უნდა გაუსნებოვნდეს ონკანის წყლსა და ნეიტრალურ სარეცხ საშუალებაში 30-წუთიანი დუღილით, შემდეგ გაირეცხოს ონკანის წყლით, გამოშრეს, აეწყოს და გასტერილდეს;

ვ) სინჯის ასაღები ჭურჭლის სტერილიზაცია უნდა წარმოებდეს საშრობ კარადაში 160-170⁰C ტემპერატურაზე, მითითებული ტემპერატურიდან 1 სთ-ის განმავლობაში. გასტერილებული ჭურჭლის საშრობი კარადიდან გამოღება უნდა მოხდეს 60⁰C-ზე ქვემო თ გაციების შემდეგ;

ზ) ჭურჭელი, რომელიც შეიცავს იმ მასალების ელემენტებს, რომლებიც იშლება 160 ⁰C -ზე, უნდა გასტერილდეს ორთქლის სტერილიზატორში 121 ± 2⁰C (10⁵პა) 20 წუთის განმავლობაში;

თ) დიდი მოცულობის ჭურჭლის (რძის მათარა, მეტალის ვედროები და სხვა) დამუშავება დასაშვებია ეთილის სპირტის საშუალებით შიგნითა ზედაპირის გამოწვით.

4. სინჯის ასაღები ჭურჭლის მომზადება : რადიოაქტიური დაბინძურების განსაზღვრისათვის ჭურჭელი უნდა გამოირეცხოს სარეცხი საშუალებით, აზოტმჟავითა და გულმოდგინედ გამოევლოს დისტილატი.

თავი X

მოთხოვნები სინჯების აღებისას უსაფრთხოების წესების დაცვაზე, ტარნსპორტირებასა და ლაბორატორიაში მიღებაზე

    მუხლი 35

1. სინჯის აღების პროგრამისა და მეთოდების შემუშავებისას აუცილებელია გათვალისწინებულ იქნეს უსაფრთხოების წესები და მათ შესახებ ინფორმირებულ იქნეს სინჯის ამღები პერსონალი სიცოცხლისა და ჯანმრთელობის დაცვის მიზნით.

2. წყლის სინჯისა და ფსკერის ნადების აღების განსხვავებული პირობების გამო, აუცილებელია ფიზიკური ტრავმების საწინააღმდეგო ღონისძიებების, ტოქსიკური გაზებით მოწამვლისა და ტოქსიკურ ნივთიერებებთან კონტაქტის თავიდან ასაცილებელი ღონისძიებების გატარება.

3. მომსახურე პერსონალისა და მოწყობილობების უსაფრთხოების უზრუნველყოფის მიზნით აუცილებელია კლიმატური პირობების გათვალისწინება, წყლის დიდი ობიექტებიდან სინჯის აღებისას სამაშველო ჟილეტებისა და დამზღვევი თოკების გამოყენება, ყინულის ქვეშიდან სინჯის აღებისას იმ უბნების მონიშვნა, სადაც ყინულის თხელი საფარველია. თუ გამოიყენება რაიმე სახის საყვინთი აპარატი, აუცილებელია ამ აპარატთან მუშაობის უსაფრთხოების წესების მკაცრად დაცვა.

4. სინჯის აღებისას ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მოთხოვნაა გემის სიმყარე (გამძლეობა), ნებისმიერ შემთხვევაში მიღებულ უნდა იქნეს სიფრთხილის ზომები შემხვედრ გემებთან, მაგალითად, მიმდინარე სამუშაოების შესახებ გამაფრთხილებელი ალმების აღმართვით.

5. სინჯის აღება საშიში ადგილებიდან შეძლებისდაგვარად თავიდან უნდა იქნეს აცილებული, მაგალითად, ნაშალი ან ფლატე ნაპირებიდან. თუ ეს გამორიცხულია, მაშინ სამუშაო უნდა შეასრულოს ბრიგადამ, რომელსაც შეუძლია შესაბამისი უსაფრთხოების ზომების გატარება და არავითარ შემთხვევაში ერთმა ადამიანმა. თუ ეს პირობა ვერ სრულდება, სინჯის აღება უნდა მოხდეს ადგილიდან.

6. სინჯების უცვლელი და ხშირი აღებისას უნდა განისაზღვროს მისადგომი ადგილები, საიდანაც აღება შესაძლებელი იქნება ნებისმიერ დროს და სადაც არ არსებობს ბუნებრივი საშიშროება, მაგალითად, შხამიანი მცენარეები და სხვა.

7. მდინარის ნაპირას აპარატურისა და მოწყობილობების განლაგებისას უნდა შეირჩეს ისეთი ადგილები, რომლებიც არ იტბორება.

8. სამრეწველო ნახმარი წყლების სინჯის აღებისას, საფრთხე დაკავშირებულია ნახმარი წყლების შედგენლობაში ტოქსიკური და აალებადი ნივთიერებების შესაძლო არსებობასთან, აგრეთვე ამებების, პარაზიტი ჭიების არსებობასთან და სხვა.

9. აირწინაღები, რესპირატორები, სარეანიმაციო აპარატურა და სხვა დამცავი მოწყობილობები უნდა იმყოფებოდეს პერსონალის განკარგულებაში იმ შემთხვევაში, თუ მას მუშაობა უხდება დაბინძურებულ ატმოსფეროში. სახიფათო ზონაში მუშაობის დაწყებამდე აუცილებელია ჟანგბადის, ორთქლისა და ტოქსიკური გაზების შემცველობის გაზომვა, თუ მოცემულ ზონაში არსებობს ამ ნივთიერებებით დაბინძურების საშიშროება. ორთქლის ან ცხელი წყლის სინჯის აღებისას მიღებულ უნდა იქნეს შესაბამისი უსაფრთხოების ზომები და გამოყენებული უნდა იქნეს სინჯის აღების შესაბამისი ღონისძიებები.

10. რადიოაქტიური სინჯების აღება და დამუშავება მოითხოვს უსაფრთხოების შესაბამისი ზომების გატარებასა და სინჯის აღების შესაბამისი მეთოდების გამოყენებას.

11. უშუალოდ წყალში ან მის სიახლოვეს ელექტროხელსაწყოების გამოყენებისას, სამუშაო ადგილი უნდა შეირჩეს ისე, რომ თავიდან იქნეს აცილებული დენით დაზიანება.

12. მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული საფრთხე, რომელიც არსებობს განსაზღვრული კონსერვანტების გამოყენებისას (მაგალითად : მჟავები, ტუტეები, ვერცხლისწყლის ქლორიდი (II) ქლოროფორმი), ამიტომ რეკომენდებულია მათი ფრთხილი გამოყენება.

13. სინჯის ამღები ოპერატორები გაფრთხილებულ უნდა იქნენ ამ საშიშროებებისა და მათგან დაცვის ღონისძიებების თაობაზე.

    მუხლი 36. მოთხოვნები სინჯის ტრანსპორტირებაზე

1. დაცულ უნდა იქნეს ცარიელი ტარის სინჯის აღების ადგილამდე და შევსებულის უკან, ლაბორატორიაში ტრანსპორტირების წესები.

2. სინჯების შემცველი ჭურჭლის შეფუთვამ გავლენა არ უნდა მოახდინოს სინჯების შედგენილობაზე, ტარანსპორტირებისას ადგილი არ უნდა ჰქონდეს განსასაზღვრი მაჩვენებლების დანაკარგს, ასევე ჭურჭელი დაცულ უნდა იქნეს გატეხვისა და გარე დაბინძურებისაგან.

3. ტრანსპორტირებისას ჭურჭელი უნდა მოთათავსდეს ტარაში (კონტეინერი, ყუთი, ბუდე), რათა თავიდან იქნეს აცილებული მისი დაბინძურება და დაზიანება. სინჯის მთლიანობის შენარჩუნებისა და ტრანსპორტირებისას, შესაძლო დაზიანების შემცირების მიზნით, ტარა ტრანსპორტირებისათვის შესაძლებელია დამზადებულ იქნეს სხვადასხვა მასალისაგან (პენოპლასტი, გოფრირებული მუყაო და ა.შ.). ტარას კონსტრუქცია ხელს უნდა უშლიდეს ჭურჭლის თვითნებურ გახსნას.

4. ყუთების სახურავები გადახვეულ უნდა იქნეს ჩვეულებრივი საიზოლაციო მასალით, ტარის საცობზე ზეწოლის აცილების მიზნით.

5. სასწრაფო გამოკვლევებს დაქვემდებარებული სინჯები ცალკე უნდა დაჯგუფდეს და გაიგზავნოს ლაბორატორიაში.

6. სინჯები ბიოლოგიური მაჩვენებლების განსაზღვრისათვის, სასმელი „სუფთა” და მდინარის „ჭუჭყიანი” წყლების ტრანსპორტირება უნდა მოხდეს ცალ-ცალკე, მარკირებული კონტეინერებით, სინჯების მიტანის შემდეგ კონტეინერი ექვემდებარება დეზინფექციას.

7. ლაბორატორიაში სინჯების მიღებისთანავე უნდა მოხდეს მათი აღრიცხვა.

    მუხლი 37. მოთხოვნები სინჯის ლაბორატორიაში მიღებაზე

1. ლაბორატორიაში კვლევისათვის შემოსული სინჯები, თითოეულ სინჯზე ჭურჭლის რაოდენობის სავალდებულო ჩვენებით, რეგისტრირებულ უნდა იქნეს აღრიცხვის ჟურნალში.

2. სინჯის შენახვის პირობებმა უნდა გამორიცხოს სინჯის ასაღები ჭურჭლის ნებისმიერი დაბინძურება და სინჯის შედგენილობის ნებისმიერი ცვლილება (მაგ., რეფრიჟერატორული კამერები, ცივი და ბნელი სათავსები).

თავი XI

სინჯის აღების მონაცემების სტატისტიკური დამუშავება

    მუხლი 38. სინჯის აღების პროგრამის შედგენა

1. სინჯის აღების პროგრამაში სინჯის აღების დრო და სიხშირე უნდა განისაზღვროს წინასწარი სამუშაოს ჩატარების შემდეგ, რომლის მსვლელობისას მიღებული მონაცემები უნდა დამუშავდეს სტატისტიკურად.

2. თუ სინჯის აღების წერტილში წყლის ხარისხი არ არის სტაბილური და მიდრეკილია შემთხვევითი ან სისტემატური ცვლილებებისადმი, სტატისტიკური პარამეტრების მიღებული მნიშვნელობები, ისეთი, როგორიცაა საშუალო არითმეტიკული მნიშვნელობა, საშუალო კვადრატული გადახრა და მაქსიმუმები, წარმოადგენს რეალური პარამეტრების შეფასებას, რომლისგანაც ისინი, როგორც წესი, განსხვავდებიან.

3. თუ ცვლილებები შემთხვევით ხასიათს ატარებს, განსხვავება ამ შეფასებასა და რეალურ მნიშვნელობებს შორის, შეიძლება იყოს გამოთვლილი სტატისტიკური მეთოდებით, ამასთან, ეს განსხვავება, როგორც წესი, მცირდება აღებული სინჯების რიცხვის გაზრდით. სინჯების აღების სიხშირის დადგენის შემდეგ, აუცილებელი ცვლილებების შეტანის მიზნით, მიღებული მონაცემები პერიოდულად უნდა გადაისინჯოს.

4. 38-ე მუხლის მე-5 და მე-11 პუნქტებში მოცემულია პარამეტრის (საშუალო არითმეტიკული მნიშვნელობა) სტატისტიკური დამუშავების გამოყენების მაგალითი, გამომდინარე სავარაუდო ნორმალური განაწილებიდან.

5. სარწმუნო ინტერვალი – n შედეგების საშუალო არითმეტიკული მნიშვნელობის L სარწმუნო ინტერვალს პრაქტიკაში საზღვრავენ მოცემული ინტერვალის სარწმუნო დონიდან, რომელშიც განლაგდება რეალური საშუალო არითმეტიკული მნიშვნელობები.

6. სარწმუნო დონე – სარწუნო დონე არის ალბათობა, რომლის დროსაც რეალური საშუალო არითმეტიკული მნიშვნელობები შედის გამოთვლილ L სარწმუნო ინტერვალში. სარწმუნო ინტერვალი სარწმუნო დონეზე სინჯებიდან განსაზღვრული ზოგიერთი X კონცენტრაციის 95 % საშუალო მნიშვნელობა, რომლისთვისაც მიღებულია n შედეგები, ნიშნავს, რომ 100 ინტერვალიდან 95 შემთხვევა შეიცავს X რეალურ მნიშვნელობას.

იმ შემთხვევაში, თუ აღებულია სინჯების მეტი რაოდენობა, შემთხვევათა სიხშირე, რომელთა დროსაც ინტერვალი შეიცავს X , მიუახლოვდება 95%-ს.

7. n შედეგების ზოგიერთი რიცხვისთვის საშუალო არითმეტიკულისა და საშუალო კვადრატულის გადახრის S შეფასება წარმოებს ფორმულით:

 

 

სადაც: X _i – ცალკეული მნიშვნელობაა.

8. თუ n უსასრულოდ დიდდება, მაშინ S მცირედ განსხვავდება σ-გან და სარწმუნო ინტერვალი განსაზღვრული n შედეგების ზოგიერთი რიცხვით, არის ინტერვალი  , სადაც K შესაბამისი სარწმუნო დონით მოცემულია მე-2 ცხრილში.

ცხრილი 2

 

სარწმუნო დონე, %	99	98	95	90	80	68	50
K	2,58	2,33	1,96	1,64	1,28	1,00	0,67

 

 

9. X შედეგების საშუალო არითმეტიკული მნიშვნელობების შეფასებისათვის ნორმალური განაწილებისას შერჩეულ სარწმუნო დონეზე სარწმუნო ინტერვალის L მონაცემებით, სინჯების აუცილებელი რიცხვი შეადგენს ² თუ, ცნობილია მნიშვნელობა.

10. თუ ცნობილია მხოლოდ S მნიშვნელობა, მაშინ განსხვავება სინჯების წინა რიცხვთან შედარებით არ არის დიდი, თუ გათვლილია საკმაოდ დიდ n რიცხვზე.

11. წყლის ხარისხის შემთხვევითი და სისტემატური ცვლილებები. შემთხვევითი ცვლილებები, როგორც წესი ნაწილდება ნორმალური განაწილების კანონით ან ლოგარითმული ნორმალური განაწილების კანონით. სისტემატურ ცვლილებებს შეიძლება გააჩნდეს ერთი მიმართულება, შეიძლება იყოს ციკლური, ან შეესაბამებოდეს ორივე ტიპის შერწყმას. ცვლილებების ხასიათი სხვადასხვა არითმეტიკულისათვის შეიძლება სხვადასხვა იყოს პარამეტრებისათვის განსაზღვრულ ერთსა და იმავე წყალში. თუ დომინიტებული ცვლილებები შემთხვევით ხასიათს ატარებს, სტატისტიკის თვალსაზრისით, სინჯის აღების დროს არა აქვს დიდი მნიშვნელობა. თუ არ შეიმჩნევა პერიოდული სისტემატური ცვლილებები ან უმნიშვნელო ხასიათი აქვს შემთხვევით ცვალებადობასთან შედარებით, საკმარისია სინჯების ისეთი რიცხვის აღება, რომ პარამეტრების საშუალო არითმეტიკული მნიშვნელობების დასაშვები მერყეობა შეესაბამებოდეს მოცემულ სარწმუნო ინტერვალს. მაგალითად, თუ განაწილება ნორმალურია ზემოთ მოყვანილთან შესაბამისად, მაშინ n შედეგების საშუალო არითმეტიკული მნიშვნელობების სარწმუნო ინტერვალი L მოცემული სარწმუნო დონისას გამოითვლება ფორმულით:

სადაც σ  განაწილების საშუალო კვადრატული გადახრაა.

12. შესაბამისად, თუ საჭირო სარწმუნო ინტერვალი საჭირო 95% სარწმუნო დონისას შეადგენს რეალური საშუალო არითმეტიკული მნიშვნელობების 10%, ხოლო საშუალო კვადრატული გადახრა შეადგენს საშუალო არითმეტიკული მნიშვნელობების 20%-ს, ფორმულა იცვლება

,

სადაც =7.84 u n=61

ეს ნიშნავს სინჯების აღების სიხშირეს: დღეში 2 სინჯი ერთი თვის განმავლობაში, ან 1-2 სინჯი კვირაში ერთი წლის განმავლობაში.

                                                 

 

  დანართი 1

                                                    ცხრილი 1

 

სინჯების შენახვისა და კონსერვაციის მეთოდები განზოგადებული მაჩვენებლების განსაზღვრისათვის
მაჩვენებლე ბის დასახე ლება	სინჯების აღებისა და შენახვისა - თვის გამო - ყენებული ჭურჭლის მასალა	შენახვისა და კონსერვაციის მეთოდები	შენახვის მაქსიმა - ლურად რეკომ - ენდებუ - ლი ვადა	მაჩვენე - ბლების განსაზღ - ვრის ადგილი	შენიშვნა
1	2	3	4	5	6
წყალბადი - ონის მაჩვე - ნებელი pH	პოლიმე - რული მასალა ან მინა	_____	_____	სინჯის აღების ადგილზე	განსაზღვრა უნდა ჩატარდეს რაც შეიძლება სწრაფად და უმჯობესია აღების ადგილზე
		ტრანსპორტირე - ბა სინჯის აღების ტემპერატურის უფრო დაბალ ტემპერატურაზე	6 სთ	ლაბო - რატორია
საერთო მინერალი - ზაცია, მშრალი ნაშთი	პოლიმე - რული მასალა ან მინა	გაცივება 2-50 C-მდე	24 სთ	ლაბო - რატორია	_____
საერთო სიხისტე	პოლიმე - რული მასალა ან მინა	______	24 სთ	ლაბო - რატორია	დასაშვებია 48 სთ-ის განმავლობაში შენახვა, გარდა სინჯებისა 70-ზე მაღალი ხვედრითი ელექტროგამტარო - ბით. დაუშვებელია გოგირდმჟავას გამოყენება
პერმანგა - ნატული ჟანგვადობა	მინა	შემჟავება გოგირდმჟავათი pH <2-მდე, გაცივება 2-50 C -მდე	2 დღე-ღამე	ლაბო - რატორია	განსაზღვრა უნდა ჩატარდეს რაც შეიძლება სწრაფად
	პოლიმე რული მასალა	გაყინვა მინუს 200 C-მდე	1 თვე	ლაბო - რატორია
ფენოლის ინდექსი	ბოროსი ლიკატური მინა	1დმ3 სინჯზე 1გრ სპილენძის სულფატის დამატება და შემჟავება ფოსფორმჟავათი pH<2-მდე,შენახ ვა სიბნელეში 5-100 C-ტემპერა - ტურაზე	24 სთ	ლაბო - რატორია	შენახვის პირობების შერჩევა ხდება მაჩვენებლების მიხედვით
მჟავიანობა და ტუტი - ანობა	პოლიმე - რული მასალა	გაცივება 2-50  -მდე	24 სთ	ლაბო - რატორია	უმჯობესია განსაზღვრებების ჩატარება სინჯის აღების ადგილზე (განსაკუთრებით გახსნილი გაზების მაღალი კონცენტრაციის მქონე სინჯებისათვის)
ჟბმ (ჟანგბადის ბიოქიმიური მოხმარება)	მინა	____	24 სთ	ლაბო - რატორია	_________
ჟქმ (ჟანგდა ბის ქიმიური მოხმარება)	მინა	შემჟავება გოგირდმჟავათი pH <2-მდე, გაცივება 5-100 C მდე, შენახვა სიბნელეში	5 დღე-ღამე	ლაბო - რატორია	_____
	პოლიმე - რული მასალა	გაყინვა –200 C- მდე	1 თვე	ლაბო - რატორია
ხვედრითი ელექტრო გამტარობა	პოლიმე - რული მასალა ან მინა	გაცივება 2-50 C- მდე	24 სთ	ლაბორა - ტორია	უმჯობესია განსაზღვრებების ჩატარება სინჯის აღების ადგილზე
შეწონილი და დასალე ქი ნივთი ერებები	პოლიმე - რული მასლა ან მინა	______	24 სთ	ლაბორა - ტორია	განსაზღვრებები უნდა ჩატარდეს რაც შეიძლება სწრაფად. უმჯობესია განსაზღვრებების ჩატარება სინჯის აღების ადგილზე.

 

      ცხრილი 2.

    

სინჯების შენახვისა და კონსერვაციის მეთოდები ქიმიური მაჩვენებლების განსაზღვრისათვის
მაჩვენებ - ლების დასახე - ლება	სინჯების აღებისა და შენახვის - ათვის გამოყენე - ბული ჭურჭლის მასალა	შენახვისა და კონსერვაციის მეთოდები			შენახვის მაქსი - მალუ - რად რეკომე - ნდე- ბული ვადა		მაჩვენებ - ლების განსაზღვ - რის ადგილი	შენიშვნა
1	2	3			4		5	6
ამიაკი და ამონიუმის იონები (ჯამური)	პოლიმერ - ული მასალა ან მინა	შემჟავება გოგირდმჟავათი pH <2-მდე, გაცივება 5-100 C- მდე, და შენახვა სიბნელეში			24 სთ		ლაბორა - ტორია	______
		გაცივება 2-50 C-მდე			6სთ
ორგანული ნაერთების აზოტი	პოლიმერ - ული მასალა და ბო-როსილიკა -ტური მინა	შემჟავება გოგირდმჟავათი pH <2-მდე, გაცივება 5-100 C- მდე, და შენახვა სიბნელეში			24 სთ		ლაბორა - ტორია	შემჟავებას არ ახდენენ თუ ეს ნიმუში გამოიყენება ამიაკის განსაზღვრისათვის
ალუმინი (ჯამური)	პოლიმერუ - ლი მასალა	შემჟავებაpH<2- მდე,			1 თვე		ლაბორა - ტორია	______
ალუმინი (გახსნი ლი*)	პოლიმე -რული მასალა	გაფილტვრა სინჯის აღების ადგილზე და ფილტრატის შემჟავება pH<2-მდე			1 თვე		ლაბორა - ტორია	წყალში გახსნილი* ალუმინის ფორმებისა და შეწონილ ნაწილაკებზე ადსორბირებული ალუმინის განსაზღვრა დასაშვებია ერთსა და იმავე სინჯში
ბარიუმი (გახსნი ლი*)	პოლიმე - რული მა-სალა ან ბორო-სი-ლიკატური მინა	გაფილტვრა სინჯის აღების ადგილზე და ფილტრატის შემჟავება pH<2-მდე			1 თვე		ლაბორა - ტორია	არ დაიშვება გოგირდმჟავას გამოყენება
ბარიუმი (ჯამური)	პოლიმერუ -ლი მასალა ან ბორო-სილიკა ტური მინა	შემჟავებაpH<2- მდე			1 თვე		ლაბორა - ტორია	არ დაიშვება გოგირდმჟავას გამოყენება
ბენზოლი	მინა	შენახვა 2-50 C ტემ-პერატურაზე, აქტიური ქლორის არსებობის შემთხვევაში ხდება 1 დმ3 სინჯზე 20მგ ნატრიუმის თიოსულფატის დამატება			3 დღე- ღამე		ლაბორა - ტორია	ჭურჭლის შევსება ხდება უჰაეროდ, ტრანსპორტირება 2-50 C ტემპერატურაზე
ბენზ(ა)პი რენი	მინა	ექსტრაქციისა თვის გამოყენებული გამხსნელის დამატება; შენახვა 2-50 C  ტემ-პერატურაზე, აქტიური ქლორის არსებობის შემთხვევაში ხდება 1დმ3 სინჯზე 20მგ ნატრიუმის თიოსულფატის დამატება			1 დღე- ღამე		ლაბორა - ტორია	ექსტრაქციას ახდენენ სინჯის აღების მომენტიდან არა უგვიანეს 1 დღეში
ბერილიუმი	პოლიმე რული მასალა ან მინა	შემჟავება pH<2-მდე			72 სთ		ლაბორა - ტორია	___
ბორი ან მისი ნაერთები (ჯამური)					3 დღე-ღა მე		ლაბორა - ტორია	____
ბრომიდები და ბრომის არაორგა ნული ნაერთები	პოლიმერუ -ლი მასალა ან მინა	გაცივება 2-50 C ტემპერატურამდე			24 სთ		ლაბორა - ტორია	სინჯები დაცულ უნდა იქნეს მზის სხივების პირდაპირი ზემოქმედებისაგან
ჰიდრაზინი	მინა	შემჟავება მარილ-მჟავათი, შენახვა სიბ-ნე-ლე-ში			24 სთ		ლაბორა - ტორია	_____
ჰიდროკა რბონატები	პოლიმე - რული მასალა ან მინა	გაცივება 2-50 C ტემპერატურამდე			24 სთ		ლაბორა - ტორია	____-
ნახშირ - ბადის დიოქსიდი	პოლიმერუ -ლი მასალა ან მინა	-___			სინჯის აღების ადგილზე
იოდიდები	მინა	გაცივება 2-50 C ტემპერატურამდე			24სთ		ლაბორა - ტორია	სინჯები დაცულ უნდა იქნეს მზის სხივების პირდაპირი ზემოქმედებისაგან
		გატუტიანება pH =11-მდე			1თვე		ლაბორა - ტორია
რკინა (ჯამური)	პოლიმე - რული მა-სალა ან ბორო-სი-ლიკატური მინა	შემჟავება pH<2-მდე			1თვე		ლაბორა - ტორია	რეკომენდებულია სწრაფი განსაზღვრა არამდგრადი მაჩ-ვენებელბის განსაზღვრის შემდეგ
რკინა (II)	პოლიმე რული მა-სალა ან ბორო-სი-ლიკატური მინა	შემჟავება მარილ-მჟავით pH <2-მდე ატმოსფერული ჟანგბადის მოცილება			24სთ		სინჯების აღების ადგილზე ან ლაბორატორიაში	რეკომენდებულია სწრაფი განსაზღვრა არამდგრადი მაჩვენებლების განსაზღვრის შემდეგ
ცხიმები, ზეთები, ნახშირ წყლები	მინა	ექსტრაქცია (შეძლებისდაგ ვარად) სინჯის აღების ადგილზე და გაცივება 2-50 C -მდე			24 სთ		ლაბორა - ტორია	სინჯის აღების წინ ჭურჭელს უნდა გამოევლოს ექსტრაქციისათვის გამოყენებული ნივთიერება, სინჯს შემდეგ უმატებენ ექსტრაქციისათვის გამოყენებულ ნივთიერებას მაჩვენებლების განსაზღვრის მეთოდის შესაბამისად ან ექსტრაქციას აწარმოებენ სინჯის აღების ადგილზე
კადმიუმი (ჯამური)	პოლიმე რული მასა-ლა ან ბო-როსილიკატ ური მი-ნა	გაცივება 2-50 C-მდე			1 თვე		ლაბორა - ტორია	______
კადმიუმი (გახსნილი)	პოლიმერუ -ლი მასალა ან ბოროსი - ლიკატური მინა	გაფილტვრა სინჯის აღების ადგილზე და ფილტრატის შემჟავება pH <2-მდე			1 თვე		ლაბორა - ტორია	წყალში გახსნილი კადმიუმის ფორმებისა და შეწონილ ნაწილაკებზე ადსორბირებული კადმიუმის განსაზღვრა დასაშვებია ერთსა და იმავე სინჯში
კალციუმი	პოლიმერუ -ლი მასალა ან მინა	-			24 სთ		ლაბორა - ტორია	დასაშვებია 48 სთ-ის გან-მავლობაში შენახვა, გარდა -70mCm/m - ზე მაღალი ხვედ-რითი ელექტროგამტარობის სინჯებსა
		შემჟავება pH<2-მდე			1თვე		ლაბორა - ტორია	არ დაიშვება გოგირდმჟავას გამოყენება
კალიუმი	პოლიმე - რული მასალა	____			1 თვე		ლაბორა - ტორია	____
		შემჟავება pH<2-მდე			1 თვე		ლაბორა - ტორია	შემჟავება საშუალებას იძლევა კალიუმი განისაზღვროს იმავე სინჯში, სადაც ხდება სხვა ლითონების განსაზღვრა
ჟანგბადი	პოლიმე - რული მასალა ან მინა	_____			_____		სინჯის აღების ადგილზე	______
	პოლიმე - რული მასალა	სინჯის აღებისას ჟანგბადის ფიქსაცია და შენახვა სიბნელეში			4 დღე-ღა მე		ლაბორა - ტორია	ჟანგბადის ფიქსაციას ახდენენ კონკრეტული მაჩვენებლების მეთოდის მოთხოვნების შესაბამისად
კობალტი (ჯამური)	პოლიმე - რული მა-სალა ან ბორო-სილიკატ - ური მინა	შემჟავება pH<2- მდე			1 თვე		ლაბორა - ტორია	_____
კობალტი (გახსნი ლი)*	პოლიმე - რული მასალა	გაფილტვრა სინჯის აღების ადგილზე და ფილტრატის შემჟავება pH <2-მდე			1 თვე		ლაბორა - ტორია	წყალში გახსნილი* კობალ-ტის ფორმებისა და შეწონილ ნაწილაკებზე ადსორბირებული კობალტის განსაზღვრა დასაშვებია ერთსა და იმავე სინჯში
სილიციუმი	პოლიმე - რული მასალა	გაცივება 2-50 ტემპერატურამდე			5 დღეღამე		ლაბორა - ტორია	აუცილებლობის შემთხვევაში სინჯის აღებისას გახსნილ ფორმებს ფილტრავენ მემბრანულ ფილტრებში
ლითიუმი	პოლიმე - რული მასალა	______			1 თვე		ლაბორა - ტორია	-______
		შემჟავება pH<2მდე			1 თვე		ლაბორა - ტორია	შემჟავება საშუალებას იძლევა ლითიუმის განსაზღვრისას იმავე სინჯში, სადაც ხდება სხვა ლითონების განსაზღვრა
მაგნიუმი	პოლიმერუ -ლი მასალა ან მინა	______			24 სთ		ლაბორა - ტორია	დასაშვებია 48 სთ-ის განმავლობაში შენახვა, გარდა -70mCm/m - ზე მაღალი ხვედრითი ელექტროგამტარობის სინჯებისა
		შემჟავება pH<2მდე			1 თვე			არ დაიშვება გოგირდმჟავას გამოყენება
მანგანუმი (ჯამური)	პოლიმერუ -ლი მასალა	შემჟავება pH<2მდე			1 თვე		ლაბორა - ტორია	____
მანგანუმი (გახსნილი*)	პოლიმერუ -ლი მასალა	გაფილტვრა სინჯის აღების ადგილზე და ფილტრატის შემჟავება pH <2-მდე			1 თვე		ლაბორა - ტორია	წყალში გახსნილი* მანგანუმის ფორმებისა და შეწონილ ნაწილაკებზე ადსორბირებული მანგა ნუმის განსაზღვრა დასაშვებია ერთსა და იმავე სინჯში
სპილენძი (ჯამური)	პოლიმერუ -ლი მასალა ან ბორო-სილიკატუ =რი მინა	შემჟავება pH<2-მდე			1 თვე		ლაბორა - ტორია	_____
სპილენძი (გახსნილი*)	პოლიმე - რული მასალა ან ბორო-სილიკა - ტური მინა	გაფილტვრა სინჯის აღების ადგილზე და ფილტრატის შემჟავება pH <2-მდე			1 თვე		ლაბორა - ტორია	წყალში გახსნილი* სპილენძის ფორმებისა და შეწონილ ნა-წილაკებზე ადსორბირებული სპილენძი ს განსაზღვრა დასაშვებია ერთსა და იმავე სინჯში
მოლიბდე ნი (ჯამური)	პოლიმე რული მასალა ან მინა	შემჟავებაpH<2- მდე			72 სთ		ლაბო - რატორია	_____
დარიშხანი (ჯამუ რი)	პოლიმე - რული მასალა ან მინა	შემჟავება pH<2- მდე			1 თვე		ლაბორა - ტორია	მეთოდი დაფუძნებულია აქ-როლად წყალბადდარიშხანამ-დე, დარიშხანის ყველა ფორმის აღდგენაზე, გამოიყენება მარილმჟავა
ნავთობი და ნავთობპრო - დუქტები (ჯამური)	მინა	ექსტრაქცია (შეძლებისდა გვარად ადგილზე) და გაცივება 2-50 C -ტემპერატურამ დე			24 სთ		ლაბორა - ტორია	სინჯის აღებამდე ჭურჭელი უნდა გამოირეცხოს ექსტრაქციისათვის გამოყენებული ნივთიერებით. სინჯის აღების შემდეგ აუცილებელია ექსტრაქციისათვის გამოყენებული ნივთიერების დამატება განსაზღვრის მეთოდის შესაბამისად ან ადგილზე ჩატარდეს ექსტრაქცია
ნიკელი (ჯამური)	პოლიმე - რული მასალა	შემჟავება pH<2- მდე			1 თვე		ლაბორა - ტორია	_____
ნიკელი (გახსნილი*)	პოლიმე - რული მასალა	გაფილტვრა სინჯის აღების ადგილზე და შემჟავება pH <2-მდე			1 თვე		ლაბორა - ტორია	წყალში გახსნილი ნიკელის ფორმებისა* და შეწონილ ნაწილაკებზე ადსორბირებული ნიკელი ს განსაზღვრა დაშვებულია ერთსა და იმავე სინჯში
ნიტრატები	პოლიმე - რული მასალა ან მინა	შემჟავება pH <2-მდე ან გაცივება2-50 C - ტემპერატურამდე ან 2-4სმ3ქლორო ფორმის დამატება და გაცივება 2-50 C - მდე			24 სთ		ლაბო - რატორია	არ დაიშვება აზოტმჟავას გამოყენება
		0,45მკმ ფორების მემბრანულ ფილტრში გაფილტვრა და გაცივება 2-50 C - მდე			48 სთ		ლაბორა - ტორია	გრუნტისა და ზედაპირული წყლებისათვის
ნიტრიტები	პოლიმე - რული მასალა ან მინა	გაცივება 2-50 C- მდე			24 სთ		ლაბორა - ტორია	არ დაიშვება აზოტმ ჟავას გამოყენება
ოზონი (ნარჩენი)	____	_____			____		სინჯის აღების ადგილზე	ხსნარების შემადგენლობის სტაბილურობა ეცემა ტემპერატურისა და pH -ის მომატებისას.
კალა (ჯამური)	პოლიმე - რული მასალა ან ბორო-სილიკა - ტური მინა	შემჟავება pH<2-მდე			14 დღე-ღა მე		ლაბორა - ტორია	კალაშემცველი ორგანული ნაერთების არსებობის შემთხვევაში იყენებენ ძმარმჟავას და სინჯს ყინავენ. ამ შემთხვევაში განსაზღვრას ატარებენ რაც შეიძლება სწრაფად
ქლორის ორგანული ნაერთები (ქლორო რგანული ნაერთები)	მინა	შემჟავება აზოტ-მჟავათი pH<2-მდე, გაცივება pH<2-მდე შენახვა ბნელ ადგილას. აქტიური ქლორის არსებობის შემთხვევაში 1 დმ3 სინჯზე 20მგ ნატრიუმის თიოსულფატის დამატება			3 დღე-ღა მე		ლაბორა - ტორია	განსაზღვრა უნდა ჩატარდეს რაც შეიძლება სწრაფად
პესტიცი - დები (ორგანუ - ლი ნაერთები, რომლებიც შეიცავენ ქლორს)	მინა	განისაზღვრის კონკრეტული მეთოდის შესაბამისად ექსტრაქციისათ ვის გამოყე ნებული ნივთიერების დამატება; გაცივება 2-50 C -მდე			5 დღე- ღამე		ლაბორა - ტორია	სინჯის აღების შემდეგ სწრაფად უმატებენ ექსტრაქციისათვის გამოყენებულ ნივთიერებას ან ექსტრაქციას ახდენენ სინჯის აღების ადგილზე
პესტიცი დები (ორგა - ნული ნაერთები, რომლებიც ფოსფორს შეიცავენ)	მინა	გაცივება 2-50 C-მდე და შენახვა ბნელ ადგილას			24 სთ		ლაბორა - ტორია	სინჯის აღების შემდეგ სწრაფად ახდენენ ექსტრაქციას ან სუნჯის აღებიდან არა უგვიანეს 24 საათისა.
ზედაპი - რულად აქტიური ნივთიერე - ბები (კათიო - ნოგენური)	მინა	გაცივება 2-50 C			48 სთ		ლაბორა - ტორია	ჭურჭლის კედლებზე ადსორბციის გამორიცხვის მიზნით უმატებენ 5მგ/დმ 3 -არაიონოგენურ ზედაპირულად აქტიურ მარტივ ალკილის ეთერს
ზედაპი - რულად აქტიური ნივთიერე - ბები (ანიო ნოგენური)	მინა	შემჟავება გოგირ-დმჟავათი pH <2-მდე გაცივება 2-50 C -მდე			48 სთ		ლაბორა - ტორია	____
		2-4 სმ3 ქლორო-ფორმის დამატება 1დმ3 სინჯზე, გაცივება2-50 C -მდე			7 დღე-ღა მე
ზედაპირ ულად აქ-ტიური ნივთიერე - ბები (არაიონო - გენური)	მინა	40% ფორმალდეჰიდის ხსნარის დამატება და გაცივება 2-50 C -მდე			1 თვე		ლაბორა - ტორია	სინჯის აღებისას ჭურჭელი ბოლომდე უნდა იყოს შევსებული
პოლიაკ რილამიდი	მინა	____-			_____		ლაბორა - ტორია	განსაზღვრა უნდა ჩატარდეს რაც შეიძლება სწრაფად
პოლიფო - სფატები	პოლიმე - რული მასალა ან მინა	1 დმ3სინჯზე 2-4სმ3 ქლოროფორმის დამატება და გაცივება2-50 C			24 სთ		ლაბორა - ტორია	______
ვერცხლის -წყალი (ჯამური)	ბოროსი ლიკატური მინა	შემჟავება pH <2-მდე ოქრომჟავაკა ლიუმის დამატება			1 თვე		ლაბორა - ტორია
სელენი	მინა ან ბორო-სი-ლიკატური მინა	შემჟავება pH <1-მდე, თუ სინჯში სელენიდებია, მაშინ სინჯს უმ-ატებენ ნატრიუმის ტუტეს pH >11			1 თვე		ლაბორატ - ორია	_____
სილიკატე - ბი (გახს - ნილი) სილიკატე - ბი (ჯამური)	პოლიმე - რული მასალა	გაფილტვრა სინჯის აღების ადგილზე, შემჟავება გოგირდმჟავათი pH <2, გაცივება2-50 C- მდე			24 სთ		ლაბორატო -რია	_____
ტყვია (ჯამური)	პოლიმე - რული მასალა ან ბორო-სილიკა - ტური მინა	შემჟავება pH<2-მდე			1 თვე		ლაბორატო -რია	არ დაიშვება გოგირდმჟავას გამოყენება
ტყვია (გახსნი - ლი*)	პოლიმერ ული მასალა ან ბორო-სი-ლიკატური მინა	გაფილტვრა სინჯის აღების ადგილზე და ფილტრატის შემჟავება pH <2			1 თვე		ლაბორა - ტორია	არ დაიშვება გოგირდმჟავას გამოყენება
ორთოფო სფორმჟა ვას მარი ლები (ჯამური)	მინა ან ბორო-სილიკატ ური მინა	გაცივება 2-50 C-მდე			24 სთ		ლაბორა - ტორია	განსაზღვრა უნდა შატარდეს სწრაფად
ორთოფოს -ფორმჟავას მარილები (გახსნილი)	მინა ან ბორო-სი-ლიკატური მინა	გაფილტვრა სინჯის აღების ადგილზე, გაცივება2-50 C-მდე			24 სთ		ლაბორა - ტორია	განსაზღვრა უნდა ჩატარდეს სწრაფად
ვერცხლი (ჯამური)	პოლიმე - რული მასალა ან ბოროსილი -კატური მინა	შემჟავება pH<2-მდე			1 თვე		ლაბორა - ტორია	არ დაიშვება მარილმჟავას გამოყენება. ზოგიერთი სახეობის ვერცხლისათვის მაჩვენებლის განსაზღვრის მეთოდზე ნორმატიული დოკუმენტის შესაბამისად უმატებენ ციანიდს
ვერცხლი (გახსნილი*)	პოლიმე - რული მასალა ან ბორო -სილიკა - ტური მინა	გაფილტვრა სინჯის აღების ადგილზე და შემჟავება pH <2 მდე			1 თვე		ლაბორა - ტორია	არ დაიშვება მარილმჟავას გამოყენება. ზოგიერთი სახეობის ვერცხლისათვის მაჩვენებლის განსაზღვრის მეთოდზე ნორმატიული დოკუმენტის შესაბამისად უმატებენ ციანიდს
სტრონცი - უმი	პოლიმერუ -ლი მასალა ან მინა	შემჟავება 10%-იანი აზოტმჟავათი pH<2-მდე			72 სთ		ლაბორა - ტორია	არ დაიშვება გოგირდმჟავას გამოყენება
სულფატები	პოლიმე - რული მასალა ან მინა	გაცივება 2-50 C -მდე			7 დღე-ღა მე		ლაბორა - ტორია	გოგირდწყალბადის შესაძლო წარმოქმნის თავიდან ასაცილებლად ჩამდინარე წყლის სინჯს უმატებენ წყალბადის პეროქსიდს. 200 მგ/დმ 3 -ზე მეტი ჟ.ბ.მ. მქონე სინჯებს წყალბადის პეროქსიდის ნაცვლად უმატებენ მარილმჟავას
სულფიდე - ბი (მათ შორის ადვილად- აქროლა დი)	პოლიმე - რული მასალა ან მინა	ნახშირმჟავა ნატრიუმის დამატება შემდგომი თუთიის აცეტატის დამატებით, განსაზღვრის მეთოდის შესაბამისი რაოდენობით			24 სთ		ლაბორა - ტორია	ჭურჭელს ავსებენ ბოლომდე. განსაზღვრა უნდა ჩატარდეს სწრაფად
სულფიტები	პოლიმე - რული მასალა ან მინა	სინჯის აღებისას 100სმ3 სინჯს უმატებენ 1სმ 3 2,5%-იან ეთილენდიამინ ტეტრა ძმარმჟავას ხსნარს			48 სთ		ლაბორა - ტორია
მძიმე მეტალები (ვერცხლი სწყლის გარდა)	პოლიმერუ -ლი მასალა ან ბო-როსილიკა -ტური მინა	იხილეთ ალუმინი						____
ნახშირბა - დი ორგა - ნული	მინა	შემჟავება გოგირ-დმჟავათი pH <2-მდე, გაცივება 2-50 C -მდე, ინახება ბნელ ადგილას		7 დღე- ღამე		ლაბორატორია		შენახვის მეთოდი დამოკიდებულია მაჩვენებლის განსაზღვრის კონკრეტულ მეთოდზე
	პოლიმე - რული მასალა	გაყინვა მინუს 200 C-მდე		1 თვე
ურანი (ჯამური)	პოლიმე - რული მასალა	შემჟავება pH<2-მდე		1 თვე		ლაბორატორია		____
ურანი (გახსნილი *)	პოლიმერუ -ლი მასალა	გაფილტვრა სინჯის აღების ადგილზე და ფილტრატის შემჟავება pH <2		1 თვე		ლაბორატორია		_-_-
ფტორი დები	პოლიმერუ -ლი მასალა (პოლი-ფტორეთ-ილენიანის გარდა	____		1 თვე		ლაბორატორია		_____
ფენოლები	ბოროსი - ლიკატური მინა	გაცივება 2-50 C -მდე და შენახვა ბნელ ადგილას. აქტიული ქლორის არსებობის შემთხვევაში 1 დმ 3 სინჯზე 20 მგ ნატრიუმის თიოსულფა ტის დამატება		24 სთ		ლაბორატორია
		გატუტიანება pH >11- მდე (განსაზღვრის მეთოდის შესაბამისად)
ფორმალ - დეჰიდი	მინა	1სმ3 სინჯზე 5სმ3 გოგირდმჟა ვას (1:1) დამატება		10 დღე- ღამე		ლაბორატორია		სინჯის კონსერვაციის არარსებობის შემთხვევაში მაჩვენებლის განსაზღვრას აწარმოებენ სინჯის აღებიდან არა უგვიანეს 6 საათის განმავლობაში
ფოსფორი (გახსნილი *)	მინა	გაფილტვრა ადგილზე და გაცივება 2-50 C-მდე		24 სთ		ლაბორატორია		დაბალი კონცენტრაციების განსაზღვრისას რეკომენდებულია იოდიზებული მინის ჭურჭლის გამოყენება (შეიძლება ბოთლის იოდიზება, ამისათვის თავდახურულ ბოთლში ათავსებენ იოდის რამდენიმე კრისტალს, მას აცხელებენ 600 C -მდე 8 სთ-ის განმავლობაში). გათვალისწინებული უნდა იყოს, რომ იოდმა შეიძლება გაატუტიანოს სინჯი და ხელი შეუშალოს განსაზღვრას
ფოსფორი (ჯამური)	მინა	გაცივება 2-50 C-მდე		24 სთ		ლაბორატორია		დაბალი კონცენტრაციების განსაზღვრისას რეკომენდებულია იოდიზებული მინის ჭურჭლის გამოყენება (შეიძლება ბოთლის იოდიზება, ამისათვის თავდახურულ ბოთლში ათავსებენ იოდის რამდენიმე კრისტალს, მას აცხელებენ 600 C -მდე 8 სთ-ის განმავლობაში). გათვალისწინებული უნდა იყოს, რომ იოდმა შეიძლება გაატუტიანოს სინჯი და ხელი შეუშალოს განსაზღვრას
		შემჟავება გოგირდმჟა ვათი pH<2- მდე		1 თვე		ლაბორატორია
ქლორი - დები	პოლიმე - რული მასალა ან მინა	_____		1 თვე		ლაბორატორია
ნაშთი (ნარჩენი) ქლორი	პოლიმე - რული მასალა ან მინა	____		_____		სინჯის აღების ადგილზე		განსაზღვრა უნდა ჩატარდეს სწრაფად
ქრომი (VI)	პოლიმე - რული მასალა ან ბორო-სილიკა ტური მინა	გაცივება 2-50 C-მდე		24 სთ		ლაბორატორია		____
ქრომი (ჯამური)	პოლიმე - რული მასალა ან ბორო-სილიკატ ური მინა	შემჟავება pH <2-მდე		1 თვე		ლაბორატორია		_____
ქლორო ფილი	პოლიმერ - ული მასალა ან მინა	გაცივება 40 C-მდე		24 სთ		ლაბორატორია		ტრანსპორტირებისას ჭურჭელს ათავსებენ ბნელ ადგილას
		გაფილტვრა და ნალექის გაყინვა		1 თვე		ლაბორატორია		ტრანსპორტირებისას ჭურჭელს ათავსებენ ბნელ ადგილას
ქლორო ფორმი და სხვა აქროლადი ჰა-ლოგენორგა ნული ნაერთები	მინა	გოგირდმჟავას ხსნარის დამატება და შენახვა ოთახის ტემპერატუ -რაზე		6 სთ		ლაბორატორია		ჭურჭლის შევსება უჰაეროდ და ტრანსპორტირება 2-50 C -ზე, აქტიური ქლორის თანაარსებობისას უმატებენ 1დმ 3 -ზე 20მგ ნატრიუმის თიოსულფატს
		შენახვა 2-50 C- ტემპერატუ რაზე		48 სთ
ციანიდები (ადვილა დგამოსა ყოფი და ჯამური)	პოლიმე - რული მასალა ან მინა	შენახვისა და კონსერვაციის მეთოდებს ირჩევენ მაჩვენებლების განსაზღვრის კონკრეტული მეთოდიდან გამომდინარე						_______
თუთია (ჯამური)	პოლიმე - რული მასალა	შემჟავება pH<2-მდე	1 თვე			ლაბორატორია		___
თუთია (გახსნილი*)	პოლიმე - რული მასალა	გაფილ -ტვრა სინჯის აღების ადგილზე და ფილტ - რატის შემჟავება pH <2-მდე	1თვე			ლაბორატორია		თუთიის წყალში გახსნილი ფორმებისა და შეწონილ ნაწილაკებზე ადსორბირებული თუთიის განსაზღვრა დასაშვებია ერთსა და იმავე სინჯში
* გახსნილი ნიშნავს, რომ განსასაზღვრი მაჩვენებელი გადის 0,45მკმ ზომის ფორების ფილტრში.
შენიშვნა: 1. თუ შენახვის ვადა არ არის მითითებული, შენახვა არ დაიშვება . 2. მოცემულ ცხრილსა და შემდგომ სტანდარტის ყველა ცხრილში პოლიმერულ მასალებს მიაკუთვნებენ ოილიეთილენს, პოლიტეტრაფტორეთილენს, პოლივინილქლორიდს. კონკრეტული პოლიმერული მასალის გამოყენებაზე შეზღუდვას ადგენენ ნორმატიულ დოკუმენტებში კონკრეტული მაჩვენებლის განსაზღვრის მეთოდზე. 3. წყალში აქროლადი ორგანული ნივთიერებების განსაზღვრისას, რომლებიც აქტიურ ქლორს შეიცავენ, აუცილებელია  1 დმ3 სინჯში 20მგ ნატრიუმის თიოსულფატის დამატება.

 

                                                       ცხრილი N 3.

სინჯების შენახვისა და კონსერვაციის მეთოდები ორგანოლეპტიკური მაჩვენებლების განსაზღვრისათვის
მაჩვენებ- ლების დასახელე- ბა	სინჯების აღებისა და შენახვისა- თვის გამოყენე- ბული ჭურჭლის მასალა	შენახვისა და კონსერვა- ციის მეთოდები	შენახვის მაქსიმა- ლურად რეკომენ- დებული ვადა	მაჩვენებ- ლების განსაზღ- ვრის ადგილი	შენიშვნა
სუნი	მინა	გაცივება 2-50 C-მდე	6 სთ	ლაბორატორია	დასაშვებია სინჯის აღების ადგილზე განსაზღვრა
გემო	მინა	-____	2 სთ	ლაბორატორია	____
ფერი ( ან ფერიანობა)	პოლიმერული მასალა ან მინა	_____	_____	სინჯის აღების ადგილზე	____
		გაცივება 2-50 C-მდე და შენახვა ბნელ ადგილას	24 სთ	ლაბორატორია	_____
სიმღვრივე	პოლიმერული მასალა ან მინა	______	24 სთ	ლაბორატორია	უმჯობესია განსაზღვრა ჩატარდეს სინჯის აღების ადგილზე

 

ცხრილი 4.

 

სინჯების შენახვისა და კონსერვაციის მეთოდები წყლის რადიაციული უსაფრთხოების განსაზღვრისათვის
მაჩვენებ- ლების დასახელება	სინჯების აღებისა და შენახვისათვის გამოყენებული ჭურჭლის მასალა	შენახვისა და კონსერვა- ციის მეთოდები	შენახვის მაქსიმა- ლურად რეკომენ- დებული ვადა	მაჩვენებ- ლების განსაზღვრის ადგილი	შენიშვნა
1	2	3	4	5	6
ალფა- აქტიურობა, ბეტა- აქტიურობა (გარდა რადიოაქ- ტიური იოდისა)	პოლიმერული მასალა	გახსნილი და შეწონილი ნივთიე- რებების ცალ -ცალკე განსაზღვის აუცილებ -ლობის შემთხვევაში სინჯს მაშინვე ფილტრავენ, უმატებენ 1დმ3 სინჯზე (20+- სმ350% აზოტმჟავას , pH <1-მდე, ინახავენ ბნელ ადგილას 2-50 C ტემ-პერატურაზე	რაც შეიძლება სწრაფად	ლაბორა -ტორია	-
რადიოაქ- ტიური იოდი	პოლიმერული მასალა  (1. წინასწარ ჭურჭელში ათავსებენ არარადიოაქ -ტიური იოდის კრისტალებს და აყოვნებენ 600 C ტემპერატუ- რაზე ჭურჭლის კედელზე აპკის წარმოქმნამდე. შემდეგ ჭურჭელს ავლებენ ეთანოლს და რეცხავენ წყლით, სანამ არ შეწყდება იოდის გამორეცხვა). 2. ან გამოიყენებენ ნატრიუმის იოდიდს, რო-გორც მტარე- ბელს)	უმატებენ ნატრიუმის ტუტის ხსნარს pH 8,0 ±0,1-მდე, უმატებენ 1დმ 3 სინჯზე (0,1± 0,01)გრ. არარადიო-აქტიური ნატრიუმის იოდიდს. უმატებენ 1დმ3 სინ-ჯზე 2-4სმ3 10% ნატრიუმის ჰიპო-ქლორიდის ხსნარს, რაც უზრუნველ- ყოფს თავი-სუფალი ქლორის არსე-ბობას	რაც შეიძლება სწრაფად	ლაბორა -ტორია	იოდიდის დამატების შემდეგ სინჯი არ უნდა იყოს მჟავე არე (განსაკუთრებით, თუ ერთი და იგივე სინჯი განკუთვნილია ალფა და ბეტა აქტიურობის განსაზ - ღვრისათვის). გატუტიანებისა - თვის არ დაიშვება ამიაკის გამოყენება
გამა- აქტიობა	პოლიმერული მასალა	სინჯის გაფილტვრა (თუ სინჯში შეწონილი ნაწილაკებია და მოითხოვება მათი აქტიურობის ცალკ-ცალკე განსაზღვრა ან სინჯში ნალექი სწრაფად არ იხსნება). ამასთან, სინჯს ფილტრავენ და საზღვრა-ვენ როგორც ორ სხვადა-სხვა სინჯს. ცნობილი რაოდენობის ხსნარის მოცულობის დამატება, რომელიც არ შეიცავს განსა-საზღვრი ელემენტის არარადიაქ -ტიურ იზოტოპებს. სინჯებს, რომლებიც მეტალებს შეიცავენ, შეამჟავებენ pH <2-მდე, შენახვა მჭიდროდ დახურულ ჭურჭელში, ბნელ ადგილას 2-50 C ტემპე- რატურაზე.	სინჯის შენახვის ხანგრძლი -ვობას ადგენენ განსასაზღვრი ელემენტის ნახევარ-დაშლის პერი-ოდიდან გამომდინარე (დამოკიდებუ-ლებით)	ლაბორატო -რია	გამოყენებულმა მჟავამ არ უნდა გამოიწვიოს დალექვა ან განსასაზღვრი მაჩვენებლების აორთქლება. სინჯის აღებას ახდენენ რადონისა და რაიდაქტიური იოდის იზოტოპების ცალკ-ცალკე განსაზღვრის გათვალისწინებით
რადონის იზოტოპები, რადიუმი რადონის მიხედვით	ბოროსილი- კატური მინა (ჭურჭლის უნდა ჰქონდეს საცობი შემავალი და გამავალი მილების ონკანებით)	თუ სინჯში არ არის შეწონილი ნაწილაკები, მას შეამჟავებენ pH <2-მდე, ინახავენ სინჯის აღების ტემპერა - ტურის უფრო დაბალ ტემპერატუ -რაზე	რაც შეიძლება სწრაფად, არა უმეტეს 48 საათისა ნახევარდაშ -ლის მოკლე პერიოდის გამო	ლაბორა - ტორია ან სინჯის აღების ადგილი	პოლიმერული მასალის ჭურჭელი შეიძლება იყოს რადონისათვის შეღწევადი. ჭურჭელს შეძლებისდაგვარად ავსებენ წყალში ჩაშვებით და წყალშივე უკეთებენ საცობს. გაზურმა რადონმა შეიძლება წარმოქმნას აეროზოლი პოლონიუმთან და ა.შ. სინჯის ტრანსპორტირებას ახდნენ ამობრუნებული სახით (საცობი ქვევით) არ დაიშვება სინჯის გაყინვა
პლუტონიუმი	ბოროსილი_ კატური მინა	შემჟავება აზოტმჟვით pH<1-მდე,	14 დღე-ღამე	ლაბორატო - რია	სინჯის მოცულობა 1 დან 5დმ 3 -მდე
რადიუმი	პოლიმერული მასალა	სინჯის მომზადება ანალოგიურია, როგორც მითითებუ -ლია ალფა და ბეტა აქტიურ-ობის მაჩვენებ-ლებისათვის. შემჟავება აზოტმჟავით დამატებული მჟავის რაოდ-ენობის აღრიცხვით	30მგ/დმ3 ბარიუმის ქლორიდის დამატებისას 2 თვე; 226, 228 იზოტოპების განსაზღვ - რისას –2 დღე-ღამე. 224 იზოტოპის განსაზღ - ვრისას - მაშინვე	ლაბორატო - რია	რადონის მიხედვით რადიუმის განსაზღვის გარდა. არ დაიშვება გოგირდმჟავას გამოყენება.
რადიაქტიუ - რი სტრონციუმი	პოლიმერული მასალა	სინჯის მომზადება ანალოგიურია, როგორც მითითებულია ალფა და ბეტა აქტიურ-ობის მაჩვენებ-ლებისათვის. მაგრამ მატარებლის სახით დასაშვებია მცირე რაოდენო - ბით არარა-დიოაქტიური სტრონციუ - მის ნიტრატის დამატება	რაც შეიძლება სწრაფად. 14 დღე-ღამის განმავლობაში	ლაბორა -ტორია	არ დაიშვება გოგირდმჟავას გამოყენება
რადიაქტიუ - რი ცეზიუმი	პოლიმერული მასალა	სინჯის მომზადება ანალო-გიურია, როგორც მითითებუ-ლია ალფა და ბეტა აქტიურ-ობის მაჩვენებ-ლებისათვის. მაგრამ მატარებლის სახით დასაშვებია მცირე რაოდენო - ბით არარადიო-აქტიური ცეზიუმის ნიტრატის დამატება	14 დღე-ღამე	ლაბორა -ტორია	_____
ტრიტიუმი და ტრიტიუმიანი წყალი	ბოროსილი- კატური მინა	აუცილებე- ლია სინჯის ატმოსფეროს -თან ან არარა-დიოაქტიურ წყალთან შეხების თავიდან აცილება	რაც შეიძლება სწრაფად 1 თვის გან-მავ-ლობაში	ლაბორა - ტორია	______
ურანი	პოლიმერული მასალა	შემჟავება აზოტმჟავათი pH<1-მდე	14 დღე-ღამე	ლაბორატო- რია	სინჯის მოცულობა 1-დან 5დმ 3 -მდე.
შენიშვნა: 1. თავიდან უნდა იქნეს აცილებული სინჯების დაბინძურება, განსაკუთრებით თუ მათი აქტიურობა ძალიან დაბალია. ამასთან ერთად, გასათვალისწინებელია, რომ შეიძლება გავლენა მოახდინოს სინჯის აღების იმ ადგილმა, რომელსაც აქვს ნიადაგის, ჰაერისა და წყლის შესამჩნევი აქტიურობა, აღებული სინჯის აქტიურობისაგან განსხვავებით; ასევე ლაბორატორიებმა, რომლებიც აღჭურვილია რადიოაქტიური ელემენტების შემცველი ხელსაწყოებითა და მოწყობილობებით. 2. ზოგიერთი პოლიმერული მასალის მქონე ჭურჭელი ტენშეუღწევადი ხდება სინჯის მრავალთვიანი შენახვისას, რის გამოც აქტიური ელემენტების კონცენტრაცია სინჯში შეიძლება უმნიშვნელოდ გაიზარდოს. 3. ნალექის შეგროვებისას მოცემული ცხრილის მოთხოვნები ნალექის სინჯის აღების მოთხოვნებისადმი წარმოადგენს დამატებითს, ნალექის შეგროვებისას, მათი აღების ხანგრძლივობის გამო, აუცილებლად საჭიროა შეგროვების დაწყებისა და დამთავრების მითითება. აუცილებლობის შემთხვევაში, სინჯის შეგროვების შემდეგ, კონსერვაციისათვის უმატებენ ნივთიერებას ან მატარებელს. 4. აუცილებლობის შემთხვევაში, განსაზღვრული მაჩვენებლის დაშლის გამო, აქტიურობის დაქვეითებაზე შესწორების შესატანად, საჭიროა სინჯის აღების ზუსტი თარიღის მითითება. 5. განსასაზღვრი მაჩვენებლის აქტიურობისაგან დამოკიდებულებით ღებულობენ საჭირო უსაფრთხოების ზომებს.

 

ცხრილი 5.

 

სინჯების შენახვისა და კონსერვაციის მეთოდები მიკრობიოლოგიური მაჩვენებლების განსაზღვრისათვის
მაჩვენებ- ლების დასახელე- ბა	სინჯების აღებისა და შენახვისათვის გამოყენებული ჭურჭლის მასალა	შენახვისა და კონსერვა- ციის მეთოდები	შენახვის მაქსიმა- ლურად რეკომენ- დებული ვადა	მაჩვენებლე- ბის განსაზღვრის ადგილი	შენიშვნა
მიკრო- ორგანიზ- მების საერთო რიცხვი; საერთო კოლიფორ -მები; თერმო- ტოლერან- ტული კოლიფო- რმები; სტრეპტო- კოკები; სალმონე- ლები; შიგელა და სხვა.	სტერილური ჭურჭელი	გაცივება 2-100 C	6 სთ	ლაბორატო- რია	ქლორირებული ან ბრომი-რებული წყლისათვის სინჯებს იღებენ ჭურჭელში, რომელიც ნატრიუმის თიოსულფატს შე-იცავს (გაანგარიშებით 500სმ 3 სინჯზე 10მგ ნატრიუმის თიუსულფატი). წყლებისათვის, რომლებიც შეიცავენ ტოქსიკურ მეტალებს (ბერილიუმი, ვერ-ცხლისწყალი, კადმიუმი, თა-ლიუმი) 0,01მგ/დმ3 -ზე მეტი მასური კონცენტრაციით, სტე-რი-ლიზაციამდე ჭურჭელში ამ-ატებენ 500სმ3  სინჯზე 0,3სმ3 15%-იან ნიტრილტრიძმარმჟავას ხსნარს. ტრანსპორტირებისას, თუ არ შეიძლება სინჯის გაცივება, მაშინ ანალიზი უნ-და ჩატარდეს არა უგვიანეს 2 საათისა

 

ცხრილი 6.

 

სინჯების შენახვისა და კონსერვაციის მეთოდები ბიოლოგიური მაჩვენებლების განსაზღვრისათვის
1	2			3		4			5		6
ანგარიში და იდენტიფიკაცია ბენტოსნური მაკრო უხერხემლოები
დიდი სინჯები		პოლიმორ- ფული მასალა ან მინა			70% ეთილის სპირტის და-მატება		1 წელი			ლაბორატო -რია	სინჯს ამზადებენ (მაგ., ფილტრა-ვენ)განსასაზღვრი მაჩვენებლის კონცენტრაციის გასაზრდელად
		პოლიმორ- ფული მასალა ან მინა			ნატრიუმის ბრომატით განეიტრა -ლებული 40%-იანი ფორმალდეჰიდის ხსნარის დამატება, სინჯი მისი კონცენტრაცი-ის 2-5% მიღებამ-დე		1 წელი			ლაბორა - ტორია	სინჯს ფილტრავენ განსასაზღვრი მაჩვენებლის კონ-ცენტრაციის გაზრდისათვის
მცირე სინჯები (მაგ., კოლექცია)		პოლიმე- რული მასალა ან მინა			70% ეთილის სპირტის, 40%-იანი ფორმალდე -ჰიდისა და გლიცერინის ხსნარში შენახვა (100:2:1 თა-ნაფარდო- ბით)		განუსაზღ- ვრელი			ლაბორა - ტორია	საჭიროა სპეციალური მეთოდე-ბი უხერხემლოთა ჯგუფების კონსერვაციისათვის, რომელთათვის შენახვის მოცემული მეთოდები არ დაიშ-ვება (მაგ., пластинчатые глисты)
პერიფიტონი, ფიტოპლან- ქტონი		პოლიმე- რული მასალა ან მინა			სინჯის 100 ნა-წილზე ემატება 1 ნაწილი ლუგ-ოლის ხსნარი (ლუგოლის ხსნარი:20გ კალიუმის იოდიდი და 1დმ 3 წყალზე 10გ იოდი). ინახავენ მუ-ქი ფერის მინის ჭურჭელში		3 თვე			ლაბორა - ტორია	სინჯები ინახება ბნელ ადგილას, პერიოდულად ხდება დამატება ლუგოლის ხსნარის ღია ყვითელ შეფერილობამდე
					40%-იანი ფორმალ-დეჰიდის ხსნარის დამატება სინჯში მის კონცენ -ტრაციის 2%-ის მიღებამდე		1-3 წელი			ლაბორა -ტორია	_____
ზოოპლან- ქტონი		პოლიმე- რული მასალა ან მინა			40%-იანი ფორმალდე -ჰიდის ხსნარის დამატება სინჯში მის კონცენ-ტრაციის 4%-ის მიღებამდე ან 96%-იანი ეთილის სპირტის დამატება, მისი კონცენ-ტრაციის 70%-ის მიღებამდე		1-3 წელი			ლაბორა - ტორია	______
გამოკვლევა ნატურალური და გამომშრალი სახით
მაკროფიტები; პერიფიტონი ფიტოპლან_ ქტონები; თევზების ზოოპლანქ_ ტონი			პოლიმე - რული მასალა ან მინა	გაცივება 2-50 C-მდე			24სთ	სინჯის აღების ადგილზე და ლაბორა - ტორიაში			არ დაიშვება გაყინვა. განსაზღვრა უნდა ჩატარდეს რაც შეიძლება სწრაფად, მაგრამ სინჯის აღებიდან არა უგვიანეს 24სთ-ისა
				______			24 სთ	სინჯის აღების ადგილზე
კვლევა ტოქსიკურო- ბაზე			პოლიმე- რული მასალა ან მინა	გაცივება 2-50 C-მდე			48 სთ	ლაბორა - ტორია			შენახვის ხანგრძლივობა დამოკი-დებულია განსაზღვრის კონკრეტულ მეთოდზე
				გაცივება მინუს 200 C-მდე			14 დღე-ღამე	ლაბორა - ტორია			____
კონკრეტული მაჩვენებლებისათვის შენახვის (კონსერვაციის) ვარგისიანობის მეთოდი მოცემულია მე-7 ცხრილში.

 

 

 

 ცხრილი 7

 

შენახვის (კონსერვაციის) მეთოდები	შენახვის (კონსერვაციის) მეთოდების ვარგისიანობა კონკრეტული მაჩვენებლების მიხედვით
	ვარგისიანია	უვარგისია
1	2	3
კონსერვაცია pH <2-მდე (შემჟავება)	ტუტე ლითონები ალუმინი ამიაკი (გარდა იმ ანალიზებისა, სადაც ხდება ამიაკის საერთო და თავისუფალი გამოყოფა) დარიშხანი ტუტე-მიწათა და იშვიათი ლითონები ნიტრატები საერთო სიხისტე საერთო ფოსფორი მძიმე ლითონები	ციანიდები სულფიდები კარბონატები, ბიკარბონატები, ნახშირმჟავა გაზი სულფიტები, გოგირდის დიოქსიდი თიოსულფატები ნიტრიტები ფოსფონატები საპნები და რთული ეთერები ჰექსამეთილენტეტრაამინი
კონსერვაცია pH 11-მდე (გატუტიანება)	იოდიდები	ორგანული ნაერთების უმეტესობა მძიმე ლითონები, განსაკუთრებით მრავალ- ვალენტიანი. ხსნადი ანიონე-ბიდან ზოგიერთი მაღალი ვალენტობის ლითონები. ამიაკი, ამონიუმი; ამინები, ამიდები, საერთო ფოსფორი; ჰიდრაზინი; ჰიდროქსილამინი.
გაცივება 2-50 C-მდე	მჟავიანობა, ტუტიანობა ამონიუმი ბრომიდები და ბრომის ნაერთები ქლოროფილი ორგანული ნაერთების აზოტი ხვედრითი ელექტროგამტარობა, ნიტრატები, ნიტრიტები, სუნი ფოსფატები, ორთო (ორთოფოსფატები), ფოსფორი, სულფატები, ზედაპირულად აქტიური ნივთიერებები (კათიონოგენური), მშრალი ნაშთი, საერთო ნაშთი ბიოლოგიური მაჩვენებლები	_____
გაყინვა მინუს 200 C-მდე	ქლოროფილი ჟ.ქ.მ. ბიოლოგიური მაჩვენებლები, ორგანული ნახშირბადი, პერმანგანატული ინდექსი, კვლევა ტოქსიკურობაზე	ბენტოსი, თუ აუცილებელია მისი განსაზღვრა სხვადასხვა მდგომარეობაში. გახსნილი გაზები, მიკროორგანიზმების იდენტიფიკაციისათვის ხსნა-რები, რომლებიც ითხოვენ ჰომოგენიზაციას
შენიშვნა: 1. არ დაიშვება გამოყენება:         გოგირდმჟავას – სინჯების კონსერვაციისათვის, რომელშიც ისაზღვრება კალიუმი, სტრონციუმი, ბარიუმი, რადიუმი, ტყვია;       მარილმჟავას – სინჯების კონსერვაციისათვის, რომელშიც ისაზღვრება ვერცხლი, თალიუმი, ტყვია, ბისმუტი, ვერცხლისწყალი, კალა;        აზოტმჟავას – სინჯების კონსერვაციისათვის, რომელშიც ისაზღვრება ტყვიაშემცველი ორგანული ნაერთები, ნიტრატები და ნიტრიტები. 2. სინჯების გაყინვისას მრავალატომიანმა მჟავებმა შეიძლება განიცადოს დეპოლიმერიზაცია, ამიტომ აუცილებელია მეთოდის ვარგისიანობის დაზუსტება მის გამოყენებამდე. 3. ნალექის სინჯების გაყინვამ და პოლიმერიზაციამ შეიძლება გავლენა მოახდინოს განსაზღვრის შედეგებზე. 4. ის მაჩვენებლები, რომლებიც არ არის ჩამოთვლილი ცხრილში, არ ისაზღ ვრება მოცემული მეთოდებით დაკონსერვებული სინჯებიდან.

 

                                                  

       ცხრილი 8.

 

ლამის, ნადებისა და ნალექის კონსერვაციისა და შენახვის მეთოდები
გამოსაკვლევი პარამეტრი	ჭურჭლის სახეობა	კონსერვაციის მეთოდი	შენახვის პირობები	შენახვის ხანგრძლი- ვობა	საერთაშორისო სტანდარტი
1	2	3	4	5	6
მჟავიანობა	პოლიმერული მასალა და მინა	გაცივება 2-50 C-მდე	სიბნელეში უჰაეროდ	14 დღე-ღამე
ტუტიანობა	პოლიმერული მასალა და მინა	გაცივება 2-50 C-მდე	სიბნელეში უჰაეროდ	14 დღე-ღამე
pH	ასაღები მოწყობილობა	ტენიანი დაუზიანებე -ლი სინჯი	ანალიზს ატარებენ მინდორზე	____
pH (ტემპერატურის კორექციით)	პოლიმერული მასალა ან მინა	გაცივება 2-50 C-მდე	სიბნელეში უჰაეროდ	24 სთ	10390
გატარება	პოლიმერული მასალა ან მინა	გაცივება 2-50 C-მდე	სიბნელეში უჰაეროდ	24სთ	11265
აზოტი	პოლიმერული მასალა ან მინა	გაცივება 2-50 C-მდე	სიბნელეში უჰაეროდ	1 თვე	11265
ამონიუმის აზოტი	პოლიმერული მასალა ან მინა	გაცივება 2-50 C-მდე	სიბნელეში უჰაეროდ	რაც შეიძლება სწრაფად	13878
ანიონები (მაგ., სულფატები)	პოლიმერული მასალა ან მინა	გაცივება 2-50 C-მდე	სიბნელეში უჰაეროდ	28 დღე	11048
საერთო ნალექი	მინა	გაცივება 2-50 C-მდე	სიბნელეში უჰაეროდ	8 დღე
ნიტრატი	პოლიმერული მასალა ან მინა	გაცივება 2-50 C-მდე	სიბნელეში უჰაეროდ	2 დღე	14256
ნიტრიტი	პოლიმერული მასალა ან მინა	გაცივება 2-50 C-მდე	სიბნელეში უჰაეროდ	რაც შეიძლება სწრაფად
სულფიდი	პოლიმერული მასალა ან მინა	გაცივება 2-50 C –მდე pH>10,5	სიბნელეში უჰაეროდ	რაც შეიზლება სწრაფად
ფოსფორი	პოლიმერული მასალა ან მინა	გაცივება 2-50 C-მდე	სიბნელეში უჰაეროდ	1 თვე	11263
ორთოფოსფატი	მინა	გაცივება 2-50 C-მდე	სიბნელეში უჰაეროდ	2 დღე-ღამე	11263
ციანიდები	პოლიმერული მასალა	გაყინვა -200 C –მდე	სიბნელეში უჰაეროდ	1 თვე	11047
მეტალები	პოლიმერული მასალა	გაცივება 2-50 C-მდე	სიბნელეში უჰაეროდ	1 თვე	14869
	პოლიმერული მასალა	გაყინვა -200 C _ მდე	სიბნელეში უჰაეროდ	6 თვე
	პოლიმერული მასალა ან მინა	გამოშრობა (600 C)	ოთახის ტემ-პე-რა-ტუ-რა, სიბ-ნე-ლეში უჰაეროდ	6 თვე
ვერცხლის- წყალი	მინა ან ტეფლონი	გაცივება 2-50 C-მდე	სიბნელეში უჰაეროდ	8 დღე
		გაყინვა-200 C –მდე	სიბნელეში უჰაეროდ	1 თვე
ქრომი (VI)	პოლიმერული მასალა	გაცივება 2-50 C-მდე	სიბნელეში უჰაეროდ	2 დღე	11047
	პოლიმერული მასალა ან მი-ნა/ლითონი	გაცივება 2-50 C-მდე	სიბნელეში უჰაეროდ	1 თვე	11277
ორგანული ნახშირბადი საერთო	მინა (ლამინირე-ბული ტეფლონის სახურავებით	გაცივება 2-50 C	სიბნელეში უჰაეროდ	1 თვე	10694
		გაყინვა - 200 C		6 თვე
1	2	3	4	5	6
ნახევრად- ორგანული და არააქროლადი ორგანული ნაერთები (PCBs, PAHs, პესტიციდები, მაღალმოლეკუ- ლური ნახშირ-წყალბადები)	მინა (ლამინირებული ტეფლონის სახურავებით)   ალუმინის ფოლგა/ მინა ალუმინის ფოლგით	გაცივება 2-50 C –მდე	სიბნელეში უჰაეროდ	1 თვე	10382 13877
				6 თვე
		გაყინვა - 200 C
		გამოშრობა	ოთახის ტემპერა- ტურა, სიბნელეში უჰაეროდ	6 თვე
მინერალური ზეთები	მინა (ლამინირებული ტეფლონის სახურავებით)	გაცივება 2-50 C –მდე	სიბნელეში უჰაეროდ	24 სთ	11046
		გაყინვა 200 C		1 თვე
აქროლადი ორგანული ნივთიერებები (მიღების დროს)	მინა/ლითონის სახურავებით, ლამინირებული ტეფლონი	გაცივება 2-50 C –მდე /ამატებენ მეთანოლს/	სიბნელეში უჰაეროდ	რაც შეიძლება სწრაფად	15099
		გაყინვა - 200 C		1 თვე
ეკოტოქსიკური განსაზღვრებები	პოლიმერული მასალა ან მინა	გაცივება 2-50 C –მდე	სიბნელეში უჰაეროდ	14 დღე-ღამე	566716
ბაქტერიოლო- გიური გამოკვლევები	სტერილური მინა	გაცივება 2-50 C –მდე	სიბნელეში უჰაეროდ	6 სთ
ეკოლოგიური გამოკვლევები	პოლიმერული მასალა ან მინა	გაცივება 2-50 C –მდე, ამატებენ 70%-იან ეთანოლს	სიბნელეში უჰაეროდ	1 წელი	56673 11266 11267 11268 11269
		4%-იანი ფორმალინი		1 წელი
მიკრობიოლო- გიური აქტიურობა	სტერილური მინა	-	-	-	14240