საქართველოს მოქალაქეები - როინ გავაშელიშვილი და ვალერიანე მიგინეიშვილი საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ

საქართველოს სახელით

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველი კოლეგიის

გადაწყვეტილება №1/11/629,652

2017 წლის 25 ოქტომბერი

ქ. ბათუმი

კოლეგიის შემადგენლობა:

ლალი ფაფიაშვილი – სხდომის თავმჯდომარე;

გიორგი კვერენჩხილაძე – წევრი;

მაია კოპალეიშვილი – წევრი;

მერაბ ტურავა – წევრი, მომხსენებელი მოსამართლე.

სხდომის მდივანი: მარიამ ბარამიძე.

საქმის დასახელება: საქართველოს მოქალაქეები – როინ გავაშელიშვილი და ვალერიანე მიგინეიშვილი საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ.

დავის საგანი:

1)№629 კონსტიტუციურ სარჩელზე: „საყოველთაო ჯანდაცვაზე გადასვლის მიზნით გასატარებელ ზოგიერთ ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2013 წლის 21 თებერვლის №36 დადგენილების №1 დანართის (საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამა) მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის „გ“ ქვეპუნქტის სიტყვების „იმ შემთხვევაში, თუ ამა თუ იმ მიზეზით შეწყდა სადაზღვევო კონტრაქტის მოქმედება, ასეთი პირები უფლებამოსილი იქნებიან მიიღონ ამ დადგენილების დანართი №1.1-ის პირველი პუნქტის „ა.ა“ ქვეპუნქტით განსაზღვრული მომსახურება, ასევე „ა.დ“ ქვეპუნქტით განსაზღვრული სისხლის საერთო ანალიზი და შარდის საერთო ანალიზი, „ბ.დ“ ქვეპუნქტით განსაზღვრული მომსახურება … და დანართი №1.2-ით გათვალისწინებული გადაუდებელი სამედიცინო მომსახურება“ (2015 წლის პირველი იანვრიდან 2017 წლის პირველ მარტამდე მოქმედი რედაქცია) კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან მიმართებით;

2) №652 კონსტიტუციურ სარჩელზე: „საყოველთაო ჯანდაცვაზე გადასვლის მიზნით გასატარებელ ზოგიერთ ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2013 წლის 21 თებერვლის №36 დადგენილების №1 დანართის (საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამა) მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის „გ“ ქვეპუნქტის სიტყვების „2013 წლის 1 ივლისის მდგომარეობით კერძო სადაზღვევო სქემებში ჩართული პირებისა იმ შემთხვევაში, თუ ამა თუ იმ მიზეზით შეწყდა სადაზღვევო კონტრაქტის მოქმედება, ასეთი პირები უფლებამოსილი იქნებიან, მიიღონ ამ დადგენილების დანართი №1.1-ის პირველი პუნქტის „ა.ა“ ქვეპუნქტით განსაზღვრული მომსახურება, ასევე, „ა.დ“ ქვეპუნქტით განსაზღვრული სისხლის საერთო ანალიზი და შარდის საერთო ანალიზი, „ბ.დ“ ქვეპუნქტით განსაზღვრული მომსახურება (2014 წლის 1 იანვრიდან) და დანართი №1.2-ით გათვალისწინებული გადაუდებელი სამედიცინო მომსახურება“ (2015 წლის პირველი იანვრიდან 2017 წლის პირველ მარტამდე მოქმედი რედაქცია) კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან მიმართებით.

საქმის განხილვის მონაწილეები: მოსარჩელე მხარის წარმომადგენელი – გიორგი გოცირიძე; მოპასუხე მხარის – საქართველოს მთავრობის წარმომადგენლები – ნინო კვეზერელი, ირმა ქიტიაშვილი, ირაკლი გვასალია, მარინე დარახველიძე, ლელა წოწორია და თეა თავიდაშვილი. სპეციალისტი – საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის მრჩეველი საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამის მიმართულებით – ლაშა ნიკოლაძე,

I

აღწერილობითი ნაწილი

1. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 19 თებერვალს კონსტიტუციური სარჩელით (რეგისტრაციის №629) მიმართა საქართველოს მოქალაქე როინ გავაშელიშვილმა. კონსტიტუციური სარჩელი არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველ კოლეგიას გადაეცა 2015 წლის 23 თებერვალს. საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველი კოლეგიის განმწესრიგებელი სხდომა, ზეპირი მოსმენის გარეშე, გაიმართა 2016 წლის 26 თებერვალს. 2016 წლის 26 თებერვლის №1/4/629 საოქმო ჩანაწერით საკონსტიტუციო სასამართლომ არსებითად განსახილველად მიიღო №629 კონსტიტუციური სარჩელი.

2. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 3 ივნისს კონსტიტუციური სარჩელით (რეგისტრაციის №652) მიმართა საქართველოს მოქალაქე ვალერიანე მიგინეიშვილმა. №652 კონსტიტუციური სარჩელი არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველ კოლეგიას გადაეცა 2015 წლის 4 ივნისს. კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად, საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველი კოლეგიის განმწესრიგებელი სხდომა, ზეპირი მოსმენის გარეშე, გაიმართა 2016 წლის 26 თებერვალს. 2016 წლის 26 თებერვლის №1/5/652 საოქმო ჩანაწერით საკონსტიტუციო სასამართლომ არსებითად განსახილველად მიიღო №652 კონსტიტუციური სარჩელი. ამავე საოქმო ჩანაწერით №629 და №652 კონსტიტუციური სარჩელები გაერთიანდა ერთ საქმედ. საქმის არსებითად განხილვის სხდომა გაიმართა 2016 წლის 11 მაისს.

3. №629 კონსტიტუციური სარჩელის შემოტანის საფუძვლად მითითებულია საქართველოს კონსტიტუციის 89-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტი, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი და 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი, „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის პირველი მუხლის მე-2 პუნქტი და მე-10 მუხლის პირველი პუნქტი. №652 კონსტიტუციური სარჩელის შემოტანის საფუძვლად კი – საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტი და 89-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტი, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი, „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-15 და მე-16 მუხლები.

4. „საყოველთაო ჯანდაცვაზე გადასვლის მიზნით გასატარებელ ზოგიერთ ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2013 წლის 21 თებერვლის №36 დადგენილების №1 დანართის მე-2 მუხლის პირველი პუნქტი (2015 წლის პირველი იანვრიდან 2017 წლის პირველ მარტამდე მოქმედი რედაქცია) ადგენს ამ დადგენილებით დამტკიცებული დანართი №1.1-ით განსაზღვრული პირობებით – ე.წ. საბაზისო პაკეტით (შემდგომში – საბაზისო პაკეტი) მოსარგებლე პირთა ჩამონათვალს. აღნიშნულ პირებს წარმოადგენენ საქართველოს მოქალაქეობის დამადასტურებელი დოკუმენტის, პირადობის ნეიტრალური მოწმობის, ნეიტრალური სამგზავრო დოკუმენტის მქონე პირები, ასევე საქართველოში სტატუსის მქონე მოქალაქეობის არმქონე პირები, საქართველოში თავშესაფრის მაძიებელი პირები, ლტოლვილის ან ჰუმანიტარული სტატუსის მქონე პირები. სადავო ნორმა – ამავე პუნქტის „გ“ ქვეპუნქტი – ზემოაღნიშნული ჩამონათვალიდან ადგენს გამონაკლისს, რომლის თანახმად, საბაზისო სადაზღვევო პაკეტით სარგებლობა არ შეუძლიათ 2013 წლის 1 ივლისის მდგომარეობით კერძო სადაზღვევო სქემებში ჩართულ პირებს. იმ შემთხვევაში, თუ ამა თუ იმ მიზეზით შეწყდა მათი კერძო სადაზღვევო კონტრაქტის მოქმედება, ასეთი პირები უფლებამოსილი იქნებიან, მიიღონ საბაზისო სადაზღვევო პაკეტში არსებული მხოლოდ კონკრეტული სახის სამედიცინო მომსახურება - ოჯახის ან უბნის ექიმის და ექთნის მიერ მიწოდებული ამბულატორიული მომსახურება (დანართი №1.1-ის პირველი პუნქტის „ა.ა“ ქვეპუნქტი), სისხლის საერთო ანალიზი და შარდის საერთო ანალიზი (დანართი №1.1-ის პირველი პუნქტის „ა.დ“ ქვეპუნქტი), მშობიარობა და საკეისრო კვეთა (დანართი №1.1-ის პირველი პუნქტის „ბ.დ“ ქვეპუნქტი), ასევე დანართი №1.2-ით გათვალისწინებული გადაუდებელი სამედიცინო მომსახურება ანუ, ისარგებლონ ე.წ. მინიმალური პაკეტით (შემდგომში – მინიმალური პაკეტი).

5. საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლის თანახმად, „ყველა ადამიანი დაბადებით თავისუფალია და კანონის წინაშე თანასწორია განურჩევლად რასისა, კანის ფერისა, ენისა, სქესისა, რელიგიისა, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებებისა, ეროვნული, ეთნიკური და სოციალური კუთვნილებისა, წარმოშობისა, ქონებრივი და წოდებრივი მდგომარეობისა, საცხოვრებელი ადგილისა“.

6. №629 კონსტიტუციური სარჩელის მიხედვით, მოსარჩელე როინ გავაშელიშვილს, 2013 წლის მაისიდან ოქტომბრის ჩათვლით, შრომითი ხელშეკრულება ჰქონდა დადებული კერძო დაცვის კომპანიასთან, რომელიც დაზღვევის მინიმალური პაკეტით უზრუნველყოფდა დასაქმებულებს. შრომითი ხელშეკრულების შეწყვეტის შემდეგ როინ გავაშელიშვილმა მიმართა სსიპ „სოციალური მომსახურების სააგენტოს“ და საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამის ფარგლებში მოითხოვა გეგმური ქირურგიული ჩარევის დაფინანსება, რაზეც უარი ეთქვა, რადგან იგი წარმოადგენდა სადავო ნორმის სუბიექტს, რომელსაც უფლება ჰქონდა, ესარგებლა მხოლოდ მინიმალური სადაზღვევო პაკეტით.

7. მოსარჩელე მხარის განმარტებით, საბაზისო სადაზღვევო პაკეტით სარგებლობა შეუძლიათ საქართველოს მოქალაქეობის დამადასტურებელი დოკუმენტის, პირადობის ნეიტრალური მოწმობის, ნეიტრალური სამგზავრო დოკუმენტის მქონე პირებს, საქართველოში სტატუსის მქონე მოქალაქეობის არმქონე პირებს, საქართველოში თავშესაფრის მაძიებელ პირებს, ლტოლვილის ან ჰუმანიტარული სტატუსის მქონე პირებს. სადავო ნორმა აღნიშნული სიიდან გამორიცხავს პირებს, რომლებიც 2013 წლის 1 ივლისის მდგომარეობით ჩართული იყვნენ კერძო სადაზღვევო სქემაში, თუმცა ამა თუ იმ მიზეზის გამო შეუწყდათ კერძო სადაზღვევო კონტრაქტის მოქმედება და მათთვის ითვალისწინებს განსხვავებული – მინიმალური პაკეტით სარგებლობის შესაძლებლობას. მოსარჩელის განმარტებით, დღეის მდგომარეობით, პირთა დასახელებული ჯგუფებიდან არცერთი არ სარგებლობს კერძო სადაზღვევო პროგრამით. შესაბამისად, მოცემულ ურთიერთობაში ისინი წარმოადგენენ არსებითად თანასწორ სუბიექტებს და წარსულში კერძო სადაზღვევო პროგრამით სარგებლობა ვერ გახდება საწინააღმდეგოს მტკიცების საფუძველი. მათთვის განსხვავებული სადაზღვევო პირობების შეთავაზებით კი სადავო ნორმა არსებითად თანასწორი პირების მიმართ ადგენს განსხვავებულ მოპყრობას.

8. №629 კონსტიტუციური სარჩელის თანახმად, მოცემულ შემთხვევაში სახეზე არ არის საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლში ჩამოთვლილი რომელიმე კლასიკური ნიშანი. პირთა დიფერენცირება ხდება 2013 წლის 1 ივლისის მდგომარეობით, პირთა კერძო სადაზღვევო სქემაში ჩართულობის საფუძვლით. მიუხედავად კლასიკური ნიშნის არარსებობისა, მოსარჩელე მხარის განმარტებით, სადავო ნორმით ხდება კანონის წინაშე თანასწორობის უფლებაში ჩარევა მაღალი ინტენსივობით, რაც საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის ქმნის შეფასების მკაცრი ტესტის გამოყენების საჭიროებას.

9. მოსარჩელე მხარის პოზიციით, მართალია, სოციალური უფლებები, პოლიტიკური და სამოქალაქო უფლებებისაგან განსხვავებით, არ მიეკუთვნება მყისიერად აღსრულებად უფლებებს და მისი რეალიზების უზრუნველყოფა დიდ წილად დამოკიდებულია სახელმწიფო ბიუჯეტის მოცულობაზე, მაგრამ მოცემულ შემთხვევაში აღნიშნული ვერ მიიჩნევა უფლების შეზღუდვის ლეგიტიმურ მიზნად, რადგან სახელმწიფომ საკუთარ თავზე აიღო საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამის განხორციელების ვალდებულება და მასში მონაწილეობის უფლება უნდა მიეცეს ყველა პირს, ყოველგვარი გაუმართლებელი დიფერენცირების გარეშე.

10. №652 კონსტიტუციური სარჩელის თანახმად, მოსარჩელე ვალერიანე მიგინეიშვილმა 2015 წლის 16 იანვარს განცხადებით მიმართა სსიპ „სოციალური მომსახურების სააგენტოს“. სააგენტოს მიერ ამავე წლის 28 იანვრის წერილობით პასუხში მითითებულ იქნა, რომ მოსარჩელე წარმოადგენს სადავო ნორმის სუბიექტს, რადგან 2013 წლის 1 ივლისის მდგომარეობით ეს უკანასკნელი ჩართული იყო „სადაზღვევო კომპანია ალდაგი ბი სი აის“ კერძო სადაზღვევო სქემაში და, შესაბამისად, უფლებამოსილი იყო ესარგებლა მხოლოდ მინიმალური პაკეტით.

11. მოსარჩელე მხარის პოზიციით, საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლის მიზნებისათვის პირთა შესადარებელ ჯგუფებს წარმოადგენენ, ერთი მხრივ, კერძო სადაზღვევო სქემებში ჩართული პირები, რომელთაც კერძო სადაზღვევო კონტრაქტი შეუწყდათ 2013 წლის 1 ივლისამდე, ხოლო, მეორე მხრივ – პირები, რომელთაც ამგვარი დაზღვევა შეუწყდათ 2013 წლის 1 ივლისის შემდგომ. მოსარჩელის განმარტებით, პირთა შესადარებელ ჯგუფებს შორის დიფერენცირების ნიშანს წარმოადგენს კერძო სადაზღვევო სქემის დატოვების დრო. კერძოდ, პირები, რომელთაც კერძო სადაზღვევო სქემა დატოვეს 2013 წლის 1 ივლისამდე, სარგებლობენ სამედიცინო მომსახურებათა გაცილებით უფრო ფართო მოცულობით, ვიდრე პირები, რომელთაც კერძო სადაზღვევო კონტრაქტი შეუწყდათ 2013 წლის 1 ივლისის შემდეგ.

12. მოსარჩელე მხარის მტკიცებით, სადავო ნორმით დადგენილი დიფერენცირებული მოპყრობა უნდა შეფასდეს შეფასების მკაცრი ტესტით დიფერენცირების ინტენსივობის ხარისხიდან გამომდინარე, ხოლო უშუალოდ დიფერენცირების ინტენსივობას განაპირობებს იმ სფეროს ან უფლების მნიშვნელობა, რომელთან მიმართებითაც ხდება განსხვავებული მოპყრობა. მოსარჩელის განმარტებით, სადავო ნორმით გათვალისწინებული შეზღუდვა მოსარჩელის ანალოგიურ მდგომარეობაში მყოფ პირთა წრეს უზღუდავს სათანადო სამედიცინო მომსახურების მიღების შესაძლებლობას, რაც გულისხმობს ადამიანის ჯანმრთელობის ხელყოფას. შეზღუდვა განსაკუთრებით ინტენსიურია ონკოლოგიურ დაავადებებთან მიმართებით, ვინაიდან მკურნალობის საფასურიდან გამომდინარე, სათანადო სამედიცინო მომსახურება ხელმისაწვდომი არ არის არამხოლოდ სოციალურად დაუცველი, არამედ სხვა პირებისთვისაც. კონსტიტუციური სარჩელის თანახმად, მკაცრი ტესტით შეფასების აუცილებლობაზე დამატებით მიუთითებს დიფერენცირების მუდმივი ხასიათი. რადგან სადავო ნორმის დროში მოქმედება არ არის შემოფარგლული რაიმე კონკრეტული ვადით, რომლის შემდეგაც მოსარჩელეს შესაძლებლობა მიეცემა, გახდეს საბაზისო პაკეტით მოსარგებლე.

13. მოსარჩელე მხარის მოსაზრებით, სადავო ნორმის ლეგიტიმურ მიზანს შესაძლოა წარმოადგენდეს საბიუჯეტო რესურსების დაზოგვის ინტერესი, თუმცა მხედველობაშია მისაღები ის გარემოება, რომ ჯანმრთელობის დაცვა არ წარმოადგენს ინდივიდის უბრალო პრივილეგიას. ჯანმრთელობის დაცვის უფლების მნიშვნელობიდან გამომდინარე, სახელმწიფოს მოცემულ სფეროში არ უნდა ჰქონდეს ფართო დისკრეცია ადამიანთა დიფერენცირებასთან მიმართებით ფინანსური სახსრების უქონლობის გამო, ვინაიდან მკურნალობის აღმოუჩენლობა შეიძლება დაკავშირებული იყოს ფიზიკურ ტკივილთან, შესაძლებლობების შეზღუდვასთან და პირის გარდაცვალებასთან. ამდენად, მოსარჩელის აზრით, სახელმწიფოს მიერ ფინანსური რესურსების დაზოგვა ინდივიდის ფიზიკური ტანჯვის ხარჯზე გაუმართლებელია.

14. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმით დადგენილი დიფერენცირება არ აკმაყოფილებს მკაცრი შეფასების ტესტის მოთხოვნებს, ვინაიდან საბიუჯეტო სახსრების დაზოგვის ინტერესი არ არის იმდენად მწვავე და დაუძლეველი, რომ გამართლებული იყოს სამედიცინო დახმარების აღმოუჩენლობით გამოწვეული ადამიანის ტანჯვა. იმავდროულად, მოსარჩელის განმარტებით, სადავო ნორმით დადგენილი შემზღუდველი საშუალება გამოუსადეგარია, ვინაიდან გადაუდებელი სამედიცინო დახმარების ხარჯები გაცილებით აღემატება იმ ფინანსურ სახსრებს, რომლის გაღების აუცილებლობა იარსებებდა დროული და გეგმიური სამედიცინო დახმარების აღმოჩენის შემთხვევაში. შესაბამისად, სადავო ნორმა ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლით გარანტირებულ კანონის წინაშე თანასწორობის პრინციპს.

15. მოსარჩელეები თავიანთ მოთხოვნათა დასაბუთების მიზნით, დამატებით მიუთითებენ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოსა და ამერიკის შეერთებული შტატების უზენაესი სასამართლოს შესაბამის პრაქტიკაზე.

16. საქმის არსებითად განხილვის სხდომაზე მოსარჩელეთა წარმომადგენელმა განსაკუთრებული ყურადღება გაამახვილა პირთა იმ კატეგორიაზე, რომელთაც 2013 წლის 1 ივლისის შემდგომ, მათგან დამოუკიდებელი მიზეზების გამო, შეუწყდათ კერძო სადაზღვევო კონტრაქტის მოქმედება და შესაძლებლობა არ ჰქონდათ, გავლენა მოეხდინათ შედეგზე, რაც სადავო ნორმით განსაზღვრულ დიფერენცირებას კიდევ უფრო გაუმართლებელს ხდის. მოსარჩელემ დიფერენცირების ინტენსივობის შეფასებისას ასევე ისაუბრა „საყოველთაო ჯანდაცვაზე გადასვლის მიზნით გასატარებელ ზოგიერთ ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2013 წლის 21 თებერვლის №36 დადგენილების №1 დანართის მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის „გ“ ქვეპუნქტის მე-3 წინადადებაზე, რომლის თანახმადაც, სადაზღვევო კომპანია „ქართუს“ და სს „სამედიცინო დაზღვევის ჯგუფ არქიმედეს გლობალ ჯორჯიას“ კერძო სადაზღვევო სქემით დაზღვეული პირები, რომელთაც 2014 წლის 1 იანვარს, მათგან დამოუკიდებელი მიზეზების გამო, შეუწყდათ დაზღვევა, უფლებამოსილი იქნებიან, ისარგებლონ დადგენილებით დანართი №1.1-ით განსაზღვრული მომსახურებით. მიუხედავად იმისა, რომ აღნიშნული წინადადება მისი მხრიდან გასაჩივრებული არ არის, მსგავსი ჩანაწერის არსებობა, მოსარჩელის პოზიციით, კიდევ უფრო თვალსაჩინოს ხდის სადავო ნორმით დადგენილი დიფერენცირების ინტენსივობას იმ პირებთან მიმართებით, რომელთაც კერძო დაზღვევის კონტრაქტი შეუწყდათ მათგან დამოუკიდებელი მიზეზებით ანუ იმყოფებიან სადაზღვევო კომპანია „ქართუს“ და სს „სამედიცინო დაზღვევის ჯგუფ არქიმედეს გლობალ ჯორჯიას“ ყოფილ ბენეფიციარებთან არსებითად თანასწორ მდგომარეობაში.

17. მოსარჩელე მხარის აღნიშვნით, სადავო ნორმით დადგენილი შეზღუდვის შედეგად ვერ მიიღწევა სახელმწიფოს მიერ დასახული ერთ-ერთი ლეგიტიმური მიზანი, ხელი შეუშალოს კერძო სადაზღვევო სექტორიდან ბენეფიციართა ხელოვნურ გადმოდინებას ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამაში. დასახელებული ნორმა ითვალისწინებს ბლანკეტურ შეზღუდვას, რომლის შედეგები შესაძლოა გავრცელდეს კეთილსინდისიერ პირებზეც, რომელთაც არა საკუთარი სურვილით, არამედ მათგან დამოუკიდებელი მიზეზების გამო დატოვეს კერძო სადაზღვევო სქემა. აღნიშნულის საპირისპიროდ, სადავო ნორმით ვერ გამოირიცხება გარკვეულ ბენეფიციართა არაკეთილსინდისიერება, რაც, საბოლოოდ, გამოყენებულ საშუალებას მიზნის მიღწევისთვის უვარგისად აქცევს.

18. მოსარჩელე მხარემ ასევე არასაკმარისად მიიჩნია მოპასუხის არგუმენტი, რომლის თანახმად, სახელმწიფოს ხელთ არსებული ტექნიკური რესურსები და კერძო სადაზღვევო სექტორთან კომუნიკაციის პრობლემები ართულებს იმ კეთილსინდისიერ ბენეფიციართა იდენტიფიცირებას, რომელთაც 2013 წლის 1 ივლისის შემდგომ, მათგან დამოუკიდებელი მიზეზების გამო, დატოვეს კერძო სადაზღვევო სქემები. მოსარჩელის თქმით, სახელმწიფოს მხრიდან დასახელებული პრობლემები არ უნდა გახდეს სადავო ნორმით დადგენილი ბლანკეტური შეზღუდვის საფუძველი, განსაკუთრებით იმის გათვალისწინებით, რომ მათ კანონმდებლობა აძლევს შესაძლებლობას, სადაზღვევო სექტორიდან გამოითხოვონ და დაამუშაონ მონაცემები ამ უკანასკნელთა ბენეფიციარების შესახებ.

19. მოპასუხე მხარის განმარტებით, საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამა მისი ძალაში შესვლიდან უწყვეტად ვითარდება და ფართოვდება. ამაზე მიუთითებს სადავო დადგენილებაში შეტანილ ცვლილებათა რაოდენობა და შინაარსი. ანალოგიურად, სადავო ნორმა, თავისი ბუნებით, დროებითი ხასიათისაა და ემსახურება დასახელებულ პროგრამაზე მოსახლეობის ეტაპობრივ გადაყვანას. აღნიშნული, თავის მხრივ, მოითხოვს დროში გაწერილი თანმიმდევრული ღონისძიებების განხორციელებას, რაც უკავშირდება ფინანსებსა და სერვისის განმახორციელებელი უწყებების ინფრასტრუქტურულ და სისტემურ უზრუნველყოფას. შესაბამისად, სადავო ნორმით დადგენილი დიფერენცირების ინტენსივობის შეფასებისას მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული ნორმის დროებითი ხასიათი.

20. მოპასუხე მხარემ ასევე ყურადღება გაამახვილა სხვადასხვა მიზნობრივ სახელმწიფო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამებზე, მათ შორის, „რეფერალური მომსახურების ფარგლებში შესაბამისი სამედიცინო დახმარების გაწევის შესახებ გადაწყვეტილების მიღების მიზნით კომისიის შექმნისა და მისი საქმიანობის წესის განსაზღვრის შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2010 წლის 3 ნოემბრის №331 დადგენილებით შექმნილ უწყებათაშორის კომისიაზე, რომლისთვისაც მიმართვის უფლებამოსილებით სარგებლობს ნებისმიერი პირი, მიუხედავად იმისა, რა ტიპის სახელმწიფო დაზღვევას ექვემდებარება იგი ან საერთოდ სარგებლობს თუ არა ამგვარი დაზღვევით. მოპასუხის განმარტებით, დასახელებული პროგრამები წარმოადგენს რეალურ ალტერნატივას მოსარჩელის კატეგორიის პირებისთვის, მეტიც, უწყებათაშორისი კომისიის მხრიდან მიღებული დაფინანსება, შესაძლებელია, რიგ შემთხვევებში აჭარბებდეს სახელმწიფო ჯანდაცვის პროგრამის ფარგლებში მისაღებ სარგებელს. ამასთან, კომისია ყოველ განაცხადს განიხილავს ინდივიდუალური გარემოებების გათვალისწინებით და გადაწყვეტილებას იღებს მიზანშეწონილობის კრიტერიუმით, თუმცა არსებობს პრაქტიკა, რომლითაც შეიძლება დადგინდეს, რა ტიპის სამედიცინო შემთხვევების დაფინანსება ხდება ხშირ შემთხვევებში.

21. მოპასუხე მხარის პოზიციით, სადავო ნორმის დროში შეზღუდულად მოქმედებისა და ალტერნატიული სახელმწიფო პროგრამებით სარგებლობის შესაძლებლობის ერთობლივად განხილვა ამცირებს სადავო ნორმით დადგენილი დიფერენცირებული მოპყრობის ინტენსივობას. რამდენადაც დიფერენცირებას საფუძვლად არ უდევს კონსტიტუციის მე-14 მუხლით გათვალისწინებული რომელიმე კლასიკური ნიშანი, სასამართლოს მხრიდან სადავო რეგულირების კონსტიტუციურობა უნდა შემოწმდეს შეფასების რაციონალური ტესტის საფუძველზე. სახელმწიფოს უნდა ჰქონდეს შესაძლებლობა, ზემოაღნიშნული ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამის ფარგლებში განახორციელოს პირთა რაციონალური, გონივრული და დასაბუთებული დიფერენცირება, როგორიც დღეის მდგომარეობითაც არსებობს სხვადასხვა ასაკობრივი თუ მიზნობრივი სადაზღვევო პაკეტების სახით.

22. მოპასუხე მხარემ ასევე ისაუბრა დიფერენცირების ლეგიტიმურ მიზნებზე და აღნიშნა, რომ სადავო ნორმის გაუქმება და იმ პირთა ინტეგრირება საბაზისო სადაზღვევო პაკეტში, რომლებსაც 2013 წლის 1 ივლისის შემდგომ შეუწყდათ კერძო სადაზღვევო კონტრაქტის მოქმედება, გამოიწვევს საბიუჯეტო ხარჯების გაუთვალისწინებელ ზრდას და შესაძლოა გარდაუვალი გახდეს ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამის ფარგლებში შეთავაზებული სამედიცინო მომსახურების მოცულობის საყოველთაო შემცირება. ნორმის გაუქმება ასევე საფრთხეს შეუქმნის კერძო სადაზღვევო ბიზნესის ფუნქციონირებას, რადგან არსებობს მათი ბენეფიციარების ხელოვნური გადმოდინების საფრთხე სახელმწიფო პროგრამაში. აღნიშნული, საბოლოო ჯამში, მნიშვნელოვან ზიანს მიაყენებს სახელმწიფოს ეკონომიკურ განვითარებას და უარყოფითად აისახება თითოეულ მოქალაქეზე.

23. მოპასუხე მხარემ კერძო სადაზღვევო სექტორის ბენეფიციარების სახელმწიფო პროგრამაში ხელოვნური გადმოდინების შესაძლებლობასთან და საფრთხეებთან დაკავშირებით მიუთითა ამგვარი ბენეფიციარების ვინაობის, მათი სადაზღვევო სტატუსისა და კერძო სადაზღვევო კონტრაქტის შეწყვეტის მიზეზების დადგენის სირთულეებზე, რადგან არ არსებობს ერთიანი სისტემატიზებული სადაზღვევო ბაზები, ასევე გართულებულია პირთა შემოსავლების, როგორც ინდივიდუალური კერძო დაზღვევის შეძენის შესაძლებლობის იდენტიფიცირების საშუალება. აღნიშნული ფაქტობრივად შეუძლებელს ხდის, სახელმწიფოს მხრიდან დადგინდეს, 2013 წლის 1 ივლისის შემდგომ ვინ დატოვა კერძო სადაზღვევო სქემა საკუთარი ინიციატივით, როგორია მათი ფაქტობრივი შემოსავლები და სადაზღვევო სტატუსი. ყოველივე ზემოაღნიშნული საფრთხის მატარებელია თავად სახელწიფო პროგრამის ფუნქციონირებისათვის, რომელშიც ბენეფიციართა ფართო მასის სწრაფმა ინტეგრირებამ შესაძლოა გაუთვალისწინებელი უარყოფითი შედეგები გამოიწვიოს.

24. საქმის არსებითად განხილვის სხდომაზე სპეციალისტის სახით მოწვეულმა საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობის და სოციალური დაცვის მინისტრის მრჩეველმა საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამის მიმართულებით გაიზიარა მოპასუხე მხარის პოზიცია სადავო ნორმის ლეგიტიმურ მიზნებთან დაკავშირებით და დამატებით მიუთითა იმ სირთულეებზე, რომლებიც არსებობს კერძო სადაზღვევო სექტორსა და სახელმწიფოს შორის კერძო დაზღვევის ბენეფიციართა სიების სრულყოფასა და სისწორესთან დაკავშირებით. აღნიშნული ართულებს იმ პირთა იდენტიფიცირებას, რომლებსაც კერძო დაზღვევის კონტრაქტი შეუწყდათ 2013 წლის პირველი ივლისის შემდგომ და მათი სახელმწიფო პროგრამაში ერთობლივად ინტეგრირების შესაძლებლობა სახელმწიფოს ბიუჯეტის სახსრების გაუთვალისწინებელი ხარჯვის რისკის წინაშე აყენებს.

25. სპეციალისტი ასევე დაეთანხმა მოპასუხე მხარის პოზიციას სადავო ნორმის დროებითობის თაობაზე და მიუთითა, რომ არსებული რეგულირება საჭიროებს ცვლილებას, თუმცა შეუძლებელია წინასწარ ზუსტი თარიღის განსაზღვრა, თუ როდის განხორციელდება შემდგომი ცვლილებები, რადგან ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამა ძალიან დიდი მასშტაბის სახელმწიფო პროექტია, რომელიც მოითხოვს კომპლექსურ და ფრთხილ მიდგომებს. ასევე მნიშვნელოვანია ამ პროცესში მუდმივი კონსულტაციები კერძო სადაზღვევო სექტორთან, რათა ამ უკანასკნელმა იზრუნოს საკუთარი მომსახურების კონკურენტუნარიანობის გაზრდაზე, რაც შეამცირებს მათი ბენეფიციარების ხელოვნურად გადმოდინების რისკებს სახელმწიფოს პროგრამაში და თავად სახელმწიფოსთვისაც დადებითი შედეგის მომტანი იქნება საბიუჯეტო სახსრების ხარჯვისა და პროგრამის შემდგომი განვითარება/გაფართოების პერსპექტივების მიზნებისათვის.

II

სამოტივაციო ნაწილი

1. 2017 წლის 23 ივნისს საკონსტიტუციო სასამართლოს შუამდგომლობით (№158/01) მიმართა მოსარჩელეთა წარმომადგენელმა და მოითხოვა საქმის წარმოების შეწყვეტა №652 კონსტიტუციურ სარჩელთან დაკავშირებით. აღნიშნული შუამდგომლობის თანახმად, „საყოველთაო ჯანდაცვაზე გადასვლის მიზნით გასატარებელ ზოგიერთ ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2013 წლის 21 თებერვლის №36 დადგენილებაში 2017 წლის 9 თებერვლის №73 დადგენილებით შეტანილი ცვლილებების შედეგად, მოსარჩელე ვალერიანე მიგინეიშვილი გახდა საბაზისო პაკეტით მოსარგებლე, როგორც პირი, რომელიც 2017 წლის 1 იანვრის მდგომარეობით არ იყო ჩართული კერძო სადაზღვევო სქემაში.

2. „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-13 მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, მოსარჩელეს უფლება აქვს, შეამციროს მოთხოვნის მოცულობა, უარი თქვას სასარჩელო მოთხოვნაზე. იმავდროულად, სასარჩელო მოთხოვნაზე უარის თქმა იწვევს სასამართლოს საქმის შეწყვეტას. აღნიშნულიდან გამომდინარე, საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ვალერიანე მიგინეიშვილი საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ“ (კონსტიტუციური სარჩელი №652) უნდა შეწყდეს საქმე.

3. №629 კონსტიტუციურ სარჩელთან დაკავშირებით, სადავო ნორმის კონსტიტუციურობის შეფასებამდე, საკონსტიტუციო სასამართლო მნიშვნელოვნად მიიჩნევს შემდეგი გარემოების აღნიშვნას: საქმის არსებითად განხილვის დასრულების შემდეგ სადავო ნორმამ რამდენჯერმე განიცადა ცვლილება. კერძოდ, 2017 წლის 9 თებერვალს საქართველოს მთავრობამ მიიღო №73 დადგენილება „საყოველთაო ჯანდაცვაზე გადასვლის მიზნით გასატარებელ ზოგიერთ ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2013 წლის 21 თებერვლის დადგენილებაში ცვლილების შეტანის თაობაზე“, რომლითაც დადგენილების №1 დანართის მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის „გ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული კერძო სადაზღვევო სქემის დატოვების თარიღი განისაზღვრა 2017 წლის 1 იანვრით. საქართველოს მთავრობის მიერ 2017 წლის 25 აპრილს მიღებული №208 დადგენილებით კი ახლებურად განისაზღვრა სადავო ნორმით დადგენილ პირთა წრე და მინიმალური პაკეტით გათვალისწინებულ მომსახურებათა ჩამონათვალი.

4. საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დადგენილი პრაქტიკის თანახმად, იმ შემთხვევაში, „როდესაც სადავო ნორმის ძალადაკარგულად ცნობა/გაუქმება ხდება საკონსტიტუციო სასამართლოში საქმის განხილვის დასრულების შემდეგ (როდესაც სასამართლო იმყოფება სათათბირო ოთახში), არ არსებობს საკანონმდებლო საფუძველი საქმის შეწყვეტისთვის“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 24 ოქტომბრის №1/4/592 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ბექა წიქარიშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“). აღნიშნულიდან გამომდინარე, სასამართლო შეაფასებს №629 კონსტიტუციურ სარჩელში მითითებული სადავო ნორმის კონსტიტუციურობის საკითხს საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან მიმართებით.

5. საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლით განმტკიცებულია კანონის წინაშე თანასწორობის უფლება. აღნიშნული კონსტიტუციური დებულების თანახმად, „ყველა ადამიანი დაბადებით თავისუფალია და კანონის წინაშე თანასწორია განურჩევლად რასისა, კანის ფერისა, ენისა, სქესისა, რელიგიისა, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებებისა, ეროვნული, ეთნიკური და სოციალური კუთვნილებისა, წარმოშობისა, ქონებრივი და წოდებრივი მდგომარეობისა, საცხოვრებელი ადგილისა“. ხსენებული დებულება წარმოადგენს თანასწორობის იდეის ნორმატიულ გამოხატულებას - „თანასწორობის უნივერსალურ კონსტიტუციურ ნორმა-პრინციპს, რომელიც ზოგადად გულისხმობს ადამიანების სამართლებრივი დაცვის თანაბარი პირობების გარანტირებას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის №1/1/493 გადაწყვეტილება საქმეზე „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებები: „ახალი მემარჯვენეები“ და „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II - 1).

6. მიუხედავად მისი უნივერსალური ბუნებისა, კანონის წინაშე თანასწორობა არ გულისხმობს და არც მოითხოვს აბსოლუტურ გათანაბრებას. საქართველოს კონსტიტუციის „მე-14 მუხლის არსის გაგებისათვის პრინციპული მნიშვნელობა აქვს კანონის წინაშე თანასწორობის განსხვავებას გათანაბრებისგან. ამ პრინციპის ფარგლებში სახელმწიფოს ძირითადი მიზანი და ფუნქცია ადამიანების სრული გათანაბრება ვერ იქნება, რადგან ეს თავად თანასწორობის იდეასთან, უფლების არსთან მოვიდოდა წინააღმდეგობაში. თანასწორობის იდეა ემსახურება შესაძლებლობების თანასწორობის უზრუნველყოფას ანუ ამა თუ იმ სფეროში ადამიანების თვითრეალიზაციისათვის ერთნაირი შესაძლებლობების გარანტირებას“ (საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის №1/1/493 გადაწყვეტილება საქმეზე „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებები: „ახალი მემარჯვენეები“ და „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-1). კონსტიტუციის მე-14 მუხლის ძირითადი არსი და მიზანი არის ანალოგიურ, მსგავს, საგნობრივად თანასწორ გარემოებებში მყოფ პირებს სახელმწიფო მოეპყროს ერთნაირად, „არ დაუშვას არსებითად თანასწორის განხილვა უთანასწოროდ და პირიქით“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 31 მარტის №2/1-392 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე შოთა ბერიძე და სხვები საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II - 2).

7. საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლი კრძალავს როგორც პირდაპირ, ისე არაპირდაპირ დისკრიმინაციას, თუმცა არსებითად თანასწორი პირების მიმართ ნებისმიერი განსხვავებული მოპყრობა, თავისთავად, დისკრიმინაციად არ განიხილება. თანასწორობის უფლება სახელმწიფოს არ ავალდებულებს, ნებისმიერ შემთხვევაში სრულად გაათანაბროს არსებითად თანასწორი პირები. „დისკრიმინაციას ექნება ადგილი, თუ დიფერენციაციის მიზეზები აუხსნელია, მოკლებულია გონივრულ საფუძველს. მაშასადამე, დისკრიმინაცია არის თვითმიზნური, გაუმართლებელი დიფერენციაცია, სამართლის დაუსაბუთებელი გამოყენება კონკრეტულ პირთა წრისადმი განსხვავებული მიდგომით. შესაბამისად, კანონის თანასწორობის უფლება კრძალავს არა დიფერენცირებულ მოპყრობას ზოგადად, არამედ მხოლოდ თვითმიზნურ და გაუმართლებელ განსხვავებას“ (საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის №1/1/493 გადაწყვეტილება საქმეზე „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებები: „ახალი მემარჯვენეები“ და „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-3).

8. მოცემული დავის ფარგლებში სასამართლომ უნდა შეაფასოს, ადგენს თუ არა სადავო ნორმა დიფერენცირებას არსებითად თანასწორ პირთა მიმართ, ხოლო ასეთის არსებობის შემთხვევაში, არის თუ არა დიფერენცირებული მოპყრობა დისკრიმინაციული ხასიათის. ამისთვის კი მნიშვნელოვანია, პირველ რიგში, გაირკვეს სადავო რეგულირების შინაარსი.

9. „საყოველთაო ჯანდაცვაზე გადასვლის მიზნით გასატარებელ ზოგიერთ ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2013 წლის 21 თებერვლის №36 დადგენილებით დამტკიცებული საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამის (დანართი №1) მე-2 მუხლი (2015 წლის პირველი იანვრიდან 2017 წლის პირველ მარტამდე მოქმედი რედაქცია) დეტალურად განსაზღვრავს იმ პირთა ჩამონათვალს, რომელთაც უფლება აქვთ, ისარგებლონ აღნიშნული პროგრამით. იმის და მიხედვით, თუ როგორია დასახელებულ პირთა სტატუსი, ასაკი, სოციალური თუ ეკონომიკური მდგომარეობა, განსხვავებულია სადაზღვევო პაკეტთა მიზნობრიობა, შინაარსი და მოცულობა, რომლით სარგებლობის შესაძლებლობაც მათ აქვთ (დანართი №1.1, №1.3 და №1.4).

10. საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამის მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, საბაზისო სადაზღვევო პაკეტით მოსარგებლეები არიან: საქართველოს მოქალაქეობის დამადასტურებელი დოკუმენტის, პირადობის ნეიტრალური მოწმობის, ნეიტრალური სამგზავრო დოკუმენტის მქონე პირები; ასევე, საქართველოში სტატუსის მქონე მოქალაქეობის არმქონე პირები, საქართველოში თავშესაფრის მაძიებელი პირები და ლტოლვილის ან ჰუმანიტარული სტატუსის მქონე პირები. ამავე პროგრამის 21-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი ამგვარი პირებისთვის ასევე ითვალისწინებს დანართი №1.2-ით გათვალისწინებული გადაუდებელი ამბულატორიული და სტაციონარული მომსახურებით სარგებლობის შესაძლებლობას. დასახელებულ წრეში ექცევა როგორც პირთა ის ჯგუფი, რომელსაც არასოდეს უსარგებლია კერძო სამედიცინო დაზღვევით, ასევე პირთა ჯგუფი, რომელსაც კერძო სადაზღვევო კონტრაქტი გაფორმებული ჰქონდა, თუმცა შეუწყდა 2013 წლის პირველ ივლისამდე. სადავო ნორმა აღნიშნული ჩამონათვალიდან გამოყოფს პირებს, რომლებიც 2013 წლის 1 ივლისის მდგომარეობით ჩართული იყვნენ კერძო სადაზღვევო სქემებში, მაგრამ ამა თუ იმ მიზეზით შეუწყდათ სადაზღვევო კონტრაქტის მოქმედება. ასეთი პირები სადავო ნორმის საფუძველზე უფლებამოსილი არიან, ისარგებლონ მინიმალური პაკეტით, ასევე მიიღონ დანართი №1.2-ით გათვალისწინებული გადაუდებელი ამბოლატორიული და სტაციონარული მომსახურება.

11. ამგვარად, პირთა შესადარებელ ჯგუფებად განხილულ უნდა იქნენ, ერთი მხრივ, საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამის მე-2 მუხლის პირველი პუნქტში ჩამოთვლილი პირები, მიუხედავად იმისა, რომ ისინი არასდროს სარგებლობდნენ კერძო დაზღვევით თუ ამგვარი სადაზღვევო კონტრაქტი შეუწყდათ 2013 წლის 1 ივლისამდე და, მეორე მხრივ, პირები, რომელთა კერძო სადაზღვევო კონტრაქტის მოქმედება მათი შრომითი ხელშეკრულების შეწყვეტის გამო შეწყდა 2013 წლის 1 ივლისს ან შემდგომ. აშკარაა, სადავო ნორმა აღნიშნულ ჯგუფებს დიფერენცირებულ მდგომარეობაში აყენებს, რაც მათთვის სამედიცინო მომსახურების განსხვავებული მოცულობით სარგებლობის შესაძლებლობის მინიჭებაში გამოიხატება. კერძოდ, პირველ კატეგორიაში მოქცეული პირები სარგებლობენ საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამით სრულად, ხოლო მეორე კატეგორიაში მყოფ პირებს უფლება აქვთ, ისარგებლონ საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამით მხოლოდ შეზღუდული მოცულობით.

12. დიფერენცირების არსებობა ყოველთვის არ არის საკმარისი კანონის წინაშე თანასწორობის ძირითად უფლებაში ჩარევის დასაბუთებისათვის. სადავო ნორმის კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან შესაბამისობაზე მსჯელობისას აუცილებელია დადგინდეს, რამდენად წარმოადგენენ შესადარებელი ჯგუფები არსებითად თანასწორ სუბიექტებს კონკრეტულ სამართლებრივ ურთიერთობასთან მიმართებით. საქართველოს კონსტიტუციის „მე-14 მუხლზე მსჯელობისას პირთა არსებითად თანასწორობის საკითხი უნდა შეფასდეს არა ზოგადად, არამედ კონკრეტულ სამართალურთიერთობასთან კავშირში. დისკრიმინაციულ მოპყრობაზე მსჯელობა შესაძლებელია მხოლოდ მაშინ, თუ პირები კონკრეტულ სამართლებრივ ურთიერთობასთან დაკავშირებით შეიძლება განხილულ იქნენ როგორც არსებითად თანასწორი სუბიექტები“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 4 თებერვლის გადაწყვეტილება №2/1/536 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – ლევან ასათიანი, ირაკლი ვაჭარაძე, ლევან ბერიანიძე, ბექა ბერუჩაშვილი და გოჩა გაბოძე საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის წინააღმდეგ“, II-17). შესაბამისად, მოცემულ შემთხვევაში პირთა შესადარებელი ჯგუფები არიან თუ არა არსებითად თანასწორები, უნდა გადაწყდეს დიფერენცირების დამდგენი სამართლებრივი ურთიერთობის ბუნებიდან, აგრეთვე შესადარებელ ჯგუფებსა და დიფერენცირების ფაქტს შორის ურთიერთდამოკიდებულებიდან გამომდინარე.

13. სამედიცინო მომსახურებაზე ფინანსური ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფა მნიშვნელოვანი ინტერესია თითოეული ადამიანისთვის, ხოლო ასეთივე მნიშვნელობის ამოცანა თავად სახელმწიფოსათვის, რომელიც ზემოაღნიშნული პროგრამის ფარგლებში მიზნად ისახავს სამედიცინო მომსახურების ხელმისაწვდომობისათვის ფინანსური დახმარების გაწევას ჯანმრთელობის დაზღვევის არმქონე საქართველოს მოსახლეობისათვის. ქვეყანაში არსებული სოციალური თუ ეკონომიკური ფონის გათვალისწინებით, ეკონომიკური სიდუხჭირის გამო ადამიანები ხშირად ვერ იღებენ აუცილებელ და სათანადო სამედიცინო მომსახურებას სამედიცინო კონსულტაციების თუ გეგმური ქირურგიული ჩარევების ჩათვლით. ფინანსური ბარიერების არსებობა ხშირ შემთხვევაში შეიძლება გადაულახავ დაბრკოლებად იქცეს, რაც, საბოლოო ჯამში, უარყოფითად აისახება ადამიანის ჯანმრთელობის მდგომარეობაზე და შესაძლებელია, გამოუსწორებელი შედეგითაც დასრულდეს. შესაბამისად, იმ სახელმწიფო პროგრამის მიმართ, რომლითაც სამედიცინო მომსახურების ამგვარი ფინანსური ბარიერები მნიშვნელოვნად მცირდება, წვდომის თანაბარი ინტერესი გააჩნია თითოეულ ადამიანს, რომელიც აკმაყოფილებს საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამის მე-2 მუხლის პირველი პუნქტით დადგენილ მოთხოვნებს – ფლობს შესაბამის დოკუმენტაციას და არ სარგებლობს კერძო სამედიცინო დაზღვევით. შედეგად, სადავო ნორმით დადგენილი ურთიერთობის ფარგლებში ყველა პირი, რომელიც არ არის ჩართული კერძო სადაზღვევო სქემაში, მიუხედავად იმისა, თუ როდიდან შეუწყდა მას კერძო სადაზღვევო კონტრაქტის მოქმედება, არსებითად თანასწორად უნდა იქნეს განხილული საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლით დაცული კანონის წინაშე თანასწორობის უფლების მიზნებისათვის. აქვე აღსანიშნავია, რომ არსებითად თანასწორ პირთა მიმართ დიფერენცირების ფაქტს ეჭვქვეშ არ აყენებს თავად მოპასუხე მხარე და სახელმწიფოს მხრიდან დასახული ლეგიტიმური საჯარო მიზნების გათვალისწინებით მიუთითებს მის რაციონალურობაზე.

14. დიფერენცირებული მოპყრობის შეფასების მასშტაბი განსხვავებული შეიძლება იყოს თითოეულ ინდივიდუალურ შემთხვევასთან მიმართებით. „ცალკეულ შემთხვევაში ის შეიძლება გულისხმობდეს ლეგიტიმური საჯარო მიზნების არსებობის დასაბუთების აუცილებლობას... სხვა შემთხვევებში ხელშესახები უნდა იყოს შეზღუდვის საჭიროება თუ აუცილებლობა. ზოგჯერ შესაძლოა საკმარისი იყოს დიფერენციაციის მაქსიმალური რეალისტურობა“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის №1/1/493 გადაწყვეტილება „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებები: ახალი მემარჯვენეები და საქართველოს კონსერვატიული პარტია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-5).

15. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, დიფერენცირებული მოპყრობის დისკრიმინაციულობის შეფასებისათვის საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დადგენილია განსხვავებული კრიტერიუმები. კერძოდ, საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან მიმართებით საკონსტიტუციო სასამართლო ნორმის კონსტიტუციურობას აფასებს: 1) მკაცრი შეფასების ტესტით ან 2) „რაციონალური დიფერენციაციის ტესტით“. განსხვავებულია მათი გამოყენების წინა პირობები, საფუძვლები (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 11 აპრილის №1/1/539 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ბესიკ ადამია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-19).

16. „მკაცრი შეფასების ტესტს სასამართლო იყენებს „კლასიკური, სპეციფიკური“ ნიშნებით დიფერენციაციისას და ასეთ შემთხვევებში ნორმას აფასებს თანაზომიერების პრინციპის დაცვით. მკაცრი ტესტის გამოყენების საჭიროებას სასამართლო ადგენს ასევე დიფერენციაციის ინტენსივობის ხარისხის მიხედვით... თუ დიფერენციაციის ინტენსივობა მაღალია, სასამართლო გამოიყენებს მკაცრ ტესტს, ხოლო ინტენსივობის დაბალი მაჩვენებლის შემთხვევაში - „რაციონალური დიფერენციაციის ტესტს“ (რაციონალური საფუძვლით შემოწმების ტესტი) (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 11 აპრილის №1/1/539 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ბესიკ ადამია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-20). აღნიშნულიდან გამომდინარე, საქმის გადასაწყვეტად მნიშვნელოვანია, გაირკვეს სადავო ნორმით დადგენილი დიფერენცირება ემყარება თუ არა კონსტიტუციის მე-14 მუხლში ჩამოთვლილ რომელიმე ნიშანს ან ხომ არ არის მაღალი ინტენსივობის.

17. მოცემული დავის ფარგლებში პირთა შესადარებელი ჯგუფების მიმართ დიფერენცირებული მოპყრობა არ ეფუძნება საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლში ჩამოთვლილ რომელიმე კლასიკურ ნიშანს. საკონსტიტუციო სასამართლო იზიარებს მოსარჩელე მხარის პოზიციას, რომლის თანახმად, საბაზისო პაკეტით სრულად სარგებლობის შესაძლებლობის შეზღუდვა უკავშირდება კონკრეტულ დროს - 2013 წლის 1 ივლისს ან შემდგომ კერძო სადაზღვევო კონტრაქტის შრომითი ხელშეკრულების შეწყვეტის მიზეზით შეწყვეტის ფაქტს და არა საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლში ჩამოთვლილ კლასიკურ ნიშნებს. შესაბამისად, განსახილველ შემთხვევაში სასამართლო შეამოწმებს დიფერენცირების ინტენსივობას და აღნიშნულის მიხედვით გადაწყვეტს, თუ რომელი ტესტით უნდა შეფასდეს უთანასწორო მოპყრობის კონსტიტუციურობა.

18. საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკიდან გამომდინარე, „დიფერენციაციის ინტენსივობის შეფასების კრიტერიუმები განსხვავებული იქნება ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში დიფერენციაციის ბუნებიდან, რეგულირების სფეროდან გამომდინარე. თუმცა ნებისმიერ შემთხვევაში გადამწყვეტი იქნება, არსებითად თანასწორი პირები რამდენად მნიშვნელოვნად განსხვავებულ პირობებში იმყოფებიან ანუ დიფერენციაცია რამდენად მკვეთრად დააცილებს ამ უკანასკნელთ კონკრეტულ საზოგადოებრივ ურთიერთობებში მონაწილეობის თანაბარი შესაძლებლობებიდან“ (საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 11 ივნისის №1/3/534 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ტრისტან მამაგულაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-25). რიგ შემთხვევებში კი დიფერენცირების ხარისხზე შესაძლებელია დამატებით მიუთითებდეს მისი მოქმედების ხანგრძლივობა, რაც უკავშირდება სადავო ნორმის დროში მოქმედების საკითხს.

19. განსახილველი დავის ფარგლებში პირთა შესადარებელ ჯგუფებს შორის დიფერენცირების ინტენსივობაზე საუბრისას მოპასუხე მხარემ მიუთითა „რეფერალური მომსახურების ფარგლებში შესაბამისი სამედიცინო დახმარების გაწევის შესახებ გადაწყვეტილების მიღების მიზნით კომისიის შექმნისა და მისი საქმიანობის წესის განსაზღვრის შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2010 წლის 3 ნოემბრის №331 დადგენილებით შექმნილ კომისიასა და, საჭიროების შემთხვევაში, მისგან დაფინანსების მიღების შესაძლებლობის თაობაზე.

20. საქართველოს მთავრობის 2010 წლის 3 ნოემბრის №331 დადგენილება განსაზღვრავს კომისიისადმი მიმართვის უფლებამოსილების მქონე პირთა ჩამონათვალს, მათი განაცხადის მიღების განხილვისა და გადაწყვეტილების მიღების წესს, ასევე მიღებულ გადაწყვეტილებათა დაფინანსების მიმართ მოქმედ განსაკუთრებულ წესებს. პირები, რომლებსაც შესაძლებლობა აქვთ, განცხადებით მიმართონ კომისიას, ძირითადად მიეკუთვნებიან ისეთ მოწყვლად ჯგუფებს, როგორებიც არიან სოციალურად დაუცველი ოჯახები, სტიქიური უბედურებების, კატასტროფების, საგანგებო სიტუაციების დროს დაზარალებული მოსახლეობა, გულის თანდაყოლილი მანკით დაავადებული პირები და სხვა. ხშირ შემთხვევაში ამგვარი პირების მოთხოვნათა განხილვა/დაკმაყოფილება დამოკიდებულია იმაზე, თუ რამდენად იფარება მათი ხარჯები დაზღვევის ან სხვა სახელმწიფო პროგრამის მეშვეობით, დაფინანსების მეთოდი კი ითვალისწინებს გარკვეულ ფარგლებში ბენეფიციართა მხრიდან თანაგადახდის ვალდებულებას. თუმცა დადგენილების მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის „ზ“ ქვეპუნქტი განაცხადის წარდგენაზე უფლებამოსილ პირებად აცხადებს აგრეთვე, საქართველოს ადმინისტრაციულ ტერიტორიულ ერთეულებში გუბერნატორის ადმინისტრაციის ან ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების შუამდგომლობების საფუძველზე, საქართველოს სხვა მოქალაქეებს, რომელთათვის სამედიცინო მომსახურების ანაზღაურება შესაძლოა მოხდეს აუცილებელი საზოგადოებრივი ან/და სახელმწიფოებრივი ინტერესების გათვალისწინებით. იმავე მუხლის 2¹ პუნქტის თანახმად კი, პირველი და მეორე პუნქტებით განსაზღვრული სამედიცინო დახმარების კომპონენტით მოსარგებლეთა ჩამონათვალის არსებობის მიუხედავად, გამონაკლისი შეიძლება იქნეს დაშვებული კომისიის გადაწყვეტილებით.

21. ამგვარად, კომისიისათვის მიმართვის უფლება აქვს ნებისმიერ პირს, განურჩევლად იმისა, იგი სარგებლობს საბაზისო სადაზღვევო პაკეტით თუ ნაწილობრივ ან სრულად ეზღუდება მსგავსი პაკეტით სარგებლობის შესაძლებლობა. გარდა ამისა, როგორც ამავე დადგენილების მე-4 მუხლის მე-3 პუნქტისა და მოპასუხეთა პოზიციიდან ირკვევა, კომისია დაფინანსების მაძიებელზე დაფინანსების გაცემისას ხელმძღვანელობს მიზანშეწონილობის სტანდარტით, ითვალისწინებს რა ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში არსებულ გარემოებათა ერთობლიობას. საქმის არსებითად განხილვის სხდომაზე მოპასუხე მხარემ დაადასტურა, რომ არ არსებობს წინასწარ დადგენილი მკაფიო კრიტერიუმები, რომლებიც დაფინანსების მაძიებელს მისცემს შესაძლებლობას, წინსწრებით განსაზღვროს საკუთარი განაცხადის დაკმაყოფილების შანსები. არსებობს მხოლოდ კომისიის მიერ მიღებულ გადაწყვეტილებათა სტატისტიკა, რომელიც შესაძლოა, მხოლოდ ზოგად წარმოდგენას ქმნიდეს ამგვარ კრიტერიუმებზე.

22. შედეგად, რეფერალური მომსახურების ფარგლებში შესაბამისი სამედიცინო დახმარების გაწევის შესახებ კომისიისთვის მიმართვის უფლებით სარგებლობა არ არის ის გარემოება, რომელიც გავლენას მოახდენდა მოცემული დავის ფარგლებში შესადარებელ პირთა ჯგუფებს შორის დიფერენცირების ხარისხის განსაზღვრაზე. აღნიშნული მიმართვის უფლებით მოსარგებლეთა წრე არ არის შეზღუდული მხოლოდ მოსარჩელის კატეგორიის პირებით. ამასთან, კომისია გადაწყვეტილებას იღებს ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში არსებულ გარემოებათა ერთობლივი შეფასების საფუძველზე, მხოლოდ მიზანშეწონილობის კრიტერიუმზე დაყრდნობით, რაც თავისთავად მიუთითებს მისი დისკრეციის მაღალ ხარისხზე და წინასწარ ვერავითარ გარანტიას ვერ იძლევა დაფინანსების მაძიებლების, მათ შორის, მოსარჩელეთა კატეგორიის პირებისთვის. შედეგად, ამგვარი სახელმწიფო პროგრამის არსებობა შესაძლებელია, დამოუკიდებლად აღებული შეფასდეს როგორც საჭიროების შემთხვევაში სამედიცინო მომსახურების დაფინანსების ალტერნატიული წყარო, თუმცა იგი გავლენას ვერ მოახდენს სადავო ნორმით დადგენილი დიფერენცირების ხარისხზე.

23. ჯანმრთელობის დაცვის სფეროში ადამიანის საჭიროების უზრუნველყოფის პოლიტიკის შერჩევისას სახელმწიფოს შესაძლებელია ჰქონდეს მოქმედების ფართო არეალი. თუმცა, თუკი სახელმწიფო მიზანშეწონილად მიიჩნევს ამგვარი უზრუნველყოფის საჭიროებას, იგი ვალდებულია, აღნიშნული ქმედება განახორციელოს თანასწორ საწყისებზე, ყველა შესაძლო გამონაკლისის გონივრულობის დასაბუთების გზით. მართალია, საქართველოს მთავრობის 2013 წლის 21 თებერვლის №36 დადგენილებით დამტკიცებული საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამის ძირითად მიზანს წარმოადგენს ჯანმრთელობის დაზღვევის არმქონე მოსახლეობისთვის სამედიცინო მომსახურების ხელმისაწვდომობის მიზნით ფინანსური უზრუნველყოფის შექმნა, თუმცა აღნიშნული პროგრამის ფარგლებში, იმისდა მიხედვით, თუ როგორია პირის სტატუსი, ასაკი, სოციალური თუ ეკონომიკური მდგომარეობა, განსხვავებულია იმ სადაზღვევო პაკეტთა მიზნობრიობა, შინაარსი, მოცულობა და ღირებულება, რომლით სარგებლობის შესაძლებლობაც მას აქვს. ამგვარად, სახელმწიფო, მის მიერ დასახული ლეგიტიმური მიზნის ფარგლებში, სამედიცინო მომსახურებაზე წვდომას უზრუნველყოფს დაზღვევის არმქონე საქართველოს მოსახლეობისთვის ზოგადად ანუ ამგვარ სარგებელზე წვდომა გააჩნია ყველას, თუმცა პირთა სხვადასხვა კატეგორიისთვის განსაზღვრულია მომსახურების განსხვავებული პირობები. აღნიშნული განსხვავებები შესაძლოა ნაკარნახევი იყოს სხვადასხვა მიზეზებით, მათ შორის თითოეული კატეგორიის პირთა კონკრეტული საჭიროებიდან გამომდინარე და არათუ არ არღვევდეს კანონის წინაშე თანასწორობას, არამედ იცავდეს დასახელებულ პირებს სრული, დისკრიმინაციული გათანაბრებისგან. ამგვარი დიფერენცირება უნდა ჩაითვალოს ნაკლებად ინტენსიურად, თუმცა მისი რაციონალურობა და გონივრულობა ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში უნდა იქნეს დასაბუთებული სახელმწიფოს მიერ, ხოლო შეფასებული სასამართლოს მხრიდან. აღნიშნულისგან განსხვავებით, დიფერენცირება ინტენსიური იქნება და, შესაბამისად, მისი პროპორციულობის მტკიცების საჭიროება იარსებებს ისეთ შემთხვევებში, როდესაც სახელმწიფო საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის პროგრამიდან სრულად ამორიცხავს პირთა კონკრეტულ ჯგუფს.

24. მოცემული სამართლებრივი დავის ფარგლებში პირთა შესადარებელი ჯგუფები სარგებლობენ განსხვავებული მოცულობის სამედიცინო მომსახურებით, რაც გამოიხატება განსხვავებული სადაზღვევო პაკეტებით სარგებლობაში. სადავო ნორმა მოსარჩელეებს არ ტოვებს საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამის მიღმა სრულად, არამედ სთავაზობს მხოლოდ გარკვეული კატეგორიის გეგმიურ ამბულატორიულ და სტაციონარულ მომსახურებას. რაც შეეხება გადაუდებელ ამბულატორიულ და სტაციონარულ მომსახურებას, რომლის პირობები განსაზღვრულია სადავო დადგენილების დანართი №1.2-ით, აღნიშნული სრულად ხელმისაწვდომია პირთა ორივე ჯგუფისათვის და, შესაბამისად, გავლენას ვერ მოახდენს დიფერენცირების ინტენსივობის ხარისხზე.

25. მოპასუხე მხარის პოზიციით, სადავო ნორმით დადგენილი დიფერენცირებული მოპყრობის ინტენსივობის შეფასებისას ასევე გათვალისწინებული უნდა იქნეს აღნიშნული რეგულირების დროში მოქმედების საკითხი. მოპასუხის თქმით, სადავო ნორმა თავისი ბუნებით დროებითი ხასიათისაა და ემსახურება საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სისტემაზე მოსახლეობის ეტაპობრივად გადაყვანას, რაც, თავის მხრივ, გულისხმობს დროში გაწერილ ღონისძიებებს და უკავშირდება სერვისის განმახორციელებელი უწყებების ინფრასტრუქტურულ, სისტემურ და ფინანსურ უზრუნველყოფას. მოწესრიგების დროებით ხასიათზე, მოპასუხის თქმით, მიუთითებს თავად საქართველოს მთავრობის სადავო დადგენილებაში განხორციელებულ ცვლილებათა ოდენობა და შინაარსი 2013 წლიდან დღემდე.

26. საქართველოს მთავრობის სადავოდ გამხდარი №36 დადგენილება მიღებულ იქნა 2013 წლის 21 თებერვალს. აღნიშნული დადგენილებით საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამის ამოქმედების ვადად განისაზღვრა იმავე წლის 28 თებერვალი. დადგენილების საწყის რედაქციაში დანართი №1.1-ით ანუ საბაზისო სადაზღვევო პაკეტით განსაზღვრული სამედიცინო მომსახურებით სარგებლობის უფლებიდან სრულად მოხდა იმ პირთა ამორიცხვა, რომლებიც სწორედ 2013 წლის 28 თებერვლის მდგომარეობით იყვნენ ჩართული კერძო სადაზღვევო სქემებში, თუმცა მთავრობის მიერ იმავე წლის 28 ივნისს მიღებული №165 დადგენილებით განხორციელებული ცვლილებით მოხდა მითითებული თარიღის ჩანაცვლება 2013 წლის 1 ივლისით. აღნიშნული ცვლილებითვე ჩამოყალიბდა სადავო ნორმა და მოსარჩელეთა კატეგორიის პირებისათვის განისაზღვრა მინიმალური სადაზღვევო პაკეტით გათვალისწინებული სამედიცინო მომსახურებით სარგებლობის შესაძლებლობა. იმავე წლის 31 დეკემბრის №396 დადგენილებით კი გაიზარდა აღნიშნულ პაკეტში არსებულ სამედიცინო მომსახურებათა ჩამონათვალი და მას განსაზღვრული ფინანსური ლიმიტის ფარგლებში დაემატა მშობიარობითა და საკეისრო კვეთით სარგებლობის შესაძლებლობა.

27. სადავო ნორმის პარალელურად, ცვლილებათა განხორციელების შესაძლებლობაზე მიუთითებს სადავო დადგენილების დანართი №1-ით დამტკიცებული საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამის 21-ე მუხლი, რომელიც განსაზღვრავს პროგრამით გათვალისწინებული სამედიცინო მომსახურების მოცულობას თითოეული კატეგორიის მოსარგებლეთათვის. აღნიშნული მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, პროგრამით გათვალისწინებული მომსახურების ამგვარად დადგენილი პირობები ექვემდებარება გადახედვას.

28. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სადავო ნორმის შინაარსი, ასევე სადავო დადგენილებაში განხორციელებული ცვლილებების პარალელურად იძლევა დასკვნის საფუძველს, რომ სადავო ნორმით განსაზღვრული რეგულირება და დადგენილი შეზღუდვები ატარებს დროებით ხასიათს და, ამგვარად, დამატებით გავლენას ახდენს მოცემული დავის ფარგლებში შესადარებელ პირთა ჯგუფებს შორის დიფერენცირების ხარისხზე. საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, „რაც უფრო ნაკლებია დიფერენცირებული რეჟიმის მოქმედების პერიოდი, მით უფრო ნაკლებად ინტენსიურია ჩარევა თანასწორობის უფლებაში“ (საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 მარტის №2/1/473 გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს მოქალაქე ბიჭიკო ჭონქაძე და სხვები საქართველოს ენერგეტიკის მინისტრის წინააღმდეგ, II-15).

29. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სადავო ნორმით დადგენილი დიფერენცირება უნდა ჩაითვალოს ნაკლებად ინტენსიურად, რაც გულისხმობს შეფასების რაციონალური ტესტის გამოყენების საჭიროებას.

30. „დიფერენცირებული მოპყრობის კონსტიტუციურ-სამართლებრივი გამართლებისათვის საჭიროა, სადავო ნორმამ დააკმაყოფილოს რაციონალური დიფერენცირების ტესტის მოთხოვნები, რომლის მიხედვითაც ა) საკმარისია დიფერენცირებული მოპყრობის რაციონალურობის დასაბუთება, მათ შორის, როდესაც აშკარაა დიფერენციაციის მაქსიმალური რეალისტურობა, გარდუვალობა ან საჭიროება; ბ) რეალური და რაციონალური კავშირის არსებობა დიფერენციაციის ობიექტურ მიზეზსა და მისი მოქმედების შედეგს შორის“ (საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის №1/1/493 გადაწყვეტილება საქმეზე „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებები: „ახალი მემარჯვენეები“ და „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-6).

31. უპირველესად უნდა აღინიშნოს, რომ ცალკეულ, მათ შორის ჯანმრთელობის დაცვის სფეროში, ადამიანის საჭიროების უზრუნველყოფის პოლიტიკის შერჩევისას სახელმწიფოს გააჩნია ფართო მიხედულების ფარგლები. საქართველოს კონსტიტუცია ზოგადად ავალდებულებს თუ არა სახელმწიფოს, უზრუნველყოს პირი ჯანმრთელობის დაზღვევით, როგორც ხელმისაწვდომი სამედიცინო დახმარებით, შესაძლებელია დამოუკიდებლად გახდეს საკონსტიტუციო სასამართლოს შეფასების საგანი, თუმცა, თუკი სახელმწიფო მიზანშეწონილად მიიჩნევს ამგვარი უზრუნველყოფის საჭიროების დაკმაყოფილებას, იგი ვალდებულია, აღნიშნული ქმედება განახორციელოს თანასწორ საწყისებზე, ყველა შესაძლო გამონაკლისის კონსტიტუციურობის დასაბუთების გზით.

32. ამდენად, მოცემული დავის ფარგლებში საკონსტიტუციო სასამართლოს შეფასების საგანს არ წარმოადგენს სახელმწიფოს მიერ ჯანმრთელობის დაზღვევის სფეროში შერჩეული პოლიტიკის კონსტიტუციურობის საკითხი. სასამართლო ასევე ვერ იმსჯელებს იმ პირებთან დაკავშირებით, რომლებიც 2013 წლის 1 ივლისიდან დღემდე სარგებლობენ კერძო სამედიცინო დაზღვევით და, ამგვარად, არ არიან უფლებამოსილი, ისარგებლონ საბაზისო პაკეტით, ისევე როგორც გადაუდებელი სამედიცინო მომსახურებით. მოსარჩელე მხარე კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებს მხოლოდ იმ პირთა ჯგუფებს შორის დიფერენცირების კონსტიტუციურობას, რომლებზეც საუბარია სადავო ნორმაში და რომლებიც დღეის მდგომარეობით არ სარგებლობენ კერძო დაზღვევით, შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლო უფლებამოსილია, სადავო ნორმა შეაფასოს მხოლოდ მოცემული სასარჩელო მოთხოვნის ფარგლებში.

33. საქმის არსებითად განხილვის სხდომაზე სადავო ნორმით დადგენილი დიფერენცირების რაციონალურობის მტკიცებისას მოპასუხე მხარემ, პირველ რიგში, მიუთითა საბიუჯეტო რესურსის ამოწურვადობასა და მისი ოპტიმალური ხარჯვის მნიშვნელობაზე. მისი განმარტებით, სადავო ნორმით დადგენილი შეზღუდვის გაუქმება და სრულ სადაზღვევო პაკეტზე იმ პირთა მიერთება, რომელთაც 2013 წლის 1 ივლისის შემდგომ ნებისმიერი მიზეზით შეუწყდათ კერძო სადაზღვევო კონტრაქტის მოქმედება, „გამოიწვევს საბიუჯეტო სახსრების ხშირ შემთხვევაში დაუგეგმავ, გაუთვალისწინებელ ზრდას, რაც რეალურ საფრთხეს შეუქმნის მთლიანად ჯანმრთელობის სახელმწიფო დაცვის საყოველთაო პროგრამის განხორციელებას. ასეთ შემთხვევაში შესაძლებელია, დაისვას საკითხი პროგრამით დადგენილ სამედიცინო მომსახურებათა მოცულობის საყოველთაო შემცირებისა, რაც მნიშვნელოვნად დააზარალებს და დააკნინებს აღნიშნული პროგრამის მიზნებსა და ამოცანებს“.

34. უპირველესად უნდა აღინიშნოს, რომ საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამის შექმნა ემსახურება სამედიცინო მომსახურების ხელმისაწვდომობისათვის ფინანსური უზრუნველყოფის შექმნას საქართველოს მოსახლეობის იმ ნაწილისათვის, რომელიც არ/ვერ სარგებლობს კერძო სადაზღვევო კომპანიების მიერ გაწეული მომსახურებით. საქართველოს მთავრობის მიერ წარმოდგენილი სტატისტიკური მონაცემების თანახმად, აღნიშნული პროგრამის ამოქმედებამდე მოსახლეობის ნახევარზე მეტი საერთოდ არ იყო ამგვარი კერძო სადაზღვევო სქემების მონაწილე, შესაბამისად, ნათელია, რომ სახელმწიფოს მხრიდან ამ სფეროში განხორციელებული პოლიტიკა იმთავითვე გათვლილი იყო ბენეფიციართა საკმაოდ ფართო წრეზე და მიზნად ისახავდა ამ უკანასკნელთათვის როგორც პირველადი ჯანდაცვის, ასევე გადაუდებელ თუ გეგმურ ამბულატორიულ და სტაციონარულ მომსახურებაზე ხელმისაწვდომობის გაზრდას ფინანსური ბარიერების მინიმალიზაციის გზით. არსებული ფინანსური ბარიერები ხშირ შემთხვევაში პირდაპირპროპორციულად აისახება ადამიანის ჯანმრთელობის მდგომარეობაზე, ამცირებს რა ამა თუ იმ დაავადების/სამედიცინო შემთხვევის ადრეულ სტადიაზე სამედიცინო დაწესებულებისადმი მიმართვიანობას და, საბოლოო ჯამში, შესაძლოა დასრულდეს პირის მდგომარეობის მკვეთრი ან შეუქცევადი გართულებით.

35. ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამის მასშტაბურობაზე მიუთითებს ჯანდაცვის სექტორისთვის სახელმწიფო ბიუჯეტიდან გამოყოფილი ასიგნებების მოცულობა, რომელიც მოპასუხის მიერ წარმოდგენილ მონაცემთა საფუძველზე, 2015 წლის მდგომარეობით, აჭარბებდა 800 მილიონ ლარს, რაც მთლიანი სახელმწიფო ბიუჯეტის მნიშვნელოვან წილს წარმოადგენს. ზოგადად, ქვეყნის საბიუჯეტო სახსრების სწორად და საჭიროებისამებრ გადანაწილება დიდწილად განაპირობებს ეკონომიკის სფეროში სახელმწიფო პოლიტიკას, სხვადასხვა მნიშვნელოვანი პროექტების დაგეგმვისა და განხორციელების შესაძლებლობას. ამიტომ ეჭვგარეშეა, რომ საბიუჯეტო სახსრების ხარჯვა უნდა განხორციელდეს რაციონალურად, პრიორიტეტების სწორად გადანაწილების და თითოეული მოქალაქის ინტერესების შეძლებისდაგვარად გათვალისწინებით.

36. სახელმწიფოს ფისკალური და ეკონომიკური უსაფრთხოება მნიშვნელოვან ლეგიტიმურ ინტერესს წარმოადგენს და მისთვის საფრთხის შექმნა, თავისთავად, ვერ იქნება მოაზრებული ადამიანის რომელიმე ძირითადი უფლებით დაცული სფეროს ნაწილად. შესაბამისად, ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამით გათვალისწინებულ სამედიცინო მომსახურებათა მიზნობრიობის, ამ პროცესში ხარჯების ოპტიმიზაციისა და, მათ შორის, გონივრული ბალანსის დაცვის მიზნით დადგენილი გარკვეული შეზღუდვები შესაძლებელია, რიგ შემთხვევებში, გამართლებული იყოს, თუმცა იმ შემთხვევაში, როდესაც სამართალურთიერთობა უკავშირდება არსებული საბიუჯეტო რესურსების თანაბრად გადანაწილებას არსებითად თანასწორი სუბიექტებისათვის, თავისთავად, საბიუჯეტო სახსრების დაზოგვის ინტერესი ვერ გამოდგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლით დაცული კანონის წინაშე თანასწორობის უფლების შეზღუდვის რაციონალურობის მტკიცების საფუძვლად.

37. საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, ამოწურვადი რესურსების დაზოგვა, ზოგადად, შეიძლება წარმოადგენდეს უფლების შეზღუდვის საჯარო ინტერესს და ყურადსაღებია, რომ სახელმწიფოს გააჩნია საკმაოდ ფართო მიხედულების ზღვარი მაშინ, როდესაც საქმე ეხება ამგვარ რესურსებს და ეკონომიკური სტრატეგიის დაგეგმვას. თუმცა მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ „ისეთი ამოწურვადი სახელმწიფო რესურსი, როგორიც სახელმწიფო ბიუჯეტია, პირველ რიგში, ადამიანის ძირთადი უფლებების ეფექტურ რეალიზაციას უნდა მოხმარდეს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 12 სექტემბრის №2/3/540 გადაწყვეტილება საქმეზე: „რუსეთის მოქალაქეები – ოგანეს დარბინიანი, რუდოლფ დარბინიანი, სუსანნა ჟამკოციანი და სომხეთის მოქალაქეები – მილენა ბარსეღიანი და ლენა ბარსეღიანი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-26).

38. ამგვარად, მხოლოდ სახელმწიფო საბიუჯეტო რესურსის ხარჯვის შესაძლო გაზრდის საფრთხეზე მითითება ვერ ჩაითვლება რაციონალურად პირთა იმგვარი დიფერენცირების გამართლებისათვის, რომელიც ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამის ფარგლებში კერძო დაზღვევის არმქონე ადამიანთა ერთ ნაწილს სრულად ანიჭებს კონკრეტული სადაზღვევო პაკეტით სრულად სარგებლობის შესაძლებლობას, ხოლო მათ მეორე ნაწილთან მიმართებით შემოიფარგლება სამედიცინო მომსახურებათა მხოლოდ მინიმალური მოცულობით.

39. აქვე გასათვალისწინებელია, რომ არაგონივრულად უნდა ჩაითვალოს სახელმწიფო ბიუჯეტის სახსრების დაზოგვის მიზნებზე მითითება იმ პირობებში, როდესაც მოპასუხე მხარე მოსარჩელეთა კატეგორიის პირებისათვის სამედიცინო მომსახურების ფინანსური ხელმისაწვდომობის ალტერნატივების სახით მიუთითებს ზემოთ განხილულ, რეფერალური მომსახურების ფარგლებში, შესაბამისი სამედიცინო დახმარების გაწევის შესახებ კომისიაზე. აღნიშნული კომისიის მიერ მიღებული გადაწყვეტილებების დაფინანსება ხდება სახელმწიფო ბიუჯეტიდან და, როგორც მოპასუხემ აღნიშნა, ასეთი წესით მიღებული დაფინანსება, შესაძლოა, აჭარბებდეს პირის მიერ ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამის ფარგლებში მოქმედი კონკრეტული სადაზღვევო პაკეტით გათვალისწინებული დაფინანსების ოდენობას. შესაბამისად, ზემოაღნიშნული დამოუკიდებელი პროგრამებით სარგებლობა ვერ შეამცირებს ბიუჯეტის ხარჯვას, არამედ პირიქით, რიგ შემთხვევებში შეიძლება გაზარდოს კიდეც.

40. საბიუჯეტო დანახარჯების გაზრდასთან შესაძლოა დაკავშირებული იყოს აგრეთვე სადავო ნორმით განსაზღვრული რეალობაც, რომლის ფარგლებშიც, მინიმალური სადაზღვევო პაკეტის მფლობელ პირებს (მათ შორის მოსარჩელეებს) შესაძლებლობა არ აქვთ, ისარგებლონ კონკრეტული პროფილის ექიმ-სპეციალისტთა მომსახურებით, რომელიც, როგორც წესი, ერთ-ერთი პირველი ნაბიჯია ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული კონკრეტული პრობლემის აღმოჩენისათვის. ისინი არ სარგებლობენ ასევე არც ერთი სახის ინსტრუმენტული გამოკვლევით (მაგ., ელექტროკარდიოგრაფია, მუცლის ღრუს ექოსკოპია) და კლინიკურ-ლაბორატორიულ გამოკვლევათა აბსოლუტური უმრავლესობით. აღნიშნული ტიპის გამოკვლევები ხშირ შემთხვევაში უმნიშვნელოვანეს როლს ასრულებს სხვადასხვა დაავადებების/გართულებების დროულად გამოვლენის და ეფექტურად პრევენციის საქმეში, მაშინ როდესაც გადაუდებელი ამბულატორიული თუ სტაციონარული მომსახურება, როგორც წესი, უკავშირდება პირის ჯანმრთელობის კრიტიკულ მდგომარეობას და შესაძლოა, ბევრად მეტ ფინანსურ ხარჯებთან იყოს დაკავშირებული. იმ პირობებში, როდესაც მოსარჩელის მსგავსი კატეგორიის პირებისათვის ზემოაღნიშნული გადაუდებელი სამედიცინო მომსახურება სრულად ანაზღაურდება ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამის ფარგლებში, სახელმწიფოს მხრიდან საბიუჯეტო სახსრების რაციონალური გამოყენების არგუმენტზე მითითება ნაკლებად დამაჯერებელია, რადგან, საბოლოო ჯამში, სახელმწიფო ვალდებული ხდება, გასწიოს იმავე ან გაცილებით დიდი ოდენობის ხარჯი.

41. აქვე დამატებით უნდა აღინიშნოს, რომ მოპასუხემ ვერ შეძლო სასამართლოსთვის წარმოედგინა მონაცემები იმ პირთა მიახლოებით ოდენობაზე, რომლებსაც ამა თუ იმ მიზეზით კერძო სადაზღვევო კონტრაქტის მოქმედება შეუწყდათ 2013 წლის 1 ივლისიდან და რამდენით გაიზრდება საბიუჯეტო სახსრების დანახარჯი, თუკი სადავო ნორმის გაუქმების შემთხვევაში ამ პირთა ინტეგრირება მოხდება საბაზისო პაკეტით მოსარგებლეთა შორის.

42. მოპასუხე მხარის მიერ სადავო ნორმით დადგენილი შეზღუდვის მიზნად მითითებულ იქნა ასევე კერძო სადაზღვევო სექტორის დაცვასა და მის შემდგომ წახალისებაზე, რათა არ მოხდეს მათი ბენეფიციარების ხელოვნური გადადინება საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამაში. ამგვარ რისკებს, მოპასუხის თქმით, ზრდის ინფორმაციული, ინფრასტრუქტურული და კომუნიკაციასთან დაკავშირებული პრობლემები, რომლებიც არსებობს სახელმწიფოსა და კერძო სადაზღვევო სექტორს შორის. არ არსებობს საკანონმდებლო რეგულირება, რომელიც კერძო სექტორს ინფორმაციის გაცემის ვალდებულებას დაუდგენდა. ეს კი ართულებს ამ უკანასკნელის ბენეფიციართა იდენტიფიცირებას, ისევე როგორც კერძო დაზღვევის კონტრაქტის შეწყვეტის ფაქტისა და შეწყვეტის ზუსტი მიზეზების დადგენას.

43. ეჭვგარეშეა, რომ სახელმწიფოს მხრიდან კერძო სადაზღვევო სექტორის ხელშეწყობა მნიშვნელოვანია როგორც კონკრეტულად ჯანმრთელობის დაცვის სფეროს, ასევე მთლიანად ქვეყნის ეკონომიკის განვითარებისათვის. კერძო სადაზღვევო კომპანიების, ისევე როგორც ნებისმიერი კერძო სექტორის, წარმატებულ საქმიანობაზე ბევრადაა დამოკიდებული აღნიშნული სფეროს წინსვლა/გაფართოება, ქვეყანაში ინვესტიციების მოზიდვა, მომსახურების სფეროს განვითარება, კონკურენტუნარიანი პროდუქტის შექმნა, ახალი სამუშაო ადგილების გაჩენა და, შედეგად, საზოგადოებრივი კეთილდღეობისა და სტაბილურობის ზრდა. ამასთან, რამდენადაც მოცემულ შემთხვევაში საქმე ეხება კონკრეტულ ჯანმრთელობის დაცვის სფეროს, კერძო სადაზღვევო სექტორში არსებული წინსვლა და კონკურენცია შესაძლებელია თანაბრად აისახოს თავად ჯანმრთელობის დაცვის სფეროში გაწეული მომსახურების ხარისხზე. ამგვარად, სახელმწიფოს მხრიდან კერძო სადაზღვევო სექტორის დაცვა წარმოადგენს მნიშვნელოვან ლეგიტიმურ მიზანს, რომელიც შესაძლებელია სცილდებოდეს მხოლოდ ამ კონკრეტულ სფეროს და ზოგადსახელმწიფოებრივ მნიშვნელობას იძენდეს.

44. კერძო სადაზღვევო სექტორის ხელშეწყობა პირდაპირ უკავშირდება ასევე, სახელმწიფოს მხრიდან, საბიუჯეტო სახსრების ხარჯვის შემცირების მიზანს. რაც უფრო წარმატებული და კონკურენტუნარიანია აღნიშნული სექტორი, რაც მეტად იძლევა კერძო სადაზღვევო სქემა ინდივიდებზე მაქსიმალურად მორგებული და მრავალფეროვანი სამედიცინო მომსახურებით სარგებლობის შესაძლებლობას, მით მეტად გაიზრდება მათი ბენეფიციარების რიცხვი. აღნიშნული პირდაპირპროპორციულად გამოიწვევს ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამით მოსარგებლე კონტინგენტის შემცირებას, სახელმწიფოს კი შესაძლებლობას მისცემს, თავადაც შეცვალოს/შეავსოს და დახვეწოს საკუთარი პროგრამით გათვალისწინებული პირობები.

45. ზემოაღნიშნულის მიუხედავად, მოცემულ შემთხვევაში სადავო ნორმის მეშვეობით საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამის საბაზისო პაკეტით სრულად სარგებლობის შესაძლებლობიდან იმ პირთა ამორიცხვა, რომელთაც 2013 წლის 1 ივლისიდან ამა თუ იმ მიზეზით შეუწყდათ კერძო სადაზღვევო კონტრაქტის მოქმედება, ვერ უზრუნველყოფს სახელმწიფოს მიერ დასახული მიზნის მიღწევას. არ არსებობს რეალური და რაციონალური კავშირი სახელმწიფოს მხრიდან დასახელებულ დიფერენციაციის ობიექტურ მიზეზსა და მისი მოქმედების შედეგს შორის.

46. იმისათვის, რომ ჯანმრთელობის დაცვის სფეროში სახელმწიფო პროგრამის მოქმედების პარალელურად ბაზარზე შენარჩუნდეს და წარმატებით ფუნქციონირებდეს კერძო სადაზღვევო სექტორი როგორც კონკურენტუნარიანი სუბიექტი და არ მოხდეს მისგან ბენეფიციართა ხელოვნური გადინება, პირველ რიგში, თავად ამ უკანასკნელის მხრიდან უნდა იყოს ინიციატივა, მომხმარებელს შესთავაზოს მომსახურების უკეთესი პირობები და შექმნას კონკურენტუნარიანი გარემო. თავის მხრივ, სახელმწიფოს მხრიდან კერძო სექტორის დაცვა/წახალისება, ასევე სახელმწიფოსა და აღნიშნულ სექტორს შორის ინფორმაციის გაცვლისა და კომუნიკაციის პრობლემის მოგვარება შესაძლებელია მჭიდრო ურთიერთთანამშრომლობის ან/და სფეროს უკეთ რეგულირების გზით. ამ პროცესში სახელმწიფოსთან უწყვეტი კომუნიკაცია და მისთვის ინფორმაციის დროული მიწოდება თავად კერძო სექტორის ინტერესებიდან უნდა მომდინარეობდეს. ამგვარი ინტერესის არქონა მიუთითებს სუბიექტურ და არა ობიექტური ხასიათის პრობლემაზე, რომელიც ვერ გახდება ადამიანის ძირითადი უფლების შეზღუდვის რაციონალურობის მტკიცებისა და, შესაბამისად, დიფერენცირებული მოპყრობის გამართლების საფუძველი. სახელმწიფოს მხრიდან დასახული ზემოაღნიშნული მიზანი ვერ მიიღწევა საქართველოს მოსახლეობის ერთი ნაწილისათვის ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამით სრულფასოვნად სარგებლობის შესაძლებლობის შეზღუდვით, რადგან სადავო ნორმის მეშვეობით სახელმწიფო ხელოვნურად ქმნის ბარიერებს ჯანმრთელობის დაზღვევის არმქონე საქართველოს მოსახლეობის ნაწილისთვის დაზღვევის არქონის განმაპირობებელი მიზეზების გამოკვლევის გარეშე, რითაც არღვევს საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლით დადგენილ მოთხოვნებს.

47. სადავო ნორმით შეზღუდვა განსაკუთრებით არაგონივრულია იმ პირებთან მიმართებით, რომლებიც 2013 წლის 1 ივლისის შემდგომ, მათგან დამოუკიდებელი მიზეზებით, ვეღარ მონაწილეობენ კერძო სადაზღვევო სქემებში. ასეთი დამოუკიდებელი მიზეზი შესაძლოა იყოს მათი შემოსავლების მკვეთრი შემცირება ან შემოსავლის შემცირება გამოწვეული ჯანმრთელობის მნიშვნელოვანი პრობლემებით, რაც კიდევ უფრო აუცილებელს ხდის ასეთი პირებისთვის ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამით სრულად სარგებლობის შესაძლებლობის უზრუნველყოფას. იმ პირობებში, როდესაც ადამიანი საკუთარი ჯანმრთელობის თუ მძიმე ფინანსური მდგომარეობის გათვალისწინებით ვერ ახერხებს კერძო დაზღვევით სარგებლობას და, იმავდროულად, მხოლოდ ნაწილობრივ სარგებლობს ჯანდაცვის სახელმწიფო პროგრამით გათვალისწინებული სამედიცინო მომსახურებით, მას ფაქტობრივად სხვა გზა აღარ რჩება, გარდა იმისა, რომ ეძებოს დაფინანსების ალტერნატიული წყაროები ან საერთოდ უარი თქვას მკურნალობაზე გადაუდებელი სამედიცინო შემთხვევის დადგომამდე, რომელიც ანაზღაურდება სახელმწიფოს მხრიდან მისთვის განკუთვნილი მინიმალური პაკეტით და რომელსაც შესაძლოა, მისი ჯანმრთელობისთვის მძიმე ან/და გაუთვალისწინებელი შედეგები მოჰყვეს. შედეგად, პირთა მსგავსი კატეგორიისათვის საბაზისო პაკეტით მხოლოდ შეზღუდულად სარგებლობის შესაძლებლობის მინიჭება ობიექტურად ვერ შეიტანს წვლილს კერძო სადაზღვევო სექტორის დაცვისა და წახალისების საქმეში, არამედ იგი წინააღმდეგობაში მოვა კანონის წინაშე თანასწორობის კონსტიტუციით გარანტირებულ ძირითად უფლებასთან.

48. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სადავო ნორმით დადგენილი დიფერენცირება გაუმართლებელია და არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან მიმართებით.

III

სარეზოლუციო ნაწილი

საქართველოს კონსტიტუციის 89-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტის და მე-2 პუნქტის, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე–19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტის, 21-ე მუხლის მე-2 პუნქტის, 23-ე მუხლის პირველი პუნქტის, 25-ე მუხლის პირველი, მე-2 და მე-3 პუნქტების, 27-ე მუხლის მე-5 პუნქტის, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის, 43-ე მუხლის პირველი, მე-2, მე-4, მე-7, მე-8, მე-11 და მე-13 პუნქტების, 45-ე მუხლის, „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-7 მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტების, მე-13 მუხლის მე-2 პუნქტის, 30-ე, 31-ე, 32-ე და 33-ე მუხლების საფუძველზე,

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო

ადგენს:

1. კონსტიტუციური სარჩელი №629 („საქართველოს მოქალაქე როინ გავაშელიშვილი საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ“) დაკმაყოფილდეს და არაკონსტიტუციურად იქნეს ცნობილი საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან მიმართებით „საყოველთაო ჯანდაცვაზე გადასვლის მიზნით გასატარებელ ზოგიერთ ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2013 წლის 21 თებერვლის №36 დადგენილების №1 დანართის (საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამა) მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის „გ“ ქვეპუნქტის სიტყვების „იმ შემთხვევაში, თუ ამა თუ იმ მიზეზით შეწყდა სადაზღვევო კონტრაქტის მოქმედება, ასეთი პირები უფლებამოსილი იქნებიან მიიღონ ამ დადგენილების დანართი №1.1-ის პირველი პუნქტის „ა.ა“ ქვეპუნქტით განსაზღვრული მომსახურება, ასევე „ა.დ“ ქვეპუნქტით განსაზღვრული სისხლის საერთო ანალიზი და შარდის საერთო ანალიზი, „ბ.დ“ ქვეპუნქტით განსაზღვრული მომსახურება … და დანართი №1.2-ით გათვალისწინებული გადაუდებელი სამედიცინო მომსახურება“ (2015 წლის პირველი იანვრიდან 2017 წლის პირველ მარტამდე მოქმედი რედაქცია) ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც ამ დადგენილებით დამტკიცებული დანართი №1.1-ით განსაზღვრული პირობების მოსარგებლეთა წრიდან გამორიცხავს პირებს, რომლებიც შრომითი ხელშეკრულების შეწყვეტის გამო არ არიან ჩართული კერძო სადაზღვევო სქემებში.

2. შეწყდეს საქმე №652 კონსტიტუციურ სარჩელზე („საქართველოს მოქალაქე ვალერიანე მიგინეიშვილი საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ“).

3. გადაწყვეტილება ძალაშია საკონსტიტუციო სასამართლოს ვებგვერდზე გამოქვეყნების მომენტიდან.

4. გადაწყვეტილება საბოლოოა და გასაჩივრებას ან გადასინჯვას არ ექვემდებარება.

5. გადაწყვეტილების ასლი გაეგზავნოს მხარეებს, საქართველოს პარლამენტს, საქართველოს პრეზიდენტსა და საქართველოს უზენაეს სასამართლოს.

6. გადაწყვეტილება დაუყოვნებლივ გამოქვეყნდეს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს ვებგვერდზე და გაეგზავნოს „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეს“.

კოლეგიის წევრები:

ლალი ფაფიაშვილი

გიორგი კვერენჩხილაძე

მაია კოპალეიშვილი

მერაბ ტურავა

ასლი დედანთან სწორია

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრი,

სასამართლოს მდივანი მერაბ ტურავა