რეფერენდუმის შესახებ

საქართველოს ორგანული კანონი

  რეფერენდუმის შესახებ

საქართველოს 200 2   წლის 19 ნოემბრი ს ორგანული კანონი № 1746 - სსმ I, № 29 , 26.11.2002 წ., მუხ. 132

თავი I.

ზოგადი დებულებანი

     მუხლი 1. რეფერენდუმი

1. რეფერენდუმი არის საერთო-სახალხო გამოკითხვა კენჭისყრით, განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი სახელმწიფოებრივი საკითხების საბოლოოდ გადასაწყვეტად.

2. რეფერენდუმი ხალხის ძალაუფლების განხორციელების ერთ-ერთი ფორმაა, რაც უზრუნველყოფილია საქართველოს კონსტიტუციითა და ამ კანონით.

3. რეფერენდუმი იმართება საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე.

4. რეფერენდუმი ეწყობა საყოველთაო, თანასწორი და ნების პირდაპირი გამოვლენის მიზნით, ფარული კენჭისყრით.

5. მოქალაქეები რეფერენდუმში მონაწილეობენ უშუალოდ და პირადად. რეფერენდუმის ყოველ მონაწილეს აქვს ერთი ხმა.

6. რეფერენდუმში მონაწილეობა თავისუფალია, მოქალაქეების ნება-სურვილის გამოვლინებისადმი კონტროლი დაუშვებელია.

7. რეფერენდუმი მზადდება და იმართება ღიად და საჯაროდ.

     მუხლი 2. რეფერენდუმის მონაწილეები

1. რეფერენდუმში მონაწილეობის უფლება აქვს საქართველოს მოქალაქეს, რომელსაც რეფერენდუმის გამართვის დღისათვის შეუსრულდა 18 წელი, განურჩევლად რასისა, კანის ფერისა, ენისა, სქესისა, რელიგიისა, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებებისა, ეროვნული, ეთნიკური და სოციალური კუთვნილებისა, წარმოშობისა, ქონებრივი და წოდებრივი მდგომარეობისა, საცხოვრებელი ადგილისა.

2. რეფერენდუმში მონაწილეობის უფლება არა აქვს მოქალაქეს, რომელიც:

ა) სასამართლომ ცნო ქმედუუნაროდ.

ბ) მსჯავრდებულია და რეფერენდუმის გამართვის დღისათვის იმყოფება სასჯელის აღსრულების დაწესებულებაში.

     მუხლი 3. სარეფერენდუმო საკითხები

1. რეფერენდუმი შეიძლება მოეწყოს განსაკუთრებით მნიშვნელოვან სახელმწიფოებრივ საკითხებზე, მათ შორის საქართველოს კანონებით, საერთაშორისო ხელშეკრულებებითა და შეთანხმებებით გათვალისწინებული უმნიშვნელოვანესი საკითხებისა და პრინციპების შესახებ.

2. რეფერენდუმის მოწყობა არ შეიძლება:

ა) კანონის მისაღებად ან გასაუქმებლად;

ბ) ამნისტიისა და შეწყალების გამო;

გ) საერთაშორისო ხელშეკრულებათა და შეთანხმებათა რატიფიცირებისა და დენონსირების შესახებ;

დ) ისეთ საკითხებზე, რომლებიც ზღუდავს ადამიანის ძირითად კონსტიტუციურ უფლებებსა და თავისუფლებებს.

     მუხლი 4. რეფერენდუმის მოწყობა

1. საქართველოს პარლამენტის, არანაკლებ 200 000 ამომრჩევლის მოთხოვნით ან საკუთარი ინიციატივით საქართველოს პრეზიდენტი ნიშნავს რეფერენდუმს მისი მოწყობის მოთხოვნის მიღებიდან 30 დღის ვადაში.

2. რეფერენდუმის გამართვა არ შეიძლება:

ა) საქართველოზე შეიარაღებული თავდასხმის შემთხვევაში;

ბ) ქვეყნის საომარ მდგომარეობაში ყოფნისას;

გ) მასობრივი არეულობის, სამხედრო გადატრიალების, შეიარაღებული ამბოხების, ეკოლოგიური კატასტროფების და ეპიდემიების დროს ან სხვა შემთხვევებში, როცა სახელმწიფო ხელისუფლების ორგანოები მოკლებულნი არიან კონსტიტუციურ უფლებამოსილებათა ნორმალური განხორციელების შესაძლებლობას.

3. ერთსა და იმავე საკითხზე რეფერენდუმის დანიშვნა არ შეიძლება ერთ წლის მანძილზე იმ დღიდან, როდესაც ოფიციალურად გამოქვეყნდა ამ საკითხზე გამართული რეფერენდუმის შედეგები.

     მუხლი 5. რეფერენდუმის ენა

საქართველოში რეფერენდუმი მზადდება და იმართება ქართულ ენაზე, ხოლო აფხაზეთში- აგრეთვე აფხაზურ ენაზე.

     მუხლი 6. რეფერენდუმის მოწყობის მატერიალური უზრუნველყოფა

1. რეფერენდუმის მოწყობის მატერიალური უზრუნველყოფა ხორციელდება საქართველოს სახელმწიფო ბიუჯეტის ხარჯზე.

2. ადგილობრივი მმართველობის ორგანოები უზრუნველყოფენ რეფერენდუმის მომზადებისა და მოწყობისათვის საჭირო შენობების, მოწყობილობების გამოყოფასა და მომზადებას.

     მუხლი 7. აგიტაცია

1. მოქალაქეებს, პოლიტიკურ პარტიებს, მოქალაქეთა საზოგადოებრივ გაერთიანებებს, საინიციატივო ჯგუფებს უფლება აქვთ შეუფერხებლად აწარმოონ აგიტაცია რეფერენდუმთან დაკავშირებით, აგრეთვე რეფერენდუმზე გამოტანილი საკითხის ირგვლივ.

2. რეფერენდუმის ან მასზე გამოტანილი საკითხის შესახებ აგიტაციას არ შეიძლება აწარმოებდნენ სარეფერენდუმო კომისიის წევრები.

3. აგიტაცია რეფერენდუმის დღეს დაუშვებელია.

     მუხლი 8. საზოგადოებრივი აზრის გამოკვლევის ორგანიზაცია და შედეგების გამოქვეყნება

1. აკრძალულია რეფერენდუმის დღეს კენჭისყრის დამთავრებამდე საზოგადოებრივი აზრის შესწავლა. შეიძლება ადრე განხორციელებული გამოკვლევის შედეგების გამოქვეყნება ან კომენტირება რეფერენდუმის დღემდე ერთი კვირით ადრე, თუ მათ პირდაპირი ან ირიბი კავშირი აქვთ რეფერენდუმზე გამოტანილ საკითხთან.

თავი I¹  პლებისციტი

საქართველოს 199 6   წლის 29 ოქტომბრი ს კანონი - პარლამენტის უწყებანი № 27-28/4 , 21.11.1996 წ., გვ.52

  მუხლი 8¹.

 პლებისციტის დანიშვნა და ჩატარების წესი

1. პლებისციტი არის კენჭისყრით საერთო-სახალხო გამოკითხვა განსაკუთრებით მნიშვნელოვან სახელმწიფოებრივ საკითხებზე საქართველოს ამომრჩეველთა ან მისი ნაწილის აზრის გასაგებად.

2. პლებისციტს ნიშნავს საქართველოს პრეზიდენტი საკუთარი ინიციატივით.

3. პლებისციტის შედეგები სახელმწიფო ხელისუფლების ორგანოებისათვის სარეკომენდაციო ხასიათისაა.

4. პლებისციტის ჩატარებაზე ვრცელდება „რეფერენდუმის შესახებ“ საქართველოს კანონით დადგენილი წესები, გარდა მე-4 მუხლისა.

საქართველოს 199 6   წლის 29 ოქტომბრი ს კანონი - პარლამენტის უწყებანი № 27-28/4 , 21.11.1996 წ., გვ.52

თავი II.

რეფერენდუმის მომზადება და დანიშვნა

     მუხლი 9. რეფერენდუმის დანიშვნა

1. რეფერენდუმს ნიშნავს საქართველოს პრეზიდენტი.

2. რეფერენდუმს ამზადებს და აწყობს ცენტრალური სარეფერენდუმო კომისია.

     მუხლი 10. რეფერენდუმის მოწყობის საინიციატივო ჯგუფი

1. თუ რეფერენდუმის გამართვის ინიციატივა ამომრჩევლებს ეკუთვნით, იქმნება საინიციატივო ჯგუფი. საინიციატივო ჯგუფის სიაში მითითებული უნდა იყოს მისი თითოეული წევრის სახელი, გვარი და საცხოვრებელი ადგილი. სარეფერენდუმოდ შემოთავაზებული საკითხი საინიციატივო ჯგუფმა უნდა ჩამოაყალიბოს მკაფიოდ და კონკრეტულად.

2. საინიციატივო ჯგუფი ცენტრალურ სარეფერენდუმო კომისიას მიმართავს თხოვნით, რეგისტრაციაში გაატაროს საინიციატივო ჯგუფის მიერ სარეფერენდუმოდ შემოთავაზებული საკითხი, საკითხის ფორმულირება უნდა დაზუსტდეს საინიციატივო ჯგუფთან შეთანხმებით.

3. ცენტრალური სარეფერენდუმო კომისია სარეფერენდუმოდ შემოთავაზებულ საკითხს და საინიციატივო ჯგუფის შემადგენლობას ატარებს რეგისტრაციაში და ამის შესახებ ოფიციალურ პრესაში აქვეყნებს ინფორმაციასა და საინიციატივო ჯგუფის მისამართს.

4. სარეფერენდუმოდ შემოთავაზებული საკითხი შეიტანება ამომრჩეველთა ხელმოწერების ფურცლებში.

5. რეგისტრაციის მოწმობა საინიციატივო ჯგუფს მიეცემა რეგისტრაციაში გატარების თაობაზე მიმართვიდან ერთ თვეში. რეგისტრაციაში გატარებაზე უარის თქმა დასაშვებია, თუ დარღვეულია ამ კანონის მოთხოვნები.

6. საინიციატივო ჯგუფს შეუძლია რეგისტრაციაში გატარებაზე უარის მიღებიდან 5 დღის ვადაში გაასაჩივროს იგი შესაბამის რაიონულ (საქალაქო) სასამართლოში, რომელიც 5 დღის ვადაში განიხილავს საჩივარს და იღებს გადაწყვეტილებას, რომელიც შეიძლება გასაჩივრდეს კანონმდებლობით დადგენილი წესით.

საქართველოს 200 5   წლის 23 ივნისი ს ორგანული კანონი № 1739 - სსმ I, № 36 , 11.07.2005 წ., მუხ. 226

     მუხლი 11. ხელმოწერების შეგროვების წესი და ვადები

1. საინიციატივო ჯგუფი ხელმოწერების შეგროვებას იწყებს რეგისტრაციის მოწმობის მიღების დღიდან.

2. ხელმოწერები უნდა შეგროვდეს საინიციატივო ჯგუფთან შეთანხმებული და ცენტრალური სარეფერენდუმო კომისიის მიერ დადგენილი ნიმუშის ფურცელზე. ყოველ ასეთ ფურცელზე ხელი უნდა მოაწეროს არა უმეტეს 50-მა მოქალაქემ, რომლებმაც თავად უნდა ჩაწერონ სახელი, გვარი, დაბადების წელი, პირადობის დამადასტურებელი მოწმობის ნომერი, მისამართი და ხელმოწერის თარიღი. ზემოაღნიშნული მონაცემებით შევსებულ ყოველ ფურცელს, თავისი მისამართის მითითებით, ხელს აწერს ხელმოწერების შეგროვებაზე პასუხისმგებელი პირი და მისი ხელმოწერა უნდა დამოწმდეს სანოტარო ბიუროსა ან ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოში.

     მუხლი 12. ხელმოწერების შეგროვების შედეგების განხილვა

1. შევსებული ხელმოწერის ფურცლები იგზავნება საინიციატივო ჯგუფში, რომელიც ადგენს შეჯამებულ მონაცემებს ხელმოწერების შეგროვების შედეგების შესახებ და მოქალაქეთა ხელმოწერის ფურცლებითურთ უგზავნის ცენტრალურ სარეფერენდუმო კომისიას რეგისტრაციის მოწმობის მიღების დღიდან არა უგვიანეს სამი თვისა.

2. ცენტრალური სარეფერენდუმო კომისია ამოწმებს შემოსულ მასალებს და თუ მიიჩნევს, რომ ისინი არ ეწინააღმდეგება ამ კანონის მოთხოვნებს, თავის დასკვნასა და საინიციატივო ჯგუფის მოთხოვნას რეფერენდუმის მოწყობის შესახებ წარუდგენს პრეზიდენტს  მასალების შემოსვლიდან არა უგვიანეს ერთი თვისა.

3. თუ დადგინდა, რომ მოქალაქემ ორჯერ ან მეტჯერ მოაწერა ხელი განცხადებას რეფერენდუმის მოწყობის შესახებ, მისი ყველა ხელმოწერა ბათილად ითვლება.

     მუხლი 13. რეფერენდუმის მოწყობის მოთხოვნასთან დაკავშირებული გადაწყვეტილების მიღება

1. საკითხს რეფერენდუმის შესახებ ცენტრალური სარეფერენდუმო კომისია წარუდგენს საქართველოს პრეზიდენტს.

2. რეფერენდუმის მოწყობის მოთხოვნასთან დაკავშირებით, საქართველოს პრეზიდენტი იღებს ერთ რომელიმე გადაწყვეტილებას:

ა) რეფერენდუმის თარიღის დანიშვნისა და მისი მოწყობის უზრუნველყოფის შესახებ;

ბ) რეფერენდუმის მოწყობის მოთხოვნაზე მოტივირებული უარის შესახებ. ასეთი გადაწყვეტილების მიღება შეიძლება მხოლოდ საქართველოს კონსტიტუციისა და ამ კანონის მოთხოვნათა დარღვევის შემთხვევაში.

3. რეფერენდუმის დანიშვნის შესახებ გადაწყვეტილება ქვეყნდება საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულებით, რეფერენდუმის მოწყობის მოთხოვნის მიღებიდან 30 დღის განმავლობაში.

4. რეფერენდუმის გამართვის შესახებ ბრძანებულებაში მოცემული უნდა იყოს მისი მოწყობის თარიღი, სარეფერენდუმოდ გამოტანილი საკითხის ზუსტი ფორმულირება, უნდა განისაზღვროს დაფინანსებისა და რეფერენდუმის მოწყობასთან დაკავშირებული სხვა საკითხები. ეს ბრძანებულება მოსახლეობას ეცნობება ოფიციალური პრესისა და მასობრივი ინფორმაციის სხვა საშუალებებით ბრძანებულების მიღებიდან არა უგვიანეს 7 დღისა.

     მუხლი 14. რეფერენდუმის მოწყობის ვადები

1. რეფერენდუმი იმართება არა უადრეს ორი თვისა და არა უგვიანეს ექვსი თვისა საქართველოს პრეზიდენტის მიერ რეფერენდუმის მოწყობის შესახებ გადაწყვეტილების მიღების დღიდან.

2. გამონაკლის შემთხვევაში საქართველოს პრეზიდენტს შეუძლია დაადგინოს რეფერენდუმის გამართვის სხვა ვადა.

     მუხლი 15. რეფერენდუმის მოწყობის შესახებ გადაწყვეტილების გამოთხოვა

რეფერენდუმის მოწყობის გადაწყვეტილება შეიძლება გამოითხოვოს საინიციატივო ჯგუფმა საქართველოს პრეზიდენტის მიერ გადაწყვეტილების მიღებამდე.

თავი III

რეფერენდუმის მოწყობის წესი

      მუხლი 16. სარეფერენდუმო კომისიები

1. რეფერენდუმის მომზადებასა და გამართვას უზრუნველყოფენ:

ა) ცენტრალური სარეფერენდუმო კომისია;

ბ) საოლქო სარეფერენდუმო კომისიები;

გ) საუბნო სარეფერენდუმო კომისიები.

2. ცენტრალური სარეფერენდუმო კომისიისა და საოლქო სარეფერენდუმო კომისიების მოვალეობების შესრულება ეკისრებათ შესაბამისად _ საქართველოს პარლამენტის არჩევნების ცენტრალურ და საოლქო საარჩევნო კომისიებს. საუბნო სარეფერენდუმო კომისიებს ქმნის ცენტრალური საარჩევნო კომისია საქართველოს პარლმენტის არჩევნების შესახებ საქართველოს კანონის შესაბამისად საუბნო საარჩევნო კომისიების შექმნისათვის დადგენილი წესით.

3. სარეფერენდუმო კომისიები მუშაობას წყვეტენ რეფერენდუმის შედეგების ოფიციალურად გამოცხადებისთანავე.

     მუხლი 17. საინიციატივო ჯგუფის წევრთა მონაწილეობა სარეფერენდუმო კომისიების მუშაობაში

თუ რეფერენდუმი დანიშნულია ამომრჩეველთა მოთხოვნის საფუძველზე, საინიციატივო ჯგუფს უფლება აქვს დანიშნოს მეთვალყურე ყველა ან რომელიმე რგოლის საარჩევნო კომისიაში.

     მუხლი 18. პოლიტიკური პარტიებისა და საზოგადოებრივი გაერთიანებების მონაწილეობა სარეფერენდუმო კომისიებში.

კანონით დადგენილი წესით რეგისტრირებულ პოლიტიკურ პარტიას და საზოგადოებრივ გაერთიანებას უფლება აქვს დანიშნოს ერთი მეთვალყურე ყველა ან რომელიმე რგოლის სარეფერენდუმო კომისიაში.

     მუხლი 19. სარეფერენდუმო კომისიების უფლებამოსილება

1. ცენტრალური სარეფერენდუმო კომისია რეფერენდუმის მოწყობამდე 40 დღით ადრე მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებით (პრესა, ტელევიზია, რადიო) აქვეყნებს იმ საოლქო სარეფერენდუმო კომისიების სიას, რომლებსაც დაევალათ შესაბამის ტერიტორიებზე უხელმძღვანელონ რეფერენდუმის მომზადებასა და გამართვას.

2. რეფერენდუმის მომზადებისა და მოწყობის პერიოდში ცენტრალური სარჩევნო კომისია:

ა) საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე აკონტროლებს ამ კანონის ზუსტ და ერთგვაროვან შესრულებას;

ბ) ხელმძღვანელობს რეფერენდუმის მომზადებასა და მიმდინარეობას, კოორდინაციას უწევს საოლქო სარჩევნო კომისიების საქმიანობას და ადგენს მათ შემადგენლობაში ცვლილებების შეტანის წესს;

გ) კომისიებს შორის ანაწილებს რეფერენდუმის მოსაწყობად სახელმწიფოს მიერ გამოყოფილ თანხებს, აკონტროლებს საოლქო კომისიების მატერიალურ-ტექნიკურ უზრუნველყოფას;

დ) ადგენს რეფერენდუმის მომზადებისა და ჩატარებისათვის საჭირო დოკუმენტების ფორმასა და შენახვის წესს;

ე) ისმენს სახელმწიფო, საზოგადოებრივ-პოლიტიკური ორგანიზაციების ინფორმაციებს რეფერენდუმის მომზადებასა და ჩატარებასთან დაკავშირებულ საკითხებზე;

ვ) ადგენს რეფერენდუმის შედეგებს საქართველოს მასშტაბით, აქვეყნებს რეფერენდუმის საბოლოო შედეგებს;

ზ) იხილავს საჩივრებს სარეფერენდუმო კომისიების გადაწყვეტილებისა და ქმედებათა შესახებ, იღებს საბოლოო გადაწყვეტილებებს მათ თაობაზე.

3. საოლქო საარჩევნო კომისია:

ა) აკონტროლებს შესაბამის ტერიტორიაზე ამ კანონის ზუსტ და ერთგვაროვან შესრულებას;

ბ) კოორდინაციას უწევს საუბნო სარეფერენდუმო კომისიების მუშაობას,

გ) ხელს უწყობს სარეფერენდუმო საკითხის განხილვას რაიონის (ქალაქის, ქალაქის რაიონის) ტერიტორიაზე;

დ) ისმენს ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების, საწარმოების, დაწესებულებების, ორგანიზაციების ხელმძღვანელების ინფორმაციებს რეფერენდუმის მომზადებასა და გამართვასთან დაკავშირებულ საკითხებზე;

ე) საუბნო სარეფერენდუმო კომისიებს დროულად უზრუნველყოფს სარეფერენდუმო ბიულეტენებით;

ვ) ადგენს რეფერენდუმის შედეგებს რაიონში (ქალაქში, ქალაქის რაიონში).

ზ) იხილავს საუბნო სარეფერენდუმო კომისიების გადწყვეტილებებთან დაკავშირებულ საკითხებს და იღებს შესაბამის გადაწყვეტილებებს.

4. საუბნო სარეფერენდუმო კომისია:

ა) მოქალაქეებს აცნობს კენჭისყრის მონაწილეთა სიებს, იხილავს განცხადებებს სიებში არსებულ უზუსტობათა შესახებ და წყვეტს მათში სათანადო ცვლილებების შეტანის საკითხს;

ბ) საქართველოს პარლამენტის არჩევნების შესახებ საქართველოს კანონის შესაბამისად, მოქალაქეებს აძლევს კენჭისყრის უფლების მოწმობებს;

გ) რეფერენდუმის მოწყობამდე 10 დღით ადრე აცნობებს მოქალაქეებს რეფერენდუმის გამართვის დღესა და ადგილს;

დ) უზრუნველყოფს კენჭისყრისათვის საჭირო შენობის, ყუთების და ოთახების მომზადებას;

ე) რეფერენდუმის დღეს ორგანიზაციას უკეთებს კენჭისყრას;

ვ) აჯამებს სარეფერენდუმო უბანში კენჭისყრის შედეგებს;

ზ) იხილავს განცხადებებსა და საჩივრებს რეფერენდუმის მომზადებისა და კენჭისყრის ორგანიზაციის საკითხებზე. იღებს გადაწყვეტილებებს მათ გამო.

     მუხლი 20. რეფერენდუმის მომწყობი სარეფერენდუმო უბნები

1. საოლქო საარჩევნო კომისიები რეფერენდუმის გამართვამდე ერთი თვით ადრე ადგილობრივ პრესაში აქვეყნებენ შესაბამის ტერიტორიაზე შექმნილ სარეფერენდუმო უბნების სიას საზღვრების, საუბნო სარეფერენდუმო კომისიების ადგილსამყოფლისა და კენჭისყრის ადგილების მითითებით.

2. საოლქო საარჩევნო კომისიები აუცილებლობის შემთხვევაში ცვლიან საზღვრებს სარეფერენდუმო უბნებს შორის ან ქმნიან ახალ უბნებს და საუბნო სარეფერენდუმო კომისიებს.

     მუხლი 21. რეფერენდუმის მონაწილეთა სიები

1. რეფერენდუმის მოსაწყობად გამოიყენება საქართველოს პარლამენტის დეპუტატთა არჩევნებისათვის შედგენილი ამომრჩეველთა სიები.

2. საუბნო საარჩევნო კომისიები უზრუნველყოფენ მოქალაქეთა სიებში სათანადო ცვლილებების შეტანას.

3. საუბნო საარჩევნო კომისიებს მოქალაქეთა სიები საჯარო გაცნობისათვის გამოაქვთ რეფერენდუმის გამართვამდე 10 დღით ადრე.

     მუხლი 22. სარეფერენდუმო ბიულეტენი

1. სარეფერენდუმო ბიულეტენში აღნიშნული უნდა იყოს მოქალაქეებისადმი მიმართული კითხვა სარეფერენდუმოდ გამოტანილ საკითხთან დაკავშირებით და ამ კითხვაზე პასუხის შესაძლო ვარიანტები: 'დიახ' _ 'არა'.

2. ცენტრალური საარჩევნო კომისია ადგენს სარეფერენდუმო ბიულეტენის ფორმას, უზრუნველყოფს საჭირო რაოდენობით მათ დამზადებას და ამ ბიულეტენებით საუბნო საარჩევნო კომისიების მომარაგებას.

3. საუბნო საარჩევნო კომისიებისათვის ბიულეტენების გადაცემის შესახებ დგება აქტი მათი რაოდენობისა და თარიღის მითითებით. აქტის ერთი პირი ინახება შესაბამის საოლქო სარეფერენდუმო კომისიაში.

     მუხლი 23. კენჭისყრის მოწყობა

1. რეფერენდუმის დღეს კენჭისყრა წარმოებს 7 საათიდან 20 საათამდე.

2. კენჭისყრა ეწყობა სპეციალურად გამოყოფილ შენობაში, სადაც მოწყობილია საკმაო რაოდენობის კაბინები ან ოთახები ფარული კენჭისყრისათვის. განისაზღვრება ბიულეტენის გაცემის ადგილი, იდგმება ყუთი და თვალსაჩინო ადგილზე გამოიკვრება სარეფერენდუმოდ გამოტანილი საკითხების ტექსტი.

3. თითოეული ამომრჩეველი კენჭს უყრის პირადად. სარეფერენდუმო ბიულეტენებს იძლევა საუბნო საარჩევნო კომისია ამომრჩეველთა სიის ან კენჭისყრის უფლების მოწმობის საფუძველზე პირადობის დამადასტურებელი საბუთის წარდგენისას. სარეფერენდუმო ბიულეტენის მიღებას ამომრჩეველი ადასტურებს სიაში ხელმოწერით. კენჭისყრის უფლების მოწმობები თან ერთვის დამატებით სიას.

4. იმ შემთხვევაში, როცა ამომრჩეველს არ შეუძლია კენჭისყრის მოწყობის ადგილზე მისვლა, მისი თხოვნით საუბნო საარჩევნო კომისია ავალებს თავის ორ წევრს მაინც მოაწყონ კენჭისყრა ამ ამომრჩევლის ყოფნის ადგილზე სიის დანართის საფუძველზე, რისთვისაც გამოიყენება ერთი გადასატანი კენჭისყრის ყუთი.

5. პასუხისმგებლობა კენჭისყრის სათანადო ორგანიზაციისათვის ეკისრებათ საუბნო საარჩევნო კომისებს.

     მუხლი 24. კენჭისყრა

1. სარეფერენდუმო ბიულეტენებს ამომრჩევლები ავსებენ ფარული კენჭისყრის კაბინაში ან ოთახში. რეფერენდუმის მონაწილე შემოხაზავს ბიულეტენში მითითებული პასუხის იმ ვარიანტს, რომელსაც მხარს უჭერს.

2. ამომრჩევლის მიერ ბიულეტენის შევსებისას აკრძალულია კენჭისყრის კაბინაში ან ოთახში სხვა პირის ყოფნა. ამომრჩეველს, რომელსაც არა აქვს ბიულეტენის დამოუკიდბლად შევსების საშუალება, შეუძლია კაბინაში ან ოთახში მიიწვიოს სხვა ამომრჩეველი, გარდა საარჩევნო კომისიის წევრისა.

3. შევსებულ ბიულეტენს კენჭისყრის მონაწილე პირადად უშვებს კენჭისყრის ყუთში.

     მუხლი 25. კენჭისყრის შედეგების დათვლა საარჩევნო უბანში

1. კენჭისყრის შედეგების დათვლა ხდება საარჩევნო უბნების მიხედვით საუბნო საარჩევნო კომისიის მიერ. კენჭისყრის დამთავრებულად გამოცხადების შემდეგ, საუბნო საარჩევნო კომისიები ითვლიან გამოუყენებელ ბიულეტენებს და ანადგურებენ, რის შესახებაც დგება სათანადო აქტი.

2. საუბნო საარჩევნო კომისია რეფერენდუმის მონაწილეთა ძირითადი და დამატებითი სიების საფუძველზე ადგენს შესაბამისი უბნის კენჭისყრის მონაწილეთა საერთო რიცხვს, ხოლო ბიულეტენების მიღების შესახებ ამომრჩეველთა ხელმოწერების საფუძველზე– რეფერენდუმის მონაწილეთა რიცხვს.

3. ამ რიცხვის დადგენის შემდეგ ხსნიან კენჭისყრის ყუთებს. პირველ რიგში ითვლიან კენჭისყრის შენობის გარეთ გატანილ ყუთებში არსებულ ბიულეტენებს.

4. საუბნო საარჩევნო კომისია კენჭისყრის ყუთებში არსებული ბიულეტენების საფუძველზე ადგენს:

1. კენჭისყრის მონაწილეთა საერთო რიცხვს, ანუ:

ა) იმ ამომრჩეველთა რიცხვს, რომლებმაც ხმა მისცეს სარეფერენდუმოდ გამოტანილი საკითხის დადებითად გადაწყვეტას;

ბ) იმ ამომრჩეველთა რიცხვს, რომლებმაც ხმა მისცეს წინააღმდეგ.

2. ბათილად ცნობილი ბიულეტენების რაოდენობას.

ბათილად ცნობენ დაუდგენელი ნიმუშის ბიულეტენებს, აგრეთვე ბიულეტენებს, რომლებშიც შემოხაზულია პასუხის ორივე ვარიანტი ან არც ერთი არ არის შემოხაზული. სარეფერენდუმო ბიულეტენის ნამდვილობაში ეჭვის შეტანის შემთხვევაში საკითხს კენჭისყრით წყვეტს საარჩევნო კომისია.

5. საუბნო საარჩევნო კომისია ხმის დათვლის შედეგებს დაუყოვნებლივ იხილავს თავის სხდომაზე და ადგენს ოქმს.

ოქმში აღინიშნება:

ა) საუბნო სარჩევნო კომისიის მიერ მიღებული სარეფერენდუმო ბიულეტენების საერთო რაოდენობა;

ბ) კენჭისყრის დამთავრების შემდეგ განადგურებული ბიულეტენების რაოდენობა;

გ) შესაბამისი საარჩევნო უბნის ამომრჩეველთა საერთო რიცხვი;

დ) რეფერენდუმის მონაწილეთა საერთო რიცხვი;

ე) კენჭისყრის მონაწილეთა საერთო რიცხვი;

ვ) იმ ამომრჩეველთა რიცხვი, რომლებმაც ხმა მისცეს სარეფერენდუმოდ გამოტანილი საკითხის დადებითად გადაწყვეტას;

ზ) იმ ამომრჩეველთა რიცხვი, რომლებმაც ხმა მისცეს წინააღმდეგ;

თ) ბათილად ცნობილი ბიულეტენების რაოდენობა.

ოქმს ხელს აწერენ საუბნო საარჩევნო კომისიის თავმჯდომარე, თავმჯდომარის მოადგილე, მდივანი და წევრები. ოქმი და დათვლილი ბიულეტენები შესაბამის საოლქო საარჩევნო კომისიას ეგზავნება ცენტრალური საარჩევნო კომისიის მიერ დადგენილი წესით.

     მუხლი 26. რეფერენდუმის შედეგების დადგენა საარჩევნო ოლქების მიხედვით

1. საოლქო საარჩევნო კომისიები თავიანთ სხდომებზე ადგენენ რეფერენდუმის შედეგებს შესაბამისი რაიონის (ქალაქის, ქალაქის რაიონის) ტერიტორიაზე საუბნო კომისიებიდან მიღებული ოქმების საფუძველზე, რის შესახებაც საოლქო საარჩევნო კომისიები ადგენენ ოქმს.

ოქმში აღინიშნება:

ა) ამომრჩეველთა საერთო რიცხვი;

ბ) რეფერენდუმის მონაწილეთა რიცხვი;

გ) კენჭისყრის მონაწილეთა რიცხვი;

დ) იმ ამომრჩეველთა რიცხვი, რომლებმაც ხმა მისცეს სარეფერენდუმოდ გამოტანილი საკითხის დადებითად გადაწყვეტას;

ე) იმ ამომრჩეველთა რიცხვი, რომლებმაც ხმა მისცეს წინააღმდეგ;

ვ) ბათილად ცნობილი ბიულეტენების რაოდენობა.

ოქმს ხელს აწერენ საოლქო საარჩევნო კომისიის თავმჯდომარის მოადგილე, მდივანი და წევრები.

ოქმი ეგზავნება ცენტრალურ საარჩევნო კომისიას მის მიერ დადგენილი წესით.

2. საარჩევნო უბნების მიხედვით გაცემული სარეფერენდუმო ბიულეტენები ინახება საოლქო საარჩევნო კომისიებში რეფერენდუმის შედეგების ოფიციალურ გამოქვეყნებამდე.

3. საოლქო საარჩევნო კომისია განიხილავს საოლქო უბანში ამ კანონის უხეშად დარღვევის შემთხვევებს და თავის მოსაზრებებს რეფერენდუმის შედეგების ბათილად ცნობის შესახებ დაუყოვნებლივ წარუდგენს ცენტრალურ საარჩევნო კომისიას. საჩივარი ამ კანონის დარღვევის შესახებ საოლქო საარჩევნო კომისიას შეიძლება წარედგინოს არა უგვიანეს რეფერენდუმის მოწყობის მომდევნო დღისა; მან იგი მეორე დღესვე უნდა განიხილოს და თავისი მოსაზრება არა უგვიანეს შემდეგი დღისა წარუდგინოს ცენტრალურ საარჩევნო კომისიას.

     მუხლი 27. რეფერენდუმის შედეგების შეჯამება

1. ცენტრალური საარჩევნო კომისია თავის სხდომაზე საოლქო საარჩევნო კომისიებიდან მიღებული ოქმების საფუძველზე ადგენს რეფერენდუმის შედეგებს.

2. ცენტრალური საარჩევნო კომისია უფლებამოსილია ბათილად ცნოს რეფერენდუმის შედეგები იმ უბნებში, სადაც მოხდა ამ კანონის უხეში დარღვევა. ეს საკითხი ცენტრალურმა საარჩევნო კომისიამ უნდა განიხილოს რეფერენდუმის მოწყობიდან არა უგვიანეს მე-5 დღისა. ამ სარეფერენდუმო უბნებიდან მიღებული მონაცემები რეფერენდუმის შედეგების შეჯამებისას მხედველობაში არ მიიღება.

3. ცენტრალური საარჩევნო კომისიის სხდომაზე დგება ოქმი.

ოქმში აღინიშნება:

ა) საქართველოს მოქალაქეთა საერთო რიცხვი;

ბ) რეფერენდუმის მონაწილეთა საერთო რიცხვი;

გ) კენჭისყრის მონაწილეთა საერთო რიცხვი;

დ) იმ ამომრჩეველთა რიცხვი, რომლებმაც ხმა მისცეს დადებითად;

ე) იმ ამომრჩეველთა რიცხვი, რომლებმაც ხმა მისცეს წინააღმდეგ;

ვ) ბათილად ცნობილი ბიულეტენების საერთო რაოდენობა.

ოქმს ხელს აწერენ ცენტრალური საარჩევნო კომისიის თავმჯდომარე, თავმჯდომარის მოადგილე, მდივანი და წევრები. ოქმი დაუყოვნებლივ ეგზავნება საქართველოს პრეზიდენტს.

4. ცენტრალური საარჩევნო კომისია რეფერენდუმის შედეგებს აქვეყნებს საინფორმაციო საშუალებათა მეშვეობით (პრესა, ტელევიზია, რადიო) ოქმის შედგენიდან სამი დღის ვადაში.

5. სარეფერენდუმოდ გამოტანილი საკითხი მიღებულად ჩაითვლება, თუ მის დადებითად გადაწყვეტას ხმა მისცა კენჭისყრის მონაწილეთა ნახევარზე მეტმა.

6. რეფერენდუმი ჩატარებულად არ ჩაითვლება, თუ მასში მონაწილეობა მიიღო საარჩევნო უფლების მქონე მოქალაქეთა ნახევარზე ნაკლებმა.

7. თუ აღმოჩნდა, რომ რეფერენდუმის საბოლოო შედეგებზე გავლენის მოხდენა შეეძლოთ იმ საარჩევნო ოლქის ამომრჩევლებს, რომლებშიც საოლქო და ცენტრალურმა საარჩევნო კომისიებმა რეფერენდუმის შედეგები ბათილად ცნეს, ცენტრალური საარჩევნო კომისია უფლებამოსილია 2 კვირის ვადაში შესაბამის კომისიებს დაავალოს განმეორებითი კენჭისყრის მოწყობა.

     მუხლი 28. რეფერენდუმის გადაწყვეტილების ძალაში შესვლა

1. რეფერენდუმის დანიშვნიდან რეფერენდუმის შედეგების გამოქვეყნებამდე დაუშვებელია სარეფერენდუმო საკითხზე გადაწყვეტილების მიღება.

2. რეფერენდუმის შედეგად მიღებული გადაწყვეტილება ძალაში შედის მისი გამოქვეყნების დღიდან, აქვს იურიდიული ძალა და საბოლოოა. რეფერენდუმის შედეგებს აქვს პირდაპირი მოქმედების ძალა.

3. საქართველოს საკანონმდებლო და აღმასრულებელი ხელისუფლება ვალდებულია რეფერენდუმის შედეგებიდან გამომდინარე  ერთ თვეში შესაბამისობაში მოიყვანოს საქართველოს კანონმდებლობა და სხვა აქტები.

4. რეფერენდუმის შედეგად მიღებული გადაწყვეტილების შეცვლა ან გაუქმება შეიძლება მხოლოდ რეფერენდუმით.

5. რეფერენდუმის შედეგების ბათილად ცნობის უფლება აქვს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს კანონით დადგენილი წესით.

     მუხლი 29. პასუხისმგებლობა რეფერენდუმის შესახებ კანონის დარღვევისათვის

პასუხისმგებლობა რეფერენდუმის შესახებ საქართველოს კანონის დარღვევისათვის განისაზღვრება საქართველოს მოქმედი კანონმდებლობით.

საქართველოს პრეზიდენტი

ედუარდ შევარდნაძე.

თბილისი,

1996 წლის 15 მაისი.

№220– I I ს

შეტანილი ცვლილებები:

1. საქართველოს 1996  წლის 29 ოქტომბრის კანონი - პარლამენტის უწყებანი №27-28/4, 21.11.1996 წ., გვ.52

2. საქართველოს 2002  წლის 19 ნოემბრის ორგანული კანონი №1746 - სსმ I, №29, 26.11.2002 წ., მუხ.132

3. საქართველოს 2005  წლის 23 ივნისის ორგანული კანონი №1739 - სსმ I, №36, 11.07.2005 წ., მუხ.226