საქართველოს კონსტიტუცია

კონსოლიდირებული ვერსია (საბოლოო)

საქართველოს კონსტიტუცია

ჩვენ, საქართველოს მოქალაქენი, რომელთა ურყევი ნებაა, დავამკვიდროთ დემოკრატიული საზოგადოებრივი წესწყობილება, ეკონომიკური თავისუფლება, სოციალური და სამართლებრივი სახელმწიფო, უზრუნველვყოთ ადამიანის საყოველთაოდ აღიარებული უფლებანი და თავისუფლებანი, განვამტკიცოთ სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობა და სხვა ხალხებთან მშვიდობიანი ურთიერთობა, ქართველი ერის მრავალსაუკუნოვანი სახელმწიფოებრიობის ტრადიციებსა და საქართველოს 1921 წლის კონსტიტუციის ისტორიულ-სამართლებრივ მემკვიდრეობაზე დაყრდნობით, ღვთისა და ქვეყნის წინაშე ვაცხადებთ ამ კონსტიტუციას.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.  

თავი პირველი. ზოგადი დებულებები

    მუხლი 1. სახელმწიფო სუვერენიტეტი

1. საქართველო არის დამოუკიდებელი, ერთიანი და განუყოფელი სახელმწიფო, რაც დადასტურებულია 1991 წლის 31 მარტს ქვეყნის მთელ ტერიტორიაზე, მათ შორის აფხაზეთის ასსრ-ში და ყოფილ სამხრეთ ოსეთის ავტონომიურ ოლქში ჩატარებული რეფერენდუმით და 1991 წლის 9 აპრილის საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენის აქტით.

2. საქართველოს სახელმწიფოს ტერიტორია განსაზღვრულია 1991 წლის 21 დეკემბრის მდგომარეობით. საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობა და სახელმწიფო საზღვრის ხელშეუხებლობა დადასტურებულია საქართველოს კონსტიტუციითა და კანონებით, აღიარებულია სახელმწიფოთა მსოფლიო თანამეგობრობისა და საერთაშორისო ორგანიზაციების მიერ. საქართველოს სახელმწიფოს ტერიტორიის გასხვისება აკრძალულია. სახელმწიფო საზღვრის შეცვლა შეიძლება მხოლოდ მეზობელ სახელმწიფოსთან დადებული ორმხრივი შეთანხმებით.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.  

    მუხლი 2. სახელმწიფო სიმბოლოები

1. საქართველოს სახელმწიფოს სახელწოდებაა „საქართველო“.

2. საქართველოს დედაქალაქი არის თბილისი.

3. საქართველოს სახელმწიფო ენა არის ქართული, ხოლო აფხაზეთის ავტონომიურ რესპუბლიკაში − აგრეთვე აფხაზური. სახელმწიფო ენა დაცულია ორგანული კანონით.

4. საქართველოს სახელმწიფო დროშა, გერბი და ჰიმნი დადგენილია ორგანული კანონით, რომელიც გადაისინჯება კონსტიტუციის გადასინჯვისთვის განსაზღვრული წესით.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ. 

    მუხლი 3. დემოკრატია

1. საქართველო არის დემოკრატიული რესპუბლიკა.

2. სახელმწიფო ხელისუფლების წყაროა ხალხი. ხალხი ძალაუფლებას ახორციელებს თავისი წარმომადგენლების, აგრეთვე რეფერენდუმისა და უშუალო დემოკრატიის სხვა ფორმების მეშვეობით.

3. არავის აქვს უფლება მიითვისოს ხელისუფლება. საყოველთაო არჩევნებში არჩეული ორგანოს მიმდინარე უფლებამოსილების ვადის კონსტიტუციით ან კანონით შემცირება ან გაზრდა დაუშვებელია.

4. პოლიტიკური პარტიები მონაწილეობენ ხალხის პოლიტიკური ნების ჩამოყალიბებასა და განხორციელებაში. პოლიტიკური პარტიების საქმიანობა ეფუძნება მათი თავისუფლების, თანასწორობის, გამჭვირვალობის და შიდაპარტიული დემოკრატიის პრინციპებს.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 4. სამართლებრივი სახელმწიფო

1. საქართველო არის სამართლებრივი სახელმწიფო.

2. სახელმწიფო ცნობს და იცავს ადამიანის საყოველთაოდ აღიარებულ უფლებებსა და თავისუფლებებს, როგორც წარუვალ და უზენაეს ადამიანურ ღირებულებებს. ხელისუფლების განხორციელებისას ხალხი და სახელმწიფო შეზღუდული არიან ამ უფლებებითა და თავისუფლებებით, როგორც უშუალოდ მოქმედი სამართლით. კონსტიტუცია არ უარყოფს ადამიანის საყოველთაოდ აღიარებულ უფლებებსა და თავისუფლებებს, რომლებიც აქ არ არის მოხსენიებული, მაგრამ თავისთავად გამომდინარეობს კონსტიტუციის პრინციპებიდან.

3. სახელმწიფო ხელისუფლება ხორციელდება ხელისუფლების დანაწილების პრინციპზე დაყრდნობით.

4. სახელმწიფო ხელისუფლება ხორციელდება კონსტიტუციითა და კანონით დადგენილ ფარგლებში. საქართველოს კონსტიტუცია სახელმწიფოს უზენაესი კანონია. საკანონმდებლო და სხვა ნორმატიული აქტების მიღებისა და გამოცემის ზოგადი წესი და მათი იერარქია განისაზღვრება ორგანული კანონით.

5. საქართველოს კანონმდებლობა შეესაბამება საერთაშორისო სამართლის საყოველთაოდ აღიარებულ პრინციპებსა და ნორმებს. საქართველოს საერთაშორისო ხელშეკრულებას, თუ იგი არ ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციას ან კონსტიტუციურ შეთანხმებას, აქვს უპირატესი იურიდიული ძალა შიდასახელმწიფოებრივი ნორმატიული აქტის მიმართ.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 5. სოციალური სახელმწიფო

1. საქართველო არის სოციალური სახელმწიფო.

2. სახელმწიფო ზრუნავს საზოგადოებაში სოციალური სამართლიანობის, სოციალური თანასწორობისა და სოციალური სოლიდარობის პრინციპების განმტკიცებაზე.

3. სახელმწიფო ზრუნავს ქვეყნის მთელ ტერიტორიაზე თანაბარ სოციალურ-ეკონომიკურ და დემოგრაფიულ განვითარებაზე. მაღალმთიანი რეგიონების განვითარებისათვის კანონი ქმნის განსაკუთრებულ პირობებს.

4. სახელმწიფო ზრუნავს ადამიანის ჯანმრთელობისა და სოციალურ დაცვაზე, საარსებო მინიმუმითა და ღირსეული საცხოვრებლით უზრუნველყოფაზე, ოჯახის კეთილდღეობის დაცვაზე. სახელმწიფო ხელს უწყობს მოქალაქეს დასაქმებაში. საარსებო მინიმუმის უზრუნველყოფის პირობები განისაზღვრება კანონით.

5. სახელმწიფო ზრუნავს გარემოს დაცვასა და ბუნებრივი რესურსებით რაციონალურ სარგებლობაზე.

6. სახელმწიფო ზრუნავს ეროვნული ფასეულობებისა და თვითმყოფადობის, კულტურული მემკვიდრეობის დაცვაზე, განათლების, მეცნიერებისა და კულტურის განვითარებაზე.

7. სახელმწიფო ზრუნავს სპორტის განვითარებაზე, ჯანსაღი ცხოვრების წესის დამკვიდრებაზე, ბავშვებისა და ახალგაზრდების ფიზიკურ აღზრდასა და სპორტში მათ ჩართვაზე.

8. სახელმწიფო ზრუნავს უცხოეთში მცხოვრები თანამემამულეების სამშობლოსთან კავშირის შენარჩუნებასა და განვითარებაზე.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.  

    მუხლი 6. ეკონომიკური თავისუფლება

1. ეკონომიკური თავისუფლება აღიარებული და უზრუნველყოფილია.

2. სახელმწიფო ზრუნავს თავისუფალი და ღია ეკონომიკის, თავისუფალი მეწარმეობისა და კონკურენციის განვითარებაზე.

3. დაუშვებელია კერძო საკუთრების საყოველთაო უფლების გაუქმება.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 7. ტერიტორიული მოწყობის საფუძვლები

1. საქართველოს უმაღლეს სახელმწიფო ორგანოთა განსაკუთრებულ გამგებლობას მიეკუთვნება:

ა) კანონმდებლობა ადამიანის უფლებების, საქართველოს მოქალაქეობის, მიგრაციის, ქვეყანაში შემოსვლისა და ქვეყნიდან გასვლის, საქართველოში სხვა სახელმწიფოს მოქალაქეთა და მოქალაქეობის არმქონე პირთა დროებით ან მუდმივად ყოფნის შესახებ;

ბ) სისხლის სამართლის, სასჯელაღსრულების, სამოქალაქო სამართლის, ინტელექტუალური საკუთრების, ადმინისტრაციული სამართლის, შრომის სამართლის, საპროცესო კანონმდებლობა; მიწის, წიაღისეულისა და სხვა ბუნებრივი რესურსების კანონმდებლობა; ფარმაცევტული საშუალებების კანონმდებლობა; კანონმდებლობა საგანმანათლებლო დაწესებულების სტატუსის მოპოვების, აკრედიტაციისა და აკადემიური ხარისხების შესახებ; კანონმდებლობა მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის შესახებ;

გ) საგარეო პოლიტიკა და საერთაშორისო ურთიერთობები; საგარეო ვაჭრობა, საბაჟო და სატარიფო რეჟიმები;

დ) სახელმწიფოს თავდაცვა, სამხედრო მრეწველობა და იარაღით ვაჭრობა; ომისა და ზავის საკითხები; საგანგებო და საომარ მდგომარეობათა სამართლებრივი რეჟიმის დადგენა და შემოღება; შეიარაღებული ძალები; სასამართლოები და პროკურატურა; სახელმწიფო უსაფრთხოება; კრიმინალური პოლიცია და გამოძიება; სახელმწიფო საზღვრის სტატუსი, რეჟიმი და დაცვა; სასაზღვრო-სანიტარიული კორდონი;

ე) სახელმწიფო ფინანსები და სახელმწიფო სესხი; ფულის მოჭრა და ემისია; საბანკო, საკრედიტო, სადაზღვევო, საგადასახადო და სახელმწიფოებრივი მნიშვნელობის ვაჭრობის კანონმდებლობა;

ვ) სახელმწიფოებრივი მნიშვნელობის რკინიგზა და საავტომობილო გზები; ერთიანი ენერგეტიკული სისტემა და რეჟიმი; კავშირგაბმულობა; ტერიტორიული წყლების, საჰაერო სივრცის, კონტინენტური შელფის, განსაკუთრებული ეკონომიკური ზონის სტატუსები და მათი დაცვა; ავიაცია; სავაჭრო ფლოტი; გემთა ალმები; სახელმწიფოებრივი მნიშვნელობის ნავსადგურები; თევზჭერა ოკეანესა და ღია ზღვაში; მეტეოროლოგია; გარემოს მდგომარეობაზე დაკვირვების სისტემა; სტანდარტები და ეტალონები; გეოდეზია და კარტოგრაფია; ზუსტი დროის დადგენა; სახელმწიფო სტატისტიკა.

2. აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკისა და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის უფლებამოსილებები და მათი განხორციელების წესი განისაზღვრება საქართველოს კონსტიტუციური კანონებით, რომლებიც საქართველოს კონსტიტუციის განუყოფელი ნაწილია.

3. საქართველოს ტერიტორიული სახელმწიფოებრივი მოწყობა გადაისინჯება საქართველოს კონსტიტუციური კანონით, უფლებამოსილებათა გამიჯვნის პრინციპის საფუძველზე, ქვეყნის მთელ ტერიტორიაზე საქართველოს იურისდიქციის სრულად აღდგენის შემდეგ.

4. საქართველოს მოქალაქეები ადგილობრივი მნიშვნელობის საქმეებს აწესრიგებენ ადგილობრივი თვითმმართველობის მეშვეობით, საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად. სახელმწიფო ხელისუფლებისა და თვითმმართველი ერთეულების უფლებამოსილებათა გამიჯვნა ეფუძნება სუბსიდიარობის პრინციპს. სახელმწიფო უზრუნველყოფს თვითმმართველი ერთეულის ფინანსური სახსრების შესაბამისობას ორგანული კანონით განსაზღვრულ თვითმმართველი ერთეულის უფლებამოსილებებთან.

5. ორგანული კანონით ანაკლიაში იქმნება განსაკუთრებული ეკონომიკური ზონა, სადაც ვრცელდება სპეციალური სამართლებრივი რეჟიმი. ორგანული კანონით შეიძლება შეიქმნას ასევე სხვა განსაკუთრებული ეკონომიკური ზონები სპეციალური სამართლებრივი რეჟიმით.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.  

    მუხლი 8. სახელმწიფოსა და საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალური მართლმადიდებელი ეკლესიის ურთიერთობა

რწმენისა და აღმსარებლობის თავისუფლებასთან ერთად სახელმწიფო აღიარებს საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალური მართლმადიდებელი ეკლესიის განსაკუთრებულ როლს საქართველოს ისტორიაში და მის დამოუკიდებლობას სახელმწიფოსაგან. საქართველოს სახელმწიფოსა და საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალური მართლმადიდებელი ეკლესიის ურთიერთობა განისაზღვრება კონსტიტუციური შეთანხმებით, რომელიც სრულად უნდა შეესაბამებოდეს საერთაშორისო სამართლის საყოველთაოდ აღიარებულ პრინციპებსა და ნორმებს ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა სფეროში.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

თავი მეორე. ადამიანის ძირითადი უფლებები

    მუხლი 9. ადამიანის ღირსების ხელშეუვალობა 

1. ადამიანის ღირსება ხელშეუვალია და მას იცავს სახელმწიფო.

2. დაუშვებელია ადამიანის წამება, არაადამიანური ან დამამცირებელი მოპყრობა, არაადამიანური ან დამამცირებელი სასჯელის გამოყენება. # # # # # # # # # # # # # #  # # # # # #  

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 10. სიცოცხლისა და ფიზიკური ხელშეუხებლობის უფლებები 

1. ადამიანის სიცოცხლე დაცულია. სიკვდილით დასჯა აკრძალულია.

2. ადამიანის ფიზიკური ხელშეუხებლობა დაცულია. # # # # # 

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 11. თანასწორობის უფლება

1. ყველა ადამიანი სამართლის წინაშე თანასწორია. აკრძალულია დისკრიმინაცია რასის, კანის ფერის, სქესის, წარმოშობის, ეთნიკური კუთვნილების, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური ან სხვა შეხედულებების, სოციალური კუთვნილების, ქონებრივი ან წოდებრივი მდგომარეობის, საცხოვრებელი ადგილის ან სხვა ნიშნის მიხედვით.

2. საერთაშორისო სამართლის საყოველთაოდ აღიარებული პრინციპებისა და ნორმების და საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად საქართველოს მოქალაქეებს, განურჩევლად მათი ეთნიკური, რელიგიური თუ ენობრივი კუთვნილებისა, უფლება აქვთ ყოველგვარი დისკრიმინაციის გარეშე შეინარჩუნონ და განავითარონ თავიანთი კულტურა, ისარგებლონ დედაენით პირად ცხოვრებაში ან საჯაროდ.

3. სახელმწიფო უზრუნველყოფს თანაბარ უფლებებსა და შესაძლებლობებს მამაკაცებისა და ქალებისათვის. სახელმწიფო იღებს განსაკუთრებულ ზომებს მამაკაცებისა და ქალების არსებითი თანასწორობის უზრუნველსაყოფად და უთანასწორობის აღმოსაფხვრელად.

4. სახელმწიფო ქმნის განსაკუთრებულ პირობებს შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა უფლებებისა და ინტერესების რეალიზებისათვის. # # # # # # # # # # # # # # # # # 

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 12. პიროვნების თავისუფალი განვითარების უფლება

ყველას აქვს საკუთარი პიროვნების თავისუფალი განვითარების უფლება. #

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 13. ადამიანის თავისუფლება

1. ადამიანის თავისუფლება დაცულია.

2. თავისუფლების აღკვეთის ან თავისუფლების სხვაგვარი შეზღუდვის შეფარდება დასაშვებია მხოლოდ სასამართლოს გადაწყვეტილებით.

3. ადამიანის დაკავება დასაშვებია კანონით განსაზღვრულ შემთხვევებში კანონით უფლებამოსილი პირის მიერ. დაკავებული პირი უნდა წარედგინოს სასამართლოს განსჯადობის მიხედვით არაუგვიანეს 48 საათისა. თუ მომდევნო 24 საათის განმავლობაში სასამართლო არ მიიღებს გადაწყვეტილებას დაპატიმრების ან თავისუფლების სხვაგვარი შეზღუდვის შესახებ, პირი დაუყოვნებლივ უნდა გათავისუფლდეს.

4. პირს დაკავებისთანავე უნდა განემარტოს მისი უფლებები და დაკავების საფუძველი. პირს დაკავებისთანავე შეუძლია მოითხოვოს ადვოკატის დახმარება, რაც უნდა დაკმაყოფილდეს.

5. ბრალდებულის პატიმრობის ვადა არ უნდა აღემატებოდეს 9 თვეს.

6. ამ მუხლის მოთხოვნათა დარღვევა ისჯება კანონით. უკანონოდ თავისუფლებაშეზღუდულ პირს აქვს კომპენსაციის მიღების უფლება. # # # # # 

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 14. მიმოსვლის თავისუფლება

1. ყველას, ვინც კანონიერად იმყოფება საქართველოში, აქვს ქვეყნის მთელ ტერიტორიაზე თავისუფალი მიმოსვლის, საცხოვრებელი ადგილის თავისუფლად არჩევისა და საქართველოდან თავისუფლად გასვლის უფლება.

2. ამ უფლებათა შეზღუდვა დასაშვებია მხოლოდ კანონის შესაბამისად, დემოკრატიულ საზოგადოებაში აუცილებელი სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველყოფის, ჯანმრთელობის დაცვის ან მართლმსაჯულების განხორციელების მიზნით.

3. საქართველოს მოქალაქეს შეუძლია თავისუფლად შემოვიდეს საქართველოში. # # # # # 

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 15. პირადი და ოჯახური ცხოვრების, პირადი სივრცისა და კომუნიკაციის ხელშეუხებლობის უფლებები

1. ადამიანის პირადი და ოჯახური ცხოვრება ხელშეუხებელია. ამ უფლების შეზღუდვა დასაშვებია მხოლოდ კანონის შესაბამისად, დემოკრატიულ საზოგადოებაში აუცილებელი სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველყოფის ან სხვათა უფლებების დაცვის მიზნით.

2. ადამიანის პირადი სივრცე და კომუნიკაცია ხელშეუხებელია. არავის აქვს უფლება შევიდეს საცხოვრებელ ან სხვა მფლობელობაში მფლობელი პირის ნების საწინააღმდეგოდ, აგრეთვე ჩაატაროს ჩხრეკა. ამ უფლებათა შეზღუდვა დასაშვებია მხოლოდ კანონის შესაბამისად, დემოკრატიულ საზოგადოებაში აუცილებელი სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველყოფის ან სხვათა უფლებების დაცვის მიზნით, სასამართლოს გადაწყვეტილებით ან მის გარეშეც, კანონით გათვალისწინებული გადაუდებელი აუცილებლობისას. გადაუდებელი აუცილებლობისას უფლების შეზღუდვის შესახებ არაუგვიანეს 24 საათისა უნდა ეცნობოს სასამართლოს, რომელიც შეზღუდვის კანონიერებას ადასტურებს მიმართვიდან არაუგვიანეს 24 საათისა. # # # # # # # # # # # # # 

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 16. რწმენის, აღმსარებლობისა და სინდისის თავისუფლებები

1. ყოველ ადამიანს აქვს რწმენის, აღმსარებლობისა და სინდისის თავისუფლება.

2. ამ უფლებათა შეზღუდვა დასაშვებია მხოლოდ კანონის შესაბამისად, დემოკრატიულ საზოგადოებაში აუცილებელი საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველყოფის, ჯანმრთელობის ან სხვათა უფლებების დაცვის მიზნით.

3. დაუშვებელია ადამიანის დევნა რწმენის, აღმსარებლობის ან სინდისის გამო, აგრეთვე მისი იძულება გამოთქვას თავისი შეხედულება მათ შესახებ. # # # # # # # # 

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 17. აზრის, ინფორმაციის, მასობრივი ინფორმაციის საშუალებათა და ინტერნეტის თავისუფლების უფლებები

1. აზრისა და მისი გამოხატვის თავისუფლება დაცულია. დაუშვებელია ადამიანის დევნა აზრისა და მისი გამოხატვის გამო.

2. ყოველ ადამიანს აქვს უფლება თავისუფლად მიიღოს და გაავრცელოს ინფორმაცია.

3. მასობრივი ინფორმაციის საშუალებები თავისუფალია. ცენზურა დაუშვებელია. სახელმწიფოს ან ცალკეულ პირებს არა აქვთ მასობრივი ინფორმაციის ან მისი გავრცელების საშუალებათა მონოპოლიზაციის უფლება.

4. ყველას აქვს ინტერნეტზე წვდომისა და ინტერნეტით თავისუფლად სარგებლობის უფლება.

5. ამ უფლებათა შეზღუდვა დასაშვებია მხოლოდ კანონის შესაბამისად, დემოკრატიულ საზოგადოებაში აუცილებელი სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების ან ტერიტორიული მთლიანობის უზრუნველსაყოფად, სხვათა უფლებების დასაცავად, კონფიდენციალურად აღიარებული ინფორმაციის გამჟღავნების თავიდან ასაცილებლად ან სასამართლოს დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის უზრუნველსაყოფად.

6. კანონი უზრუნველყოფს საზოგადოებრივი მაუწყებლის დამოუკიდებლობას სახელმწიფო უწყებებისაგან და თავისუფლებას პოლიტიკური და არსებითი კომერციული გავლენისაგან.

7. მედიაპლურალიზმის დაცვის, მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებში აზრის გამოხატვის თავისუფლების რეალიზების, მასობრივი ინფორმაციის ან მისი გავრცელების საშუალებათა მონოპოლიზაციის თავიდან აცილების უზრუნველსაყოფად, აგრეთვე მაუწყებლობისა და ელექტრონული კომუნიკაციის სფეროში მომხმარებელთა და მეწარმეთა უფლებების დასაცავად შექმნილი ეროვნული მარეგულირებელი ორგანოს ინსტიტუციური და ფინანსური დამოუკიდებლობა გარანტირებულია კანონით. # # # # # # # # # # # # # 

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 18. სამართლიანი ადმინისტრაციული წარმოების, საჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის, ინფორმაციული თვითგამორკვევისა და საჯარო ხელისუფლების მიერ მიყენებული ზიანის ანაზღაურების უფლებები

1. ყველას აქვს ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ მასთან დაკავშირებული საქმის გონივრულ ვადაში სამართლიანად განხილვის უფლება.

2. ყველას აქვს უფლება კანონით დადგენილი წესით გაეცნოს საჯარო დაწესებულებაში მასზე არსებულ ან სხვა ინფორმაციას ან ოფიციალურ დოკუმენტს, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც იგი შეიცავს კომერციულ ან პროფესიულ საიდუმლოებას ან დემოკრატიულ საზოგადოებაში აუცილებელი სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების ან სამართალწარმოების ინტერესების დასაცავად კანონით ან კანონით დადგენილი წესით აღიარებულია სახელმწიფო საიდუმლოებად.

3. ოფიციალურ ჩანაწერებში არსებული ინფორმაცია, რომელიც დაკავშირებულია ადამიანის ჯანმრთელობასთან, ფინანსებთან ან სხვა პირად საკითხებთან, არავისთვის უნდა იყოს ხელმისაწვდომი თვით ამ ადამიანის თანხმობის გარეშე, გარდა კანონით გათვალისწინებული შემთხვევებისა, როდესაც ეს აუცილებელია სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად, საჯარო ინტერესების, ჯანმრთელობის ან სხვათა უფლებების დასაცავად.

4. ყველასთვის გარანტირებულია სახელმწიფო, ავტონომიური რესპუბლიკის ან ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოსაგან ან მოსამსახურისაგან უკანონოდ მიყენებული ზიანის სასამართლო წესით სრული ანაზღაურება შესაბამისად სახელმწიფო, ავტონომიური რესპუბლიკის ან ადგილობრივი თვითმმართველობის სახსრებიდან. 

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 19. საკუთრების უფლება

1. საკუთრებისა და მემკვიდრეობის უფლება აღიარებული და უზრუნველყოფილია.

2. საჯარო ინტერესებისათვის დასაშვებია ამ უფლების შეზღუდვა კანონით განსაზღვრულ შემთხვევებში და დადგენილი წესით.

3. აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის საკუთრების ჩამორთმევა დასაშვებია კანონით პირდაპირ გათვალისწინებულ შემთხვევებში, სასამართლოს გადაწყვეტილებით ან ორგანული კანონით დადგენილი გადაუდებელი აუცილებლობისას, წინასწარი, სრული და სამართლიანი ანაზღაურებით. ანაზღაურება თავისუფლდება ყოველგვარი გადასახადისა და მოსაკრებლისაგან.

4. სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწა, როგორც განსაკუთრებული მნიშვნელობის რესურსი, შეიძლება იყოს მხოლოდ სახელმწიფოს, თვითმმართველი ერთეულის, საქართველოს მოქალაქის ან საქართველოს მოქალაქეთა გაერთიანების საკუთრებაში. გამონაკლისი შემთხვევები შეიძლება დადგინდეს ორგანული კანონით, რომელიც მიიღება პარლამენტის სრული შემადგენლობის არანაკლებ ორი მესამედის უმრავლესობით. # # # 

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 20. შემოქმედების თავისუფლება, კულტურული მემკვიდრეობა

1. შემოქმედების თავისუფლება უზრუნველყოფილია. ინტელექტუალური საკუთრების უფლება დაცულია.

2. შემოქმედებით პროცესში ჩარევა, შემოქმედებითი საქმიანობის სფეროში ცენზურა დაუშვებელია.

3. შემოქმედებითი ნაწარმოების გავრცელების აკრძალვა დასაშვებია მხოლოდ სასამართლოს გადაწყვეტილებით, თუ ნაწარმოების გავრცელება ლახავს სხვათა უფლებებს.

4. ყველას აქვს უფლება ზრუნავდეს კულტურული მემკვიდრეობის დაცვაზე. კულტურული მემკვიდრეობა დაცულია კანონით. # 

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 21. შეკრების თავისუფლება

1. ყველას, გარდა იმ პირებისა, რომლებიც არიან თავდაცვის ძალების ან სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების დაცვაზე პასუხისმგებელი ორგანოს შემადგენლობაში, აქვს წინასწარი ნებართვის გარეშე საჯაროდ და უიარაღოდ შეკრების უფლება.

2. კანონით შეიძლება დაწესდეს ხელისუფლების წინასწარი გაფრთხილების აუცილებლობა, თუ შეკრება ხალხის ან ტრანსპორტის სამოძრაო ადგილას იმართება.

3. ხელისუფლებას შეუძლია შეკრების შეწყვეტა მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მან კანონსაწინააღმდეგო ხასიათი მიიღო. # # # # # 

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 22. გაერთიანების თავისუფლება

1. გაერთიანების თავისუფლება უზრუნველყოფილია.

2. გაერთიანების ლიკვიდაცია შეიძლება მხოლოდ ამავე გაერთიანების ან სასამართლოს გადაწყვეტილებით, კანონით განსაზღვრულ შემთხვევებში და დადგენილი წესით. # # # # # # 

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 23. პოლიტიკური პარტიების თავისუფლება

1. საქართველოს მოქალაქეებს უფლება აქვთ ორგანული კანონის შესაბამისად შექმნან პოლიტიკური პარტია და მონაწილეობა მიიღონ მის საქმიანობაში.

2. პირს, რომელიც ჩაირიცხება თავდაცვის ძალების ან სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების დაცვაზე პასუხისმგებელი ორგანოს შემადგენლობაში, განწესდება მოსამართლედ, უწყდება პოლიტიკური პარტიის წევრობა.

3. დაუშვებელია ისეთი პოლიტიკური პარტიის შექმნა და საქმიანობა, რომლის მიზანია საქართველოს კონსტიტუციური წყობილების დამხობა ან ძალადობით შეცვლა, ქვეყნის დამოუკიდებლობის ხელყოფა, ტერიტორიული მთლიანობის დარღვევა ან რომელიც ეწევა ომის ან ძალადობის პროპაგანდას, აღვივებს ეროვნულ, ეთნიკურ, კუთხურ, რელიგიურ ან სოციალურ შუღლს. დაუშვებელია პოლიტიკური პარტიის შექმნა ტერიტორიული ნიშნით.

4. პოლიტიკური პარტიის აკრძალვა შეიძლება მხოლოდ საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებით, ორგანული კანონით განსაზღვრულ შემთხვევებში და დადგენილი წესით. #

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 24. საარჩევნო უფლება

1. საქართველოს ყოველ მოქალაქეს 18 წლის ასაკიდან აქვს რეფერენდუმში, სახელმწიფო, ავტონომიური რესპუბლიკისა და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების არჩევნებში მონაწილეობის უფლება. უზრუნველყოფილია ამომრჩევლის ნების თავისუფალი გამოვლენა.

2. არჩევნებსა და რეფერენდუმში მონაწილეობის უფლება არა აქვს მოქალაქეს, რომელიც სასამართლოს განაჩენით განსაკუთრებით მძიმე დანაშაულისთვის იმყოფება სასჯელის აღსრულების დაწესებულებაში ან სასამართლოს გადაწყვეტილებით ცნობილია მხარდაჭერის მიმღებად და მოთავსებულია შესაბამის სტაციონარულ სამედიცინო დაწესებულებაში. # # # # # # # # # 

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 25. საჯარო თანამდებობის დაკავების უფლება

1. საქართველოს ყოველ მოქალაქეს აქვს უფლება დაიკავოს ნებისმიერი საჯარო თანამდებობა, თუ იგი აკმაყოფილებს კანონმდებლობით დადგენილ მოთხოვნებს. საჯარო სამსახურის პირობები განისაზღვრება კანონით.

2. საქართველოს პრეზიდენტის, პრემიერ-მინისტრის ან პარლამენტის თავმჯდომარის თანამდებობა არ შეიძლება ეკავოს საქართველოს მოქალაქეს, რომელიც იმავდროულად სხვა სახელმწიფოს მოქალაქეა. #

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 26. შრომის თავისუფლება, პროფესიული კავშირების თავისუფლება, გაფიცვის უფლება და მეწარმეობის თავისუფლება

1. შრომის თავისუფლება უზრუნველყოფილია. ყველას აქვს სამუშაოს თავისუფალი არჩევის უფლება. უფლება შრომის უსაფრთხო პირობებზე და სხვა შრომითი უფლებები დაცულია ორგანული კანონით.

2. ყველას აქვს ორგანული კანონის შესაბამისად პროფესიული კავშირის შექმნისა და მასში გაერთიანების უფლება.

3. გაფიცვის უფლება აღიარებულია. ამ უფლების განხორციელების პირობები და წესი განისაზღვრება ორგანული კანონით.

4. მეწარმეობის თავისუფლება უზრუნველყოფილია. აკრძალულია მონოპოლიური საქმიანობა, გარდა კანონით დაშვებული შემთხვევებისა. მომხმარებელთა უფლებები დაცულია კანონით. # # 

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 27. განათლების უფლება და აკადემიური თავისუფლება

1. ყველას აქვს განათლების მიღებისა და მისი ფორმის არჩევის უფლება.

2. სკოლამდელი აღზრდა და განათლება უზრუნველყოფილია კანონით დადგენილი წესით. დაწყებითი და საბაზო განათლება სავალდებულოა. ზოგად განათლებას კანონით დადგენილი წესით სრულად აფინანსებს სახელმწიფო. მოქალაქეებს უფლება აქვთ კანონით დადგენილი წესით სახელმწიფოს დაფინანსებით მიიღონ პროფესიული და უმაღლესი განათლება.

3. აკადემიური თავისუფლება და უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულებების ავტონომია უზრუნველყოფილია. # # # # # # 

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 28. ჯანმრთელობის დაცვის უფლება

1. მოქალაქის უფლება ხელმისაწვდომ და ხარისხიან ჯანმრთელობის დაცვის მომსახურებაზე უზრუნველყოფილია კანონით.

2. სახელმწიფო აკონტროლებს ჯანმრთელობის დაცვის ყველა დაწესებულებას და სამედიცინო მომსახურების ხარისხს, არეგულირებს ფარმაცევტულ წარმოებას და ფარმაცევტული საშუალებების მიმოქცევას. # # # # # # # # # # # # 

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 29. გარემოს დაცვის უფლება

1. ყველას აქვს უფლება ცხოვრობდეს ჯანმრთელობისთვის უვნებელ გარემოში, სარგებლობდეს ბუნებრივი გარემოთი და საჯარო სივრცით. ყველას აქვს უფლება დროულად მიიღოს სრული ინფორმაცია გარემოს მდგომარეობის შესახებ. ყველას აქვს უფლება ზრუნავდეს გარემოს დაცვაზე. გარემოსდაცვით საკითხებთან დაკავშირებული გადაწყვეტილებების მიღებაში მონაწილეობის უფლება უზრუნველყოფილია კანონით.

2. ახლანდელი და მომავალი თაობების ინტერესების გათვალისწინებით გარემოს დაცვა და ბუნებრივი რესურსებით რაციონალური სარგებლობა უზრუნველყოფილია კანონით. # # # # # # # # 

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 30. ქორწინების უფლება, დედათა და ბავშვთა უფლებები

1. ქორწინება, როგორც ქალისა და მამაკაცის კავშირი ოჯახის შექმნის მიზნით, ემყარება მეუღლეთა უფლებრივ თანასწორობასა და ნებაყოფლობას.

2. დედათა და ბავშვთა უფლებები დაცულია კანონით. # # # # # # # # # # 

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 31. საპროცესო უფლებები

1. ყოველ ადამიანს აქვს უფლება თავის უფლებათა დასაცავად მიმართოს სასამართლოს. საქმის სამართლიანი და დროული განხილვის უფლება უზრუნველყოფილია.

2. ყოველი პირი უნდა განსაჯოს მხოლოდ იმ სასამართლომ, რომლის იურისდიქციასაც ექვემდებარება მისი საქმე.

3. დაცვის უფლება გარანტირებულია. ყველას აქვს უფლება სასამართლოში დაიცვას თავისი უფლებები პირადად ან ადვოკატის მეშვეობით, აგრეთვე კანონით განსაზღვრულ შემთხვევებში − წარმომადგენლის მეშვეობით. ადვოკატის უფლებების შეუფერხებელი განხორციელება და ადვოკატთა თვითორგანიზების უფლება გარანტირებულია კანონით.

4. ბრალდებულს უფლება აქვს მოითხოვოს თავისი მოწმეების გამოძახება და ისეთივე პირობებში დაკითხვა, როგორიც აქვთ ბრალდების მოწმეებს.

5. ადამიანი უდანაშაულოდ ითვლება, ვიდრე მისი დამნაშავეობა არ დამტკიცდება კანონით დადგენილი წესით, კანონიერ ძალაში შესული სასამართლოს გამამტყუნებელი განაჩენით.

6. არავინ არის ვალდებული ამტკიცოს თავისი უდანაშაულობა. ბრალდების მტკიცების მოვალეობა ეკისრება ბრალმდებელს.

7. დადგენილება ბრალდებულის სახით პირის პასუხისგებაში მიცემის შესახებ უნდა ემყარებოდეს დასაბუთებულ ვარაუდს, ხოლო გამამტყუნებელი განაჩენი − უტყუარ მტკიცებულებებს. ყოველგვარი ეჭვი, რომელიც ვერ დადასტურდება კანონით დადგენილი წესით, უნდა გადაწყდეს ბრალდებულის სასარგებლოდ.

8. არავის დაედება განმეორებით მსჯავრი ერთი და იმავე დანაშაულისათვის.

9. არავინ აგებს პასუხს ქმედებისათვის, რომელიც მისი ჩადენის დროს სამართალდარღვევად არ ითვლებოდა. კანონს, თუ იგი არ ამსუბუქებს ან არ აუქმებს პასუხისმგებლობას, უკუძალა არა აქვს.

10. კანონის დარღვევით მოპოვებულ მტკიცებულებას იურიდიული ძალა არა აქვს.

11. არავინ არის ვალდებული მისცეს თავისი ან იმ ახლობელთა საწინააღმდეგო ჩვენება, რომელთა წრე განისაზღვრება კანონით. # # # # # # # # # # 

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 32. საქართველოს მოქალაქეობა

1. საქართველო მფარველობს თავის მოქალაქეს განურჩევლად მისი ადგილსამყოფლისა.

2. საქართველოს მოქალაქეობა მოიპოვება დაბადებით ან ნატურალიზაციით. საქართველოს მოქალაქეობის მოპოვებისა და დაკარგვის წესი, სხვა სახელმწიფოს მოქალაქისთვის საქართველოს მოქალაქეობის მინიჭების პირობები და წესი და საქართველოს მოქალაქის მიერ სხვა სახელმწიფოს მოქალაქეობის ფლობის პირობები განისაზღვრება ორგანული კანონით. 

3. მოქალაქეობის ჩამორთმევა დაუშვებელია.

4. საქართველოდან საქართველოს მოქალაქის გაძევება დაუშვებელია.

5. საქართველოს მოქალაქის სხვა სახელმწიფოსათვის გადაცემა დაუშვებელია, გარდა საერთაშორისო ხელშეკრულებით გათვალისწინებული შემთხვევებისა. გადაწყვეტილება მოქალაქის გადაცემის შესახებ შეიძლება გასაჩივრდეს სასამართლოში. # # # # # # 

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 33. უცხოელთა და მოქალაქეობის არმქონე პირთა უფლებები

1. საქართველოში მცხოვრებ სხვა სახელმწიფოს მოქალაქეებს და მოქალაქეობის არმქონე პირებს საქართველოს მოქალაქის თანაბარი უფლებანი და მოვალეობანი აქვთ, გარდა კონსტიტუციითა და კანონით გათვალისწინებული გამონაკლისებისა.

2. სახელმწიფო უფლებამოსილია კანონით დააწესოს სხვა სახელმწიფოს მოქალაქეთა და მოქალაქეობის არმქონე პირთა პოლიტიკური საქმიანობის შეზღუდვა.

3. საერთაშორისო სამართლის საყოველთაოდ აღიარებული ნორმების შესაბამისად, კანონით დადგენილი წესით საქართველო თავშესაფარს აძლევს სხვა სახელმწიფოს მოქალაქეებსა და მოქალაქეობის არმქონე პირებს.

4. დაუშვებელია საერთაშორისო სამართლის საყოველთაოდ აღიარებული პრინციპებისა და ნორმების წინააღმდეგ პირის საქართველოდან გაძევება ან ექსტრადიცია. # # # # # # # # # # # # 

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 34. ადამიანის ძირითადი უფლებების უზრუნველყოფის ზოგადი პრინციპები

1. კონსტიტუციაში მითითებული ადამიანის ძირითადი უფლებები, მათი შინაარსის გათვალისწინებით, ვრცელდება აგრეთვე იურიდიულ პირებზე.

2. ადამიანის ძირითადი უფლებების განხორციელებამ არ უნდა დაარღვიოს სხვათა უფლებები.

3. ადამიანის ძირითადი უფლების შეზღუდვა უნდა შეესაბამებოდეს იმ ლეგიტიმური მიზნის მნიშვნელობას, რომლის მიღწევასაც იგი ემსახურება.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 35. საქართველოს სახალხო დამცველი

1. საქართველოს ტერიტორიაზე ადამიანის უფლებების დაცვას ზედამხედველობს საქართველოს სახალხო დამცველი, რომელსაც 6 წლის ვადით სრული შემადგენლობის არანაკლებ სამი მეხუთედის უმრავლესობით ირჩევს პარლამენტი. სახალხო დამცველად ერთი და იმავე პირის ზედიზედ ორჯერ არჩევა დაუშვებელია.

2. სახალხო დამცველის საქმიანობისათვის დაბრკოლებათა შექმნა ისჯება კანონით.

3. სახალხო დამცველის დაკავება ან დაპატიმრება, მისი საცხოვრებელი ან სამუშაო ადგილის, მანქანის ან პირადი გაჩხრეკა შეიძლება მხოლოდ პარლამენტის თანხმობით. გამონაკლისია დანაშაულზე წასწრების შემთხვევა, რაც დაუყოვნებლივ უნდა ეცნობოს პარლამენტს. თუ პარლამენტი არ მისცემს თანხმობას, სახალხო დამცველი დაუყოვნებლივ უნდა გათავისუფლდეს.

4. სახალხო დამცველის უფლებამოსილება განისაზღვრება ორგანული კანონით.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

თავი მესამე. საქართველოს პარლამენტი

    მუხლი 36. პარლამენტის სტატუსი და უფლებამოსილება

1. საქართველოს პარლამენტი არის ქვეყნის უმაღლესი წარმომადგენლობითი ორგანო, რომელიც ახორციელებს საკანონმდებლო ხელისუფლებას, განსაზღვრავს ქვეყნის საშინაო და საგარეო პოლიტიკის ძირითად მიმართულებებს, კონსტიტუციით დადგენილ ფარგლებში კონტროლს უწევს მთავრობის საქმიანობას და ახორციელებს სხვა უფლებამოსილებებს.

2. პარლამენტის მუშაობის წესი განისაზღვრება პარლამენტის რეგლამენტით, რომელსაც პარლამენტის წევრის, კომიტეტის ან საპარლამენტო ფრაქციის ინიციატივის საფუძველზე სრული შემადგენლობის უმრავლესობით იღებს პარლამენტი. რეგლამენტს აქვს კანონის ძალა და მას ხელს აწერს და აქვეყნებს პარლამენტის თავმჯდომარე.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 37. პარლამენტის არჩევნები

1. საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე საქართველოს იურისდიქციის სრულად აღდგენის შემდეგ პარლამენტის შემადგენლობაში იქნება ორი პალატა: რესპუბლიკის საბჭო და სენატი. რესპუბლიკის საბჭო შედგება პროპორციული წესით არჩეული წევრებისაგან. სენატი შედგება აფხაზეთის ავტონომიურ რესპუბლიკაში, აჭარის ავტონომიურ რესპუბლიკასა და საქართველოს სხვა ტერიტორიულ ერთეულებში არჩეული წევრებისა და საქართველოს პრეზიდენტის მიერ დანიშნული 5 წევრისაგან. პალატების შემადგენლობას, უფლებამოსილებასა და არჩევის წესს განსაზღვრავს ორგანული კანონი.

2. ამ მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული პირობის შექმნამდე პარლამენტი შედგება საყოველთაო, თავისუფალი, თანასწორი და პირდაპირი საარჩევნო უფლების საფუძველზე ფარული კენჭისყრით 4 წლის ვადით ერთიან მრავალმანდატიან საარჩევნო ოლქში პროპორციული სისტემით არჩეული 150 პარლამენტის წევრისაგან.

3. პარლამენტის მორიგი არჩევნები ტარდება პარლამენტის უფლებამოსილების ვადის ამოწურვის კალენდარული წლის ოქტომბრის ბოლო შაბათს. პარლამენტის დათხოვნის შემთხვევაში არჩევნები ტარდება პარლამენტის დათხოვნიდან არაუადრეს 45-ე და არაუგვიანეს მე-60 დღისა. თუ არჩევნების თარიღი ემთხვევა საგანგებო ან საომარ მდგომარეობას, არჩევნები ტარდება ამ მდგომარეობის გაუქმებიდან არაუადრეს 45-ე და არაუგვიანეს მე-60 დღისა.

4. პარლამენტის წევრად შეიძლება აირჩეს საარჩევნო უფლების მქონე საქართველოს მოქალაქე 25 წლის ასაკიდან, რომელსაც საქართველოში უცხოვრია 10 წელს მაინც. პარლამენტის წევრად არ შეიძლება აირჩეს პირი, რომელსაც სასამართლოს განაჩენით შეფარდებული აქვს თავისუფლების აღკვეთა.

5. პარლამენტის არჩევნებში მონაწილეობის უფლება აქვს კანონით დადგენილი წესით რეგისტრირებულ პოლიტიკურ პარტიას, რომელსაც ჰყავს მისი წარდგენით არჩეული პარლამენტის წევრი არჩევნების დანიშვნის დროისათვის ან რომლის მხარდაჭერა ორგანული კანონით დადგენილი წესით დადასტურებულია არანაკლებ 25000 ამომრჩევლის ხელმოწერით.

6. პარლამენტის წევრთა მანდატები განაწილდება იმ პოლიტიკურ პარტიებზე, რომლებმაც არჩევნებში მონაწილე ამომრჩეველთა ნამდვილი ხმების 5 პროცენტი მაინც მიიღეს. პოლიტიკური პარტიის მიერ მიღებული მანდატების რაოდენობის დასადგენად მის მიერ მიღებული ხმების რაოდენობა მრავლდება 150-ზე და იყოფა ყველა იმ პოლიტიკური პარტიის მიერ მიღებული ხმების ჯამზე, რომლებმაც არჩევნებში მონაწილე ამომრჩეველთა ნამდვილი ხმების 5 პროცენტი მაინც მიიღეს. მიღებული რიცხვის მთელი ნაწილი არის პოლიტიკური პარტიის მიერ მიღებული მანდატების რაოდენობა. თუ პოლიტიკური პარტიების მიერ მიღებული მანდატების რაოდენობათა ჯამი 150-ზე ნაკლებია, გაუნაწილებელ მანდატებს თანმიმდევრობით მიიღებენ უკეთესი შედეგის მქონე პოლიტიკური პარტიები.

7. პარლამენტის არჩევის წესი განისაზღვრება ორგანული კანონით.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 38. პარლამენტის პირველი სხდომა და უფლებამოსილების შეწყვეტა

ახალარჩეული პარლამენტის პირველი სხდომა იმართება პარლამენტის არჩევნების შედეგების ოფიციალურად გამოცხადებიდან არაუგვიანეს მე-10 დღისა. პირველ სხდომას ნიშნავს საქართველოს პრეზიდენტი. პარლამენტი პირველ სხდომაზე უფლებამოსილია შეუდგეს მუშაობას, თუ სხდომას ესწრება პარლამენტის სრული შემადგენლობის უმრავლესობა. პარლამენტი სრულ უფლებამოსილებას იძენს პარლამენტის წევრთა ორი მესამედის უფლებამოსილების ცნობის მომენტიდან. ამ მომენტიდან უფლებამოსილება უწყდება წინა მოწვევის პარლამენტს.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 39. საქართველოს პარლამენტის წევრი

1. საქართველოს პარლამენტის წევრი არის სრულიად საქართველოს წარმომადგენელი, სარგებლობს თავისუფალი მანდატით და მისი გაწვევა დაუშვებელია.

2. პარლამენტის წევრის დაკავება ან დაპატიმრება, მისი საცხოვრებელი ან სამუშაო ადგილის, მანქანის ან პირადი გაჩხრეკა შეიძლება მხოლოდ პარლამენტის წინასწარი თანხმობით. გამონაკლისია დანაშაულზე წასწრების შემთხვევა, რაც დაუყოვნებლივ უნდა ეცნობოს პარლამენტს. თუ პარლამენტი 48 საათის განმავლობაში არ მისცემს თანხმობას, პარლამენტის დაკავებული ან დაპატიმრებული წევრი დაუყოვნებლივ უნდა გათავისუფლდეს.

3. პარლამენტის წევრს უფლება აქვს ჩვენება არ მისცეს იმ ფაქტის გამო, რომელიც მას გაანდეს, როგორც პარლამენტის წევრს. დაუშვებელია ამ საკითხთან დაკავშირებული წერილობითი მასალის დაყადაღება ან ამოღება. ეს უფლება პარლამენტის წევრს უნარჩუნდება მისი უფლებამოსილების შეწყვეტის შემდეგაც. პარლამენტის წევრს სამართლებრივი პასუხისმგებლობა არ დაეკისრება თავისი მოვალეობის შესრულებისას პარლამენტში თუ მის გარეთ გამოთქმული შეხედულებებისათვის. უზრუნველყოფილია პარლამენტის წევრის უფლებამოსილებათა შეუფერხებელი განხორციელების პირობები. პარლამენტის წევრი იღებს საკანონმდებლო აქტით დადგენილ გასამრჯელოს. პარლამენტის წევრის განცხადების საფუძველზე შესაბამისი სახელმწიფო ორგანოები უზრუნველყოფენ მის პირად უსაფრთხოებას. პარლამენტის წევრის უფლებამოსილებათა განხორციელებისათვის დაბრკოლებათა შექმნა ისჯება კანონით.

4. პარლამენტის წევრს უფლება არა აქვს ეკავოს რაიმე თანამდებობა საჯარო სამსახურში ან ეწეოდეს სამეწარმეო საქმიანობას. პარლამენტის წევრი შეიძლება ეწეოდეს საზოგადოებრივ საქმიანობას. პარლამენტის წევრი შეიძლება ეწეოდეს სამეცნიერო, პედაგოგიურ და სახელოვნებო საქმიანობას, თუ ეს საქმიანობა არ ითვალისწინებს ადმინისტრაციული ფუნქციების შესრულებას. შეუთავსებლობის შემთხვევებს განსაზღვრავს პარლამენტის რეგლამენტი.

5. პარლამენტის წევრის უფლებამოსილების ცნობის ან ვადამდე შეწყვეტის საკითხს წყვეტს პარლამენტი. პარლამენტის ეს გადაწყვეტილება შეიძლება გასაჩივრდეს საკონსტიტუციო სასამართლოში. პარლამენტის წევრს უფლებამოსილება ვადამდე შეუწყდება, თუ იგი:

ა) პარლამენტს მიმართავს პირადი განცხადებით უფლებამოსილების შეწყვეტის შესახებ;

ბ) იკავებს სტატუსთან შეუთავსებელ თანამდებობას ან ეწევა შეუთავსებელ საქმიანობას;

გ) მორიგი სესიის განმავლობაში არასაპატიო მიზეზით არ დაესწრო მორიგი სხდომების ნახევარზე მეტს;

დ) კანონიერ ძალაში შესული სასამართლოს განაჩენით ცნობილია დამნაშავედ;

ე) სასამართლოს გადაწყვეტილებით ცნობილია მხარდაჭერის მიმღებად და მოთავსებულია შესაბამის სტაციონარულ სამედიცინო დაწესებულებაში, სასამართლომ აღიარა უგზო-უკვლოდ დაკარგულად ან გამოაცხადა გარდაცვლილად;

ვ) გარდაიცვალა;

ზ) დაკარგავს საქართველოს მოქალაქეობას;

თ) ექვემდებარება უფლებამოსილების შეწყვეტას საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებით.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 40. საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარე და თავმჯდომარის მოადგილეები

1. პარლამენტი თავისი უფლებამოსილების ვადით რეგლამენტით დადგენილი წესით ფარული კენჭისყრით სრული შემადგენლობის უმრავლესობით ირჩევს საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარეს. პარლამენტის თავმჯდომარე უძღვება პარლამენტის მუშაობას, უზრუნველყოფს აზრის თავისუფალ გამოხატვას, ხელს აწერს პარლამენტის მიერ მიღებულ აქტებს, ახორციელებს რეგლამენტით განსაზღვრულ სხვა უფლებამოსილებებს. პარლამენტის თავმჯდომარე რეგლამენტით დადგენილი წესით ასრულებს სრულ ადმინისტრაციულ ფუნქციებს პარლამენტის სასახლეში.

2. პარლამენტი თავისი უფლებამოსილების ვადით რეგლამენტით დადგენილი წესით სრული შემადგენლობის უმრავლესობით ირჩევს პარლამენტის თავმჯდომარის პირველ მოადგილეს და მოადგილეებს.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 41. პარლამენტის ბიურო, კომიტეტები და ფრაქციები

1. პარლამენტის მუშაობის ორგანიზებისათვის იქმნება პარლამენტის ბიურო, რომლის შემადგენლობაში შედიან პარლამენტის თავმჯდომარე, თავმჯდომარის მოადგილეები, პარლამენტის კომიტეტებისა და საპარლამენტო ფრაქციების თავმჯდომარეები.

2. საკანონმდებლო საკითხების წინასწარი მომზადების, გადაწყვეტილებათა შესრულებისათვის ხელის შეწყობის, პარლამენტის მიერ მთავრობის და პარლამენტის წინაშე ანგარიშვალდებული სხვა ორგანოების საქმიანობის კონტროლის მიზნით პარლამენტში იქმნება კომიტეტები.

3. პარლამენტის წევრები შეიძლება გაერთიანდნენ საპარლამენტო ფრაქციაში რეგლამენტით დადგენილი წესით. ფრაქციის წევრთა რაოდენობა არ უნდა იყოს შვიდზე ნაკლები. ერთი პოლიტიკური პარტიის წარდგენით არჩეულ პარლამენტის წევრებს უფლება არა აქვთ შექმნან ერთზე მეტი ფრაქცია. ფრაქციის შექმნისა და საქმიანობის წესი, მისი უფლებები განისაზღვრება პარლამენტის რეგლამენტით.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 42. პარლამენტის საგამოძიებო და სხვა დროებითი კომისიები

1. რეგლამენტით გათვალისწინებულ შემთხვევებში, აგრეთვე პარლამენტის წევრთა არანაკლებ ერთი მეხუთედის ინიციატივით პარლამენტში იქმნება საგამოძიებო და სხვა დროებითი კომისიები.

2. დროებითი კომისიის შექმნის შესახებ გადაწყვეტილებას იღებს პარლამენტი რეგლამენტით დადგენილი წესით. გადაწყვეტილება დროებითი საგამოძიებო კომისიის შექმნის შესახებ მიიღება პარლამენტის სრული შემადგენლობის ერთი მესამედის მხარდაჭერით. დროებით კომისიაში საპარლამენტო ფრაქციები წარმოდგენილი უნდა იყვნენ თითო წევრით მაინც. დროებით კომისიაში ოპოზიციის წარმომადგენლობა არ უნდა იყოს კომისიის წევრთა საერთო რაოდენობის ნახევარზე ნაკლები.

3. საგამოძიებო კომისიის მოთხოვნით მის სხდომაზე გამოცხადება, აგრეთვე საკითხის გამოკვლევისათვის აუცილებელი საბუთებისა და ინფორმაციის წარდგენა სავალდებულოა.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 43. პარლამენტის წევრის კითხვა და ინტერპელაცია

1. პარლამენტის წევრი უფლებამოსილია კითხვით მიმართოს მთავრობას, პარლამენტის წინაშე ანგარიშვალდებულ სხვა ორგანოს, მთავრობის წევრს, ყველა დონის ტერიტორიული ერთეულის ხელისუფლების ორგანოს, სახელმწიფო დაწესებულებას. პარლამენტის წევრის კითხვაზე დროული და სრული პასუხის გაცემა სავალდებულოა.

2. საპარლამენტო ფრაქციას, პარლამენტის წევრთა არანაკლებ შვიდკაციან ჯგუფს უფლება აქვს ინტერპელაციის წესით შეკითხვით მიმართოს მთავრობას, პარლამენტის წინაშე ანგარიშვალდებულ სხვა ორგანოს, მთავრობის წევრს, რომელიც ვალდებულია უპასუხოს დასმულ შეკითხვას პარლამენტის სხდომაზე. პასუხი შეიძლება გახდეს პარლამენტის განხილვის საგანი.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 44. პარლამენტის სესია და სხდომა

1. პარლამენტი თავისი უფლებით იკრიბება მორიგ სესიაზე წელიწადში ორჯერ. საშემოდგომო სესია იხსნება სექტემბრის პირველ სამშაბათს და იხურება დეკემბრის მესამე პარასკევს, ხოლო საგაზაფხულო სესია იხსნება თებერვლის პირველ სამშაბათს და იხურება ივნისის ბოლო პარასკევს.

2. საქართველოს პრეზიდენტი პარლამენტის თავმჯდომარის, პარლამენტის წევრთა არანაკლებ ერთი მეოთხედის ან მთავრობის მოთხოვნით პარლამენტის სესიებს შორის პერიოდში იწვევს რიგგარეშე სესიას, ხოლო მორიგი სესიის მიმდინარეობისას – რიგგარეშე სხდომას. თუ წერილობითი მოთხოვნის წარდგენიდან 48 საათის განმავლობაში მოწვევის აქტი არ გამოიცა, პარლამენტი თავისი რეგლამენტის თანახმად იკრიბება მომდევნო 48 საათის განმავლობაში. პარლამენტის რიგგარეშე სხდომა ტარდება მხოლოდ ინიციატორის მიერ განსაზღვრული დღის წესრიგით და იხურება მისი ამოწურვისთანავე.

3. საქართველოს პრეზიდენტის მიერ საგანგებო ან საომარი მდგომარეობის გამოცხადებისთანავე პარლამენტი იკრიბება საგანგებო სესიაზე. საგანგებო სესია გრძელდება ამ მდგომარეობის გაუქმებამდე.

4. პარლამენტის სხდომები საჯაროა. პარლამენტი დამსწრეთა უმრავლესობით, მაგრამ არანაკლებ სრული შემადგენლობის ერთი მესამედისა, იღებს გადაწყვეტილებას ცალკეული საკითხების განხილვისას სხდომის ან სხდომის ნაწილის დახურულად გამოცხადების შესახებ. გადაწყვეტილება სხდომის ან მისი ნაწილის დახურვის შესახებ განიხილება და მიიღება დახურული წესით. პარლამენტის ღია სხდომის ოქმი საჯაროა.

5. პარლამენტის სხდომაზე კენჭისყრა არის ღია ან ფარული. კენჭისყრა ღიაა, გარდა კონსტიტუციით ან კანონით გათვალისწინებული შემთხვევებისა.

6. მთავრობის წევრი, პარლამენტის წინაშე ანგარიშვალდებული თანამდებობის პირი, პარლამენტის წინაშე ანგარიშვალდებული ორგანოს ხელმძღვანელი უფლებამოსილია, ხოლო მოთხოვნის შემთხვევაში − ვალდებულია დაესწროს პარლამენტის, მისი კომიტეტისა და კომისიის სხდომებს, პასუხი გასცეს სხდომებზე დასმულ შეკითხვებს და წარმოადგინოს გაწეული საქმიანობის ანგარიში. ასეთ თანამდებობის პირს მოთხოვნისთანავე უნდა მოუსმინოს პარლამენტმა, კომიტეტმა ან კომისიამ.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 45. კანონშემოქმედება და გადაწყვეტილებების მიღების წესი

1. საკანონმდებლო ინიციატივის უფლება აქვთ: მთავრობას, პარლამენტის წევრს, საპარლამენტო ფრაქციას, პარლამენტის კომიტეტს, აფხაზეთისა და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკების უმაღლეს წარმომადგენლობით ორგანოებს, არანაკლებ 25000 ამომრჩეველს. მთავრობის მიერ წარდგენილ კანონპროექტს მისივე მოთხოვნით პარლამენტი განიხილავს რიგგარეშე.

2. კანონი მიღებულად ითვლება, თუ მას მხარს დაუჭერს დამსწრეთა უმრავლესობა, მაგრამ არანაკლებ პარლამენტის სრული შემადგენლობის ერთი მესამედისა, თუ კონსტიტუციით არ არის განსაზღვრული კანონის მიღების სხვა წესი. ორგანული კანონი მიღებულად ითვლება, თუ მას მხარს დაუჭერს პარლამენტის სრული შემადგენლობის უმრავლესობა, თუ კონსტიტუციით არ არის განსაზღვრული ორგანული კანონის მიღების სხვა წესი.

3. პარლამენტის სხვა გადაწყვეტილება მიღებულად ითვლება, თუ მას მხარს დაუჭერს დამსწრეთა უმრავლესობა, მაგრამ არანაკლებ პარლამენტის სრული შემადგენლობის ერთი მესამედისა, თუ კონსტიტუციით ან კანონით არ არის განსაზღვრული გადაწყვეტილების მიღების სხვა წესი. გადაწყვეტილება კონსტიტუციური შეთანხმების დამტკიცების შესახებ მიღებულად ითვლება, თუ მას მხარს დაუჭერს პარლამენტის სრული შემადგენლობის არანაკლებ სამი მეხუთედი.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 46. კანონის ხელმოწერა და გამოქვეყნება

1. პარლამენტის მიერ მიღებული კანონი 10 დღის ვადაში გადაეცემა საქართველოს პრეზიდენტს.

2. საქართველოს პრეზიდენტი 2 კვირის ვადაში ხელს აწერს და აქვეყნებს კანონს ან მოტივირებული შენიშვნებით უბრუნებს პარლამენტს.

3. თუ საქართველოს პრეზიდენტი დააბრუნებს კანონს, პარლამენტი კენჭს უყრის საქართველოს პრეზიდენტის შენიშვნებს. შენიშვნათა მისაღებად საკმარისია ხმათა იგივე რაოდენობა, რაც ამ სახის კანონის პირვანდელი მიღებისათვის არის დადგენილი. თუ შენიშვნები მიღებულია, კანონის საბოლოო რედაქცია 5 დღის ვადაში გადაეცემა საქართველოს პრეზიდენტს, რომელიც 5 დღის ვადაში ხელს აწერს და აქვეყნებს მას.

4. თუ პარლამენტმა არ მიიღო საქართველოს პრეზიდენტის შენიშვნები, კენჭი ეყრება კანონის პირვანდელ რედაქციას. ორგანული კანონი ან კანონი მიღებულად ჩაითვლება, თუ მას მხარს დაუჭერს პარლამენტის სრული შემადგენლობის უმრავლესობა, გარდა კონსტიტუციის მე-19 მუხლის მე-4 პუნქტით გათვალისწინებული ორგანული კანონისა, რომელიც მიღებულად ჩაითვლება, თუ მას მხარს დაუჭერს პარლამენტის სრული შემადგენლობის არანაკლებ ორი მესამედი. კონსტიტუციური კანონი მიღებულად ჩაითვლება, თუ მას მხარს დაუჭერს პარლამენტის სრული შემადგენლობის არანაკლებ სამი მეოთხედი. კანონი 3 დღის ვადაში გადაეცემა საქართველოს პრეზიდენტს, რომელიც 5 დღის ვადაში ხელს აწერს და აქვეყნებს მას.

5. კონსტიტუციაში ცვლილების შეტანის შესახებ კონსტიტუციურ კანონს, რომელიც პარლამენტმა მიიღო სრული შემადგენლობის არანაკლებ ორი მესამედის უმრავლესობით, საქართველოს პრეზიდენტი ხელს აწერს და აქვეყნებს გადაცემიდან 5 დღის ვადაში, პარლამენტისთვის შენიშვნებით დაბრუნების უფლების გარეშე.

6. თუ საქართველოს პრეზიდენტმა ამ მუხლის მე-2 პუნქტით დადგენილ ვადაში არ გამოაქვეყნა კანონი და არც მოტივირებული შენიშვნებით დაუბრუნა პარლამენტს ან ამ მუხლის მე-3, მე-4 ან მე-5 პუნქტით დადგენილ ვადაში არ გამოაქვეყნა კანონი, მას ვადის ამოწურვიდან 5 დღის ვადაში ხელს აწერს და აქვეყნებს პარლამენტის თავმჯდომარე.

7. კანონი ძალაში შედის ოფიციალურ ორგანოში მისი გამოქვეყნებიდან მე-15 დღეს, თუ იმავე კანონით სხვა ვადა არ არის დადგენილი.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 47. საერთაშორისო ხელშეკრულებები

1. პარლამენტი სრული შემადგენლობის უმრავლესობით ახორციელებს საერთაშორისო ხელშეკრულებების რატიფიცირებას, დენონსირებას და გაუქმებას. პარლამენტი ამ მუხლის მე-2 პუნქტის „გ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საერთაშორისო ხელშეკრულების რატიფიცირებას, დენონსირებას და გაუქმებას ახორციელებს სრული შემადგენლობის არანაკლებ სამი მეოთხედის უმრავლესობით.

2. იმ საერთაშორისო ხელშეკრულების გარდა, რომელიც ითვალისწინებს რატიფიცირებას, სავალდებულოა აგრეთვე ისეთი საერთაშორისო ხელშეკრულების რატიფიცირება, რომელიც:

ა) ითვალისწინებს საერთაშორისო ორგანიზაციაში ან სახელმწიფოთაშორის კავშირში საქართველოს შესვლას;

ბ) სამხედრო ხასიათისაა;

გ) ეხება სახელმწიფოს ტერიტორიულ მთლიანობას ან სახელმწიფო საზღვრის შეცვლას;

დ) დაკავშირებულია სახელმწიფოს მიერ სესხის აღებასთან ან გაცემასთან;

ე) მოითხოვს შიდასახელმწიფოებრივი კანონმდებლობის შეცვლას, ნაკისრ საერთაშორისო ვალდებულებათა შესასრულებლად აუცილებელი კანონების მიღებას.

3. პარლამენტს უნდა გადაეცეს სხვა საერთაშორისო ხელშეკრულებები.

4. საკონსტიტუციო სასამართლოში კონსტიტუციური სარჩელის ან წარდგინების შეტანის შემთხვევაში დაუშვებელია შესაბამისი საერთაშორისო ხელშეკრულების რატიფიცირება საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების გამოტანამდე.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 48. იმპიჩმენტი

1. კონსტიტუციის დარღვევის ან ქმედებაში დანაშაულის ნიშნების არსებობის საფუძვლით საქართველოს პრეზიდენტის, მთავრობის წევრის, უზენაესი სასამართლოს მოსამართლის, გენერალური პროკურორის, გენერალური აუდიტორის ან ეროვნული ბანკის საბჭოს წევრის იმპიჩმენტის წესით თანამდებობიდან გადაყენების საკითხის აღძვრის უფლება აქვს პარლამენტის სრული შემადგენლობის არანაკლებ ერთ მესამედს. საკითხი გადაეცემა საკონსტიტუციო სასამართლოს, რომელიც მას განიხილავს და პარლამენტს დასკვნას წარუდგენს ერთი თვის ვადაში.

2. თუ საკონსტიტუციო სასამართლომ თავისი დასკვნით დაადასტურა თანამდებობის პირის მიერ კონსტიტუციის დარღვევა ან მის ქმედებაში დანაშაულის ნიშნების არსებობა, პარლამენტი დასკვნის წარდგენიდან 2 კვირის ვადაში განიხილავს და კენჭს უყრის იმპიჩმენტის წესით მისი თანამდებობიდან გადაყენების საკითხს.

3. საქართველოს პრეზიდენტი იმპიჩმენტის წესით თანამდებობიდან გადაყენებულად ჩაითვლება, თუ ამ გადაწყვეტილებას მხარს დაუჭერს პარლამენტის სრული შემადგენლობის არანაკლებ ორი მესამედი. მთავრობის წევრი, უზენაესი სასამართლოს მოსამართლე, გენერალური პროკურორი, გენერალური აუდიტორი ან ეროვნული ბანკის საბჭოს წევრი იმპიჩმენტის წესით თანამდებობიდან გადაყენებულად ჩაითვლება, თუ ამ გადაწყვეტილებას მხარს დაუჭერს პარლამენტის სრული შემადგენლობის უმრავლესობა.

4. თუ პარლამენტმა ამ მუხლის მე-2 პუნქტით დადგენილ ვადაში არ მიიღო გადაწყვეტილება თანამდებობის პირის იმპიჩმენტის წესით თანამდებობიდან გადაყენების შესახებ, იმავე საფუძვლით იმპიჩმენტის პროცედურის დაწყება დაუშვებელია.

5. ამ მუხლში ჩამოთვლილ თანამდებობის პირთა თანამდებობიდან გადაყენება, გარდა მთავრობის წევრისა, შეიძლება მხოლოდ იმპიჩმენტის წესით.

6. დაუშვებელია საქართველოს პრეზიდენტის იმპიჩმენტის პროცედურის განხორციელება საგანგებო ან საომარი მდგომარეობის დროს.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

თავი მეოთხე. საქართველოს პრეზიდენტი

    მუხლი 49. საქართველოს პრეზიდენტის სტატუსი

1. საქართველოს პრეზიდენტი არის საქართველოს სახელმწიფოს მეთაური, ქვეყნის ერთიანობისა და ეროვნული დამოუკიდებლობის გარანტი.

2. საქართველოს პრეზიდენტი არის საქართველოს თავდაცვის ძალების უმაღლესი მთავარსარდალი.

3. საქართველოს პრეზიდენტი წარმოადგენს საქართველოს საგარეო ურთიერთობებში.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 50. საქართველოს პრეზიდენტის არჩევის წესი

1. საქართველოს პრეზიდენტს 5 წლის ვადით დებატების გარეშე ღია კენჭისყრით ირჩევს საარჩევნო კოლეგია. ერთი და იგივე პირი საქართველოს პრეზიდენტად შეიძლება აირჩეს მხოლოდ ორჯერ.

2. საქართველოს პრეზიდენტად შეიძლება აირჩეს საარჩევნო უფლების მქონე საქართველოს მოქალაქე 40 წლის ასაკიდან, რომელსაც საქართველოში უცხოვრია 15 წელს მაინც.

3. საარჩევნო კოლეგიის შემადგენლობაში შედის 300 წევრი, მათ შორის საქართველოს პარლამენტის და აფხაზეთისა და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკების უმაღლესი წარმომადგენლობითი ორგანოების ყველა წევრი. საარჩევნო კოლეგიის სხვა წევრებს საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის მიერ ორგანული კანონის საფუძველზე განსაზღვრული კვოტების შესაბამისად, ადგილობრივი თვითმმართველობის წარმომადგენლობითი ორგანოების შემადგენლობიდან ასახელებენ შესაბამისი პოლიტიკური პარტიები. კვოტები განისაზღვრება პროპორციული გეოგრაფიული წარმომადგენლობის პრინციპის დაცვითა და ადგილობრივი თვითმმართველობის პროპორციული წესით ჩატარებული არჩევნების შედეგების პროპორციის მიხედვით. საარჩევნო კოლეგიის შემადგენლობას ამტკიცებს საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისია.

4. საქართველოს პრეზიდენტის არჩევნები იმართება პარლამენტის სასახლეში. საქართველოს პრეზიდენტობის კანდიდატის წარდგენის უფლება აქვს საარჩევნო კოლეგიის არანაკლებ 30 წევრს. საარჩევნო კოლეგიის ერთ წევრს შეუძლია მხარი დაუჭიროს მხოლოდ ერთი კანდიდატის წარდგენას. საარჩევნო კოლეგიის ერთ წევრს უფლება აქვს ხმა მისცეს მხოლოდ ერთ კანდიდატს. არჩევნების პირველ ტურში არჩეულად ჩაითვლება კანდიდატი, რომელიც მიიღებს საარჩევნო კოლეგიის სრული შემადგენლობის ხმების ორ მესამედს მაინც. თუ პირველ ტურში საქართველოს პრეზიდენტი არ აირჩა, მეორე ტურში კენჭი ეყრება პირველ ტურში საუკეთესო შედეგის მქონე 2 კანდიდატს. მეორე ტურში არჩეულად ჩაითვლება კანდიდატი, რომელიც მეტ ხმას მიიღებს. არჩევნების პირველი ან მეორე ტური შემდგარად ჩაითვლება, თუ მასში მონაწილეობას მიიღებს საარჩევნო კოლეგიის სრული შემადგენლობის ნახევარზე მეტი. თუ არჩევნები არ შედგა ან საარჩევნო კოლეგიამ საქართველოს პრეზიდენტი არ აირჩია, 30 დღის ვადაში იმართება საქართველოს პრეზიდენტის ხელახალი არჩევნები.

5. საქართველოს პრეზიდენტის არჩევნები იმართება საქართველოს პრეზიდენტის უფლებამოსილების ვადის ამოწურვის კალენდარული წლის ოქტომბერში. საქართველოს პრეზიდენტის უფლებამოსილების ვადამდე შეწყვეტის შემთხვევაში საქართველოს პრეზიდენტის არჩევნები იმართება უფლებამოსილების შეწყვეტიდან 45 დღის ვადაში. თუ არჩევის თარიღი ემთხვევა საგანგებო ან საომარ მდგომარეობას, საქართველოს პრეზიდენტის არჩევნები იმართება ამ მდგომარეობის გაუქმებიდან 45 დღის ვადაში. თუ საქართველოს პრეზიდენტის არჩევის თარიღი ემთხვევა პარლამენტის არჩევნების ან მის წინა თვეს, საქართველოს პრეზიდენტის არჩევნები იმართება ახალარჩეული პარლამენტის პირველი სხდომის გამართვიდან 45 დღის განმავლობაში.

6. საქართველოს პრეზიდენტის არჩევნებს ნიშნავს პარლამენტი, გარდა ხელახალი არჩევნებისა, რომელსაც ნიშნავს პარლამენტის თავმჯდომარე.

7. საქართველოს პრეზიდენტის არჩევის წესი და პირობები განისაზღვრება ორგანული კანონით.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 51. საქართველოს პრეზიდენტის ფიცი, უფლებამოსილების შეწყვეტა, იმუნიტეტი, შეუთავსებლობა და უფლებამონაცვლეობა

1. თანამდებობის დაკავების წინ, არჩევის დღიდან მესამე კვირა დღეს საქართველოს ახალარჩეული პრეზიდენტი მიმართავს ხალხს და დებს ფიცს: „მე, საქართველოს პრეზიდენტი, ღვთისა და ერის წინაშე ვფიცავ, რომ დავიცავ საქართველოს კონსტიტუციას, ქვეყნის დამოუკიდებლობას, ერთიანობასა და განუყოფლობას, კეთილსინდისიერად აღვასრულებ პრეზიდენტის მოვალეობას, ვიზრუნებ ჩემი ქვეყნის მოქალაქეთა უსაფრთხოებისა და კეთილდღეობისათვის, ჩემი ხალხისა და მამულის აღორძინებისა და ძლევამოსილებისათვის“.

2. საქართველოს პრეზიდენტის უფლებამოსილება წყდება და საქართველოს ახალარჩეული პრეზიდენტის უფლებამოსილება იწყება საქართველოს ახალარჩეული პრეზიდენტის მიერ ფიცის დადებისთანავე.

3. საქართველოს პრეზიდენტი ხელშეუვალია. თანამდებობაზე ყოფნის დროს არ შეიძლება მისი დაპატიმრება ან სისხლის სამართლის პასუხისგებაში მიცემა.

4. საქართველოს პრეზიდენტს უფლება არა აქვს ეკავოს სხვა თანამდებობა, ეწეოდეს სამეწარმეო საქმიანობას, იღებდეს ხელფასს ან სხვაგვარ მუდმივ ანაზღაურებას რაიმე სხვა საქმიანობისათვის. საქართველოს პრეზიდენტი არ შეიძლება იყოს პოლიტიკური პარტიის წევრი.

5. საქართველოს პრეზიდენტის მიერ უფლებამოსილების განხორციელების შეუძლებლობის ან საქართველოს პრეზიდენტის უფლებამოსილების ვადამდე შეწყვეტის შემთხვევაში საქართველოს პრეზიდენტის მოვალეობას ასრულებს პარლამენტის თავმჯდომარე.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 52. საქართველოს პრეზიდენტის უფლებამოსილებები

1. საქართველოს პრეზიდენტი:

ა) მთავრობის თანხმობით ახორციელებს წარმომადგენლობით უფლებამოსილებებს საგარეო ურთიერთობებში, აწარმოებს მოლაპარაკებებს სხვა სახელმწიფოებთან და საერთაშორისო ორგანიზაციებთან, დებს საერთაშორისო ხელშეკრულებებს, იღებს სხვა სახელმწიფოებისა და საერთაშორისო ორგანიზაციების ელჩების და სხვა დიპლომატიური წარმომადგენლების აკრედიტაციას; მთავრობის წარდგინებით ნიშნავს და ათავისუფლებს საქართველოს ელჩებს და დიპლომატიური წარმომადგენლობების ხელმძღვანელებს;

ბ) საქართველოს სახელმწიფოს სახელით დებს კონსტიტუციურ შეთანხმებას საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალურ მართლმადიდებელ ეკლესიასთან;

გ) კონსტიტუციითა და ორგანული კანონით დადგენილი წესით ნიშნავს პარლამენტისა და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების არჩევნებს;

დ) მთავრობის წარდგინებით თანამდებობაზე ნიშნავს და თანამდებობიდან ათავისუფლებს საქართველოს თავდაცვის ძალების მეთაურს; ნიშნავს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს ერთ წევრს; ორგანული კანონით განსაზღვრულ შემთხვევებში და დადგენილი წესით მონაწილეობს საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის თავმჯდომარისა და წევრების თანამდებობაზე განწესებაში; მთავრობის წარდგინებით პარლამენტს ასარჩევად წარუდგენს ეროვნული მარეგულირებელი ორგანოების წევრობის კანდიდატებს;

ე) ორგანული კანონით დადგენილი წესით წყვეტს მოქალაქეობის საკითხებს;

ვ) შეიწყალებს მსჯავრდებულებს;

ზ) კანონით დადგენილი წესით ანიჭებს სახელმწიფო ჯილდოებსა და პრემიებს, უმაღლეს სამხედრო, სპეციალურ და საპატიო წოდებებს, უმაღლეს დიპლომატიურ რანგებს;

თ) უფლებამოსილია მთავრობის წარდგინებითა და პარლამენტის თანხმობით შეაჩეროს ტერიტორიული ერთეულის წარმომადგენლობითი ორგანოს საქმიანობა ან დაითხოვოს იგი, თუ მისი მოქმედებით საფრთხე შეექმნა ქვეყნის სუვერენიტეტს, ტერიტორიულ მთლიანობას, სახელმწიფო ხელისუფლების ორგანოთა კონსტიტუციური უფლებამოსილებების განხორციელებას;

ი) ახორციელებს კონსტიტუციით განსაზღვრულ სხვა უფლებამოსილებებს.

2. საქართველოს პრეზიდენტი უფლებამოსილია პარლამენტის, მთავრობის ან არანაკლებ 200000 ამომრჩევლის მოთხოვნით დანიშნოს რეფერენდუმი კონსტიტუციითა და კანონით განსაზღვრულ საკითხებზე, მისი დანიშვნის მოთხოვნის მიღებიდან 30 დღის განმავლობაში. არ შეიძლება რეფერენდუმის ჩატარება კანონის მისაღებად ან გასაუქმებლად, ამნისტიის ან შეწყალების გამო, საერთაშორისო ხელშეკრულების რატიფიცირების ან დენონსირების შესახებ, აგრეთვე ისეთ საკითხზე, რომელიც ითვალისწინებს ადამიანის ძირითადი კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვას. რეფერენდუმის დანიშვნასა და ჩატარებასთან დაკავშირებული საკითხები განისაზღვრება ორგანული კანონით.

3. საქართველოს პრეზიდენტი უფლებამოსილია მიმართოს ხალხს. წელიწადში ერთხელ იგი პარლამენტს წარუდგენს მოხსენებას ქვეყნის მდგომარეობის უმნიშვნელოვანეს საკითხებზე.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 53. თანახელმოწერა

1. საქართველოს პრეზიდენტის სამართლებრივი აქტი საჭიროებს პრემიერ-მინისტრის თანახელმოწერას. სამართლებრივი აქტი, რომელიც საჭიროებს თანახელმოწერას, ქვეყნდება და სამართლებრივ შედეგებს წარმოშობს მხოლოდ თანახელმოწერის შემდეგ. თანახელმოწერილ სამართლებრივ აქტზე პოლიტიკური პასუხისმგებლობა ეკისრება მთავრობას.

2. თანახელმოწერას არ საჭიროებს საქართველოს პრეზიდენტის სამართლებრივი აქტი, რომელიც უკავშირდება:

ა) პარლამენტის არჩევნების დანიშვნას, პარლამენტის დათხოვნას, პარლამენტის სესიის ან სხდომის მოწვევას;

ბ) კონსტიტუციური შეთანხმების დადებას;

გ) კანონის ხელმოწერას და გამოქვეყნებას, პარლამენტისთვის კანონის შენიშვნებით დაბრუნებას;

დ) პრემიერ-მინისტრის დანიშვნას; იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრის დანიშვნას; ცენტრალური საარჩევნო კომისიის თავმჯდომარისა და წევრის თანამდებობაზე განწესებას; ეროვნული ბანკის საბჭოს წევრის წარდგენას, ეროვნული ბანკის პრეზიდენტის დანიშვნას; საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლის დანიშვნას;

ე) სახელმწიფო ჯილდოებისა და პრემიების, საპატიო წოდებების მინიჭებას;

ვ) მოქალაქეობის საკითხთა გადაწყვეტას;

ზ) მსჯავრდებულთა შეწყალებას;

თ) საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის ან სასამართლოსათვის მიმართვას;

ი) საქართველოს პრეზიდენტის უფლებამოსილებების განხორციელების ორგანიზებას.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

თავი მეხუთე. საქართველოს მთავრობა

    მუხლი 54. მთავრობა

1. საქართველოს მთავრობა არის აღმასრულებელი ხელისუფლების უმაღლესი ორგანო, რომელიც ახორციელებს ქვეყნის საშინაო და საგარეო პოლიტიკას.

2. მთავრობა ანგარიშვალდებული და პასუხისმგებელია პარლამენტის წინაშე.

3. მთავრობა შედგება პრემიერ-მინისტრისა და მინისტრებისაგან.

4. სამინისტრო იქმნება მთავრობის უფლებამოსილების განსაზღვრულ სფეროში სახელმწიფო პოლიტიკისა და მმართველობის განხორციელების უზრუნველსაყოფად და მას ხელმძღვანელობს მინისტრი.

5. მთავრობის შემადგენლობაში შეიძლება იყოს ერთი ან რამდენიმე სახელმწიფო მინისტრი. სახელმწიფო მინისტრის თანამდებობა შეიძლება შემოღებულ იქნეს კანონით, განსაკუთრებული მნიშვნელობის სახელმწიფოებრივი ამოცანების შესასრულებლად.

6. მთავრობის წევრს უფლება არა აქვს ეკავოს სხვა თანამდებობა, გარდა პარტიულისა, ეწეოდეს სამეწარმეო საქმიანობას, იღებდეს ანაზღაურებას სხვა საქმიანობისათვის, გარდა სამეცნიერო და პედაგოგიური საქმიანობისა.

7. ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეულების ტერიტორიაზე მთავრობის წარმომადგენლობის უზრუნველსაყოფად მთავრობა უფლებამოსილია დანიშნოს სახელმწიფო რწმუნებულები. სახელმწიფო რწმუნებულის უფლებამოსილება განისაზღვრება კანონით.

8. მთავრობის სტრუქტურა და საქმიანობის წესი განისაზღვრება კანონით, რომლის პროექტს პარლამენტს წარუდგენს მთავრობა.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 55. საქართველოს პრემიერ-მინისტრი

1. მთავრობის მეთაურია საქართველოს პრემიერ-მინისტრი.

2. პრემიერ-მინისტრი განსაზღვრავს მთავრობის საქმიანობის ძირითად მიმართულებებს, ორგანიზებას უწევს მთავრობის საქმიანობას, ახორციელებს მინისტრების საქმიანობის კოორდინაციასა და კონტროლს, ხელს აწერს მთავრობის სამართლებრივ აქტებს.

3. პრემიერ-მინისტრი წარმოადგენს საქართველოს საგარეო ურთიერთობებში, დებს საერთაშორისო ხელშეკრულებებს საქართველოს სახელით.

4. პრემიერ-მინისტრი ნიშნავს და ათავისუფლებს მინისტრებს. იგი უფლებამოსილია ერთ-ერთ მინისტრს დააკისროს პირველი ვიცე-პრემიერის, აგრეთვე ერთ ან რამდენიმე მინისტრს − ვიცე-პრემიერის მოვალეობა.

5. პრემიერ-მინისტრი მთავრობის საქმიანობისთვის ანგარიშვალდებულია პარლამენტის წინაშე. წელიწადში ერთხელ იგი პარლამენტს წარუდგენს მოხსენებას სამთავრობო პროგრამის შესრულების მიმდინარეობის შესახებ, აგრეთვე პარლამენტის მოთხოვნით − სამთავრობო პროგრამის ცალკეული ნაწილის შესრულების მიმდინარეობის ანგარიშს.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 56. ნდობის გამოცხადება

1. ახალარჩეული პარლამენტის მიერ სრული უფლებამოსილების შეძენისთანავე მთავრობა იხსნის უფლებამოსილებას პარლამენტის წინაშე და განაგრძობს მოვალეობის შესრულებას ახალი პრემიერ-მინისტრის დანიშვნამდე. პრემიერ-მინისტრის გადადგომის შემთხვევაში პრემიერ-მინისტრს უფლებამოსილება უწყდება გადადგომისთანავე. პრემიერ-მინისტრის გადადგომის ან მისი უფლებამოსილების სხვაგვარად შეწყვეტის შემთხვევაში მთავრობა განაგრძობს მოვალეობის შესრულებას ახალი პრემიერ-მინისტრის დანიშვნამდე.

2. პარლამენტი მთავრობის უფლებამოსილების მოხსნიდან, აგრეთვე პრემიერ-მინისტრის გადადგომიდან ან უფლებამოსილების სხვაგვარად შეწყვეტიდან 2 კვირის ვადაში ნდობას უცხადებს პარლამენტის არჩევნებში საუკეთესო შედეგის მქონე პოლიტიკური პარტიის მიერ წამოყენებული პრემიერმინისტრობის კანდიდატის მიერ წარდგენილ მთავრობას. მთავრობის შემადგენლობასთან ერთად პარლამენტს წარედგინება სამთავრობო პროგრამა. ნდობის მისაღებად საჭიროა პარლამენტის სრული შემადგენლობის უმრავლესობის მხარდაჭერა.

3. თუ პარლამენტმა მთავრობას დადგენილ ვადაში ნდობა არ გამოუცხადა, საქართველოს პრეზიდენტი შესაბამისი ვადის ამოწურვიდან არაუადრეს 2 და არაუგვიანეს 3 კვირისა დაითხოვს პარლამენტს და დანიშნავს პარლამენტის რიგგარეშე არჩევნებს.

4. საქართველოს პრეზიდენტი არ დაითხოვს პარლამენტს და არ დანიშნავს პარლამენტის რიგგარეშე არჩევნებს, თუ პარლამენტი ამ მუხლის მე-2 პუნქტით განსაზღვრული ვადის ამოწურვიდან 2 კვირის ვადაში სრული შემადგენლობის უმრავლესობით ნდობას გამოუცხადებს პარლამენტის სრული შემადგენლობის ერთ მესამედზე მეტის მიერ წამოყენებული პრემიერმინისტრობის კანდიდატის მიერ წარდგენილ მთავრობას.

5. მთავრობისთვის ნდობის გამოცხადებიდან 2 დღის ვადაში საქართველოს პრეზიდენტი თანამდებობაზე ნიშნავს პრემიერ-მინისტრს, ხოლო პრემიერ-მინისტრი მისი დანიშვნიდან 2 დღის ვადაში − მინისტრებს. თუ საქართველოს პრეზიდენტი დადგენილ ვადაში არ დანიშნავს პრემიერ-მინისტრს, იგი დანიშნულად ჩაითვლება.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 57. უნდობლობის გამოცხადება

1. პარლამენტი უფლებამოსილია უნდობლობა გამოუცხადოს მთავრობას.

2. უნდობლობის საკითხის აღძვრის უფლება აქვს პარლამენტის სრული შემადგენლობის ერთ მესამედზე მეტს. უნდობლობის საკითხის აღძვრასთან ერთად ინიციატორები წამოაყენებენ პრემიერმინისტრობის კანდიდატს, ხოლო პრემიერმინისტრობის კანდიდატი პარლამენტს წარუდგენს მთავრობის ახალ შემადგენლობას. მთავრობის შემადგენლობასთან ერთად პარლამენტს წარედგინება სამთავრობო პროგრამა.

3. თუ პარლამენტი საკითხის აღძვრიდან არაუადრეს 7 და არაუგვიანეს 14 დღისა სრული შემადგენლობის უმრავლესობით ნდობას გამოუცხადებს ახალ მთავრობას, უნდობლობა გამოცხადებულად ჩაითვლება. ახალი მთავრობისთვის ნდობის გამოცხადებიდან 2 დღის ვადაში საქართველოს პრეზიდენტი თანამდებობაზე დანიშნავს პრემიერ-მინისტრს, ხოლო პრემიერ-მინისტრი მისი დანიშვნიდან 2 დღის ვადაში − მინისტრებს. თუ საქართველოს პრეზიდენტი დადგენილ ვადაში არ დანიშნავს პრემიერ-მინისტრს, იგი დანიშნულად ჩაითვლება. მთავრობას უფლებამოსილება უწყდება ახალი პრემიერ-მინისტრის დანიშვნის მომენტიდან.

4. თუ პარლამენტი უნდობლობის საკითხის აღძვრის შემდეგ არ გამოუცხადებს მთავრობას უნდობლობას, დაუშვებელია პარლამენტის იმავე წევრთა მიერ მომდევნო 6 თვის განმავლობაში უნდობლობის საკითხის აღძვრა.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 58. ნდობის გამოცხადება პრემიერ-მინისტრის ინიციატივით

1. პრემიერ-მინისტრი უფლებამოსილია პარლამენტის წინაშე დასვას მთავრობის ნდობის საკითხი.

2. ნდობის საკითხს კენჭი ეყრება მისი დასმიდან არაუადრეს მე-7 და არაუგვიანეს მე-14 დღისა. თუ პარლამენტი ნდობას არ გამოუცხადებს მთავრობას, საქართველოს პრეზიდენტი ნდობის არგამოცხადებიდან არაუადრეს მე-8 და არაუგვიანეს მე-14 დღისა დაითხოვს პარლამენტს და დანიშნავს პარლამენტის რიგგარეშე არჩევნებს.

3. საქართველოს პრეზიდენტი არ დაითხოვს პარლამენტს, თუ პარლამენტი მთავრობისთვის ნდობის არგამოცხადებიდან 7 დღის ვადაში სრული შემადგენლობის უმრავლესობით ნდობას გამოუცხადებს პარლამენტის სრული შემადგენლობის ერთ მესამედზე მეტის მიერ წამოყენებული პრემიერმინისტრობის კანდიდატის მიერ წარდგენილ მთავრობას. მთავრობის შემადგენლობასთან ერთად პარლამენტს წარედგინება სამთავრობო პროგრამა. ახალი მთავრობისთვის ნდობის გამოცხადებიდან 2 დღის ვადაში საქართველოს პრეზიდენტი თანამდებობაზე დანიშნავს პრემიერ-მინისტრს, ხოლო პრემიერ-მინისტრი მისი დანიშვნიდან 2 დღის ვადაში − მინისტრებს. თუ საქართველოს პრეზიდენტი დადგენილ ვადაში არ დანიშნავს პრემიერ-მინისტრს, იგი დანიშნულად ჩაითვლება. მთავრობას უფლებამოსილება უწყდება ახალი პრემიერ-მინისტრის დანიშვნის მომენტიდან.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

თავი მეექვსე. სასამართლო ხელისუფლება და პროკურატურა

    მუხლი 59. სასამართლო ხელისუფლება

1. სასამართლო ხელისუფლება დამოუკიდებელია და მას ახორციელებენ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო და საქართველოს საერთო სასამართლოები.

2. საკონსტიტუციო კონტროლის სასამართლო ორგანოა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო. მისი შექმნისა და საქმიანობის წესი განისაზღვრება ორგანული კანონით.

3. მართლმსაჯულებას ახორციელებენ საერთო სასამართლოები. სპეციალიზებული სასამართლოები შეიძლება შეიქმნას მხოლოდ საერთო სასამართლოების სისტემაში. სამხედრო სასამართლოს შემოღება შეიძლება საომარი მდგომარეობის დროს და მხოლოდ საერთო სასამართლოების სისტემაში. საგანგებო სასამართლოების შექმნა დაუშვებელია. საერთო სასამართლოებში საქმეებს ნაფიცი მსაჯულები განიხილავენ კანონით განსაზღვრულ შემთხვევებში და დადგენილი წესით. საერთო სასამართლოების სისტემა, უფლებამოსილება და საქმიანობის წესი განისაზღვრება ორგანული კანონით.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 60. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო

1. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო სასამართლო ხელისუფლებას ახორციელებს საკონსტიტუციო სამართალწარმოების წესით.

2. საკონსტიტუციო სასამართლო შედგება 10 წლის ვადით განწესებული 9 მოსამართლისაგან, რომელთაგან 3 მოსამართლეს ნიშნავს საქართველოს პრეზიდენტი, 3 მოსამართლეს სრული შემადგენლობის არანაკლებ სამი მეხუთედის უმრავლესობით ირჩევს პარლამენტი, ხოლო 3 მოსამართლეს ნიშნავს უზენაესი სასამართლო. საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლე შეიძლება იყოს საქართველოს მოქალაქე 35 წლის ასაკიდან, რომელსაც აქვს უმაღლესი იურიდიული განათლება, სპეციალობით მუშაობის არანაკლებ 10 წლის გამოცდილება და გამორჩეული პროფესიული კვალიფიკაცია. საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლე არ შეიძლება იყოს პირი, რომელსაც ადრე ეკავა ეს თანამდებობა.

3. საკონსტიტუციო სასამართლო თავისი შემადგენლობიდან 5 წლის ვადით ირჩევს საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარეს. საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარედ ერთი და იმავე პირის ხელმეორედ არჩევა დაუშვებელია.

4. საკონსტიტუციო სასამართლო ორგანული კანონით დადგენილი წესით:

ა) ფიზიკური პირის, იურიდიული პირის ან სახალხო დამცველის სარჩელის საფუძველზე იხილავს ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობას კონსტიტუციის მეორე თავით აღიარებულ ადამიანის ძირითად უფლებებთან მიმართებით;

ბ) საქართველოს პრეზიდენტის, პარლამენტის წევრთა არანაკლებ ერთი მეხუთედის ან მთავრობის სარჩელის საფუძველზე იღებს გადაწყვეტილებას ნორმატიული აქტის კონსტიტუციასთან შესაბამისობის საკითხზე;

გ) საერთო სასამართლოს წარდგინების საფუძველზე იხილავს იმ ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობის საკითხს, რომელიც კონკრეტული საქმის განხილვისას უნდა გამოიყენოს საერთო სასამართლომ და რომელიც მისი საფუძვლიანი ვარაუდით შეიძლება ეწინააღმდეგებოდეს კონსტიტუციას;

დ) საქართველოს პრეზიდენტის, პარლამენტის, მთავრობის, იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს, გენერალური პროკურორის, ეროვნული ბანკის საბჭოს, გენერალური აუდიტორის, სახალხო დამცველის ან ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესი წარმომადგენლობითი ან აღმასრულებელი ორგანოს სარჩელის საფუძველზე იხილავს დავას შესაბამისი ორგანოს უფლებამოსილების შესახებ;

ე) საქართველოს პრეზიდენტის ან მთავრობის სარჩელის, პარლამენტის წევრთა არანაკლებ ერთი მეხუთედის სარჩელის ან წარდგინების საფუძველზე იხილავს საერთაშორისო ხელშეკრულების კონსტიტუციურობის საკითხს;

ვ) საქართველოს პრეზიდენტის, პარლამენტის წევრთა არანაკლებ ერთი მეხუთედის ან მთავრობის სარჩელის საფუძველზე იხილავს პოლიტიკური პარტიის საქმიანობის კონსტიტუციურობისა და ამ პოლიტიკური პარტიის წარდგენით არჩეული წარმომადგენლობითი ორგანოს წევრის უფლებამოსილების შეწყვეტის საკითხს;

ზ) პარლამენტის წევრთა არანაკლებ ერთი მეხუთედის ან შესაბამისი პირის სარჩელის საფუძველზე იხილავს პარლამენტის წევრის უფლებამოსილების ცნობის ან ვადამდე შეწყვეტის შესახებ პარლამენტის გადაწყვეტილების კონსტიტუციურობის საკითხს;

თ) საქართველოს პრეზიდენტის, პარლამენტის წევრთა არანაკლებ ერთი მეხუთედის ან სახალხო დამცველის სარჩელის საფუძველზე იხილავს რეფერენდუმის ან არჩევნების მომწესრიგებელი ნორმისა და ამ ნორმის საფუძველზე ჩასატარებელი ან ჩატარებული რეფერენდუმის ან არჩევნების კონსტიტუციურობასთან დაკავშირებულ დავას;

ი) ადგილობრივი თვითმმართველობის წარმომადგენლობითი ორგანოს სარჩელის საფუძველზე იხილავს ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობას კონსტიტუციის მეცხრე თავთან მიმართებით;

კ) ახორციელებს კონსტიტუციით განსაზღვრულ სხვა უფლებამოსილებებს.

5. საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება საბოლოოა. არაკონსტიტუციურად ცნობილი აქტი ან მისი ნაწილი კარგავს ძალას საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ შესაბამისი გადაწყვეტილების გამოქვეყნების მომენტიდან, თუ შესაბამისი გადაწყვეტილება არ ადგენს აქტის ან მისი ნაწილის ძალის დაკარგვის სხვა, გვიანდელ ვადას.

6. დაუშვებელია საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ არჩევნების მომწესრიგებელი ნორმის არაკონსტიტუციურად ცნობა შესაბამისი საარჩევნო წლის განმავლობაში, თუ ეს ნორმა შესაბამისი არჩევნების თვემდე 15 თვის განმავლობაში არ არის მიღებული.

7. საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლის თანამდებობაზე განწესებისა და მისი უფლებამოსილების შეწყვეტის, აგრეთვე საკონსტიტუციო სამართალწარმოების და საკონსტიტუციო სასამართლოს საქმიანობის სხვა საკითხები განისაზღვრება ორგანული კანონით.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 61. საქართველოს უზენაესი სასამართლო

1. საქართველოს უზენაესი სასამართლო არის საკასაციო სასამართლო.

2. უზენაესი სასამართლოს შემადგენლობაში შედის არანაკლებ 28 მოსამართლე. უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეებს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წარდგინებით უვადოდ, ორგანული კანონით დადგენილი ასაკის მიღწევამდე, სრული შემადგენლობის უმრავლესობით ირჩევს პარლამენტი.

3. უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარეს უზენაესი სასამართლოს წევრთაგან იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წარდგინებით 10 წლის ვადით სრული შემადგენლობის უმრავლესობით ირჩევს პარლამენტი. უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარედ ერთი და იმავე პირის ხელმეორედ არჩევა დაუშვებელია.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 62. სამართალწარმოება

1. სასამართლოს გადაწყვეტილება გამოაქვს საქართველოს სახელით. სასამართლოს აქტები შესასრულებლად სავალდებულოა. სასამართლოს გადაწყვეტილების შეუსრულებლობა ან მისი შესრულებისთვის ხელის შეშლა ისჯება კანონით.

2. სასამართლოს გადაწყვეტილების გაუქმება, შეცვლა ან შეჩერება შეუძლია მხოლოდ სასამართლოს კანონით განსაზღვრული წესით. სასჯელის მოხდისაგან გათავისუფლებისა და სასჯელის მოუხდელი ნაწილის შემსუბუქების სხვა წესი განისაზღვრება კანონით.

3. სასამართლოში საქმე განიხილება ღია სხდომაზე. დახურულ სხდომაზე საქმის განხილვა დასაშვებია მხოლოდ კანონით გათვალისწინებულ შემთხვევებში. სასამართლოს გადაწყვეტილება ცხადდება საქვეყნოდ.

4. სამართალწარმოება ხორციელდება სახელმწიფო ენაზე. პირს, რომელმაც სახელმწიფო ენა არ იცის, მიეჩინება თარჯიმანი.

5. სამართალწარმოება ხორციელდება მხარეთა თანასწორობისა და შეჯიბრებითობის საფუძველზე.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 63. მოსამართლე

1. მოსამართლე თავის საქმიანობაში დამოუკიდებელია და ემორჩილება მხოლოდ კონსტიტუციასა და კანონს. რაიმე ზემოქმედება მოსამართლეზე ან ჩარევა მის საქმიანობაში გადაწყვეტილების მიღებაზე ზეგავლენის მიზნით აკრძალულია და ისჯება კანონით. არავის აქვს უფლება მოსთხოვოს მოსამართლეს ანგარიში კონკრეტულ საქმეზე. ბათილია ყველა აქტი, რომელიც ზღუდავს მოსამართლის დამოუკიდებლობას.

2. მოსამართლე ხელშეუხებელია. დაუშვებელია მისი სისხლის სამართლის პასუხისგებაში მიცემა, დაკავება ან დაპატიმრება, საცხოვრებელი ან სამუშაო ადგილის, მანქანის ან პირადი გაჩხრეკა იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს, ხოლო საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლის შემთხვევაში − საკონსტიტუციო სასამართლოს თანხმობის გარეშე. გამონაკლისია დანაშაულზე წასწრების შემთხვევა, რაც დაუყოვნებლივ უნდა ეცნობოს შესაბამისად იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს ან საკონსტიტუციო სასამართლოს. თუ შესაბამისად იუსტიციის უმაღლესი საბჭო ან საკონსტიტუციო სასამართლო არ მისცემს თანხმობას, თავისუფლებაშეზღუდული მოსამართლე დაუყოვნებლივ უნდა გათავისუფლდეს.

3. სახელმწიფო უზრუნველყოფს მოსამართლის და მისი ოჯახის უსაფრთხოებას.

4. მოსამართლის თანამდებობა შეუთავსებელია სხვა თანამდებობასთან და ანაზღაურებად საქმიანობასთან, გარდა სამეცნიერო და პედაგოგიური საქმიანობისა. მოსამართლე არ შეიძლება იყოს პოლიტიკური პარტიის წევრი, მონაწილეობდეს პოლიტიკურ საქმიანობაში.

5. საერთო სასამართლოს მოსამართლის ჩამოცილება საქმის განხილვისაგან, თანამდებობიდან მისი გათავისუფლება ან სხვა თანამდებობაზე გადაყვანა დასაშვებია მხოლოდ ორგანული კანონით განსაზღვრულ შემთხვევებში. მოსამართლის შეუცვლელობა გარანტირებულია ორგანული კანონით. სასამართლოს რეორგანიზაცია ან ლიკვიდაცია არ შეიძლება გახდეს უვადოდ განწესებული მოსამართლის თანამდებობიდან გათავისუფლების საფუძველი.

6. საერთო სასამართლოს მოსამართლე შეიძლება იყოს საქართველოს მოქალაქე 30 წლის ასაკიდან, თუ მას აქვს შესაბამისი უმაღლესი იურიდიული განათლება და სპეციალობით მუშაობის არანაკლებ 5 წლის გამოცდილება. საერთო სასამართლოს მოსამართლის დამატებითი საკვალიფიკაციო მოთხოვნები განისაზღვრება ორგანული კანონით. საერთო სასამართლოს მოსამართლე თანამდებობაზე განწესდება უვადოდ, ორგანული კანონით დადგენილი ასაკის მიღწევამდე. მოსამართლე შეირჩევა კეთილსინდისიერებისა და კომპეტენტურობის ნიშნით. გადაწყვეტილებას მოსამართლის თანამდებობაზე განწესების შესახებ იუსტიციის უმაღლესი საბჭო იღებს სრული შემადგენლობის არანაკლებ ორი მესამედის უმრავლესობით. მოსამართლის თანამდებობაზე განწესებისა და თანამდებობიდან გათავისუფლების წესი განისაზღვრება ორგანული კანონით.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 64. იუსტიციის უმაღლესი საბჭო

1. საერთო სასამართლოების დამოუკიდებლობისა და ეფექტიანობის უზრუნველყოფის, მოსამართლეთა დანიშვნისა და გათავისუფლების და სხვა ამოცანების შესრულების მიზნით იქმნება საერთო სასამართლოების სისტემის ორგანო − საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო.

2. იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს შემადგენლობაში შედიან 4 წლის ვადით განწესებული 14 წევრი და უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარე. იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრთა ნახევარზე მეტს შეადგენენ საერთო სასამართლოების მოსამართლეთა თვითმმართველობის ორგანოს მიერ მოსამართლეთაგან არჩეული წევრები. იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს შემადგენლობაში, გარდა საერთო სასამართლოების მოსამართლეთა თვითმმართველობის ორგანოს მიერ არჩეული წევრებისა და უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარისა, შედიან საქართველოს პრეზიდენტის მიერ დანიშნული წევრი და პარლამენტის მიერ სრული შემადგენლობის არანაკლებ სამი მეხუთედის უმრავლესობით არჩეული წევრები. იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს თავმჯდომარეს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მოსამართლე წევრთაგან ორგანული კანონით დადგენილი წესით 4 წლის ვადით, მაგრამ არაუმეტეს მისი როგორც იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრის უფლებამოსილების ვადისა, ირჩევს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო. იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მდივანს 4 წლის ვადით ირჩევს საერთო სასამართლოების მოსამართლეთა თვითმმართველობის ორგანო მის მიერ არჩეულ წევრთაგან.

3. იუსტიციის უმაღლესი საბჭო ანგარიშვალდებულია საერთო სასამართლოების მოსამართლეთა თვითმმართველობის ორგანოს წინაშე. ანგარიშგების წესი განისაზღვრება ორგანული კანონით.

4. იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს უფლებამოსილება, შექმნისა და საქმიანობის წესი განისაზღვრება ორგანული კანონით.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 65. პროკურატურა

1. საქართველოს პროკურატურა თავის საქმიანობაში დამოუკიდებელია და ემორჩილება მხოლოდ კონსტიტუციასა და კანონს.

2. პროკურატურას ხელმძღვანელობს გენერალური პროკურორი, რომელსაც 6 წლის ვადით საპროკურორო საბჭოს წარდგინებით ორგანული კანონით დადგენილი წესით სრული შემადგენლობის უმრავლესობით ირჩევს პარლამენტი.

3. პროკურატურის დამოუკიდებლობის, გამჭვირვალობისა და ეფექტიანობის უზრუნველსაყოფად იქმნება საპროკურორო საბჭო, რომელიც შედგება ორგანული კანონით დადგენილი წესით არჩეული 15 წევრისაგან. საპროკურორო საბჭოს თავმჯდომარეს 2 წლის ვადით ირჩევს საპროკურორო საბჭო.

4. პროკურატურა ყოველწლიურად წარუდგენს პარლამენტს თავისი საქმიანობის ანგარიშს.

5. პროკურატურის უფლებამოსილება, სტრუქტურა და საქმიანობის წესი განისაზღვრება ორგანული კანონით.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

თავი მეშვიდე. სახელმწიფო ფინანსები და კონტროლი

    მუხლი 66. სახელმწიფო ბიუჯეტი

1. პარლამენტი სრული შემადგენლობის უმრავლესობით ყოველწლიურად იღებს საქართველოს სახელმწიფო ბიუჯეტის კანონს.

2. მხოლოდ მთავრობაა უფლებამოსილი პარლამენტის კომიტეტებთან ძირითადი მონაცემებისა და მიმართულებების განხილვის შემდეგ პარლამენტს წარუდგინოს სახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტი. მთავრობა მომდევნო საბიუჯეტო წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტს პარლამენტს წარუდგენს საბიუჯეტო წლის დასრულებამდე არაუგვიანეს 3 თვისა. სახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტთან ერთად მთავრობა წარადგენს მოხსენებას მიმდინარე წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის შესრულების მიმდინარეობის შესახებ. სახელმწიფო ბიუჯეტის შესრულების ანგარიშს მთავრობა პარლამენტს დასამტკიცებლად წარუდგენს საბიუჯეტო წლის დასრულებიდან არაუგვიანეს 5 თვისა.

3. მთავრობის თანხმობის გარეშე დაუშვებელია სახელმწიფო ბიუჯეტის კანონის პროექტში ცვლილების შეტანა. მთავრობას შეუძლია მოსთხოვოს პარლამენტს დამატებითი სახელმწიფო ხარჯის გაღება, თუ მიუთითებს მისი დაფარვის წყაროს.

4. კანონი, რომელიც იწვევს მიმდინარე საბიუჯეტო წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის ხარჯების ზრდას, შემოსავლების შემცირებას ან სახელმწიფოს მიერ ახალი ფინანსური ვალდებულებების აღებას, პარლამენტმა შეიძლება მიიღოს მხოლოდ მთავრობის თანხმობის შემდეგ, ხოლო მომავალ საბიუჯეტო წელთან დაკავშირებული კანონი – მთავრობის თანხმობით ან მთავრობის მიერ პარლამენტისთვის წარდგენილი ქვეყნის ძირითადი მონაცემებისა და მიმართულებების დოკუმენტის ფარგლებში.

5. თუ პარლამენტმა არ მიიღო სახელმწიფო ბიუჯეტი ახალი საბიუჯეტო წლის დაწყებამდე, ხარჯები დაიფარება კანონით დადგენილი წესით, წინა წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის მიხედვით.

6. სახელმწიფო ბიუჯეტში პარლამენტისთვის განკუთვნილი მიმდინარე სახსრების შემცირება წინა წლის საბიუჯეტო სახსრების ოდენობასთან შედარებით შეიძლება მხოლოდ პარლამენტის წინასწარი თანხმობით. პარლამენტი თავად იღებს გადაწყვეტილებას სახელმწიფო ბიუჯეტში პარლამენტისთვის გამოყოფილი სახსრების განაწილების თაობაზე.

7. სახელმწიფო ბიუჯეტის კანონს კონსტიტუციის 46-ე მუხლით დადგენილი წესით ხელს აწერს და აქვეყნებს საქართველოს პრეზიდენტი. პარლამენტის მიერ სახელმწიფო ბიუჯეტის კანონზე საქართველოს პრეზიდენტის შენიშვნების გაზიარება დასაშვებია მხოლოდ მთავრობის თანხმობით.

8. სახელმწიფო ბიუჯეტის შედგენისა და მიღების წესი განისაზღვრება კანონით.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 67. გადასახადები და მოსაკრებლები, ეკონომიკური პოლიტიკა

1. სავალდებულოა გადასახადებისა და მოსაკრებლების გადახდა კანონით დადგენილი ოდენობითა და წესით. მხოლოდ კანონით შეიძლება გადასახადებისა და მოსაკრებლების სტრუქტურისა და შემოღების წესის, მათი განაკვეთების ან განაკვეთების ფარგლების დადგენა. გადასახადისაგან გათავისუფლება დასაშვებია მხოლოდ კანონით. საგადასახადო კონტროლს ახორციელებენ მხოლოდ კანონით განსაზღვრული საგადასახადო ორგანოები.

2. ხანგრძლივი და სტაბილური ეკონომიკური ზრდის უზრუნველსაყოფად ეკონომიკური პოლიტიკის ფუძემდებლური პრინციპები განისაზღვრება ორგანული კანონით. მაკროეკონომიკური პარამეტრების დადგენილი ზღვრების დარღვევისა და განსაკუთრებული აუცილებლობისას ზღვრებიდან გადაცდენის შემთხვევები, აგრეთვე პარამეტრების ზღვრებთან დაბრუნების მიზნით განსახორციელებელი ღონისძიებები განისაზღვრება ორგანული კანონით.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 68. ეროვნული ბანკი

1. საქართველოს ეროვნული ბანკი წარმართავს ქვეყნის მონეტარულ პოლიტიკას ფასების სტაბილურობის უზრუნველსაყოფად და ხელს უწყობს ფინანსური სექტორის სტაბილურ ფუნქციონირებას. ეროვნული ბანკი არის ბანკთა ბანკი, მთავრობის ბანკირი და ფისკალური აგენტი.

2. ეროვნული ბანკის უმაღლესი ორგანოა ეროვნული ბანკის საბჭო, რომლის წევრებს საქართველოს პრეზიდენტის წარდგინებით 7 წლის ვადით სრული შემადგენლობის უმრავლესობით ირჩევს პარლამენტი. ეროვნული ბანკის პრეზიდენტს ეროვნული ბანკის საბჭოს წევრთაგან ეროვნული ბანკის საბჭოს წარდგინებით თანამდებობაზე ნიშნავს და თანამდებობიდან ათავისუფლებს საქართველოს პრეზიდენტი.

3. ეროვნული ბანკი თავის საქმიანობაში დამოუკიდებელია. კონსტიტუციის 69-ე მუხლით გათვალისწინებულ ზედამხედველობასა და კონტროლს ექვემდებარება ეროვნული ბანკის მხოლოდ ადმინისტრაციული და კაპიტალური ხარჯები. ეროვნული ბანკი ანგარიშვალდებულია პარლამენტის წინაშე და ყოველწლიურად წარუდგენს მას თავისი საქმიანობის ანგარიშს.

4. ფულის ემისიის უფლება აქვს მხოლოდ ეროვნულ ბანკს. ფულის სახელწოდება და ერთეული განისაზღვრება ორგანული კანონით.

5. ეროვნული ბანკის უფლებამოსილება, საქმიანობის წესი და დამოუკიდებლობის გარანტია განისაზღვრება ორგანული კანონით.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 69. სახელმწიფო აუდიტის სამსახური

1. საჯარო მმართველობის ეფექტიანობისა და ანგარიშვალდებულების ხელშესაწყობად საბიუჯეტო სახსრებისა და სხვა საჯარო რესურსების გამოყენებასა და ხარჯვას ზედამხედველობს სახელმწიფო აუდიტის სამსახური. იგი უფლებამოსილია აგრეთვე შეამოწმოს საფინანსო-სამეურნეო კონტროლის სხვა სახელმწიფო ორგანოთა საქმიანობა, წარუდგინოს პარლამენტს საგადასახადო კანონმდებლობის სრულყოფის წინადადებები.

2. სახელმწიფო აუდიტის სამსახურს ხელმძღვანელობს გენერალური აუდიტორი, რომელსაც 5 წლის ვადით პარლამენტის თავმჯდომარის წარდგინებით სრული შემადგენლობის უმრავლესობით ირჩევს პარლამენტი.

3. სახელმწიფო აუდიტის სამსახური თავის საქმიანობაში დამოუკიდებელია.

4. სახელმწიფო აუდიტის სამსახური ანგარიშვალდებულია პარლამენტის წინაშე. წელიწადში ორჯერ, ბიუჯეტის შესრულების წინასწარი ანგარიშისა და სრული ანგარიშის წარდგენის დროს, სახელმწიფო აუდიტის სამსახური პარლამენტს წარუდგენს მოხსენებას მთავრობის ანგარიშთან დაკავშირებით, ხოლო წელიწადში ერთხელ − თავისი საქმიანობის ანგარიშს.

5. სახელმწიფო აუდიტის სამსახური უზრუნველყოფს საჯარო სახსრების მართვის კონტროლს პარლამენტის მიერ.

6. სახელმწიფო აუდიტის სამსახურის უფლებამოსილება, სტრუქტურა, საქმიანობის წესი და დამოუკიდებლობის გარანტია განისაზღვრება ორგანული კანონით.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

თავი მერვე. სახელმწიფოს თავდაცვა და უსაფრთხოება

    მუხლი 70. თავდაცვის ძალები

1. თავდაცვითი ომი საქართველოს სუვერენული უფლებაა.

2. საქართველოს დაცვა საქართველოს ყოველი მოქალაქის ვალია. სამხედრო სამსახურის გავლის წესი განისაზღვრება კანონით.

3. ქვეყნის დამოუკიდებლობის, სუვერენიტეტისა და ტერიტორიული მთლიანობის დასაცავად, აგრეთვე კონსტიტუციით გათვალისწინებულ შემთხვევებში თავდაცვასა და უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული სხვა ამოცანებისა და საერთაშორისო ვალდებულებათა შესასრულებლად საქართველოს ჰყავს თავდაცვის ძალები.

4. თავდაცვის ძალების სახეობები და შემადგენლობა განისაზღვრება კანონით. თავდაცვის ძალების რაოდენობას მთავრობის წარდგინებით სრული შემადგენლობის უმრავლესობით ამტკიცებს პარლამენტი.

5. საომარი მდგომარეობის დროს დეკრეტით შეიძლება თავდაცვის ძალებში სახელმწიფო და საზოგადოებრივი უსაფრთხოების დაცვაზე პასუხისმგებელი ორგანოების გაერთიანება.

6. თავდაცვის ძალები მოქმედებენ თავდაცვის მინისტრის ბრძანებით კანონით დადგენილი წესით, ხოლო საგანგებო ან საომარი მდგომარეობის დროს − პრემიერ-მინისტრის ბრძანებით.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 71. საგანგებო და საომარი მდგომარეობა

1. საქართველოზე შეიარაღებული თავდასხმის ან მისი უშუალო საფრთხის შემთხვევაში საქართველოს პრეზიდენტი პრემიერ-მინისტრის წარდგინებით აცხადებს საომარ მდგომარეობას, სათანადო პირობების არსებობისას დებს ზავს და ამ გადაწყვეტილებებს დაუყოვნებლივ წარუდგენს პარლამენტს დასამტკიცებლად. გადაწყვეტილება საომარი მდგომარეობის გამოცხადების შესახებ ძალაში შედის საომარი მდგომარეობის გამოცხადების მომენტიდან. პარლამენტი გადაწყვეტილებას ამტკიცებს შეკრებისთანავე. თუ პარლამენტი გადაწყვეტილებას არ დაამტკიცებს, იგი კენჭისყრისთანავე კარგავს იურიდიულ ძალას.

2. მასობრივი არეულობის, ქვეყნის ტერიტორიული მთლიანობის ხელყოფის, სამხედრო გადატრიალების, შეიარაღებული ამბოხების, ტერორისტული აქტის, ბუნებრივი ან ტექნოგენური კატასტროფის ან ეპიდემიის დროს ან სხვა შემთხვევაში, როდესაც სახელმწიფო ხელისუფლების ორგანოები მოკლებული არიან კონსტიტუციურ უფლებამოსილებათა ნორმალური განხორციელების შესაძლებლობას, საქართველოს პრეზიდენტი პრემიერ-მინისტრის წარდგინებით აცხადებს საგანგებო მდგომარეობას ქვეყნის მთელ ტერიტორიაზე ან მის რომელიმე ნაწილში და ამ გადაწყვეტილებას დაუყოვნებლივ წარუდგენს პარლამენტს დასამტკიცებლად. გადაწყვეტილება ძალაში შედის საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადების მომენტიდან. პარლამენტი გადაწყვეტილებას ამტკიცებს შეკრებისთანავე. თუ პარლამენტი გადაწყვეტილებას არ დაამტკიცებს, იგი კენჭისყრისთანავე კარგავს იურიდიულ ძალას. საგანგებო უფლებამოსილებანი ვრცელდება მხოლოდ იმ ტერიტორიაზე, სადაც გამოცხადებულია საგანგებო მდგომარეობა.

3. საომარი ან საგანგებო მდგომარეობის დროს საქართველოს პრეზიდენტი პრემიერ-მინისტრის წარდგინებით გამოსცემს ორგანული კანონის ძალის მქონე დეკრეტებს, რომლებიც მოქმედებს შესაბამისად საომარი ან საგანგებო მდგომარეობის გაუქმებამდე. ეროვნული ბანკის უფლებამოსილებასთან დაკავშირებული დეკრეტი გამოიცემა ეროვნული ბანკის პრეზიდენტის თანხმობით. დეკრეტი ძალაში შედის გამოცემის მომენტიდან. დეკრეტი დაუყოვნებლივ წარედგინება პარლამენტს. პარლამენტი დეკრეტს ამტკიცებს შეკრებისთანავე. თუ პარლამენტი დეკრეტს არ დაამტკიცებს, იგი კენჭისყრისთანავე კარგავს იურიდიულ ძალას.

4. საგანგებო ან საომარი მდგომარეობის დროს საქართველოს პრეზიდენტს უფლება აქვს ქვეყანაში ან მის რომელიმე ნაწილში დეკრეტით შეზღუდოს კონსტიტუციის მე-13, მე-14, მე-15, მე-17, მე-18, მე-19, 21-ე და 26-ე მუხლებში ჩამოთვლილი უფლებები. საგანგებო ან საომარი მდგომარეობის დროს საქართველოს პრეზიდენტს უფლება აქვს ქვეყანაში ან მის რომელიმე ნაწილში დეკრეტით შეაჩეროს კონსტიტუციის მე-13 მუხლის მე-2−მე-6 პუნქტების, მე-14 მუხლის მე-2 პუნქტის, მე-15 მუხლის მე-2 პუნქტის, მე-17 მუხლის მე-3, მე-5 და მე-6 პუნქტების, მე-18 მუხლის მე-2 პუნქტის და მე-19 მუხლის მე-3 პუნქტის მოქმედება. საქართველოს პრეზიდენტი ამ პუნქტით გათვალისწინებულ დეკრეტს დაუყოვნებლივ წარუდგენს პარლამენტს დასამტკიცებლად. დეკრეტი უფლების შეზღუდვის შესახებ ძალაში შედის გამოცემისთანავე, ხოლო ნორმის შეჩერების შესახებ − პარლამენტის მიერ დამტკიცებისთანავე. დეკრეტი უფლების შეზღუდვის შესახებ მტკიცდება ამ მუხლის მე-3 პუნქტით დადგენილი წესით.

5. საგანგებო ან საომარი მდგომარეობის დროს საყოველთაო არჩევნები არ ტარდება. ქვეყნის რომელიმე ნაწილში საგანგებო მდგომარეობის შემოღების შემთხვევაში ქვეყნის დანარჩენ ტერიტორიაზე არჩევნების ჩატარების შესახებ გადაწყვეტილებას იღებს პარლამენტი.

6. გადაწყვეტილება საგანგებო ან საომარი მდგომარეობის გაუქმების შესახებ მიიღება შესაბამისი მდგომარეობის გამოცხადებისა და დამტკიცებისთვის დადგენილი წესით.

7. პარლამენტის გადაწყვეტილება ამ მუხლით გათვალისწინებულ საკითხებზე მიიღება პარლამენტის სრული შემადგენლობის უმრავლესობით.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 72. თავდაცვის ძალების გამოყენება

1. გადაწყვეტილებას საომარი მდგომარეობის დროს თავდაცვის ძალების გამოყენების შესახებ იღებს პრემიერ-მინისტრი და ეს გადაწყვეტილება არ საჭიროებს დამტკიცებას პარლამენტის მიერ.

2. საგანგებო მდგომარეობის დროს თავდაცვის ძალების გამოყენების შესახებ გადაწყვეტილებას პრემიერ-მინისტრის წარდგინებით იღებს საქართველოს პრეზიდენტი და დაუყოვნებლივ შეაქვს იგი პარლამენტში დასამტკიცებლად. გადაწყვეტილება ძალაში შედის პარლამენტის მიერ დამტკიცებისთანავე. გადაწყვეტილებას ბუნებრივი ან ტექნოგენური კატასტროფის ან ეპიდემიის დროს თავდაცვის ძალების გამოყენების შესახებ იღებს პრემიერ-მინისტრი და ეს გადაწყვეტილება არ საჭიროებს დამტკიცებას პარლამენტის მიერ. პარლამენტი უფლებამოსილია მიიღოს გადაწყვეტილება ბუნებრივი ან ტექნოგენური კატასტროფის ან ეპიდემიის დროს თავდაცვის ძალების გამოყენების შეწყვეტის თაობაზე.

3. საერთაშორისო ვალდებულებათა შესასრულებლად თავდაცვის ძალების გამოყენების შესახებ გადაწყვეტილებას მთავრობის წარდგინებით იღებს საქართველოს პრეზიდენტი და დაუყოვნებლივ შეაქვს იგი პარლამენტში დასამტკიცებლად. გადაწყვეტილება ძალაში შედის პარლამენტის მიერ დამტკიცებისთანავე.

4. სახელმწიფოს თავდაცვის მიზნით განსაკუთრებულ და კანონით გათვალისწინებულ შემთხვევებში ქვეყანაში სხვა სახელმწიფოს სამხედრო ძალების შემოყვანის, გამოყენებისა და გადაადგილების შესახებ გადაწყვეტილებას მთავრობის წარდგინებით იღებს საქართველოს პრეზიდენტი. გადაწყვეტილება დაუყოვნებლივ წარედგინება პარლამენტს დასამტკიცებლად და ძალაში შედის პარლამენტის მიერ დამტკიცებისთანავე.

5. პარლამენტის გადაწყვეტილება ამ მუხლით გათვალისწინებულ საკითხებზე მიიღება პარლამენტის სრული შემადგენლობის უმრავლესობით.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 73. ეროვნული თავდაცვის საბჭო

1. საომარი მდგომარეობის დროს იქმნება სათათბირო ორგანო − ეროვნული თავდაცვის საბჭო, რომელსაც თავმჯდომარეობს საქართველოს პრეზიდენტი. ეროვნული თავდაცვის საბჭოს წევრები არიან: საქართველოს პრეზიდენტი, პრემიერ-მინისტრი, პარლამენტის თავმჯდომარე, თავდაცვის მინისტრი და თავდაცვის ძალების მეთაური. საქართველოს პრეზიდენტის გადაწყვეტილებით საბჭოს წევრებად შეიძლება მოწვეულ იქნენ პარლამენტისა და მთავრობის ცალკეული წევრები. ეროვნული თავდაცვის საბჭო მოქმედებს საომარი მდგომარეობის გაუქმებამდე.

2. ეროვნული თავდაცვის საბჭოს უფლებამოსილება და საქმიანობის წესი განისაზღვრება კანონით.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

თავი მეცხრე. ადგილობრივი თვითმმართველობა

    მუხლი 74. ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოები, საზღვრები, სამართლებრივი საფუძვლები

1. საქართველოს მოქალაქეები ადგილობრივი მნიშვნელობის საქმეებს აწესრიგებენ ადგილობრივი თვითმმართველობის წარმომადგენლობითი და აღმასრულებელი ორგანოების მეშვეობით. წარმომადგენლობითი ორგანო აირჩევა საყოველთაო, თანასწორი და პირდაპირი საარჩევნო უფლების საფუძველზე ფარული კენჭისყრით. აღმასრულებელი ორგანოები აღასრულებენ წარმომადგენლობითი ორგანოების გადაწყვეტილებებს და ანგარიშვალდებული არიან მათ წინაშე.

2. თვითმმართველი ერთეული არის საჯარო სამართლის იურიდიული პირი. გადაწყვეტილებას თვითმმართველი ერთეულის შექმნის, გაუქმების ან მისი საზღვრების შეცვლის თაობაზე შესაბამის თვითმმართველ ერთეულებთან კონსულტაციით მთავრობის წარდგინებით იღებს პარლამენტი.

3. ადგილობრივი თვითმმართველობა ხორციელდება ორგანული კანონით დადგენილი წესით.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 75. თვითმმართველი ერთეულის უფლებამოსილებები

1. სახელმწიფო ხელისუფლებისა და თვითმმართველი ერთეულის უფლებამოსილებები გამიჯნულია.

2. თვითმმართველი ერთეული უფლებამოსილია კანონმდებლობის დაცვით თავისი ინიციატივით მიიღოს გადაწყვეტილება ყველა იმ საკითხზე, რომელიც კანონით არ მიეკუთვნება სახელმწიფო ხელისუფლების ან ავტონომიური რესპუბლიკის განსაკუთრებულ უფლებამოსილებას და რომელზე გადაწყვეტილების მიღებაც კანონით არ გამოირიცხება თვითმმართველი ერთეულის უფლებამოსილებიდან.

3. თვითმმართველი ერთეული საკუთარ უფლებამოსილებებს ახორციელებს დამოუკიდებლად და თავისი პასუხისმგებლობით, საქართველოს კანონმდებლობის ფარგლებში. ორგანული კანონით განსაზღვრული საკუთარი უფლებამოსილებები სრული და ექსკლუზიურია.

4. სახელმწიფო ხელისუფლების მიერ თვითმმართველი ერთეულისთვის უფლებამოსილების დელეგირება ხორციელდება საკანონმდებლო აქტის ან ხელშეკრულების საფუძველზე, შესაბამისი მატერიალური და ფინანსური რესურსების გადაცემით.

5. სახელმწიფო ხელისუფლება ახორციელებს სამართლებრივ ზედამხედველობას თვითმმართველი ერთეულის საქმიანობაზე. თვითმმართველი ერთეულის საქმიანობის ზედამხედველობა გადაწყვეტილებათა მიზანშეწონილობის უზრუნველყოფის მიზნით დასაშვებია მხოლოდ დელეგირებული უფლებამოსილების საფუძველზე მიღებულ გადაწყვეტილებებთან მიმართებით. სახელმწიფო ზედამხედველობა ხორციელდება ორგანული კანონით დადგენილი წესით, თანაზომიერების პრინციპის შესაბამისად.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

    მუხლი 76. ადგილობრივი თვითმმართველობის გარანტიები

1. თვითმმართველ ერთეულს აქვს საკუთარი ქონება და ფინანსები.

2. თვითმმართველი ერთეული ორგანული კანონის შესაბამისად დამოუკიდებლად ადგენს თავის ორგანიზაციულ მოწყობას, ორგანული კანონისა და საჯარო სამსახურის მომწესრიგებელი კანონმდებლობის შესაბამისად დამოუკიდებლად იღებს საკადრო გადაწყვეტილებებს.

3. თვითმმართველ ერთეულს თავისი უფლებამოსილების განსახორციელებლად უფლება აქვს ორგანული კანონით დადგენილი წესით ითანამშრომლოს სხვა თვითმმართველ ერთეულთან. თვითმმართველ ერთეულს ორგანული კანონით დადგენილი წესით უფლება აქვს გაწევრიანდეს თვითმმართველ ერთეულთა გაერთიანებებში.

4. სახელმწიფო ხელისუფლების ორგანოები ადგილობრივ თვითმმართველობასთან დაკავშირებულ საკითხებზე გადაწყვეტილებებს იღებენ თვითმმართველ ერთეულებთან კონსულტაციით. კონსულტაციის გამართვის წესი განისაზღვრება ორგანული კანონით.

5. ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოს მიერ მისი უფლებამოსილების ფარგლებში მიღებული გადაწყვეტილება შესაბამისი თვითმმართველი ერთეულის ტერიტორიაზე შესასრულებლად სავალდებულოა.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

თავი მეათე. კონსტიტუციის გადასინჯვა

    მუხლი 77. კონსტიტუციის გადასინჯვის წესი

1. კონსტიტუცია გადაისინჯება კონსტიტუციური კანონით, რომლის პროექტის წარდგენის უფლება აქვს პარლამენტის სრული შემადგენლობის ნახევარზე მეტს ან არანაკლებ 200000 ამომრჩეველს.

2. კონსტიტუციური კანონის პროექტი წარედგინება პარლამენტს, რომელიც აქვეყნებს მას საყოველთაო-სახალხო განხილვისათვის. პარლამენტში კანონპროექტის განხილვა იწყება მისი გამოქვეყნებიდან ერთი თვის შემდეგ.

3. კონსტიტუციური კანონი მიღებულად ჩაითვლება, თუ მას მხარს დაუჭერს პარლამენტის სრული შემადგენლობის არანაკლებ ორი მესამედი. კონსტიტუციური კანონი საქართველოს პრეზიდენტს ხელმოსაწერად გადაეცემა მომდევნო მოწვევის პარლამენტის მიერ ერთი მოსმენით განხილვიდან და სრული შემადგენლობის არანაკლებ ორი მესამედის მიერ მისი უცვლელად დამტკიცებიდან 10 დღის ვადაში.

4. კონსტიტუციური კანონი საქართველოს პრეზიდენტს ხელმოსაწერად გადაეცემა კონსტიტუციის 46-ე მუხლით დადგენილ ვადაში, თუ მას მხარს დაუჭერს პარლამენტის სრული შემადგენლობის არანაკლებ სამი მეოთხედი.

5. კონსტიტუციური კანონი, რომელიც უკავშირდება ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენას, მიიღება პარლამენტის სრული შემადგენლობის არანაკლებ ორი მესამედის უმრავლესობით და საქართველოს პრეზიდენტს ხელმოსაწერად გადაეცემა კონსტიტუციის 46-ე მუხლით დადგენილ ვადაში.

6. კონსტიტუციურ კანონს კონსტიტუციის 46-ე მუხლით დადგენილი წესით ხელს აწერს და აქვეყნებს საქართველოს პრეზიდენტი.

7. საგანგებო ან საომარი მდგომარეობის გამოცხადების შემთხვევაში კონსტიტუციური კანონის პროექტის განხილვა შეჩერდება ამ მდგომარეობის გაუქმებამდე.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

თავი მეთერთმეტე. გარდამავალი დებულებები

    მუხლი 78. ევროპულ და ევროატლანტიკურ სტრუქტურებში ინტეგრაცია

კონსტიტუციურმა ორგანოებმა თავიანთი უფლებამოსილების ფარგლებში მიიღონ ყველა ზომა ევროპის კავშირსა და ჩრდილოატლანტიკური ხელშეკრულების ორგანიზაციაში საქართველოს სრული ინტეგრაციის უზრუნველსაყოფად.

საქართველოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონი №1324 - ვებგვერდი, 19.10.2017წ.  
საქართველოს 2018 წლის 23 მარტის კონსტიტუციური კანონი №2071 - ვებგვერდი, 02.04.2018წ.

 

საქართველოს სახელმწიფოს მეთაური        ედუარდ შევარდნაძე.

თბილისი ,

1995 წლის 24 აგვისტო .

№786- რს

Контролныйтекст  по  состоянию  на  23.03.2018 N2071

 

КОНСТИТУЦИЯ ГРУЗИИ

(23.03.2018 N2071)

 

Мы, гра­ждане Гру­зии, не­по­колебимой во­лей ко­то­рых являе­тся утверждение де­мократи­ческого обще­стве­нного устройства, эко­номической свободы, социального и пра­во­вого го­су­да­рства, обеспечение общепризнанных прав и свобод чело­века, упрочение го­су­да­рстве­нной независи­мо­сти  ими­рныхотно­ше­нийсдру­гими на­ро­дами,опи­ра­ясь на многовеко­вые тра­ди­ции государстве­нно­сти грузи­нского народа и историко-правовое наследие Конституции Гру­зии 1921 года, перед лицом Господа и страной про­во­згла­шаем на­сто­ящую Консти­ту­цию. (23.03.2018 N2071)

 

ГЛАВА ПЕ­РВАЯ. ОБЩИЕ ПО­ЛО­ЖЕ­НИЯ

(23.03.2018 N2071)

 

Ста­тья 1. Государственный суверенитет (23.03.2018 N2071)

1. Гру­зия – демократическое, еди­ное и не­де­ли­мое го­су­да­рство, что подтверждено ре­фе­ре­нду­мом, про­ве­де­нным 31 ма­рта 1991 года на всей те­рри­то­рии страны, в том числе – в Абха­зской АССР и бывшей Юго-Осе­ти­нской авто­но­мной области, и Актом о во­сста­но­вле­нии го­су­да­рстве­нной не­за­ви­си­мо­сти Гру­зии от 9 апреля 1991 года.

2. Территория Грузинского государства определена по состоянию на 21 декабря 1991 года. Территориальная целостность и неприкосновенность государственных границ Грузии подтверждены Конституцией и законами Грузии, признаны мировым содружеством государств и международными организациями. Отчужде­ние те­рри­то­рии Гру­зи­нского го­су­дар­ства запре­ща­ется. Госу­да­рстве­нные гра­ницы мо­гут быть изме­нены то­лько на основе дву­сто­ро­ннего со­гла­ше­ния, заключенного с соседним го­су­да­рством.

 

Статья 2. Государственные символы (23.03.2018 N2071)

1. Наи­ме­но­ва­ние Гру­зи­нского го­су­да­рства – «Гру­зия».

2. Сто­ли­цей Гру­зии являе­тся Тбилиси.

3. Госу­да­рстве­нным языком Гру­зии являе­тся гру­зи­нский, а в Абха­зской Автономной Республике та­кже абха­зский. Государственный язык защищен органическим законом.

4. Государственные флаг, герб и гимн Грузии устанавливаются органическим законом, подлежащим пересмотру в порядке, определенном для пересмотра Конституции.

 

Статья 3. Демократия (23.03.2018 N2071)

1. Грузия – демократическая республика.

2. Источни­ком го­су­да­рстве­нной вла­сти являе­тся на­род. Народ осуществляет вла­сть через своих представителей, а также посредством ре­фе­ренду­ма и дру­гих форм не­по­сре­дстве­нной де­мо­кра­тии.

3. Никто не вправе присваивать вла­сть. Сокращение или увеличение Конституцией или законом текущего срока полномочий органа, избранного в результате всеобщих выборов, не допускается.

4. Политические партии участвуют в формировании и осуществлении политической воли народа. Деятельность политических партий основывается на принципах их свободы, равенства, прозрачности и внутрипартийной демократии.

 

Статья 4. Правовое государство (23.03.2018 N2071)

1. Грузия – правовое государство.

2. Государство при­знает и соблюдает обще­при­зна­нные права и свободы человека как не­пре­хо­дящие и высшие человеческие це­нно­сти. При осу­ще­ствле­нии вла­сти на­род и го­су­да­рство ограничены этими пра­вами и свободами как непосредственно де­йству­ющим пра­вом. Конституция не отрицает не упомянутых здесь общепризнанных прав и свобод чело­века, которые сами по себе вытекают из принципов Конституции.

3. Госу­да­рстве­нная вла­сть осу­ще­ствляе­тся на основе прин­ципа разделения вла­стей.

4. Госу­да­рстве­нная вла­сть осу­ще­ствляе­тся в пределах, установленных Конституцией и законом. Конституция Грузии – верховный закон государства. Общий порядок принятия и издания законодательных и других нормативных актов и их иерархия определяются органическим законом.

5. Зако­но­да­те­льство Гру­зии соотве­тствует обще­при­зна­нным при­нци­пам и но­рмам ме­жду­на­ро­дного права. Не про­ти­вореча­щие Конститу­ции Гру­зии или конституционному соглашению ме­жду­на­родные договоры Гру­зии имеют преоблада­ющую юридическую силу по сравнению с вну­три­го­су­да­рстве­нными нормативными актами.

 

Статья 5. Социальное государство (23.03.2018 N2071)

1. Грузия – социальное государство.

2. Государство заботится об упрочении в обществе принципов социальной справедливости, социального равенства и социальной солидарности.

3. Государство заботится о равномерном социально-экономическом и демографическом развитии всей территории страны.  Закон создает особые условия для развития высокогорных регионов.

4. Государство заботится о здравоохранении и социальной защите человека, обеспечении ему прожиточного минимума и достойного жилища, защите благосостояния его семьи. Государство оказывает гражданам содействие в трудоустройстве. Условия обеспечения прожиточного минимума определяются законом.

5. Государство заботится об охране окружающей среды и рациональном использовании природных ресурсов.

6. Государство заботится о защите национальных ценностей и самобытности, культурного наследия, развитии образования, науки и культуры.

7. Государство заботится о развитии спорта, утверждении здорового образа жизни, физическом воспитании детей и молодежи и их вовлечении в спорт.

8. Государство заботится о сохранении и развитии связей с соотечественниками, проживающими за рубежом.

 

Статья 6. Экономическая свобода (23.03.2018 N2071)

1. Экономическая свобода признается и обеспечивается.

2. Государство заботится о развитии свободной и открытой экономики, свободного предпринимательства и конкуренции.

3. Отмена всеобщего права частной собственности не допускается.

 

Статья 7. Основы территориального устройства (23.03.2018 N2071)

1. К исключите­льному ве­де­нию высших го­су­да­рстве­нных ор­га­нов Гру­зии отно­сятся:

а) за­ко­но­да­те­льство о пра­вах че­ловека, гра­жда­нстве Гру­зии, ми­гра­ции, въезде в страну и вые­зде из страны, вре­ме­нном или по­сто­янном пребыва­нии в Грузии гра­ждан дру­гих го­су­да­рств и лиц без гра­жда­нства;

б) за­ко­но­да­те­льство об уго­ло­вном праве, об ис­по­лне­нии на­ка­за­ний, о гражданском праве, интеллектуальной собственности, администра­ти­вном праве,  трудовом праве, про­це­ссу­альное за­ко­но­да­те­льство; земельное за­ко­но­да­те­льство, законодательство о недрах и других природных ресурсах; законодательство о фармацевтических средствах; законодательство о приобретении образовательными учреждениями статуса, об аккредитации образовательных учреждений и академических степенях; законодательство о  Национальной академии наук;

в) вне­шняя по­ли­тика и ме­жду­на­ро­дные отно­ше­ния; внешняя торговля, таможенный и тарифный режимы;

г) оборона го­су­да­рства, военная промышленность и торговля оружием; вопросы во­йны и мира; уста­но­вле­ние и вве­де­ние пра­во­вого ре­жима чре­звычайного и во­енного по­ло­же­ния; Вооруженные Силы; суды и прокуратура; государственная безопасность; криминальная полиция и сле­дствие; статус, режим и охрана государственных границ; по­граничный и са­ни­та­рный ко­рдон;

д) го­су­да­рстве­нные фи­на­нсы и го­су­да­рстве­нные за­ймы; выпуск и эмиссия денег; банко­вское, кре­ди­тное, стра­хо­вое, на­ло­го­вое за­ко­но­да­те­льство и торговое законодательство государственного значения;

е) железная дорога и автомобильные дороги государственного значения; единые эне­ргетическая си­стема и ре­жим; связь; статус территориальных вод, воздушного пространства, ко­нти­не­нта­льного ше­льфа, особой эко­номической зоны и их охрана; авиация; торговый флот; флаги су­дов;  по­рты государственного значения; рыболо­вство в оке­ане и открытом море; метеорология; си­стема наблюдения за со­сто­янием окружа­ющей среды; ста­нда­рты и эта­лоны; ге­оде­зия и ка­рто­гра­фия; уста­нов­ле­ние точного вре­мени; го­су­да­рственная ста­ти­стика.

2.  Полномочия Абхазской Автономной Республики и Аджа­рской Автономной Республики и порядок их осуществления определяются конституционными законами Грузии, являющимися неотъемлемой частью Конституции Грузии.

3. Государственное территориальное устройство Грузии будет пересмотрено конституционным законом Грузии на основе принципа разграничения полномочий, после полного восстановления юрисдикции Грузии на всей территории страны.

4. Дела местного значения граждане Грузии регулируют посредством местного самоуправления, в соответствии с законодательством Грузии. Разграничение полномочий между государственной властью и самоуправляющимися единицами основывается на принципе субсидиарности. Государство обеспечивает соответствие финансовых средств самоуправляющейся единицы полномочиям самоуправляющейся единицы, определенным органическим законом.

5. Органическим законом в Анаклиа образуется особая экономическая зона, в которой распространяется специальный правовой режим. Органическим законом могут быть также образованы другие особые экономические зоны со специальным правовым режимом.

 

Статья 8. Отношения государства с Грузинской Апостольской Автокефальной Православной церковью (23.03.2018 N2071)

Государство наряду со свободой убеждений и вероисповедания признает особую роль Грузинской Апостольской Автокефальной Православной церкви в истории Грузии и ее независимость от государства. Отношения Грузинского государства и Грузинской Апос­тольской Автокефальной Православной церкви определяются конституционным соглашением, которое в полной мере должно соответствовать общепризнанным принципам и нормам международного права в области прав и свобод человека.

 

 

ГЛАВА ВТОРАЯ. ОСНОВНЫЕ ПРАВА ЧЕЛОВЕКА

(23.03.2018 N2071)

 

Статья 9. Неприкосновенность человеческого достоинства (23.03.2018 N2071)

1. Человеческое достоинство неприкосновенно и охраняется государством.

2. Не допускаются пытки человека, бесчеловечное или унижающее обращение, применение бесчеловечного или унижающего наказания.

 

Статья 10. Права на жизнь и физическую неприкосновенность (23.03.2018 N2071)

1. Жизнь человека охраняется. Смертная казнь запрещена.

2. Физическая неприкосновенность человека охраняется.

 

Статья 11. Право на равенство (23.03.2018 N2071)

1. Все люди равны перед законом. Запрещается дискриминация в зависимости от расы, цвета кожи, пола, про­исхо­жде­ния, этнической принадлежности, языка, рели­гии, поли­тических или иных взглядов, соци­альной принадлежности, имуществе­нного или со­сло­вного по­ло­же­ния, места жи­­тельства или иных признаков.

2. В соответствии с общепризнанными принципами и нормами международного права и законодательством Грузии граждане Грузии независимо от их этнической, религиозной или языковой принадлежности вправе без какой-либо дискриминации сохранять и развивать свою культуру, пользоваться родным языком в личной жизни или публично.

3. Государство обеспечивает равные права и возможности мужчин и женщин. Государство принимает особые меры по обеспечению существенного равноправия мужчин и женщин и искоренения неравноправия.

4. Государство создает особые условия для реализации прав и интересов лиц с ограниченными возможностями.

 

Статья 12. Право на свободное развитие личности (23.03.2018 N2071)

Все имеют право на свободное развитие собственной личности.

 

Статья 13. Свобода человека (23.03.2018 N2071)

1. Свобода человека охраняется.

2. Применение лишения свободы или иного ограничения свободы допускается только по решению суда.

3. Задержание человека допускается в случаях, определенных законом, лицами, уполномоченными законом. Задержанное лицо должно предстать перед судом по подсудности не позднее 48 часов. Если в течение следующих 24 часов судом не будет принято решение об аресте или ином ограничении свободы, лицо должно быть освобождено незамедлительно.

4. Лицу при задержании должны быть разъяснены его права и основание задержания. Лицо при задержании имеет право требовать помощи адвоката, указанное требование должно быть удовлетворено.

5. Срок ареста обвиняемого не должен превышать 9 месяцев.

6. Нарушение требований настоящей статьи наказывается законом. Лица, подвергшиеся незаконному ограничению свободы, имеют право на получение компенсации.

 

Статья 14. Свобода передвижения (23.03.2018 N2071)

1. Все лица, находящиеся в Грузии на законном основании, имеют право на свободное передвижение по всей территории страны, на свободный выбор места жительства и свободный выезд из Грузии.

2. Ограничение указанных прав допускается только в соответствии с законом, в целях обеспечения необходимой в демократическом обществе государственной или общественной безопасности, здравоохранения или отправления правосудия.

3. Граждане Грузии могут въезжать в Грузию свободно.

 

Статья 15. Права на неприкосновенность личной и семейной жизни, личного пространства и коммуникации (23.03.2018 N2071)

1. Личная и семейная жизнь человека неприкосновенны. Ограничение указанного права допускается только в соответствии с законом, в целях обеспечения необходимой в демократическом обществе государственной или общественной безопасности или защиты прав других лиц.

2. Личное пространство и коммуникация человека неприкосновенны. Никто не вправе входить в жилище или другие владения лица против воли владельца, равно как и производить обыск. Ограничение указанных прав допускается только в соответствии с законом, в целях обеспечения необходимой в демократическом обществе государственной или общественной безопасности или защиты прав других лиц, по решению суда или без такового, при наличии неотложной необходимости, предусмотренной законом. Об ограничении права в случае неотложной необходимости не позднее 24 часов должен быть извещен суд, который не позднее 24 часов после обращения подтверждает законность ограничения.

 

Статья 16. Свобода убеждений, вероисповедания и совести (23.03.2018 N2071)

1. Каждый человек имеет право на свободу убеждений, вероисповедания и совести.

2. Ограничение указанных прав допускается только в соответствии с законом, в целях обеспечения необходимой в демократическом обществе общественной безопасности, здравоохранения или защиты прав других лиц.

3. Не допускается преследовать человека ввиду убеждений, вероисповедания или совести, равно как и принуждать его высказываться о них.

 

Статья 17. Права на свободу мнения, информации, средств массовой информации и Интернета (23.03.2018 N2071)

1. Свобода мнения и его выражения охраняется. Не допускается преследовать человека ввиду мнения и его выражения.

2. Каждый человек имеет право свободно получать и распространять информацию.

3. Средства массовой информации свободны. Цензура не допускается. Государство или отдельные лица не имеют права на монополизацию массовой информации или средств ее распространения.

4. Все имеют право на доступ к Интернету и свободное пользование Интернетом.

5. Ограничение указанных прав допускается только в соответствии с законом для обеспечения необходимой в демократическом обществе государственной или общественной безопасности или территориальной целостности, защиты прав других лиц, предотвращения разглашения информации, признанной конфиденциальной, или независимости и беспристрастности суда.

6. Законом обеспечивается независимость Общественного вещателя от государственных ведомств и его свобода от политического и существенного коммерческого влияния.

7. Институциональная и финансовая независимость национального регулирующего органа, созданного для обеспечения защиты медиаплюрализма, реализации свободы выражения мнения в средствах массовой информации, предотвращения монополизации массовой информации или средств ее распространения, а также прав потребителей и предпринимателей в сфере вещания и электронной коммуникации, гарантируется законом.

 

Статья 18. Право на справедливое административное производство, доступность публичной информации, информационное самоопределение и возмещение вреда, причиненного публичной властью (23.03.2018 N2071)

1. Все имеют право на справедливое рассмотрение административным органом связанных с ними дел в разумные сроки.

2. Все вправе ознакомиться в порядке, установленном законом, с имеющейся в публичных учреждениях информацией о них или иной информацией либо официальными документами, за исключением случаев, когда они содержат коммерческую или профессиональную тайну, или признаны законом либо в порядке, установленном законом, государственной тайной для защиты необходимой в демократическом обществе государственной или общественной безопасности или интересов судопроизводства.

3.  Никто не должен иметь доступа к содержащейся в официальных записях информации, связанной со здоровьем человека, его финансами или другими личными вопросами, без согласия самого этого человека, за исключением предусмотренных законом случаев, когда это необходимо для обеспечения государственной или общественной безопасности, охраны публичных интересов, здоровья или прав других лиц.

4. Всем гарантируется полное возмещение в судебном порядке вреда, причиненного незаконными действиями государственных органов, органов автономных республик или местного самоуправления либо служащих указанных органов соответственно за счет государственных средств, средств автономных республик или местного самоуправления.

 

Статья 19. Право собственности (23.03.2018 N2071)

1. Право собственности и наследования признается и обеспечивается.

2. Для публичных интересов допускается ограничение указанного права в определенных законом случаях и установленном порядке.

3. Лишение собственности для неотложных общественных нужд допускается в случаях, прямо предусмотренных законом, по решению суда или при неотложной необходимости, установленной органическим законом, с предварительным, полным и справедливым возмещением. Возмещение освобождается от любых налогов и сборов.

4. Земли сельскохозяйственного назначения как ресурс особого значения могут находиться только в собственности государства, самоуправляющейся единицы, гражданина Грузии или объединения граждан Грузии. Случаи, составляющие исключение, могут устанавливаться органическим законом, который принимается большинством не менее чем в две трети полного состава Парламента.

 

Статья 20. Свобода творчества, культурное наследие (23.03.2018 N2071)

1. Свобода творчества обеспечивается. Право на интеллектуальную собственность защищено.

2. Вмешательство в творческий процесс, цензура в сфере творческой деятельности не допускаются.

3. Запрет на распространение творческого произведения допускается только по решению суда, если распространение произведения ущемляет права других лиц.

4. Каждый вправе заботиться об охране культурного наследия. Культурное наследие охраняется законом.

 

Статья 21. Свобода собраний (23.03.2018 N2071)

1. Все, кроме лиц, числящихся в составе Сил обороны либо органов, ответственных за защиту государственной или общественной безопасности, имеют право без предварительного разрешения собираться публично и без оружия.

2. Законом может устанавливаться обязательство по предварительному уведомлению властей, если собрание проводится в местах движения людей или транспорта.

3. Власти могут прервать собрание только в случае, если оно принимает противозаконный характер.

 

Статья 22. Свобода объединения (23.03.2018 N2071)

1. Свобода объединения обеспечивается.

2. Ликвидация объединения допускается только по решению этого же объединения или суда, в определенных законом случаях и установленном порядке.

 

Статья 23. Свобода политических партий (23.03.2018 N2071)

1. Граждане Грузии вправе в соответствии с органическим законом создавать политические партии и участвовать в их деятельности.

2. Лица, зачисленные в состав Сил обороны или органов, ответственных за защиту государственной или общественной безопасности, определенные на должность судьи, прекращают членство в политической партии.

3. Не допускается создание и деятельность политической партии, ставящей целью свержение или насильственное изменение конституционного строя Грузии, посягательство на независимость страны, нарушение ее территориальной целостности или занимающейся пропагандой войны или насилия, разжиганием национальной, этнической, местечковой, религиозной или социальной розни. Не допускается создание политической партии по территориальному признаку. 

4. Запрещение политической партии допускается только по решению Конституционного Суда, в случаях, определенных органическим законом, и установленном порядке.

 

Статья 24. Избирательное право (23.03.2018 N2071)

1. Каждый гражданин Грузии с 18-летнего возраста имеет право участвовать в референдуме, выборах государственных органов, органов автономных республик и местного самоуправления. Свободное волеизъявление избирателей обеспечивается.

2. Не имеют права участвовать в выборах и референдуме граждане, которые находятся в учреждениях исполнения наказаний по приговору суда за совершение особо тяжких преступлений, или решением суда признаны поддерживаемыми лицами и помещены в соответствующие стационарные медицинские учреждения.

 

Статья 25. Право занимать публичную должность (23.03.2018 N2071)

1. Каждый гражданин Грузии вправе занимать любую публичную должность, если он удовлетворяет требованиям, установленным законодательством. Условия публичной службы определяются законом.

2. Должности Президента, Премьер-министра или Председателя Парламента Грузии не могут занимать граждане Грузии, одновременно являющиеся гражданами иностранного государства.

 

Статья 26. Свобода труда, свобода профессиональных союзов, право на забастовку и свобода предпринимательства (23.03.2018 N2071)

1. Свобода труда обеспечивается. Все имеют право на свободный выбор работы. Право на безопасные условия труда и другие трудовые права охраняются органическим законом.

2. Все имеют право в соответствии с органическим законом создавать профессиональные союзы и объединяться в них.

3. Право на забастовку признается. Условия и порядок осуществления указанного права определяются органическим законом.

4. Свобода предпринимательства обеспечивается. Запрещается монопольная деятельность, кроме случаев, допускаемых законом. Права потребителей охраняются законом.

 

Статья 27. Право на образование и академическая свобода (23.03.2018 N2071)

1. Все имеют право получать образование и избирать его форму.

2. Дошкольное воспитание и образование обеспечиваются в порядке, установленном законом. Начальное и базовое образование является обязательным. Общее образование полностью финансируется государством в порядке, установленном законом. Граждане имеют право получать профессиональное и высшее образование при государственном финансировании в порядке, установленном законом.

3. Академическая свобода и автономия высших образовательных учреждений обеспечиваются.

 

Статья 28. Право на здравоохранение (23.03.2018 N2071)

1. Право граждан на доступные и качественные услуги в области здравоохранения обеспечивается законом.

2. Государство контролирует все учреждения здравоохранения и качество медицинских услуг, регулирует фармацевтическое производство и обращение фармацевтических средств.

 

Статья 29. Право на охрану окружающей среды (23.03.2018 N2071)

1. Все вправе жить в безвредной для здоровья окружающей среде, пользоваться природной окружающей средой и публичным пространством. Все вправе своевременно получать полную информацию о состоянии окружающей среды. Все вправе заботиться об охране окружающей среды. Участие в принятии решений, связанных с природоохранными вопросами, обеспечивается законом.

2. С учетом интересов нынешнего и будущих поколений охрана окружающей среды и рациональное пользование природными ресурсами обеспечиваются законом.

 

Статья 30. Право на брак, права матерей и детей (23.03.2018 N2071)

1. Брак как союз, в который женщина и мужчина вступают с целью создания семьи, основывается на равноправии и доброй воле супругов.

2. Права матерей и детей охраняются законом.

 

Статья 31. Процессуальные права (23.03.2018 N2071)

1. Каждый человек имеет право обращаться в суд за защитой своих прав. Право на справедливое и своевременное рассмотрение дела обеспечивается.

2. Каждое лицо имеет право на рассмотрение его дела только судом, к юрисдикции которого относится его дело.

3. Право на защиту гарантируется. Каждый имеет право защищать свои интересы в суде лично или через адвоката, а также в случаях, определенных законом, – через представителя. Беспрепятственное осуществление прав адвоката и право адвокатов на самоорганизацию гарантируется законом.

4. Обвиняемый вправе требовать вызова своих свидетелей и их допроса в тех же условиях, которые предоставлены свидетелям обвинения.

5. Человек считается невиновным, пока его виновность не доказана в порядке, установленном законом, вступившим в законную силу обвинительным приговором суда.

6. Никто не обязан доказывать свою невиновность. Обязанность доказывания обвинения возлагается на обвинителя.

7. Постановление о привлечении лица к ответственности в качестве обвиняемого должно основываться на обоснованном предположении, а обвинительный приговор – на неопровержимых доказательствах. Любые сомнения, которые не подтверждаются в порядке, установленном законом, должны разрешаться в пользу обвиняемого.

8. Никто не может быть повторно осужден за одно и то же преступление.

9. Никто не несет ответственности за деяние, которое на момент его совершения правонарушением не считалось. Закон, не смягчающий или не отменяющий ответственность, обратной силы не имеет.

10. Доказательства, полученные с нарушением закона, юридической силы не имеют.

11. Никто не обязан свидетельствовать против себя или своих близких, круг которых определен законом.

 

Статья 32. Гражданство Грузии (23.03.2018 N2071)

1. Грузия покровительствует своим гражданам независимо от их местонахождения.

2. Гражданство Грузии приобретается по рождению или путем натурализации. Порядок приобретения и утраты гражданства Грузии, порядок и условия предоставления гражданства Грузии гражданам иностранных государств и наличия у граждан Грузии гражданства иностранного государства определяются органическим законом.

3. Лишение гражданства не допускается.

4. Выдворение из Грузии граждан Грузии не допускается.

5. Выдача граждан Грузии иностранному государству не допускается, кроме случаев, предусмотренных международным договором. Решение о выдаче гражданина может быть обжаловано в суде.

 

Статья 33. Права иностранцев и лиц без гражданства (23.03.2018 N2071)

1. Иностранные граждане и лица без гражданства, проживающие в Грузии, имеют равные с гражданами Грузии права и обязанности, кроме исключений, предусмотренных Конституцией и законом.

2. Государство правомочно законом устанавливать ограничение политической деятельности иностранных граждан и лиц без гражданства.

3. В соответствии с общепризнанными нормами международного права Грузия в порядке, установленном законом, предоставляет убежище иностранным гражданам и лицам без гражданства.

4. Не допускается выдворение из Грузии или экстрадиция лиц в нарушение общепризнанных принципов и норм международного права.

 

Статья 34. Общие принципы обеспечения основных прав человека (23.03.2018 N2071)

1. Оговоренные в Конституции основные права человека с учетом их содержания распространяются также и на юридические лица.

2. Осуществление основных прав человека не должно нарушать прав других людей.

3. Ограничение основного права человека должно соответствовать значению легитимной цели, достижению которой оно служит.

 

Статья 35. Народный Защитник Грузии (23.03.2018 N2071)

1. Надзор за защитой прав человека на территории Грузии осуществляет Народный Защитник Грузии, которого на 6-летний срок большинством не менее чем в три пятые полного состава избирает Парламент. Избирать дважды одно и то же лицо Народным Защитником не допускается.

2. Препятствование деятельности Народного Защитника наказывается законом.

3. Задержание или арест Народного Защитника, обыск его места жительства или рабочего места, машины или личный обыск могут производиться только с согласия Парламента. Исключение составляет случай задержания при совершении преступления, о чем незамедлительно уведомляется Парламент. Если Парламент не даст согласия, Народный Защитник должен быть освобожден незамедлительно.

4. Полномочия Народного Защитника определяются органическим законом.

 

 

ГЛАВА ТРЕТЬЯ. ПАРЛАМЕНТ ГРУЗИИ

(23.03.2018 N2071)

 

Статья 36. Статус и полномочия Парламента (23.03.2018 N2071)

1. Парламент Грузии является высшим представительным органом страны, который осуществляет законодательную власть, определяет основные направления внутренней и внешней политики страны, контролирует деятельность Правительства в пределах, установленных Конституцией, и осуществляет другие полномочия.

2. Порядок работы Парламента определяется Регламентом Парламента, который на основании инициативы члена Парламента, комитета Парламента или парламентской фракции большинством полного состава принимает Парламент. Регламент имеет силу закона, и его подписывает и публикует Председатель Парламента.

 

Статья 37. Выборы Парламента (23.03.2018 N2071)

1. После полного восстановления юрисдикции Грузии на всей территории Грузии в составе Парламента будут две палаты: Совет Республики и Сенат. Совет Республики состоит из членов, избранных в пропорциональном порядке. Сенат состоит из членов, избранных в Абхазской Автономной Республике, Аджарской Автономной Республике и других территориальных единицах Грузии, и 5 членов, назначенных Президентом Грузии. Состав, полномочия и порядок избрания палат определяются органическим законом.

2. До создания условия, предусмотренного пунктом первым настоящей статьи, Парламент состоит из 150 членов Парламента, избранных при тайном голосовании на основе всеобщего, свободного, равного и прямого избирательного права по пропорциональной системе от единого многомандатного избирательного округа на 4-летний срок.

3. Очередные выборы Парламента проводятся в последнюю субботу октября календарного года истечения срока полномочий Парламента. В случае роспуска Парламента выборы проводятся не ранее 45-го и не позднее 60-го дня со дня роспуска Парламента. Если дата выборов совпадает с чрезвычайным или военным положением, выборы проводятся не ранее 45-го и не позднее 60-го дня со дня отмены указанного положения.

4. Членом Парламента может быть избран гражданин Грузии с правом избирательного голоса с 25-летнего возраста, проживший в Грузии не менее 10 лет. Членом Парламента не может быть избрано лицо, которому по приговору суда назначено лишение свободы.

5. Право на участие в выборах Парламента имеет политическая партия, зарегистрированная в порядке, установленном законом, в которой ко времени назначения выборов состоит член Парламента, избранный по ее представлению, или заручившаяся в порядке, установленном органическим законом, поддержкой, подтвержденной подписями не менее 25000 избирателей.

6. Мандаты членов Парламента распределяются между политическими партиями, набравшими не менее 5 процентов подлинных голосов избирателей, участвовавших в выборах. Для установления количества мандатов, полученных политической партией, число полученных ею голосов умножается на 150 и делится на сумму голосов, полученных всеми политическими партиями, получившими не менее 5 процентов подлинных голосов избирателей, участвовавших в выборах. Целая часть полученного числа является количеством мандатов, полученных политической партией. Если суммарное количество мандатов, полученных политическими партиями, меньше 150, нераспределенные мандаты последовательно получают политические партии с наилучшими результатами.

7. Порядок избрания Парламента определяется органическим законом.

 

Статья 38. Первое заседание и прекращение полномочий Парламента (23.03.2018 N2071)

Первое заседание вновь избранного Парламента проводится не позднее 10-го дня со дня официального объявления результатов выборов Парламента. Первое заседание назначает Президент Грузии. Парламент правомочен приступить к работе на первом заседании, если на заседании присутствует большинство полного состава Парламента. Парламент приобретает полные полномочия с момента признания полномочий двух третей членов Парламента. С указанного момента прекращаются полномочия Парламента предыдущего созыва.

 

Статья 39. Член Парламента Грузии (23.03.2018 N2071)

1. Член Парламента Грузии является представителем всея Грузии, пользуется свободным мандатом, и его отзыв не допускается.

2. Задержание или арест члена Парламента, обыск его места жительства или рабочего места, машины или личный обыск могут производиться только с предварительного согласия Парламента. Исключение составляет случай задержания при совершении преступления, о чем незамедлительно уведомляется Парламент. Если Парламент в течение 48 часов не даст согласия, задержанный или арестованный член Парламента должен быть освобожден незамедлительно.

3. Член Парламента имеет право не давать показания по факту, доверенному ему как члену Парламента. Не допускается наложение ареста на письменные материалы, связанные с указанным вопросом, или их изъятие. Указанное право сохраняется за членом Парламента и после прекращения его полномочий. На члена Парламента не возлагается правовая ответственность за мнения, высказанные им в Парламенте или вне Парламента при исполнении своих обязанностей.  Обеспечиваются условия для беспрепятственного исполнения полномочий членом Парламента. Член Парламента получает вознаграждение, установленное законодательным актом. На основании заявления члена Парламента соответствующие государственные органы обеспечивают его личную безопасность. Создание препятствий в осуществлении членами Парламента своих полномочий наказывается законом.

4. Член Парламента не вправе занимать какую-либо должность на публичной службе или заниматься предпринимательской деятельностью. Член Парламента может заниматься общественной деятельностью. Член Парламента также может заниматься научной, педагогической деятельностью и деятельностью в области искусств, если указанная деятельность не предусматривает выполнение административных функций. Случаи несовместимости определяются Регламентом Парламента.

5. Вопрос о признании или досрочном прекращении полномочий члена Парламента решает Парламент. Указанное решение Парламента может быть обжаловано в Конституционном Суде. Полномочия члена Парламента прекращаются досрочно:

а) при его обращении в Парламент с личным заявлением о прекращении полномочий;

б) при занятии им должности, несовместимой со статусом, или осуществлении несовместимой деятельности;

в) при его отсутствии в течение очередной сессии по неуважительной причине более чем на половине очередных заседаний;

г) при при­зна­нии его виновным вступившим в законную силу приговором суда;

д) при признании его решением суда поддерживаемым лицом и помещении в соответствующее стационарное медицинское учреждение, признании судом безвестно отсутствующим или объявлении умершим;

е) в случае сме­рти;

ж) в случае утраты гра­жда­нства Гру­зии;

з) если его полномочия подлежат прекращению по решению Конституционного Суда.

 

Статья 40. Председатель и заместители Председателя Парламента Грузии

(23.03.2018 N2071)

1. Парла­мент  на  срок  своих по­лномочий  в  уста­нов­лен­ном Регла­ме­нтом по­рядкепри та­йном го­ло­со­ва­нии  большинством  полного  состава избираетПре­дседа­теля  Парла­ме­нта Гру­зии. Пре­дсе­да­тель Парла­ме­нта ру­ко­во­дит работой Парла­мен­та, обеспечивает свободное выра­же­ние мне­ний, по­дпи­сывает при­нятые Парла­ме­нтом акты, осу­ще­ствляет дру­гие определенные Регла­ме­нтом по­лномочия. Пре­дсе­да­тель Парла­ме­нта в порядке, уста­но­вле­нном Регла­ме­нтом, осу­ще­ствляет полные адми­ни­стра­тив­ные функции во Дворце Парла­ме­нта.

2. Парла­мент  насроксвоихпо­лномочий  в  по­рядке,  уста­нов­лен­ном  Регла­ме­нтом, большинством полного состава избирает первого заместителя и заместителей Пре­дседа­теля Парла­ме­нта.

 

Статья 41. Бюро, комитеты и фракции Парламента (23.03.2018 N2071)

1. Для  орга­ни­за­цииработыПарла­ме­нта  со­зда­ется Бюро Парла­ме­нта, в со­став ко­то­рого вхо­дят  Пре­дсе­да­тель,за­ме­сти­телиПре­дсе­да­теляПарла­мен­та,  пре­дсе­да­тели ко­ми­те­тов Па­рла­мен­та и парламентских фра­кций.

2. Для предварительной подготовки законодательных вопросов, содействия исполнению решений, с целью парламентского контроля за деятельностью Правительства и других подотчетных Парламенту органов в Парламенте создаются комитеты.

3. Члены Парла­ме­нта мо­гут объе­ди­няться в па­рла­ме­нтские фра­кции в порядке, установленном Регламентом. Численность чле­нов фра­кции до­лжна быть не ме­нее семи человек. Члены Парламента, избранные по представлению одной политической партии, не вправе создавать более одной фракции. Порядок создания и деятельности фракции, ее права определяются Регламентом Парламента.

 

Статья 42. Следственная и другие временные комиссии Парламента (23.03.2018 N2071)

1. В случаях, предусмотренных Регламентом, а также по инициативе не менее чем одной пятой членов Парламента в Парламенте создаются следственные и другие временные комиссии. 

2. Решение о создании временной комиссии Парламент принимает в порядке, установленном Регламентом. Решение о создании временной следственной комиссии принимается при поддержке одной трети полного состава Парламента. Во временной комиссии парламентские фракции должны быть представлены по меньшей мере одним членом от каждой фракции. Представительство оппозиции во временной комиссии должно быть не менее половины общего числа членов комиссии.

3. По требованию следственной комиссии явка на ее заседание, а также представление документов и информации, необходимых для исследования вопроса, являются обязательными.

 

Статья 43. Запрос члена Парламента и интерпелляция (23.03.2018 N2071)

1. Член Парламента правомочен обращаться с запросом к Правительству, другому органу, подотчетному Парламенту, члену Правительства, органам власти территориальных единиц всех уровней, в государственное учреждение. Дача своевременного и полного ответа на запрос члена Парламента является обязательной.

2. Парламентская фракция, группа членов Парламента в составе не менее семи человек вправе в порядке интерпелляции обращаться с запросом к Правительству, другому органу, подотчетному Парламенту, члену Правительства, которые обязаны ответить на поставленный запрос на заседании Парламента. Ответ может стать предметом рассмотрения Парламента.

 

Статья 44. Сессия и заседание Парламента (23.03.2018 N2071)

1. Парламент по своему праву собирается на очередные сессии дважды в год. Осенняя сессия открывается в первый вторник сентября и закрывается в третью пятницу декабря, а весенняя сессия открывается в первый вторник февраля и закрывается в последнюю пятницу июня.

2. Президент Грузии по требованию Председателя Парламента, не менее чем одной четверти членов Парламента или Правительства в период между сессиями Парламента созывает внеочередную сессию, а в ходе очередной сессии – внеочередное заседание. Если в течение 48 часов после представления письменного требования акт о созыве не будет издан, Парламент согласно своему Регламенту собирается в течение следующих 48 часов. Внеочередное заседание Парламента проводится только по повестке дня, определенной инициатором, и закрывается с ее исчерпанием.

3. В случае объявления Президентом Грузии чрезвычайного или военного положения Парламент незамедлительно собирается на чрезвычайную сессию. Чрезвычайная сессия продолжается до отмены указанного положения.

4. Заседания Парламента являются публичными. Парламент при рассмотрении отдельных вопросов большинством присутствующих, но не менее чем одной третью полного состава принимает решение об объявлении заседания или его части закрытыми. Решение о закрытии заседания или его части рассматривается и принимается в закрытом порядке. Протокол открытого заседания Парламента является публичным.

5. Голосование на заседании Парламента является открытым или тайным. Голосование является открытым за исключением случаев, предусмотренных Конституцией или законом.

6. Член Парламента, подотчетное Парламенту должностное лицо, руководитель подотчетного Парламенту органа правомочны, а в случае требования – обязаны присутствовать на заседаниях Парламента, его комитетов и комиссий, отвечать на заданные в ходе заседания вопросы и представлять отчет об осуществленной деятельности. Указанные должностные лица должны быть по требованию немедленно заслушаны Парламентом, комитетом или комиссией.

 

Статья 45. Законотворчество и порядок принятия решений (23.03.2018 N2071)

1. Правом законодательной инициативы обладают: Правительство, член Парламента, парламентская фракция, комитет Парламента, высшие представительные органы Абхазской и Аджарской автономных республик, не менее 25000 избирателей. Законопроект, представленный Правительством, по его же требованию Парламент рассматривает вне очереди.

2. Закон считается принятым, если его поддержит большинство присутствующих, но не менее одной трети полного состава Парламента, если Конституцией не определен иной порядок принятия закона. Органический закон считается принятым, если его поддержит большинство полного состава Парламента, при условии, что Конституцией не определен иной порядок принятия органического закона.

3. Другое решение Парламента считается принятым, если его поддержит большинство присутствующих, но не менее одной трети полного состава Парламента, при условии, что Конституцией или законом не определен иной порядок принятия решения. Решение об утверждении конституционного соглашения считается принятым, если его поддержат не менее трех пятых полного состава Парламента.

 

 Статья 46. Подписание и опубликование закона (23.03.2018 N2071)

1. Закон, принятый Парламентом, в 10-дневный срок передается Президенту Грузии.

2. Президент Грузии в 2-недельный срок подписывает и публикует закон или с мотивированными замечаниями возвращает его в Парламент.

3. Если Президент Грузии возвращает закон, Парламент ставит на голосование замечания Президента Грузии. Для принятия замечаний достаточно того же числа голосов, что и для первоначального принятия такого закона. В случае принятия замечаний закон в окончательной редакции в 5-дневный срок передается Президенту Грузии, который в 5-дневный срок подписывает и публикует его.

4. Если Парламент не примет замечаний Президента Грузии, ставится на голосование закон в первоначальной редакции. Органический закон или закон считается принятым, если его поддержит большинство полного состава Парламента, за исключением органического закона, предусмотренного пунктом 4 статьи 19 Конституции, который считается принятым, если его поддержат не менее двух третей полного состава Парламента. Конституционный закон считается принятым, если его поддержат не менее трех четвертей полного состава Парламента. Закон в 3-дневный срок передается Президенту Грузии, который в 5-дневный срок подписывает и публикует его.

5. Конституционный закон о внесении изменений в Конституцию, принятый Парламентом большинством не менее чем в две трети полного состава, Президент Грузии подписывает и публикует в 5-дневный срок после передачи, без права возвращения его Парламенту с замечаниями.

6. Если Президент Грузии не опубликует закон в срок, установленный пунктом 2 настоящей статьи, и не возвратит его с мотивированными замечаниями Парламенту или не опубликует его в срок, установленный пунктами 3, 4 или 5 настоящей статьи, закон в 5-дневный срок после истечения срока подписывает и публикует Председатель Парламента.

7. Закон вступает в силу на 15-й день после его опубликования в официальном органе, если этим же законом не установлен иной срок.

 

Статья 47. Международные договоры (23.03.2018 N2071)

1. Парламент большинством полного состава осуществляет ратификацию, денонсацию и отмену международных договоров. Парламент осуществляет ратификацию, денонсацию и отмену международных договоров, предусмотренных подпунктом «в» пункта 2 настоящей статьи, большинством не менее чем в три четверти полного состава.

2. Кроме международных договоров, предусматривающих ратификацию, обязательной является также ратификация международных договоров:

а) предусматривающих вступление Грузии в международную организацию или межгосударственный союз;

б) военного характера;

в) касающихся территориальной целостности государства или изменений государственных границ;

г) связанных с взятием или предоставлением займа государством;

д) требующих изменения внутригосударственного законодательства, принятия законов, необходимых для исполнения принятых международных обязательств.

3. Парламенту должны передаваться другие международные договоры.

4. В случае подачи в Конституционный Суд конституционного иска или представления ратификация соответствующего международного договора не допускается до вынесения решения Конституционного Суда.

 

Статья 48. Импичмент (23.03.2018 N2071)

1. Право на возбуждение вопроса об отстранении от должности в порядке импичмента Президента Грузии, члена Правительства, судьи Верховного Суда, Генерального прокурора, Генерального аудитора или члена Совета Национального банка по основанию нарушения Конституции или наличия признаков преступления в их деянии имеет не менее одной трети полного состава Парламента. Вопрос передается в Конституционный Суд, который рассматривает его и представляет Парламенту заключение в месячный срок.

2. Если Конституционный Суд своим заключением подтвердит нарушение должностным лицом Конституции или наличие в его деянии признаков преступления, Парламент в 2-недельный срок после представления заключения рассматривает и ставит на голосование вопрос о его отстранении от должности в порядке импичмента.

3. Президент Грузии считается отрешенным от должности в порядке импичмента, если указанное решение поддержат не менее двух третей полного состава Парламента. Член Парламента, судья Верховного Суда, Генеральный прокурор, Генеральный аудитор или член Совета Национального банка считаются отстраненными от должности в порядке импичмента, если указанное решение поддержит большинство полного состава Парламента.

4. Если Парламент в срок, установленный пунктом 2 настоящей статьи, не примет решения об отстранении должностного лица от должности в порядке импичмента, начинать процедуру импичмента по тому же основанию не допускается.

5. Отстранение от должности должностных лиц, перечисленных в настоящей статье, за исключением членов Правительства, осуществляется только в порядке импичмента.

6.  Осуществление процедуры импичмента Президента Грузии во время чрезвычайного или военного положения не допускается.

 

ГЛАВА ЧЕТВЕРТАЯ. ПРЕЗИДЕНТ ГРУЗИИ

(23.03.2018 N2071)

 

Статья 49. Статус Президента Грузии (23.03.2018 N2071)

1. Пре­зи­дент Гру­зии являе­тся гла­вой Гру­зи­нского го­су­дар­ства, гарантом единства и национальной независимости страны.

2. Пре­зи­дент Гру­зии является Верховным главнокомандующим Силами обороны Грузии.

3. Пре­зи­дент Гру­зии пре­дста­вляет Гру­зию во вне­шних сно­ше­ниях.

 

Статья 50. Порядок избрания Президента Грузии (23.03.2018 N2071)

1. Президента Грузии сроком на 5 лет без проведения дебатов при открытом голосовании избирает Избирательная коллегия. Одно и то же лицо может быть избрано Пре­зи­де­нтом Грузии то­лько два­жды.

2. Пре­зи­де­нтом Грузии мо­жет быть избран обла­да­ющий избира­те­льным правом гра­жда­нин Гру­зии с 40-летнего возраста, про­жи­вавший в Гру­зии не менее 15 лет. 

3. В состав Избирательной коллегии входят 300 членов, в том  числе – все члены Парламента Грузии и высших представительных органов Абхазской и Аджарской автономных республик. Других членов Избирательной коллегии из состава представительных органов местного самоуправления выдвигают соответствующие политические партии согласно квотам, определенным Центральной избирательной комиссией Грузии на основании органического закона. Квоты определяются с соблюдением принципа пропорционального географического представительства и согласно пропорции по итогам выборов местного самоуправления, проведенных в пропорциональном порядке. Состав Избирательной коллегии утверждает Центральная избирательная комиссия Грузии.

4. Выборы Президента Грузии проводятся во Дворце Парламента. Право на выдвижение ка­нди­да­та в Пре­зи­де­нты Грузии имеют не менее 30 членов Избирательной коллегии. Один член Избирательной коллегии может поддержать выдвижение только одного кандидата. Один член Избирательной коллегии может проголосовать только за одного кандидата. Избра­нным в первом туре выборов счита­ется ка­нди­дат, набравший не менее двух третей голосов полного состава Избирательной коллегии. Если Президента Грузии не удалось избрать в первом туре, во втором туре голосо­ва­ние про­во­ди­тся между 2 ка­нди­да­тами с лучшими результатами в пе­рвом туре.  Избранным во втором туре считается кандидат, набравший наибольшее число голосов. Первый или второй тур выборов считается состоявшимся в случае участия в нем более половины полного состава Избирательной коллегии. Если выборы не состоялись или Избирательная коллегия не смогла избрать Президента Грузии, в 30-дневный срок проводятся повторные выборы Президента Грузии.

5. Выборы Пре­зи­де­нта Грузии проводятся в октябре календарного года истечения срока полномочий Президента Грузии. В случае досрочного прекращения полномочий Президента Грузии выборы Президента Грузии проводятся в 45-дневный срок после прекращения полномочий. Если дата выборов совпадает с чрезвычайным или военным положением, выборы Президента Грузии проводятся в 45-дневный срок после отмены указанного положения. Если дата выборов Президента Грузии совпадает с месяцем выборов Парламента или с предшествующим ему месяцем, выборы Президента Грузии проводятся в течение 45 дней после проведения первого заседания вновь избранного Парламента.

6. Выборы Президента Грузии назначает Парламент, кроме повторных выборов, которые назначает Председатель Парламента.

7. Порядок и условия избрания Президента Грузии определяются органическим законом.

 

Статья 51. Присяга Президента Грузии, прекращение полномочий, иммунитет Президента Грузии, несовместимость и правопреемство (23.03.2018 N2071)

1. До всту­пле­ния в до­лжно­сть, в третье воскресенье со дня избрания вновь избра­нный Пре­зи­дент Гру­зии обращается к народу и приносит присягу: “Я, Прези­дент Гру­зии, пе­ред Богом и наро­дом клянусь, что буду за­щи­щать Конституцию Гру­зии, не­за­виси­мо­сть, це­ло­стно­сть и не­де­ли­мо­сть страны, добро­со­ве­стно ис­по­лнять обяза­нно­сти Пре­зи­де­нта, заботи­ться о безопасности и бла­го­со­сто­янии гра­ждан моей страны, о во­зро­жде­нии и могуществе моего на­рода и Отечества.”. 

2. Полномочия Президента Грузии прекращаются и полномочия вновь избранного Президента Грузии начинаются с момента принесения присяги вновь избранным Президентом Грузии.

3. Пре­зи­дент Гру­зии не­при­ко­сно­ве­нен. В пе­риод пребыва­ния в до­лжно­сти не до­пу­ска­ется его арест или при­влечение к уго­ло­вной отве­тстве­нно­сти.

4. Пре­зи­дент Гру­зии не вправе за­ни­мать дру­гую должность, за­ни­ма­ться пре­дпри­ни­ма­те­льской деятельностью, получать заработную плату или другое посто­янное вознаграж­де­ние за ка­кую-либо иную де­яте­льно­сть. Президент Грузии не может быть членом политической партии.

5. В случае невозможности осуществления Президентом Грузии полномочий или досрочного прекращения полномочий Президента Грузии обязанности Президента Грузии исполняет Председатель Парламента.

 

Статья 52. Полномочия Президента Грузии (23.03.2018 N2071)

1. Пре­зи­дент Гру­зии:

а) с согласия Правительства осуществляет представительские полномочия во внешних сношениях, ве­дет пе­ре­го­воры с иностранными го­су­да­рствами и международными организациями, за­ключает ме­жду­на­ро­дные до­го­воры, принимает аккре­ди­тацию по­слов и других ди­пло­матических пре­дста­ви­телей иностра­нных го­су­да­рств и ме­жду­на­ро­дных орга­ни­за­ций; по представлению Правительства на­значает на должность и освобождает от должности по­слов и руководителей дипломатических предста­ви­те­льств Гру­зии;

б) от имени Грузинского государства заключает консти­туционное соглашение с Грузинской Апостольской Автокефальной Православной церковью;

в) в порядке, установленном Конституцией и органическим законом, назначает выборы Парламента и органов местного самоуправления;

г) по представлению Правительства назначает на должность и освобождает от должности Командующего Силами обороны Грузии; назначает одного члена Высшего совета юстиции; в случаях, определенных органическим законом, и в установленном порядке участвует в определении на должности Председателя и членов Центральной избирательной комиссии Грузии; по представлению Правительства представляет Парламенту для избрания кандидатуры членов национальных регулирующих органов;

д) в порядке, установленном органическим законом, ре­шает во­просы гражданства;

е) осу­ще­ствляет по­ми­ло­ва­ние осу­жде­нных;

ж) в установленном законом порядке при­су­ждает го­су­да­рстве­нные награды и премии, при­сва­ивает вы­сшие воинские, спе­ци­альные и почетные звания, высшие ди­пло­матические ра­нги;

з) правомочен по представлению Правительства и с со­гла­сия Парла­ме­нта приостанавливать де­ятель­ность представи­те­льных органов те­рри­то­ри­альных еди­ниц или распускать их, если их де­йствия представляют угрозу для суверенитета, те­рри­то­ри­альной це­ло­стно­сти страны, осу­ще­ствле­ния орга­нами государственной власти ко­нсти­ту­цион­ных по­лномочий;

и) осу­ще­ствляет дру­гие по­лномочия, определенные Конститу­цией.

2. Пре­зи­дент Гру­зии правомочен по требова­нию Парла­ме­нта, Правительства или не ме­нее 200000 избира­те­лей на­значить ре­фе­ре­ндум по вопросам, определенным Конститу­цией и за­ко­ном, в течение 30 дней после поступления требова­ния о его проведении. Не до­пу­ска­ется про­ведение референдума для принятия или отме­ны закона, по во­про­сам амни­стии или помилования, в связи с ратификацией или денон­са­цией ме­жду­на­ро­дных договоров, а та­кже по вопросам, предусматривающим ограничение осно­вных ко­нсти­ту­ци­онных прав человека. Вопросы, связанные с назначением и проведением референдума, определяются органическим законом. 

3. Пре­зи­дент Гру­зии вправе обра­ти­ться к на­роду. Президент раз в год предста­вляет Парла­ме­нту до­клад по важне­йшим вопросам, касающимся положения в стра­не.

 

Статья 53. Соподпись (23.03.2018 N2071)

1. Правовые акты Президента Грузии требуют соподписи Премьер-министра. Правовые акты, требующие соподписи, публикуются и порождают правовые последствия только после осуществления соподписи. Политическая ответственность за правовой акт с соподписью возлагается на Правительство.

2. Соподпись не требуется в случае с правовыми актами Президента Грузии, связанными:

а) с назначением выборов Парламента, роспуском Парламента, созывом сессии или заседания Парламента;

б) с заключением конституционного соглашения;

в) с подписанием и опубликованием закона, возвращением закона с замечаниями Парламенту;

г) с назначением Премьер-министра; назначением члена Высшего совета юстиции; определением на должности Председателя и членов Центральной избирательной комиссии; представлением члена Совета Национального банка, назначением Президента Национального банка; назначением судей Конституционного Суда;

д) с присвоением государственных наград и премий, почетных званий;

е) с решением вопросов гражданства;

ж) с помилованием осужденных;

з) с обращением в Конституционный Суд или суды;

и) с организацией осуществления полномочий Президента Грузии. 

 

ГЛАВА ПЯТАЯ. ПРАВИТЕЛЬСТВО ГРУЗИИ

(23.03.2018 N2071)

 

Статья 54. Правительство (23.03.2018 N2071)

1. Правительство Грузии является высшим органом исполнительной власти, осуществляющим внутреннюю и внешнюю политику страны.

2. Правительство подотчетно Парламенту и ответственно перед Парламентом.

3. В состав Правительства входят Премьер-министр и министры.

4. Министерства создаются в целях обеспечения осуществления государственной политики и управления в определенных сферах полномочий Правительства, и их возглавляют министры.

5. В состав Правительства могут входить один или несколько государственных министров. Должность государственного министра может быть введена законом для выполнения государственных задач особого значения.

6. Член Правительства не вправе занимать иную должность, кроме партийной, заниматься предпринимательской деятельностью, получать вознаграждение за другую деятельность, кроме научной и педагогической деятельности.

7. Для обеспечения представительства Правительства на территориях административно-территориальных единиц Правительство правомочно назначать государственных уполномоченных. Правомочия государственных уполномоченных определяются законом.

8. Структура и порядок деятельности Правительства определяются законом, проект которого Правительство представляет Парламенту.

 

Статья 55. Премьер-министр Грузии (23.03.2018 N2071)

1. Правительство возглавляет Премьер-министр Грузии.

2. Премьер-министр определяет основные направления деятельности Правительства, организует деятельность Правительства, осуществляет координацию и контроль за деятельностью министров, подписывает правовые акты Правительства.

3. Премьер-министр представляет Грузию во внешних сношениях, заключает от имени Грузии международные договоры.

4. Премьер-министр назначает на должность и освобождает от должности министров. Он вправе возложить на одного из министров исполнение обязанностей Первого вице-премьера, а также на одного или нескольких министров – исполнение обязанностей Вице-премьера.

5. Премьер-министр в деятельности Правительства подотчетен Парламенту. Раз в год он представляет Парламенту доклад о ходе исполнения правительственной программы, а также по требованию Парламента – отчет о ходе исполнения отдельных частей правительственной программы.

 

Статья 56. Выражение доверия (23.03.2018 N2071)

1. С приобретением вновь избранным Парламентом полных полномочий Правительство слагает свои полномочия перед Парламентом и продолжает исполнять обязанности до назначения нового Премьер-министра. В случае ухода Премьер-министра в отставку полномочия Премьер-министра прекращаются с его уходом в отставку. В случае ухода Премьер-министра в отставку либо прекращения его полномочий иным образом Правительство продолжает исполнять обязанности до назначения нового Премьер-министра.

2. Парламент в 2-недельный срок после сложения полномочий Правительства, а также ухода Премьер-министра в отставку либо прекращения его полномочий иным образом выражает доверие Правительству, представленному кандидатом на должность Премьер-министра, выдвинутым политической партией, имеющей наилучшие результаты на выборах Парламента. Вместе с составом Правительства Парламенту представляется правительственная программа. Для получения доверия требуется поддержка большинства полного состава Парламента.

3. Если Парламент не выразит доверие Правительству в установленный срок, Президент Грузии не ранее 2 и не позднее 3 недель со дня истечения соответствующего срока распускает Парламент и назначает внеочередные выборы Парламента. 

4. Президент Грузии не распускает Парламент и не назначает внеочередные выборы Парламента, если Парламент в 2-недельный срок после истечения срока, определенного пунктом 2 настоящей статьи, большинством полного состава выразит доверие Правительству, представленному кандидатом на должность Премьер-министра, выдвинутым более чем одной третью полного состава Парламента.

5. В 2-дневный срок после выражения доверия Правительству Президент Грузии назначает Премьер-министра на должность, а  Премьер-министр в 2-дневный срок после своего назначения – министров. Если Президент Грузии не назначит Премьер-министра в установленный срок, он считается назначенным.

 

Статья 57. Выражение недоверия (23.03.2018 N2071)

1. Парламент правомочен выразить недоверие Правительству.

2. Право возбуждения вопроса о недоверии имеют более одной трети полного состава Парламента. Вместе с возбуждением вопроса о недоверии инициаторы выдвигают кандидата на должность Премьер-министра, а кандидат на должность Премьер-министра представляет Парламенту новый состав Правительства. Вместе с составом Правительства Парламенту представляется правительственная программа.

3. Если Парламент не ранее 7 и не позднее 14 дней после возбуждения вопроса большинством полного состава выразит доверие новому Правительству, недоверие считается выраженным. В 2-дневный срок после выражения доверия новому Правительству Президент Грузии назначает на должность Премьер-министра, а Премьер-министр в 2-дневный срок после своего назначения – министров. Если Президент Грузии не назначит Премьер-министра в установленный срок, он считается назначенным. Полномочия Правительства прекращаются с момента назначения нового Премьер-министра.

4. Если Парламент после возбуждения вопроса о недоверии не выразит недоверие Правительству, в течение следующих 6 месяцев не допускается возбуждение вопроса о недоверии теми же членами Парламента.

 

 Статья 58. Выражение доверия по инициативе Премьер-министра (23.03.2018 N2071)

1. Премьер-министр вправе поставить перед Парламентом вопрос о доверии Правительству.

2. Вопрос о доверии ставится на голосование не ранее 7-го и не позднее 14-го дня после его постановки. Если Парламент не выразит доверие Правительству, Президент Грузии не ранее 8-го и не позднее 14-го дня после невыражения доверия распускает Парламент и назначает внеочередные выборы Парламента.

3. Президент Грузии не распускает Парламент, если Парламент в 7-дневный срок после невыражения доверия Правительству большинством полного состава выразит доверие Правительству, представленному кандидатом на должность Премьер-министра, выдвинутым более чем одной третью полного состава Парламента. Вместе с составом Правительства Парламенту представляется правительственная программа.  В 2-дневный срок после выражения доверия новому Правительству Президент Грузии назначает на должность Премьер-министра, а Премьер-министр в 2-дневный срок после своего назначения – министров. Если Президент Грузии не назначит Премьер-министра в установленный срок, он считается назначенным. Полномочия Правительства прекращаются с момента назначения нового Премьер-министра.

 

 

ГЛАВА ШЕСТАЯ.  СУДЕБНАЯ ВЛАСТЬ И ПРОКУРАТУРА

(23.03.2018 N2071)

 

Статья 59. Судебная власть (23.03.2018 N2071)

1. Судебная вла­сть не­за­ви­сима, и она осу­ще­ствляе­тся Конституционным Судом Грузии и общими судами Грузии.

2. Судебным органом конституционного контроля является Конституционный Суд Грузии. Порядок его создания и деятельности определяется органическим законом.

3. Пра­во­су­дие осу­ще­ствляе­тся общими су­дами. Специализированные суды могут создаваться только в системе общих судов. Введение военных судов допускается во время военного положения и только в системе общих судов. Создание чрезвычайных судов не допускается. В общих судах дела рассматриваются присяжными заседателями в определенных законом случаях и в установленном порядке. Система, полномочия и порядок деятельности общих судов определяются органическим законом.

 

Статья 60. Конституционный Суд Грузии (23.03.2018 N2071)

1. Консти­ту­ци­онный Суд Гру­зии осу­ще­ствляет судебную власть в по­рядке ко­нсти­ту­ци­онного су­до­про­изво­дства.

2. Консти­ту­ци­онный Суд со­стоит из 9 судей, определенных на должность сроком на 10 лет, 3 судей из числа которых на­значает Президент Грузии, 3 судей избирает Парла­мент большинством, представленным не менее чем тремя пятыми полного состава, а 3 судей назначает Верховный Суд. Судьей Конституционного Суда может быть гражданин Грузии с 35-летнего возраста, имеющий высшее юридическое образование, не менее чем 10-летний опыт работы по специальности и особую профессиональную квалификацию. Судьей Конституционного Суда не может быть лицо, ранее занимавшее эту должность.

3. Конституционный Суд из своего состава сроком на 5 лет избирает Председателя Конституционного Суда. Не допускается повторное избрание одного и того же лица Председателем Конституционного Суда.

4. Конституционный Суд в порядке, установленном органическим законом:

а) на основании иска физического лица, юридического лица или Народного Защитника рассматривает конституционность нормативных актов применительно к основным правам человека, признанным главой второй Конституции;

б) на основании иска Президента Грузии, не менее одной пятой членов Парламента или Правительства принимает решения по вопросам соответствия нормативных актов Конституции;

в) на основании представления общего суда рассматривает вопрос о конституционности нормативных актов, которые подлежат применению общим судом при разбирательстве конкретных дел и которые по его обоснованному предположению могут противоречить Конституции;

г) на основании иска Президента Грузии, Парламента, Правительства, Высшего совета юстиции, Генерального прокурора, Совета Национального банка, Генерального аудитора, Народного Защитника или высших представительных или исполнительных органов автономных республик рассматривает споры, касающиеся полномочий соответствующих органов; 

д) на основании иска Президента Грузии или Правительства, иска или представления не менее одной пятой членов Парламента рассматривает вопрос о конституционности международных договоров;

е) на основании иска Президента Грузии, не менее одной пятой членов Парламента или Правительства рассматривает вопрос о конституционности деятельности политической партии и прекращении полномочий члена представительного органа, избранного по представлению указанной политической партии;

ж) на основании иска не менее одной пятой членов Парламента или соответствующего лица рассматривает вопрос о конституционности решения Парламента в связи с признанием или досрочным прекращением полномочий члена Парламента;

з) на основании иска Президента Грузии, не менее одной пятой членов Парламента или Народного Защитника рассматривает споры, связанные с конституционностью норм, регулирующих референдум или выборы, и референдума или выборов, подлежащих проведению или проведенных на основании этих норм;

и) на основании иска представительного органа местного самоуправления рассматривает конституционность нормативных актов применительно к главе девятой Конституции;

к) осуществляет другие, определенные Конституцией полномочия. 

5. Решение Конституционного Суда является окончательным. Акт или его часть, признанные не­ко­нсти­ту­ци­онными, утрачивают силу с мо­ме­нта опубликования Консти­ту­ци­онным Судом соот­ве­тству­ющего реше­ния, если соответствующим решением не устанавливается другой, более поздний срок утраты актом или его частью силы. 

6. Не допускается признание Конституционным Судом неконституционной нормы, регулирующей выборы, в течение соответствующего избирательного года, если эта норма не была принята в течение 15 месяцев до месяца соответствующих выборов.

7. Вопросы определения судей Конституционного Суда на должность и прекращения их полномочий, а также другие вопросы, касающиеся конституционного судопроизводства и деятельности Конституционного Суда, определяются органическим законом.

 

Статья 61. Верховный Суд Грузии (23.03.2018 N2071)

1. Верховный Суд Грузии является кассационным судом.

2. В состав Верховного Суда входят не менее 28 судей. Судей Верховного Суда по представлению Высшего совета юстиции бессрочно, до достижения возраста, установленного органическим законом, избирает Парламент большинством полного состава.

3. Пре­дсе­да­теля Верхо­вного Суда из числа членов Верховного Суда по представлению Высшего совета юстиции сроком на 10 лет избирает Парламент большинством полного состава. Не допускается повторное избрание одного и того же лица Председателем Верховного Суда.

 

Статья 62. Судопроизводство (23.03.2018 N2071)

1. Суды выно­сят ре­ше­ния от имени Грузии. Акты судов обяза­те­льны для исполнения. Неисполнение решения суда или воспрепятствование его исполнению наказывается законом.

2. Отмена, изме­не­ние или при­оста­но­вле­ние ре­ше­ния суда мо­гут быть осуще­ствлены то­лько су­дом в порядке, определенном за­ко­ном. Другой порядок освобождения от отбывания наказания и смягчения неотбытой части наказания определяется законом. 

3. В судах дела разбираются в открытых заседаниях. Разбирательство дел в за­крытых за­се­да­ниях до­пу­ска­ется то­лько в пре­ду­смо­тре­нных за­ко­ном случаях. Реше­ния судов оглашаются публично.

4. Судо­про­изво­дство ве­де­тся на го­су­да­рстве­нном языке. Ли­цу, не владеющему государственным языком, пре­до­ста­вляю­тся услуги пе­ре­водчика.

5. Судо­про­изво­дство осу­ще­ствляе­тся на основе ра­вно­пра­вия и состязательно­сти сто­рон.

 

Статья 63. Судья (23.03.2018 N2071)

1. Судьи не­за­ви­симы в своей де­яте­льно­сти и подчиняются то­лько Конституции и за­кону. Запре­ща­ется и наказывается за­коном какое-либо воздействие на су­дью или вме­ша­те­льство в его де­яте­льно­сть с це­лью ока­за­ния влияния на принятие ре­ше­ния. Никто не вправе требовать от су­дьи отчета по конкрет­ному делу. Неде­йстви­те­льны любые акты, ограничива­ющие независимо­сть су­дьи.

2. Судья не­при­ко­сно­ве­нен. Не до­пу­скаются его при­влечение к уголо­вной отве­тстве­нно­сти, за­де­ржа­ние или арест, обыск места жительства или рабочего места, машины или личный обыск без согласия Высшего совета юстиции, а в случае с судьей Конституционного Суда – без согласия Конституционного Суда. Исключение со­ста­вляет случай задержания судьи на ме­сте престу­пле­ния, о чем незамедлительно должны быть уведомлены соответственно Высший совет юстиции или Конституционный Суд. Если Высший совет юстиции или Конституционный Суд соответственно не даст сво­его со­гла­сия, ограниченный в свободе су­дья подлежит не­ме­дле­нному освобождению. 

3. Госу­да­рство обеспечивает безо­па­сно­сть су­дьи и его се­мьи.

4. Должность судьи несовместима с другой должностью и оплачиваемой деятельностью, кроме научной и педагогической деятельности. Судья не может быть членом политической партии, участвовать в политической деятельности.

5. Отстра­не­ние су­дьи общего суда от разбирательства дела, его освобождение от должности или пе­ре­вод на дру­гую до­лжно­сть до­пу­ска­ются то­лько в случаях, опре­де­ле­нных органическим за­ко­ном. Несменяемость судьи гарантируется органическим законом. Реорганизация или ликвидация суда не может служить основанием для освобождения от должности судьи, определенного на должность бессрочно.

6. Судьей общего суда может быть гражданин Грузии с 30-летнего возраста, если он имеет соответствующее высшее юридическое образование и не менее чем 5-летний опыт работы по специальности. Дополнительные квалификационные требования к судьям общих судов определяются органическим законом. Судьи общих судов определяются на должность бессрочно, до достижения возраста, установленного органическим законом. Судьи подбираются по признаку добросовестности и компетентности. Высший совет юстиции принимает решение об определении судьи на должность большинством, представленным не менее чем двумя третями полного состава. Порядок определения судей на должность и их освобождения от должности определяется органическим законом. 

 

Статья 64. Высший совет юстиции (23.03.2018 N2071)

1. В целях обеспечения независимости и эффективности работы общих судов, назначения судей на должность, освобождения судей от должности и выполнения других задач в системе общих судов создается орган – Высший совет юстиции Грузии.

2. В состав Высшего совета юстиции входят 14 членов, определенных на должность на 4-летний срок, и Председатель Верховного Суда. Больше половины состава Высшего совета юстиции составляют члены, избранные из числа судей органом самоуправления судей общих судов. В состав Высшего совета юстиции, помимо членов, избранных органом самоуправления судей общих судов, и Председателя Верховного Суда, входят член, назначенный Президентом Грузии, и члены, избранные Парламентом большинством, представленным не менее чем тремя пятыми полного состава. Председателя Высшего совета юстиции из числа членов – судей Высшего совета юстиции избирает Высший совет юстиции в порядке, установленном органическим законом, на 4-летний срок, но не более чем на срок действия его полномочий как члена Высшего совета юстиции. Секретаря Высшего совета юстиции на 4-летний срок избирает орган самоуправления судей общих судов из числа избранных им членов.

3. Высший совет юстиции подотчетен органу самоуправления судей общих судов. Порядок отчетности определяется органическим законом.

4.Полномочия, порядок создания и деятельности Высшего совета юстиции определяются органическим законом.

 

Статья 65. Прокуратура (23.03.2018 N2071)

1. Прокуратура Грузии независима в своей деятельности и подчиняется только Конституции и закону.

2. Прокуратурой руководит Генеральный прокурор, которого на 6-летний срок по представлению Прокурорского совета в порядке, установленном органическим законом, избирает Парламент большинством полного состава.

3. В целях обеспечения независимости, прозрачности и эффективности Прокуратуры создается Прокурорский совет, состоящий из 15 членов, избранных в порядке, установленном органическим законом. Председателя Прокурорского совета избирает Прокурорский совет на 2-летний срок.

4. Прокуратура ежегодно представляет Парламенту отчет о своей деятельности.

5. Полномочия, структура и порядок деятельности Прокуратуры определяются органическим законом.

 

ГЛАВА СЕДЬМАЯ. ГОСУДАРСТВЕННЫЕ ФИНАНСЫ И КОНТРОЛЬ

(23.03.2018 N2071)

 

Статья 66. Государственный бюджет (23.03.2018 N2071)

1. Парла­мент больши­нством полного со­става еже­го­дно при­ни­мает за­кон о Госу­да­рстве­нном бюджете Гру­зии.

2. Только Правительство правомочно после совместного рассмотрения с комитетами Парламента основных данных и направлений представлять Парламенту проект государственного бюджета. Правительство представляет Парламенту проект государственного бюджета на следующий бюджетный год не позднее 3 месяцев до завершения бюджетного года. Правительство вместе с проектом государственного бюджета представляет доклад о ходе исполнения государственного бюджета текущего года. Правительство представляет Парламенту на утверждение отчет об исполнении государственного бюджета не позднее 5 месяцев после завершения бюджетного года.

3. Без согласия Правительства не допускается вносить изменения в проект закона о государственном бюджете. Правительство может потребовать от Парламента произвести дополнительные государственные расходы, если укажет источник их покрытия.

4. Закон, который влечет увеличение расходов, сокращение доходов государственного бюджета текущего бюджетного года или принятие государством новых финансовых обязательств, может быть принят Парламентом только после получения согласия Правительства, а закон, связанный со следующим бюджетным годом, – с согласия Правительства или в пределах Документа об основных данных и направлениях страны, представленного Правительством в Парламент. 

5. Если Парламент не примет государственный бюджет до начала нового бюджетного года, расходы покрываются в установленном законом порядке, согласно государственному бюджету за предыдущий год. 

6. Сокращение текущих расходов, предназначенных в государственном бюджете для Парламента, по сравнению с объемами бюджетных средств предыдущего года допускается только с предварительного согласия Парламента. Парламент самолично принимает решение о распределении средств, выделяемых в государственном бюджете для Парламента.

7. Закон о государственном бюджете подписывает и публикует Президент Грузии в порядке, установленном статьей 46 Конституции. Учет Парламентом замечаний Президента Грузии по закону о государственном бюджете допускается только с согласия Правительства.

8. Порядок со­ста­вле­ния и при­нятия госу­да­рстве­нного бюд­жета определяется зако­ном.

 

Статья 67. Налоги и сборы, экономическая политика (23.03.2018 N2071)

1. Все обязаны пла­тить на­логи и сборы в размерах и по­рядке, установленном за­ко­ном. Стру­ктура и по­рядок вве­де­ния на­ло­гов и сборов, их ставки или пределы ставок уста­нав­ли­ва­ются то­лько за­ко­ном. Освобождение от налогов допускается только законом. Налоговый контроль осуществляется только налоговыми органами, определенными законом. 

2. Основополагающие принципы экономической политики для обеспечения продолжительного и стабильного экономического роста определяются органическим законом. Случаи нарушения установленных пределов макроэкономических параметров и отступления от их пределов при особой необходимости, а также мероприятия, осуществляемые с целью возврата к пределам параметров, определяются органическим законом.

 

Ста­тья 68. Национальный банк (23.03.2018 N2071)

1. Наци­она­льный банк Гру­зии направляет монетарную политику страны с целью обеспечения стабильности цен и содействует стабильному функционированию финансового сектора. Наци­она­льный банк являе­тся банком банков, банки­ром и фи­ска­льным аге­нтом Пра­ви­те­льства.

2. Высшим орга­ном Наци­она­льного банка являе­тся Совет Наци­она­льного банка, чле­нов ко­то­рого по пре­дста­вле­нию Пре­зи­дента Гру­зии на 7-­ле­тний срок избирает Парла­мент больши­нством полного со­става. Пре­зи­де­нта Национального банка из числа чле­нов Со­вета Национального банка по представлению Совета Национального банка на­значает на должность и освобождает от до­лжно­сти Президент Гру­зии.

3. Наци­она­льный банк не­за­ви­сим в своей де­яте­льно­сти. Надзору и контролю, предусмотренным статьей 69 Конституции, подлежат только административные и капитальные расходы Национального банка. Национальный банк по­дотчетен Парла­ме­нту и еже­го­дно представляет ему отчет о своей де­яте­льности.

4. Право эми­ссии де­нег имеет то­лько Наци­она­льный банк. Наи­ме­но­ва­ние денег и де­не­жные еди­ницы опре­де­ляются органическим зако­ном.

5. Полномочия, по­рядок де­яте­льно­сти и га­ра­нтии не­за­ви­си­мо­сти Национального банка опре­де­ляются органическим за­ко­ном.

 

Статья 69. Служба государственного аудита (23.03.2018 N2071)

1. Надзор за испо­льзо­ва­нием и ра­схо­до­ва­нием бюджетных средств и других публичных ресурсов с целью содействия эффективности и подотчетности публичного управления осу­ще­ствляет Служба государственного аудита. Служба государственного аудита правомочна также про­ве­рять деятельно­сть дру­гих госуда­рстве­нных орга­нов финансово-хозяйственного контроля, пре­дста­влять Парла­ме­нту предложе­ния по со­ве­рше­нство­ва­нию налого­вого за­ко­но­да­те­льства. 

2. Службу государственного аудита возглавляет Генеральный аудитор, которого по представлению Председателя Парламента сроком на 5 лет избирает Парламент большинством полного состава.

3. Служба государственного аудита независима в своей деятельности.

4. Служба государственного аудита подотчетна Парламенту. Дважды в год, во время представления пре­два­ри­те­льного отчета и полного отчета об испо­лне­нии бюджета, Служба государственного аудита пре­дста­вляет Парламенту до­клад в связи с отчетом Пра­ви­те­льства, а один раз в год – отчет о своей де­яте­льно­сти.

5. Служба государственного аудита обеспечивает контроль за управлением Парламентом публичными средствами.

6. Полномочия, структура, по­рядок де­яте­льно­сти и га­ран­тии независимости Службы государственного аудита опре­де­ляются органическим зако­ном.

 

ГЛАВА ВОСЬМАЯ. ОБОРОНА И БЕЗОПАСНОСТЬ ГОСУДАРСТВА

(23.03.2018 N2071)

 

Ста­тья 70. Силы обороны (23.03.2018 N2071)

1. Оборо­ни­те­льная во­йна – су­ве­ре­нное право Гру­зии.

2. Защита Гру­зии – долг ка­ждого гра­жда­нина Грузии. Порядок прохождения во­енной службы определяется за­ко­ном.

3.  В це­лях за­щиты не­за­ви­си­мо­сти, су­ве­ре­ни­тета и те­рри­то­ри­альной целостно­сти страны, а та­кже для выпо­лне­ния других задач и ме­жду­на­ро­дных обяза­те­льств, связанных с обороной и безопасностью, в предусмотренных Конституцией случаях Гру­зия имеет Си­лы обороны.

4. Виды и со­став Сил обороны опре­де­ляются за­ко­ном. Числе­нно­сть Сил обороны по представлению Правительства утве­рждает Парла­мент большинством полного со­става.

5. Во время военного положения декретом допускается объединение в Силах обороны органов, ответственных за соблюдение государственной и общественной безопасности.

6. Силы обороны действуют по приказу Министра обороны в установленном законом порядке, а во время чрезвычайного или военного положения – по приказу Премьер-министра.

 

Статья 71. Чрезвычайное и военное положение (23.03.2018 N2071)

1. В случае во­ору­же­нного на­па­де­ния на Гру­зию или его непосредственной угрозы Президент Грузии по представлению Премьер-министра объявляет военное положение, при наличии соответствующих условий заключает мир и незамедлительно представляет эти решения Парламенту на утверждение. Решение об объявлении военного положения вступает в силу с момента объявления военного положения. Парламент утверждает решение на первом же собрании. В случае неутверждения решения Парламентом оно утрачивает юридическую силу немедленно после завершения голосования.

2. Во время ма­ссо­вых беспо­рядков, при пося­га­те­ль­стве на территориальную це­ло­стно­сть страны, в случае во­енного пе­ре­во­рота, вооруженного мятежа, террористического акта, природных или техногенных ката­строф или эпи­де­мий либо в иных случаях, ко­гда органы го­су­да­рстве­н­ной вла­сти ли­шены во­змо­жно­сти нормально осу­ще­ствлять ко­нсти­ту­ци­онные полномочия, Президент Грузии по представлению Премьер-министра объявляет чрезвычайное по­ло­же­ние на всей терри­то­рии страны или в ка­кой-либо ее части и незамедлительно вно­сит это решение в Парла­мент на утверждение. Решение вступает в силу с момента объявления чрезвычайного положения. Парламент утверждает решение на первом же собрании. В случае неутверждения решения Парламентом оно утрачивает юридическую силу немедленно после завершения голосования. Чрезвычайные полномочия распространяются только на территорию, где объявлено чрезвычайное положение.

3. Во время военного или чре­звычайного поло­же­ния Президент Грузии по представлению Премьер-министра издает име­ющие силу органического закона декреты, де­йству­ющие до отмены соответственно военного или чрезвычайного поло­же­ния. Декрет, связанный с правомочиями Национального банка, издается с согласия Президента Национального банка. Декрет вступает в силу с момента его издания. Декрет незамедлительно представляется Парламенту. Парламент утверждает декрет на первом же собрании. В случае неутверждения декрета Парламентом он утрачивает юридическую силу немедленно после завершения голосования. 

4. Во время чрезвычайного или военного положения Президент Грузии вправе ограничить декретом в стране или какой-либо ее части права, перечисленные в статьях 13, 14, 15, 17, 18, 19, 21 и 26 Конституции. Во время чрезвычайного или военного положения Президент Грузии вправе приостановить декретом в стране или какой-либо ее части действие пунктов 2–6 статьи 13, пункта 2 статьи 14, пункта 2 статьи 15, пунктов 3, 5 и 6 статьи 17, пункта 2 статьи 18 и пункта 3 статьи 19 Конституции. Президент Грузии незамедлительно вносит декрет, предусмотренный настоящим пунктом, в Парламент на утверждение. Декрет об ограничении права вступает в силу немедленно после его издания, а декрет о приостановлении нормы – немедленно после его утверждения Парламентом. Декрет об ограничении права утверждается в порядке, установленном пунктом 3 настоящей статьи.

5. Во время чрезвычайного или военного положения всенародные выборы не проводятся. В случае введения чрезвычайного положения в какой-либо части страны решение о проведении выборов на остальной территории страны принимает Парламент.

6. Решение об отмене чрезвычайного или военного положения принимается в порядке, установленном для объявления и утверждения соответствующего положения.

7. Решения Парламента по вопросам, предусмотренным настоящей статьей, принимаются большинством полного состава Парламента.

 

Статья 72. Использование Сил обороны (23.03.2018 N2071)

1. Решение об использовании Сил обороны во время военного положения принимает Премьер-министр, и для этого решения не требуется утверждение Парламентом.

2.  Решение об использовании Сил обороны во время чрезвычайного положения по представлению Премьер-министра принимает Президент Грузии и незамедлительно вносит его в Парламент на утверждение. Решение вступает в силу немедленно после его утверждения Парламентом. Решение об использовании Сил обороны во время природных или техногенных катастроф либо эпидемий принимает Премьер-министр, и для этого решения не требуется утверждение Парламентом. Парламент правомочен принять решение о прекращении использования Сил обороны во время природных или техногенных катастроф либо эпидемий.

3. Решение об использовании Сил обороны для выполнения международных обязательств по представлению Правительства принимает Президент Грузии и незамедлительно вносит его в Парламент на утверждение.  Решение ступает в силу немедленно после его утверждения Парламентом.

4. В целях обороны государства в особых и предусмотренных законом случаях решение о вводе в страну, использовании и перемещении военных сил другого государства по представлению Правительства принимает Президент Грузии. Решение незамедлительно представляется Парламенту на утверждение и вступает в силу немедленно после утверждения Парламентом. 

5. Решения Парламента по предусмотренным настоящей статьей вопросам принимаются большинством полного состава Парламента.

 

Статья 73. Совет национальной обороны (23.03.2018 N2071)

1. Во время военного положения создается совещательный орган – Совет национальной обороны, в котором председательствует Президент Грузии. Членами Совета национальной обороны являются: Президент Грузии, Премьер-министр, Председатель Парламента, Министр обороны и Командующий Силами обороны. По решению Президента Грузии в качестве членов Совета могут быть приглашены отдельные члены Парламента и Правительства. Совет национальной обороны действует до отмены военного положения.

2. По­лномочия и по­рядок де­яте­льно­сти Совета на­ци­она­льной обороны опре­де­ляются за­ко­ном.

 

 

ГЛАВА ДЕВЯТАЯ. МЕСТНОЕ САМОУПРАВЛЕНИЕ

(23.03.2018 N2071)

 

Статья 74. Органы местного самоуправления, их границы,  правовые основы (23.03.2018 N2071)

1. Граждане Грузии регулируют дела местного значения посредством представительных и исполнительных органов местного самоуправления. Представительный орган избирается на основе всеобщего, равного и прямого избирательного права при тайном голосовании. Исполнительные органы исполняют решения представительных органов и подотчетны им.

2. Самоуправляющаяся единица является юридическим лицом публичного права. Решение о создании, упразднении самоуправляющейся единицы или изменении ее границ по представлению Правительства принимает Парламент после консультаций с соответствующими самоуправляющимися единицами.

3. Местное самоуправление осуществляется в порядке, установленном органическим законом.

 

Статья 75. Правомочия самоуправляющейся единицы (23.03.2018 N2071)

1. Полномочия государственной власти и самоуправляющейся единицы разграничены. 

2. Самоуправляющаяся единица правомочна с соблюдением законодательства по собственной инициативе принимать решения по всем вопросам, законом не отнесенным к особым полномочиям государственной власти или автономной республики, принятие решения по которым законом не исключается из полномочий самоуправляющейся единицы.

3. Самоуправляющаяся единица осуществляет собственные полномочия независимо и под свою ответственность, в пределах законодательства Грузии. Определенные органическим законом собственные полномочия являются полными и эксклюзивными.

4. Делегирование государственной властью полномочий самоуправляющейся единице осуществляется на основании законодательного акта или договора, с передачей соответствующих материальных и финансовых ресурсов.

5. Государственная власть осуществляет правовой надзор за деятельностью самоуправляющихся единиц. Надзор за деятельностью самоуправляющихся единиц с целью обеспечения целесообразности решений допускается только в отношении решений, принимаемых на основании делегированных полномочий. Государственный надзор осуществляется в порядке, установленном органическим законом, согласно принципу соразмерности.

 

Статья 76. Гарантии местного самоуправления (23.03.2018 N2071)

1. Самоуправляющаяся единица имеет собственное имущество и финансы.

2. Самоуправляющаяся единица самостоятельно устанавливает свое организационное устройство в соответствии с органическим законом, самостоятельно принимает кадровые решения в соответствии с органическим законом и законодательством, регулирующим публичную службу.

3. Самоуправляющаяся единица для осуществления своих полномочий вправе в порядке, установленном органическим законом, сотрудничать с другой самоуправляющейся единицей. Самоуправляющаяся единица в порядке, установленном органическим законом, имеет право на членство в объединениях самоуправляющихся единиц.

4. Органы государственной власти принимают решения по вопросам, связанным с местным самоуправлением, путем консультаций с самоуправляющимися единицами. Порядок проведения консультаций определяется органическим законом.

5. Решения, принимаемые органами местного самоуправления в пределах своих полномочий, обязательны для исполнения на территории соответствующей самоуправляющейся единицы.

 

ГЛАВА ДЕСЯТАЯ. ПЕРЕСМОТР КОНСТИТУЦИИ

(23.03.2018 N2071)

 

Статья 77. Порядок пересмотра Конституции (23.03.2018 N2071)

1. Конституция подлежит пересмотру конституционным законом, право на представление проекта которого имеют больше половины полного состава Парламента или не менее 200000 избирателей.

2. Про­ект консти­ту­ционного закона вносится в Парла­ме­нт, ко­то­рый публикует его для все­на­ро­дного обсу­жде­ния. Обсу­жде­ние за­ко­но­про­екта в Парла­ме­нте начина­ется через ме­сяц по­сле его опубли­ко­ва­ния. 

3. Консти­ту­ционный закон считается принятым, если его по­дде­ржит не менее чем две трети по­лного со­става Парла­ме­нта. Консти­ту­ционный закон передается Президенту Грузии на подпись в 10-дневный срок после его рассмотрения в одном чтении Парламентом следующего созыва и утверждения без изменений не менее чем двумя третями полного состава Парламента.

4. Консти­ту­ционный закон передается Президенту Грузии на подпись в срок, установленный статьей 46 Конституции, если его поддержит не менее чем три четверти полного состава Парламента.

5. Консти­ту­ционный закон, касающийся восстановления территориальной целостности, принимается большинством, представленным не менее двумя третями полного состава Парламента, и передается на подпись Президенту Грузии в срок, установленный статьей 46 Конституции.

6. Консти­ту­ционный закон по­дпи­сывает и публи­­ку­ет Пре­зи­дент Гру­зии в порядке, уста­но­вле­нном ста­тьей 46 Кон­сти­туции.

7. В случае объявле­ния чре­звычайного или во­енного по­ло­же­ния обсуждение проекта консти­ту­ционного закона приостанавливается до отмены указанного положе­ния.

 

ГЛАВА ОДИННАДЦТАЯ. ПЕРЕ­ХО­ДНЫЕ ПО­ЛО­ЖЕ­НИЯ

(23.03.2018 N2071)

 

Ста­тья 78. Интеграция в европейские и евроатлантические

Структуры (23.03.2018 N2071)

Конституционным органам в пределах своих полномочий принять все меры для обеспечения полной интеграции Грузии в Европейский союз и Организацию Североатлантического договора.

 

Глава Государства Грузия    Эдуард Шеварднадзе

Тбилиси

24 августа 1995 года.

N786