ტექნიკური რეგლამენტის − ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების მენეჯმენტის გეგმის დამტკიცების თაობაზე

ტექნიკური რეგლამენტის − ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების მენეჯმენტის გეგმის დამტკიცების თაობაზე
დოკუმენტის ნომერი 349
დოკუმენტის მიმღები საქართველოს მთავრობა
მიღების თარიღი 14/07/2015
დოკუმენტის ტიპი საქართველოს მთავრობის დადგენილება
გამოქვეყნების წყარო, თარიღი ვებგვერდი, 17/07/2015
ძალის დაკარგვის თარიღი 03/11/2022
სარეგისტრაციო კოდი 300160070.10.003.018734
კონსოლიდირებული პუბლიკაციები
349
14/07/2015
ვებგვერდი, 17/07/2015
300160070.10.003.018734
ტექნიკური რეგლამენტის − ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების მენეჯმენტის გეგმის დამტკიცების თაობაზე
საქართველოს მთავრობა
თქვენ უყურებთ დოკუმენტის პირველად სახეს
დოკუმენტის კონსოლიდირებული ვარიანტის ნახვა ფასიანია, აუცილებელია სისტემაში შესვლა და საჭიროების შემთხვევაში დათვალიერების უფლების ყიდვა, გთხოვთ გაიაროთ რეგისტრაცია ან თუ უკვე რეგისტრირებული ხართ, გთხოვთ, შეხვიდეთ სისტემაში

პირველადი სახე (17/07/2015 - 18/05/2016)

 

საქართველოს მთავრობის

დადგენილება №349

2015 წლის 14 ივლისი

   ქ. თბილისი

 

ტექნიკური რეგლამენტის − ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების მენეჯმენტის გეგმის დამტკიცების თაობაზე

პროდუქტის უსაფრთხოებისა და თავისუფალი  მიმოქცევის კოდექსის 58-ე მუხლის მე-2 ნაწილის, „ნორმატიული აქტების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-12 და 25-ე მუხლებისა და „დაცული ტერიტორიების სისტემის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-15 მუხლის   მე-4 პუნქტის საფუძველზე:

მუხლი 1
დამტკიცდეს თანდართული ტექნიკური რეგლამენტი − ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების მენეჯმენტის გეგმა.
მუხლი 2
ძალადაკარგულად გამოცხადდეს „ტექნიკური რეგლამენტების − „ალგეთის ეროვნული პარკის ფუნქციონირების დროებითი რეგულირების წესის“, „კინტრიშის დაცული ტერიტორიების ფუნქციონირების დროებითი რეგულირების წესის“, „თბილისის ეროვნული პარკის ფუნქციონირების დროებითი რეგულირების წესის“,  „იმერეთის მღვიმეების დაცული ტერიტორიების ფუნქციონირების დროებითი რეგულირების წესის“,  „მარიამჯვარის სახელმწიფო ნაკრძალის ფუნქციონირების დროებითი რეგულირების წესის“, „ყაზბეგის ეროვნული პარკის ფუნქციონირების დროებითი რეგულირების წესის“,  „გარდაბნის აღკვეთილის ფუნქციონირების დროებითი რეგულირების წესის“,  „კოლხეთის ეროვნული პარკის ფუნქციონირების დროებითი რეგულირების წესის“,  „აჯამეთის აღკვეთილის ფუნქციონირების დროებითი რეგულირების წესის“, „ქობულეთის დაცული ტერიტორიების ფუნქციონირების დროებითი რეგულირების წესის“, „ჭაჭუნის აღკვეთილის ფუნქციონირების დროებითი რეგულირების წესის“, „ყორუღის აღკვეთილის ფუნქციონირების დროებითი რეგულირების წესის“,  „ივრის აღკვეთილის ფუნქციონირების დროებითი რეგულირების წესის“,  „ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების ფუნქციონირების დროებითი რეგულირების წესის“, „ბაწარა-ბაბანეურის დაცული ტერიტორიების ფუნქციონირების დროებითი რეგულირების წესისა“ და მაჭახელას ეროვნული პარკის ფუნქციონირების დროებითი რეგულირების წესის“ დამტკიცების თაობაზე“ საქართველოს მთავრობის 2014 წლის 14 იანვრის №84 დადგენილების დანართი 14-ით განსაზღვრული „ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების ფუნქციონირების დროებითი რეგულირების წესი“.
მუხლი 3
დადგენილება ამოქმედდეს გამოქვეყნებისთანავე.

პრემიერ-მინისტრიირაკლი ღარიბაშვილი



ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების მენეჯმენტის გეგმა

    თავი I. შესავალი

მუხლი 1.  მენეჯმენტის გეგმის მიზნები და მოქმედების ტერიტორიული სფერო

წინამდებარე მენეჯმენტის გეგმა შემუშავდა ლაგოდეხის სახელმწიფო ნაკრძალისა და აღკვეთილისათვის, მთლიანობაში კი „ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიებისთვის“. მენეჯმენტის გეგმა მომზადდა „დაცული ტერიტორიების სისტემის შესახებ“ საქართველოს კანონის მოთხოვნების შესაბამისად, რომლის თანახმადაც მენეჯმენტის გეგმა სავალდებულოა ყველა დაცული ტერიტორიისთვის. მენეჯმენტის გეგმის შექმნის მიზანს წარმოადგენს დაცული ტერიტორიებისათვის გრძელვადიანი მიზნების დასახვა, რომელთა განხორციელებაც  მიზნად უნდა დაისახოს პასუხისმგებელმა უწყებამ მენეჯმენტის გეგმის მოქმედების პერიოდში, შედეგების მისაღწევად მის მიერ შესასრულებელი კონკრეტული ქმედებებისა და პროგრესის მონიტორინგის შეფასების ინდიკატორების განსაზღვრის გზით.

 

მუხლი 2.  დაცული ტერიტორიების შექმნის მთავარი მიზნები

ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიები შეიქმნა ,,თუშეთის, ბაწარა-ბაბანეურის, ლაგოდეხისა და ვაშლოვანის დაცული ტერიტორიის შექმნისა და მართვის შესახებ“ საქართველოს კანონით შემდეგი მიზნებისათვის:

ა) ლაგოდეხის სახელმწიფო ნაკრძალი ბუნების, ბუნებრივი პროცესებისა და გენეტიკური რესურსების დინამიკურ და ხელუხლებელ მდგომარეობაში შენარჩუნება და მათზე უმნიშვნელო ზეგავლენის მქონე სამეცნიერო კვლევებისა და საგანმანათლებლო საქმიანობების მონიტორინგი, ბუნებრივი ეკოსისტემების, ამ კანონით განსაზღვრულ საზღვრებს შიგნით მოქცეული ველური ბუნების შენარჩუნება და დაცვა;

ბ)  ლაგოდეხის აღკვეთილი ბუნებრივი პირობების დაცვა, რომელიც აუცილებელია ეროვნული მნიშვნელობის მქონე იმ ცოცხალი ორგანიზმების სახეობების ჯგუფებისა ან გარეული სახეობების, ბიოცენოზებისა და არაორგანული ბუნებრივი ფორმაციების შესანარჩუნებლად, რომლებიც საჭიროებენ განსაკუთრებულ ყურადღებასა და აღდგენას და ამ კანონით განსაზღვრულ საზღვრებს შიგნით მოქცეული ბუნებრივი ეკოსისტემებისა და ბიომრავალფეროვნების აღდგენისა და დაცვის პროპაგანდა.

 

მუხლი 3.  მენეჯმენტის გეგმის შემუშავების პროცესი

ა) 2013 წლის ივლისში რეგიონში მთავარი პარტნიორების გამოვლენის მიზნით   გაიმართა დაინტერესებულ მხარეთა ანალიზის სემინარი მენეჯმენტის გეგმის შემუშავების სხვადასხვა ეტაპისთვის;

ბ) მენეჯმენტის გეგმის I და  II თავები შემუშავდა სექტემბერში  მიღებული ინფორმაციის საფუძველზე;

გ) 2013 წლის ნოემბერში ჩატარდა საწყისი სამუშაო შეხვედრა და სიტუაციური ანალიზის სემინარი გარე დაინტერესებულ პირებთან ერთად. სიტუაციური ანალიზის შეხვედრის დროს გადაიხედა მენეჯმენტის გეგმის I და  II თავი, განისაზღვრა დაცული ტერიტორიების ძირითადი ღირებულებები და შეთანხმებული გრძელვადიანი მიზნები, ასევე გამოვლინდა პრობლემები და შესაძლებლობები, რაც მენეჯმენტის გეგმაში უნდა იყოს ასახული;

დ) 2013 წლის დეკემბერში მენეჯმენტის გეგმის  I და  II თავი შესწორდა, ხოლო III და IV თავი შემუშავდა სიტუაციური ანალიზის სემინარის შედეგებზე დაყრდნობით;

ე) 2014 წლის იანვარში დაგეგმვის სემინარი გაიმართა გარე დაინტერესებულ პირებთან ერთად. სემინარზე გადაიხედა III და IV თავები, ჩამოყალიბდა საშუალოვადიანი მიზნები და პროგრამები. სემინარის შემდეგ მომზადდა V, VI და VII თავები;

ვ)  2014 წლის 28 ოქტომბერს მართვის გეგმის პროექტი გამოქვეყნებულ იქნა საჯარო განხილვისთვის;

ზ)  2014 წლის 21 ნოემბერს ჩატარდა საჯარო განხილვა ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების ადმინისტრაციაში;

თ)  2014 წლის 9 დეკემბერს შედგა საკონსულტაციო შეხვედრა დაინტერესებული ორგანიზაციების მონაწილეობით დაცული ტერიტორიების სააგენტოში თბილისში.

 

მუხლი 4.  მენეჯმენტის გეგმის მოქმედების პერიოდი

მენეჯმენტის გეგმა მოქმედებს ძალაში შესვლიდან 6 წლის განმავლობაში.

 

მუხლი 5. მენეჯმენტის გეგმაში ცვლილებების შეტანა და განახლება

1. მენეჯმენტის გეგმაში ცვლილებების შეტანა ხორციელდება მოქმედი კანონმდებლობის შესაბამისად.

2. მენეჯმენტის გეგმის ძალაში შესვლიდან არაუგვიანეს მეექვსე წლის პირველი კვარტალისა, დაცული ტერიტორიების სააგენტო დაიწყებს ახალი მენეჯმენტის გეგმის მომზადებას, რომელიც მომზადდება მოქმედი კანონმდებლობის შესაბამისად.

 

თავი II
დაცული ტერიტორიების აღწერა

 

მუხლი 6. ადგილმდებარეობა

1. კახეთის რეგიონში მდებარე  ლაგოდეხის სახელმწიფო ნაკრძალის საერთო ფართობი შეადგენს 19749 ჰექტარს და მდებარეობს კავკასიონის მთავარი წყალგამყოფი ქედის სამხრეთ ფერდობზე. ნაკრძალი მოიცავს მაწიმის ხევის, ლაგოდეხის ხევის, შრომის ხევის, ნინოსხევის, ბაისუბნის ხევის და კაბალის მდინარეების აუზებს. მისი ჩრდილოეთი საზღვარი ემთხვევა საქართველოს სახელმწიფო საზღვარს რუსეთის ფედერაციასთან (დაღესტანთან). ნაკრძალს აღმოსავლეთიდან ესაზღვრება მდ. მაწიმის ხევი, რომელიც წარმოადგენს საქართველოს სახელმწიფო საზღვარს აზერბაიჯანთან. სამხრეთიდან და დასავლეთიდან სახელმწიფო ნაკრძალი ესაზღვრება აღკვეთილს.

2.  კახეთის რეგიონში მდებარე ლაგოდეხის აღკვეთილის საერთო ფართობი შეადგენს 4702 ჰექტარს და მდებარეობს კავკასიონის მთავარი წყალგამყოფი ქედის სამხრეთ ფერდობზე. აღკვეთილი ორი ნაწილისაგან შედგება: ლაგოდეხის მუნიციპალიტეტის დასახლებებსა და სახელმწიფო ნაკრძალს შორის არსებული ტყე და ალპური საძოვარი, რომელიც გამოიყენება საზაფხულო ძოვებისთვის. ტყიან ნაწილს ჩრდილოეთიდან ესაზღვრება ლაგოდეხის სახელმწიფო ნაკრძალი, ხოლო სამხრეთიდან – დასახლებული პუნქტები (სოფ. გურგენიანი, სოფ. ხიზაბავრა, სოფ. კავშირი, სოფ. შრომა, ქ. ლაგოდეხი, სოფ. რაჭისუბანი და სოფ. მაწიმი).. აღკვეთილის ამ ნაწილის აღმოსავლეთის საზღვარი ემთხვევა საქართველოს სახელმწიფო საზღვარს აზერბაიჯანთან და ესაზღვრება მდ. მაწიმისხევს, დასავლეთის საზღვარს კი ბაისუბნის ქედი ქმნის, რომელიც ეროვნული სატყეო სააგენტოს დაქვემდებარებაშია. ალპური საძოვრების ნაწილი ჩრდილოეთიდან ემთხვევა საქართველოს სახელმწიფო საზღვარს რუსეთის ფედერაციასთან (დაღესტანთან), მეორე ნაწილს ჩრდილოეთიდან ესაზღვრება ლაგოდეხის მუნიციპალიტეტის ალპური საძოვრები.  აღმოსავლეთის საზღვარს კი სახელმწიფო ნაკრძალი ქმნის, სამხრეთით იგი ესაზღვრება  სახელმწიფო ტყეს, რომელიც ეკუთვნის   ეროვნულ სატყეო სააგენტოს.

3. ლაგოდეხის მუნიციპალიტეტის მოსახლეობის საერთო რაოდენობა 2002 წლის ბოლო საყოველთაო აღწერის მონაცემებით 51066-ია, რომელიც გადანაწილებულია მცირე და საშუალო ზომის სოფლებსა და ქალაქ ლაგოდეხში. ნაკრძალისა და აღკვეთილის მიმდებარე დასახლებული პუნქტებია: ქ. ლაგოდეხი, სოფლები: მაწიმი, რაჭისუბანი, შრომა, კავშირი, ნინიგორი, ხიზა, გურგენიანი, ხიზაბავრა, ბაისუბანი, მსხალგორი და კაბალი.

4. დაცული ტერიტორიების ადგილმდებარეობისა და საზღვრების რუკა იხილეთ დანართში 2ა.

 

მუხლი 7. დაცული ტერიტორიების ადგილმდებარეობა ეროვნულ დონეზე

1. ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიები, რომელიც ერთ-ერთია 14 სახელმწიფო ნაკრძალსა (IUCNIb კატეგორია) და 18 აღკვეთილს (IUCN IV კატეგორია) შორის, საქართველოს დაცული ტერიტორიების სისტემის მნიშვნელოვან შემადგენელ ნაწილს წარმოადგენს. იმის გათვალისწინებით, რომ ლაგოდეხი პირველი ოფიციალურად დაცული ტერიტორიაა საქართველოში, აქ წარმოდგენილია ძირითადად ხელუხლებელი ტყე, ძუძუმწოვართა კარგად შენარჩუნებული პოპულაციების დიდი მრავალფეროვნება  და ენდემიზმის მაღალი დონე. ქვეყნის მასშტაბით იგი წარმოადგენს ერთ-ერთ მთავარ სამიზნეს ეროვნული ბიომრავალფეროვნების დაცვის კუთხით.

2. ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიები    პრიორიტეტულ კონსერვაციული დერეფნის (კორიდორი)  ხევი - თუშეთი - ლაგოდეხის ნაწილია, როგორც აღნიშნულია კავკასიის ეკორეგიონალურ კონსერვაციის გეგმაში. სამხრეთ-აღმოსავლეთით მასთან ყველაზე ახლოსაა ვაშლოვანის, ხოლო ჩრდილო-დასავლეთით - თუშეთის დაცული ტერიტორიები.

 

მუხლი 8. დაცული ტერიტორიების ადგილმდებარეობა საერთაშორისო დონეზე

1. ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიები წარმოადგენს 1163 დაცული ტერიტორიის შემადგენელ ნაწილს, კავკასიის რეგიონში, რომელიც მოიცავს სომხეთს, აზერბაიჯანს, საქართველოს, რუსეთისა და თურქეთის ნაწილს, ზემოთ ნახსენები დაცული ტერიტორიები მოიცავს 1 მილიონ ჰექტარზე მეტ ფართობს, რაც კავკასიის რეგიონის  12.7% შეადგენს.  

2. საერთაშორისო დონეზე ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიები განლაგებულია აზერბაიჯანისა და დაღესტანის (რუსეთის ფედერაცია) საზღვრებთან. ზაქათალას სახელმწიფო ნაკრძალი (IUCN I კატეგორია) აზერბაიჯანში 1929 წელს შეიქმნა და დაახლოებით 23844 ჰექტარ ტერიტორიას მოიცავს, განლაგებულია ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების აღმოსავლეთით და მათი საზღვრები თითქმის სახელმწიფო საზღვრებს ემთხვევა გარდა საერთაშორისო საზღვარზე გამყოლი ქედისა, რომელიც არ შედის ზაქათალას სახელმწიფო ნაკრძალში. ნაკრძალში არ არის დასახლებები და ბუნებრივი რესურსებით სარგებლობა კანონმდებლობით აკრძალულია. ჩრდილოეთიდან ლაგოდეხს ესაზღვრება ტლიარატინსკის აღკვეთილი (IUCN IV კატეგორია) დაღესტანში, რომელიც 1986 წელს შეიქმნა და 83500 ჰექტარ ტერიტორიას მოიცავს. ნაკრძალის ტერიტორია მოიცავს 20-ზე მეტ სოფლის ტიპის დასახლებას და ტლიარატას ოლქის მრავალ სასოფლო მეურნეობას. გუნიბისა და ჩაროდას რეგიონში სასოფლო-სამეურნეო საქმიანობებისათვის გამოყოფილია საძოვრებიც, სატყეო მეურნეობას კი სახელმწიფო სააგენტო „ტლიარატალესი“ მართავს.

3. მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოს სხვა დაცულ ტერიტორიებთან მიმართებაში ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიები შედარებით იზოლირებულია, ზაქათალასა და ტლიარატინსკის მომიჯნავე დაცული ტერიტორიების გათვალისწინებით მნიშვნელოვანი ტერიტორია მაინც მოქცეულია დაცვის ქვეშ ბუნებრივი პროცესების ეკოლოგიური სტაბილურობისა და გენეტიკური გაცვლის უზრუნველსაყოფად.

4. მეზობელი ქვეყნების დაცული ტერიტორიების ადმინისტრაციების მხრიდან დღესდღეობით არ შეიმჩნევა ტრანსსასაზღვრო კონსერვაციის ან კონტაქტის მცდელობები პოლიტიკურ თუ ტექნიკურ დონეზე.

 

მუხლი 9. ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების ისტორია

1. ლაგოდეხის ჩრდილოეთით მდებარე მთები და მდინარეთა აუზები ჯერ კიდევ 1870 წლიდან იწვევდა ბოტანიკოსებისა და ნატურალისტების ცხოველ ინტერესს. პოლონელ მოყვარულ ნატურალისტს ლუდვიგ მლოკოსევიჩს მნიშვნელოვანი ღვაწლი მიუძღვის ლაგოდეხის ფაუნისა და ფლორის შესწავლისა და პოპულარიზაციის საქმეში. მან უშუალოდ შეუწყო ხელი რამდენიმე ენდემური მცენარის გამოვლენასა და მეცნიერულ აღწერას და ეს აისახა კიდეც მათ მეცნიერულ (ლათინურ) სახელწოდებებში: იულიას ფურისულა (Primula juliae), ლაგოდეხის ნაღველა (Gentiana lagodechiana), მლოკოსიევიჩის იორდასალამი (Paeonia mlokosewitschii), ლაგოდეხის იორდასალამი (P. lagodechiana). მასვე უკავშირდება კავკასიური როჭოს, როგორც დამოუკიდებელი სახეობის აღწერა. როჭოს ლათინური სახელწოდებაც ამ პიროვნების სახელთან არის დაკავშირებული – Tetrao mlokosiewiczi.

2. 1903 დასაწყისში ლაგოდეხის ხეობა, როგორც სანადირო ნაკრძალი, იჯარით გადაეცა რუსი დიდგვაროვნების ოჯახს. ხეების ჭრა, ძოვება და მიწით სხვა სახის სარგებლობა მკაცრად იკრძალებოდა. 1912 წელს ხეობის ნაწილი რუსეთის იმპერიის მეცნიერებათა აკადემიამ და გეოგრაფიული საზოგადოების კავკასიის ფილიალმა ნაკრძალად გამოაცხადა, რითაც ლაგოდეხი საქართველოში და მთლიანად კავკასიის რეგიონში პირველი დაცული ტერიტორია გახდა. იმ დროისთვის ნაკრძალი მოიცავდა 3500 ჰექტარს მაწიმის  (მაწიმჩაი), ლაგოდეხისხევის და შრომისხევის (ანწალი) ხეობების ჩათვლით.

3. მცენარეული საფარისა და ფლორის უფრო დეტალური შესწავლა 1930-იანი წლებიდან დაიწყო. ლაგოდეხის ნაკრძალში უამრავ ცნობილ ქართველსა თუ რუს ბოტანიკოსს უმუშავია, მათ შორის - ნიკოლაი კუზნეცოვი, დიმიტრი სოსნოვსკი, ნიკო კეცხოველი. ამიტომაც, ფლორისა და მცენარეულობის თვალსაზრისით, ეს ნაკრძალი ალბათ ერთ-ერთი ყველაზე კარგად შესწავლილი ტერიტორიაა საქართველოში.

4. 1929 წელს აღნიშნული ტერიტორია პირველად გაფართოვდა. 1945 წელს ნაკრძალს მიემატა სუბალპური და ალპური საძოვრები. სახელმწიფო ნაკრძალის სტატუსი საბჭოთა ეპოქაში გულისხმობდა როგორც ფლორის, ისე ფაუნის სახეობების, რაც მთავარია, ტყის მაქსიმალურ დაცვას. კანონის თანახმად, ადამიანის მხრიდან ჩარევა მხოლოდ სამეცნიერო-კვლევითი და საგანმანათლებლო საქმიანობით შემოიფარგლებოდა, თუმცა იყო ნადირობის შემთხვევებიც. ნაკრძალში უნადირიათ გავლენიან საბჭოთა ლიდერებსა და მათ სტუმრებს. აღსანიშნავია, რომ რეალურად, კანონით გათვალისწინებული მკაცრი დაცვა არასდროს ვრცელდებოდა ნაკრძალის ქვედა, პერიფერიულ ზონებზე. მოსახლეობას უფლება ეძლეოდა, ეს ზონები რეკრეაციული მიზნებისა და ტყის არამერქნული პროდუქტების  (მეგ., კენკრა, თხილი, სამკურნალო მცენარეები და ა.შ.) შესაგროვებლად გამოეყენებინათ. საბჭოთა ეპოქაში მართვას ახორციელებდა ნაკრძალების სამმართველო, რომელიც სატყეო სამინისტროს დაქვემდებარებაში იყო.

5. 1990 წელს ნაკრძალების სამმართველო უშუალოდ დაექვემდებარა საქართველოს პრეზიდენტს. 1993 წლიდან შეიქმნა დაცული ტერიტორიების, ნაკრძალებისა და სანადირო მეურნეობების მთავარი სამმართველო. 2004 წელს ეს უწყება დაექვემდებარა გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს. 2003 წელს ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიის საერთო ფართობი გაიზარდა 24,258 ჰა-მდე და ორი ტერიტორიული ერთეული მოიცვა, ლაგოდეხის სახელმწიფო ნაკრძალი (22385 ჰა) და ლაგოდეხის აღკვეთილი (1998 ჰა), რომელსაც ერთი ადმინისტრაცია მართავს.

6. 2004 წელს სახელმწიფო სამმართველო დაექვემდებარა გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს და დაცული ტერიტორიების დეპარტამენტად გადაკეთდა, ხოლო 2008 წელს რეორგანიზაციის შედეგად დაცული ტერიტორიების დეპარტამენტი საჯარო სამართლის იურიდიულ პირად - დაცული ტერიტორიების სააგენტოდ ჩამოყალიბდა და დღემდე ამ სტატუსით ფუნქციონირებს.

7. 2007 წელს შეიცვალა საქართველოს კანონი „თუშეთის, ბაწარა-ბაბანეურის, ლაგოდეხისა და ვაშლოვანის დაცული ტერიტორიების შექმნისა და მართვის შესახებ“: ლაგოდეხის სახელმწიფო ნაკრძალის ფართობი შემცირდა 22296 ჰა-მდე, ხოლო აღვეთილის- 2156 ჰა-მდე გაიზარდა. 2013 წელს ამავე კანონში შეტანილი ცვლილებების თანახმად სახელმწიფო ნაკრძალიდან აღკვეთილს დამატებით 2547 ჰა. ფართობის ტერიტორია გადაეცა.

 

მუხლი 10. გეოლოგია და ჰიდროლოგია

1.  ნაკრძალის ტერიტორია რთული მთიანი რელიეფითა და გეომორფოლოგიური სტრუქტურით ხასიათდება, რომლის ფორმირებაში მთავარი როლი მდინარეულ ეროზიას მიუძღვის. ძველი გამყინვარების კვალი  მყინვარული რელიეფისა და მორენული ნაფენების სახით სუსტადაა გამოხატული და, ძირითადად, თხემისპირა ზოლში და ქოჩალოს მწვერვალზე გვხვდება.

2. დაცულ ტერიტორიებზე ხუთი  მთავარი წყალგამყოფი ქედია: მსხალგორის, უღელტეხილის, ნინიგორის, კუდიგორის  და  ქოჩალოს. ეს უკანასკნელი რთული მთიანი სისტემაა და, თავის მხრივ, მოიცავს მრავალ გვერდით შტოქედსა და ხეობას.

3. რელიეფი სიმაღლის მიხედვით იცვლება. დაბალ სიმაღლეებზე 400-დან 500 მ.ზღ.დ. რელიეფი შედარებით რბილია. მდინარეების კალაპოტები განიერია და ფერდობები ზომიერად დაქანებული - 5-8°. 500 მეტრის ზემოთ რელიეფი მეტად რთულდება, ბევრია ღრმა ხეობა და ციცაბო კლდოვანი ფერდობი. რთული რელიეფი დომინირებს ზღვის დონიდან 1550 მეტრამდე. საშუალო დაქანება 20-25°-ია. განსაკუთრებით ციცაბოა სამხრეთი ფერდობები, სადაც დაქანება 60°-საც კი აღწევს. ჩრდილოეთის ექსპოზიციის ფერდობები ნაკლებად დაქანებულია. ზღვის დონიდან 1800-2200 მ-ის სიმაღლეზე რელიეფი მეტად დანაოჭებულია, თუმცა დაქანება ჩვეულებრივ მცირეა 15-20°. 2200-2600 მ. სიმაღლეზე ისევ დომინირებს დიდი დაქანების 30-40° ეროზიული და ციცაბო კლდოვან-ნაშალიანი ფერდობები. ზღვის დონიდან 2600-2850 მ-ზე მყინვარული რელიეფი ხასიათდება რბილი ფორმებითა და მაღალმთის ტალღური ვაკეებით. უფრო ზემოთ კი ჭარბობს დიდი დაქანების კლდე-ნაშალიანი ფერდობები და გაშიშვლებული კლდეები. ნაკრძალის რელიეფის უმეტესი ნაწილი აგებულია იურული თიხა-ფიქლებითა და ქვიშაქვებით, რომელიც დიდი დაქანების ფერდობებზე მრავალგან გაშიშვლებულია. ნაკრძალის ქვედა ზონებში მდინარისპირა ტერასები აგებულია მეოთხეული პროლუვიური (ქვიანი, ქვიშნარი) ნაფენებით, რაც ზოგან გამდიდრებულია ალუვიური ჩამონატანით.

4. დაცულ ტერიტორიებზე ნიადაგის სხვადასხვა ტიპი გვხვდება, რომელიც განსხვავდება ნიადაგის ფენის სისქის, ტენის შემცველობის, სტრუქტურისა და ნაყოფიერების მიხედვით. ამ პარამეტრების ვარიაცია ხშირად დამოკიდებულია რელიეფზე, ექსპოზიციასა და სიმაღლეზე. სამხრეთ ფერდობებზე ტყით დაფარულ ქვედა ზონებში გავრცელებულია ტყის ყომრალი ნიადაგები. სუბალპურ მდელოებზე გავრცელებულია მთამდელოს მცირე სიღრმის ხირხატიანი ჰუმუსიანი ნიადაგები. სუბალპური სარტყლის ზედა ნაწილში ნიადაგური საფარი, ძირითადად, შექმნილია მთა-მდელოს ჰუმუსიანი ნიადაგებით. ყველა სახის ნიადაგში დომინირებს თიხნარი ნიადაგები. დეკიანებში (Rhododendretum) გვხვდება ტორფიან-ჰუმუსიანი მჟავე ნიადაგები. ალპური სარტყლის ნიადაგური საფარი დიდი დაქანების მქონე ფერდობებზე უმთავრესად წარმოდგენილია მთა-მდელოს კორდიანი ნიადაგებით.

5. ლაგოდეხის დაცულ ტერიტორიაზე დიდი რაოდენობით მცირე და მოზრდილი მდინარე და ნაკადულია. ნაკრძალის მთავარი მდინარეებია: კაბალი, ბაისუბნისხევი, ნინოსხევი, შრომისხევი, ლაგოდეხის ხევი, და მაწიმისწყალი. ყველა ეს მდინარე სათავეს დიდი კავკასიონის მთავარ წყალგამყოფზე იღებს და სამხრეთისკენ პარალელურად მოედინება. მდინარეები და ნაკადულები ალპური ჩქარი დინებით, ქვა-ღორღიანი და ხრეშიანი კალაპოტებითა და მაღალი სიმჟავის წყლით ხასიათდება. მდინარეები სხვადასხვა ზომის ჩანჩქერებს წარმოქმნიან. შრომისწყალზე 15-მდე ჩანჩქერია, რომელთა სიმაღლე 4 მ-დან 40 მ-მდე მერყეობს. ლაგოდეხისწყალს 10 ჩანჩქერი აქვს, რომელთაგან უმაღლესი 80 მ-ს აღწევს.

6. მდინარეები და ნაკადულები არსებულ ხევებსა და უბეებს ბუნებრივად მიუყვება ყოველგვარი ხელოვნური ბარიერების გარეშე.  მდინარეებისა და ნაკადულების უმრავლესობა ხშირად იცვლის კალაპოტს წყალდიდობების შემდეგ. წყალდიდობები საკმაოდ ხშირია და თან დიდი რაოდენობის გამხმარი და მოთხრილ-მოტეხილი ხე-ტყე მოაქვს, რაც მნიშვნელოვნად განაპირობებს კალაპოტის ცვლას და ანელებს წყლის დინებას.

7. მაღალ ალპურ ზონაში არის მყინვარული წარმოშობის მრავალი ოლიგოტროპული ტბა. მათ შორის ყველაზე დიდია შავი კლდეების ტბა (ტბა ხალა ხელი), რომელიც საქართველოსა და დაღესტანის რესპუბლიკის ტერიტორიების საზღვარზე მდებარეობს.  ამ ტბის ზედაპირის მთლიანი ფართობია 21 ჰა, ხოლო მაქსიმალური სიღრმე – 14 მ. ტბაში თევზი არაა, თუმცა აღინიშნებოდა თავკომბალებისა და უხერხემლო ცხოველების არსებობა.

8.  დაცული ტერიტორიები მდიდარია გოგირდოვანი წყაროებით, რომლებიც განსაკუთრებით ბევრია ლაგოდეხისწყლის ხეობაში.

 

მუხლი 11. კლიმატი

1.  ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების უდაბლეს და უმაღლეს წერტილებს შორის სიმაღლე ზღვის დონიდან 400-დან - 3,500 მ-მდე მერყეობს, რაც განაპირობებს მნიშვნელოვან განსხვავებებს ნალექების რაოდენობასა და საშუალო წლიურ ტემპერატურას შორის.

2.  ადგილობრივი კლიმატური პირობებიდან ქვედა ზონებისათვის დამახასიათებელია შედარებით ტენიანი, ნაკლებად ცივი და შედარებით ცივი ზამთარი და ხანგრძლივი ცხელი ზაფხული, ხოლო ალპურ ზონებში კლიმატი ზომიერად ტენიანია ცივი ზამთრითა და ხანგრძლივი, მაგრამ გრილი ზაფხულით.

3.  ქ. ლაგოდეხისა და დაცული ტერიტორიების ქვედა ზონაში ნალექების საშუალო წლიური რაოდენობა დაახლოებით 1100 მმ-ია და სიმაღლის ცვლასთან ერთად იზრდება, ხოლო დაცული ტერიტორიების უმაღლეს წერტილში 2000-2200 მმ-საც აღწევს. ნალექების მაქსიმალური რაოდენობა მოდის აპრილიდან სექტემბრამდე პერიოდში, ხოლო მინიმალური – დეკემბერსა და იანვარში. წელიწადში საშუალოდ 133 წვიმიანი დღეა. თოვლის სტაბილური საფარი მაღალ ზონებში ნოემბრიდან შეინიშნება და მაისამდე დევს (ე.ი. წელიწადში დაახლოებით 160 დღის განმავლობაში).

4. ქ. ლაგოდეხში საშუალო წლიური ტემპერატურა 12–13°C ფარგლებში მერყეობს, ხოლო  3500მ.ზღ.დ -3.2-დან -0.3°C-მდე. ტემპერატურის აბსოლუტური მაქსიმუმი ზაფხულში +38°C-ია, ხოლო აბსოლუტური მინიმუმი ზამთარში – 23°C-ია.

 

მუხლი 12. ლანდშაფტები

1.  ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიები მდებარეობს კავკასიონის მთავარი ქედის სამხრეთ კალთებზე, საქართველოს უკიდურეს ჩრდილო-აღმოსავლეთ ნაწილში. ამ ნაწილში კავკასიონი არ გამოირჩევა დიდი სიმაღლის მთებით, მაგრამ მისი კალთები ზღვის დონიდან 400-დან 3500 მ-მდე მკვეთრად აღიმართება ალაზნის ველის ვრცელი დაბლობიდან, რითაც მაქსიმალური სიმაღლეთა სხვაობა მთების ძირიდან წვერამდე 3100 მ-ს აღწევს.

2. დაცული ტერიტორიების უმეტესი ნაწილი (დაახლოებით 13000 ჰა) დაფარულია სხვადასხვა ტიპის ფოთლოვანი ტყეებით ზღვის დონიდან 400-1850 მ-მდე. ლანდშაფტი წარმოადგენს ტყით დაფარულ მთიან მასივს წყალგამყოფებითა და ღრმა ხეობებით. აღინიშნება სტრუქტურითა და სახეობრივი შემადგენლობით განსხვავებული ფოთლოვანი ტყის სხვადასხვა ტიპი. ტყის ცენოზის კონკრეტული ტიპები ერთმანეთს ენაცვლება სიმაღლისა და ექსპოზიციის მიხედვით.

3. ტყის სარტყლის ზემოთ უკვე სუბალპური ლანდშაფტი გვხვდება, რომელსაც დაახლოებით 7000 ჰა ფართობი უკავია ზღვის დონიდან 1850 მ-სა და 2500 მ-ს შორის. ამ ლანდშაფტისთვის დამახასიათებელია სუბალპური ტყეების, სუბალპური ბუჩქნარებისა და მდელოების მოზაიკა. ლანდშაფტების ამ სამი მთავარი ელემენტის გავრცელების კანონზომიერებები უმეტესწილად დამოკიდებულია ექსპოზიციასა და სიმაღლეზე. ზღვის დონიდან 1800-2200 მ-ზე რელიეფი საკმაოდ რთული და დანაწევრებულია, თუმცა, გვხვდება მარტივი ფორმებიც. სუბალპური ტყეები, ჩვეულებრივ, ზღვის დონიდან 2400-2500 მ-ზეა განვითარებული და ხასიათდება განსხვავებული სრუქტურისა და ფორმის თვალსაზრისით – უმთავრესად წარმოდგენილია მეჩხერი ე.წ. პარკისებური და ტანბრეცილი ტყეებით, რაც ძლიერი ქარებისა და თოვლის წნევისაგან არის განპირობებული.

4. ალპური ლანდშაფტები ზღვის დონიდან 2450-2500-დან 3000 მ-მდე გვხვდება. ამ უტყეო ლანდშაფტებს დაახლოებით 4000 ჰა ფართობი უკავია, ხასიათდება ციცაბო, კლდოვანი და ასევე რბილი და მომრგვალებული რელიეფებით. ეროზიული, კლდოვანი და კლდენაშლიანები ამ ლანდშაფტის მთავარი დამახასიათებელი ფიზიკური ნიშანია. რელიეფი მაღალი დახრილობით გამოირჩევა (35-40°). აღსანიშნავია, ე.წ. დემიდოვის ნაშლები, რომელიც ყველაზე დიდი ნაშლებია დაცულ ტერიტორიებზე. ლანდშაფტის სხვა მნიშვნელოვანი მახასიათებლებია შედარებით რბილი რელიეფის ფორმები (ე.წ. მყინვარული ცირკები) და მცირე მყინვარული ტბები. რბილი რელიეფი უმეტესად ალპური ზონის შუა ნაწილს ახასიათებს ზღვის დონიდან 2600-2850 მ-ის სიმაღლეზე. სხვადასხვა ფიზიკური თუ გარემო ფაქტორი ალპური მდელოების, კლდოვანი ფორმებისა და კლდენაშლიანების მოზაიკას ქმნის. ალპური მდელოების ერთ-ერთი დამახასიათებელი ნიშანია ალპური ხალები, რომელიც შედარებით უფრო ტენიან ადგილებში, ჩაღრმავებებსა და ვაკეებზე ვითარდება და მრავალფეროვანი ფლორით გამოირჩევა. ნაშალები მეჩხერი მცენარეული საფარით ხასიათდება და ფლორისტული შემადგენლობაც მეტად თავისებურია.

5. სუბნივალური ზონა ზღვის დონიდან 3000-3500 მ-ის სიმაღლეზე ვითარდება. ამ ზონისთვის დამახასიათებელია მეტად რთული რელიეფი დიდი დაქანების კლდენაშალიანი ფერდობები და გაშიშვლებული კლდეები. მცენარეები აქ მცირე დაჯგუფებების სახითაა წარმოდგენილი, რომელიც ქარებისგან შედარებით დაცულ ადგილებში ვითარდება, სადაც ნიადაგის თხელი ფენაა წარმოქმნილი.

 

მუხლი 13. ჰაბიტატები

1. ტყის სარტყლის ქვედა ზონა: ჰაბიტატის ეს ტიპი გვხვდება ზღვის დონიდან 400 მ-დან 1050 მ-ს შორის სიმაღლეებზე და შედარებით რბილ (5-8° დაქანება) რელიეფურ ადგილებსა და დიდი დაქანების კლდოვან ფერდობებს, ღრმად ჩაჭრილ ჩანჩქერიან ვიწრო ხეობებს მოიცავს. ტყის სარტყლის ქვედა ზონაში წმინდა წიფლნარი ტყეები დომინირებს. სამხრეთ-დასავლეთისა და სამხრეთ-აღმოსავლეთის ფერდობებზე გაბატონებულია რცხილნარები და შერეული ფართოფოთლოვანი ტყეები. ქვედა იარუსი არ ვითარდება ან სუსტადაა განვითარებული. ბალახოვანი საფარი ჩვეულებრივ ვითარდება მხოლოდ ტყის ფანჯრებში.

2. ტყის სარტყლის შუა ზონა: ტყის შუა ზონა მდებარეობს ზღვის დონიდან 1000 მ-დან 1550 მ სიმაღლეზე და ხასიათდება უაღრესად რთული ღრმა ხეობებით, ხევებით და ძლიერ დანაწევრებული რელიეფით. ტყის საფარი სტრუქტურისა და სახეობების მხრივ მრავალფეროვანია. გაბატონებულია წიფლნარი (Fageta, Fagus orientalis), წიფლნარ-რცხილნარი (Fago-Carpinetun; Carpinus caucasica) და რცხილნარი (Carpinetum, C. caucasica) ტყეები. კლდოვანი ადგილები (რომლებიც მრავლად გვხვდება, განსაკუთრებით კი სამხრეთის ექსპოზიციის ფერდობებზე) მდიდარია ენდემური და რელიქტური მცენარეებით, მათ შორის უთხოვარი (Taxus baccata), პასტუხოვის სურო (Hedera pastuchovii), მაღალი მოცვი (Vaccinium arctostaphylos), ლაგოდეხის იორდასალამი (Paeonia lagodechiana), მლოკოსევიჩის იორდასალამი (Paeonia mlokose­witschii), ლაგოდეხის ნაღველა (Gentiana lagodechiana), ჩვეულებრივი წაბლი (Castanea sativa), ქართული თხილი (Corylus iberica) და ა.შ. ეს ჰაბიტატები მოიცავს ქალწულებრივი ტყეების დიდ კორომებს.

3. ტყის სარტყლის ზედა ზონა: ზედა ზონის ტყეები გვხვდება ზღვის დონიდან 1500 მ-დან 1850 მ-ის სიმაღლეზე. რელიეფი მეტად რთულია, ფერდობები კი - ძლიერ დაქანებული (60°). რელიეფის შედარებით რბილი ფორმები გვხვდება ჩრდილოეთის ექსპოზიციის კალთებზე. ტყეებიდან დომინირებს წიფლნარები, წიფლნარ-რცხილნარები და შერეული ფართოფოთლოვანი ტყეები. ტყის სტრუქტურა და შემადგენლობა მნიშვნელოვნად იცვლება დაქანების მატებასთან, ექსპოზიციასთან და განსაკუთრებით კი სიმაღლის ცვლილებასთან ერთად. წიფლნარის კორომებითაა დაფარული ჩრდილოეთის, აღმოსავლეთისა და დასავლეთის ექსპოზიციის ფერდობები და ასევე ნაკლებად ციცაბო სამხრეთი ფერდობები. სამხრეთის ექსპოზიციის დიდი დაქანების (30-50°) ფერდობებზე დომინირებს წიფლნარ-რცხილნარები და შერეული ფართოფოთლოვანი ტყეები. დიდი დაქანების კლდოვან ფერდობებზე გავრცელებულია შერეული შემადგენლობის, მეჩხერი ტყეები. ტყის სარტყლის ზედა საზღვართან (ზღვის დონიდან 1700-1800 მ) სულ უფრო ხშირად ჩნდება ტყის ფანჯრები. წიფლნარის კორომების შემადგენლობაში ჩნდება სუბალპური მცენარეულობის წარმომადგენლები:  მაღალმთის ბოკვი/ნეკერჩხალი (Acer trautvetteri), ლიტვინოვის არყი (Betula litwinowii), ცირცელი (Sorbus caucasigena), მაღალმთის მუხა (Quercus macranthera) და სხვ. ტყის ფანჯრების  ბალახოვან საფარში ასევე დომინირებს  სუბალპური სახეობები.

4. სუბალპური ტყეები: ჰაბიტატის ეს ტიპი გვხვდება ზღვის დონიდან 1800-1850 მეტრიდან და ტყის ზედა საზღვრამდე, რომელიც, როგორც წესი, ზღვის დონიდან 2400-2500 მეტრზეა (ტყის ზედა საზღვარი ჩრდილოეთის, ჩრდილო-დასავლეთისა და ჩრდილო-აღმოსავლეთის ფერდობებზე 2250-2300 მ-ზე და ზოგან უფრო მაღლაც კი გადის). სუბალპური ტყეები წარმოდგენილია მეჩხერი, ანუ პარკისებრი და ე.წ. ტანბრეცილი ტყეებით. საკმაოდ ფართოდაა გავრცელებული მაღალმთის ბოკვის/ნეკერჩხლის (Acer trautvetteri), აღმოსავლური წიფლის (Fagus orientalis), მაღალმთის მუხისა (Quercus macranthera) და ლიტვინოვის არყის (Betula litwinowii) ტყეები. ნეკერჩხლისა და წიფლის ტყეები დომინირებს ჩრდილოეთის, დასავლეთისა და ჩრდილო-აღმოსავლეთის ფერდობებზე. ლიტვინოვის არყის (Betula litwinowii) პარკისებრი ტყის კორომები სამხრეთის ფერდობების გარდა ყველგან არის გავრცელებული. სამხრეთის შედარებით უფრო მშრალ ფერდობებზე ტყის მცენარეულობა ძირითადად წარმოდგენილია პარკული ტიპის მაღალმთის მუხნარით (Quercus macranthera). სხვა სუბალპურ ტყეებთან შედარებით რამდენადმე უფრო მაღლა ვრცელდება ლიტვინოვის არყის (Betula litwinowii) ტანბრეცილი ტყეები. ტანბრეცილ არყნარში ხშირად შერეულია კავკასიური ცირცელი (Sorbus caucasigena). ზოგან ცირცელი ისე მრავლადაა, რომ ჩამოყალიბებულია ბიდომინანტური (ორი დომინანტი სახეობა) ცირცელიანარყნარი თანასაზოგადოებებიც. სუბალპური ტყეები სტრუქტურულად და სახეობრივად მრავალფეროვანია. მრავალ ადგილას აქტიურად იჭრება სუბალპური მაღალბალახეულობისა და მდელოსა და ბუჩქნარის ელემენტები, რაც ჰაბიტატების საერთო მრავალფეროვნებას კიდევ უფრო ზრდის.

5. სუბალპური მდელოები და ბუჩქნარი: ჰაბიტატის ეს ტიპი წარმოადგენს ბუჩქნარის, მდელოებისა და მაღალბალახეულობის სხვადასხვა ვარიანტისგან შედგენილ მოზაიკურ ჰაბიტატს. ჩრდილოეთის ექსპოზიციის ფერდობებზე განვითარებულია გართხმული დეკიანები (Rhododendron caucasicum). ჩრდილოეთისა და დასავლეთის ფერდობებზე მცირე დაჯგუფებებისა და ფრაგმენტების სახით წარმოდგენილია მეორადი იელიანებიც (Rhododendron luteum), მოცვიანი (Vaccinium myrtillus) და ღვიიანი (Juniperus depressa) ცენოზებიც. ჰაბიტატი მოიცავს პირველად და მეორად სუბალპურ მდელოებს. მეორად მდელოებს პარკისებრი და ტანბრეცილი ტყეების გავრცელების ადგილი აქვს დაკავებული, აქედან გამომდინარე, ისინი გვხვდება პირველად სუბალპურ მდელოებთან შედარებით უფრო დაბალ სიმაღლეებზე. თუმცა ეს მდელოები შედგენილობისა და სტრუქტურის მხრივ უკვე თითქმის პირველადი სუბალპური მდელოების იდენტურია. მეორადი მდელოები ფართოდაა გავრცელებული სამხრეთის, სამხრეთ-აღმოსავლეთისა და სამხრეთ-დასავლეთის შედარებით მშრალ ფერდობებზე, სადაც მათ მაღალმთის მუხნარის ყოფილი ადგილსამყოფელი უჭირავთ. სუბალპური მდელოები ძირითადად სხვადასხვა ნაირბალახოვანი შერეული თანასაზოგადოებებისაგან არის ფორმირებული.

6. ალპური მდელოები და ალპური ხალები ჰაბიტატების ეს ტიპი ფრაგმენტულადაა გავრცელებული ალპური ზონის კლდოვან წარმონაქმნებსა და ღორღიან ტერიტორიებს შორის (ზღვის დონიდან 2450 მ-დან 3000 მ-მდე). ალპურ ზონაში გვხვდება მცენარეულობის განსაკუთრებული ტიპი, რომელსაც ლაქისებრ–მოზაიკური გავრცელების გამო „ალპურ ხალებს“ უწოდებენ. ალპური ხალებისათვის დამახასიათებელი სახეობებია: Alchemilla caucasica, Campanula biebersteiniana, Carex oreophila, Carum caucasicum, Catabrosella variegata, Chamaesciadium acaule, Colpodiumversicolor, Corydalis conorhiza, Festuca supina, Gentiana djimilensis, Gypsophila tenuifolia,  Kobresia humilis, Luzula pseudosudetica, L. spicata, Minuartia aizoides, Nardus glabriculmis, Ornithogalum schmalhausenii, Pedicularis crassirostris, Phleum alpinum, Poa caucasica, Potentillagelida, Sibbaldia semiglabra, Trifolium ruprechtii, , Trilius patulus,  და სხვ. ალპურ სარტყელში მეტწილად სამხრეთისა და სამხრეთ-დასავლეთის ექსპოზიციის ფერდობებზე ფართოდაა გავრცელებული ჭრელი წივანას (Festuca varia) მონოდომინანტური მკვრივკორდიანი მდელოები.   დომინანტურ სახეობასთან ერთად აქ გვხვდება:  Betonica macrantha, Leontodon hispidus, Sedum involucratum, დაTrifolium canescens. ალპური მდელოების დამრეც ფერდობებსა და გავაკებებზე ზღვის დონიდან 3000 მ-მდე გავრცელებულია კიდევ ერთი მკვრივკორდიანი ფორმაცია ძიგვიანი (Nardetum; Nardus glabriculmis). ასევე გავრცელებული სახეობებია ცხვრის წივანა (Festica ovina), ისლები (Carex meinshauseniana, C.  canescens, C. capillaris და C. micropodioides).

7. ლაგოდეხის აღკვეთილის ალპური საძოვრები (რომლებიც გამოიყენება პირუტყვის ძოვებისთვის): 2006 წელს ჩატარებული კვლევის თანახად,  აღკვეთილში საზაფხულო საძოვრებად გამოყენებული ალპური მდელოების დიდი ნაწილი დეგრადირებულია პირუტყვის ჭარბი რაოდენობის გამო,  რაც  ძოვების ყოველგვარ ზღვარს მიღმაა. გადაჭარბებული ძოვებისა და ფეხით გათელვის შედეგად, როგორც ეს ზემოთ მოყვანილ პარაგრაფშია აღწერილი, დაიკარგა  ბუნებრივი ალპური მდელოების სახეობების მრავალფეროვნება. არსებულ ბალახოვან საფარს ჩაანაცვლებს მცირე ზომის სახეობები - ე.წ. „მეორადი ხალები“, რომლებიც შედგება შემდეგი ბალახოვანი სახეობებისგან: მარმუჭი (Alchemilla sericata), ფესვმაგარა (Sibbaldia parviflora), ძიგვა (Nardus stricta)  და  კორდისკბილა (Euphrasia pectinata).

8. სუბნივალური ზონის ჰაბიტატი: სუბნივალური ზონისთვის (ზღვის დონიდან 3,000-დან 3,500 მ-მდე) დამახასიათებელი მკაცრი კლიმატური პირობების გამო ეს ჰაბიტატი მოკლებულია შეკრულ მცენარეულ საფარს. მცენარეულობა მიკროდაჯგუფებების სახით არის წარმოდგენილი. მცენარეთა მიკროდაჯგუფებები, ჩვეულებრივ, 3-7-მდე სახეობისაგან შედგება, იშვიათად კი 9-11 სახეობასაც შეიცავს. სუბნივალურ სარტყელში გვხვდება: Alopecurus dasyanthus, A. glacialisAnthennaria caucasica, Anthemis sosnowskyana, Arenaria lychnidea, Carex tristis, Cerastium cerastoides, C. multiflorum, C. polymorphum, Colpodium versicolor, Corydalis alpestris, C, conorhiza, Draba bryoides, D. siliquosa, D. supranivalis, Erigeron uniflorus, Gnaphalium supinum, Festuca supina, Lamium tomentosum, Luzula spicata, Minuartia aizoides, Minuartia inamoena , Myosotis alpestris, Poa alpina, Sedum involucratum, S. tenellum, Senecio taraxacifolius, Sibbaldia semiglabra, Taraxacum crepidiforme, T. porphyranthum, Thymus nummularius,  Tripleurospermum caucasicum, T. subnivale, Trisetum spicatum, Viola minuta და სხვა. გავრცელებულია ასევე რამდენიმე ენდემური სახეობა: Alopecurus dasyanthus, Corydalis alpestric, Draba supranivalis, Nepeta supina, Scrophularia minuta, Senecio sosnowskyi, Veronica minuta, და Viola minuta.

9. მტკნარი წყლის ჰაბიტატები: მთების მასივებიდან გამოდინებული ნაკადულები და მდინარეები ხევების მეტად თავისებურ ლანდშაფტებს ქმნიან. ნაკადულების კალაპოტი ქვა-ღორღიანი, ხრეშიანია და  დაბალი ორგანული შემადგენლობით ხასიათდება, რის გამოც ამ წყლებში მხოლოდ ისეთი თევზი ბინადრობს, რომელიც მთელი წლის განმავლობაში სწრაფ დინებასა და ცივ წყალს ეგუება, ასეთებია: მტკვრის წვერა (Barbus lacerta), კავკასიური ქაშაპი (Leuciscus cephalus), სწრაფულა ნაფოტა (Alburnoides bipunctatus), მდინარის / კალმახი (Salmo trutta). სხვა სახეობის მტკნარი წყლის ჰაბიტატები  გვხვდება ძველი გამყინვარების შედეგად წარმოშობილ და შემდეგში წყლით ამოვსებულ ჩაღრმავებებში, სადაც ოლიგოტროპული ტბები ჩამოყალიბდა. მკაცრი კლიმატით განპირობებული ტბის დაბალი ორგანული შემადგენლობის შედარებით დაბალი დონის გამო ტბებში შეინიშნება რამდენიმე სახის მიკროორგანიზმი, თავკომბალები და უხერხემლო ცხოველები, გარდა თევზისა.

 

მუხლი 14. ბიომრავალფეროვნება

1.  ბიოლოგიური მრავალფეროვნების კუთხით ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიები ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ადგილია არა მხოლოდ საქართველოში, არამედ მთელი კავკასიის რეგიონში და ბუნების დაცვის მსოფლიო ფონდის მიერ (WWF) იდენტიფიცირებულია, როგორც ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ეკორეგიონი მსოფლიოში (Global Eco-region) (კავკასიური შერეული ტყეების ეკორეგიონი) და საერთაშორისო კონსერვაციის (Conservation International) მიერ - როგორც ბიომრავალფეროვნების ცხელი წერტილი. ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიები ასევე აღიარებულია როგორც ძირითადი ორნითოლოგიური ტერიტორია (Important Bird Area (GE024) და  „ზურმუხტის ქსელის“ პოტენციური კანდიდატი.

2. მიუხედავად იმისა, რომ არ არსებობს სახეობების სისტემატური აღრიცხვის უკანასკნელი განახლებული ცნობები, ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიებში გავრცელებული 1000-ზე მეტი უმაღლესი მცენარის 113 ოჯახი და აქ შესაძლებელია მცენარეულობის სულ ცოტა 14 ტიპის გამოყოფა. ფაუნის თვალსაზრისით, აქ გავრცელებულია ძუძუმწოვართა 38, ფრინველთა სულ მცირე 133, რეპტილიების 12, ამფიბიების 7 და თევზების 4 სახეობა.

3. ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების მრავალი სახეობა, როგორც გლობალურ დონეზე იშვიათი და საფრთხეში მყოფი სახეობები, შეტანილია ბუნების დაცვის მსოფლიო კავშირის (IUCN) წითელ ნუსხაში, აგრეთვე საქართველოს წითელ ნუსხაში - როგორც ეროვნულ დონეზე არსებული იშვიათი და საფრთხეში მყოფი სახეობები. სახეობების ჩამონათვალი იხილეთ დანართში, №3.

4. ამჟამად საქართველოსა და ევროკავშირს შორის ასოცირების შესახებ შეთანხმებასთან დაკავშირებული მიმდინარე მოლაპარაკებების გათვალისწინებით ,,საბჭოს დირექტივა 92/43/EEC ველური ფაუნისა და ფლორის ბუნებრივი ჰაბიტატების კონსერვაციის შესახებ”, რომელიც უფრო ,,ჰაბიტატების შესახებ დირექტივით” არის ცნობილი, განსაზღვრავს სახეობებისა და ჰაბიტატების დამატებით ნუსხას. ამჟამად საქართველოს წითელ ნუსხაში შესული ფაუნის სახეობების უმრავლესობა (90%) ჩამოთვლილია ევროპის წითელ ნუსხაში.   საქართველოს წითელი  ნუსხის მცენარეების სახეობების ძალიან მცირე რაოდენობა ჩამოთვლილია ევროპის წითელ  ნუსხაში. მაშასადამე, ევროპულ ნუსხას დაემატება იმ სახეობებისა და ჰაბიტატების ჩამონათვალი, რომლებიც საქართველოში განსაკუთრებულ დაცვას საჭიროებს.

5. ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიები განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია კავკასიის ენდემური სახეობების კუთხითაც. ნაკრძალში კავკასიის ენდემური ფრინველთა სამი სახეობაა გავრცელებული: კავკასიური როჭო (Tetrao mlokosiewiczi), კავკასიური შურთხი (Tetraogallus caucasicus) და კავკასიური ყარანა (Phylloscopus lorenzii). კავკასიის ენდემურ ძუძუმწოვართა შორის, პირველ რიგში, აღსანიშნავია აღმოსავლეთ კავკასიური ჯიხვი (Capra cylindricornis). ლაგოდეხის დაცულ ტერიტორიებზე გვხვდება საქართველოს 9 ენდემური მცენარე, რომელთაგან 7 სახეობა თვით ლაგოდეხის ვიწრო ლოკალურ ენდემს წარმოადგენს. ადგილობრივი ფლორა ასევე შეიცავს 121 კავკასიის ენდემურ სახეობას, რაც ნიშნავს, რომ დაცულ ტერიტორიებზე გვხვდება კავკასიის ენდემურ მცენარეთა საერთო რაოდენობის 10%-ზე მეტი.

 

მუხლი 15. ფლორა და მცენარეულობის ტიპები

1. ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების ფლორა საოცრად მრავალფეროვანია და მოიცავს  1050 სახეობაზე მეტ ყვავილოვან მცენარეს (ფარულთესლოვანი), 5 შიშველთესლოვან და 39 გვიმრისნაირს. დენდროფლორა (ხე-მცენარეები) 130 სახეობას ითვლის, ასევე გამოვლენილია ხავსის 200-მდე სახეობა.

2. ქვემოთ აღწერილი მცენარეულობის ტიპების უმეტესობა რეგიონისთვის ტიპური და დამახასიათებელია. თუმცა მცირე ნაწილი ანთროპოგენური ზემოქმედების შედეგად მეორადი წარმოშობისაა. მცენარეულობის სივრცული განაწილება, ძირითადად, გარკვეულ ბუნებრივ კანონზომიერებებს ემორჩილება, თუმცა გარკვეული კორექტივები ანთროპოგენურ ფაქტორებს შეაქვს.

3. წიფლნარი ტყე (Fageta, Fagus orientalis): წიფლნარი ტყე ერთ-ერთი ყველაზე უფრო დამახასიათებელი და ფართოდ გავრცელებული მცენარეულობის ტიპია ნაკრძალში. გვხვდება ზღ. დონიდან 450-2150 მ-მდე სხვადასხვა ექსპოზიციაზე. წიფლნარი ტყეები ნაკრძალში წარმოდგენილია სხვადასხვა სახესხვაობით. როგორიცაა: ა) წიფლის ტყე ქვეტყის / ბუჩქნარის გარეშე, ბ) წიფლის ტყე მაყვლის ბუჩქნარით, გ) წიფლის ტყე გვიმრის სახეობებით, დ) წიფლის ტყე მაყვლისა და გვიმრის ქვეტყით, ე) ბალახის საფარიანი წიფლის ტყე, ვ) ბალახით დაფარული წიფლის და რცხილის ტყე, ზ) ხშირი სუროთი დაფარული წიფლის ტყე, თ) წიფლის ტყე რომელიც დაფარულია ,,შავი გვიმრით”, ი) წიფლის ტყე მოცვის ქვეტყით. წიფლის ტყეების მრავალფეროვნების შესახებ უფრო დეტალური ინფორმცია იხილეთ დანართში N6.

4. რცხილნარი ტყე (Carpineta, Carpinus caucasica): ერთ-ერთი ყველაზე დამახასიათებელი და ფართოდ გავრცელებული ფიტოცენოზია. ძირითადად, გვხვდება მდინარეების შრომისწყლის, ლაგოდეხისწყლისა და მაწიმისწყლის ქვემო წელის ვაკეებსა და შუაწელის ფერდობებზე ზღვის დონიდან 450-1500 მ-ის ფარგლებში.  რცხილნარი ტყეების კალთაშეკრულობა 70-80% შორის მერყეობს. დამახასიათებელი ხეებია წაბლი (Castanea sativa), მუხა (Quercus iberica) და ნეკერჩხალი (Acer laetum). სხვა მნიშვნელოვანი სახეობებია: Rubus caucasicus, Corylus avellana, Mespilus germanica, Euonymus latifolia, Dryopteris fliix-mas, Salvia glutinosa, Pachyphragma macrophyllum, Geum urbanum, Viola odorata, Fragaria vesca, და სხვ. მცენარეთა ეს კლასი სხვადასხვა ვარიანტებით არის წარმოდგენილი (Carpinetum oplismenosum, Carpinetum pachyphragmosum, Carpinetum hederosum, Carpinetum hederoso-dryopteridosum, Fago-Carpinetum hederosodryopteridosum, Carpinetum festucosum, და სხვ.), რომელთა შორის ძირითადი განსხვავება ბალახოვანი საფარის დომინანტებშია.

5. ქართული მუხის ტყე (Querceta, Quercus iberica): მცენარეულობის ეს ტიპი ხასიათდება ნაკრძალში შეზღუდული არეალით და წარმოდგენილია პატარ-პატარა ნაკვეთების სახით სამხრეთის ექსპოზიციის ძლიერ დაქანებულ (20-35°) ფერდობებზე. გვხვდება მდინარეების: შრომისწყლის (,,საჯინიბოს სერი”), ლაგოდეხისწყლის (,,მონასტრის სერი”) და მაწიმისწყლის ხეობებში ზღვის დონიდან 400-950 მ-ის ფარგლებში.  კალთაშეკრულობა 40-დან 80%-მდე მერყეობს. დამახასიათებელი სახეობებს შორის აღსანიშნავია Carpinus caucasica, Tilia begonifolia და Fraxinus excelsior. ქვეტყეში დამახასიათებელია Cornus mas, Mespilus germanica, Lonicera caprifolium, L. caucasica, Corylues avellana და სხვ. ზოგ შემთხვევაში ქვეტყის დომინანტია Carpinus orientalis. ბალახოვან საფარში ამ რეგიონისათვის ყველაზე მეტად დამახასიათებელია Festuca montana, Galium odoratum, Primula woronowii, Lathyrus roseus, Brachypodium sylvaticum, Dactylis glomerata და Viola odorata.

6. შერეულფოთლოვანი ტყე: განვითარებულია მდინარეების ნინოსწყლის, შრომისწყლის, ლაგოდეხისწყლისა და მაწიმისწყლის ქვემოწელის პროლუვიურ ტერასებსა და შუაწელის ფერდობებზე ზღვის დონიდან 450-1100 მ-ის ფარგლებში. ხევნარის შემადგენლობა პოლიდომინანტურია და მასში მონაწილეობენ Fagus orientalis, Carpinus caucasica, Tilia begoniifolia, Fraxinus excelsior, Acer velutinum, Quercus iberica, Castanea sativa, Acer laetum. ქვეტყე და ბალახოვანი საფარი ზემოთ განხილულ ვარიანტთა მსგავსია. ტიპური შერეულფოთლოვანი ტყის კორომები გვხვდება ნინიგორზე (,,დიდი წაბლიანი”, ,,პატარა წაბლიანი”) და კუდიგორის სერზე, სალესავისწყლის ხეობაში (რაჭისუბანი) და სხვ.

7. მაღალმთის ნეკერჩხლის ტყე (Aceretum, Acer trautvetteri): ძირითადად გავრცელებულია ნაკრძალის სუბალპურ სარტყელში ზღვის დონიდან 1800-2050 მ-ის ფარგლებში. მისი საუკეთესო და ყველაზე მოზრდილი კორომები გვხვდება ქოჩალოს მთის ფერდობებზე (მეტეოსადგურის მიდამოები) და ნინიგორზე. კალთაშეკრულობა 30-დან 60%-მდე მერყეობს. ნეკერჩხლის გარდა მონაწილეობენ: Fagus orientalis, Sorbus caucasigena, Betula litwinowii და Quercus macranthera. ქვეტყე არ არის განვითარებული. ერთეული ინდივიდის სახით წარმოდგენილია Rubus idaeus, R. caucasicus, Daphne mesereum, Rhododendron luteum. ბალახეულ საფარში წარმოდგენილია როგორც ტყის, ასევე სუბალპური მაღალბალახეულობის ელემენტები, როგორიცაა Dryopteris filix-mas, Athyrium filix femina, Gadelia lactiflora, Senecio rhombifolius, Symphytum asperum, Euphorbia macroceras, Impaniens noli tangere, Brachypodium sylvaticum, Lapsana grandiflora, Petasites albus, Betonica macrantha, Salvia glutinosa, Senecio propinquus და მრავალი სხვ.

8. მაღალმთის მუხნარი ტყე (Quercetum, Quercus macranthera): ფიტოცენოზის არეალი მცირეა და გვხვდება ზღვის დონიდან 1800-2000 მ-ის ფარგლებში, სამხრეთის ექსპოზიციის ფერდობებზე. მისი მცირე ფრაგმენტები წარმოდგენილია ,,ბნელ ხევში” მეტეოსადგურთან ახლოს. მუხის გარდა ერთეული ინდივიდების სახით მონაწილეობენ Acer trautvetteri, Fagus orientalis, Sorbus caucasigena და Betula litwinowii. ქვეტყე არ არის კარგად გამოხატული. დამახასიათებელი სახეობებია: Rubus caucasicus, Rhododendron luteum. ბალახოვანი საფარი წარმოდგენილია ტყის სუბალპური და ალპური სახეობებით.

9. არყნარი ტყე (Betuleta, Betula litwinowii): სუბალპური სარტყლის ერთ-ერთი დამახასიათებელი მცენარეულობაა და გავრცელებულია ზღვის დონიდან 1,900-2,300 მ-ის ფარგლებში, როგორც წესი, ჩრდილო ფერდობებზე, თუმცა გვხვდება სამხრეთ-დასავლეთის, აღმოსავლეთისა და დასავლეთის ექსპოზიციებზეც. კალთაშეკრულობა 40-დან 60%-მდე მერყეობს. არყნარი ტყეები წარმოდგენილია მრავალი ვარიანტის სახით, რომელთა შორის ძირითადი განსხვავება ბალახოვანი საფარის დომინანტებშია. ზოგ ადგილას არყნარ ტყეებში ასევე გვხვდება დეკის საფარი (Betuletum rhododendrosum). არყნარ ტყეებს სხვადასხვა ბალახოვანი საფარი გააჩნია. გვხვდება ასევე არყნარისა და წიფლის შერეული ვარიანტები.

10.  ჯაგრცხილნარი ტყე (Carpinetum, Carpinus orientalis): ამ ტყეებით დაფარულია მდ. მაწიმისწყლის ტერასები. ტყეები მეორადი წარმოშობისაა და პირველადი ტყეების ჭრის შედეგად ვითარდება. კალთაშეკრულობა 60-დან 80%-მდე მერყეობს. ჯაგრცხილას გარდა აქ შეხვდებით შემდეგ სახეობებს: Carpinus caucasica, Quercus iberica და Acer campestre. ქვეტყე ნაკლებად განვითარებულია. ბალახოვანი მცენარეებიდან განვითარებულია Oplismenus undulatifolius, Salvia glutinosa და Viola odorata.

11. მურყნარი ტყე (Alnetum, Alnus barbata): მურყნარების ფრაგმენტები გავრცელებულია მდინარეთა ნაპირებიდან ოდნავ დაშორებით ალუვიურ ტერასებზე, ზღვის დონიან 800-1,000 მ-მდე. ტიპური ფრაგმენტები წარმოდგენილია მდ. შრომისწყლისა და ლაგოდეხისწყლის ხეობებში. კალთაშეკრულობა 40-დან 70%-მდე მერყეობს. მონაწილეობენ: Pterocarya pterocarpa, Juglans regia, Salix excelsa, Populus nigra. ქვეტყეში გვხვდება Corylus avelana, Staphylea pinnata, Rubus caucasicus, Sambucus nigra, Hedera pastuchowii და სხვ. ბალახოვანი საფარის ფლორისტული შემადგენლობა ჭრელია.

12. დეკიანი ბუჩქნარი (Rhododendretum, Rhododendron caucasicum): სუბალპური სარტყელის დამახასიათებელი ფიტოცენოზია და ძირითადად გავრცელებულია ზღვის დონიდან 2,200-2,500 მ-ის ფარგლებში, თუმცა ფრაგმენტულად გვხვდება უფრო დაბლა, ზღვის დონიდან 1,900-2,000 მ-ისა და უფრო მაღლაც ზღვის დონიდან 2700 მ-ის ფარგლებში. როგორც წესი, გვხვდება ჩრდილოეთის ექსპოზიციის ფერდობებზე. მისი შედარებით დიდი რაყები წარმოდგენილია მთა ,,უნაგირას” ჩრდილოეთ ფერდობებზე.

13. სუბალპური მაღალბალახეულობა: სუბალპების ერთ-ერთი დამახასიათებელი მცენარეულობაა. ახასიათებს ფრაგმენტული გავრცელება ზღვის დონიდან 1900-2800 მ-ის ფარგლებში ჩრდილოეთის, დასავლეთისა და ჩრდილო-აღმოსავლეთის ფერდობებსა და გავაკებებზე. ხშირად მეორადი წარმოშობისაა და ტყეების გაჩეხვის შედეგად წარმოიქმნება. სუბალპური მაღალბალახეულობა წარმოდგენილია რამდენიმე ვარიანტის სახით, სადაც დომინანტურია Heracleum sosnowskyi, Senecio rhombifolius ან Rumex alpinus. ამას გარდა, გავრცელებულია ასევე პოლიდომინანტური მაღალბალახეულობა Aconitum nasutum, A. orientale, Gadelia lactiflora, Campanula latifolia, Cephalanthera gigantean, Dryopteris filix-mas, Heracleum sosnowskyi, Symphytum asperum, Telekia speciosa, Senecio rhombifolius და სხვ.

14. მაღალმთის მდელოები: გავრცელებულია ზღვის დონიდან 1800-3100 მ-ის სიმაღლეზე ნაკრძალის მთელ ტერიტორიაზე. ამ ფიტოცენოზების ყველაზე მეტად გავრცელებული ვარიანტებია:

ა) ბრძამიანი (Calamagrostis arundinacea): წარმოდგენილია მეტეოსადგურთან (,,მიტოს სერი”), ,,ბნელი ხევის” ზემო ნაწილში და სხვაგან;

ბ) ჭრელწივანიანი (Festuca varia): დიდ ფართობებზე გვხვდება ,,პრინცის ბინის”, გონგიჩაის და სხვა მიდამოებში;

გ) მზიურიანი (Inula grandiflora): როგორც წესი, გვხვდება შედარებით პატარა ნაკვეთების სახით, მაგალითად, ტიპურია მონაკვეთისათვის მეტეოსადგური – ,,წყარო”;

დ) ნემსიწვერიანი (Geranium ibericum): ფრაგმენტები კარგად არის გამოხატული ,,წყაროსა” და ,,დემიდოვის ნაშალებს” შორის ფერდობებზე;

ე) ძიგვიანი (Nardus glabiculmis): უმეტესად მეორადი წარმოშობისაა და გადაჭარბებული ძოვების შედეგად წარმოიქმნება. გვხვდება ,,პრინცის ბინის”, გონგიჩაის და სხვა მიდამოებში;

ვ) მარცვლოვან-ნაირბალახოვანი მდელო (Graminoso mixtoherbum) წარმოდგენილია ფრაგმენტულად, თუმცა მოზრდილი ნაკვეთების სახით. გვხვდება თითქმის ყველგან, მაგალითად მეტეოსადგურსა და ,,წყაროს” შორის, ,,პრინცის ბინის” მიდამოებში და სხვ.

15. ალპური მდელო-ხალები: ალპური ხალები ალპური მდელოების პატარა ნაკვეთებია და ხშირად მხოლოდ რამდენიმე კვადრატული მეტრის ფართობს მოიცავს, უმეტესად, განვითარებულია რბილი რელიეფის ფორმებზე – მყინვარულ ჩადაბლებებსა და გავაკებებზე ზღვის დონიდან 2700-3000 მეტრის ფარგლებში, ზოგჯერ კი - 3100 მეტრზეც. ალპური მდელო-ხალების ძირითადი ვარიანტებია Taraxacetum (Taraxacum crepidiforme); Sibbaldietum (Sibbaldia semiglabra) და Achemiletum (Alchemila caucasica).

16. სუბნივალური კლდე-ნაშალების მცენარეულობა: ეს დამახასიათებელი მცენარეულობა წარმოდგენილია ზღვის დონიდან 2900-3500 მ-ის ფარგლებში და მოიცავს მდინარეების შრომისწყლისა და ლაგოდეხისწყლის სათავეებს. ხასიათდება რთული, დანაწევრებული რელიეფით, სადაც ჭარბობს კლდე-ნაშალიანი და ქვა-ღორღიანი ფერდობები და გაშიშვლებული კლდეები. ფიტოცენოზები ჩამოყალიბებული არ არის. მცენარეები ერთეული ინდივიდების ან 2-5-მდე სახეობის დაჯგუფებების (ნანოცენოზები) სახითაა გაფანტული რელიეფის ჩაღრმავებებში  ან სხვა შედარებით დახურულ ადგილებში, მაგალითად, დიდი ქვის ძირებში.

17. დღეისათვის ნაკრძალის ტერიტორიიდან ცნობილია მაკრომიცეტების 230 სახეობა, რომელთა უმრავლესობა რიგ Agaricales (139) წარმომადგენელია. აღნიშნული 230 სახეობიდან 23 სახეობა საქართველოს ტერიტორიაზე ნანახია მხოლოდ ლაგოდეხის ნაკრძალში. ერთი სახეობა -Cantharellus caucasicus მხოლოდ ამ ნაკრძალში გვხვდება. ქუდიანი სოკოებიდან ნაკრძალის ტერიტორიაზე განსაკუთრებით ხშირია დათვის სოკო (Boletus edulis), მიქლიო (Cantharellus cibarius), ხეთამხალი (Pleurotus ostreatus), მელნის ძირა (Lepista sordida), მინდვრის ქამა  (Agaricus arvensis), ლამბაქა (Sarcoscifa coccinea) და სხვა. ლაგოდეხის დაცულ ტერიტორიებზე აღრიცხული სახეობების სია იხილეთ დანართში №3ბ.

 

მუხლი 16. ფაუნა

1. ლაგოდეხის ნაკრძალის ფაუნა გამორჩეულად მდიდარია და მოიცავს მთელ რიგ ენდემურ და იშვიათ სახეობებს. აქ გავრცელებულია ძუძუმწოვართა 38, მობუდარ ფრინველთა სულ მცირე 133, რეპტილიების 12, ამფიბიების 7 და თევზების 4 სახეობა. უხერხემლოთა ფაუნის შესახებ ცნობები არასრულია, თუმცა კვლევა ჩატარებულია უხერხემლოთა რამდენიმე ჯგუფზე, მათ შორის დღის პეპლებზე.

2. ძუძუმწოვრები: ლაგოდეხის ნაკრძალში გვხვდება ძუძუმწოვართა 38 სახეობა. ლაგოდეხის ნაკრძალის მსხვილ ძუძუმწოვართა შორის, პირველ რიგში, აღსანიშნავია კავკასიის ენდემი აღმოსავლეთ-კავკასიური ჯიხვი (Capra cylindricornis). ჯიხვის საკმაოდ დიდი  ჯგუფების ნახვა ლაგოდეხის საჯიხვეებში გასული საუკუნის 90-იან წლებამდე უფრო თვალნათლივ იყო შესაძლებელი. ლაგოდეხში ასევე გავრცელებულია ჩლიქოსანთა კიდევ ოთხი სახეობა: კეთილშობილი ირემი (Cervus elaphus maral  საქართველოში ეს სახეობა ეროვნულ წითელ ნუსხაში შეტანილია როგორც კატეგორია -კრიტიკული საფრთხის წინაშე მყოფი".  მხოლოდ ლაგოდეხისა და ბორჯომ-ხარაგაულის ნაკრძალში ქმნის მდგრად პოპულაციას), არჩვი (Rupicapra rupicapra), ევროპული შველი (Capreolus capreolus); და გარეული ღორი (Sus scrofa). ასევე მრავალფეროვანია ლაგოდეხის მსხვილ მტაცებელთა ფაუნა. აქ გავცელებულია მურა დათვი (Ursus arctos), რუხი მგელი (Canis lupus), ფოცხვერი (Lynx lynx) და სხვა. 90-იან წლებში უკიდურესად შემცირდა დათვისა და ფოცხვერის რაოდენობა. სხვა მტაცებელი სახეობებიდან წარმოდგენილია ჩვეულებრივი და ქვის კვერნა, მელა, გარეული კატა, მაჩვი, ტურა. მცირე ძუძუმწოვრებიდან აღსანიშნავია კავკასიის ენდემები - რადეს ბიგა (Sorex raddei), კავკასიური წყლის ბიგა (Neomys teres), კავკასიური კბილთეთრა (Crocidura gueldenstaedti), რობერტის მემინდვრია (Chionomys roberti) და კავკასიური ციყვი (Sciurus anomalous), ალპურ მდელოებზე კი - გუდაურის მემინდვრია (Chionomys gud) და პრომეთეს მემინდვრია (Prometheomys schaposchnikowi). ირემი, ფოცხვერი, ჯიხვი, დათვი, პრომეთეს მემინდვრია საქართველოს წითელ ნუსხაშია შეტანილი. ნაკრძალში ბინადრობს ღამურას რამდენიმე  სახეობა, რომლებიც საერთაშორისო ხელშეკრულებებითაა დაცული (იხილეთ სახეობების სია დანართში 4ა).

3. ფრინველები: ნაკრძალის ორნითოფაუნიდან განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია კავკასიის ენდემური სახეობები: კავკასიური როჭო (Tetrao mlokosiewiczi), კავკასიური შურთხი (Tetraogallus caucasicus) და კავკასიური ყარანა (Phylloscopus lorenzii). ნაკრძალი მდიდარია მტაცებელი ფრინველებით: ჩვეულებრივი კირკიტა (Falco tinnunculus), ქორი (Accipiter gentiles), მიმინო (Accipiter nisus), მთის არწივი (Aquila chrysaetos). ლეშიჭამია ფრინველებიდან აქ წარმოდგენილია: ბატკანძერი (Gypaetus barbatus), სვავი (Aegypius monachus) და  ორბი (Gyps fulvus). ბატკანძერი, ორბი, სვავი, შურთხი და როჭო საქართველოს წითელ ნუსხაშია შეტანილი.

4. რეპტილიები: რეპტილიების ფაუნა საშუალოდ მრავალფეროვანია. აქ გვხვდება რეპტილიების ოთხი ენდემური სახეობა: კავკასიური ხვლიკი (Darevskia caucasica), მდელოს ხვლიკი (D. praticola), ართვინის ხვლიკი (D. derjugini) დინიკის გველგესლა (Vipera dinniki). და რეპტილიების სხვა სახეობებია: კოლხური ბოხმეჭა (Anguis colchicus), სპილენძა (Coronella austriaca), ესკულაპის მცურავი (Zamenis longissimus), მარდი ხვლიკი (Lacerta media) ჩვეულებრივი ანკარა (Natrix natrix), წყლის ანკარა (Natrix tessellata), და რამდენიმე სხვა ხვლიკისა და გველის სახეობა. დინიკის გველგესლა საერთაშორისო წითელ ნუსხაშია შეტანილი, როგორც მოწყვლადი სახეობა.

5. ამფიბიები: ლაგოდეხის ნაკრძალი, როგორც კახეთის კავასიონის ნაწილი, აღიარებულია, როგორც ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ადგილი ამფიბიათა ფაუნის თვალსაზრისით. აქ წარმოდგენილია: კავკასიის ენდემები – კავკასიური გომბეშო (Bufo verrucosissimus), კავკასიური ჯვრიანა (Pelodytes caucasicus), ასევე გვხვდება მწვანე გომბეშო (Bufo viridis), მცირეაზიური ბაყაყი (Rana macrocnemis), ტბის ბაყაყი (Pelophylax ridibundus), აღმოსავლური ვასაკა (Hyla (arborea) orientalis)..

6. თევზები: ლაგოდეხის ნაკრძალის სწრაფ მდინარეებსა და ნაკადულებში ბინადრობს თევზის ოთხი სახეობა: წვერა (Barbus lacerta), კავკასიური ქაშაპი (Leuciscus cephalus), ნაფოტა (Alburnoides bipunctatus) და მდინარის კალმახი (Salmo sp.).

7. უხერხემლოები: ნაკრძალის ტერიტორიაზე გამოვლენილია მწერების ასეულობით სახეობა, რომელთა შორის მრავალი საკმაოდ იშვიათია: ირემა ხოჭო (Lucanus cervus), დიდი ზომის ენდემური კავკასიური ბზუალა (Carabus caucasicus), სფინქსი მღამიობი (Celerio vespertilio), დათუნელა ჰერა (Callimorpha hera), დათუნელა ბანოვანი (Callimorpha dominula) და ცისფერა დაფნისი (Polyommatus daphnius). სუბალპებში გვხვდება პეპელა აპოლონის ორი სახეობა - ფართოდ გავრცელებული Parnassius apollo და ენდემური (და საქართველოს წითელ ნუსხაში შეტანილი) Parnassius nordmanni. მარტო ქერცლფრთიანებიდან (Lepidoptera) აღწერილია 600-მდე სახეობა. ნაკრძალში სხვადასხვა ენდემური მოლუსკია გავრცელებული, რომელთანაც გამოირჩევა კავკასიის ენდემი და ევროპაში ერთ-ერთი ყველაზე დიდი ბუხის ლოკოკინა (Helix buchi), რომელიც საქართველოს წითელ ნუსხაშია მოწყვლადი სტატუსით შესული. ჩვეულებრივია მტკნარი წყლის კიბო (Potamon tauricum).

8.  ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიები გამოირჩევა პეპლების მრავალფეროვნებით. აქ დაახლოებით 600-მდე სახეობაა აღწერილი, თუმცა დღეისათვის ჩვენ ხელთ არსებული მასალებიდან პეპლებიდან (Lepidoptera): Geometridae (მზომელების) ოჯახის 108 სახეობა, Pygrinae-ს ოჯახის - 35 სახეობაა ცნობილი. მეტი ინფორმაციაა ლაგოდეხის დაცულ ტერიტორიებზე მოპოვებული ხეშეშფრთიანების (Coleoptera) მასალებიდან. აქ ბზუალა  (Carabidae) ხოჭოების 103 სახეობაა, ცხვირგრძელების (Curculionidae) – 21 სახეობა, მავნებელი ხარაბუზების (Cerambycidae) - 8 სახეობა, ტკაცუნების (Elateridae) - 23 სახეობა, ჭიამაიების (Coccinelidae) – 12 სახეობა, ფირფიტულვაშიანების (Scarabaeidae) - 10 სახეობა და შავტანების (Tenebrionidae) – 16 სახეობაა გავრცელებული და დღეისათვის ცნობილი. ლაგოდეხის დაცულ ტერიტორიებზე სწორფრთიანების (Orthoptera), ნახევრადხეშეშფრთიანების (Hemiptera), სიფრიფანაფრთიანების (Hymenoptera) და ორფრთიანების  (Diptera) რიგებიდან აღსანიშნავია კალიების (Acrididae) 2 სახეობა, ბუგრების (Drepanosiphidae) 15 სახეობა, ფუტკრისნაირების (Andrenidae) 8 სახეობაა, მაწუხელების (Tabanidae) - 12 სახეობა, Psychodidae - 5 სახეობა, Syrphidae -  19 სახეობაა აღწერილი. ლაგოდეხის დაცულ ტერიტორიებზე აღრიცხული სახეობების სია იხილეთ დანართში №4ვ. უხერხემლოთა 17 სახეობა არსებობს საქართველოს წითელ ნუსხაში.  ჩამოთვლილია გადაშენების  პირას მყოფი შემდეგი სახეობები: Acherontia Atropos, Parnassius nordmanni, Omophron limbatum and Rosalia alpina.

 

მუხლი 17. მეცნიერება და განათლება

1. ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიები საქართველოში ერთ-ერთ ყველაზე უკეთ გამოკვლეულ და შესწავლილ ეკოსისტემას წარმოადგენს, განსაკუთრებით კი მისი ფლორისა და მცენარეულობის კლასების თვალსაზრისით. სამეცნიერო ინტერესი ამ ტერიტორიის მიმართ ჯერ კიდევ XIX საუკუნეში დაიწყო, მთელ საბჭოთა ეპოქაში გაგრძელდა და დღესაც მაღალი რჩება. მთელი კავკასიის რეგიონის მასშტაბით სწორედ ლაგოდეხის რაიონში მოხდა მრავალი სახეობის თავდაპირველი აღწერა.

2. სამეცნიერო და საგანმანათლებლო კუთხით მნიშვნელოვან ფასეულობებს წარმოადგენს ლანდშაფტების, მცენარეების და ველური სახეობების მრავალფეროვნება, აგრეთვე მათი მაღალი ენდემიზმი.

3. ნაკრძალს დიდი პოტენციალი აქვს გეობოტანიკური, ეკოლოგიური და მცენარეთა სახეობების წარმოქმნის კვლევის თვალსაზრისით.

4. ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიები მეცნიერთა კვლევებისა და მოსწავლე-ახალგაზრდობის საველე განათლებისათვის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ადგილია.

5. ადგილობრივი და საერთაშორისო სამეცნიერო დაწესებულებები და მკვლევარები მოწოდებულნი არიან დაამყარონ პარტნიორული და ურთიერთთანამშრომლური ურთიერთობები დაცული ტერიტორიების სააგენტოსა და ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების ადმინისტრაციასთან  შეთანხმებების დონეზე.

6. ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების შესახებ ინფორმაციის გავრცელებისა და ინტერესის გაღვივების მიზნით შეიქმნა ადგილობრივი და საერთაშორისო პუბლიკაციები.

 

მუხლი 18. მიწათსაკუთრება და მიწათსარგებლობა

1. ლაგოდეხის სახელმწიფო ნაკრძალისა და აღკვეთილის საზღვრებს შორის მოქცეული მიწა სახელმწიფო საკუთრებაა.

2. აღკვეთილის ტერიტორიაზე მიწათსარგებლობის ფორმები რეგულირდება დაცული ტერიტორიების სისტემის შესახებ საქართველოს კანონის მე-12 მუხლის შესაბამისად. ლაგოდეხის სახელმწიფო ნაკრძალის შიგნით მიწათსარგებლობა, რომელიც ბუნების კონსერვაციის საერთაშორისო კავშირის (IUCN) Ib კატეგორიას შეესაბამება - „სახელმწიფო ნაკრძალი / ველური ტერიტორიები“ - შეზღუდულია და დაიშვება მხოლოდ არამანიპულაციური კვლევა, საგანმანათლებლო საქმიანობა, სტიქიური უბედურებების, კატასტროფებისა და საგანგებო მდგომარეობის დროს სამსახურებრივი მოვალეობების განხორციელების მიზნით ადმინისტრაციის თანამშრომლების ავტო-მოტო სატრანსპორტო საშუალებებით შეზღუდული გადაადგილება, მონიტორინგთან დაკავშირებული საქმიანობები, საკადასტრო სამუშაოების წარმოება და ფიზიკური დაცვისათვის აუცილებელი ღონისძიებების გატარება. ბუნებრივი რესურსების ნებისმიერი სახის გამოყენებითი სარგებლობა აკრძალულია. სახელმწიფო ნაკრძალი არ იყოფა ცალკეულ ზონებად და მიწათსარგებლობასთან დაკავშირებული შეზღუდვები და აკრძალვები მთელ ტერიტორიაზე ვრცელდება.

3. აღკვეთილის ტერიტორიაზე მიწათსარგებლობის ფორმები რეგულირდება დაცული ტერიტორიების სისტემის შესახებ საქართველოს კანონის მე-12 მუხლისა და 2013 წლის 22 მაისის საქართველოს მთავრობის №125 დადგენილების „დაცული ტერიტორიების უძრავი ქონების სარგებლობაში გადაცემისას საწყისი სააუქციონო ფასის განსაზღვრისა და აუქციონის ჩატარების შესახებ დებულების დამტკიცების თაობაზე“ შესაბამისად. აღკვეთილში მიწათსარგებლობა, რომელიც შესაბამისობაშია ბუნების დაცვის საერთაშორისო კავშირის (IUCN) IV კატეგორიასთან, სადაც შეზღუდული არაა მანიპულაციური და არამანიპულაციური სამეცნიერო კვლევა, საგანმანათლებლო საქმიანობა, ეკოტურიზმი, აღდგენითი ღონისძიებების განხორციელება, ადმინისტრაციული პერსონალის შეზღუდული გადაადგილება ავტო-მოტო და საჰაერო სატრანსპორტო საშუალებებით სამსახურებრივი მოვალეობის შესრულების მიზნით სტიქიური უბედურების, კატასტროფების, საგანგებო სიტუაციების და აღდგენითი სამუშაოების დროს, მონიტორინგის სამუშაოების წარმოება, საკადასტრო სამუშაოების განხორციელება, აღკვეთილის საქართველოს კანონმდებლობით განსაზღვრული დაცვის რეჟიმის განხორციელებისათვის აუცილებელი ღონისძიებების გატარება, უმოტორო ტრანსპორტით გადაადგილება მენეჯმენტის გეგმით გათვალისწინებული შეზღუდვებით და მკაცრი კონტროლის პირობებში ცალკეული განახლებადი ბუნებრივი რესურსების მოხმარება. აღკვეთილი შეიძლება დაიყოს ცალკეულ ნაწილებად, რომლებიც ცალ-ცალკე განსაზღვრავს აღკვეთილის ცალკეულ ტერიტორიებზე მიწათსარგებლობასთან დაკავშირებულ წესებსა და შეზღუდვებს.

4. აღკვეთილის გარკვეული ტერიტორიები, განსაკუთრებით კი სუბალპური მდელოები, წლების მანძილზე ცხვრის საზაფხულო საძოვრებად გამოიყენებოდა. პირუტყვის მწყემსვა ამ ადგილებში ადგილობრივი მოსახლეობისათვის შემოსავლის წყაროს წარმოადგენს. ცხვრის ძოვება ხდება მაისიდან სექტემბრამდე პერიოდში აღნიშნულ საზაფხულო საძოვრებზე. ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების ბოლო რეკატეგორაციის შედეგად (2013 წელს) სახელმწიფო ნაკრძალის გარკვეულ ტერიტორიებს აღკვეთილის სტატუსი მიენიჭა, მას შემდეგ, რაც დადგინდა, რომ საძოვრები დეგრადირებული იყო და საჭიროებდა აღდგენითი ღონისძიებების ჩატარებას. ეს ცვლილებები შეეხო ტერიტორიებს, რომლებიც ტრადიციულად შინაური ცხოველების საძოვრებად გამოიყენებოდა და მიწის ამ სახით გამოყენება დაშვებული იქნება გარკვეული პირობების გათვალისწინებით. სახელმწიფო ნაკრძალის სტატუსი დარჩა შედარებით მცირე ფართობის ტერიტორიას, რომელიც ასევე გამოიყენებოდა ძოვებისათვის. ამ ტერიტორიაზე პირუტყვის ძოვება აღარ დაიშვება.

5. აღკვეთილის ტერიტორიაზე დაშვებულია ზოგიერთი განახლებადი ბუნებრივი რესურსით  სარგებლობა, როგორიცაა ადგილობრივი თემების უზუნველყოფა საშეშე მერქნის ლიმიტირებული რაოდენობით, ტყის არამერქნული პროდუქტების შეგროვება, მათ შორის: წაბლი, კაკალი, კენკრა, სოკო და სხვა საკვები მცენარეები, აგრეთვე აღკვეთილში არსებული რამდენიმე წყაროდან წყლის რესურსით სარგებლობა კომუნალური სასმელი წყლის მიწოდებისა  და სათევზე მეურნეობის წყლით მომარაგების მიზნით.

6. აღკვეთილის ტერიტორიის მცირედი ნაწილი სამ სხვადასხვა ადგილზე (სულ 9,0 ჰა) გადაცემულია საქართვლოს საპატრიარქოსთვის  მიჩენის წესით (20 წელი) რელიგიური და სარიტუალო ღონისძიებათა ხელშეწყობის მიზნით (მაჭისციხის ეკლესია მიმდებარე 3 ჰა, რაჭისუბნის ეკლესია მიმდებარე 3 ჰა ტერიტორიით და ლაგოდეხის მონასტერი ,,დიდთა ძალითა ლაგოდეხი” 3 ჰა მიმდებარე ტერიტორიით).

 

მუხლი 19. ისტორიულ-კულტურული მემკვიდრეობა

1.  ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიები ისტორიული ჰერეთის ტერიტორიაზე დაარსდა, რომელიც ჯერ ალბანთა ქვეყნის შემადგენლობაში შედიოდა, შემდეგ ჰერეთის ადრეფეოდალური ხანის ქართულ სახელმწიფოებრივ ერთეულში,  საბოლოოდ კი კახეთის სამეფოსთან ერთად   ერთიანი ფეოდალური საქართველოს ორგანული ნაწილი გახდა. ბუნების შეუდარებელი სილამაზით და ნაყოფიერი მიწით განთქმული ჰერეთი საქართველოს მდიდარი მხარე ყოფილა. ქართველი მეფეები დასასვენებლად და სანადიროდ ზოგჯერ შემოდგომასა და ზამთარს ჰერეთში ატარებდნენ, აქედან უკავშირდებოდნენ დაღესტანს, შირვანსა და განძას. გეოგრაფიული მდებარეობით ჰერეთი ესაზღვრებოდა მნიშვნელოვან სავაჭრო გზას, რომელიც ჩრდილოეთით  მას დაღესტანთან, ხოლო სამხრეთით - აღმოსავლეთ სპარსეთთან აკავშირებდა.

2.  ჰერეთის ეკონომიკურ ცხოვრებაში დიდ როლს ასრულებდა  ცნობილი საქარავნო სავაჭრო  გზა, რომელიც მის ტერიტორიაზე გადიოდა და აღმოსავლეთ ქვეყნებს დასავლეთის ქვეყნებთან აკავშირებდა. ეს გზა ლაგოდეხის  რაიონის ტერიტორიაზე გადიოდა, რასაც არქეოლოგიური გათხრების შედეგად მოპოვებული სხვადასხვა ქვეყნისა თუ ეპოქის ნუმიზმატიკური ნიმუშები ადასტურებს. ჩვ.წ. აღ.-მდე VI საუკუნიდან ვენახების მასიური გაშენება მოწმობს, რომ რეგიონი, რომელიც ღვინის აკვნად არის მიჩნეული, მეღვინეობის მდიდარი კულტურით გამოირჩევა.

3. ისტორიული წყაროების მიხედვით საზაფხულო რეზიდენციის ,,მაჭის ციხის“ (თოღა) აშენება ლაგოდეხის ბუნებრივი სილამაზით მოხიბლულ  მეფე არჩილს უბრძანებია, ნაგებობა VII საუკუნით თარიღდება და ორი ხევის   მდინარე მაწიმისწყლისა და ბნელი ხევის  შესაყართან მდებარეობს, მისი ფართობი 3,5 ჰა-ს აღწევდა, მეფეთა სასახლის ქვევით, მიწაში ოთახებია ძლიერი სვეტებით, რომლებიც გარკვეულ პერიოდში, როგორც ისტორიული წყაროებიდან ჩანს, კახეთის მეფეთა დილეგს  (საპატიმროს)  და თავშესაფარსაც წარმოადგენდა. თორღა  ფეოდალურ ხანაში კახეთის სამეფოს თვალსაჩინო  ციხე-სიმაგრედ ქცეულა, რადგან სტრატეგიულ ადგილას მდებარეობდა. დაღესტნიდან კახეთის სატახტო ქალაქ გრემისკენ მიმავალი გზა თოღაზე გადიოდა. თუ მტერი თოღას ხელში ჩაიგდებდა, კახეთის სატახტო ქალაქს უშუალო საფრთხე ელოდა, რადგან მათ შორის ასეთი ძლიერი გამაგრებული ციხე-სიმაგრე აღარ იყო.

4.  ,,ქართლის ცხოვრების“ ცნობით 1614 წელს თოღას სწვევია ქართველი ხალხის დაუძინებელი მტერი შაჰ-აბასი: „მოვიდა თუესა იანვარსა ხუთსა და აღიღო ციხე თოღაისა შაჰ-აბას და გამოიღო ყოველივე საგანძური კახეთისა.“ თოღა მოზრდილი ციხე-ქალაქი ყოფილა. მისი სამხრეთ-დასავლეთი მხარე 70-80 მ სიმაღლის კლდითაა შემოზღუდული. ციხე-ქალაქის კედლების სიგანე ზოგ ადგილას 1,5 მეტრს აღწევს. კედლებში ახლაც ეტყობა გრძელი, მრგვალი ხვრელები, ალბათ კედლებზე მიშენებული იყო ოთახები.

5. ციხე-ქალაქში, დილეგის სიახლოვეს 15 მეტრის დაშორებით მდებარეობს ჭა, რომლის დიამეტრიც 50 სმ-ია, ხოლო  დაახლოებით სიღრმე 10 მ. ნაშენებია კირითა და ქვით. ციხე-ქალაქის ტერიტორიაზე დღემდე კარგადაა შემონახული კარის ეკლესია, რომელიც მეცნიერთა აზრით გვიან ფეოდალურ პერიოდს უნდა ეკუთვნოდეს, კეძოდ XV-XVI საუკუნეებს.

 

მუხლი 20. ტურიზმი და რეკრეაცია

1. მთიანი და ტყიანი ლანდშაფტების კომბინაცია მრავალრიცხოვანი ჩანჩქერებით, მდიდარი ბიომრავალფეროვნებით, ისტორიული თუ კულტურული მემკვიდრეობით სხვადასხვა ეროვნების, ასაკისა და ინტერესების მქონე ვიზიტორს იზიდავს.

2. დაცული ტერიტორიების შესახებ ინფორმაციისა და ტურისტული ინფრასტრუქტურის (მაგ: ბილიკები, საფეხმავლო ხიდები, ტურისტული მარშრუტების  მარკირება და ა.შ.)  განვითარებასთან ერთად ვიზიტორთა რაოდენობა ყოველწლიურად იზრდება.

3. 2014 წელს ვიზიტორთა საერთო რაოდენობამ 39417 შეადგინა, აქედან 31488 საქართველოს მოქალაქე, 7929 უცხოელი. ვიზიტორთა უმრავლესობა ექსკურსანტები იყვნენ.

 4. ადმინისტრაციულ შენობაში ფუნქციონირებს საინფორმაციო ცენტრი, რომელიც განახლდა 2013 წელს. 2010 წელს ადმინისტრაციასთან არსებული სასტუმრო, კაფეტერია და საგამოფენო დარბაზი იჯარით გაიცა კერძო პირზე, თუმცა ამ ეტაპზე იჯარა შეწყვეტილია.

5. ტურიზმიდან მიღებული შემოსავლის ძირითადი წყარო: ცხენების გაქირავება, საკარვე და საპიკნიკე ადგილების გადასახადები და საკემპინგე აღჭურვილობის გაქირავება (მაგ.: საძილე ტომარა, პარალონი, კარავი, ზურგჩანთა და სხვ.).

6. არსებობს 5 მარკირებული ბილიკი, რომელთა შემოწმება და დასუფთავება პერიოდულად ხორციელდება.

7. ქ. ლაგოდეხში დაცული ტერიტორიების ადმინისტრაციის მიმდებარე ტერიტორიაზე ორი სასტუმრო და მრავალი საოჯახო ტიპის სასტუმროა, ასევე სურსათის მაღაზიები, კვების ობიექტები, ყოველდღიური სასოფლო-სამეურნეო ბაზარი, სასწრაფო სამედიცინო დახმარების სამსახური და კერძო კლინიკა.

 

მუხლი 21. ადგილობრივი ეკონომიკისა და დაცული ტერიტორიების ურთიერთკავშირი

1. 2009-2014 წლების კახეთის რეგიონული განვითარების სტრატეგია  მოიცავს კახეთის რეგიონის დაცულ ტერიტორიებს (ვაშლოვანი, თუშეთი, ბაწარა-ბაბანეურისა და ლაგოდეხის სახელმწიფო ნაკრძალები), რომელიც მომზადებული იქნა კახეთის რეგიონის გუბერნატორის ადმინისტრაციისა და კახეთის რეგიონული განვითარების სააგენტოს მიერ. ტურიზმი რეგიონისათვის დიდი პოტენციის მქონედ არის აღიარებული და ამ დოკუმენტის თანახმად განვითარების ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს სტრატეგიულ მიზანს წარმოადგენს. უკანასკნელი წლების განმავლობაში ტურიზმი და ვიზიტორთა რაოდენობა ლაგოდეხის მუნიციპალიტეტში სტაბილურად მზარდია.

2. ლაგოდეხის მუნიციპალიტეტის ეკონომიკა ძირითადად პირველად სექტორზეა დამოკიდებული (სასოფლო-სამეურნეო წარმოება და გადამუშავება). ეკონომიკურ ჭრილში ამ რეგიონში ნაკლებად განვითარებული დარგებია: მრეწველობა, ვაჭრობა, ტრანსპორტი და მშენებლობა.

3. დაცული ტერიტორიების წვლილი ადგილობრივი ეკონომიკის განვითარებაში ძირითადად გულისხმობს სტუმართმოყვარეობისათვის საჭირო ადგილობრივი რესურსების განვითარებას, როგორიცაა: განთავსება,  კვება, ტრანსპორტირება, ტურისტული აქტივობები, ინფრასტრუქტურა, სანახაობები, კომუნიკაციები და სხვა დაქვემდებარებული სერვისები. ადრე, მსოფლიო ბანკმა უზრუნველყო კერძო მეწარმეების მხარდაჭერა საოჯახო ტიპის სასტუმროების დაარსებაში. ბოლო ხანებში ამ რეგიონში ვიზიტორების მზარდი რაოდენობიდან გამომდინარე, გამასპინძლებასთან დაკავშირებული მომსახურებები მნიშვნელოვნად გაიზარდა.  კერძო წარმოებებმა მოახდინა სასტუმროებსა და საოჯახო ტიპის სასტუმროებში ინვესტირება და ახალი ობიექტების გახსნა ქ. ლაგოდეხში. ეკონომიკური ზეგავლენა მნიშვნელოვანწილად გაიზრდება, თუ მოხდება არსებული, ვიზიტორთათვის მნიშვნელოვანი ობიექტების შემდგომი გაუმჯობესება და ახალი დამატებითი სანახაობების განვითარება, რაც გაზრდის დაცულ ტერიტორიებზე და ზოგადად რეგიონში ვიზიტორის მიერ საშუალოდ გატარებულ დროს (რომლის გაზომვაც შეიძლება ერთი ვიზიტორის მიერ გატარებული ღამეების რაოდენობის მიხედვით).

4. აღკვეთილის ალპური საძოვრები გამოიყენება  საზაფხულო საძოვრებად, დაახლოებით 15000-20000-მდე ცხვრისთვის. აღკვეთილიდან  ასევე შეშით მარაგდება ადგილობრივი მოსახლეობის ნაწილი, მას აგრეთვე იყენებენ სხვადასხვა არამერქნული ტყის პროდუქტების შეგროვებისთვის, როგორიც არის წაბლი, კაკალი, სამკურნალო მცენარეები, სოკო და ა.შ.

5. მუნიციპალური წყალმომარაგება ხორციელდება დაცულ ტერიტორიებზე და აღკვეთილში  არსებული ნაკადულებიდან და მდინარეებიდან.  კერძო ბიზნესების მიერ ასევე ხდება  წყლის ამოღება სარწყავად და სათევზაო მეურნეობისთვის.

 

თავი III

გრძელვადიანი მიზნები

ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების მენეჯმენტის გეგმის გრძელვადიანი მიზნები ის მდგომარეობა, რომელთა მიღწევასაც მიზნად ისახავს  დაცული ტერიტორიების სააგენტო დაცული ტერიტორიებისთვის 20-25 წლის ფარგლებში, მდგომარეობს შემდეგში:

 

მუხლი 22.  ლანდშაფტების, ჰაბიტატებისა და სახეობების კონსერვაციასთან დაკავშირებული მიზნები

ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიები ეფექტურად დაცულია, რათა მოხდეს ბიოლოგიური  პროცესების, სახეობების მრავალფეროვნების, აგრეთვე დამახასიათებელი ლანდშაფტების   შენარჩუნება. მნიშვნელოვანი და მოწყვლადი ან იშვიათი ჰაბიტატების დიდი ნაწილი ბუნებრივად ვითარდება, რათა ხელი შეუწყოს ბუნებრივი დამახასიათებელი სახეობების მრავალფეროვნებას,  გადაშენების საფრთხის წინაშე მყოფ,  იშვიათი და ენდემური მცენარეთა და ცხოველთა სახეობების გენეტიკური ფონდის კონსერვაციას.

 

მუხლი 23.  სახეობების, ჰაბიტატებისა  და ეკოსისტემის სერვისების მდგრად  გამოყენებასთან დაკავშირებული მიზნები

ლაგოდეხის აღკვეთილი უზრუნველყოფს ეკოსისტემასთან  პირდაპირ დაკავშირებულ სერვისებს, მათ შორისაა განახლებადი ბუნებრივი რესურსების მდგრადი გამოყენება, რათა მიწათმოსარგებლეებმა ისარგებლონ კანონით მინიჭებული უფლებით. სამომხმარებლო მიწათსარგებლობა იმ დონეზეა, რომ ბიოლოგიურად  მდგრადია და ინარჩუნებს ჰაბიტატების მდგომარეობას დამაკმაყოფილებელ დონეზე.

 

მუხლი 24. სოციალურ-ეკონომიკურ განვითარებასთან დაკავშირებული მიზნები ადგილობრივი ეკონომიკისა და მოსახლეობის სასარგებლოდ

ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიები ადგილობრივი ეკონომიკის შემადგენელი ნაწილია და ეკოსისტემასთან დაკავშირებული სერვისები ღირებულებას მატებს მას, მათ შორის ტყის არამერქნული პროდუქტები, საზაფხულო ალპური საძოვრები, საშეშე მერქანი, სასმელი და ტექნიკური წყალი და ეკოტურიზმი. დაცული ტერიტორიები დამატებით ღირებულებას სძენს ადგილობრივ ეკონომიკას მარკეტინგული შესაძლებლობების, პროდუქტის წარმოშობისა და ხარისხის სერტიფიცირების მეშვეობით.

 

მუხლი 25. ეკოტურიზმის განვითარებასთან დაკავშირებული მიზნები

ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიები ადგილობრივი და უცხოელი ვიზიტორებისთვის ეკოტურიზმის დანიშნულების ადგილია, რომელიც ვიზიტორებს სთავაზობს მაღალი ხარისხის მომსახურებასა და ინფორმაციას. ეკოტურიზმი ადგილობრივი ეკონომიკის განუყოფელი ნაწილია,  რომლითაც სარგებელს იღებს ადგილობრივი მოსახლეობა.

 

მუხლი 26. ეკოგანათლებასა და გარემოსდაცვითი ცნობიერების ამაღლებასთან დაკავშირებული მიზნები

დაცული ტერიტორიები წარმოადგენს საგანმანათლებლო რესურსს ახლანდელი და მომავალი თაობებისათვის. ადმინისტრაცია ადგილობრივ სკოლებთან და სხვა შესაბამის საგანმანათლებლო დაწესებულებებთან ურთიერთთანამშრომლობის გზით უზრუნველყოფს ეკოსაგანმანათლებლო სერვისების მიწოდებას საზოგადოებაში გარემოსდაცვითი ცნობიერების გაზრდისა და ამაღლების მიზნით.

 

მუხლი 27. სამეცნიერო კვლევასთან დაკავშირებული მიზნები ეკოსისტემის პროცესების შესახებ ცნობიერების ამაღლების კუთხით

დაცული ტერიტორიები შესანიშნავ შესაძლებლობებს იძლევა ეროვნული და საერთაშორისო აკადემიური დაწესებულებებისა და მკვლევარებისთვის  სამეცნიერო კვლევების თვალსაზრისით,  რათა გაფართოვდეს ცოდნა ეკოსისტემის პროცესებზე, სახეობრივ  მრავალფეროვნებასა და კლიმატის ცვლილებასა და გარემოსთან დაკავშირებულ სხვა მოვლენების გრძელვადიან მონიტორინგზე. კვლევის შედეგები და მონაცემები ეფექტურადაა შენახული მონაცემთა ბაზასა და ტერიტორიული ადმინისტრაციის ბიბლიოთეკაში და საზოგადოებისათვის ხელმისაწვდომია.

 

მუხლი 28. კულტურული მემკვიდრეობის შენარჩუნებასთან და ინტეგრაციასთან დაკავშირებული მიზნები

ადგილობრივი კულტურული მემკვიდრეობის ღირსშესანიშნავი ადგილები დაცულია  და წარმოადგენს ვიზიტორთა პროგრამის შემადგენელ ნაწილს ეკოსისტემის პროდუქტებსა და ღირსშესანიშნაობებთან ერთად. ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების ადმინისტრაცია,  საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნული სააგენტო და საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალიური მართლმადიდებელი ეკლესია ეფექტურად თანამშრომლობენ კულტურული მემკვიდრეობის შესანარჩუნებლად.

 

მუხლი 29. ტრანსსასაზღვრო კონსერვაციის ხელშეწყობასთან დაკავშირებული მიზნები

ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების ადმინისტრაციას დამყარებული აქვს კონტაქტი  მოსაზღვრე დაცული ტერიტორიების ადმინისტრაციებთან აზერბაიჯანსა და დაღესტანში, რაც უზრუნველყოფს დაცულ ტერიტორიებს შორის მენეჯმენტის მიზნების შეჯერებას ბიომრავალფეროვნების ეფექტური კონსერვაციისთვის.

 

მუხლი 30. დაცული ტერიტორიების ადმინისტრაციასთან დაკავშირებული  მიზნები

ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების ადმინისტრაციას აქვს საკმარისი ადამიანური და ფინანსური რესურსი, რათა  უზრუნველყოს დაცული ტერიტორიების ეფექტური მართვა. ადმინისტრაცია სათანადოდ დაკომპლექტებული და მომზადებულია თავისი ფუნქციების შესასრულებლად ბიომრავალფეროვნების შენარჩუნებისა და საჯარო მომსახურების უზრუნველყოფის მიზნით.

 

თავი IV

სიტუაციური ანალიზი

მუხლი 31. რესურსების დაცვა

1.  ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიები დიდი ხნის განმავლობაში იყო საკონსერვაციო დაცვის ქვეშ,  ეს ტერიტორია, მათ შორის მიწათსარგებლობაზე დაკავშირებული შეზღუდვების  ჩათვლით, აღიარებული იქნა მის მიმდებარედ მცხოვრები მოსახლეობის მიერ. გარდა დამოუკიდებლობის შემდეგ, 1990-იანების 10-წლიანი პერიოდისა, როდესაც მასშტაბურმა უკანონო ნადირობამ  კრიტიკულად შეამცირა ძუძუმწოვრთა პოპულაცია, დაცული ტერიტორიები სათანადო დაცვის ქვეშ იმყოფებოდა.  

2.  ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების დაცვის განყოფილებას ხელმძღვანელობს დაცვის განყოფილების უფროსი და დაკომპლექტებულია ორი უფროსი რეინჯერით, 17 რეინჯერითა და ბუნებრივი რესურსების მართვის უფროსი სპეციალისტით. განყოფილება აღჭურვილია ორი პიკაპის ტიპისა და ორი  Suzuki Jimney 4x4-ის ტიპის მანქანით და 16 ცხენით.

3.  ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიები მოიცავს ორ სატყეო უბანს გურგენიანის უბანი (10952 ჰა), რომელიც შედგება  რვა  სარეინჯეროსაგან და ლაგოდეხის უბანი (13548 ჰა), რომელიც ცხრა სარეინჯეროდაა დაყოფილი.

4.  2014 წლის განმავლობაში პატრულირებისას დაცვის განყოფილების მიერ გავლილი იქნა: 42100  კმ  მანძილი  ფეხით, 17300 კმ ცხენებით და 46500 კმ ავტომანქანით, საერთო ჯამში 105900 კმ, ასევე ჩატარებულ იქნა 2690 პატრულირება და 137 რეიდი; პატრულირების (ტერიტორიის შემოვლები) დროს 2012 წელს 71290 კმ მანძილი დაიფარა 3542 პატრულირების და 2013 წელს  შესაბამისად  136900 კმ დაიფარა 5102 პატრულირების შედეგად. ეს მიუთითებს პატრულირების ძალისხმევის მკვეთრ ზრდაზე წინა წლებთან შედარებით.

5. 2014 წლის განმავლობაში  შემდეგი დარღვევები დაფიქსირდა: უკანონო ძოვების 5 შემთხვევა, ნადირობის წესების დარღვევის 10 შემთხვევა, უკანონო ნადირობის 1 შემთხვევა, ,სანაკრძალო რეჟიმის დარღვევის 5 შემთხვევა. სულ ამ პერიოდის განმავლობაში გამოვლინდა 21 დარღვევა, ხოლო წინა წლებთან შედარებით მონაცემები ასე გამოიყურება: 25 დარღვევა გამოვლინდა 2011 წელს, ხოლო 32 დარღვევა -2012 წელს, 31 დარღვევა 2013 წელს.  დაცვის განყოფილებამ გაიარა ტრენინგი ფოტოხაფანგების, პატრულირების გეგმების შედგენაზე და ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა ოქმის შედგენის თაობაზე, აგრეთვე ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსში შეტანილი ცვლილებების შესახებ. დაცვის სამსახურის თანამშრომელთა ეფექტურობისა და ნაყოფიერების შენარჩუნების, ასევე შემდგომი გაუმჯობესების მიზნით უწყვეტი  თემატური ტრენინგების ჩატარება იქნება აუცილებელი.

7. ზოგადად ვითარება კონტროლირებადია, თუმცა უწყვეტი პატრულირება საჭირო იქნება მის შესანარჩუნებლად. დაცვის განყოფილების ეფექტურობის თვალსაზრისით ძირითადი პრობლემებია: საპატრულო რაციონის დასაფარად ოპერატიული ფულადი სახსრების უქონლობა, ტრენინგების საჭიროება საველე აღჭურვილობის მოხმარების კუთხით, განახლებული  აღჭურვილობის  ქონის ზოგადი საჭიროება და მოძველებული ტექნიკის ჩანაცვლება, არსებული უხარისხო  უნიფორმების ჩანაცვლება ახლით.

 

მუხლი 32. კვლევა და მონიტორინგი

1.  ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების დაცვის განყოფილება ამზადებს ყოველწლიურ ბუნების მატიანეს დაცული ტერიტორიების შესახებ, რომელიც ასევე შეიცავს მეტეოროლოგიურ მონაცემებს, ახლად დამატებული სახეობების ინვენტარიზაციის მონაცემებს, საქართველოს წითელი ნუსხის სახეობების მონიტორინგს, ჰაბიტატების  მონიტორინგს, აგრეთვე გარე  მკლვევარებისა და  მეცნიერებების საქმიანობების შესახებ ანგარიშებს, რომლებიც მუშაობენ ლაგოდეხის დაცულ ტერიტორიებზე.

2.  ირმის (Cervus elaphus) და ჯიხვის (Capra cylindricornis) სისტემატური მონიტორინგის სქემები ხელმისაწვდომია, მაგრამ არა სხვა ნებისმიერი სახეობის თუ ჰაბიტატის მდგომარეობის შესახებ.

3. არსებობს  NACRES-ის  2004 წელს შემუშავებული მონიტორინგის რეკომენდაცია - „ბიომრავალფეროვნების მონიტორინგი ძირითად დაცულ ტერიტორიებზე“, მათ შორის განსაკუთრებული რეკომენდაციები ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიებისათვის, რომელიც არასდროს  განხორციელებულა. აღნიშნული რეკომენდაცია შეიძლება გამოყენებულ იქნეს როგორც კარგი ბაზისი ნებისმიერი სამომავლო მონიტორინგის გეგმისათვის.

4.  ლაგოდეხის დაცულ ტერიტორიებზე განიხილება შემდეგი საკვანძო სახეობები, რომლებიც სისტემატურ მონიტორინგს საჭიროებს.

ა) კეთილშობილი ირემი (Cervus elaphus maral) შესწავლილ იქნა ათწლეულების განმავლობაში, მათი ყოველწლიური აღრიცხვის ჩათვლით. 1980-იან წლებში პოპულაციის სავარაუდო რაოდენობა 750 ინდივიდს შეადგენდა და მათი რიცხვი სტაბილურად იზრდებოდა, რომლის რაოდენობაც 1990 წელს  1400 ინდივიდს ითვლიდა. 90-იან წლებში ბრაკონიერობის გამო ირმის პოპულაცია მკვეთრად შემცირდა. ბოლო ათწლეულის განმავლობაში კვლავ ფიქსირდება პოპულაციის ზრდა, რადგანაც გაზრდილია ტერიტორიული ადმინისტრაციის მუშაობა და პატრულირება, მაგრამ რიცხოვნობა ჰაბიტატების ტევადობასთან შედარებით ბევრად ნაკლებია. ლაგოდეხის დაცულ ტერიტორიებზე  ირმის ჰაბიტატის ფართობი დაახლოებით 160 კმ2-ია. 2014 წელს ჩატარებული აღრიცხვიანობის შედეგად ირკვევა, რომ პოპულაციის მინიმალური რიცხოვნობა დაახლოებით 300 ინდივიდია (2001 წელს პოპულაციის სავარაუდო რაოდენობა შეადგენდა 100 ინდივიდს), ხოლო სახეობის  სიმჭიდროვე ერთ კვადრატულ კილომეტრზე დაახლოებით 1.87 ინდივიდს შეადგენს. ითვლება, რომ დაახლოებით საქართველოს ირმის პოპულაციის 40-50% გვხვდება ლაგოდეხის დაცულ ტერიტორიებზე, შესაბამისად ეს ტერიტორია ყველაზე მნიშვნელოვანი დაცული ტერიტორიაა ირმის კონსერვაციის თვალსაზრისით ქვეყნის მასშტაბით. მიმდინარე მონიტორინგის სისტემა არაადეკვატურია, რომელიც საჭიროებს დახვეწას და შემდგომ განვითარებას;

ბ) ჯიხვის (Capra cylindricornis) სახეობას უკვე ათწლეულებზე მეტი ხნის მანძილზე იკვლევენ, მათი ყოველწლიური აღრიცხვის ჩათვლით. ისტორიულად, ლაგოდეხში არსებობდა ჯიხვების დიდი პოპულაცია, რომელიც 1980-იან წლებში 1200 ინდივიდს ითვლიდა. სახეობის პოპულაცია იზრდება და ამჟამად დაახლოებით 400 ინდივიდს შეადგენს (2001 წელს მათი რაოდენობა 200 ინდივიდს ითვლიდა). ჯიხვების პოპულაციის რიცხვი იზრდება, მას შემდეგ რაც 1990-იან წლებში მკვეთრად შემცირდა ეს სახეობა, მაგრამ რიცხოვნობა ჰაბიტატების ტევადობასთან შედარებით ჯერ კიდევ ნაკლებია.  მიმდინარე მონიტორინგის სისტემა არაადეკვატურია, რომელიც საჭიროებს დახვეწას და შემდგომ განვითარებას;

გ) მურა დათვი (Ursus arctos) ნაკლებადაა შესწავლილი ლაგოდეხში. დათვები ძირითადად დაცული ტერიტორიების ტყიან ზონებში ბინადრობენ და მცენარეული პროდუქტებით იკვებებიან. ასევე დაფიქსირდა, რომ დათვები ზღვის დონიდან მაღალ  სიმაღლეებზეც გვხვდებიან. პოპულაციის მიმდინარე მდგომარეობა უცნობია, რადგან არ არსებობს სისტემატური მონიტორინგი. მურა დათვი წარმოადგენს ქოლგა სახეობას, რომელიც ინდიკატორია დაცული ტერიტორიების ეკოსისტემების  მდგომარეობისთვის;

დ) როჭო (Tetrao mlokosiewiczi), პირველად აღწერეს ლაგოდეხში, იგი მიჩნეულია, როგორც ინდიკატორი სახეობა სუბალპური ტყეების მდგომარეობისთვის. 2003 წელს ჩატარებულმა კვლევამ გამოავლინა აღნიშნული პოპულაციის 700-მდე ინდივიდი. ამ ეტაპზე არ არსებობს ეფექტური მონიტორინგის სქემა და არ არსებობს მონაცემები პოპულაციის ზომისა თუ ტენდენციების შესახებ.

5. ჰაბიტატის მონიტორინგი ხორციელდებოდა 90-იან წლებამდე, მაგრამ დღესდღეობით აღარ ტარდება. ამ ეტაპზე ადმინისტრაციაში  არსებული რესურსები ჰაბიტატის მონიტორინგისათვის სუსტია. დღესდღეობით ჰაბიტატების მონიტორინგის თვალსაზრისით აღკვეთილი უფრო მეტად პრიორიტეტულია (ვიდრე სახელმწიფო ნაკრძალი), რომლის მიზანია სამომხმარებლო რესურსის სარგებლობით გამოწვეული ზეგავლენის შეფასება როგორც ალპური საძოვრების გამოყენებისას, ასევე აღკვეთილის ტყით დაფარული ნაწილებიდან საშეშე მერქნის მოპოვების დროს. ალპური საძოვრების შესახებ 2014 წელს დაიწყო კვლევა საძოვრების მენეჯმენტისა და მონიტორინგის გეგმის შემუშავებისთვის.  აღნიშნული გეგმის დასრულება იგეგმება 2015 წელს. 2014 წელს აღკვეთილის ტყეებისთვის  განხორციელდა გამარტივებული ინვენტარიზაცია და ტაქსაცია, რათა დადგენილიყო წლიურად გასაცემი საშეშე მერქნის რაოდენობა.

6. ძალიან მცირე ინფორმაცია არსებობს მცენარეთა ინვაზიური სახეობების შესახებ, ასევე არ არსებობს ახალი მონაცემები უახლოეს წარსულში  მათი არსებობისა და ზეგავლენის შესახებ. ზოგიერთი ინვაზიური სახეობა, როგორიცაა Paulownia tomentosa, Gleditsia triacanthos და  Alianthus altissima დაფიქსირებული იყო შრომისხევის, ლაგოდეხისხევის და მაწიმისწყლის მდინარეების ხეობების ქვედა ნაწილებში.  2003 წლის ანგარიშის მიხედვით Paulownia tomentosa და Gleditsia triacanthos-ს ზემოქმედება მდინარისპირა მცენარეულობაზე შეფასებული იყო, როგორც პოტენციურად მაღალი. ამ მცენარეთა უამრავი აღმონაცენი, ახალგაზრდა ინდივიდი,  და  კორომი არ არსებობს. მათ შეიძლება სერიოზული გავლენა ჰქონდეთ სანაპირო ჭალის ტყესა და ისეთ სახეობებზე, როგორიცაა მურყანი (Alnus barbata) და სხვა მცენარეები (მაგ: Pterocarya fraxinifolia). ინვაზიური მცენარეების საკითხს სჭირდება შემდგომი კვლევები, რათა დადგინდეს  მენეჯმენტის სათანადო ზომები.

7. ლაგოდეხის დაცულ ტერიტორიებზე არსებულმა ეკოსისტემებმა დიდი ინტერესი გამოიწვია როგორც ეროვნულ ისე საერთაშორისო მკვლევარებში, ასევე აკადემიურ დაწესებულებში. დაცული ტერიტორიების ადმინისტრაცია ყოველწლიურად (2013 წელს იყო 5 განსხვავებული ჯგუფი) იღებს და ეხმარება მკვლევარებს. ღამურების სახეობების შესახებ ჩატარდა კვლევა (ისეთი ღამურის სახეობების არსებობა დამტკიცდა, რაც ადრე არ ყოფილა აღრიცხული ლაგოდეხის ჩანაწერებში არსებულ მასალებში), ასევე  ჩატარდა შემდეგი კვლევები მწერების მრავალფეროვნების, ნახშირორჟანგის სეკვესტრის, მოლუსკების შესახებ და სხვა. რიგი კვლევები ხორციელდება ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის ეგიდით, რომელთანაც ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების ადმინისტრაციას მჭიდრო კავშირი აქვს. მონაცემები და შედეგები ყოველთვის არაა ხელმისაწვდომი ადმინისტრაციისთვის და დაცული ტერიტორიების სააგენტოსთვის, აგრეთვე არსებული ხელმისაწვდომი მონაცემები არ არის დაარქივებული შესაბამის მონაცემთა ბაზასა და ბიბლიოთეკაში.

8. ლაგოდეხში მეტეოროლოგიური მონაცემების შეგროვებას დიდი ისტორია აქვს, თუმცა  ამჟამად აღარ ხორციელდება, რადგანაც არ არსებობს შესაბამისი აღჭურვილობა.

9. ადამიანსა და მტაცებლებს შორის კონფლიქტი არსებობს, რომლის  მონიტორინგი ამ ეტაპზე არ ტარდება, ასევე უცნობია, თუ რამდენად მნიშვნელოვანია ეს საკითხი.

10. საკვანძო სახეობების სისტემატური მონიტორინგის მექანიზმების, ასევე სისტემატური ჰაბიტატის მონიტორინგის, მეტეოროლოგიური მონაცემების მონიტორინგის, ადამიანსა და მტაცებლებს შორის კონფლიქტის მონიტორინგის არარსებობა,  მონიტორინგის უფრო მეტი აღჭურვილობის საჭიროება, მონაცემთა ბაზისა და ბიბლიოთეკის არარსებობა წარმოადგენს კვლევასთან და მონიტორინგთან დაკავშირებულ მთავარ საკითხებს. მონიტორინგთან დაკავშირებული ძალისხმევების გაძლიერების შემთხვევაში საჭირო იქნება  დამატებითი ადამიანური რესურსი.

 

მუხლი 33. ბუნებრივი რესურსების მოხმარება

1. ლაგოდეხის აღკვეთილი ყოველწლიურად სათბობი შეშით ამარაგებს  ლაგოდეხის მუნიციპალიტეტის მოსახლეობას. ამჟამად ძირითადად მოთხრილ-მოტეხილი და ზეხმელი ხე მოიპოვება, რომლის ღირებულება თითო კუბმეტრზე 6 ლარს შეადგენს: 3 ლარი ბუნებრივი რესუსრის მოსაკრებელი საბოლოოდ მუნიციპალიტეტის ბიუჯეტზე აისახება, 3 ლარი მომსახურების მოსაკრებელი კი დაცული ტერიტორიების სააგენტოს საკუთარ შემოსავლებში. დაცული ტერიტორიების სააგენტოს პერსონალი განსაზღვრავს მოცულობას, თუ რა რაოდენობით უნდა მოიჭრას ხეტყე ყოველწლიურად. 2014 წელს 1700 მ3 საშეშე მერქანი იქნა გაცემული (2013 წელს 1800 მ 3, 2012 წელს: 2426 მ3; 2011 წელს: 4020 მ3; 2010: 4050 მ3; 2009 წელს: 3400 მ3).

2. სხვადასვა ბუნებრივი რესურსების მოპოვება ხდება ტყიდან, მათ შორისაა ტყის არამერქნული პროდუქტები, როგორიცაა კაკალი და წაბლი, სამკურნალო მცენარეები, სოკოები და სხვა საკვები მცენარეები.  მსგავსი მოპოვება დასაშვებია აღკვეთილში და ითვლება, რომ მას არ აქვს  ნეგატიური გავლენა აღკვეთილზე ადგილობრივი მოსახლეობის მოთხოვნილებების დაკმაყოფლების საჭიროების გათვალისწინებით. აგრეთვე განიხილება მოსაზრებები, რომ ხელი შეეწყოს წაბლისა და კაკლის ხეების რაოდენობის გაზრდას აღკვეთილში.

3. ლაგოდეხის აღკვეთილიდან გაერთიანებული წყალმომარაგების კომპანიის მიერ ხდება წყლის აღება ლაგოდეხის მუნიციპალიტეტის სასმელი წყლით მომარაგებისათვის. წყალს ასევე იღებენ კერძო ბიზნესებიც, როგორიცაა საკალმახე მეურნეობა და ასევე იყენებენ სარწყავი მიზნებისთვის. კონსერვაციის თვალსაზრისით წყლის მოპოვება ზეგავლენას არ ახდენს ბუნებაზე. თანხების გამომუშავება  თუ მოხდება წყლის მოპოვებიდან, ჯერჯერობით გაურკვეველია. გაერთიანებული წყალმომარაგების კომპანია ეროვნულ დონეზე რეგულირდება და  სახელმწიფოს უხდის გადასახადს.

4.  აღკვეთილის მაღალი ალპური საძოვრები გამოიყენება პირუტყვის მეპატრონეების მიერ, ძირითადად ცხვრის ძოვებისთვის,  მაისიდან სექტემბრის თვეების განმავლობაში.  ზოგიერთ ფერმერს ასევე ჰყავს მსხვილფეხა პირუტყვი. 2003 წელს ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების ფართობი გაიზარდა ჩრდილო-დასავლეთ მიმართულებით დაახლოებით 6000 ჰა-თი და მოიცვა ის ტერიტორიების, რომლებიც ტრადიციულად გამოიყენება ცხვრის საზაფხულო საძოვრებად. უფლებების გადაცემის მომენტში  არსებული ძოვების  უფლებება მიეცათ 2009 წლამდე, როდესაც იჯარის ხელშეკრულებას ვადა გასდიოდა  (იჯარის პერიოდი: 1999-დან 2009 წლამდე). 2009 წლის შემდეგ, მუნიციპალიტეტში არავითარი (საძოვრის) დაცული ტერიტორიის  იჯარის საფასური აღარ ყოფილა გადახდილი, მაგრამ ძოვების გაგრძელება დაშვებული იყო ოფიციალური ხელშეკრულების (საიჯარო ხელშეკრულების მოქმედების ბოლომდე)  გაფორმებამდე.  2013 წელს ტრადიციული საძოვრის დიდმა ნაწილმა, რომელიც 2003 წელს გადაეცა ნაკრძალს, განიცადა  რეკატეგორიზაცია და გადავიდა აღკვეთილში, იმ მოტივით, რომ დასაშვები ყოფილიყო ძოვება გარკვეული პირობების დაცვით და გატარებულიყო აღდგენითი ღონისძიებები ეროზიებთან საბრძოლველად, რაც გადაჭარბებულმა ძოვებამ გამოიწვია. წარსულში დაახლოებით ცხვრის რაოდენობა, რომელიც ამ ტერიტორიებზე ძოვდა, შეადგენდა  35000-40000-მდე ერთეულს, რომელიც ცხვრის დასაშვებ რაოდენობას მნიშვნელოვნად აღემატებოდა, რაც იწვევდა ეროზიასა და სენსიტიური და თხელი ნიადაგების შემდგომ დეგრადაციას.   პროექტი დაიწყო 2014 წელს და იგი დაფინანსებულ იყო USAID-ის მიერ საძოვრების მართვის გეგმის შესამუშავებლად, აღკვეთილის მიზნების შესაბამისად. პროექტის ფარგლებში მომზადდა მცენარეულობის რუკა და შესწავლილ იქნა საძოვრების მდგომარეობა. პროექტი შეწყდა საძოვრების მართვის გეგმის შემუშავებამდე. 

5. 2013 წელს ალპური საძოვრების რეკატეგორიზაციის შემდეგ, როდესაც ნაკრძალიდან აღკვეთილში გადავიდა ალპური მდელოები, სამი ფერმა მაინც დარჩა იმ ტერიტორიაზე, რომელიც ახლა ნაკრძალს წარმოადგენს. 2014 წელს ეს ფერმები გადავიდა აღკვეთილში.

6. ადამიანსა და მტაცებელს შორის კონფლიქტი: ადამიანსა და მტაცებლებს შორის მთავარ კონფლიქტად აღიქმება მტაცებელი ცხოველები, რომლებიც იწვევენ პირუტყვის  დანაკარგს.  მისი სიხშირის შესახებ არ არსებობს არც სისტემური მონაცემები და არც გამოძიებულ შემთხვევებზეა  რაიმე ცნობილი. უნდა შეიქმნას სპეციალური ჯგუფი, რომელიც დაკომპლექტებული იქნება   მუნიციპალიტეტის წარმომადგენლების მიერ მსგავსი შემთხვევების გამოსაძიებლად და შემუშავდეს ,,ადამიანის კონფლიქტი მტაცებლებთან“ სტრატეგია და სამოქმედო გეგმა.

 

მუხლი 34. ეკოტურიზმი

1. ლაგოდეხის დაცულ ტერიტორიებზე შესვლა მისი შექმნიდან, 1912 წლიდან მოყოლებული, შემოიფარგლებოდა სამეცნიერო კვლევებისა და საგანმანათლებლო ღონისძიებების ჩატარების მიზნით.  რეკრეაციული საქმიანობა კანონით დაუშვებელი იყო. 2003 წელს დაცული ტერიტორიები გაფართოვდა და ორ კატეგორიად გაიყო: ნაკრძალად და აღკვეთილად, რომლის ერთ-ერთ მიზანს წარმოადგენდა საგანმანათლებლო და რეკრეაციული ხასიათის ღონისძიებების მიზნით შესვლა ნებადართული გამხდარიყო. ვიზიტორთა რაოდენობა სტაბილურად იზრდება სერვისებისა და ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესებასთან ერთად.   ამჟამად ადმინისტრაცია სთავაზობს შემდეგი სახის მომსახურებას:

ა) საინფორმაციო მასალები და ბროშურები; ვიზიტორთა ცენტრი, საგამოფენო დარბაზი ინტერპრეტაციის დაფებით;

ბ) ლაშქრობისა და ცხენით გასეირნების ორგანიზება დადგენილი მარშრუტებით;

გ) გიდის მომსახურების ორგანიზება, რომელსაც თვითდასაქმებული გიდები შემოგთავაზებენ;

დ) ტურისტული თავშესაფრების, საპიკნიკე და საკემპინგე ადგილების, გიდების, ცხენებისა და სხვა სერვისების დაჯავშნა;

ე) საკარვე აღჭურვილობის დაქირავება (კარვები, საძილე ტომრები, ზურგჩანთები, საძილე საგებები და ა.შ.);

ვ) ეკოსაგანმანთლებლო პროგრამები საგანმანათლებლო დაწესებულებებისთვის.

2.  ხუთი სალაშქრო ბილიკი არსებობს, რომლებიც მარკირებულია და ხდება მათი მუდმივი შემოწმება, მოვლა-განახლება და დასუფთავება:

ა) როჭოს ჩანჩქერის მარშრუტი: საშუალო სირთულის მარშრუტი ადმინისტრაციული შენობიდან იწყება და 3-5 საათამდე ხანგრძლივობისაა. ძირითად ღირსშესანიშნაობას მდინარე შრომისხევზე არსებული როჭოს ჩანჩქერი წარმოადგენს;

ბ) ნინოსხევის ჩანჩქერის მარშრუტი: საშუალო სირთულის მარშრუტი გურგენიანის სარეინჯეროდან (ადმინისტრაციული შენობიდან 15 კმ-ში) და 4-6 საათამდე ხანგრძლივობისაა. ძირითად ღირსშესანიშნაობას მდინარე ნინოსხევის  40მ სიმაღლის ნინოსხევის ჩანჩქერი წარმოადგენს;

გ) მაჭის ციხის მარშრუტი: ტექნიკურად მარტივი მარშრუტის გავლას  მაწიმის რეინჯერთა სახლიდან (ადმინისტრაციული შენობიდან 7 კმ-ში) სჭირდება 3-4 საათამდე. ძირითად ღირსშესანიშნაობას წარმოადგენს გზის გასწვრივ არსებული ხელუხლებელი ტყეები და VII საუკუნით დათარიღებული მაჭის ციხე.  თავად ციხის კომპლექსს ესაჭიროება კონსერვაცია / აღდგენა, რაც თავიდან აგვაცილებს ისტორიული ძეგლის შემდგომ დეგრადაციას.  დღემდე პირველადი სახით შემორჩენილი ერთ-ერთი შენობა სამლოცველოა, რომლის სახურავი დაზიანებული და გაბზარულია. მიუხედავად იმისა, რომ დაცული ტერიტორიების სააგენტოს პასუხისმგებლობა არაა და მას არ ევალება ისტორიული ადგილების კონსერვაციის დაფინანსება და მოვლა, თანამშრომლობის დამყარება საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნულ სააგენტოსა და საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალიურ მართლმადიდებლურ ეკლესიასთან  რეკომენდებული და აუცილებელია.  იგი ასევე საჭიროებს ისტორიკოსების მუშაობას, რათა მომზადდეს უფრო მეტი ინფორმაცია ტერიტორიის შესახებ.  ტურისტული ბილიკი, რომელიც ტყეს მიჰყვება, ახლახანს განახლდა საფეხმავლო ხიდით და საინფორმაციო დაფებით.  თავად ციხე ამჟამად მდებარეობს ნაკრძალში, რომელიც თეორიულად ხელს უშლის როგორც  ვიზიტორის შეღწევას, ასევე ისტორიული ადგილის კონსერვაციას. ამიტომ, მიზანშეწონილია საიტის რეკატეგორიზაცია და აღკვეთილში გადაყვანა, იმისათვის რომ დაშვებული იყოს ვიზიტორების კანონიერი  შესვლა და  აღდგენითი / საკონსერვაციო სამუშაოების ჩატარება;

დ) შავი კლდის ტბის მარშრუტი: საშუალო სირთულის მარშრუტი ადმინისტრაციული შენობიდან იწყება, მეტეოს ტურისტული თავშესაფრის გავლით შავი კლდის ტბისკენ მიემართება და ხანგრძლივობა 3 დღეს შეადგენს. ძირითად ღირსშესანიშნაობას ალპური მდელოებისაკენ მიმავალ გზაზე არსებული ხელუხლებელი ტყეები და შემდეგ კი მყინვარული წარმოშობის ტბა წარმოადგენს. ამ მარშრუტზე განსაკუთრებით მაღალია ველურ ბუნებაზე დაკვირვების, კავკასიურ ჯიხვთან შეხვედრის ალბათობა.  შავი კლდის ტბის მარშრუტი უკვე გადაკეთდა წრიულად, რითაც ის უფრო მოკლე (საერთო სიგრძე შემცირდა 9 კმ-ით), საინტერესო და მიმზიდველი გახდა, ასევე გაიზარდა ბილიკის გამტარუნარიანობა;

ე) ბუნების შემეცნებითი ბილიკი: ტექნიკურად მარტივი, წრიული ბილიკი იწყება დაცული ტერიტორიების ადმინისტრაციული შენობიდან, რომელიც დაახლოებით 600 მ სიგრძისაა და მისი ხანგრძლივობა ერთ საათამდეა. აღნიშნული ბილიკი გათვლილია 3-9 წლამდე ასაკის ბავშვებისათვის.

3.  მთავარი ტურისტული სეზონი მაისიდან სექტემბრამდეა, ხოლო ვიზიტორთა რაოდენობა პიკს აგვისტოში აღწევს. 2014 წლის იანვარსა და სექტემბერს შორის პერიოდში 39417 ვიზიტორი დაფიქსირდა, რაც 2013 წელთან შედარებით 23%-ითაა გაზრდილი. ვიზიტორთა 80% ქართველია და 20% კი უცხოელი.  ვიზიტორთა რაოდენობა ყოველწლიურად იზრდებოდა ბოლო ოთხი წლის განმავლობაში.

4.  ამჟამად არ არსებობს დაცულ ტერიტორიაზე შესვლის გადასახადი. ვიზიტორები იხდიან მხოლოდ სხვადასხვა სერვისის სარგებლობის საფასურს, როგორიცაა მაგალითად: ტურისტულ თავშესაფრებსა და კარვებში ღამის გათევა, ცხენებისა და აღჭურვილობის ქირაობა. ფასები ფიქსირებულია, თუმცა ფასდაკლების სისტემა მოქმედებს  ათი ან უფრო მეტი ადამიანისგან შემდგარი ჯგუფებისთვის და დაცული ტერიტორიების ეკოსაგანმანათლებლო პროგრამებისათვის.

5.  ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების ამჟამინდელი დაფინანსება ხარჯებისა და კაპიტალური ინვესტიციების კუთხით ძირითადად ხორციელდება სახელმწიფო ბიუჯეტიდან, აგრეთვე კავკასიის ბუნების ფონდიდან (CNF). 2013 წლის მონაცემით CNF და სახელმწიფო თანაბრად ინაწილებენ დაცული ტერიტორიების დაფინანსებას 465000 ლარის ოდენობით,  რომლის 42% იხარჯება ხელფასებზე. სხვა ორგანიზაციები და კერძო სექტორის პარტნიორები დაცულ ტერიტორიებს ეხმარებიან პროექტების საფუძველზე, როგორიცაა მაგალითად UNWTO,  ProCredit Bank, Cartu Charity Foundation და სხვები. საკუთარი შემოსავალი ძირითადად მიიღება ვიზიტორთა მომსახურებიდან, რომელიც აისახება დაცული ტერიტორიების სააგენტოს ანგარიშზე.

6. ვიზიტორთა კვლევამ, რომელიც ჩატარდა ადმინისტრაციის მიერ, გამოავლინა, რომ ვიზიტორთა უმრავლესობა (75%) ბუნების და ბიომრავალფეროვნების სანახავად მოდის ლაგოდეხის დაცულ ტერიტორიებზე, ხოლო 25%-ს ისტორიული და კულტურული ღირსშესანიშნაობების ნახვა აინტერესებს. იგივე კვლევამ გამოავლინა, რომ ვიზიტორთა უმრავლესობა ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების შესახებ მთავარ ინფორმაციას იღებს სიტყვიერად, რომელსაც მოჰყვება ინტერნეტის საშუალებით ინფორმაციის მოპოვება.

7. ბილიკების დეტალური აღწერილობა ხელმისაწვდომია ქართულ, ინგლისურ, გერმანულ და რუსულ ენებზე დაცული ტერიტორიების ადმინისტრაციაში.

8. დაცული ტერიტორიების ადმინისტრაციას დამყარებული აქვს კონტაქტები რეგიონის  და დედაქალაქის სხვადასხვა ტუროპერატორებთან, რომელთაც აწვდის საჭირო ინფორმაციას  და  სიახლეებს  მიმდინარე მოვლენებზე.

9. გიდებს ადრე ასაქმებდა ადმინისტრაცია. თუმცა კანონმდებლობაში განხორციელებული ცვლილების თანახმად, პირდაპირი ხელშეკრულებით აყვანა გიდის დაშვებული არ არის. ამჟამად ადმინისტრაციას შეუძლია მხოლოდ  გიდად მუშაობის მსურველი კერძო პირების საკონტაქტო ინფორმაცია მისცეს ვიზიტორს, მაგრამ არ შეუძლია რაიმე შემოსავლის მიღება ამ მომსახურებისთვის. ასევე არ არსებობს გიდების სერტიფიცირება, რისი ხარისხის კონტროლიც შეუძლებელია.

10. საჭიროა დამატებით ვიზიტორთა ინფრასტრუქტურა,  როგორიცაა: ბილიკის ნიშნები, საპირფარეშოები სეპტიკური ავზების ჩათვლით და განახლებული საგამოფენო დარბაზი, რომელიც დაცული ტერიტორიების ადმინისტრაციულ ცენტრშია. ვიზიტორთა საინფორმაციო მასალები, როგორიცაა ბუკლეტები და რუკები, ტურისტის სახელმძღვანელო ყოველწლიურად განახლებადია, საჭიროა ვებგვერდის მომზადება.

11. პრობლემას წარმოადგენს ნარჩენების შეგროვებისა და გადამუშავების საკითხი ტურისტულ თავშესაფარში. მიუხედავად იმისა, რომ ნაგვის ურნები მოთავსებულია დაცული ტერიტორიების შესასვლელებთან, ადმინისტრაციული შენობის გარდა არ არსებობს შეგროვების სისტემა, რაც ადმინისტრაციისთვის ართულებს ნარჩენების მართვას. ტურისტულ თავშესაფარ მეტეოში (2000 მ ზღვის დონიდან) ნაგვის ყუთები დამონტაჟებული იყო, რამაც ის შედეგი გამოიწვია, რომ ვიზიტორები ტოვებდნენ ნაგავს ადგილზე, რაც არაპრაქტიკული აღმოჩნდა, რადგანაც შემდეგ ადმინისტრაციას უხდებოდა ნარჩენების ჩამოტანა. შესაბამისად ნაგვის ურნები აიღეს და ვიზიტორებს სთხოვეს, რომ საკუთარი ნარჩენები თავად ატარონ და გადაყარონ დაცული ტერიტორიების შესასვლელებთან არსებულ სანაგვე ურნებში. ნარჩენების პრობლემა დგას ასევე ბილიკების გასწვრივ, რომლებიც ხშირად უნდა იწმინდებოდეს.  ცნობიერების ამაღლების გაზრდა აუცილებელია ვიზიტორთა განათლებისთვის, რათა მათ არ დაყარონ საკუთარი ნარჩენები დაცული ტერიტორიების ფარგლებში.

 

მუხლი 35. ეკოგანათლება და საზოგადოებასთან ურთიერთობა

1. ადმინისტრაცია აქტიურადაა ჩართული ადგილობრივ სკოლებში გარემოსდაცვითი ცნობიერების შექმნაში, მასპინძლობს სტუდენტურ ჯგუფებს და ადგილობრივ მოსახლეობასთან ამყარებს ურთიერთობებს. 2013 წლის იანვრიდან დეკემბრის ჩათვლით სულ 4742-მა ადამიანმა მიიღო მონაწილეობა ეკოსაგანმანათლებლო პროგრამაში, რომელიც დაცული ტერიტორიების ადმინისტრაციამ განახორციელა.

2. ახალი ბუნების შემეცნებთი ბილიკი შეიქმნა, რომელიც გათვლილია დაწყებითი სკოლის ასაკის ბავშვებისთვის. ბილიკი დააფინანსა მსოფლიო ტურიზმის ორგანიზაციამ და მისი სიგრძე დაახლოებით 600 მეტრია. იგი ადმინისტრაციის შენობის მთავარ შესასვლელთან მდებარეობს.

3. 2008 წელს გერმანულმა სატელევიზიო არხმა (Mitteldeutscher Rundfunk-MDR) მოამზადა 45-წუთიანი დოკუმენტური ფილმი  ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების შესახებ. ფილმში ასახულია ლანდშაფტების მრავალფეროვნება,  ტყეები, ალპური ტერიტორიები და ველური ბუნება. სამწუხაროდ, ეს დოკუმენტური ფილმი მხოლოდ გერმანულ ენაზეა ხელმისაწვდომი. მსგავსი დოკუმენტური ფილმები ძლიერი ინსტრუმენტია ეროვნული და საერთაშორისო ცნობიერების ასამაღლებლად ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების შესახებ.

4. იგეგმება საერთაშორისო სადღესასწაულო დღეების ორგანიზება და აღნიშვნა, როგორიცაა 5 ივნისის მსოფლიო გარემოსდაცვითი დღე, იმისათვის, რომ ამაღლდეს გლობალური ცნობირება, რათა განვახორციელოთ პოზიტიური  გარემოსდაცვითი საქმიანობა. მზადდება ლაგოდეხის „მწვანე კალენდარი“.

5. ადმინისტრაციამ ცოტა ხნის წინ დაამყარა პარტნიორობა კერძო კომპანიებთან, რათა ორგანიზება გაუკეთოს და გაუმასპინძლდეს ასეთი კომპანიების თანამშრომელთა ჯგუფებს გარემოსდაცვითი ცნობიერების შექმნის  მიზნით და ზოგადად იმისთვის, რომ გაატარონ სასიამოვნო დღე ბუნებაში. ასეთი პარტნიორობა, ერთი მხრივ, ამაღლებს გარემოსდაცვით ცნობიერებას, ხოლო, მეორე მხრივ, გრძელვადიანი პარტნიორული თანამშრომლობის  შექმნის პოტენციალს ემსახურება, რაც  შესაძლოა დაცული ტერიტორიების ადმინისტრაციას დაეხმაროს ფინანსურად.

6. ადმინისტრაცია ხელს უწყობს ადგილობრივ მოსახლეობასთან მჭიდრო ურთიერთობას და აწყობს პერიოდულ შეხვედრებს, რათა გააცნოს მათ დაცული ტერიტორიების ადმინისტრაციის საქმიანობა, დაცული ტერიტორიების წესები და რეგულაციები. შეხვედრები ასევე ტარდება მწყემსებთან ალპურ საძოვრებზე, სასტუმროს მეპატრონეებთან, აგრეთვე მიმდებარე ტერიტორიებზე მცხოვრებ მოსახლეობასთან.

7. ეკოსაგანმანათლებლო სამუშაოები და საზოგადოებასთან ურთიერთობა დიდად გაუმჯობესდება ადმინისტრაციული ერთეულის გაძლიერებით, ბუნებრივი რესურსებისა  და ვიზიტორთა მომსახურების სპეციალისტების  დაქირავებით,  აგრეთვე კომუნიკაციისა და საზოგადოებასთან ურთიერთობის  სფეროში  პერსონალის დამატებით.

8. განხილული იყო თემა ჰქონოდა თუ არა ლაგოდეხის დაცულ ტერიტორიებს საკუთარ ვებგვერდი, თუმცა იმ დროისათვის  დაგეგმილი იყო, რომ დაცული ტერიტორიების სააგენტოს ექნებოდა საერთო ცენტრალიზებული ვებგვერდი ყველა დაცული ტერიტორისთვის. ამ გადაწყვეტილების საფუძველზე დადგინდა, რომ  ცალკეულ დაცულ ტერიტორიებს არ ექნებათ საკუთარი ვებგვერდები. 

 

მუხლი 36. ტერიტორიული ადმინისტრაცია

1. ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების ადმინისტრაცია ამჟამად შედგება შემდეგი პერსონალისგან: დირექტორი, დაცვის განყოფილების უფროსი, რომელსაც ეხმარება ორი უფროსი რეინჯერი და 17 რეინჯერი, ასევე ერთი ბუნებრივი რესურსების მართვის უფროსი სპეციალისტი (ამჟამად ვაკანტურია), ადმინისტრაციული განყოფილების უფროსი, რომელსაც ეხმარება ბუღალტერი, ვიზიტორთა მომსახურების უფროსი სპეციალისტი, ერთი დამლაგებელი და ერთი დარაჯი.

2. არსებული საშტატო შემადგენლობა საკმარისია რესურსების დაცვის კუთხით. მიუხედავად ამისა, დაგეგმილია  ბიომრავალფეროვნების მონიტორინგისა და საძოვრების მართვის პროგრამის განვითარება, რაც დამატებით ადამიანურ რესურსს მოითხოვს. ვიზიტორთა მომსახურების, საზოგადოებასთან ურთიერთობისა  და კომუნიკაციის კუთხით არსებული საშტატო შემადგენლობა არაა საკმარისი და საჭიროებს გაზრდას, რათა უზრუნველყოფილ იქნეს დაცული ტერიტორიებისა და მისი ადმინისტრაციის ორიენტირებულობა დაინტერესებულ მხარეებზე. პერსონალის განსაკუთრებული მოთხოვნები ჩამოთვლილია ქვემოთ:

ა)  ბუნებრივი რესურსების უფროსი სპეციალისტის ვაკანსიის შევსება;

ბ) სამეცნიერო კვლევისა და მონიტორინგის სპეციალისტის ახალი პოზიციის შექმნა;

გ) ეკოსაგანმანათლებლო სპეციალისტის ახალი პოზიციის შექმნა;

დ) მოხალისეობის პროგრამის შექმნა (მაგ.: მშვიდობის კორპუსის მოხალისეები).

3. ადმინისტრაციის შენობის და ახალი საგამოფენო დარბაზის რეკონსტრუქცია დასრულდა 2014 წელს.  ადმინისტრაციული შენობისაგან ცალკე მდგომი ვიზოტორთა ცენტრი, სამი სასტუმრო ოთახის ჩათვლით, საჭიროებს განახლებას. ეს შენობა იჯარით იყო გაცემული კერძო ოპერატორზე, მაგრამ ამ ეტაპზე არ არის იჯარით გაცემული.  დაცული ტერიტორიების სააგენტო იმყოფება იმ პროცესში, რომ გადაწყვიტოს შენობის გაცემა  კვლავ იჯარით ან თავად  ადმინისტრაციამ აამუშაოს იგი. ორი რეინჯერთა სადგური მაწიმში და გურგენიანში და მეტეოს ტურისტული თავშესაფარი, რომელიც ასევე რეინჯერთა თავშესაფარია.  2014 წელს აშენდა დამატებითი თავშესაფარი როგორც ტურისტებისთვის, ასევე რეინჯერებისთვის შავი კლდეების ტბის სიახლოვეს.  ცხენის თავლა მაწიმში მდებარეობს. ტერიტორიაზე მოწყობილია რამდენიმე საკარვე ადგილი. არსებობს ახალი ინფრასტრუქტურის განვითარების შესაძლებლობა, ხოლო არსებულის განახლების,  იმისათვის რომ გაუმჯობესდეს ვიზიტორთა მომსახურება და მენეჯმენტი გახდეს უფრო ეფექტური.

4. ადმინისტრაციის თანამშრომელთა ტრენინგი და კვალიფიკაციის ამაღლება მიმდინარე პროცესია. ცოტა ხნის წინ თანამშრომლებმა ტრენინგი გაიარეს: საძოვრების მდგომარეობის მონიტორინგის, ფოტომახეების  მოხმარების, პატრულირების გეგმების შედგენასა და აღრიცხული უკანონო ქმედებების ოქმების შევსების და საქართველოს  ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის თემებზე. განუწყვეტელი ტრენინგი იქნება საჭირო, რათა გაუმჯობესდეს ადმინისტრაციის საქმიანობის ეფექტურობა, განსაკუთრებით ვიზიტორთა მენეჯმენტის, ბუნების ინტერპრეტაციის და პედაგოგიკის, ცნობიერების შექმნის და ეკოგანათლების, კომუნიკაციის კუთხით, ასევე სახეობების მონიტორინგის განხორციელება სპეციფიკური მონიტორინგის სქემების მიხედვით   და ა.შ.

5. ლაგოდეხის დაცულ ტერიტორიებს ესაზღვრება აზერბაიჯანის და დაღესტნის დაცული ტერიტორიები.  მიუხედავად იმისა, რომ ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიები  საკმაოდ იზოლირებულია საქართველოს სხვა დაცული ტერიტორიებიდან,  საკმაოდ დიდი ტერიტორია იმყოფება დაცვის ქვეშ, რომელიც უზრუნველყოფს ბუნებრივი პროცესების ეკოლოგიურ სტაბილურობასა და გენეტიკურ ცვლას მეზობელი დაცული ტერიტორიების ზაქათალასა და ტლიარატინსკის გათვალისწინებით. ამჟამად მცირე კონტაქტი არსებობს ამ აზერბაიჯანის რესპუბლიკაში არსებულ დაცულ ტერიტორიებს შორის. მნიშვნელოვანია მათთან  კონტაქტის დამყარება ტექნიკურ დონეზე  ტრანსსასაზღვრო საკონსერვაციო ტერიტორიის შექმნის თვალსაზრისით მომავალში. ამჟამად მისაღებია არაფორმალური თანამშრომლობა აზერბაიჯანში ზაქათალის სახელმწიფო ნაკრძალთან.

6. ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების ამჟამინდელი დაფინანსება ხარჯებისა და კაპიტალური ინვესტიციების კუთხით ძირითადად ხორციელდება სახელმწიფო ბიუჯეტიდან, აგრეთვე კავკასიის ბუნების ფონდიდან (CNF). 2013 წლის მონაცემით CNF და სახელმწიფო თანაბრად ინაწილებენ დაცული ტერიტორიების დაფინანსებას 465000 ლარის ოდენობით,  რომლის 42% იხარჯება ხელფასებზე. დაცული ტერიტორიები დახმარებას იღებენ სხვადასხვა ორგანიზაციებიდან და კერძო სექტორის პარტნიორებისგან, მაგ.: პროექტები განხორციელდა შემდეგი ორგანიზაციების მხარდაჭერით:  UNWTO,  ProCredit Bank, Cartu Charity Foundation და სხვები. საკუთარი შემოსავალი ძირითადად მიიღება ვიზიტორთა მომსახურებიდან, რომელიც აისახება დაცული ტერიტორიების სააგენტოს ანგარიშზე.  2014 წლიდან საშეშე მერქნის მომსახურების თანხა აისახება სააგენტოს ანგარიშზე, რადგან სააგენტოს პერსონალი მართავს და მონიტორინგს ახორციელებს საშეშე მერქნის მოპოვებასა და განაწილებაზე. მომავალში, როდესაც მოხდება ალპური საძოვრების ნაწილის იჯარით გაცემა, მიღებული შემოსავალი ჩაირიცხება დაცული ტერიტორიების ანგარიშზე.

7. ადმინისტრაცია ამზადებს ყოველთვიურ, კვარტალურ და ყოველწლიურ ანგარიშებს დაცული ტერიტორიების ცენტრალური აპარატისთვის და ამზადებს ყოველწლიურ მატიანეს ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების შესახებ. იმისათვის, რომ ადმინისტრაციამ მიიღოს დაფინანსება კავკასიის ბუნების ფონდიდან, დამატებით სამწლიანი ბიუჯეტი და სამოქმედო გეგმები იქმნება.

8. შესყიდვები ხორციელდება ცენტრალიზებულად დაცული ტერიტორიების სააგენტოს მიერ.  ეს ეკონომიკურად ხელსაყრელია  მაღალი ღირებულების მქონე საქონლისა და  სერვისებისთვის, მაგრამ ძალიან არახელსაყრელია დაბალი ღირებულების საქონლის  და ადგილობრივი სერვისებისთვის, რომლისთვისაც უფრო ხელსაყრელი იქნებოდა ნივთის / მომსახურების ადგილზე შესყიდვა. მიუხედავად ამისა, ასეთი მიდგომა ვრცელდება ქვეყნის ყველა დაცულ ტერიტორიაზე.

9. ნაკრძალისა და აღკვეთილის საზღვრები დადგენილია საქართველოს კანონით ,,თუშეთის, ბაწარა-ბაბანეურის, ლაგოდეხისა და ვაშლოვანის დაცული ტერიტორიების შექმნის“ შესახებ. აუცილებელია შემდეგი ცვლილებების შეტანა ლაგოდეხის ნაკრძალისა და აღკვეთილის საზღვრების აღწერაში:

ა) მაჭის ციხის ნანგრევები ამჟამად მდებარეობს ნაკრძალში, რაც სამართლებრივად ხელს უშლის ვიზიტორის შესვლას, აგრეთვე ნებისმიერი აღდგენითი / საკონვერსაციო სამუშაოების ჩატარებას.  როგორც ცნობილია, ნანგრევები განიხილება დაცული ტერიტორიის ერთ-ერთ ძირითად ისტორიულ და კულტურულ ღირსშესანიშნაობად და უამრავი ვიზიტორი სტუმრობს მას, ამიტომ არსებობს საჭიროება, რომ ეს ტერიტორია დაემატოს აღკვეთილს, იმისათვის რომ მის მოსანახულებლად ტურისტები კანონიერი გზით დავუშვათ და აგრეთვე აღდგენითი / საკონსერვაციო სამუშაოებიც ნებადართული იყოს ამ ისტორიულ ადგილას;

ბ) აღკვეთილის ტყიანი ნაწილის ჩრდილოეთის საზღვრის   თავიდან განსაზღვრის თაობაზე მიმდინარეობს დისკუსიები, სადაც ის უერთდება ნაკრძალს, რადგან საზღვარი ძალიან მიახლოებითია და ყოველთვის არ მიუყვება ბუნებრივ საზღვრებს. არსებული შემოთავაზება ასეთია, რომ საზღვარი თავიდან განისაზღვროს ისე, რომ მიუყვებოდეს ბუნებრივ მახასიათებლებს;

გ) პერიოდულად მოსული ჭარბი ნალექი იწვევს მდინარე სალესავის ხევის ადიდებას და ღვარცოფის წარმოშობას, რომელიც საფრთხეს უქმნის ლაგოდეხის სოფელ რაჭის უბანს, ამ მიზნით ლაგოდეხის დაცულ ტერიტორიებზე გასული საუკუნის 50-იან წლებში გაკეთებული იყო გაბიონი 50 მეტრამდე, რომელიც იცავდა ჭარბი ნალექის დროს მდინარის კალაპოტის შეცვლისაგან და მოსახლეობის დატბორვის საშიშროებისაგან. აღნიშნული ჯებირი მოხვედრილია ლაგოდეხის ნაკრძალის ტერიტორიაზე, რომელიც ამჟამად საჭიროებს აღდგენას და შემდგომში პერიოდულ  შეკეთებას, რათა თავიდან იქნეს აცილებული მოსახლეობის დატბორვა. აღნიშნულიდან გამომდინარე, საჭიროა აღნიშნული მიწის ნაკვეთი გადატანილ იქნეს აღკვეთილში.

 

თავი V
ზონირება

მუხლი 37. ლაგოდეხის სახელმწიფო ნაკრძალის ფართობი

1. ლაგოდეხის სახელმწიფო ნაკრძალის ფართობი შეადგენს ,,თუშეთის, ბაწარა-ბაბანეურის, ლაგოდეხის და ვაშლოვანის დაცული ტერიტორიების შექმნისა და მართვის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-12 მუხლის პირველი პუნქტით განსაზღვრულ 19749 ჰექტარ ფართობს.

2. ლაგოდეხის სახელმწიფო ნაკრძალში ,,დაცული ტერიტორიების სისტემის შესახებ” საქართველოს კანონის შესაბამისად, დაშვებულია შემდეგი საქმიანობები:

ა) არამანიპულაციური სამეცნიერო კვლევა;

ბ) საგანმანათლებლო საქმიანობა;

გ) სტიქიური უბედურების, კატასტროფისა და საგანგებო მდგომარეობის დროს, სამსახურებრივი მოვალეობების განხორციელების მიზნით, ლაგოდეხის სახელმწიფო ნაკრძალის ადმინისტრაციის პერსონალის ავტო, მოტო და საჰაერო სატრანსპორტო საშუალებებით შეზღუდული გადაადგილება;

დ) მონიტორინგის სამუშაოების წარმოება;

ე) აქტიური დაცვის ღონისძიებების გატარება (დაცვის ინფრასტრუქტურა და სახანძრო პირსების მოწყობა, მავნებლებთან ბიოლოგიური მეთოდებით ბრძოლა);

ვ) უმოტორო ტრანსპორტით გადაადგილება სამენეჯმენტო გეგმით გათვალისწინებული შეზღუდვებით (სხვა სახის ტრანსპორტით გადაადგილება მხოლოდ ადმინისტრაციასთან შეთანხმებით);

ზ) საკადასტრო სამუშაოების განხორციელება;

თ) სახელმწიფო ნაკრძალის საქართველოს კანონმდებლობით განსაზღვრული დაცვის რეჟიმის განხორციელებისათვის აუცილებელი ღონისძიებების გატარება (სახელმწიფო ნაკრძალის ფიზიკური დაცვა).

3. „საქართველოს სახელმწიფო საზღვრის შესახებ“ საქართველოს კანონის 28-ე მუხლის შესაბამისად, 500-მეტრიან სასაზღვრო ზოლში ამ მუხლის მე-2 პუნქტით განსაზღვრული საქმიანობები ხორციელდება საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს შესაბამის უფლებამოსილ ორგანოებთან შეთანხმებით.

 

მუხლი 38. ლაგოდეხის აღკვეთილის მდებარეობა და ფართობი

ლაგოდეხის აღკვეთილის მდებარეობა და ფართობი განისაზღვრება ,,თუშეთის, ბაწარა-ბაბანეურის, ლაგოდეხის და ვაშლოვანის დაცული ტერიტორიების შექმნისა და მართვის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-13 მუხლის პირველი პუნქტით და შეადგენს 4702 ჰექტარს.

 

მუხლი 39. ლაგოდეხის აღკვეთილის ზონირება

გარემოსდაცვითი ძირითადი მიზნების, რესურსებით სარგებლობის და ,,დაცული ტერიტორიების სისტემის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-7 მუხლის გათვალისწინებით ლაგოდეხის აღკვეთილის ტერიტორიაზე გამოყოფილია შემდეგი ზონები:

ა) ადმინისტრაციული ზონა;

ბ) ტრადიციული გამოყენების ზონა.

 

მუხლი 40. ლაგოდეხის აღკვეთილის ადმინისტრაციული ზონის ფართობი, საზღვრები, ადგილმდებარეობა

1. ლაგოდეხის აღკვეთილის ადმინისტრაციული ზონის ფართობი შეადგენს 20.6 ჰა-ს და მოიცავს გეოგრაფიულ კოორდინატებს, რომლებიც ნაჩვენებია დანართში N 5.

2. ადმინისტრაციულ ზონაში წარმოდგენილია ლაგოდეხის აღკვეთილის ადმინისტრაციის ფუნქციონირებისათვის განკუთვნილი ინფრასტრუქტურა – ადმინისტრაციული ეზო, თავლა, რეინჯერთა თავშესაფარი, საძოვარი საპატრულე ცხენებისათვის, სათიბი.

3.  ლაგოდეხის აღკვეთილის ადმინისტრაციულ ზონაში ,,დაცული ტერიტორიების სისტემის შესახებ” საქართველოს კანონის შესაბამისად, დაშვებულია შემდეგი საქმიანობები:

ა) ტერიტორიაზე არსებული ეკოსისტემებისა და მის ფარგლებში გავრცელებულ გარეულ ცხოველთა და ველურ მცენარეთა სახეობების დაცვა, მოვლა და აღდგენა;

ბ) არამანიპულაციური და მანიპულაციური სამეცნიერო კვლევა;

გ) საგანმანათლებლო საქმიანობა;

დ) საგანმანათლებლო და სამეცნიერო საქმიანობის მიზნით შეზღუდული რაოდენობის საჰერბარიუმო მასალის შეგროვება;

ე) დაცვის, ტურისტული და რეკრეაციული ინფრასტრუქტურის შექმნა და მოწყობა;

ვ) აღდგენითი ღონისძიებების განხორციელების მიზნით მუდმივი და დროებითი სანერგეების მოწყობა და ცხოველთა სამყაროს აღდგენის მიზნით ვოლიერების მოწყობა;

ზ) სამსახურებრივი მოვალეობის განხორციელების მიზნით, ტრადიციული გამოყენების ზონის ტერიტორიაზე ავტო, მოტო და საჰაერო სატრანსპორტო საშუალებებით გადაადგილება;

თ) მონიტორინგის სამუშაოთა წარმოება;

ი) ბუნებრივი რესურსების აღრიცხვა;

კ) ფეხით და ცხენით გადაადგილება;

ლ) ვიზიტორთა ყოფნა და გადაადგილება;

მ) გზების  და ბილიკების მოვლა და მოწყობა;

ნ) მიმდებარე დასახლებული პუნქტების მოსახლეობის პირადი მოხმარებისათვის საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით პირადი მოხმარების მიზნით ტყის არამერქნული რესურსებით სარგებლობის, ტყის მერქნიანი მცენარეების პროდუქტებით სარგებლობის, ხის მეორეხარისხოვანი მასალებით სარგებლობის, სოციალური ჭრების შედეგად მიღებული მერქნით სარგებლობის (არსებული რესურსის გათვალისწინებით გამოყოფილი ტყეკაფიდან ერთ კომლზე გაიცემა 5 მ3-მდე საშეშე მერქანი), ძოვების (ტყით დაუფარავ ფართობებზე), საქართველოს მთავრობის 2010 წლის 20 აგვისტოს №242 დადგენილებით დამტკიცებული „ტყითსარგებლობის წესის“ 271 მუხლის „ა“, „ბ“, „გ“, „დ“ და „ე“ ქვეპუნქტებით განსაზღვრულ შემთხვევებში სპეციალური დანიშნულებით ტყითსარგებლობისა და საქართველოს კანონმდებლობით დაშვებული სხვა საქმიანობისა;

ო) მკაცრი კონტროლის პირობებში ადგილობრივი მოსახლეობისათვის წყლის რესურსებით სარგებლობა.

4. „საქართველოს სახელმწიფო საზღვრის შესახებ“ საქართველოს კანონის 28-ე მუხლის შესაბამისად, 500-მეტრიან სასაზღვრო ზოლში ამ მუხლის მე-3 პუნქტით განსაზღვრული საქმიანობები ხორციელდება საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს შესაბამის უფლებამოსილ ორგანოებთან შეთანხმებით.

 

მუხლი 41. ლაგოდეხის აღკვეთილის ტრადიციული გამოყენების ზონის ფართობი, საზღვრები, დაშვებული საქმიანობები და რესურსებით სარგებლობა

1. ლაგოდეხის აღკვეთილის ტრადიციული გამოყენების ზონის ფართობი შეადგენს 4681.4 ჰა ტერიტორიას, რომელიც მოიცავს ლაგოდეხის აღკვეთილის ტერიტორიას, გარდა ამ წესის მე-40 მუხლით განსაზღვრული ტერიტორიისა.

2. ლაგოდეხის აღკვეთილის ტრადიციული გამოყენების ზონაში ,,დაცული ტერიტორიების სისტემის შესახებ” საქართველოს კანონის შესაბამისად, დაშვებულია შემდეგი საქმიანობები:

ა) ტერიტორიაზე არსებული ეკოსისტემებისა და მის ფარგლებში გავრცელებულ გარეულ ცხოველთა და ველურ მცენარეთა სახეობების დაცვა, მოვლა და აღდგენა;

ბ) არამანიპულაციური და მანიპულაციური სამეცნიერო კვლევა;

გ) საგანმანათლებლო საქმიანობა;

დ) საგანმანათლებლო და სამეცნიერო საქმიანობის მიზნით შეზღუდული რაოდენობის საჰერბარიუმო მასალის შეგროვება;

ე) დაცვის, ტურისტული და რეკრეაციული ინფრასტრუქტურის შექმნა და მოწყობა;

ვ) აღდგენითი ღონისძიებების განხორციელების მიზნით: მუდმივი და დროებითი სანერგეების მოწყობა და ცხოველთა სამყაროს აღდგენის მიზნით ვოლიერების მოწყობა;

ზ) სტიქიური უბედურების, კატასტროფის, საგანგებო მდგომარეობისა და აღდგენითი სამუშაოების დროს, სამსახურებრივი მოვალეობის განხორციელების მიზნით, ტრადიციული გამოყენების ზონის ტერტორიაზე ავტო, მოტო და საჰაერო სატრანსპორტო საშუალებებით გადაადგილება;

თ) მონიტორინგის სამუშაოთა წარმოება;

ი) საკადასტრო სამუშაოთა განხორციელება;

კ) ბუნებრივი რესურსების აღრიცხვა;

ლ) გზებზე ტრანსპორტით გადაადგილება;

მ) ვიზიტორთა ყოფნა და გადაადგილება;

ნ) გზების  და ბილიკების მოვლა და მოწყობა;

ო) მკაცრი კონტროლის პირობებში ადგილობრივი მოსახლეობისათვის წყლის რესურსებით სარგებლობა;

პ) მიმდებარე დასახლებული პუნქტების მოსახლეობის პირადი მოხმარებისათვის, 42-ე მუხლის დებულებების და საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესის შესაბამისად, სოციალური ჭრების (უპირატესად მოთხრილ-მოტეხილი და ზეხმელი) შედეგად მიღებული მერქნით სარგებლობა (არსებული რესურსის გათვალისწინებით გამოყოფილი ტყეკაფიდან ერთ კომლზე გაიცემა არაუმეტეს 5 მ 3 საშეშე მერქანი), ძოვება (ალპურ საძოვრებზე და ტყით დაუფარავ ფართობში), პირადი მოხმარების მიზნით ტყის არამერქნული რესურსებით სარგებლობა, ტყის მერქნიანი მცენარეების პროდუქტებით სარგებლობა, ხის მეორეხარისხოვანი მასალებით სარგებლობა, ველური ხილის სახეობის ნაყოფის მოხმარება, საპატრულო ცხენების ძოვება (ტყით დაუფარავ ფართობში), თიბვა, საფუტკრეების მოწყობა, სოკოსა და ხილ-კენკრის შეგროვება. საქართველოს მთავრობის 2010 წლის 20 აგვისტოს №242 დადგენილებით დამტკიცებული „ტყითსარგებლობის წესის“ 271 მუხლის „ა“, „ბ“, „გ“ და „ე“ ქვეპუნქტებით განსაზღვრულ შემთხვევებში სპეციალური დანიშნულებით ტყითსარგებლობა და საქართველოს კანონმდებლობით დაშვებული სხვა საქმიანობა;

ჟ) კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლების მოვლა-პატრონობა და აღდგენა;

რ) განახლებადი ბუნებრივი რესურსების მოპოვება კანონმდებლობით დადგენილი წესით.

ს) ტრადიციულ საზაფხულო საძოვრებზე მწყემსებისთვის და ტურისტებისთვის ტრადიციული თავშესაფრების, აგრეთვე შინაურ ცხოველთა სადგომების მოწყობა;

ტ) „სასარგებლო წიაღისეულის მოპოვების ლიცენზიის გაცემის წესისა და პირობების შესახებ დებულების დამტკიცების თაობაზე“ საქართველოს მთავრობის 2005 წლის 11 აგვისტოს №136 დადგენილების 21 მუხლით განსაზღვრულ შემთხვევებში მიწისქვეშა წყლებით სარგებლობა.

3. მკაცრი კონტროლის პირობებში განახლებადი ბუნებრივი რესურსების მოხმარების დროს გათვალისწინებული უნდა იქნეს ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების ძირითადი მიზნების განხორციელებისათვის აუცილებელი ხელის შემწყობი პირობები. სოციალური ჭრის ჩატარებისას უპირატესად უნდა გაიცეს მოთხრილ-მოტეხილი, დაავადებული და ზეხმელი ხეები.

4. „საქართველოს სახელმწიფო საზღვრის შესახებ“ საქართველოს კანონის 28-ე მუხლის შესაბამისად, 500-მეტრიან სასაზღვრო ზოლში ამ მუხლის მე-2 პუნქტით განსაზღვრული საქმიანობები ხორციელდება საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს შესაბამის უფლებამოსილ ორგანოებთან შეთანხმებით.

 

თავი VI
მენეჯმენტის
გეგმის პროგრამები

 

მუხლი 42. მენეჯმენტის გეგმის განხორციელების პასუხისმგებლობა

1. დაცული ტერიტორიების სააგენტო (ცენტრალური აპარატი და ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების ადმინისტრაცია) პასუხისმგებელნი არიან მენეჯმენტის გეგმით გათვალისწინებული ღონისძიებებისა და ქმედებების ორგანიზაციასა და განხორციელებაზე, მისი განხორციელების მონიტორინგსა და დასახული მიზნების მიღწევაზე.

2. სააგენტო უზრუნველყოფს მენეჯმენტის გეგმის გარკვეული ღონისძიებების განხორციელების პროცესში სხვა ორგანიზაციებისა და ექსპერტების ჩართულობას ან მათთან თანამშრომლობას.

3. მენეჯმენტის გეგმის განხორციელება საოპერაციო გეგმის საშუალებით ხდება. საოპერაციო გეგმა შემუშავებული იქნება სამწლიანი პერიოდისათვის, განახლდება ყოველწლიურად და მოიცავს დეტალურ განსახორციელებელ ქმედებებს ყოველი ცალკეული წლის ქმედებებიდან გამომდინარე შემუშავებული ბიუჯეტის ჩათვლით.

 

მუხლი 43. მენეჯმენტის გეგმის პროგრამები

1. სიტუაციური ანალიზის შედეგად გამოვლინდა შვიდი  თემა (რომლებიც ნაწილობრივ ურთიერთკავშირშია), რომლებიც მენეჯმენტის მიერ დასახული მიზნების, ქმედებებისა და ღონისძიებების პროგრამულ სტრუქტურას შეესაბამება. ესენია:

ა)  პატრულირებისა და კანონაღსრულების პროგრამა;

ბ)  კვლევისა და მონიტორინგის პროგრამა;

გ)  ბუნებრივი რესურსებით სარგებლობის პროგრამა;

დ)  ეკოტურიზმის პროგრამა;

ე)  ეკოგანათლებისა და საზოგადოებასთან ურთიერთობის პროგრამა;

ვ)  ადმინისტრაციის გაძლიერების პროგრამა;

ზ) ინფრასტრუქტურის განვითარება და შენარჩუნება.

2.  მომდევნო მუხლებში განსაზღვრულია მენეჯმენტის ყოველი ცალკეული პროგრამის მიზნები და საოპერაციო გეგმის ფარგლებში ყოველწლიური დაგეგმვისათვის განსახორციელებელი დეტალური ქმედებები.

3. ღონისძიებებისა და ქმედებების აღნიშნული ნუსხა წარმოადგენს „შესაძლებლობათა ნაკრებს“, რომელიც გამოყენებული უნდა იქნეს ყოველწლიური საოპერაციო გეგმის ფარგლებში. ეს არ არის ყოვლისმომცველი ჩამონათვალი და მისი შევსება ან შეცვლა უნდა მოხდეს პროგრამის მიზნიდან გამომდინარე.

 

მუხლი 44. მენეჯმენტის პროგრამა: პატრულირება და კანონაღსრულება

1. პატრულირებასა და კანონაღსრულებასთან დაკავშირებული ძირითადი პრობლემებია:

ა) პატრულირებასა და კანონაღსრულებაში მონაწილე თანამშრომლების მიერ საპატრულო და მონიტორინგის აპარატურის მოხმარების შეზღუდული შესაძლებლობები (მაგ: ფოტოხაფანგების დაგება, GPS აპარატურა და ა.შ., ინციდენტების დაფიქსირების შემთხვევაში შესაბამისი ოქმების სწორად შევსება);

ბ)  პატრულირებისა და მონიტორინგის სათანადო აღჭურვილობის არარსებობა და მოძველებული აღჭურვილობის გამოცვლის აუცილებლობა.

2.  პატრულირებასა და კანონაღსრულებასთან დაკავშირებული პროგრამის მიზნები მდგომარეობს შემდეგში:

 

მიზანი (რისი მიღწევა გვსურს გეგმის მოქმედების ვადის დასასრულისთვის)

ინდიკატორები (რა უნდა გაიზომოს ან შემოწმდეს იმისათვის, რომ გავიგოთ, მიღწეული იქნა მიზანი, თუ არა)

პმ.1

პატრულირებისა  და კანონაღსრულების განყოფილების ადამიანური რესურსების გაძლიერება განყოფილების საპატრულო და კანონაღსრულებითი საქმიანობის  ეფექტურად განხორციელების მიზნით.

· პატრულირებისა და კანონაღსრულების განყოფილების თანამშრომლებს გავლილი აქვთ შესაბამისი აღჭურვილობის გამოყენების ტრენინგები.

· პატრულირებისა და კანონაღსრულების განყოფილების თანამშრომლებს გააჩნიათ მათი სამუშაო აღწერილობიდან გამომდინარე აუცილებელი უნარ-ჩვევები.

· პატრულირებისა და  კანონაღსრულების განყოფილების თანამშრომლები უზრუნველყოფილნი არიან სათანადო რაციონით საველე პატრულირების დროს.

· პატრულირებისა და კანონაღსრულების განყოფილების თანამშრომლების მიმართ ვრცელდება. წახალისება / დაჯილდოების სისტემა

· მუშახელის / პერსონალის დენადობა დაბალია (მაგ.: უფროს პოზიციებზე მყოფ თანამშრომელთა ¾ და დანარჩენი პერსონალის ½ არ შეცვლილა მენეჯმენტის გეგმის არსებობის განმავლობაში.

პმ.2

აუცილებელი აღჭურვილობისა და აპარატურის შესყიდვა,  ტექნიკური მომსახურება და ჩანაცვლება.

· პატრულირებისა  და კანონაღსრულების  აღჭურვილობა არსებობს და ხელმისაწვდომია.

 

3.  პატრულირებასა და კანონაღსრულების პროგრამასთან დაკავშირებული მიზნების მიღწევისათვის საჭირო სავარაუდო ღონისძიებები და ქმედებები:

 

მიზანი (რისი მიღწევა გვსურს გეგმის მოქმედების ვადის დასასრულისთვის)

სავარაუდო ღონისძიებები და ქმედებები (რა შეიძლება გაკეთდეს პროგრამის მიზნების მისაღწევად)

პმ.1

პატრულირებისა  და კანონაღსრულების განყოფილების ადამიანური რესურსების გაძლიერება განყოფილების საპატრულო და კანონაღსრულებითი საქმიანობის  ეფექტურად განხორციელების მიზნით

· საველე პატრულირებისას ადეკვატური რაციონით ან შესაბამისი თანხით უზრუნველყოფის სისტემის დანერგვა და ამოქმედება თანამშრომლებისათვის პატრულირების ყოველი დღისათვის;   

· პატრულირების განყოფილების თანამშრომლებისათვის „წახალისების სისტემის“ შექმნა. გათვალისწინებული უნდა იქნას შემდეგი: (1) განსაზღვრული წახალისება სამართალდარღვევის დადებითად შესრულებულ  ქმედებაზე (დაკავება - ოქმის სწორად შედგენა - სამართალდარღვევის სასამართლოში გადაცემა) ან (2) წახალისების წლიურად გადახდა წინასწარ შეთანხმებული მიზნობრივი ინდიკატორების გამოყენებით.

· პატრულირებისა და კანონაღსრულების განყოფილების თანამშრომლების ტრენინგები შემდეგში: GIS ტრენინგი, GPS-ის გამოყენება, რუკის წაკითხვა და ორიენტირება, ფოტოხაფანგების, ფოტო და ვიდეო კამერების გამოყენება, პირველადი დახმარების ტრენინგი შესაბამისი სერტიფიკატის გაცემით, ალპურ ზონაში ძებნისა და გადარჩენის უნარ-ჩვევები, კანონაღსრულების საკანონმდებლო ჩარჩო, ხანძრების მართვა და ხანძარსაწინააღმდეგო აღჭურვილობის გამოყენება, ზარალის (მაგ., უკანონო ჭრების შედეგად მიყენებული ზიანის) შეფასება, ოქმების სწორად შედგენა, საზოგადოებასთან ურთიერთობის შესაბამისი უნარ-ჩვევების შეძენა, იარაღის გამოყენება და უსაფრთხოება, გარეული ცხოველებისა და მათი ნიშნების ამოცნობა (მაგ, ნაკვალევი, ტერიტორიის მონიშვნა, ცხოველთა ექსკრემენტი, ძახილი, ფრინველების ამოცნობა და ა.შ.), თანამედროვე ტექნოლოგიების გამოყენება (მაგ., მობილური ქსელით უზრუნველყოფილი ფოტოხაფანგები, უპილოტო საფრენი აპარატები (დრონი), მდგრადი მეტყევეობის ძირითადი პრინციპები, ხე-მცენარეების ამოცნობა და ა.შ.

· ანტიბრაკონიერულ სტრატეგიებში უნდა განხორციელდეს ტრენინგი კანონაღსრულების / პატრულირების განყოფილების მაღალ თანამდებობებზე მომუშავე თანამშრომლებისთვის.

პმ.2

აუცილებელი აღჭურვილობისა და აპარატურის შესყიდვა,  ტექნიკური მომსახურება და ჩანაცვლება.

· საოპერაციო გეგმის ფარგლებში შესაბამისი აღჭურვილობის შეძენის დაგეგმვა და ბიუჯეტირება;

· ინვენტარიზირებული აღჭურვილობის ტექნიკური მომსახურების გრაფიკის შედგენა საჭირო ბიუჯეტის, შესყიდვის მეთოდისა და მომსახურების სახეების მითითებით;

· ახალი და დამატებითი აღჭურვილობის შეძენა, მაგალითად დამატებითი GPS აპარატურა, ფოტოხაფანგები, პერსონალის აჭღურვილობა (უნიფორმები,ზამთრის და ზაფხულის ტანსაცმელის კომპლექტი, ზამთრის და ზაფხულის ფეხსაცმელი; საძილე ტომრები, პირველადი დახმარებისა და საველე სამზარეულოს ნაკრები, ბინოკლები და ა.შ.), წიგნები (ფლორა, ფაუნა, მავნებლები და დაავადებები და ა.შ.) და ეფექტური პატრულირების, კანონაღსრულებისა და მონიტორინგისათვის აუცილებელი სხვა სახის აღჭურვილობა.

 

მუხლი 45. კვლევა და მონიტორინგი

1.  კვლევასა და მონიტორინგთან დაკავშირებული ძირითადი პრობლემებია:

ა)  ამჟამად  ხორციელდება ძირითად სახეობათა მონიტორინგი (ირემსა და ჯიხვზე დაკვირვება მიმდინარეობს, ხოლო როჭოსა და მურა დათვზე მონიტორინგი გათვალისწინებულია). თუმცა მონიტორინგის არსებული სისტემა შეუსაბამოა ზოგიერთ ძირითად სახეობასთან მიმართებაში; ამას გარდა საჭიროა მონიტორინგის ამჟამად გამოყენებული მეთოდების გაუმჯობესება;

ბ)  ჰაბიტატების, მათი პირობებისა და ხარისხის მონიტორინგის არა რსებობა;

გ)  არ ხდება წარსულში შეგროვებული მონაცემებისა და ინფორმაციის სათანადოდ დაარქივება, ასევე პრობლემაა მონაცემთა ბაზისა და ბიბლიოთეკის არარსებობა;

დ)  მონიტორინგისათვის არსებული აღჭურვილობის სიმცირე;

ე)  ადამიანსა და მტაცებელს შორის არსებული კონფლიქტის თაობაზე მონაცემებისა და ინფორმაციის არარსებობა;

ვ)  წარსულში ხორციელდებოდა მეტეოროლოგიური მონაცემების აღრიცხვა, თუმცა ამჟამად არ არსებობს.

2.  კვლევასა და მონიტორინგთან დაკავშირებული პროგრამის მიზნები შემდეგში მდგომარეობს:

 

მიზანი (რისი მიღწევა გვინდა გეგმის მოქმედების ვადის დასასრულს)

ინდიკატორები (რა უნდა გაიზომოს ან შემოწმდეს იმისათვის, რომ გავიგოთ, მიღწეული იქნა მიზანი, თუ არა)

პმ.3

საკვანძო სახეობების ზოგადი მონიტორინგის სტრატეგიისა და გეგმის შემუშავება, შერჩეულ სახეობებზე უნდა განხორციელდეს მონიტორინგი  (ფაუნისა და ფლორის სახეობები), ასევე უნდა არსებობდეს განსაკუთრებული მონიტორინგის გეგმები  შემდეგი სახეობებისთვის: (ირემი, ჯიხვი, როჭო და მურა დათვი).

· ზოგადი მონიტორინგის  სტრატეგია და გეგმა არსებობს

· განსაზღვრული საკვანძო  სახეობებისათვის მოქმედი მონიტორინგის გეგმები შემუშავებულია

· ტრენინგები სახეობების მონიტორინგის განხორციელების თაობაზე თანამშრომლებისათვის ჩატარდა  

·   მონიტორინგის ფორმები ხელმისაწვდომია, სწორად არის შევსებული და შესაბამისად წარდგენილი

პმ.4

სენსიტიური და მოწყვლადი ჰაბიტატების განსაზღვრა და ჰაბიტატების მონიტორინგის გეგმის (რაც დაფუძნებული  2004 წლის NACRES-ის მონიტორინგის რეკომენდაციაზე) შემუშავება და პრაქტიკული განხორციელება.

· განსაზღვრული სენსიტიური და მოწყვლადი ჰაბიტატებისათვის მოქმედი მონიტორინგის გეგმა არსებობს

· ჰაბიტატების მონიტორინგის განხორციელების თაობაზე თანამშრომლებისათვის ჩატარდა ტრენინგები

· მონიტორინგის ფორმები ხელმისაწვდომია, სწორად არის შევსებული და შესაბამისად წარდგენილი.

პმ.5

სახეობებისა და ჰაბიტატების მონიტორინგისათვის აუცილებელი აღჭურვილობის აღდგენა, განახლება  ტექნიკური მომსახურება და ჩანაცვლება.

· სახეობებისა და ჰაბიტატების მონიტორინგისათვის ადეკვატური აღჭურვილობა ხელმისაწვდომია.

პმ.6

ადამიანსა და მტაცებელს შორის არსებული  კონფლიქტის შესახებ მონაცემების შეგროვება და შენახვა და ადამიანსა და მტაცებელს შორის კონფლიქტის აღმოფხვრის გეგმის შემუშავება და პრაქტიკული განხორციელება.

· ადამიანსა და მტაცებელს შორის არსებული კონფლიქტის აღმოფხვრის გეგმა.

· ადამიანსა და მტაცებელს  შორის არსებული კონფლიქტის მონაცემები და ოქმები ხელმისაწვდომია, სწორად არის შევსებული და ატვირთულია ელექტრონულ ბიბლიოთეკასა და მონაცემთა ბაზაში.

პმ.7

გარემოს დაცვის ეროვნულ სააგენტოსთან თანამშრომლობითა და კოორდინირებით მოხდეს აუცილებელი აღჭურვილობის შესყიდვა, მეტეოროლოგიური მონაცემების შეგროვება და

დაარქივება.  

· აღჭურვილობა ადგილზეა, ხდება მონაცემების უწყვეტად აღრიცხვა და ელექტრონულ ბიბლიოთეკასა და მონაცემთა ბაზაში ატვირთვა.

პმ.7

დაცულ ტერიტორიაში კულტურულ მცენარეთა ველური მონათესავე სახეობების (ბუნებაში შეგროვებული და სამკურნალო მცენარეების ჩათვლით) იდენტიფიკაცია და გეგმების შექმნა მათი კონსერვაციისთვის

· კულტურულ მცენარეთა ველური მონათესავე  სახეობების (ბუნებაში შეგროვებული და სამკურნალო მცენარეების ჩათვლით) გავრცელების რუკა და საკონსერვაციო გეგმები არსებობს

 

3. კვლევისა და მონიტორინგის პროგრამასთან დაკავშირებული მიზნების მიღწევისათვის საჭირო სავარაუდო ღონისძიებები და ქმედებები:

მიზანი (რისი მიღწევა გვინდა გეგმის მოქმედების ვადის დასასრულს)

სავარაუდო ღონისძიებები და ქმედებები (რა შეიძლება გაკეთდეს პროგრამის მიზნების მისაღწევად)

პმ.3

საკვანძო სახეობების ზოგადი მონიტორინგის სტრატეგიისა და გეგმის შემუშავება, შერჩეულ სახეობებზე უნდა განხორციელდეს მონიტორინგი  (ფაუნისა და ფლორის სახეობები), ასევე უნდა არსებობდეს განსაკუთრებული მონიტორინგის გეგმები  შემდეგი სახეობებისთვის: (ირემი, ჯიხვი, როჭო და მურა დათვი).

· საკვანძო სახეობების მონიტორინგის გეგმის შემუშავების პროცესში შესაფერისი ექსპერტების ჩართვა სპეციფიკაციებისა და გამოსაყენებელი მეთოდების, მონიტორინგის სხვადასხვა აქტივობების დროისა და სიხშირის, საჭირო ადამიანური რესურსების (თანამშრომლების რაოდენობა და საჭირო უნარ-ჩვევები) მითითებით.

· თანამშრომელთა ტრენინგი სახეობათა მონიტორინგის გეგმების განხორციელებაში, მონიტორინგისათვის საჭირო აღჭურვილობის გამოყენებაში, მონაცემთა გრაფების შევსებაში და ა.შ.

·  მონაცემების შეყვანა ელექტრონულ ბიბლიოთეკასა და მონაცემთა ბაზაში.

პმ.4

სენსიტიური და მოწყვლადი ჰაბიტატების განსაზღვრა და ჰაბიტატების მონიტორინგის გეგმის (რაც დაფუძნებული  2004 წლის NACRES-ის მონიტორინგის რეკომენდაციაზე) შემუშავება და პრაქტიკული განხორციელება

· სენსიტიური  და მოწყვლადი ჰაბიტატების განსაზღვრისა და გამოვლენილი ჰაბიტატების მონიტორინგის გეგმების შემუშავების პროცესში შესაფერისი ექსპერტების ჩართვა სტანდარტიზირებული მეთოდისა და ყოველი ჰაბიტატისათვის მონიტორინგის ინდიკატორების მითითებით

· თანამშრომლების ტრენინგი ჰაბიტატების მონიტორინგის განხორციელების, მონიტორინგისათვის აუცილებელი აღჭურვილობის გამოყენების, მონაცემთა გრაფების შევსებისათვის და ა.შ. აუცილებელი უნარ-ჩვევების შესაძენად.

·  მონაცემების შეყვანა ელექტრონულ ბიბლიოთეკასა და მონაცემთა ბაზაში.

პმ.5

სახეობებისა და ჰაბიტატების მონიტორინგისათვის აუცილებელი აღჭურვილობის, განახლება, ტექნიკური მომსახურება და ჩანაცვლება.

· საოპერაციო გეგმის ფარგლებში შემავალი სახეობებისა და ჰაბიტატების მონიტორინგის გეგმებში განსაზღვრული მონიტორინგისათვის აუცილებელი აღჭურვილობის შეძენის დაგეგმვა და ბიუჯეტირება.

პმ.6

ადამიანსა და მტაცებელს შორის არსებული  კონფლიქტის შესახებ მონაცემების შეგროვება და შენახვა და ადამიანი-ველური სამყაროს კონფლიქტის აღმოფხვრის გეგმის შემუშავება და პრაქტიკული განხორციელება.

· ადამიანსა და მტაცებელს შორის არსებულ კონფლიქტთან მიმართებაში დაცული ტერიტორიების სააგენტოსა და მუნიციპალიტეტის როლისა და პასუხისმგებლობის სფეროების განხილვა და შედეგების შეჯამება მხარეებს შორის.

·  „ადამიანსა და მტაცებელს შორის არსებული  კონფლიქტის რეაგირების ჯგუფის“ შექმნა, რომელიც სავარაუდოდ დაცული ტერიტორიების სააგენტოსა და მუნიციპალიტეტის წარმომადგენლებით დაკომპლექტდება, რათა გამოიძიონ შესაბამისი საქმეები და შეასრულონ მედიატორის როლი შესაბამის დაინტერესებულ მხარეებთან (ფრთხილად უნდა მოხდეს ჯგუფის დაკომპლექტება, რადგან არ დაირღვეს ურთიერთობა სააგენტოსა და ფერმერებს შორის)

·  თანამშრომლების ტრენინგი ზარალის მიზეზების განსაზღვრაში (რომელმა ცხოველმა გამოიწვია ზარალი?, ზარალის მიყენების დრო (რამდენად ძველია მიყენებული ზარალი და ზარალის მასშტაბების სწორად განსაზღვრაში

· კონფლიქტის აღმოფხვრის მეთოდებში „ტრენერებად მომზადების“ კურსების ჩატარება

· თანამშრომლებიც ტრენინგი მოქალაქეებთან კონფლიქტისას მედიატორის როლის შესრულებაში („ქცევის კოდექსის“ შემუშავება, თუ როგორ უნდა მოიქცეს თანამშრომელი ადამიანსა და ველურ ბუნებას შორის კონფლიქტის არსებობის შემთხვევაში)

პმ.7

გარემოს დაცვის ეროვნულ სააგენტოსთან თანამშრომლობითა და კოორდინირებით მოხდეს აუცილებელი აღჭურვილობის შესყიდვა, მეტეოროლოგიური მონაცემების შეგროვება და დაარქივება.  

·  გარემოს ეროვნულ სააგენტოსთან კოორდინირებით მოიძებნოს თანამშრომლობის გზები აღჭურვილობის, დაინსტალირებისა და მისი მართვისთვის  დაფინანსების წყაროების მოძიების კუთხით, რათა შეგროვდეს მეტეოროლოგიური მონაცემები ლაგოდეხის დაცულ ტერიტორიებზე.

· გარემოს ეროვნულ სააგენტოსთან მიღწეული შეთანხმებების თანახმად მოხდეს მეტეოროლოგიური მონიტორინგის მარტივი გეგმის შემუშავება და პრაქტიკული განხორციელება, რომელიც მოიცავს შემდეგ ინფორმაციას: (1) მონაცემების აღრიცხვის ადგილმდებარეობა, (2) მონაცემების აღრიცხვის სიხშირე, (3) ვინ არის პასუხისმგებელი აღჭურვილობის ტექნიკურ მომსახურებაზე, მონაცემთა შეგროვებასა და შესაბამის ბაზაში შეტანაზე, (4) რა სახის აღჭურვილობა არის საჭირო  და რისი აღრიცხვა უნდა მოხდეს.

· გარემოს ეროვნულ სააგენტოსთან მიღწეული შეთანხმებების თანახმად მოხდეს საჭირო აღჭურვილობის შესყიდვა და მონტაჟი / გამართვა.

პმ.7

დაცულ ტერიტორიაში კულტურულ მცენარეთა ველური მონათესავე სახეობების (ბუნებაში შეგროვებული და სამკურნალო მცენარეების ჩათვლით) იდენტიფიკაცია და გეგმების შექმნა მათი კონსერვაციისთვის

· კულტურულ მცენარეთა ველური მონათესავე სახეობების (ბუნებაში შეგროვებული და სამკურნალო მცენარეების ჩათვლით) შესწავლა, რუკაზე დატანა  და გეგმების შექმნა მათი კონსერვაციისთვის.

მუხლი 46. მენეჯმენტის პროგრამა: ბუნებრივი რესურსების მდგრადი გამოყენება

1.  ბუნებრივი რესურსების მდგრად გამოყენებასთან დაკავშირებული ძირითადი პრობლემებია:

ა)  დღესდღეობით არარსებობს ტყის მენეჯმენტის გეგმა, რომლითაც იხელმძღვანელებდა ადმინისტრაცია საშეშე მერქნის წლიური გასაცემი მდგრადი რაოდენობის განსასაზღვრად;

ბ)  არ რეგულირდება საძოვრების გამოყენება და არარსებობს საიჯარო ხელშეკრულებები;

გ)  არასაკმარისია ინფორმაცია ცალკეული საძოვრების მდგრადი ამტანუნარიანობის შესახებ ცხვრების რაოდენობის განსასაზღვრად.

2.  ბუნებრივი რესურსების მდგრად გამოყენებასთან დაკავშირებული პროგრამის მიზნები შემდეგში მდგომარეობს:

 

მიზანი (რისი მიღწევა გვინდა გეგმის მოქმედების ვადის დასასრულს)

ინდიკატორები (რა უნდა გაიზომოს ან შემოწმდეს იმისათვის, რომ გავიგოთ, მიღწეული იქნა მიზანი, თუ არა)

პმ.8

ალპური საძოვრების მდგრადი მართვა ფერმერებთან  / მწყემსებთან ინდივიდუალური საიჯარო ხელშეკრულებების გაფორმებისა და საძოვრების საკონსერვაციო სტატუსის მონიტორინგის საშუალებით.

· გაფორმდა ინდივიდუალური საიჯარო ხელშეკრულებები ფერმერებთან/მწყემსებთან, რომლებშიც განსაზღვრულია მაქსიმალური პირუტყვის სიმჭიდროვე, ძოვების ნორმები, იჯარის ფასი, სხვა პირობები და ვადები, რაც აუცილებელია საძოვრების შენარჩუნებისთვის ხელსაყრელი საკონსერვაციო სტატუსის ფარგლებში.   

· საძოვრების მართვის გეგმა მონიტორინიგს დებულებების ჩათვლით ხელმისაწვდომია და  იმპლემენტაციის განხორციელების პროცესშია.

პმ.9

საშეშე მერქნის მდგრადი მიწოდება ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების მიმდებარე სოფლების მოსახლეობისათვის.

· საშეშე მერქნის წარმოება და მიწოდება შეესაბამება „ძოვებისა და საშეშე მერქნის მიწოდების პოლიტიკა ლაგოდეხის აღკვეთილში“ (იხ.დანართი 7).

3.  ბუნებრივი რესურსების მდგრადი გამოყენების პროგრამასთან დაკავშირებული მიზნების მიღწევისათვის საჭირო სავარაუდო ღონისძიებები და ქმედებები:

 

მიზანი (რისი მიღწევა გვინდა გეგმის მოქმედების ვადის დასასრულს)

სავარაუდო ღონისძიებები და ქმედებები (რა შეიძლება გაკეთდეს პროგრამის მიზნების მისაღწევად)

პმ.8

ალპური საძოვრების მდგრადი მართვა ფერმერებთან/მწყემსებთან ინდივიდუალური საიჯარო ხელშეკრულებების გაფორმებისა და საძოვრების საკონსერვაციო სტატუსის მონიტორინგის საშუალებით

·  საძოვრების მდგომარეობის შეფასება და პირუტყვის სიხშირე (ცხვრების რაოდენობა ერთ ჰექტარზე) განსაზღვრა.

· საძოვრების საზღვრების რუკაზე დატანა.

· აღდგენას დაქვემდებარებული კრიტიკული ფართობებისა და ეროზიის საფრთხის ქვეშ მყოფი ადგილების განსაზღვრა.

· ადმინისტრაციის მიერ რეგულარული შუალედებით განსახორციელებელი მონიტორინგის მარტივი მექანიზმის შემუშავება.

· თანამშრომლების ტრენინგი საძოვრების მდგომარეობის მონიტორინგსა და ცხვრების რიცხოვნობის განსაზღვრაში.

· ფერმერებთან / მწყემსებთან მოლაპარაკებების წამოწყება შემდეგ საკითხებზე შეთანხმების მისაღწევად: (1) ცალკეული ფერმების სიდიდე, (2) თითოეულ ფერმაში ცხვრების რიცხოვნობა, (3) წლიური საიჯარო ხელშეკრულების გადასახდელი თანხა და (4) მონიტორინგთან დაკავშირებული საკითხები.

პმ.9

საშეშე მერქნის მდგრადი მიწოდება ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების მიმდებარე სოფლების მოსახლეობისათვის

· აღკვეთილიდან საშეშე მერქნის გამოყოფა გაგრძელდეს დაცული ტერიტორიის მიმდებარე სოფლების მოსახლეობისათვის იმ შეზღუდვების თანახმად, რომლებიც დაკონკრეტებულია ამ მენეჯმენტის გეგმაში (იხ. დანართი N 7).

 

მუხლი 47. მენეჯმენტის პროგრამა: ეკოტურიზმი

1.  ეკოტურიზმთან დაკავშირებული ძირითადი პრობლემებია:

ა)  მაჭის ციხის ნანგრევები ტურიზმის კუთხით ღირსშესანიშნავ ადგილს წარმოადგენს, თუმცა დღესდღეობით არ ხდება მისი შესაბამისი კონსერვაცია;

ბ)  ბილიკების ქსელი გაუმჯობესებას საჭიროებს. ნინოსხევის ჩანჩქერის ბილიკს უნდა დაემატოს ეკოსაგანმანათლებლო ელემენტები;

გ)   ადმინისტრაციას გააჩნია ტურიზმიდან მიღებული შემოსავლის მხოლოდ შეზღუდული წყაროები;

დ)  ლაგოდეხის დაცულ ტერიტორიებს არ გააჩნია ორგანიზებული გიდის სერვისი. ერთი მხრივ, ადმინისტრაციისთვის არ არის ხელსაყრელი გიდის აყვანა შტატში, მეორე მხრივ, არ არსებობს ადგილობრივი ორგანიზაციები, რომლებთანაც ადმინისტრაცია გააფორმებდა კონტრაქტს გიდის სერვისის მისაღებად;

ე) არსებული ინფრასტრუქტურა არასაკმარისია ვიზიტორთა შთაბეჭდილებების მაქსიმალიზაციისათვის;

ვ)  შენობის მომიჯნავე ვიზიტორთა არსებული ცენტრი ამჟამად ამორტიზებულია და არ ფუნქციონირებს;

ზ)  ვიზიტორებისმიერ ხდება საყოფაცხოვრებო ნარჩენებით დაბინძურება დაცული ტერიტორიის, ხოლო ნაგვის შეგროვებისა და მართვის ზომები არ არის შესაფერისი;

თ) არაადეკვატურია საყოფაცხოვრებო ნარჩენებთან განთავსების პრაქტიკა / ზომები საპიკნიკე ადგილებში, ტურისტულ თავშესაფარსა და სხვა ხშირად მონახულებად ადგილებში.

2.  ეკოტურიზმთან დაკავშირებული პროგრამის მიზნები შემდეგში მდგომარეობს:

 

მიზანი (რისი მიღწევა გვინდა გეგმის მოქმედების ვადის დასასრულს)

ინდიკატორები (რა უნდა გაიზომოს ან შემოწმდეს იმისათვის, რომ გავიგოთ, მიღწეული იქნა მიზანი, თუ არა)

პმ. 10

 

შემუშავდეს ეკოტურიზმის განვითარებისა და მარკეტინგის გეგმა, ვიზიტორთა გამტარუნარიანობის შეფასების ჩათვლით.

· ეკოტურიზმის განვითარება და მარკეტინგის გეგმა ხელმისაწვდომია და ხორციელდება.

პმ.11

მაჭის ციხის ნანგრევების კონსერვაციისა და ვიზიტორთა კონცეფციის შემუშავება  საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნულ სააგენტოსთან თანამშრომლობით.

·  სხვადასხვა შესაბამის დაინტერესებულ მხარეებთან კოორდინაცით შემუშავებული კონცეფციის დოკუმენტი კონსერვაციისათვის განსახორციელებელი ქმედებების მითითებით.

·  მაჭის ციხის ნანგრევები კონსერვირებულია და (1) უსაფრთხოა ვიზიტორთათვის და (2) დაცულია შემდგომი ნგრევისაგან / დაშლისაგან.

პმ.12

არსებული ტურისტული ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესება, ბილიკების არსებული სისტემის გაუმჯობესება და ვიზიტორთა ცენტრის განვითარება-მოწყობა

· ნინოსხევის ჩანჩქერის ბილიკი მოიცავ ეკოსაგანმანათლებლო ელემენტებს.

· ტურისტული ბილიკების გამტარუნარიანობის მონიტორინგი.

· არსებული ტურისტული ინფრასტრუქტურა გაუმჯობესებულია და ხდება მისი შესაბამისი ტექნიკური მომსახურება.

· ვიზიტორთა ცენტრი დაცულ ტერიტორიებზე ვიზიტორთათვის განკუთვნილი შენობა-ნაგებობის განუყოფელი ნაწილია და ვიზიტორებს სთავაზობს მაღალი ხარისხის მომსახურებას,  ადმინისტრაციისათვის მოაქვს შემოსავალი.

პმ.13

ტურისტული სერვისებიდან შემოსავლის გაზრდა ადმინისტრაციის სასარგებლოდ.

· დანერგილია შემოსავლის ახალი წყაროები და განვითარებულია ვიზიტორთა მომსახურება

 

პმ.14

შესაბამისი სტანდარტების გიდის მომსახურების შეთავაზება და მათი კოორდინირება ადმინისტრაციასთან.

· (ეროვნულ ან ადგილობრივ დონეზე) შემუშავებულია სერტიფიცირების სქემა, რომელიც უზრუნველყოფს გიდების მომსახურების მინიმალური სტანდარტების არსებობას.

·  სქემის შესაბამისად გიდებმა გაიარეს ტრენინგები და მიიღეს შესაბამისი სერტიფიკატი.

· არსებობს სისტემა, რომლის მეშვეობითაც ადმინისტრაცია ახდენს გიდების მომსახურების კოორდინაციას.

პმ.15

დანაგვიანების პრობლემა გადაჭრილია  

·   ვიზიტორები ინფორმირებულნი არიან ნაგვისათვის განკუთვნილი ადგილების შესახებ და აღარ ანაგვიანებენ დაცულ ტერიტორიებს.

· ნარჩენების მართვა სწორად მიმდინარეობს და შეგროვებული ნარჩენები რეგულარულად გააქვთ დაცული ტერიტორიებიდან.

პმ.16

საკანალიზაციო ნარჩენების მართვის პრობლემა გადაჭრილია

·   ადეკვატური საშუალებები დამონტაჟებულია ყველგან, სადაც საკანალიზაციო ნარჩენების პრობლემაა.  

3.  ეკოტურიზმის პროგრამასთან დაკავშირებული მიზნების მიღწევისათვის საჭირო სავარაუდო ღონისძიებები და ქმედებები:

 

მიზანი (რისი მიღწევა გვინდა გეგმის მოქმედების ვადის დასასრულს)

სავარაუდო ღონისძიებები და ქმედებები (რა შეიძლება გაკეთდეს პროგრამის მიზნების მისაღწევად)

პმ.10

შემუშავდეს ეკოტურიზმის განვითარებისა და მარკეტინგის გეგმა, ვიზიტორთა გამტარუნარიანობის შეფასების ჩათვლით.

· \ექსპერტის ჩართვა ეკოტურიზმის მარკეტინგის გეგმის შემუშავებაში, რათა მოხდეს ეკოტურიზმის ხელშეწყობა და ამავე დროს გაძლიერდეს ტურიზმის მენეჯმენტი, რათა თავიდან იქნეს აცილებული პოტენციური დატვირთვა დაცულ ტერიტორიებზე.

პმ.11

მაჭის ციხის ნანგრევების კონსერვაციისა და ვიზიტორთა კონცეფციის შემუშავება საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნულ სააგენტოსთან თანამშრომლობით.

· \საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალიურ მართლმადიდებელ ეკლესიასთან ან / და საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის ეროვნულ სააგენტოსთან მოლაპარაკებების წამოწყება ნანგრევების კონსერვაციის კონცეფციის შემუშავების თაობაზე (ფუნქციებისა და პასუხისმგებლობების, კონსერვაციისათვის განსახორციელებელი ქმედებების, ვიზიტორთა ინფორმირებისათვის ისტორიული მასალების დამუშავების ჩათვლით და ა.შ.).

· კონსერვაციის კონცეფციის დაფინანსების წყაროების მოძიებაში მხარდაჭერა.

·  შეიცვალოს მაჭის ციხის ტერიტორიული სტატუსი სახელმწიფო ნაკრძალიდან აღკვეთილში, რათა სარესტავრაციო სამუშაოები  იყოს დაშვებული.

· რესტავრაციის კანონიერი სამუშაოების უზრუნველსაყოფად.

· კონსერვაციის კონცეფციის განხორციელება და ვიზიტორთა შთაბეჭდილებების მაქსიმალიზაცია.

პმ.12

არსებული ტურისტული ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესება, ბილიკების არსებული სისტემის გაუმჯობესება და ვიზიტორთა ცენტრის განვითარება-მოწყობა

· ნინოსხევის ჩანჩქერის ბილიკზე ეკოსაგანმანათლებლო ელემენტების დამატება.

·  შემუშავდეს მიმზიდველი საგამოფენო დარბაზი ვიზიტორთა ცენტრში ადმინისტრაციის შენობაში (შეკეთდა 2014 წელს).

·  მარტივი კონცეფციის შემუშავება (1) არსებული ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესებასა და (2) დამატებითი ინფრასტრუქტურის საჭიროების შესახებ.

· არსებული თავშესაფრების, საპიკნიკე და საკარვე ადგილების ხარისხის გაუმჯობესებისათვის დაფინანსების

· არსებული ვიზიტორთა ინფრასტუქტურით სარგებლობის სტრატეგიის გადახედვა და განახლება, თუ რა კუთხით შეავსოს ვიზიტორთა უკვე შენობა-ნაგებობების ქსელი (ანუ, რა მომსახურებები უნდა შესთავაზოს პოტენციურმა მოიჯარემ; რა ვადით უნდა დაიდოს საიჯარო ხელშეკრულებები, რათა გაიზარდოს მოიჯარის დაინტერესება ინვესტიციის ჩადებაში; რამ უნდა შეუქმნას მოტივაცია პოტენციურ მოიჯარეს  ინვესტორების მოსაზიდად)

·  რეკლამის განთავსება და ვიზიტორთა ცენტრში ინვესტირების მსურველი მოიჯარის მოძებნა.

· საიჯარო ხელშეკრულების პირობებზე მოლაპარაკებების წარმოება, რომელიც მოიცავს დაცული ტერიტორიების სააგენტოს მოლოდინს, თუ რა კუთხით უნდა შეავსოს დაცული ტერიტორიებზე ვიზიტორთა უკვე არსებული შენობა-ნაგებობების ქსელი ვიზიტორთა ცენტრმა.

 

პმ.13

ტურისტული სერვისებიდან შემოსავლის გაზრდა ადმინისტრაციის სასარგებლოდ

· ჩატარდეს კვლევა და მოიძებნოს ვარიანტები ვიზიტორთა შესვლის საფასურის დაწესების დანერგვასთან დაკავშირებით.

· შემოსავლის ახალი წყაროების განსაზღვრა (მაგ: სუვენირების გაყიდვა, მაღალი ხარისხის საინფორმაციო მასალების გაყიდვა, როგორიცაა, ბროშურები და წიგნები და ა.შ.)

 

პმ.14

შესაბამისი სტანდარტების გიდის მომსახურების შეთავაზება და მათი კოორდინირება ადმინისტრაციასთან

·  გიდების სტანდარტების განსაზღვრა  ,,გიდების ეროვნულ ასოციაციასთან“ კოორდინირებით და გიდებისათვის სერტიფიცირების სქემის შემუშავება (ეროვნულ ან ადგილობრივ დონეზე).

· პოტენციური გიდების ტრენინგები ბუნებათმცოდნეობაში, პედაგოგიკაში, პირველად დახმარებაში, მოძებნისა და გადარჩენის სამუშაოებში, ნარჩენების მართვასა და ა.შ.

·  არსებული საკანონმდებლო ჩარჩოს გადახედვა, რათა დაცული ტერიტორიების სააგენტოს უფლება მიეცეს, დაამყაროს ურთიერთობა ინდივიდუალურ, სერტიფიცირებულ გიდებთან ან გიდების ასოციაციებთან და შეთანხმების მიღწევა, თუ როგორ უნდა მოხდეს გიდების მომსახურების ორგანიზება.

·  გიდის მომსახურების გადასახადის შემოღების შესაძლებლობის განხილვა ისე, რომ აღნიშნული დაცული ტერიტორიების სააგენტოს ბიუჯეტში აისახოს, რაც აანაღაურებს ვიზიტორთა და გიდებს შორის კონტაქტის დამყარებისას ადმინისტრაციის მიერ გაწეულ დანახარჯებს.

პმ.15

დანაგვიანების პრობლემა გადაჭრილია  

·  დანაგვიანების საკითხების თაობაზე ვიზიტორთა ცნობიერების ამაღლების მიზნით აღნიშნული საკითხების ჩართვა საინფორმაციო და საგანმანათლებლო მასალებში.

·  ვიზიტორთათვის ინფორმაციის მიწოდება, თუ როგორ მოიქცნენ დანაგვიანებასთან დაკავშირებით (მაგ: რა უნდა უყოს ვიზიტორმა ნაგავს? სად უნდა განათავსოს? და ა.შ.)

 

პმ.16

საკანალიზაციო ნარჩენების მართვის პრობლემა გადაჭრილია

· საკანალიზაციო ნარჩენების თაობაზე  ვიზიტორთა ცნობიერების ამაღლების მიზნით აღნიშნული საკითხების ჩართვა საინფორმაციო და საგანმანათლებლო მასალებში.

·  ადმინისტრაციის მიერ მართვადი არსებული და მომავალში ასაგები შენობა-ნაგებობებიდან გამომავალი კანალიზაციის მართვის გზების განხილვა.

·  გადაკეთდეს არსებული სანიტარიული კვანძები (საპირფარეშოები)  კანალიზაციის სათანადო გაწმენდის მიზნით.

მუხლი 48. მენეჯმენტის პროგრამა: ეკოგანათლება და საზოგადოებასთან ურთიერთობები

1. ეკოგანათლებასა და საზოგადოებასთან ურთიერთობებთან დაკავშირებული ძირითადი პრობლემებია:

ა)  კერძო კომპანიებთან ურთიერთთანამშრომლობის გაძლიერება;

ბ)  ადგილობრივ მოსახლეობასთან ურთიერთობების გაუმჯობესება;

გ)  არასაკმარისი შტატები და არასათანადო უნარ-ჩვევები;

დ)  საკმარისი ოდენობის საოპერაციო ფინანსების არარსებობა.

2.  ეკოგანათლებასა და საზოგადოებასთან ურთიერთობებთან დაკავშირებული პროგრამის მიზნები შემდეგში მდგომარეობს:

მიზანი (რისი მიღწევა გვინდა გეგმის მოქმედების ვადის დასასრულს)

ინდიკატორები (რა უნდა გაიზომოს ან შემოწმდეს იმისათვის, რომ გავიგოთ, მიღწეული იქნა მიზანი, თუ არა)

პმ.17

გარემოსთან დაკავშირებული საკითხების შესახებ ცნობიერების ამაღლების შერჩეული საერთაშორისო დღეების აღსანიშნავად „მწვანე კალენდრის“ შექმნა

· ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიებისათვის შემუშავებულია „მწვანე კალენდარი“ და აღნიშნული დღესასწაულების ადგილობრივ დაინტერესებულ მხარეებთან და ვიზიტორებთან აღსანიშნავად გამოყოფილია მცირე ბიუჯეტი

პმ.18

საკონსულტაციო მექანიზმის შემუშავება მომიჯნავე სოფლების მოსახლეობასთან რეგულარული კონსულტაციების გამართვის მიზნით 

· შექმნილია „საკონსულტაციო საბჭო“ და მასში წარმოდგენილნი არიან მომიჯნავე სოფლების მოსახლეობის წარმომადგენლები.

·  საკონსულტაციო საბჭომ გამართა საინაუგურაციო შეხვედრა, რომელზედაც მიწოდებული იქნა ინფორმაცია მის წესდებასა და წევრობის შესახებ.

· საბჭოს წესდების შესაბამისად ჩატარებულია რეგულარული შეხვედრები.

·  დაბეჭდილი და გავრცელებულია საინფორმაციო მასალები (მაგ: ჟურნალი, რომელიც ადგილობრივ მოსახლეობას გააცნობს დაცულ ტერიტორიებში მიმდინარე მოვლენებს)

პმ.19

დამატებითი თანამშრომლების აყვანა, რომლებსაც დაევალება ეკოსაგანმანათლებლო საქმიანობების განხორციელება და საზოგადოებასთან ურთიერთობა და არსებული და მომავალი თანამშრომლების ტრენინგი უნარ-ჩვევების გაუმჯობესება-განვითარებაში

· დაცული ტერიტორიების სააგენტოსთან განხილულია დამატებითი საშტატო ერთეულების გამოყოფის შესაძლებლობა.

· ჩატარებულია არსებული და პოტენციური დამატებითი თანამშრომლების ტრენინგები ეკოგანათლებასა და საზოგადოებასთან ერთიერთობებში.

პმ.20

ეკოსაგანმანათლებლო და საზოგადოებასთან ურთიერთობის ღონისძიებებისათვის დაფინანსების ზრდა.

· წლიური საოპერაციო ბიუჯეტი მოიცავს ეკოგანათლებასა და საზოგადოებასთან ურთიერთობებისათვის განკუთვნილ დაფინანსებას.

პმ.21

გაუმჯობესდეს და განვითაროს ახალი საგანმანათლებლო და  ცნობიერების ამაღლების მასალები.

· არსებული მასალები გაუმჯობესდა და ახალი მასალები შემუშავდა.

პმ.22

კონფლიქტების ეფექტურად აღმოფხვრისა და გადაჭრის შესაძლებლობის გაზრდა

· თანამშრომლებისათვის ჩატარდა კონფლიქტების აღმოფხვრისა და გადაჭრის შესახებ ცნობიერების ამაღლების ტრენინგები

3.  ეკოგანათლებისა და საზოგადოებასთან ურთიერთობების პროგრამასთან დაკავშირებული მიზნების მიღწევისათვის საჭირო სავარაუდო ღონისძიებები და ქმედებები:

 

მიზანი (რისი მიღწევა გვინდა გეგმის მოქმედების ვადის დასასრულს)

სავარაუდო ღონისძიებები და ქმედებები (რა შეიძლება გაკეთდეს პროგრამის მიზნების მისაღწევად)

პმ.17

გარემოსთან დაკავშირებული საკითხების შესახებ ცნობიერების ამაღლების შერჩეული საერთაშორისო დღეების აღსანიშნავად „მწვანე კალენდრის“ შექმნა.

· გარემოსთან დაკავშირებული საკითხების შესახებ ცნობიერების ამაღლების თაობაზე ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიებისათვის საინტერესო საერთაშორისო დღეების შერჩევა და „მწვანე კალენდრის“ შემუშავება;

· აღნიშნული დღესასწაულების ადგილობრივ დაინტერესებულ მხარეებთან და ვიზიტორებთან აღსანიშნავად მცირე ბიუჯეტის გამოყოფა.

· შერჩეული დღეებისათვის აღნიშვნების დაგეგმვა და შესაბამისი პროგრამების შემუშავება (მაგ:  შესაბამისი საინფორმაციო მასალების შექმნა, თემატიკასთან დაკავშირებული მომხსენებლების მოწვევა, ადგილობრივი დაინტერესებული მხარეებისა და ვიზიტორთა წინასწარ მოწვევა დღესასწაულში მონაწილეობის მისაღებად და ა.შ.)

პმ.18

საკონსულტაციო მექანიზმის შემუშავება მომიჯნავე სოფლების მოსახლეობასთან რეგულარული კონსულტაციების გამართვის მიზნით.

· ბრეინშტორმინგი (დაინტერესებული მხარეების მცირე ანალიზი), თუ რომელი ორგანიზაციები და პირები უნდა იყვნენ წარმოდგენილი „საკონსულტაციო საბჭოში“.

· საბჭოს ფუნქციისა და შეხვედრების რეგულარულობის განსაზღვრა.

· შერჩეული ორგანიზაციებისა და პიროვნებების მოწვევა საბჭოს საინაუგურაციო შეხვედრაზე, რომელზეც განხილული იქნება: საბჭოს შექმნის მიზანი, საბჭოს წევრობა, შეხვედრების რეგულარულობა, საბჭოს შიგნით სხვადასხვა ფუნქციის მატარებელი პირების არჩევა (მაგ: თავმჯდომარე და მდივანი).

· რეგულარული საინფორმაციო მასალების შემუშავება ადგილობრივი მოსახლეობისათვის დაცულ ტერიტორიებში მიმდინარე მოვლენების შესახებ ინფორმაციის მისაწოდებლად (მაგ:  წლიური ანგარიშების გავრცელება, დაცული ტერიტორიების ან / და ბუნების კონსერვაციის თაობაზე შესაბამისი სტატიების შემცველობის წლიური ან 6-თვიანი პერიოდული ჟურნალის შექმნა, მასმედიის სხვადასხვა საშუალებების გამოყენების შესაძლებლობა, მაგ:  Facebook, Twitter და ა.შ., მასმედიის ტრადიციული საშუალებების გამოყენება, როგორიცაა გაზეთები, ადგილობრივი რადიო და სატელევიზიო მაუწყებლობა).

პმ.19

დამატებითი საშტატო თანამშრომლების აყვანა, რომლებსაც დაევალება ეკოსაგანმანათლებლო საქმიანობების განხორციელება და საზოგადოებასთან ურთიერთობა. არსებული და მომავალი თანამშრომლების ტრენინგი უნარ-ჩვევების გაუმჯობესება-განვითარებაში

· ეკოგანათლებისა და საზოგადოებასთან ურთიერთობების დამატებითი საშტატო თანამშრომლების აყვანის თაობაზე დაცული ტერიტორიების სააგენტოსთან თანამშრომლობა, რათა გაძლიერდეს დაცული ტერიტორიების ორიენტირება მომსახურებებზე.

· არსებული თანამშრომლების ტრენინგები ვიზიტორთა მართვაში, ბუნების ინტერპრეტაციასა და პედაგოგიკაში, ცნობიერების შექმნა-ამაღლებასა და ეკო-განათლებაში, კომუნიკაციაში და ა.შ.

პმ.20

ეკოსაგანმანათლებლო და საზოგადოებასთან ურთიერთობის ღონისძიებებისათვის დაფინანსების ზრდა.

· ეკოსაგანმანათლებლო და საზოგადოებასთან ურთიერთობის კონცეფციის შემუშავება, რომელშიც განსაზღვრული იქნება განსახორციელებელი აქტივობები მათი დაფინანსებისათვის აუცილებელი მოთხოვნების ჩათვლით.

· დაცული ტერიტორიების სააგენტოს ცენტრალური ადმინისტრაციისა და კავკასიის ბუნების ფონდიდან ეკოგანათლებისა და საზოგადოებასთან ურთიერთობისათვის გაზრდილი დაფინანსების მიღება.

პმ.21

გაუმჯობესდეს და განვითარდეს ახალი საგანმანათლებლო და  ცნობიერების ასამაღლებელი მასალები.

· არსებული მასალები გაუმჯობესდა და ახალი მასალები შემუშავდა.

· განახლდეს და გამოიცეს ახალი მასალები (სხვადასხვა ასაკობრივი ჯგუფებისთვის).

 

პმ.22

კონფლიქტების ეფექტურად აღმოფხვრისა და გადაჭრის შესაძლებლობის გაზრდა

· თანამშრომლებისთვის ჩატარდეს ტრენინგები კონფლიქტების აღმოფხვრისა და გადაჭრის შესახებ ცნობიერების ამაღლების მიზნით.

მუხლი 49. მენეჯმენტის პროგრამა: ადმინისტრაციის გაძლიერება

1.  ადმინისტრაციის გაძლიერებასთან დაკავშირებული ძირითადი პრობლემებია:

ა)  ამჟამად არსებული ვაკანტური თანამდებობების შევსება;

ბ)  ადმინისტრაციის პერსონალისათვის საჭირო გარკვეული უნარ-ჩვევების არქონა, რაც  დამატებითი საშტატო თანამშრომლების აყვანით უნდა შეივსოს;

გ)  დამატებითი ინფრასტრუქტურის საჭიროება;

დ)  თანამშრომლების უწყვეტად გადამზადების (ტრენინგის) საჭიროება;

ე) არ არსებობს აზერბაიჯანისა და დაღესტნის მომიჯნავე დაცულ ტერიტორიებთან კავშირი და ურთიერთთანამშრომლობა;

ვ)  საქონლისა და მომსახურების შესყიდვასთან დაკავშირებული პროცედურების მოუქნელობა დაცული ტერიტორიების სააგენტოს ცენტრალური ადმინისტრაციის მიერ შესყიდვასთან დაკავშირებული საკითხების დისტანციურად მართვის გამო;

ზ)  დაცული ტერიტორიების საზღვრების მცირედი ცვლილების აუცილებლობა;

თ)  თანამშრომელთა დასაქმებისა და სამუშაო პირობების გაუმჯობესების აუცილებლობა.

2.  ადმინისტრაციის გაძლიერებასთან დაკავშირებული პროგრამის მიზნები შემდეგში მდგომარეობს:

 

მიზანი (რისი მიღწევა გვინდა გეგმის მოქმედების ვადის დასასრულს)

ინდიკატორები (რა უნდა გაიზომოს ან შემოწმდეს იმისათვის, რომ გავიგოთ, მიღწეული იქნა მიზანი, თუ არა)

პმ.23

 ადმინისტრაციას გააჩნია ინფრასტრუქტურა, რომელიც აუცილებელია მისი ეფექტური ფუნქციონირებისთვის

· აუცილებელი ინფრასტრუქტურა გამართულად ფუნქციონირებს

პმ.24

თანამშრომელთა უნარ-ჩვევების გასაუმჯობესებლად მუდმივი მიზნობრივი ტრენინგების ჩატარება

·  თანამშრომელთათვის ჩატარებულია სხვადასხვა საჭირო ტრენინგები

პმ.25

აზერბაიჯანის მომიჯნავე დაცულ ტერიტორიებთან კონტაქტის დამყარება

·  მეზობელ დაცულ ტერიტორიებთან დამყარებულია  კონტაქტი

პმ.26

შესყიდვების მექანიზმის ჩამოყალიბება (დაცული ტერიტორიების სააგენტოში არსებულ მექანიზმებზე დაყრდნობით), რომელიც მორგებულია ადგილობრივ ადმინისტრაციაზე და კოორდინირებულია დაცული ტერიტორიების სააგენტოს ცენტრალურ ადმინისტრაციასთან

· დაცული ტერიტორიების სააგენტოს ცენტრალურ ადმინისტრაციასა და ლაგოდეხის ადგილობრივ ადმინისტრაციას შორის მიღწეულია შეთანხმება შესყიდვის მექანიზმის თაობაზე, რომლის მეშვეობითაც საქონლისა და მომსახურების შესყიდვა ეფექტურად ხორციელდება

პმ.27

სახელმწიფო ნაკრძალისა და აღკვეთილის საზღვრების დაზუსტება

· საზღვრები კანონმდებლობის შესაბამისად არის დაზუსტებული.

პმ.28

ინფრასტრუქტურის მოვლისა და შენახვის გეგმის შემუშავება და დანერგვა

·  დოკუმენტირებული ინფრასტრუქტურის მოვლისა და შენახვის გეგმა  არსებობს და ხორციელდება

პმ.29

კერძო სექტორის კომპანიებთან ურთიერთობების ჩამოყალიბება

· გაძლიერებულია არსებული პარტნიორული კავშირები და თანამშრომლობა (მაგ.: პროკრედიტ ბანკთან) და ჩამოყალიბებულია ახალი პარტნიორული ურთიერთობები

3.  ადმინისტრაციის გაძლიერების პროგრამასთან დაკავშირებული მიზნების მიღწევისათვის საჭირო სავარაუდო ღონისძიებები და ქმედებები:

 

მიზანი (რისი მიღწევა გვინდა გეგმის მოქმედების ვადის დასასრულს)

სავარაუდო ღონისძიებები და ქმედებები (რა შეიძლება გაკეთდეს პროგრამის მიზნების მისაღწევად)

პმ.23

 ადმინისტრაციას გააჩნია ინფრასტრუქტურა, რომელიც აუცილებელია მისი ეფექტური ფუნქციონირებისთვის

· შემდეგი ინფრასტრუქტურის დამატება: ავტოფარეხი, სასაწყობე ფართი, საპირფარეშოებისა, საპიკნიკე ადგილების საკანალიზაციო სისტემა, გზის ჩამკეტი ბარიერები და სხვა.

· დამატებითი ინფრასტრუქტურის დაფინანსების წყაროების მოძიება

პმ.24

თანამშრომელთა უნარ-ჩვევების გასაუმჯობესებლად მუდმივი მიზნობრივი ტრენინგების ჩატარება

· ტრენინგის საჭიროებათა შეფასებისა და ადმინისტრაციული და ტექნიკური უნარ-ჩვევების (ბიომრავალფეროვნების კონსერვაციის უნარ-ჩვევები), ვიზიტორთა მართვის, კომუნიკაციის და საზოგადოებასთან ურთიერთობების ტრენინგის გეგმების შემუშავების მიზნით ექსპერტის დაქირავება

· ტრენინგის საჭიროებათა ანალიზის შედეგად გამოვლენილ სფეროებში შერჩეული თანამშრომლებისათვის ტრენინგების ჩასატარებლად შესაბამისი ექსპერტების დაქირავება

· ტრენინგის გეგმის შესაბამისად ტრენინგების ჩატარება

 

პმ.25

აზერბაიჯანის მომიჯნავე დაცულ ტერიტორიებთან კონტაქტის დამყარება

· მეზობელ ადმინისტრაციებთან კონტაქტების დამყარება და  დაცული ტერიტორიებზე ვიზიტი

·   მეზობელი ადმინისტრაციების მოწვევა ლაგოდეხში

·  დაცული ტერიტორიების ხელმძღვანელებს შორის სამუშაო ჯგუფების მოწყობა რეგულარულად შეხვედრის მიზნით (სავარაუდოდ, წელიწადში ორჯერ)

· მეზობელი ადმინისტრაციებისათვის ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების მენეჯმენტის გეგმისა და მისი მიზნების გაცნობა

· მიზნების ჰარმონიზაციის თაობაზე დისკუსიების მოწყობა

პმ.26

შესყიდვების მექანიზმის ჩამოყალიბება (დაცული ტერიტორიების სააგენტოში არსებულ მექანიზმებზე დაყრდნობით), რომელიც მორგებულია ადგილობრივ ადმინისტრაციაზე და კოორდინირებულია დაცული ტერიტორიების სააგენტოს ცენტრალურ ადმინისტრაციასთან

· დაცული ტერიტორიების სააგენტოს ცენტრალურ ადმინისტრაციასთან მოლაპარაკებების წამოწყება გარკვეული ღირებულების (ლიმიტების) ფარგლებში საქონლისა და მომსახურების შესყიდვის უფლებამოსილების ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების ადმინისტრაციისათვის მინიჭების თაობაზე

·  თანამშრომლების ტრენინგი ადგილობრივ დონეზე წარმოებული შესყიდვების სწორად და გამჭვირვალედ განხორციელების თაობაზე

პმ.27

სახელმწიფო ნაკრძალისა და აღკვეთილის საზღვრების დაზუსტება

·  საზღვრების დაზუსტება დელიმიტაციის თაობაზე კვალიფიციური კომპანიის შერჩევა, რომელიც უზრუნველყოფს (მაგ: მაჭის ციხის მიმდებარე გარკვეული ფართობის სახელმწიფო ნაკრძალი სტატუსის შეცვლა აღკვეთილად და ასევე ნაკრძალში მოხვედრილი ნაპირრსამაგრი ჯებირის ნაკრძალიდან აღკვეთილში გადატანას)

· კანონპროექტის მომზადება კორექტირებული საზღვრის შესახებ, რომელიც დამტკიცებულია

პმ.28

კერძო სექტორის კომპანიებთან ურთიერთობების ჩამოყალიბება

· პოტენციური კომპანიების სიის შედგენა.

·  არსებული პარტნიორული კავშირების გაგრძელება (მაგ: პროკრედიტ ბანკთან) მათთვის რეგულარული ინფორმაციისა და მასალების მიწოდებისა და დაცულ ტერიტორიებზე დროდადრო მათი მოწვევის გზით

· შერჩეული კომპანიების მოწვევა დაცულ ტერიტორიებზე მათი თანამშრომლებისათვის გარემოს დღის აღსანიშნავად გუნდად შეკვრის აქტივობების ჩათვლით (მაგ: ადმინისტრაციასთან ერთად რომელიმე ბილიკზე მარტივი ხიდის აგება ან რომელიმე ბილიკის გაწმენდითი სამუშაოების ერთობლივად განხორციელება და ა.შ.)

· წინადადებების შემუშავება (ბიუჯეტის ჩათვლით) მცირე, სპეციფიკური და ვადაგანსაზღვრული (ერთჯერადი) პროექტებისათვის, რომლებიც წარედგინება შესაბამის პოტენციურ კომპანიებს დაფინანსებისათვის

მუხლი 50. მენეჯმენტის პროგრამა: ინფრასტრუქტურის გაძლიერება და შენარჩუნება

1.  ინფრასტრუქტურის გაძლიერებასა და შენარჩუნებასთან დაკავშირებული ძირითადი პრობლემებია:

ა)  შენარჩუნების გეგმის არარსებობა;

ბ)  არსებული ინფრასტრუქტურის შენარჩუნებისთვის საჭირო თანხების ნაკლებობა:

2.  ინფრასტრუქტურის გაძლიერებასა და შენარჩუნებასთან დაკავშირებული პროგრამის მიზნები მდგომარეობს შემდეგში:

 

მიზანი (რისი მიღწევა გვინდა გეგმის მოქმედების ვადის დასასრულს)

ინდიკატორები (რა უნდა გაიზომოს ან შემოწმდეს იმისათვის, რომ გავიგოთ, მიღწეული იქნა მიზანი, თუ არა)

პმ.30

ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების ინფრასტრუქტურის შენარჩუნების გეგმის შემუშავება და განხორციელება 

· შენარჩუნების გეგმა ადგილზეა და ხორციელდება

პმ.31

საკმარისი ფინანსები არსებობს არსებული ინფრასტრუქტურის შესანარჩუნებლად

· ადეკვატური ფინანსები ჩადებულია ბიუჯეტში და გამოყოფილია

 

3.  ინფრასტრუქტურის გაძლიერებისა და შენარჩუნების პროგრამასთან დაკავშირებული მიზნების მიღწევისათვის საჭირო სავარაუდო ღონისძიებები და ქმედებები:

მიზანი (რისი მიღწევა გვინდა გეგმის მოქმედების ვადის დასასრულს)

სავარაუდო ღონისძიებები და ქმედებები (რა შეიძლება გაკეთდეს პროგრამის მიზნების მისაღწევად)

პმ.30

 ინფრასტრუქტურის მოვლისა და შენახვის გეგმის შემუშავება და დანერგვა

· შემუშავდეს გეგმა, იმ რეგულარული და არარეგულარული ქმედებების ჩამონათვალით და სავარაუდო ბიუჯეტით,  რომლებიც უნდა განხორციელდეს არსებული ინფრასტრუქტურის შესანარჩუნებლად

პმ.31

არის საკმარისი ფინანსები  არსებული ინფრასტრუქტურის შესანარჩუნებლად

· ბიუჯეტი თანხებისთვის, რომლებიც საჭიროა ინფრასტრუქტურის შესანარჩუნებლად გეგმის შესაბამისად

 

 

თავი VII
მენეჯმენტის გეგმის მონიტორინგი

მუხლი 51. ინდიკატორები და მათი შერჩევის საფუძველი

მენეჯმენტის გეგმის პროგრამების მიზნების შესრულებისა და მათთან შესაბამისობის ინდიკატორები აღწერილია VI თავში. ინდიკატორების შერჩევას საფუძვლად დაედო გაზომვადობის პრინციპები (რაოდენობრივი და ხარისხობრივი) და დროში განსაზღვრულობა.

 

მუხლი 52. მონიტორინგი, რომელიც მოიცავს მენეჯმენტის გეგმის მიზნების შესრულების პროგრესის მონიტორინგსაც

1.  მენეჯმენტის გეგმის მონიტორინგი მიზნად ისახავს ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების ადმინისტრაციისათვის ინფორმაციის მიწოდებას მართვის უწყვეტად ადაპტირების ხელშეწყობის მიზნით. მართვის უწყვეტად ადაპტირება წარმოადგენს გამოცდილებისა და ახლად მიღებული ინფორმაციიდან გამომდინარე მართვის ქმედებებისა და აქტივობების შეცვლა-ადაპტირების პროცესს.

2.  ადმინისტრაცია მონიტორინგს სამ ეტაპად განახორციელებს:

ა)  ყოველწლიური მონიტორინგი:

ყოველი წლის ივნისის თვეში ადმინისტრაცია მოამზადებს განხორციელებული ქმედებებისა და ღონისძიებების ანგარიშს მენეჯმენტის გეგმის მე-6 თავში განსაზღვრულ და დაგეგმილ ქმედებებსა და ღონისძიებებთან მიმართებაში. აღნიშნული ანგარიში წარმოადგენს 3-წლიანი საოპერაციო გეგმის განხილვა-განახლების საფუძველს, რომელიც, თავის მხრივ, წლიური ბიუჯეტის განსაზღვრისა და წარდგენის საფუძველია;

ბ)  მენეჯმენტის ეფექტურობის 3-წლიანი ინტერვალით მონიტორინგი:

მენეჯმენტის გეგმის განხორციელების მე-3 და მე-6 წლების ბოლოს ადმინისტრაცია მენეჯმენტის ეფექტურობის შეფასების (Management Effectiveness Tracking Tool (METT)) მეშვეობით განახორციელებს მართვის ეფექტურობის შეფასებას. მიღებული შედეგების 2013 წელს ჩატარებული საბაზისო შეფასების შედეგებთან შედარების გზით ადმინისტრაცია შეძლებს, ზუსტად შეაფასოს მართვის ეფექტურობის პროგრესი და მიღებული გამოცდილების გათვალისწინებით მოახდინოს მენეჯმენტის გეგმის ქმედებებისა და ღონისძიებების ადაპტირება;

გ)  ძირეული განხილვა:

მენეჯმენტის გეგმის განხორციელების მე-6 წელს მენეჯმენტი განახორციელებს ძირეულ, განახლებულ სიტუაციურ ანალიზსა და მიზნებისა და ქმედებების განხილვას. განახლებული სიტუაციური ანალიზისა და მიზნებისა და ქმედებების განხილვის შედეგები წარმოადგენს ახალი, მომდევნო 6-წლიანი მენეჯმენტის გეგმის შემუშავების საფუძველს.

 

 

დანართები

დანართი 1.  მენეჯმენტის გეგმის შემუშავების დროს გამოყენებული ინფორმაციის წყაროები

 

დანართი 2. რუკები

ა)  ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების ადგილმდებარეობის, საზღვრებისა და ინფრასტრუქტურის რუკა;

ბ) ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების რესურსებით სარგებლობის რუკა;

გ) ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების ზონირების რუკა.

 

დანართი 3. ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების ფლორის სახეობების სიები

ა)  ფლორა;

ბ) სოკოები.

 

დანართი 4. ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების ფაუნის სახეობების სიები

ა)  ძუძუმწოვრები;

ბ) ფრინველები;

გ)  ქვეწარმავლები;

დ) ამფიბიები;

ე)  თევზები;

ვ)  უხერხემლო ცხოველები.

 

დანართი 5. ლაგოდეხის აღკვეთილის ადმინისტრაციული ზონის გეოგრაფიული კოორდინატები

 

დანართი 6. წიფლის (Fagus) ტყეების მრავალფეროვნება (მე-15 მუხლის მე-3 პარაგრაფის გაგრძელება)

 

დანართი 7.  ძოვებისა და საშეშე მერქნით უზრუნველყოფის პოლიტიკა ლაგოდეხის აღკვეთილში

 

 

დანართი 1.  მენეჯმენტის გეგმის შემუშავების დროს გამოყენებული ინფორმაციის წყაროები

Lachashvili I. & Mamukelashvili G. (1986). Conspectus of the Flora of Lagodekhi State Reserve. Tbilisi

Nakhutsrishvili G. (2013) Vegetation of Georgia (the South Caucasus). Heidelberg / New York / Dordrecht / London.

 

დანართი 2. რუკები

დანართი 2.ა) ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების ადგილომდებარეობის, საზღვრებისა, და ინფრასტრუქტურის რუკა

დანართი 2.ბ) ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების რესურსებით სარგებლობის რუკა

დანართი 2.გ) ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების ზონირების რუკა

დანართი 3. ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების ფლორის სახეობათა სი

 

დანართი 3.ა) ფლორა

ლათინური სახელწოდება

ქართული სახელწოდება

საქართ. ენდემი

კავკას. ენდემი

საქართ. წითელი ნუსხა

IUCN-ის წითელი ნუსხა

Acalypha australis L.

სამხრეთული აკალიფა

 

 

 

 

Acer campestre L.

ჩვეულებრივი ნეკერჩხალი

 

 

 

 

Acer laetum C.A.Mey.

ქორაფი

 

 

 

 

Acer platanoides L.

ლეკა

 

 

 

 

Acer pseudoplatanus L.

მთის ბოკვი

 

 

 

 

Acer trautvetteri Medw.

მაღალმთის ბოკვი

 

 

 

 

Acer velutinum Boiss.

ბოკვი

 

 

 

 

Achillea biserrata M.Bieb.

ტყის ფარსმანდუკი

 

 

 

 

Achillea filipendulina Lam.

ქაფურასებრი ფარსმანდუკი

 

 

 

 

Achillea micrantha Willd.

ფარსმანდუკი

 

 

 

 

Achillea millefolium L.

ფარსმანდუკი

 

 

 

 

Achillea ptarmicifolia (Willd.) Rupr. ex Heimerl

პტარმიკაფოთოლა ფარსმანდუკი

 

   √

 

 

Achillea setacea Waldst. & Kit.

ჯაგრისებრი ფარსმანდუკი

 

 

 

 

Aconitum nasutum Fisch. ex Rchb.

ეშმაკის ქოში

 

 

 

Aconitum orientale Mill.

აღმოსავლური ტილჭირი

 

 

 

 

Aegonychon purpureo-coeroleum (L.) Holub

 

 

 

 

Aetheopappus pulcherrimus (Willd.) Cass.

ოქროქუდა

 

 

 

 

Agasyllis latifolia (M.Bieb.) Boiss.

დუცი

 

 

 

Agrimonia eupatoria L.

ბირკავა

 

 

 

 

Agrostemma githago L.

ჭიოტა

 

 

 

 

Agrostis gigantea Roth

გიგანტური ნამიკრეფია

 

 

 

 

Agrostis planifolia K.Koch

ბრტყელფოთოლა ნამიკრეფია

 

 

 

 

Agrostis tenuis Sibth.

ჩვეულებრივი ნამიკრეფია

 

 

 

 

Ailanthus altissima (Mill.) Swingle

ხემყრალი

 

 

 

 

Ajuga genevensis L.

პირწმინდა

 

 

 

 

Ajuga orientalis L.

აღმოსავლური პირწმინდა

 

 

 

 

Ajuga reptans L.

მხოხავი პირწმინდა

 

 

 

 

Alcea rugosa Alef.

 

 

 

 

Alchemilla chlorosericea (Buser) Juz.

მარმუჭი

 

 

 

Alchemilla debilis Juz.

მარმუჭი

 

 

 

Alchemilla erythropoda Juz.

მარმუჭი

 

 

 

Alchemilla retinervis Buser

მარმუჭი

 

 

 

 

Alchemilla sericata Rchb.

მარმუჭი

 

 

 

Alchemilla sericea Willd.

მარმუჭი

 

 

 

 

Alchemilla stellulata Juz.

მარმუჭი

 

 

 

Alisma plantago-aquatica L.

წყლის მრავალძარღვა

 

 

 

LC

Alliaria petiolata (M. Bieb.) Cavara & Grande

ყუნწიანი ნივრის-დედა

 

 

 

 

Allium erubescens K.Koch

 

 

 

 

Allium kunthianum Vved.

კლდის ხახვი

 

 

 

Allium szovitsii Regel

 

 

 

Allium ursinum L.

ღანძილი

 

 

 

 

Allium victorialis L.

მთის ღანძილი

 

 

 

 

Allium waldsteinii G.Don

 

 

 

 

Alnus barbata C.A.Mey.

ჩვეულებრივი მურყანი

 

 

 

Alnus incana (L.) Moench

ნაცარა მურყანი

 

 

 

 

Alopecurus dasyanthus Trautv.

მრავალყვავილა მელაკუდა

 

 

 

 

Alopecurus glacialis K.Koch

მყინვარის მელაკუდა

 

 

 

 

Alopecurus myosuroides Huds.

თაგვიკუდასებრი მელაკუდა

 

 

 

 

Althaea armeniaca Ten.

ხომეჭი

 

 

 

 

Althaea cannabina L.

კანაფისებრი ტუხტი

 

 

 

 

Amaranthus hybridus L.

ჰიბრიდული ჯიჯლაყა

 

 

 

 

Ambrosia artemisifolia L.

 

 

 

 

Anacamptis pyramidalis (L.) Rich.

 

 

 

 

Anagallis arvensis L.

მინდვრის საპონელა

 

 

 

 

Anagallis foemina Mill.

 

 

 

 

Anchusa italica Retz.

პატარძალა

 

 

 

 

Anemone caucasica Willd. ex Rupr.

კავკასიური ფრინტა

 

 

 

 

Anemone fasciculata L.

ფრინტა

 

 

 

Anemone ranunculoides L

ბაიასებრი ფრინტა

 

 

 

 

Anemone speciosaAdam ex G.Pritz.

მშვენიერი ფრინტა

 

 

 

Angelica tatianae Bordz.

ტატიანას ანგელოზა

 

 

 

Anisantha sterilis(L.) Nevski

 

 

 

 

Antennaria caucasica Boriss.

კავკასიური ბუსუსტანა

 

 

 

 

Anthemis altissima L.

ყანის ირაგა

 

 

 

 

Anthemis cotula L.

კამანია

 

 

 

 

Anthemis dumetorum Sosn.

 

 

 

 

Anthemis melanoloma Trautv.

 

 

 

 

Anthemis rigescensWilld.

 

 

 

 

Anthemis sosnovskyana Fed.

 

 

 

Anthoxanthum odoratum L.

ყვითელთავთავა

 

 

 

 

Anthriscus nemorosa (M.Bieb) Spreng.

ჭყიმი

 

 

 

 

Anthyllis variegata Boiss.

ჭრელი კურდღლის ბალახი

 

 

 

Aquilegia caucasica M.Bieb.

კავკასიური წყალიკრეფია

 

 

 

Arabidopsis thaliana (L.) Heynh.

 

 

 

 

Arabis auriculata Lam.

ყურებიანი არაბულა

 

 

 

 

Arabis hirsuta (L.) Scop.

არაბულა

 

 

 

 

Arctium lappa L.

 

 

 

 

Arctium palladinii (Marcow.) R.E.Fr. & al.

ოროვანდი

 

 

 

Arenaria lychnidea M.Bieb.

 

 

 

Arenaria serpyllifolia L.

 

 

 

 

Argyrolobium biebersteinii P.W.Ball

 

 

 

 

Aristolochia ibericaBoiss.

ქართული ძირმწარა

 

 

 

Arnebia pulchra (Roem. & Schult.) J.R. Edm.

 

 

 

Artemisia annua L.

უჯანგარი

 

 

 

 

Artemisia vulgaris L.

მამულა

 

 

 

 

Arum orientale M.Bieb.

ნიუკა

 

 

 

 

Aruncus vulgaris Raf.

მეკენძალა

 

 

 

 

Asparagus officinalis L.

ბაღის სატაცური

 

 

 

 

Asperula caucasica Pobed.

კავკასიური ჩიტისთვალა

 

 

 

Asperula humifusa (M.Bieb.) Besser

ფხუწა

 

 

 

 

Asperula odorata L.

ტყის ჩიტისთვალა

 

 

 

 

Asplenium adiantum-nigrum L.

 

 

 

 

Asplenium pseudolanceolatum Fomin

 

 

 

 

Asplenium ruta-muraria L.

უჭურველი

 

 

 

 

Asplenium septentrionale (L.) Hoffm.

 

 

 

 

Asplenium trichomanes L.

მამასწარა

 

 

 

 

Asplenium viride Huds.

 

 

 

 

Aster alpinus L.

ალპური ასტრა

 

 

 

 

Aster amelloides Besser

ასტრა

 

 

 

 

Astragalus brachycarpus M.Bieb.

 

 

 

 

Astragalus fragrans Willd.

 

 

 

 

Astragalus glycyphyllos L.

 

 

 

 

Astragalus oreades C.A.Mey.

 

 

 

Astrantia maxima Pall.

ვარსკვლავა

 

 

 

Asyneuma campanuloides (Sims) Bornm.

 

 

 

Athyrium distentifolium Opiz

 

 

 

 

Athyrium filix-femina (L.) Roth

 

 

 

 

Atropa caucasica Kreyer

შმაგა

 

 

 

Avena persica Steud.

სპარსული შვრია

 

 

 

 

Barbarea vulgaris R.Br.

 

 

 

 

Barkhausia marschallii C.A.Mey.

 

 

 

 

Barkhausia rhoeadifolia (M.Bieb.) Rchb.

 

 

 

 

Batrachium divaricatum(Schrank) Schur

 

 

 

 

Batrachium rionii (Lagger) Nyman

 

 

 

LC

Batrachium trichophyllum (Chaix) Bosch

 

 

 

 

Bellis perennis L.

ზიზილა

 

 

 

 

Berberis vulgaris L.

ჩვეულებრივი კოწახური

 

 

 

 

Betonica macrantha K.Koch

მთის ბარისპირა

 

 

 

 

Betula litwinowii Doluch.

თეთრი არყი

 

 

 

 

Betula pendula Roth

მეჭეჭიანი არყი

 

 

 

 

Blysmus compressus(L.) Link

 

 

 

 

Bolboschoenus maritimus(L.) Palla

ლელქაში

 

 

 

LC

Brachypodium pinnatum (L.) P.Beauv.

 

 

 

 

Brachypodium sylvaticum(Huds.) P.Beauv.

ბერსელა

 

 

 

 

Brassica campestris L.

შალგი

 

 

 

 

Brisa elatior Sm.

ცახცახა

 

 

 

 

Bromopsis benekenii (Lange) Holub

 

 

 

 

Bromopsis variegata (M.Bieb.) Holub

 

 

 

 

Bromus commutatusSchrad.

შვრიელა

 

 

 

 

Bromus scoparius L.

 

 

 

 

Brunnera macrophylla (Adams) I. M.Johnst.

ციურა

 

 

 

 

Bupleurum polyphyllum Ledeb.

 

 

 

 

Bupleurum rotundifolium L.

ქვაპურა

 

 

 

 

Calamagrostis arundinacea (L.) Roth

ბრძამი

 

 

 

 

Calamagrostis epigeios (L.) Roth

ქასრა

 

 

 

 

Calamagrostis pseudophragmites (Haller f.) Koeler

 

 

 

 

Calamintha nepeta (L.) Savi

 

 

 

 

Caltha palustris L.

დიდბაია

 

 

 

 

Caltha polypetala Hochst.

დიდბაია

 

 

 

 

Calystegia silvatica (Kit.) Griseb.

დიდი ხვართქლა

 

 

 

 

Campanula alliariifolia Willd.

ბუსკანტურა

 

 

 

Campanula andina Rupr.

 

 

 

Campanula argunensis Rupr.

არღუნის მაჩიტა

 

 

 

Campanula biebersteiniana Roem. & Schult.

 

 

 

Campanula bononiensis L.

ბიბერშტეინის მაჩიტა

 

 

 

 

Campanula collina M.Bieb.

 

 

 

 

Campanula doluchanovii Charadze

 

 

 

 

Campanula grossheimii Charadze

გროსჰეიმის მაჩიტა

 

 

 

 

Campanula hohenackeri Fisch. & C.A.Mey.

ჰოჰენაკერის მაჩიტა

 

 

 

 

Campanula kolenatiana Rupr.

კოლენატის მაჩიტა

 

 

 

 

Campanula latifolia L.

ალოშა

 

 

 

 

Campanula petrophila Rupr.

 

 

 

 

Campanula rapunculoides L.

მაჩიტა

 

 

 

 

Campanula trautvetteri Grossh. ex Fed.

ტრაუტვეტერის მაჩიტა

 

 

 

 

Cannabis ruderalis Janisch.

ველური კანაფი

 

 

 

 

Capsella bursa-pastoris (L.) Medik.

წიწმატურა

 

 

 

 

Cardamine hirsuta L.

ტყის წიწმატი

 

 

 

 

Cardamine impatiens L.

 

 

 

 

Cardamine pectinata DC.

 

 

 

 

Cardamine seidlitziana Albov

 

 

 

 

Cardamine uliginosa M.Bieb.

 

 

 

 

Carduus adpressus C.A.Mey.

ნარშავი

 

 

 

 

Carduus crispus L.

 

 

 

 

Carex bordzilowskii V.I.Krecz.

ბორძილოვსკის ისლი

 

 

 

 

Carex capillaris L.

 

 

 

 

Carex capitellata Boiss. & Balansa

 

 

 

 

Carex caucasica Steven

 

 

 

 

Carex cinerea Pollich

 

 

 

 

Carex cuspidata Host

 

 

 

 

Carex dacica Heuff.

 

 

 

 

Carex depauperata With.

 

 

 

 

Carex digitata L.

 

 

 

 

Carex divulsa Stokes

 

 

 

 

Carex grioletii Roem.

 

 

 

 

Carex huetiana Boiss.

 

 

 

 

Carex inflata Huds.

 

 

 

 

Carex kotschyana Boiss. & Hohen.

 

 

 

 

Carex leporina L.

 

 

 

 

Carex medwedewii Leskov

 

 

 

 

Carex meinshauseniana V.I.Krecz.

 

 

 

 

Carex melanostachya Willd.

 

 

 

 

Carex michelii Host

 

 

 

 

Carex microglochin Wahlenb.

 

 

 

 

Carex micropodioides V.I.Krecz.

 

 

 

 

Carex mingrelica Kük.

 

 

 

 

Carex muricata L.

 

 

 

 

Carex oreophila C.A.Mey.

 

 

 

 

Carex pallescens L.

 

 

 

 

Carex pendula Huds.

ელუსამელა

 

 

 

 

Carex polyphylla Kar. & Kir.

 

 

 

 

Carex remota L.

 

 

 

LC

Carex silvatica Huds.

 

 

 

 

Carex strigosa Huds.

 

 

 

 

Carex tristis M.Bieb.

 

 

 

 

Carex vesicaria L.

 

 

 

 

Carlina vulgaris L.

ნარისჯაგა

 

 

 

 

Carpesium abrotanoides L.

ოჩოპინტრე

 

 

 

 

Carpesium cernuum L.

 

 

 

 

Carpinus caucasica Grossh.

კავკასიური რცხილა

 

 

 

 

Carpinus orientalis Mill.

ჯაგრცხილა

 

 

 

 

Carum carvi L.

კვლიავი

 

 

 

 

Carum caucasicum (M.Bieb) Boiss.

 

 

 

 

Castanea sativa Mill.

ჩვეულებრივი წაბლი

 

 

VU

 

Catabrosella variegata (Boiss.) Tzvelev

 

 

 

 

Celtis caucasica Willd.

კავკასიური აკაკი

 

 

 

 

Centaurea abbreviata (K.Koch) Hand.-Marr.

 

 

 

 

Centaurea bella Trautv.

 

 

 

 

Centaurea cheiranthifolia Willd.

 

 

 

 

Centaurea fischeri Schltdl. in Willd.

 

 

 

 

Centaurea iberica Spreng.

ნარცეცხლა

 

 

 

 

Centaurea salicifolia Willd.

წითელი ღიღილო

 

 

 

 

Centaurium erythraea Rafn

 

 

 

LC

Cephalanthera damasonium (Mill.) Druce

 

 

 

 

Cephalanthera longifolia (L.) Fritsch

 

 

 

 

Cephalanthera rubra (L.) Rich.

 

 

 

 

Cephalaria gigantea (Ledeb.) Bobrov

სკიპალო

 

 

 

 

Cerastium cerastoides (L.) Britton

 

 

 

 

Cerastium glomeratum Thuill.

 

 

 

 

Cerastium hemschinicum Schischk.

 

 

 

 

Cerastium holosteoides Fr.

 

 

 

 

Cerastium multiflorum C.A.Mey.

 

 

 

 

Cerastium polymorphum Rupr.

 

 

 

 

Cerastium purpurascens Adams

 

 

 

 

Cerastium salatavicum Rupr.

 

 

 

 

Cerasus silvestris Garsault

ბალამწარა

 

 

 

 

Ceterach officinarum Willd.

 

 

 

 

Chaerophyllum angelicifolium M.Bieb.

 

 

 

 

Chaerophyllum aureum L.

ყინტორა

 

 

 

 

Chaerophyllum bulbosum L.

ღიმი

 

 

 

 

Chaerophyllum caucasicum (Hoffm.) Schischk.

ღიმი

 

 

 

 

Chaerophyllum roseum M.Bieb.

 

 

 

 

Chamaesciadium acaule (M.Bieb.) Boiss.

ცხვრის კვლიავი

 

 

 

 

Chamerion angustifolium (L.) Holub

თხაწართხალა

 

 

 

 

Chamerion dodonaei (Vill.) Holub

 

 

 

 

Chelidonium majus L.

ქრისტესისხლა

 

 

 

 

Chenopodium album L.

ნაცარქათამა

 

 

 

 

Chenopodium botrys L.

 

 

 

 

Chenopodium polyspermum L.

 

 

 

 

Cicerbita deltoidea (M.Bieb.) Beauverd

 

 

 

 

Cicerbita macrophylla (Willd.) Wallr.

 

 

 

 

Cicerbita petiolata (K.Koch) Gagnidze

 

 

 

 

Cicerbita pontica (Boiss.) Grossh.

დათვიმხალა

 

 

 

 

Cicerbita prenanthoides (M.Bieb.) Beauverd

 

 

 

 

Cicerbita racemosa (Willd.) Beauverd

 

 

 

 

Cichorium intybus L.

ვარდკაჭაჭა

 

 

 

 

Circaea lutetiana L.

თეთრძირა

 

 

 

 

Cirsium brevipapposum Tscherneva

 

 

 

 

Cirsium ciliatum (Murray) Moench

 

 

 

 

Cirsium incanum (S.G.Gmel.) Fisch.

თეთრი ნარი

 

 

 

 

Cirsium ketzkhovelii Charadze

კეცხოველის ნარი

 

 

 

 

Cirsium obvallatum (M.Bieb.) Fisch.

 

 

 

 

Cirsium osseticum (Adams) Petr.

 

 

 

 

Cirsium rhizocephalum C.A.Mey.

 

 

 

 

Cirsium simplex C.A.Mey.

 

 

 

 

Cirsium tomentosum C.A.Mey.

 

 

 

 

Clematis vitalba L.

კატაბარდა

 

 

 

 

Clinopodium umbrosum (M. Bieb.) K. Koch

 

 

 

 

Clinopodium vulgare L.

მოპიტნაო

 

 

 

 

Coeloglossum viride (L.) Hartm.

 

 

 

 

Colchicum speciosum Steven

უცუნა

 

 

 

 

Colpodium versicolor (Steven) Schmalh.

 

 

 

 

Convolvulus cantabrica L.

 

 

 

 

Cornus mas L.

შინდი

 

 

 

 

Coronaria coriacea Gorschk.

 

 

 

 

Coronilla varia L.

ყვავისფრჩხილა

 

 

 

 

Corydalis alpestris C.A.Mey.

ალპური ბუჩქისძირა

 

 

 

 

Corydalis angustifolia (M.Bieb.) DC.

ფართოფოთოლა ბუჩქისძირა

 

 

 

 

Corydalis caucasica DC.

კავკასიური ბუჩქისძირა

 

 

 

 

Corydalis conorhiza Ledeb.

 

 

 

 

Corydalis marschalliana (Willd.) Pers.

მარშალის ბუჩქისძირა

 

 

 

 

Corylus avellana L.

ჩვეულებრივი თხილი

 

 

 

LC

Corylus iberica Wittm. ex Kem.-Nath.

დათვისთხილა

 

 

 

 

Corylus kachetica Kem.-Nath.

კახური თხილი

 

 

 

 

Cotinus coggygria Scop.

თრიმლი

 

 

 

 

Cotoneaster integerrimus Medik.

 

 

 

 

Crataegus curvisepala Lindm.

 

 

 

 

Crataegus microphylla K.Koch

წვრილფოთოლა კუნელი

 

 

 

 

Crataegus pentagyna Willd.

შავი კუნელი

 

 

 

 

Crepis sonchifolia (M.Bieb.) C.A.Mey.

კიჭკიჭა

 

 

 

 

Crocus speciosus M.Bieb.

სოსანი ზაფრანა

 

 

 

 

Cryptogramma crispa (L.) Hook.

 

 

 

 

Cucubalus baccifer L.

ფშნის ენდრო

 

 

 

 

Cuscuta epithymum (L.) L.

სამყურას აბრეშუმა

 

 

 

 

Cuscuta europaea L.

ევროპული აბრეშუმა

 

 

 

 

Cyclamen vernum Sweet

ქართული ყოჩივარდა

 

 

 

 

Cydonia oblonga Mill.

კომში და ბია

 

 

 

 

Cynodon dactylon (L.) Pers.

გლერტა

 

 

 

 

Cynoglossum creticum Mill.

ძაღლის ენა

 

 

 

 

Cynoglossum imeretinum Kusn.

ოსერო

 

 

 

 

Cynoglossum officinale L.

ძაღლის ენა

 

 

 

 

Cynosurus echinatus L.

თავქოჩორა

 

 

 

 

Cyperus longus L.

თავნასკვა-ჩალა

 

 

 

LC

Cystopteris fragilis (L.) Bernh.

 

 

 

 

Cystopteris regia (L.) Desv.

 

 

 

 

Dactylis glomerata L.

სათითურა

 

 

 

 

Dactylorhisa euxina (Nevski) Czerep.

 

 

 

 

Dactylorhisa flavescens (K.Koch) Holub

 

 

 

 

Dactylorhisa majalis (Rchb.) P. F. Hunt & Summerh.

 

 

 

 

Dactylorhisa triphylla (H. Sund.) Czerep.

 

 

 

 

Daphne glomerata Lam.

წიბა

 

 

 

 

Daphne mezereum L.

მაჯაღვერი

 

 

 

 

Datisca cannabina L.

დათვის კანაფი

 

 

 

 

Datura stramonium L.

ლემა

 

 

 

 

Daucus carota L.

ფერისცვალა

 

 

 

 

Delphinium fedorovii Dimitrova

ფიოდოროვის დეზურა

 

 

 

 

Delphinium schmalhausenii Albov

შმალჰაუზენის დეზურა

 

 

 

 

Delphinium speciosum M.Bieb.

 

 

 

 

Dentaria bulbifera L.

ბოლქვიანი ტყისბოლოკა

 

 

 

 

Dentaria quinquefolia M.Bieb.

ხუთფოთოლა ტყისბოლოკა

 

 

 

 

Deschampsia caespitosa (L.) P.Beauv.

მახრჩობელა

 

 

 

 

Dianthus armeria L.

 

 

 

 

Dianthus caucaseus Sims

კავკასიური მიხაკი

 

 

 

 

Dianthus cretaceus Adams

კრეტული მიხაკი

 

 

 

 

Dichrocephala integrifolia (L.f.) Kuntze

მეჭეჭა

 

 

 

 

Dictamnus caucasicus (Fisch. & C. A. Mey.) Grossh.

იფნურა

 

 

 

 

Digitalis ferruginea L.

ფუტკარა

 

 

 

 

Digitalis nervosa Benth.

 

 

 

 

Digitaria sanguinalis (L.) Scop.

მწყერფეხა

 

 

 

 

Diospyros lotus L.

ჩვეულებრივი ხურმა

 

 

 

LC

Dipsacus laciniatus L.

გოქშო

 

 

 

 

Dipsacus pilosus L.

 

 

 

 

Dolichorrhiza caucasica (M.Bieb.) Galuschko

 

 

 

 

Doronicum macrophyllum Fisch.

გვირილა

 

 

 

 

Dorycnium graecum (L.) Ser.

 

 

 

 

Dorycnium herbaceum Vill.

ხუთყურა

 

 

 

 

Draba bryoides DC.

ხავსისებრი ქუდუნა

 

 

 

 

Draba hispida Willd.

 

 

 

 

Draba incompta Steven

 

 

 

 

Draba nemorosa L.

 

 

 

 

Draba siliquosa M.Bieb.

 

 

 

 

Draba supranivalis Rupr.

 

 

 

 

Dryopteris austriaca (Jacq.) Woyn. ex Schinz & Thell.

ჩადუნა

 

 

 

 

Dryopteris carthusiana (Vill.) H.P.Fuchs

 

 

 

 

Dryopteris filix-mas (L.) Schott

მთის ჩადუნა

 

 

 

 

Dryopteris oreades Fomin

 

 

 

 

Dryopteris pseudomas (Woll.) Holub & Pouzar

 

 

 

 

Echinochloa crus-galli (L.) P.Beauv.

ბურჩხა

 

 

 

 

Echium maculatum L.

ლაქებიანი ძირწითელა

 

 

 

 

Eleusine indica (L.) Gaertn.

დაგუსა

 

 

 

LC

Eleutherospermum cicutarium (M.Bieb.) Boiss.

 

 

 

 

Elymus caninus (L.) L.

ელიმუსი

 

 

 

 

Elymus caucasicus (K. Koch) Tzvelev

კავკასიური ელიმუსი

 

 

 

 

Empetrum androgynum V. Vassil.

კეწერა

 

 

 

 

Epilobium anagallidifolium Lam.

საპონელასფოთოლა წყალნაწყენი

 

 

 

 

Epilobium gemmascens C.A.Mey.

 

 

 

 

Epilobium hirsutum L.

 

 

 

LC

Epilobium montanum L.

მთის წყალნაწყენი

 

 

 

 

Epilobium parviflorum Schreb.

წვრილფოთოლა წყალნაწყენი

 

 

 

 

Epilobium prionophyllum Hausskn.

 

 

 

 

Epipactis helleborine (L.) Crantz

 

 

 

 

Epipactis palustris (L.) Crantz

 

 

 

 

Epipogium aphyllum Sw.

 

 

 

 

Epipogon epipogium (L.) Karst.

 

 

 

 

Equisetum palustre L.

შვიტა

 

 

 

 

Equisetum telmateia Ehrh.

 

 

 

 

Erigeron alpinus L.

 

 

 

 

Erigeron annuus (L.) Pers.

 

 

 

 

Erigeron canadensis L.

ცხენისკუდა

 

 

 

 

Erigeron caucasicus Steven

 

 

 

 

Erigeron orientalis Boiss.

 

 

 

 

Erigeron uniflorus L.

 

 

 

 

Erigeron venustus Botsch.

 

 

 

 

Eriophorum vaginatum L.

ხალთიანი წყლის ბამბა

 

 

 

 

Erodium ciconium (L.) L’Her.

 

 

 

 

Erodium cicutarium (L.) L’Her.

სავარცხელა

 

 

 

 

Erysimum aureum M.Bieb.

 

 

 

 

Erysimum cuspidatum (M.Bieb.) DC.

 

 

 

 

Euonymus europaeus L.

კოდობანა

 

 

 

 

Euonymus latifolius (L.) Mill.

ტაბლაყურა

 

 

 

LC

Euonymus verrucosus Scop.

მეჭეჭიანი ჭანჭყატა

 

 

 

 

Eupatorium cannabinum L.

ვარდკანაფა

 

 

 

 

Euphorbia condylocarpa M.Bieb.

რძიანა

 

 

 

 

Euphorbia glaberrima K.Koch

 

 

 

 

Euphorbia helioscopia L.

 

 

 

 

Euphorbia macroceras Fisch. & C.A.Mey.

 

 

 

 

Euphorbia maculata L.

 

 

 

 

Euphorbia nutans Lag.

 

 

 

 

Euphorbia squamosa Willd.

 

 

 

 

Euphrasia caucasica Juz.

კავკასიური კორდისკბილა

 

 

 

 

Euphrasia hirtella Reut.

 

 

 

 

Euphrasia pectinata Ten.

 

 

 

 

Euphrasia petiolaris Wettst.

 

 

 

 

Fagus orientalis Lipsky

აღმოსავლური წიფელი

 

 

 

 

Falcaria vulgaris Bernh.

კოფრჩხილა

 

 

 

 

Festuca arundinacea Schreb.

წივანა

 

 

 

 

Festuca drymeja Mert. & W.D.J.Koch

 

 

 

 

Festuca gigantea (L.) Vill.

წბილა

 

 

 

 

Festuca ovina L.

ცხვრის წივანა

 

 

 

 

Festuca pratensis Huds.

მდელოს წივანა

 

 

 

 

Festuca rubra L.

წითელი წივანა

 

 

 

 

Festuca rupicola Heuff.

 

 

 

 

Festuca supina Schur

 

 

 

 

Festuca woronowii Hack.

ვორონოვის წივანა

 

 

 

 

Ficaria calthifolia Rchb.

ჩაწყობილა ბაია

 

 

 

 

Ficus carica L.

ლეღვი

 

 

 

LC

Filipendula vulgaris Moench

ქაფურა

 

 

 

 

Fragaria vesca L.

მარწყვი

 

 

 

 

Fragaria viridisDuchesne

მწვანე მარწყვი

 

 

 

 

Frangula alnus Mill.

ხეჭრელი

 

 

 

 

Fraxinus excelsior L.

იფანი

 

 

 

 

Fritillaria latifolia Willd.

ფართოფოთოლა ღვინა

 

 

 

 

Fritillaria lutea Mill.

ყვითელი ღვინა

 

 

 

 

Froriepia subpinata (Ledeb.) Baill.

 

 

 

 

Fumaria schleicheri Soy.-Will.

შავთარა

 

 

 

 

Gadellia lactiflora (M.Bieb.) Schulkina

 

 

 

 

Gagea alexeenkoana Miscz.

ალექსეენკოს ჩიტისთავა

 

 

 

 

Gagea anisanthos K.Koch

 

 

 

 

Gagea commutata K.Koch

 

 

 

 

Gagea glacialis K.Koch

 

 

 

 

Gagea lutea (L.) Ker Gawl.

ყვითელი ჩიტისთავა

 

 

 

 

Galanthus caucasicus (Baker) Grossh.

კავკასიური თეთრყვავილა

 

 

 

 

Galanthus ketzkhovelii Kem.-Nath.

კეცხოველის თეთრყვავილა

 

 

 

 

Galanthus lagodechianus Kem.-Nath.

ლაგოდეხური თეთრყვავილა

 

 

 

 

Galatella dracunculoides (Lam.) Nees

შემოდგომის წინწკალა

 

 

 

 

Galega orientalis Lam.

ხბოშუბლა

 

 

 

 

Galinsoga parviflora Cav.

 

 

 

 

Galium articulatum Lam.

ენდრონიკა

 

 

 

 

Galium aureum Vis.

 

 

 

 

Galium cruciata (L.) Scop.

 

 

 

 

Galium erectum Huds.

 

 

 

 

Galium mollugo L.

 

 

 

 

Galium rotundifolium L.

 

 

 

 

Galium verum L.

მინდვრისნემსა

 

 

 

 

Gentiana angulosa M.Bieb.

ნაღველა

 

 

 

 

Gentiana blepharophora Bordz.

 

 

 

 

Gentiana caucasica M.Bieb.

კავკასიური ნაღველა

 

 

 

 

Gentiana cruciata L.

 

 

 

 

Gentiana djimilensis K.Koch

 

 

 

 

Gentiana gelida M.Bieb.

 

 

 

 

Gentiana lagodechiana (Kusn.) Grossh.

ლაგოდეხური ნაღველა

 

 

 

 

Gentiana schistocalyx (K.Koch) K.Koch

 

 

 

 

Gentiana septemfida Pall.

 

 

 

 

Geranium columbinum L.

ქათმისკუჭა

 

 

 

 

Geranium dissectum L.

 

 

 

 

Geranium divaricatum Ehrh.

 

 

 

 

Geranium gymnocaulon DC.

 

 

 

 

Geranium ibericum Cav.

ქართული ნემსიწვერა

 

 

 

 

Geranium lucidum L.

 

 

 

 

Geranium molle L.

ქათმისკუჭა

 

 

 

 

Geranium platypetalum Fisch. & C.A.Mey.

 

 

 

 

Geranium pusillum L.

ქათმისკუჭა

 

 

 

 

Geranium pyrenaicum Burm.f.

 

 

 

 

Geranium robertianum L.

უჟმურა

 

 

 

 

Geranium rotundifolium L.

 

 

 

 

Geranium sylvaticum L.

ტყის ნემსიწვერა

 

 

 

 

Geum urbanum L.

ნიგვზისძირა

 

 

 

 

Gladiolus italicus Mill.

ხმალა

 

 

 

LC

Glechoma hederacea L.

ოშოშა

 

 

 

 

Gleditsia triacanthos L.

გლედიჩია

 

 

 

 

Glyceria plicata (Fr.) Fr.

წყლის მანანა

 

 

 

 

Gnaphalium caucasicum Sommier & Levier

კავკასიური ბერულა

 

 

 

 

Gnaphalium silvaticum L.

ტყის ბერულა

 

 

 

 

Gnaphalium supinum L.

 

 

 

 

Gymnadenia conopsea (L.) R.Br.

 

 

 

 

Gymnocarpium dryopteris (L.) Newman

 

 

 

 

Gymnospermium smirnovii (Trautv.) Takht.

მრგვალი წამალი

 

 

 

 

Gypsophila elegans M.Bieb.

წინწკალა

 

 

 

 

Gypsophila tenuifolia M.Bieb.

 

 

 

 

Hedera helix L.

ჩვეულებრივი სურო

 

 

 

 

Hedera pastuchovii Woronow

პასტუხოვის სურო

 

 

 

 

Helichrysum plinthocalyx (K.Koch) Sosn.

ნეგო

 

 

 

 

Helictotrichon hookeri (Scribn.) Henrard

 

 

 

 

Helictotrichon pubescens (Huds.) Pilg.

 

 

 

 

Heracleum asperum (Hoffm.) M.Bieb.

შუპყა

 

 

 

 

Heracleum roseum Steven

ვარდისფერი დიყი

 

 

 

 

Heracleum sosnowskyi Manden.

ხევსურის დიყი

 

 

 

 

Herminium monorchis (L.) R.Br.

 

 

 

 

Herniaria caucasica Rupr.

კავკასიური ქაფუნა

 

 

 

 

Hesperis matronalis L.

ღამის ია

 

 

 

 

Hesperis voronovii N. Busch

ვორონოვის ღამის ია

 

 

 

 

Hieracium bauhinii Besser

ხარნუყა

 

 

 

 

Hieracium erythrocarpoides (Litv. & Zahn) Üksip

 

 

 

 

Hieracium hypeuryum Peter

 

 

 

 

Hieracium macrolepis Boiss.

 

 

 

 

Hieracium pilosella L.

 

 

 

 

Hieracium prenanthoides Vill.

 

 

 

 

Hieracium umbellatum L.

 

 

 

 

Hieracium vulgatum Fr.

 

 

 

 

Hippophaë rhamnoides L.

ქაცვი

 

 

 

 

Holcus lanatus L.

თავთეთრა

 

 

 

 

Hordelymus europaeus (L.) Harz

 

 

 

 

Hordeum leporinum Link

თაგვიყანა

 

 

 

 

Hordeum violaceum Boiss. & Hohen.

 

 

 

 

Humulus lupulus L.

სვია

 

 

 

 

Huperzia selago (L.) Bernh. ex Schrank & Mart.

 

 

 

 

Hyoscyamus niger L.

ლენცოფა

 

 

 

 

Hypericum androsaemum L.

კორობელა

 

 

 

 

Hypericum hirsutum L.

კრაზანა

 

 

 

 

Hypericum perforatum L.

კრაზანა

 

 

 

 

Hypericum polygonifolium Rupr.

კრაზანა

 

 

 

 

Hypericum ptamicifolium Spach

კრაზანა

 

 

 

 

Hypericum tetrapterum Fr.

კრაზანა

 

 

 

 

Hypericum xylosteifolium (Spach) N. Robson

კრაზანა

 

 

 

 

Impatiens noli-tangere L.

უკადრისა

 

 

 

 

Inula aspera Poir.

მზიურა

 

 

 

 

Inula britannica L.

მზიურა

 

 

 

 

Inula conyza (Griess.) DC.

მზიურა

 

 

 

 

Inula grandiflora Willd.

მზიურა

 

 

 

 

Inula helenium L.

კულმუხო

 

 

 

 

Inula orientalis Lam.

აღმოსავლური მზიურა

 

 

 

 

Jasminum fruticans L.

ჟასმინი

 

 

 

 

Juglans regia L.

ჩვეულებრივი კაკლის ხე

 

 

VU

NT

Juncus articulatus L.

ჭილი

 

 

 

LC

Juncus bufonius L.

 

 

 

LC

Juncus effusus L.

 

 

 

LC

Juncus inflexus L.

 

 

 

LC

Juniperus hemisphaerica C.Presl

ღვია

 

 

 

 

Juniperus oblonga M.Bieb.

 

 

 

 

Juniperus sabina L.

კაზაკური ღვია

 

 

 

LC

Jurinea blanda (M.Bieb.) C.A.Mey.

 

 

 

 

Kemulariella rosea (Steven) Tamamsch.

ვარდისფერი კემულარიელა

 

 

 

 

Kickxia caucasica (Muss.-Puschk. ex Spreng.) Kuprian.

ბარდღანა

 

 

 

 

Knautia montana (M.Bieb.) DC.

 

 

 

 

Kobresia humilis (Trautv.) Serg.

 

 

 

 

Kobresia schoenoides (C. A. Mey.) Steud.

 

 

 

 

Koeleria caucasica (Domin) B. Fedtsch.

 

 

 

 

Kohlrauschia prolifera (L.) Kunth

 

 

 

 

Lactuca saligna L.

სალათა

 

 

 

 

Lactuca serriola L.

ღორის ქადა

 

 

 

 

Lamium album L.

ჯინჭრის დედა

 

 

 

 

Lamium maculatum (L.) L.

წითელი ჯინჭრის დედა

 

 

 

 

Lamium tomentosum Willd.

 

 

 

 

Lappula squarrosa (Retz.) Dumort.

ჩიტის ბირკა

 

 

 

 

Lapsana communis L.

 

 

 

 

Lapsana grandiflora M.Bieb.

 

 

 

 

Laser trilobum (L.) Borkh.

ტყიურა

 

 

 

 

Lathraea squamaria L.

ჩაწყობილა

 

 

 

 

Lathyrus aphaca L.

ყანის მატკვარცანა

 

 

 

 

Lathyrus hirsutus L.

 

 

 

LC

Lathyrus pratensis L.

მდელოს მატკვარცანა

 

 

 

 

Lathyrus roseus Steven

არჯაკელი

 

 

 

 

Laurocerasus officinalis M. Roem.

წყავი

 

 

 

 

Lavatera thuringiaca L.

ქატმი

 

 

 

 

Leontodon crispus Vill.

ლომისკბილა

 

 

 

 

Leontodon danubialis Jacq.

 

 

 

 

Leontodon hispidus L.

 

 

 

 

Leonurus quinquelobatus Gilib.

 

 

 

 

Lepidium campestre (L.) W.T.Aiton

წიწმატელა

 

 

 

 

Lepidium ruderale L.

 

 

 

 

Lerchenfeldia flexuosa (L.) Schur

 

 

 

 

Leucanthemum vulgare (Vaill.) Lam.

მინდვრის გვირილა

 

 

 

 

Ligusticum alatum (M.Bieb) Spreng.

მარიამა

 

 

 

 

Ligustrum vulgare L.

კვიდო

 

 

 

 

Lilium monadelphum M.Bieb.

შროშანი

 

 

 

 

Limodorum abortivum (L.) Sw.

 

 

 

 

Linaria caucasigena Kem.-Nath.

კავკასიური სელიჭა

 

 

 

 

Linaria kantschavelii Kem.-Nath.

ყანჩაველის სელიჭა

 

 

 

 

Linaria vulgaris Mill.

ჩვეულებრივი სელიჭა

 

 

 

 

Linum austriacum L.

სელი

 

 

 

 

Linum hypericifolium Salisb.

 

 

 

 

Linum nervosum Waldst. & Kit.

 

 

 

 

Listera ovata (L.) R.Br.

 

 

 

 

Lolium perenne L.

ინგლისური კოინდარი

 

 

 

 

Lolium rigidum Gaudin

ნამკალა

 

 

 

 

Lonicera caprifolium L.

ჯიქა

 

 

 

 

Lonicera caucasica Pall.

წერწა

 

 

 

 

Lotus caucasicus Kuprian.

კავკასიური კურდღლისფრჩხილა

 

 

 

 

Lotus corniculatus L.

 

 

 

 

Luzula forsteri (Sm.) DC.

ისლურა

 

 

 

 

Luzula multiflora (Ehrh.) Lej.

მრავალყვავილა ისლურა

 

 

 

 

Luzula pseudosudetica V.I. Krecz.

 

 

 

 

Luzula spicata (L.) DC.

 

 

 

 

Lycopsis orientalis L.

შავჩოხა

 

 

 

 

Lysimachia verticillaris Spreng.

ხახვთესლა

 

 

 

 

Lythrum salicaria L.

ცოცხმაგარა

 

 

 

 

Malus orientalis Uglitzk.

მაჟალო

 

 

 

 

Malva neglecta Wallr.

ბალბა

 

 

 

 

Malva sylvestris L.

ბალბა

 

 

 

 

Matteuccia struthiopteris (L.) Tod.

 

 

 

 

Medicago arabica (L.) Huds.

არაბული იონჯა

 

 

 

 

Medicago denticulata Willd.

 

 

 

 

Medicago lupulina L.

სვიისებრი იონჯა

 

 

 

 

Medicago minima (L.) Bartal.

ბირკიანი იონჯა

 

 

 

 

Medicago orbicularis (L.) Bartal.

მრგვალი იონჯა

 

 

 

 

Melampyrum caucasicum Bunge

კავკასიური სანთელა

 

 

 

 

Melandrium boissieri Schischk.

სასტვენა

 

 

 

 

Melandrium noctiflorum (L.) Fr.

 

 

 

 

Melica picta K.Koch

 

 

 

 

Melica uniflora Retz.

 

 

 

 

Melilotus officinalis (L.) Lam.

ყვითელი ძიძო

 

 

 

 

Melissa officinalis L.

ბარამბო

 

 

 

 

Mentha longifolia (L.) L.

ტყის პიტნა

 

 

 

 

Mentha pulegium L.

ომბალო

 

 

 

 

Merendera trigyna (Steven ex Adams) Stapf

ენძელა

 

 

 

 

Mespilus germanica L.

ზღმარტლი

 

 

 

 

Microstegium vimineum (Trin.) A. Camus

 

 

 

 

Milium effusum L.

 

 

 

 

Milium schmidtianum K.Koch

 

 

 

 

Minuartia aizoides (Boiss.) Bornm.

 

 

 

 

Minuartia circassica (Albov) Woronow

 

 

 

 

Minuartia inamoena (C.A. Mey.) Woronow ex Grossh.

 

 

 

 

Minuartia oreina (Matff.) Schischk.

 

 

 

 

Minuartia verna (L.) Hiern.

 

 

 

 

Minuartia woronowii Schischk.

 

 

 

Moehringia trinervia (L.) Clairv.

წიფლისძირა

 

 

 

 

Morus alba L.

თუთა

 

 

 

 

Murbeckiella huetii (Boiss.) Rothm.

 

 

 

 

Muscari racemosum (L.) Mill.

მტევანა ყაზახა

 

 

 

 

Muscari szovitsianum Baker

შოვიცის ყაზახა

 

 

 

 

Mycelis muralis (L.) Dumort.

 

 

 

 

Myosotis alpestris F.W.Schmidt

ალპური კესანე

 

 

 

 

Myosotis amoena (Rupr.) Boiss.

 

 

 

 

Myosotis arvensis (L.) Hill

 

 

 

 

Myosotis caespitosa Schultz

 

 

 

 

Myosotis propinqua (Turcz.) A.DC.

 

 

 

 

Myosotis ramosissima Rochel

 

 

 

 

Myosotis silvatica Hoffm.

ტყის კესანე

 

 

 

 

Myosotis sparsiflora Pohl

 

 

 

 

Myosoton aquaticum (L.) Moench

 

 

 

 

Nardus stricta L.

ძიგვა

 

 

 

 

Nasturtium officinale (L.) R.Br.

წყლის წიწმატი

 

 

 

 

Neottia nidus-avis (L.) Rich.

ჩიტიბუდა

 

 

 

 

Nepeta cataria L.

ლიმონის კატაპიტნა

 

 

 

 

Nepeta grandiflora M.Bieb.

დიდყვავილა კატაპიტნა

 

 

 

 

Notholaena marantae (L.) Desv.

 

 

 

 

Odontites vulgarisMoench

 

 

 

 

Omphalodes rupestris Boiss.

 

 

 

 

Ophioglossum lusitanicum L.

ლუზიტანური გველის ენა

 

 

 

LC

Ophioglossum vulgatum L.

გველის ენა

 

 

 

 

Ophrys oestrifera M.Bieb.

ფუტკრის-დედა

 

 

 

 

Oplismenus undulatifolius (Ard.) P. Beauv.

მჭადა

 

 

 

 

Orchis coriophora L.

ჯადვარი

 

 

 

 

Orchis mascula (L.) L.

 

 

 

 

Oreopteris limbosperma (All.) Holub

 

 

 

 

Origanum vulgare L.

თავშავა

 

 

 

 

Ornithogalum magnum Krasch. & Schischk.

დიდი ძაღლნიორა

 

 

 

 

Ornithogalum schmalhausenii Albov

შმალჰაუზენის ძაღლნიორა

 

 

 

 

Ornithogalum woronowii Krasch.

იმერული ძაღლნიორა

 

 

 

 

Orobanche caryophyllacea Sm.

მიხაკისფოთოლა კელაპტარა

 

 

 

 

Orobanche ramosa L.

თამბაქოს კელაპტარა

 

 

 

 

Orobus aureus Steven

ოქროსფერი ტყის ცერცველა

 

 

 

 

Orobus cyaneus Steven

ლურჯი ტყის ცერცველა

 

 

 

 

Orobus hirsutus L.

 

 

 

 

Oxalis acetosella L.

მჟაველა

 

 

 

 

Oxalis corniculata L.

მჟაველა

 

 

 

 

Oxyria elatior R.Br. ex Meissn.

 

 

 

 

Oxytropis cyanea M.Bieb.

 

 

 

 

Pachyphragma macrophyllum (Hoffm.) N.Busch

ხახია

 

 

 

 

Padus avium Mill.

შოთხვი

 

 

 

 

Paeonia caucasica (Schipcz.) Schipcz.

კავკასიური იორდასალამი

 

 

 

 

Paeonia lagodechiana Kem.-Nath.

ლაგოდეხური იორდასალამი

 

 

 

 

Paeonia mlokosewitschii Lomakin

მლოკოსევიჩის იორდასალამი

 

 

 

 

Paliurus spina-christi Mill.

ძეძვი

 

 

 

 

Papaver commutatum Fisch. & C.A.Mey.

ყაყაჩო

 

 

 

 

Papaver orientale L.

აღმოსავლური ყაყაჩო

 

 

 

 

Parentucella latifolia (L.) Caruel

 

 

 

 

Parietaria judaica L.

კედლისპირა

 

 

 

 

Parietaria officinalis L.

სამკურნალო კედლისპირა

 

 

 

 

Parietaria serbica Pančič

სერბული კედლისპირა

 

 

 

 

Paris incompleta M.Bieb.

ხარისთვალა

 

 

 

 

Paspalum dilatatum Poir.

ლაკარტია

 

 

 

 

Paspalum paspalodes (Michx.) Schribn.

ლაკარტია

 

 

 

 

Pastinaca armena Fisch. & C.A.Mey.

სომხური ძირთეთრა

 

 

 

 

Paulownia tomentosa (Thunb.) Siebold & Zucc.

ხებუერა

 

 

 

 

Pedicularis condensata M.Bieb.

სატილია

 

 

 

 

Pedicularis crassirostris Bunge

 

 

 

 

Pedicularis sibthorpii Boiss.

 

 

 

 

Pedicularis wilhelmsiana M.Bieb.

 

 

 

 

Perilla nankinensis (Lour.) Decne.

წითელი ჯინჭარი

 

 

 

 

Periploca graeca L.

ღვედკეცი

 

 

 

 

Petasites albus (L.) Gaertn.

თეთრი ბუერა

 

 

 

 

Petrorhagia saxifraga (L.) Link

 

 

 

 

Peucedanum caucasicum (M.Bieb.) K.Koch

კავკასიური ტყის კამა

 

 

 

 

Phegoteris connectilis (Michx.) Watt

 

 

 

 

Philadelphus caucasicus Koehne

უცვეთელა

 

 

 

 

Phleum alpinum L.

ალპური ტიმოთელა

 

 

 

LC

Phleum montanum K.Koch

მთის ტიმოთელა

 

 

 

LC

Phleum paniculatum Huds.

 

 

 

 

Phleum phleoides (L.) H.Karst.

 

 

 

 

Phleum pratense L.

ტიმოთელა

 

 

 

 

Phragmites australis (Cav.) Steud.

სამხრეთული ლელი

 

 

 

LC

Phyllitis scolopendrium (L.) Newman

ირმის ენა

 

 

 

 

Physalis alkekengi L.

ონტკოფა

 

 

 

 

Physospermum cornubiense (L.) DC.

 

 

 

 

Phytolacca americana L.

ჭიაფერა

 

 

 

 

Picris hieracioides L.

 

 

 

 

Picris strigosa M.Bieb.

 

 

 

 

Pimpinella affinis Ledeb.

 

 

 

 

Pimpinella rhodantha Boiss.

წითელყვავილა ანისული

 

 

 

 

Pimpinella saxifraga L.

გვერედელა

 

 

 

 

Pimpinella tripartita Kalen.

 

 

 

 

Pinus sosnowskyi Nakai

კავკასიური ფიჭვი

 

 

 

 

Piptatherum virescens (Trin.) Boiss.

 

 

 

 

Plantago altissima L.

უმაღლესი მრავალძარღვა

 

 

 

 

Plantago caucasica Papava

კავკასიური მრავალძარღვა

 

 

 

 

Plantago lanceolata L.

ლანცეტა მრავალძარღვა

 

 

 

 

Plantago major L.

მრავალძარღვა

 

 

 

 

Plantago saxatilis M.Bieb.

კლდის მრავალძარღვა

 

 

 

 

Platanthera chlorantha (Custer) Rchb.

ორფოთოლა

 

 

 

 

Poa alpina L.

ალპური თივაქასრა

 

 

 

 

Poa annua L.

ერთწლოვანი თივაქასრა

 

 

 

LC

Poa bulbosa L.

ბოლქვიანი თივაქასრა

 

 

 

 

Poa caucasica Trin.

კავკასიური თივაქასრა

 

 

 

 

Poa longifolia Trin.

გრძელფოთოლა თივაქასრა

 

 

 

 

Poa nemoralis L.

ტყის თივაქასრა

 

 

 

 

Poa pratensis L.

მდელოს თივაქასრა

 

 

 

 

Poa trivialis L.

ჩვეულებრივი თივაქასრა

 

 

 

 

Polygala alpicola Rupr.

ალპური წიწინაური

 

 

 

 

Polygala amoenissima Tamamsch.

 

 

 

 

Polygala transcaucasica Tamamsch.

ამიერკავკასიური წიწინაური

 

 

 

 

Polygonatum glaberrimum K.Koch

სვინტრი

 

 

 

 

Polygonatum polyanthemum (M.Bieb.) A.Dietr.

სვინტრი

 

 

 

 

Polygonatum verticillatum (L.) All.

მთის სვინტრი

 

 

 

 

Polygonum alpinum All.

წართხალი

 

 

 

 

Polygonum aviculare L.

ჩვეულებრივი მატიტელა

 

 

 

 

Polygonum convolvulus L.

ყანის ჭლექი

 

 

 

 

Polygonum dumetorum L.

ღობისძირა

 

 

 

 

Polygonum hydropiper L.

წალიკა

 

 

 

 

Polygonum monspeliense Pers.

 

 

 

 

Polygonum panjutinii Charkev.

პანიუტინის მატიტელა

 

 

 

 

Polypodium australe Fée

სამხრეთული კილამურა

 

 

 

 

Polypodium vulgare L.

კილამურა

 

 

 

 

Polypogon semiverticillatus (Forssk.) Hyl.

 

 

 

 

Polystichum aculeatum (L.) Roth

 

 

 

 

Polystichum braunii (Spenn.) Fée

 

 

 

 

Polystichum lonchitis (L.) Roth

 

 

 

 

Polystichum setiferum (Forssk.) Woyn.

 

 

 

 

Populus canescens (Aiton) Sm.

 

 

 

 

Populus nigra L.

ოფი

 

 

 

LC

Populus tremula L.

ვერხვი

 

 

 

 

Portulaca oleracea L.

დანდური

 

 

 

 

Potentilla argentea L.

 

 

 

 

Potentilla canescens Besser

 

 

 

 

Potentilla caucasica Juz.

კავკასიური მარწყვა-ბალახი

 

 

 

 

Potentilla crantzii (Crantz) Fritsch

კრანცის მარწყვა-ბალახი

 

 

 

 

Potentilla erecta (L.) Räusch.

ოთხფურცელა მარწყვა-ბალახი

 

 

 

 

Potentilla gelida C.A.Mey.

 

 

 

 

Potentilla micrantha DC.

 

 

 

 

Potentilla recta L.

 

 

 

 

Potentilla reptans L.

მარწყვა-ბალახი

 

 

 

 

Potentilla ruprechtii Boiss.

რუპრხტის მარწყვა-ბალახი

 

 

 

 

Poterium polygamum Waldst. & Kit.

ურაშა

 

 

 

 

Primula algida Adams

ფურისულა

 

 

 

 

Primula juliae Kusn.

იულიას ფურისულა

 

 

 

 

Primula macrocalyx Bunge

დიდჯამა ფურისულა

 

 

 

 

Primula woronowii Losinsk.

ვორონოვის ფურისულა

 

 

 

 

Prunella laciniata (L.) L.

 

 

 

 

Prunella vulgaris L.

 

 

 

 

Prunus divaricata Ledeb.

ტყემალი

 

 

 

 

Prunus spinosa L.

კვრინჩხი

 

 

 

 

Psephellus dealbatus (Willd.) K. Koch

 

 

 

 

Pteridium tauricum Grossh.

ეწრის გვიმრა

 

 

 

 

Pterocarya pterocarpa (Michx.) Kunth ex Iljinsk.

ლაფანი

 

 

VU

Lower Risk/least concern ver 2.3

Pulsatilla violacea Rupr.

მედგარი

 

 

 

 

Puschkinia scilloides Adams

 

 

 

 

Pyracantha coccinea (L.) M.Roem.

ჩიტავაშლა

 

 

 

 

Pyrethrum carneum M.Bieb.

წითელი გვირილა

 

 

 

 

Pyrethrum coccineum (Willd.) Vorosch.

 

 

 

 

Pyrethrum leptophyllum M.Bieb.

თხელფოთოლა გვირილა

 

 

 

 

Pyrethrum macrophyllum (Waldst. & Kit.) Willd.

სამტატა

 

 

 

 

Pyrethrum parthenifolium Willd.

 

 

 

 

Pyrola minor L.

მსხალიჭა

 

 

 

 

Pyrus caucasica Fed.

პანტა

 

 

 

 

Quercus iberica Steven ex M.Bieb.

ქართული მუხა

 

 

 

 

Quercus macranthera Fisch. & C. A. Mey. ex Hohen.

მაღალმთის მუხა

 

 

VU

 

Quercus pedunculiflora K.Koch

ყუნწიანი მუხა

 

 

VU

 

Ranunculus acutilobus Ledeb.

 

 

 

 

Ranunculus arvensis L.

ყანის ბაია

 

 

 

 

Ranunculus buhsei Boiss.

 

 

 

 

Ranunculus bulbosus L.

ბოლქვიანი ბაია

 

 

 

 

Ranunculus caucasicus M.Bieb.

კავკასიური ბაია

 

 

 

 

Ranunculus elegans K.Koch

 

 

 

 

Ranunculus illyricus L.

ანდრია-პაპა

 

 

 

 

Ranunculus meyerianus Rupr.

 

 

 

 

Ranunculus muricatus L.

დუგუმი

 

 

 

 

Ranunculus oreophilus M.Bieb.

 

 

 

 

Ranunculus osseticus Ovcz.

 

 

 

 

Ranunculus repens L.

ნიახურა

 

 

 

 

Ranunculus trachycarpus Fisch. & C. A. Mey.

 

 

 

 

Ranunculus transcaucasicus Kem.-Nath.

ამიერკავკასიური ბაია

 

 

 

 

Rhamnus cathartica L.

ხეშავი

 

 

 

 

Rhamnus pallasii Fisch. & C. A. Mey.

შავჯაგა

 

 

 

 

Rhinanthus minor L.

პატარა ხრიალა

 

 

 

 

Rhinanthus subulatus (Chabert) Soό

 

 

 

 

Rhinanthus vernalis (N.W.Zinger) Schischk.  & Serg.

გაზაფხულის ხრიალა

 

 

 

 

Rhododendron caucasicum Pall.

დეკა

 

 

 

 

Rhododendron luteum Sweet

იელი

 

 

 

 

Rhus coriaria L.

თუთუბო

 

 

 

VU / B2ab(iii)

Rhynchocorys elephas (L.) Griseb.

საყურე

 

 

 

 

Rhynchocorys stricta (K.Koch) Albov

 

 

 

 

Ribes biebersteinii DC.

კლდის მოცხარი

 

 

 

 

Robinia pseudoacacia L.

ეკლის ხე, ცრუაკაცია

 

 

 

LC

Rorippa islandica (Oeder ex Murray) Borbás

 

 

 

 

Rosa canina L.

ასკილი

 

 

 

 

Rosa corymbifera Borkh.

 

 

 

 

Rosa mollis Sm.

 

 

 

 

Rosa pulverulenta M.Bieb.

 

 

 

 

Rosa teberdensis Chrshan.

თებერდული ასკილი

 

 

 

 

Rubus caesius L.

ძაღლმაყვალა

 

 

 

 

Rubus candicans Rchb.

 

 

 

 

Rubus canescens DC.

 

 

 

 

Rubus charadzeae Sanadze

ხარაძის მაყვალი

 

 

 

Rubus dolichocarpus Juz.

ძუძუმაყვალა

 

 

 

Rubus georgicus Focke

 

 

 

Rubus idaeus L.

ჟოლო

 

 

 

 

Rubus kacheticus Sanadze

კახური მაყვალი

 

 

Rubus ketzkhovelii Sanadze

კეცხოველის მაყვალი

 

 

Rubus kudagorensis Sanadze

კუდაგორის მაყვალი

 

 

Rubus longipetiolatus Sanadze

გრძელყუნწა მაყვალი

 

 

Rubus saxatilis L.

ხახამა

 

 

 

 

Rumex acetosella L.

 

 

 

 

Rumex alpestris Jacq.

 

 

 

 

Rumex alpinus L.

მთის ღოლო

 

 

 

 

Rumex conglomeratus Murray

ღოლოშმაგა

 

 

 

 

Rumex crispus L.

ჩვეულებრივი ღოლო

 

 

 

 

Rumex euxinus Klok.

ევქსინური ღოლო

 

 

 

 

Rumex obtusifolius L.

 

 

 

 

Sagina procumbens L.

 

 

 

 

Sagina saginoides (L.) Karst.

 

 

 

 

Salix alba L.

წნორი

 

 

 

 

Salix caprea L.

მდგნალი

 

 

 

 

Salix caucasica Andersson

კავკასიური ტირიფი

 

 

 

 

Salix kazbekensis A.K.Skvortsov

ყაზბეგური ტირიფი

 

 

 

Salix pseudomedemii E.Wolf

 

 

 

 

Salix triandra L.

 

 

 

 

Salvia glutinosa L.

შალამანდილი

 

 

 

 

Salvia verticillata L.

დაჯირა

 

 

 

 

Sambucus ebulus L.

ანწლი

 

 

 

 

Sambucus nigra L.

დიდგულა

 

 

 

 

Sanicula europaea L.

ქრისტესბეჭედა

 

 

 

 

Saponaria officinalis L.

საპონა

 

 

 

 

Saxifraga cartilaginea Willd.

ფხიჯა, ქვატეხია

 

 

 

Saxifraga cymbalaria L.

 

 

 

 

Saxifraga exarata Vill.

 

 

 

 

Saxifraga juniperifolia Adams

 

 

 

 

Saxifraga kolenatiana Regel

კოლენატის ფხიჯა

 

 

 

Saxifraga moschata Wulfen

 

 

 

 

Saxifraga sibirica L.

ციმბირული ფხიჯა

 

 

 

 

Scabiosa caucasica M.Bieb.

ცის-ფოლიო

 

 

 

Scabiosa columbaria L.

 

 

 

 

Scabiosa georgica Sulak.

ქართული ფოლიო

 

 

 

Scabiosa owerinii Boiss.

ოვერინის ფოლიო

 

 

 

Scilla bifolia L.

ორფოთოლა ცისთვალა

 

 

 

 

Scilla sibirica Haw. var. gracilis Grossh.

 

 

 

 

Scilla winogradowii Sosn.

ვინოგრადოვის ცისთვალა

 

 

Scleranthus annuus L.

ერთწლოვანი წიაპა

 

 

 

 

Scleranthus polycarpos L.

მრავალნაყოფა წიაპა

 

 

 

 

Scleranthus uncinatus Schur

 

 

 

 

Scrophularia divaricata Ledeb.

 

 

 

 

Scrophularia lateriflora Trautv.

 

 

 

Scrophularia minima M.Bieb.

პატარა შავწამალა

 

 

 

Scrophularia nodosa L.

 

 

 

 

Scrophularia olympica Boiss.

 

 

 

 

Scrophularia rupestris Willd.

 

 

 

 

Scrophularia scopolii Hoppe

 

 

 

Scrophularia umbrosa Dumort.

 

 

 

 

Scrophularia variegata M.Bieb.

ჭრელი შავწამალა

 

 

 

 

Sedum caucasicum (Grossh.) Boriss.

კლდისდუმა

 

 

 

Sedum gracile C.A.Mey.

 

 

 

 

Sedum hispanicum L.

 

 

 

 

Sedum involucratum M.Bieb.

 

 

 

 

Sedum oppositifolium Sims

 

 

 

 

Sedum pallidum M.Bieb.

ფუნთუშა

 

 

 

 

Sedum spurium M.Bieb.

 

 

 

 

Sedum stoloniferum S.G.Gmel.

მსუქანა

 

 

 

 

Sedum tenellum M.Bieb.

 

 

 

 

Selaginella helvetica (L.) Spring

 

 

 

 

Sempervivum caucasicum Rupr.

კავკასიური კლდისვაშლა

 

 

 

 

Senecio cladobotrys Ledeb.

 

 

 

 

Senecio propinquus Schischk.

 

 

 

 

Senecio rhombifolius (Willd.) Sch.Bip.

რომბისებრფოთოლა თავყვითლა

 

 

 

 

Senecio subfloccosus Schischk.

 

 

 

 

Senecio taraxacifolius (M.Bieb) DC.

ბურბუშელაფოთოლა თავყვითელა

 

 

 

 

Senecio vernalis Waldst. & Kit.

გაზაფხულის თავყვითელა

 

 

 

 

Serratula quinquefolia M.Bieb. ex Willd.

ირმისმხალა

 

 

 

 

Seseli peucedanoides (M.Bieb) Koso-Pol.

 

 

 

 

Seseli transcaucasicum (Schischk.) Pimenov & Sdobnina

 

 

 

 

Setaria glauca  (L.) P.Beauv.

ყვითელი ძურწა

 

 

 

 

Setaria verticillata (L.) P.Beauv.

ნამდვილი ძურწა

 

 

 

 

Setaria viridis (L.) P.Beauv.

მწვანე ძურწა

 

 

 

 

Sibbaldia parviflora Willd.

ფესვმაგარა

 

 

 

 

Sibbaldia semiglabra C.A.Mey.

ფესვმაგარა

 

 

 

 

Siegesbeckia orientalis L.

ბირკალუა

 

 

 

 

Silene compacta Fisch.

ლამაზა

 

 

 

 

Silene dagestanica Rupr.

დაღესტნური ქოთანა

 

 

 

 

Silene gallica L.

 

 

 

 

Silene italica (L.) Pers.

 

 

 

 

Silene lacera (Steven) Sims

ქვიშა მხალი

 

 

 

 

Silene linearifolia Otth

 

 

 

 

Silene multifida (Adams) Rohrb.

ტყის ქოთანა

 

 

 

 

Silene ruprechtii Schischk.

რუპრეხტის ქოთანა

 

 

 

 

Silene wallichiana Klotzsch

ჭყიპანტა

 

 

 

 

Sisymbrium loeselii L.

გონგოლა

 

 

 

 

Sisymbrium officinale (L.) Scop.

ღორღორა

 

 

 

 

Smilax excelsa L.

ეკალღიჭი

 

 

 

 

Smyrnium perfoliatum L.

 

 

 

 

Sobolewskia caucasica (Rupr.) N.Busch

 

 

 

 

Solanum nigrum L.

ძაღლყურძენა

 

 

 

 

Solanum pseudopersicum Pojark.

 

 

 

 

Solenantus biebersteinii DC.

 

 

 

 

Solidago virgaurea L.

ოქროწკეპლა

 

 

 

 

Sonchus asper (L.) Hill

ღიჭა

 

 

 

 

Sonchus oleraceus L.

 

 

 

 

Sorbus caucasigena Gatsch.

ცირცელი

 

 

 

 

Sorbus fedorovii Zaik.

ფიოდოროვის ცირცელი

 

 

 

 

Sorbus graeca (Spach) Schauer

ამპურა

 

 

 

 

Sorbus subfusca (Ledeb.) Boiss.

გოგოსა

 

 

 

 

Sorbus torminalis (L.) Crantz

თამელი

 

 

 

 

Sorghum halepense (L.) Pers.

შალაფა

 

 

 

 

Spiraea hypericifolia L.

კრაზანაფოთოლა გრაკლა

 

 

 

 

Stachys germanica L.

დედაფუტკარა

 

 

 

 

Stachys spectabilis Choisy ex DC.

 

 

 

 

Stachys sylvatica L.

ყვანჩალა

 

 

 

 

Staphylea pinnata L.

ჩვეულებრივი ჯონჯოლი

 

 

 

 

Stellaria anagalloides Rupr.

 

 

 

 

Stellaria holostea L.

ტყის ჟუნჟრუკი

 

 

 

 

Stellaria media (L.) Vill.

ჟუნჟრუკი

 

 

 

 

Stellaria neglecta Weihe

 

 

 

 

Swertia iberica Fisch. & C.A.Mey.

გაბლუარა

 

 

 

 

Swida australis (C.A.Mey.) Pojark. ex Grossh.

შინდანწლა

 

 

 

 

Symphytum asperum Lepech.

ლაშქარა

 

 

 

 

Symphytum caucasicum M.Bieb.

ლაშქარა

 

 

 

 

Tamarix ramosissima Ledeb.

იალღუნი

 

 

 

 

Tamus communis L.

ძაღლის სატაცური

 

 

 

 

Taraxacum porphyranthum Boiss.

ძოწისფერყვავილა ბურბუშელა

 

 

 

 

Taraxacum praticola Schischk.

 

 

 

 

Taraxacum stevenii DC.

სტევენის ბურბუშელა

 

 

 

 

Taxus baccata L.

ურთხელი

 

 

VU

LC

Telekia speciosa (Schreb.) Baumg.

 

 

 

 

Teucrium hircanicum L.

 

 

 

 

Teucrium nuchense K.Koch

 

 

 

 

Thalictrum buschianum Kem.-Nath.

მაჟარა

 

 

 

 

Thalictrum collinum Wallr.

 

 

 

 

Thalictrum foetidum L.

 

 

 

 

Thelypteris palustris Schott

 

 

 

 

Thlaspi arvense L.

ქუთქუთა

 

 

 

 

Thlaspi perfoliatum L.

 

 

 

 

Thymus caucasicusWilld. ex Ronniger

ბეგქონდარა

 

 

 

 

Thymus nummularius M.Bieb.

ბეგქონდარა

 

 

 

 

Thymus transcaucasicusRonniger

ბეგქონდარა

 

 

 

 

Tilia begoniifolia Steven

ცაცხვი

 

 

 

 

Torilis japonica (Houtt.) DC.

იაპონური ძაღლის ბირკა

 

 

 

 

Trachystemon orientalis (L.) G.Don

ანჩხლა

 

 

 

 

Tragopogon graminifolius DC.

მარცვლოვნისფოთოლა ფამფარა

 

 

 

 

Tragopogon reticulatus Boiss. & A.Huet

ბადიანი ფამფარა

 

 

 

 

Traunsteinera sphaerica (M.Bieb) Schltr.

მრგვალი ფამფარა

 

 

 

 

Tribulus terrestris L.

კუროსთავი

 

 

 

 

Trifolium ambiguum M.Bieb.

ცხვრის სამყურა

 

 

 

 

Trifolium arvense L.

ბურტყლა სამყურა

 

 

 

 

Trifolium aureum Pollich

 

 

 

 

Trifolium campestre Schreb.

 

 

 

 

Trifolium canescens Willd.

ჭაღარა სამყურა

 

 

 

LC

Trifolium glomeratum L.

 

 

 

 

Trifolium hybridum L.

შვედური სამყურა

 

 

 

 

Trifolium medium L.

ტყის სამყურა

 

 

 

 

Trifolium pratense L.

წითელი სამყურა

 

 

 

LC

Trifolium repens L.

თეთრი სამყურა

 

 

 

 

Trifolium ruprechtii Tamamsch. & Fed.

 

 

 

 

Trifolium trichocephalum M.Bieb.

ბანჯგვლიანი სამყურა

 

 

 

 

Trifolium tumens Stev.

 

 

 

 

Tripleurospermum caucasicum (Willd.) Hayek

 

 

 

 

Tripleurospermum subnivale Pobed.

 

 

 

 

Trisetum flavescens (L.) P.Beauv.

ოქროშვრია

 

 

 

 

Trisetum rigidum (M.Bieb.) Roem. & Schult.

 

 

 

 

Trisetum spicatum (L.) K.Richt.

 

 

 

 

Trollius patulus Salisb.

უძოვარა

 

 

 

 

Turritis glabra L.

 

 

 

 

Tussilago farfara L.

ვირისტერფა

 

 

 

 

Ulmus carpinifolia Gled.

 

 

 

 

Ulmus glabra Huds.

თელა

 

 

VU

 

Urtica dioica L.

ჯინჭარი

 

 

 

 

Vaccaria hispanica (Will.) Rauschert

ესპანური ჭეჭველა

 

 

 

 

Vaccinium arctostaphylos L.

მაღალი მოცვი

 

 

 

 

Vaccinium myrtillus L.

მოცვი

 

 

 

 

Valeriana alliariifolia Adams

ნივრისდედისფოთოლა კატაბალახა

 

 

 

 

Valeriana alpestris Steven

ალპური კატაბალახა

 

 

 

 

Valeriana cardamines M.Bieb.

 

 

 

 

Valeriana officinalis L.

კატაბალახა

 

 

 

 

Valeriana saxicola C.A.Mey.

კლდის კატაბალახა

 

 

 

 

Valeriana tiliifolia Troitsky

სასტვირია

 

 

 

 

Valerianella locusta (L.) Latterade

მაშა-სალათა

 

 

 

 

Veratrum lobelianum Bernh.

შხამა

 

 

 

 

Verbascum blattaria L.

გულსოსანა

 

 

 

 

Verbascum laxum Fil. & Jáv.

 

 

 

 

Verbascum orientale (L.) All.

აღმოსავლური ქრიფქლა

 

 

 

 

Verbascum phlomoides L.

ჯინჭარასებრი ქერიფქლა

 

 

 

 

Verbascum pyramidatum M.Bieb.

პირამიდული ქერიფქლა

 

 

 

 

Verbascum thapsus L.

 

 

 

 

Veronica anagallis-aquatica L.

წყლის ჩაღანდრი

 

 

 

LC

Veronica arvensis L.

 

 

 

LC

Veronica beccabunga L.

ჩაღანდრი

 

 

 

 

Veronica caucasica M.Bieb.

 

 

 

Veronica chamaedrys L.

 

 

 

 

Veronica crista-galli Steven

 

 

 

 

Veronica filiformis Sm.

 

 

 

 

Veronica gentianoides Vahl

 

 

 

 

Veronica magna M.A.Fisch.

 

 

 

 

Veronica minuta C.A.Mey.

 

 

 

 

Veronica multifida L.

 

 

 

 

Veronica officinalis L.

დედოფლისთითა

 

 

 

 

Veronica peduncularis M.Bieb.

 

 

 

 

Veronica persica Poir.

 

 

 

 

Veronica petraea (M.Bieb) Steven

 

 

 

 

Veronica polita Fr.

ჭიკარტი

 

 

 

 

Veronica schistosa E.A.Busch

 

 

 

 

Veronica serpyllifolia L.

 

 

 

 

Viburnum opulus L.

ძახველი

 

 

 

 

Vicia angustifolia Reichard

ფართოფოთოლა ცერცველა

 

 

 

 

Vicia balansae Boiss.

 

 

 

 

Vicia cassubica L.

 

 

 

 

Vicia cordata Hoppe

 

 

 

 

Vicia crocea (Desf.) B.Fedtsch.

 

 

 

 

Vicia grossheimii Ekvtim.

 

 

 

 

Vicia hirsuta (L.) Gray

ბეწვიანი ცერცველა

 

 

 

 

Vicia sativa L.

ჩვეულებრივი ცერცველა

 

 

 

 

Vicia tetrasperma (L.) Schreb.

 

 

 

 

Vinca herbacea Waldst. & Kit.

გველის სურო

 

 

 

 

Vincetoxicum rehmannii Boiss.

 

 

 

 

Vincetoxicum scandens Sommier & Levier

 

 

 

 

Viola alba Besser

თეთრი ია

 

 

 

 

Viola arvensis Murray

ყანის ია

 

 

 

 

Viola canina L.

 

 

 

 

Viola kitaibeliana Schult.

ჩიტის ია

 

 

 

 

Viola minuta M.Bieb.

 

 

 

 

Viola nemausensis Jord.

 

 

 

 

Viola odorata L.

 

 

 

 

Viola reichenbachiana Jord. ex Boreau

 

 

 

 

Viscum album L.

ფითრი

 

 

 

 

Vitis sylvestris C.C.Gmel.

უსურვაზი

 

 

 

 

Vitis vinifera L.

ჩვეულებრივი ვაზი

 

 

 

LC

Vulpia myuros (L.) C.C.Gmel.

 

 

 

 

Woodsia alpina (Bolton) Gray

 

 

 

 

Woodsia fragilis(Trevir.) T. Moore

 

 

 

 

Xanthium spinosum L.

ცეცხლეკალა

 

 

 

 

Xanthium strumarium L.

ღორის ბირკა

 

 

 

 

Zygophyllum fabago L.

ორყურა

 

 

 

 

 

 

დანართი 3.ბ) სოკოები

ლათინური სახელწოდება

ქართული სახელწოდება

საქართ. ენდემი

კავკას. ენდემი

საქართ. წითელი ნუსხა

IUCN-ის წითელი ნუსხა

Abortiporus biennis (Bull.) Singer

 

 

 

 

Aecidium convallariae Schumach.

ჟანგა

 

 

 

 

Aescidium ranunculacearum DC.

ჟანგა

 

 

 

 

Agaricus arvensis Schaeff.

მინდვრის ქამა

 

 

 

 

Agaricus campestrisL.

მდელოს ქამა

 

 

 

 

Agaricus placomyces Peck

ჭრელი ქამა

 

 

 

 

Agaricus silvaticus Schaeff.

ტყის ქამა

 

 

 

 

Agrocybe praecox (Pers.) Fayod

ადრეულა აგროციბე

 

 

 

 

Amanita citrina Pers.

ბილწა სოკო

 

 

 

 

Amanita gemmata(Fr.) Bertill.

ყვითელი ბილწა სოკო

 

 

 

 

Amanita muscaria(L.) Lam.

ცადამაყვანა

 

 

 

 

Amanita ovoidea (Bull.) Link

 

 

 

 

Amanita pantherina(DC.) Krombh.

თავჭედილა

 

 

 

 

Amanita phalloidesSecr.

შხამა

 

 

 

 

Amanita rubescensPers.

მარწყვიო

 

 

 

 

Amanita vaginata(Bull.) Lam.

რუხი ლივლივა

 

 

 

 

Anthostoma atropunctatum(Schwein.) Sacc.

 

 

 

 

Armillariella mellea(Vahl) P. Karst.

მანჭკვალა

 

 

 

 

Astraeus hygrometricus(Pers.) Morgan

მიწისვარსკვლავა

 

 

 

 

Auricularia cornea Ehrenb.

 

 

 

 

Auricularia mesenterica(Dicks.) Pers.

 

 

 

 

Bjerkandera adusta(Willd.) P. Karst.

 

 

 

 

Bolbitius vitellinus (Pers.) Fr.

 

 

 

 

Boletus edulisBull.

დათვის სოკო

 

 

 

 

Boletus erythropus Pers.

წითელფეხა მუხისძირა

 

 

 

 

Botryosphaeria berengerianaDe Not.

 

 

 

 

Bovista graveolensSchwalb

 

 

 

 

Bovista nigrescens Pers.

შავი ფშუკუნა

 

 

 

 

Bovista plumbeaPers.

ტყვიისფერი ფშუკუნა

 

 

 

 

Calocera viscosa(Pers.) Fr.

 

 

 

 

Calocybe ionides(Bull.) Kühner

 

 

 

 

Calvatia caelata(Bull.) Morgan

 

 

 

 

Calvatia candida(Rostk.) Hollós

თეთრი თავაკა

 

 

 

 

Cantharellus caucasicus Nahutzr.

კავკასიური მიქლიო

 

 

 

 

Cantharellus cibariusFr.

მიქლიო (ქათამბარკალა)

 

 

 

 

Ceratocystis ulmi(Buisman) C. Moreau

 

 

 

 

Cerrena unicolor(Bull.) Murrill

 

 

 

 

Chaetoporus corticola(Fr.) Bondartsev & Singer

 

 

 

 

Chaetoporus euporus (P.Karst.) P.Karst.

 

 

 

 

Cintractia caricis(Pers.) Magnus

 

 

 

 

Clavariadelphus pistillaris(L.) Donk

ფილისქვისებრი სოკო

 

 

 

 

Claviceps microcephala(Wallr.) Tul.

 

 

 

 

Climacodon pulcherrimus(Berk. & M.A. Curtis) Nikol.

 

 

 

 

Clithris quercina(Fr.) P. Karst.

 

 

 

 

Clitocybe geotropa(Bull.) Quél.

 

 

 

 

Clitocybe nebularis(Batsch) P. Kumm.

მინდვრის სოკო

 

 

 

 

Clitocybe odora (Bull.) P. Kumm.

სურნელოვანი კლიტოციბე

 

 

 

 

Clitopilus prunulus(Scop.) P. Kumm.

ალუბლისძირა

 

 

 

 

Coccomyces coronatus(Schumach.) De Not.

 

 

 

 

Coleosporium datiscaeTranzschel

 

 

 

 

Coleosporium inulaeRabenh.

 

 

 

 

Coleosporium senecionis (Pers.) Fr.

 

 

 

 

Coleosporium telekiaeThüm.

 

 

 

 

Coleosporium tussilaginis(Pers.) Lév.

 

 

 

 

Collybia cirrhata(Schumach.) Quél.

 

 

 

 

Collybia confluens(Pers.) P. Kumm.

 

 

 

 

Collybia dryophila(Bull.) P. Kumm.

გაზაფხულის მანჭკვალა

 

 

 

 

Collybia peronata(Bolton) P. Kumm.

 

 

 

 

Coprinus disseminatus(Pers.) Gray

 

 

 

 

Coprinus micaceus(Bull.) Fr.

მგლის სოკო

 

 

 

 

Coprinus silvaticus Peck

 

 

 

 

Coriolus hirsutus(Wulfen) Pat.

 

 

 

 

Coriolus pubescens(Schumach.) Quél.

 

 

 

 

Coriolus versicolor(L.) Quél.

 

 

 

 

Coriolus zonatus (Nees) Quél.

 

 

 

 

Cortinarius bovinusFr.

 

 

 

 

Cortinarius castaneus(Bull.) Fr.

 

 

 

 

Cortinarius glandicolor (Fr.) Fr.

 

 

 

 

Craterellus cornucopioides(L.) Pers.

ძაბრა სოკო

 

 

 

 

Crepidotus applanatus(Pers.) P. Kumm.

 

 

 

 

Crepidotus cesatii (Rabenh.) Sacc.

 

 

 

 

Crepidotus mollis(Schaeff.) Staude

 

 

 

 

Crepidotus nephrodes(Berk. & M.A. Curtis) Sacc.

 

 

 

 

Cucurbitaria juglandis Fuckel

 

 

 

 

Cudonia circinans(Pers.) Fr.

 

 

 

 

Cyathus striatus(Pers.) Fr.

ჩიტისბუდა

 

 

 

 

Daedalea quercina(L.) Pers.

 

 

 

 

Daedaleopsis confragosa(Bolton) J. Schröt.

 

 

 

 

Daldinia concentrica(Bolton) Ces. & De Not.

 

 

 

 

Diachora onobrychidis(DC.) Jul. Müll.

 

 

 

 

Diaporthe juglandina (Fuckel) Nitschke

 

 

 

 

Diatrype stigma(Hoffm.) Fr.

 

 

 

 

Discina venosa(Pers.) Fr.

 

 

 

 

Entyloma fuscumJ. Schröt.

 

 

 

 

Epichloe typhina(Pers.) Tul. & C. Tul.

 

 

 

 

Erysiphe cichoracearumDC.

ნაცროვანი სოკო

 

 

 

 

Erysiphe communis(Wallr.) Schltdl.

ნაცროვანი სოკო

 

 

 

 

Erysiphe labiatarum Chevall.

ნაცროვანი სოკო

 

 

 

 

Erysiphe umbelliferarum(Lév.) de Bary

ნაცროვანი სოკო

 

 

 

 

Exobasidium discoideum Ellis

 

 

 

 

Fistulina hepatica(Schaeff.) With.

ღვიძლა სოკო

 

 

 

 

Flammulina velutipes(Curtis) Singer

ზამთრის სოკო

 

 

 

 

Fomes fomentarius(L.) Fr.

 

 

 

 

Fomitopsis pinicola(Sw.) P. Karst.

 

 

 

 

Galerina unicolor(Vahl) Singer

 

 

 

 

Ganoderma applanatum(Pers.) Pat.

 

 

 

 

Ganoderma lucidum(Curtis) P. Karst.

 

 

 

 

Geastrum fimbriatumFr.

ფოჩებიანი მიწისვარსკვლავა

 

 

 

 

Gnomonia leptostyla(Fr.) Ces. & De Not.

 

 

 

 

Gymnopilus penetrans (Rabenh.) Sacc.

 

 

 

 

Gymnosporangium clavariiformeDietel

ჟანგა

 

 

 

 

Gymnosporangium confusumDietel

ჟანგა

 

 

 

 

Gymnosporangium juniperinumShirai

ჟანგა

 

 

 

 

Gymnosporangium juniperiS. Ito

ჟანგა

 

 

 

 

Gymnosporangium sabinae(Dicks.) G. Winter

ჟანგა

 

 

 

 

Hebeloma crustuliniforme (Bull.) Quél.

ცრუხრაშუნა

 

 

 

 

Hebeloma sacchariolens Quél.

 

 

 

 

Helotium citrinum (Hedw.) Fr.

 

 

 

 

Helotium herbarum(Pers.) Fr.

 

 

 

 

Helvella acetabulum(L.) Quél.

 

 

 

 

Helvella lacunosa Afzel.

უნაგირა სოკო

 

 

 

 

Hericium coralloides(Scop.) Pers.

ირმისბაწარა

 

 

 

 

Hericium erinaceum (Bull.) Pers.

გულა სოკო

 

 

 

 

Heterosphaeria patella (Tode) Grev.

 

 

 

 

Hirschioporus pargamenus (Fr.) Bondartsev & Singer

 

 

 

 

Hohenbuehelia geogenia (DC.) Singer

 

 

 

 

Hohenbuehelia petaloides (Bull.) Schulzer

 

 

 

 

Hydnum repandumL.

ირმისტუჩა

 

 

 

 

Hygrocybe acutoconica (Clem.) Singer

 

 

 

 

Hygrocybe coccinea(Schaeff.) P. Kumm.

წითელი ჰიგროციბე

 

 

 

 

Hygrophorus olivaceoalbus(Fr.) Fr.

 

 

 

 

Hymenochaete tabacina(Sowerby) Lév.

 

 

 

 

Hymenoscypha virgultorum(Vahl) W. Phillips

 

 

 

 

Hypholoma fasciculare (Huds.) P. Kumm.

მანჭკვალას მატყუარა

 

 

 

 

Hypholoma sublateritium(Schaeff.) Quél.

ცრუმანჭკვალა

 

 

 

 

Hypoderma commune(Fr.) Duby

 

 

 

 

Hypospila pustula(Pers.) P. Karst.

 

 

 

 

Hypoxylon coccineumBull.

 

 

 

 

Hypoxylon fuscum(Pers.) Fr.

 

 

 

 

Hypoxylon serpens (Pers.) J. Kickx f.

 

 

 

 

Inocybe geophylla(Bull.) P. Kumm.

მიწისეული ბოჭკოვანა

 

 

 

 

Inonotus cuticularis(Bull.) P. Karst.

 

 

 

 

Irpex lacteus(Fr.) Fr.

 

 

 

 

Kuehneromyces mutabilis(Schaeff.) Singer & A.H. Sm.

ზაფხულის მანჭკვალა

 

 

 

 

Laccaria laccata(Scop.) Cooke

მარტიო

 

 

 

 

Lachnum bicolor(Bull.) P. Karst.

 

 

 

 

Lachnum controversum(Cooke) Rehm

 

 

 

 

Lachnum helotioidesRehm

 

 

 

 

Lactarius blennius (Fr.) Fr.

 

 

 

 

Lactarius circellatus Fr.

 

 

 

 

Lactarius flexuosus(Pers.) Gray

ნაცარა

 

 

 

 

Lactarius fuliginosus(Fr.) Fr.

 

 

 

 

Lactarius insulsus(Fr.) Fr.

 

 

 

 

Lactarius piperatus(L.) Pers.

არყა

 

 

 

 

Lactarius quietus(Fr.) Fr.

 

 

 

 

Lactarius scrobiculatus(Scop.) Fr.

ყვითელი პაჭიჭა

 

 

 

 

Lactarius subdulcis(Pers.) Gray

 

 

 

 

Lactarius vellereus(Fr.) Fr.

სავარცხელა

 

 

 

 

Lactarius volemus(Fr.) Fr.

ჭეჭკეტა

 

 

 

 

Laetiporus sulphureus (Bull.) Murrill

ყვითელი აბედა

 

 

 

 

Lasiobotrys lonicerae(Fr.) Kunze

 

 

 

 

Leccinum crocipodium (Letell.) Watling

ბებერა სოკო

 

 

 

 

Leccinum scabrum(Bull.) Gray

არყისძირა

 

 

 

 

Lentinellus ursinus (Fr.) Kühner

 

 

 

 

Lentinellus vulpinus (Sowerby) Kühner & Maire

 

 

 

 

Lenzites betulina (L.) Fr.

 

 

 

 

Leotia gelatinosa Hill

 

 

 

 

Lepiota clypeolaria (Bull.) P. Kumm.

ფარისებრი ლეპიოტა

 

 

 

 

Leptosphaeria doliolum(Pers.) Ces. & De Not.

 

 

 

 

Leucopaxillus giganteus(Sowerby) Singer

გიგანტური ლეუკოპაქსილუსი

 

 

 

 

Leveillula datiscaGolovin

 

 

 

 

Lophiostoma elegans(Fabre) Sacc.

 

 

 

 

Lycoperdon acuminatumBerk. & M.A. Curtis

 

 

 

 

Lycoperdon perlatumPers.

ხორკლებიანი გუდაფშუკა

 

 

 

 

Lycoperdon pyriforme Schaeff.

მსხლისებრი გუდაფშუკა

 

 

 

 

Macrolepiota procera(Scop.) Singer

წეროსწვივა (მგზავრიო)

 

 

 

 

Macrolepiota rhacodes(Vittad.) Singer

რბილობწითელა წეროსწვივა

 

 

 

 

Mamiania coryli De Not.

 

 

 

 

Mamiania fimbriata(Pers.) Ces. & De Not.

 

 

 

 

Marasmiellus ramealis(Bull.) Singer

 

 

 

 

Marasmius alliaceus(Jacq.) Fr.

სანელებელა

 

 

 

 

Marasmius bulliardiiQuél.

 

 

 

 

Marasmius cohaerens(Pers.) Cooke & Quél.

 

 

 

 

Marasmius oreades(Bolton) Fr.

ჯიმლა (წკრიალა სოკო)

 

 

 

 

Massaria scoriadea(Fr.) Cooke

 

 

 

 

Melampsora alliiKleb.

 

 

 

 

Melampsora betulinaG. Winter

 

 

 

 

Melampsora euphorbiae (Ficinus & C. Schub.) Castagne

 

 

 

 

Melampsora laricis-populina Kleb.

 

 

 

 

Melampsora magnusianaG.H. Wagner

 

 

 

 

Melampsora salicinaDesm.

 

 

 

 

Melampsora tremulaeTul. & C. Tul.

 

 

 

 

Melogramma bulliardiiTul. & C. Tul.

 

 

 

 

Merulius tremellosusSchrad.

 

 

 

 

Microsphaera alphitoidesGriffon & Maubl.

 

 

 

 

Microsphaera berberidis(DC.) Lév.

 

 

 

 

Mycena alcalina(Fr.) P. Kumm.

 

 

 

 

Mycena corticola (Pers.) Gray

 

 

 

 

Mycena crocata (Schrad.) P. Kumm.

 

 

 

 

Mycena galericulata(Scop.) Gray

ჩაჩისებრი მიცენა

 

 

 

 

Mycena polygramma(Bull.) Gray

ფეხწიბოიანი მიცენა

 

 

 

 

Mycena pura(Pers.) P. Kumm.

ლურჯი მიცენა

 

 

 

 

Mycena sanguinolenta(Alb. & Schwein.) P. Kumm.

 

 

 

 

Mycena supina(Fr.) Quél.

 

 

 

 

Mycoleptodon fuscoater(Fr.) Pilát

 

 

 

 

Mycosphaerella fagi(Auersw.) Lindau

 

 

 

 

Mycosphaerella morifolia(Pass.) Cruchet

 

 

 

 

Mycosphaerella punctiformis(Pers.) Starbäck

 

 

 

 

Mycosphaerella sentina(Fr.) J. Schröt.

 

 

 

 

Myriostoma coliforme(Dicks.) Corda

 

 

 

 

Nectria cinnabarina(Tode) Fr.

 

 

 

 

Nectria ditissimaTul. & C. Tul.

 

 

 

 

Nectria episphaeria(Tode) Fr.

 

 

 

 

Nummularia repanda(Fr.) Nitschke

 

 

 

 

Odontia arguta(Fr.) Quél.

 

 

 

 

Odontia hydnoides(Cooke & Massee) Höhn.

 

 

 

 

Odontia setigera (Fr.) L.W. Mill.

 

 

 

 

Omphalina umbellifera(L.) Quél.

 

 

 

 

Ophiobolus graminis (Sacc.) Sacc.

 

 

 

 

Ophiobolus herpotrichus(Fr.) Sacc.

 

 

 

 

Oudemansiella badia (Lucand) M.M. Moser

 

 

 

 

Oudemansiella longipes(P. Kumm.) Boursier

გრძელფეხა უდემანსიელა

 

 

 

 

Oudemansiella mucida(Schrad.) Höhn.

ლორწოვანი მანჭკვალა

 

 

 

 

Oudemansiella platyphylla(Pers.) M.M. Moser

განიერფირფიტიანი უდემანსიელა

 

 

 

 

Oudemansiella radicata(Relhan) Singer

ფეხფესვა უდემანსიელა

 

 

 

 

Oxyporus pseudo-obducens (Pilát) Bondartsev

 

 

 

 

Panellus stipticus(Bull.) P. Karst.

 

 

 

 

Panus rudisFr.

ყველის სოკო

 

 

 

 

Panus tigrinus(Bull.) Singer

 

 

 

 

Paxillus involutus (Batsch) Fr.

ღორის სოკო

 

 

 

 

Peziza atrataPers.

გუგულის-ჯამი

 

 

 

 

Peziza cyathoidea Bull.

გუგულის-ჯამი

 

 

 

 

Pezizella punctiformis(Grev.) Rehm

 

 

 

 

Phallus impudicusL.

ქვეყნის გული

 

 

 

 

Phellinus ferruginosus(Schrad.) Pat.

 

 

 

 

Phellinus igniarius(L.) Quél.

 

 

 

 

Phellinus pomaceus(Pers.) Maire

 

 

 

 

Phellinus ribis(Schumach.) Quél.

 

 

 

 

Phellinus tremulae(Bondartsev) Bondartsev & P.N. Borisov

 

 

 

 

Pholiota aurivella(Batsch) P. Kumm.

ოქროსფერი ქერცლოვანა

 

 

 

 

Pholiota squarrosa (Vahl) P. Kumm.

ქერცლოვანა

 

 

 

 

Phragmidium disciflorum(Tode) J. James

 

 

 

 

Phragmidium fragariastri(DC.) J. Schröt.

 

 

 

 

Phragmidium potentillae(Pers.) P. Karst.

 

 

 

 

Phragmidium rubi(Pers.) G. Winter

 

 

 

 

Phragmidium rubi-ideaei(DC.) P. Karst.

 

 

 

 

Phyllachora cynodontisNiessl

 

 

 

 

Phyllactinia suffulta(Rebent.) Sacc.

 

 

 

 

Phyllotopsis nidulans(Pers.) Singer

 

 

 

 

Piptoporus betulinus(Bull.) P. Karst.

 

 

 

 

Pleospora herbarumP. Karst.

 

 

 

 

Pleurotus ostreatus(Jacq.) P. Kumm.

ხეთამხალი (კალმახა, ტყუბელა, წიფლის სოკო, ხის სოკო)

 

 

 

 

Plicaria badia(Pers.) Fuckel

მურა ჯამა სოკო

 

 

 

 

Pluteus atricapillus(Batsch) Fayod

ირმის პლუტეუსი

 

 

 

 

Pluteus curtisiiBerk.

 

 

 

 

Pluteus leoninus(Schaeff.) P. Kumm.

 

 

 

 

Polypilus giganteus(Pers.) Donk

 

 

 

 

Polyporus alveolarius (Bosc) Fr.

 

 

 

 

Polyporus arculariusLázaro Ibiza

 

 

 

 

Polyporus brumalis(Pers.) Fr.

 

 

 

 

Polyporus coronatusRostk.

 

 

 

 

Polyporus picipesFr.

 

 

 

 

Polyporus squamosus(Huds.) Fr.

ძერანა სოკო

 

 

 

 

Polyporus variusGrev.

 

 

 

 

Polystigma rubrum(Pers.) DC.

 

 

 

 

Poria medullaris Gray

 

 

 

 

Psathyrella hydrophila(Bull.) Maire

 

 

 

 

Pseudopeziza medicaginis(Lib.) Sacc.

 

 

 

 

Pseudopeziza trifolii(Biv.) Fuckel

 

 

 

 

Puccinia annularis(F. Strauss) G. Winter

ჟანგა

 

 

 

 

Puccinia arenariae (Schumach.) J. Schröt.

ჟანგა

 

 

 

 

Puccinia bardanae(Wallr.) Corda

ჟანგა

 

 

 

 

Puccinia brominaErikss.

ჟანგა

 

 

 

 

Puccinia bupleuri(Opiz) F. Rudolphi

ჟანგა

 

 

 

 

Puccinia carduorumJacky

ჟანგა

 

 

 

 

Puccinia centaureaeMart.

ჟანგა

 

 

 

 

Puccinia chaerophylliPurton

ჟანგა

 

 

 

 

Puccinia circaeae Pers.

ჟანგა

 

 

 

 

Puccinia cirsii Lasch

ჟანგა

 

 

 

 

Puccinia coronata Corda

ჟანგა

 

 

 

 

Puccinia coronifera Kleb.

ჟანგა

 

 

 

 

Puccinia expansa Link

ჟანგა

 

 

 

 

Puccinia falcariae Fuckel

ჟანგა

 

 

 

 

Puccinia gentianae (F. Strauss) Link

ჟანგა

 

 

 

 

Puccinia glumarum J.C. Schmidt

ჟანგა

 

 

 

 

Puccinia graminis Pers.

ჟანგა

 

 

 

 

Puccinia hieracii  (Röhl.) H. Mart.

ჟანგა

 

 

 

 

Puccinia hordei G.H. Otth

ჟანგა

 

 

 

 

Puccinia jaceae G.H. Otth

ჟანგა

 

 

 

 

Puccinia littoralis Rostr.

ჟანგა

 

 

 

 

Puccinia malvacearum Bertero ex Mont.

ჟანგა

 

 

 

 

Puccinia menthae Pers.

ჟანგა

 

 

 

 

Puccinia mulgedii P. Syd. & Syd.

ჟანგა

 

 

 

 

Puccinia poae-nemoralis G.H. Otth

ჟანგა

 

 

 

 

Puccinia polygoni-amphibii Pers

ჟანგა

 

 

 

 

Puccinia schoeleriana Plowr. & Magnus

ჟანგა

 

 

 

 

Puccinia smilacisSchwein.

ჟანგა

 

 

 

 

Puccinia striiformis Westend.

ჟანგა

 

 

 

 

Puccinia taraxaci Plowr.

ჟანგა

 

 

 

 

Puccinia triseti Erikss.

ჟანგა

 

 

 

 

Puccinia veronicae  (Schumach.) G. Winter

ჟანგა

 

 

 

 

Puccinia xanthii Schwein.

ჟანგა

 

 

 

 

Pucciniastrum agrimoniae (Dietel) Tranzschel

 

 

 

 

Quaternaria quaternata (Pers.) J. Schröt.

 

 

 

 

Radulum fagicola Cejp

 

 

 

 

Ramaria flava (Schaeff.) Quél.

ყვითელი საჩეჩელა

 

 

 

 

Ramaria stricta (Pers.) Quél.

 

 

 

 

Rhodocybe xylophila Vassilkov

 

 

 

 

Rhytisma acerinum (Pers.) Fr.

 

 

 

 

Rhytisma punctatum (Pers.) Fr.

 

 

 

 

Rosellinia necatrix Berl. ex Prill.

 

 

 

 

Russula adusta (Pers.) Fr.

მურა სოკო

 

 

 

 

Russula aeruginea Lindbl. ex Fr.

მტრედიო

 

 

 

 

Russula cyanoxantha (Schaeff.) Fr.

ღვინიო

 

 

 

 

Russula emetica (Schaeff.) Pers.

ბღავანა

 

 

 

 

Russula furcata Pers.

 

 

 

 

Russula lepida Fr.

წითელკაბა (წითლიო)

 

 

 

 

Russula lutea (Huds.) Gray

ფქვილიო

 

 

 

 

Russula nauseosa (Pers.) Fr.

 

 

 

 

Russula virescens(Schaeff.) Fr.

ხახვილო

 

 

 

 

Russula xerampelina (Schaeff.) Fr.

არომატული ხრაშუნა

 

 

 

 

Sarcodon imbricatus (L.) P. Karst.

ირემა სოკო

 

 

 

 

Schizophyllum commune Fr.

 

 

 

 

Schizopora paradoxa (Schrad.) Donk

 

 

 

 

Schizoxylon berkeleyanum (Durieu & Lév.) Fuckel

 

 

 

 

Scleroderma aurantium  (L.) Pers.

ცრუ გუდაფშუკა

 

 

 

 

Sclerotinia libertiana Fuckel

 

 

 

 

Septotinia populiperda Waterman & E.K. Cash

 

 

 

 

Serpula lacrimans (Wulfen) J. Schröt.

 

 

 

 

Sparassis crispa  (Wulfen) Fr.

ღაჟაჟო

 

 

 

 

Sphaerothea macularis(Wallr.) Magnus

 

 

 

 

Sphaerotheca fuliginea (Schltdl.) Pollacci

 

 

 

 

Sphaerotheca pannosa (Wallr.) Lév.

 

 

 

 

Sphaerotheca tomentosa G.H. Otth

 

 

 

 

Stereum hirsutum(Willd.) Pers.

 

 

 

 

Strobilomyces floccopus(Vahl) P. Karst.

გირჩა სოკო

 

 

 

 

Stropharia aeruginosa (Curtis) Quél.

ლურჯ-მწვანე სტროფარია

 

 

 

 

Stropharia semiglobata (Batsch) Quél.

 

 

 

 

Tapesia fusca (Pers.) Fuckel

 

 

 

 

Taphrina caerulescens (Desm. & Mont.) Tul.

 

 

 

 

Taphrina carpini (Rostr.) Johanson

 

 

 

 

Tectella patellaris (Fr.) Murrill

 

 

 

 

Trachyspora alchemillae J. Schröt.

 

 

 

 

Trametes gibbosa (Pers.) Fr.

 

 

 

 

Tranzschelia pruni-spinosae (Pers.) Dietel

 

 

 

 

Tricholoma sulphurellum Rick

 

 

 

 

Tubaria furfuracea (Pers.) Gillet

 

 

 

 

Tuburcinia hellebori (DC.) Liro

 

 

 

 

Tuburcinia sternbergiae (Moesz) Gutner

 

 

 

 

Tympanis alnea (Pers.) Fr.

 

 

 

 

Tyromyces aneirinus (Sommerf.) Ryvarden

 

 

 

 

Uncinula aceris (DC.) Sacc.

ნაცროვანი სოკო

 

 

 

 

Urocystis dactylidina (Lavrov) Zundel

გუდაფშუტა

 

 

 

 

Urocystis hordei (Cif.) Zundel

გუდაფშუტა

 

 

 

 

Urocysyis anemones  (Pers.) G. Winter

გუდაფშუტა

 

 

 

 

Uromyces fabae (Pers.) de Bary

გუდაფშუტა

 

 

 

 

Uromyces fallens (Arthur) Barthol.

გუდაფშუტა

 

 

 

 

Uromyces japonicus Berk. & M.A. Curtis

გუდაფშუტა

 

 

 

 

Uromyces lycoctoni (Kalchbr.) Fuckel

გუდაფშუტა

 

 

 

 

Uromyces minor J. Schröt.

გუდაფშუტა

 

 

 

 

Uromyces polygoni (Pers.) Fuckel

გუდაფშუტა

 

 

 

 

Uromyces punctatus J. Schröt.

გუდაფშუტა

 

 

 

 

Uromyces rumicis (Schumach.) G. Winter

გუდაფშუტა

 

 

 

 

Uromyces solidaginis (Sommerf.) Niessl

გუდაფშუტა

 

 

 

 

Uromyces striatus J. Schröt.

გუდაფშუტა

 

 

 

 

Uromyces thapsi (Opiz) Bubák

გუდაფშუტა

 

 

 

 

Uromyces trifolii-repentis Liro

გუდაფშუტა

 

 

 

 

Uromyces valerianae (Link) Lév.

გუდაფშუტა

 

 

 

 

Uromyces veratri (DC.) J. Schröt.

გუდაფშუტა

 

 

 

 

Uromyces verruculosus Berk. & Broome

გუდაფშუტა

 

 

 

 

Volvariella bombycina (Schaeff.) Singer

 

 

 

 

Xerocomus chrysenteron (Bull.) Quél.

აბრეშუმისებრი ვოლვარიელა

 

 

 

 

Xerocomus subtomentosus (L.) Quél.

მწვანე ხავსის სოკო

 

 

 

 

Xylaria carpophila (Pers.) Fr.

 

 

 

 

Xylaria hypoxylon (L.) Grev.

 

 

 

 

Xylaria polymorpha (Pers.) Grev.

 

 

 

 

Zukalia setosa Woron.

 

 

 

 

 

 

 

დანართი 4. ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების ფაუნის სახეობათა სი

დანართი 4.ა) ძუძუმწოვრები

ლათინური სახელწოდება

გამოყენებადი სინონიმი

ქართული სახელწოდება

საქართ. ენდემი

კავკას. ენდემი

საქართ. წითელი ნუსხა

IUCN-ის წითელი ნუსხა

Apodemus flavicollis ponticus2

Apodemus ponticus1

პონტოს ყვითელყელა თაგვი

 

 

 

LC

Apodemus uralensis1

Apodemus sylvaticus

მცირე თაგვი

 

 

 

LC

Apodemus whiterbyi1

Apodemus fulvipectus

სტეპის თაგვი

 

 

 

LC

Arvicola amphibius1

Arvicola terrestris

წყლის მემინდვრია

 

 

 

LC

Barbastella barbastellus1

 

ევროპული მაჩქათელა

 

 

 

NT

Canis aureus1

 

ტურა

 

 

 

LC

Canis lupus1

 

მგელი

 

 

 

LC

Capra cylindricornis1

 

აღმოსავლეთ კავკასიური ჯიხვი

 

VU

NT

Capreolus capreolus1

 

შველი

 

 

 

LC

Cervus elaphus1

 

ირემი

 

 

EN

LC

Chionomys gud1

 

გუდაურის მემინდვრია

 

 

LC

Chionomys roberti1

 

რობერტის მემინდვრია

 

 

LC

Crocidura suoveolens gueldenstaedtii1

Crocidura gueldenstaedtii

მცირე კბილთეთრა

 

ენდემური ქვესახეობა

 

LC

Crocidura leucodon1

 

თეთრმუცელა კბილთეთრა

 

 

 

LC

Dryomys nitedula1

 

ტყის ძილგუდა

 

 

 

LC

Eptesicus serotinus1

 

ჩვეულებრივი მეგვიანე

 

 

 

LC

Erinaceus concolor1

 

სამხრეთული თეთრგულა ზღარბი

 

 

 

LC

Erinaceus roumanicus1

 

ჩრდილოური თეთრგულა ზღარბი

 

 

 

LC

Felis sylvestris1

 

გარეული კატა

 

 

 

LC

Glis glis1

Myoxus glis

დიდი ძილგუდა

 

 

 

LC

Lepus europaeus1

 

კურდღელი

 

 

 

LC

Lutra lutra1

 

წავი

 

 

 

NT

Lynx lynx1

 

ფოცხვერი

 

 

CR

LC

Martes foina1

 

ქვის კვერნა

 

 

 

LC

Martes martes1

 

ტყის კვერნა

 

 

 

LC

Meles meles1

 

მაჩვი

 

 

 

LC

Microtus  majori1

Terricola majori

ბუჩქნარის მემინდვრია

 

 

 

LC

Microtus arvalis1

 

ჩვეულებრივი მემინდვრია

 

 

 

LC

Microtus daghestanicus1

Terricola daghestanicus

დაღესტნური მემინდვრია

 

 

LC

Microtus socialis1

 

საზოგადოებრივი მემინდვრია

 

 

 

LC

Miniopterus schreibersii1

 

ჩვეულებრივი ფრთაგრძელი

 

 

 

NT

Mus musculus1

Mus domesticus

სახლის თაგვი

 

 

 

LC

Mus macedonicus1

 

მაკედონური თაგვი

 

 

 

LC

Myotis bechsteinii1

 

გრძელყურა მღამიობი

 

 

VU

NT

Myotis blythii1

 

წვეტყურა მღამიობი

 

 

 

LC

Myotis brandtii 1

 

ბრანდტის მღამიობი

 

 

 

LC

Myotis emarginatus

 

სამფერი მღამიობი

 

 

 

LC

Myotis mystacinus Kuhl.1

 

ულვაშა მღამიობი

 

 

 

LC

Myotis nattereri 1

 

ნატერერის მღამიობი

 

 

 

LC

Neomys teres1

Neomys schelkownikowi

ამიერკავკასიური წყლის ბიგა

 

 

 

LC

Nyctalus lasiopterus1

 

გიგანტური მეღამურა

 

 

 

NT

Nyctalus leisleri1

 

მცირე მეღამურა

 

 

 

LC

Nyctalus noctula 1

 

წითური მეღამურა

 

 

 

LC

Nyctereutes procyonoides1

 

ენოტისებრი ძაღლი

 

 

 

LC

Panthera pardus saxicolor1

 

ჯიქი

 

 

CR

EN

Pipistrellus nathusii1

 

ტყის ღამორი

 

 

 

LC

Pipistrellus pipistrelus1

 

ჯუჯა ღამორი

 

 

 

LC

Pipistrellus savii1

Hypsigo savii

სავის რამორი

 

 

 

LC

Plecotus auritus1

 

რუხი ყურა

 

 

 

LC

Plecotus austriacus1

Plecotus macrobullaris

კავკასიური ყურა

 

 

 

LC

Procyon lotor1

 

ენოტი

 

 

 

LC

Prometheomys schaposchnikovi1

 

პრომეთეს მემინდვრია

 

VU

NT

Rattus norvegieus1

 

რუხი ვირთაგვა

 

 

 

LC

Rattus rattus1

 

შავი ვირთაგვა

 

 

 

LC

Rhinolophus euryale1

 

სამხრეთული ცხვირნალა

 

 

VU

NT

Rhinolophus hipposideros Bechtein.1

 

მცირე ცხვირნალა

 

 

 

LC

Rhinolophus ferrumequinum1

 

დიდი ცხვირნალა

 

 

 

LC

Rhinolophus mehelyi1

 

მეჰელის ცხვირნალა

 

 

VU

VU

Rupicapra rupicapra1

 

არჩვი

 

 

EN

LC

Sciurus anomalus1

 

კავკასიური ციყვი

 

VU

LC

Sorex raddei1

 

რადეს ბიგა

 

 

LC

Sorex satunini1

Sorex caucasica

კავკასიური ბიგა

 

 

LC

Sorex volnuchini1

 

პატარა ბიგა

 

 

LC

Sus scrofa1

 

გარეული ღორი

 

 

 

LC

Talpa levantis1

 

თხუნელა

 

 

 

LC

Ursus arctos1

 

მურა დათვი

 

 

EN

LC

Vespertilio murinus1

 

ჩვეულებრივი ღამურა

 

 

 

LC

Vulpes vulpes1

 

მელა

 

 

 

LC

             

1 - ტაქსონომია ვებგვერდ -www.redlist.org-ის მიხედვით .

2 - ტაქსონომია ვებგვერდ- www.catalogueoflife.org-ის მიხედვით.

 

 

დანართი 4.ბ) ფრინველები

ლათინური სახელწოდება

ქართული სახელწოდება

საქართ. ენდემი

კავკას. ენდემი

საქართ. წითელი ნუსხა

IUCN -ის წითელი ნუსხა

აღრიცხული
Recorded

მობინადრე
Resident

მობუდარი
Breeding

მო -

ზამთრე
Wintering

მიგ -

რანტი
Migrant

Accipiter brevipes

კორცქვიტა

 

 

VU

LC

 

 

 

 

Accipiter gentilis

ქორი

 

 

 

LC

 

 

 

 

Accipiter nisus

მიმინო

 

 

 

LC

 

 

 

 

Aegipius monachus

სვავი

 

 

EN

NT

 

 

 

 

Aegolius funereus caucasicus

ბუკიოტი

 

 

VU

LC

 

 

 

 

Aegithalos caudatus

თოხიტარა

 

 

 

LC

 

 

 

Anthus pratensis

მდელოს მწყერჩიტა

 

 

 

LC

 

 

 

 

Anthus spinoletta

მთის მწყერჩიტა

 

 

 

LC

 

 

 

 

Anthus trivialis

ტყის მწყერჩიტა

 

 

 

LC

 

 

 

 

Apus apus

ნამგალა

 

 

 

LC

 

 

 

 

Aquila chrysaetus

მთის არწივი

 

 

VU

LC

 

 

 

 

Aquila pomarina

მცირე მყივანა არწივი

 

 

 

LC

 

 

 

 

Asio otus otus

ოლოლი

 

 

 

LC

 

 

 

 

Bubo bubo

ზარნაშო

 

 

 

LC

 

 

 

 

Buteo buteo

ჩვეულებრივი კაკაჩა

 

 

 

LC

 

 

 

 

Caprimulglus europaeus

უფეხურა (ბოლოკარკაზი)

 

 

 

LC

 

 

 

 

Carduelis carduelis

ჩიტბატონა

 

 

 

LC

 

 

 

Carduelis chloris

მწვანულა

 

 

 

LC

 

 

 

Carduelis spinus

ჭივჭავი

 

 

 

LC

 

 

 

 

Carpodacus erythrinus

ჩვეულებრივი კოჭობა

 

 

 

LC

 

 

 

 

Certhia familiaris

ჩვეულებრივი მგლინავა

 

 

 

LC

 

 

 

 

Ciconia nigra

შავი ყარყატი

 

 

VU

LC

 

 

 

 

Cinclus cinclus

წყლის შაშვი

 

 

 

LC

 

 

 

 

Coccothraustes coccothraustes

კულუმბური

 

 

 

LC

 

 

 

 

Columba oenas

გულიო

 

 

 

LC

 

 

 

 

Columba palumbus

ქედანი

 

 

 

LC

 

 

 

 

Corvus corax

ყორანი

 

 

 

LC

 

 

 

 

Corvus corone

რუხი ყვავი

 

 

 

LC

 

 

 

 

Coturnix coturnix

მწყერი

 

 

 

LC

 

 

 

 

Cuculus canorus

ჩვეულებრივი გუგული

 

 

 

LC

 

 

 

 

Dendrocopos major

დიდი ჭრელი კოდალა

 

 

 

LC

 

 

 

 

Dendrocopos medius

საშუალო ჭრელი კოდალა

 

 

 

LC

 

 

 

 

Dendrocopos minor

მცირე ჭრელი კოდალა

 

 

 

LC

 

 

 

 

Dryocopus martius

შავი კოდალა

 

 

 

LC

 

 

 

 

Eremophila alpestris

რქოსანი ტოროლა

 

 

 

LC

 

 

 

 

Erithacus rubecula

გულწითელა

 

 

 

LC

 

 

 

 

Falco peregrinus

შავარდენი

 

 

 

LC

 

 

 

 

Falco subbuteo

მარჯანი

 

 

 

LC

 

 

 

 

Falco tinnunculus

კირკიტა

 

 

 

LC

 

 

 

Ficedula parva

მცირე მემატლია

 

 

 

LC

 

 

 

 

Fringilla coelebs

ნიბლია

 

 

 

LC

 

 

 

 

Garrulus glandarius

ჩხიკვი

 

 

 

LC

 

 

 

 

Gypaetus barbatus

ბატკანძერი

 

 

VU

LC

 

 

 

 

Gyps fulvus

ორბი

 

 

VU

LC

 

 

 

 

Hieraaetus pennatus

ჩია არწივი

 

 

 

LC

 

 

 

 

Jynx torquilla

მაქცია

 

 

 

LC

 

 

 

 

Lanius collurio

ჩვეულებრივი ღაჟო

 

 

 

LC

 

 

 

 

Luscinia megarhynchos

ჩვეულებრივი ბულბული

 

 

 

LC

 

 

 

 

 

Merops apiaster

კვირიონი

 

 

 

LC

 

 

 

 

Milvus migrans

ძერა

 

 

 

LC

 

 

 

 

 

Monticola saxatilis

ჭრელი კლდის შაშვი

 

 

 

LC

 

 

 

 

Motacilla alba

წყალწყალა

 

 

 

LC

 

 

 

 

Motacilla cinerea

ბძეწვია - რუხი ბოლოქანქარა

 

 

 

LC

 

 

 

 

 

Muscicapa striata

ჭრელი მემატლია

 

 

 

LC

 

 

 

 

Oenanthe isabellina

მოცეკვავე მეღორღია

 

 

 

LC

 

 

 

 

Oriolus oriolus

მოლაღური

 

 

 

LC

 

 

 

 

Otus scops

წყრომი

 

 

 

LC

 

 

 

 

Parus ater

შავი წივწივა

 

 

 

LC

 

 

 

 

Parus caeruleus

წიწკანა

 

 

 

LC

 

 

 

 

Parus major

დიდი წივწივა

 

 

 

LC

 

 

 

 

Parus palustris

ჭაობის წივწივა

 

 

 

LC

 

 

 

 

Passer domesticus

სახლის ბუღურა

 

 

 

LC

 

 

 

 

Pernis apivorus

კრაზანაჭამია

 

 

 

LC

 

 

 

 

Phoenicurus ochruros

შავი ბოლოცეცხლა

 

 

 

LC

 

 

 

 

 

Phoenicurus phoenicurus

ჩვეულებრივი ბოლოცეცხლა

 

 

 

LC

 

 

 

 

Phylloscopus collybita

ჭედია ყარანა

 

 

 

LC

 

 

 

 

Phylloscopus sindianus lorenzii

კავკასიური ყარანა

 

 

 

LC

 

 

 

 

Phylloscopus nitidus

მწვანე ჭივჭავი

 

 

NE

 

 

 

 

Pica pica

კაჭკაჭი

 

 

 

LC

 

 

 

 

Picus viridis

მწვანე კოდალა

 

 

 

LC

 

 

 

 

Prunella modularis

ტყის ჭვინტაკა

 

 

 

LC

 

 

 

 

Pyrrhula pyrrhula

სტვენია

 

 

 

LC

 

 

 

 

Saxicola rubetra

მდელოს ოვსადი

 

 

 

LC

 

 

 

 

 

Scolopax rusticola

ტყის ქათამი

 

 

 

LC

 

 

 

 

Serinus pusillus

წითელთავა მთიულა

 

 

 

LC

 

 

 

 

 

Sitta europaea

ჩვეულებრივი ცოცია

 

 

 

LC

 

 

 

 

Strix aluco

ტყის ბუ

 

 

 

LC

 

 

 

 

Sylvia atricapilla

შავთავა ასპუჯაკა

 

 

 

LC

 

 

 

 

Tetrao mlokosiewiczi

კავკასიური როჭო

 

VU

NT

 

 

 

 

Tetraogallus caucasicus

კავკასიური შურთხი

 

 

LC

 

 

 

 

Troglodytes troglodytes

ჭინჭრაქა

 

 

 

LC

 

 

 

 

 

Turdus merula

შავი შაშვი

 

 

 

LC

 

 

 

 

 

Turdus philomelos

წრიპა შაშვი

 

 

 

LC

 

 

 

 

Turdus torquatus

თეთრგულა შაშვი

 

 

 

LC

 

 

 

 

Turdus viscivorus

ჩხართვი

 

 

 

LC

 

 

 

 

Tichodroma muraria

კლდეცოცია

 

 

 

LC

 

 

 

 

Upupa epops

ოფოფი

 

 

 

LC

 

 

 

 

           

 

 

 

 

 

 

ტაქსონომია ვებგვერდ- www.redlist.org-ის მიხედვით

Phylloscopus nitidus: ტაქსონომია ვებგვერდ - www.catalogueoflife.org-ის მიხედვით.

 

დანართი 4. დ) ქვეწარმავლები

ლათინური სახელწოდება

გამოყენებადი სინონიმი

ქართული სახელწოდება

საქართ. ენდემი

კავკას. ენდემი

საქართ. წითელი ნუსხა

IUCN-ის წითელი ნუსხა

Anguis colchica2

Anguis fragilis

ბოხმეჭა

 

 

NE

Coronella austriaca2

 

სპილენძა

 

 

 

NE

Darevskia praticola1

Lacerta praticola

მდელოს ხვლიკი

 

 

 

NT

Darevskia caucasica1

Lacerta caucasica

კავკასიური ხვლიკი

 

 

LC

Darevskia derjugini1

Lacerta derjugini

ართვინის ხვლიკი

 

 

NT

Darevskia rudis1

Lacerta rudis

ქართული ხვლიკი

 

 

 

LC

Emys orbicularis1

 

ჭაობის კუ

 

 

 

LR/NT

Lacerta agilis1

 

მარდი ხვლიკი

 

 

 

LC

Lacerta media1

Lacerta trilineata media

საშუალო ხვლიკი

 

 

 

LC

Lacerta strigata1

Lacerta viridis strigata

ზოლებიანი ხვლიკი

 

 

 

LC

Natrix natrix1

Natrix megalocephala6

ჩვეულებრივი ანკარა

 

 

 

LR/LC

Natrix tessellata1

 

წყლის ანკარა

 

 

 

LC

Platyceps najadum1

Coluber naiadum

წენგოსფერი მცურავი

 

 

 

LC

Testudo graeca1

 

ხმელთაშუაზღვისპირეთის კუ

 

 

VU

VU

Vipera dinniki1

Vipera ursini renardi

დინიკის გველგესლა

 

VU

VU

Vipera barani1

 

ბარანის გველგესლა

 

 

NT

Zamenis longissimus1

Elaphe longissima

ესკულაპის მცურავი

 

 

 

LC

Zamenis hohenackeri4

Elaphe hohenackeri

ამიერკავკასიური მცურავი

 

 

NE

 

 

 

 

 

 

 

 

 

დანართი 4.დ) ამფიბიები

ლათინური სახელწოდება

სინონიმი (ხშირად გამოყენებული)

ქართული სახელწოდება

საქართ. ენდემი

კავკას. ენდემი

საქართ. წითელი ნუსხა

IUCN-ის წითელი ნუსხა

Bufo verrucosissimus1

Bufo bufo

verrucosissimus

კავკასიური გომბეშო

 

 

NT

Pseudipidalea viridis1

Bufo viridis

მწვანე გომბეშო

 

 

 

LC

Hyla orientalis2

Hyla arborea1

აღმოსავლური ვასაკა

 

 

 

LC

Pelodytes caucasicus1

 

კავკასიური ჯვარულა

 

 

NT

Pelophylax ridibundus1

Rana ridibunda

ტბორის ბაყაყი

 

 

 

LC

Rana macrocnemis1

Rana macrocnemis

მცირეაზიური ბაყაყი

 

 

 

LC

Triturus karelinii1

Triturus cristatus karelinii

კარელინის სავარცხლიანი ტრიტონი

 

 

 

LC

Lissotriton vulgaris lantzi1

Triturus vulgaris lantzi

ლანტცის ჩვეულებრივი ტრიტონი

 

 

 

LC

Ommatotriton ophryticus1

Triturus vittatus ophryticus

მცირეაზიური ტრიტონი

 

ენდემური ქვესახეობა

 

NT

Mertensiella caucasica1

 

კავკასიური სალამანდრა

 

VU

VU

 

 

 

 

 

 

 

1 - ტაქსონომია ვებგვერდ -www.redlist.org-ის მიხედვით

 

 

 

 

2 - ტაქსონომია ვებგვერდ- www.catalogueoflife.org-ის მიხედვით.

 

 

 

 

 

 

დანართი 4. ე) თევზები

ლათინური სახელწოდება

 

ქართული სახელწოდება

ინგლისური სახელწოდება

საქართ. ენდემი

კავკას. ენდემი

საქართ. წითელი ნუსხა

IUCN-ის წითელი ნუსხა

Alburnoides bipunctatus1a

 

ფრიტა

Schneider 

     

NE

Barbus lacerta3a

 

მტკვრის წვერა

Kura Barbel

 

 

NE

Cobitis taenia1a

 

გველანა

Spined Loach

     

LC

Gobius cephalarges constructor3b

 

კავკასიური ღორჯო

Caucasian goby

 

ენდემური ქვესახეობა

 

NE

Salmo trutta sensu Lato2b

 

მდინარის კალმახი

Brown trout

   

VU

LC

Squalius cephalus1a

Leuciscus cephalus orientalis

ქაშაპი

Caucasian chub

     

LC

Varicorhinus capoeta3a

 

ხრამული

Khramulia

     

NE

               

 

1- ტაქსონომია ვებგვერდ- www.redlist.org-ის მიხედვით

3- ტაქსონომია ვებგვერდ- www.fishbase.org-ის მიხედვით

4- ტაქსონომია ვებგვერდ- www.biodiversity-georgia.net-ის მიხედვით

ა - სახეობები, რომლებიც ბინადრობენ მდინარეების სწრაფ ნაწილებში

ბ - სახეობები, რომლებიც ბინადრობენ ნაკადულებში და მდინარის ზედა დინებებში

 

დანართი 4.ვ) უხერხემლო ცხოველები

ლათინური სახელწოდება

 

ქართული სახელწოდება

საქართ. ენდემი

კავკას. ენდემი

საქართ. წითელი ნუსხა

IUCN-ის წითელი ნუსხა

OLYGOCHAETA

           

Eisenia lagodekhiensis3

 

ლაგოდეხის ჭიაყელა

 

VU

NE

MOLLUSCA

           

Helix buchi3

 

ბუხის ჰელიქსი

 

VU

NE

CRUSTACEA

           

HEXAPODA, Lepidoptera

           

Acherontia atropos2

Manduca atropos

სფინქსი მკვდართავა

   

EN

NE

Anthocharis gruneri2

 

გრუნერის აისი

 

VU

NE

Apocolotois smirnovi2

 

სმირნოვის მბოგელა

   

VU

NE

Panaxia dominula2

Callimorpha dominula

დათუნელა-ქალბატონი

   

VU

NE

Erebia iranica

 

ირანული ხავერდულა

   

VU

NE

Parnassius apollo1

 

აპოლონი

   

VU

VU

Parnassius nordmanni2

 

კავკასიური აპოლონი

 

EN

NE

Perisomena caecigena2

 

მკრათვალებიანი ფარშევანგთვალა

   

VU

NE

Polyommatus daphnis2

 

ცისფერა მელეაგრი

   

VU

NE

Zerynthia caucasica1

Allancastria caucasica

კავკასიური ზერინთია

 

 

VU

VU

HEXAPODA, Coleoptera

           

Omophron limbatum2

 

მრგვალი ბზუალა

   

EN

NE

Rosalia alpina1

 

ალპური ხარაბუზა

   

EN

VU

HEXAPODA, Hymenoptera

           

 Bombus wurflenii2

Bombus alpigenus

ალპური ბაზი

   

VU

NE

Bombus lapidarius2

Bombus eriophorus

ბაზი ერიოფორუსი

   

VU

NE

Xylocopa violacea2

 

იისფერი ქსილოკოპა

   

VU

NE

             

 

 

 

 

 

1- ტაქსონომია ვებგვერდ- www.redlist.org-ის მიხედვით

3- ტაქსონომია ვებგვერდ- www.fishbase.org-ის მიხედვით

4- ტაქსონომია ვებგვერდ- www.biodiversity-georgia.net-ის მიხედვით

             
       

 

             
       

 

                     

 

დანართი 5. ლაგოდეხის აღკვეთილის ადმინისტრაციული ზონის გეოგრაფიულ კოორდინატები

ლაგოდეხის აღკვეთილის ადმინისტრაციული ზონის ფართობი შეადგენს 20.6 ჰა ფართობს და მოიცავს შემდეგ გეოგრაფიულ კოორდინატებს:

ა)

X

Y

X

Y

X

Y

X

Y

1

601525

4635161

8

601608

4635423

15

601770

4635582

22

601694

4635281

2

601482

4635132

9

601634

4635446

16

601796

4635553

23

601665

4635251

3

601481

4635134

10

601647

4635485

17

601806

4635511

24

601603

4635208

4

601487

4635189

11

601676

4635527

18

601808

4635460

25

601525

4635161

5

601507

4635251

12

601695

4635569

19

601789

4635433

 

 

 

6

601539

4635332

13

601715

4635602

20

601733

4635337

 

 

 

7

601575

4635377

14

601744

4635602

21

601724

4635322

 

 

 

 

ბ)

X

Y

X

Y

X

Y

X

Y

1

599038

4633165

11

599159

4633005

21

598886

4632905

31

598892

4633079

2

599049

4633154

12

599137

4632969

22

598864

4632920

32

598906

4633107

3

599098

4633156

13

599118

4632955

23

598831

4632933

33

598928

4633151

4

599118

4633148

14

599085

4632991

24

598809

4632938

34

598947

4633173

5

599143

4633142

15

599060

4633010

25

598792

4632953

35

598979

4633175

6

599164

4633128

16

599046

4633010

26

598792

4632961

36

599012

4633170

7

599175

4633107

17

599026

4632997

27

598795

4632988

37

599038

4633165

8

599176

4633095

18

598999

4632977

28

598796

4632988

 

 

 

9

599169

4633063

19

598971

4632950

29

598826

4633027

 

 

 

10

599164

4633038

20

598925

4632920

30

598861

4633059

 

 

 

 

 

გ)

X

Y

X

Y

X

Y

X

Y

1

606579

4632905

6

606367

4633060

11

606493

4633108

16

606579

4632963

 

2

606575

4632905

7

606367

4633069

12

606523

4633071

17

606583

4632931

 

3

606480

4632978

8

606382

4633110

13

606538

4633049

18

606579

4632905

 

4

606422

4633033

9

606408

4633136

14

606551

4633030

 

 

 

 

5

606367

4633056

10

606451

4633132

15

606568

4632985

 

 

 

 

                                               

 

დ)

X

Y

X

Y

X

Y

X

Y

1

602345

4632397

6

602345

4632602

11

602409

4632792

16

602436

4632562

2

602314

4632360

7

602353

4632642

12

602428

4632770

17

602420

4632512

3

602316

4632424

8

602367

4632685

13

602439

4632725

18

602396

4632448

4

602327

4632496

9

602383

4632738

14

602447

4632669

19

602372

4632419

5

602335

4632544

10

602396

4632768

15

602447

4632621

20

602345

4632397

 

ე)

X

Y

X

Y

X

Y

X

Y

1

609198

4629376

8

609080

4629243

15

608953

4629302

22

609108

4629388

2

609208

4629330

9

609059

4629241

16

608961

4629332

23

609154

4629394

3

609180

4629308

10

609043

4629231

17

608961

4629348

24

609182

4629392

4

609154

4629296

11

609027

4629237

18

608981

4629366

25

609198

4629376

5

609130

4629286

12

608999

4629247

19

609007

4629372

 

 

 

6

609114

4629267

13

608983

4629267

20

609037

4629372

 

 

 

7

609100

4629243

14

608961

4629284

21

609068

4629384

 

 

 

 

დანართი 6. წიფლის (Fagus) ტყეების მრავალფეროვნება (მე-15 მუხლის მე-3 პარაგრაფის გაგრძელება)

ა) წიფლნარი მკვდარსაფარიანი. გვხვდება მთელ ტერიტორიაზე. უმთავრესად გავრცელებულია ჩრდილოეთის, დასავლეთის და აღმოსავლეთის ექსპოზიციის 10-30° დაქანების მქონე ფერდობებზე (600-1350 მ.ზღ.დ.). კალთაშეკრულობა 100%-ს უახლოვდება. ქვეტყე და ბალახოვანი საფარი არ არის განვითარებული. ერთეული სახით მონაწილეობენ: Rubus caucasicus, Sambucus nigra, Corylus avelana, Galium odoratum, Cephalanthera rubra და სხვ.;

ბ) წიფლნარი მაყვლის ქვეტყით. გვხვდება მთელ ტერიტორიაზე, ყველა ექსპოზიციის სხვადასხვა დაქანების (10-40º) ფერდობებზე (650-1850 მ.ზღ.დ). კალთაშეკრულობა მაღალია. დამახასიათებელი სახეობებია: Carpinus caucasica, Tilia begoniifolia. ქვეტყეში დომინანტია Rubus caucasicus. ქვეტყის დამახასიათებელი სახეობებია: Corylus avelana, Sambucus nigra. ბალახთაგან დამახასიათებელია: Galium odoratum, Athyrium filix femina, Dryopteris filix-mas, Pachypragma macrophyllum.;

გ) წიფლნარი ჩადუნის საფარით. მომცრო ნაკვეთების სახით გვხვდება მთელ ტერიტორიაზე (1000-2000 მ.ზღ.დ), შედარებით ჩადაბლებულ რელიეფზე და ხევის პირებზე, უმეტესად, ჩრდილოეთის, დასავლეთისა და ჩრდილო-აღმოსავლეთის ექსპოზიციებზე. დამახასიათებელი ხემცენარეებია: Tilia begoniifolia, Carpinus caucasica. ქვეტყე არაა განვითარებული. ბალახნარში დომინირებს Dryopteris filix-mas. დამახასიათებელია: Galium odoratum, Pachypragma macrophyllum, Impatiens noli fangera, Salvia glutinosa და სხვ.;

დ) წიფლნარი მაყვლიან-ჩადუნიანი. გავრცელებულია მთელ ტერიტორიაზე (1000-2000 მ.ზღ.დ), უმეტესად, ჩრდილოეთ და დასავლეთ ფერდობებზე (25-350). ეს ვარიანტი გარდამავალია ზემოგანხილულ ორ ვარიანტს შორის;

ე) წიფლნარი მთის წივანის საფარით. ფართოდაა გავრცელებული მთელ ტერიტორიაზე (700-2050 მ.ზღ.დ). ძირითადად, გვხვდება სამხრეთისკენ მიმართულ 15-400 დაქანებულ ფერდობებზე, თხემებსა და თხემისპირა ზოლში. ხეთაგან დამახასიათებელია: carpinus caucasica, Tilia begoniifolia, Fraxinus excelsior, Acer laetum. ქვეტყე არაა განვითარებული. ბუჩქებიდან დამახასიათებელია: Rubus caucasicus, Corylus avelana, Mespilus germanica, Cornus mas. ბალახეულ საფარში დომინანტია Festuca drymeja. დამახასიათებელი სახეობებია: galium odoratum, Dryopteris filix-mas, Salvia glutinosa, Primula woronowii, Primula macrocalyx, Lathyrus roseus;

ვ) რცხილნარ-წიფლნარი მთის წივანას საფარით. გვხვდება შედარებით იშვიათად, ზღ. დ.-დან 700-1300 მეტრის ფარგლებში. სტრუქტურა წინა ვარიანტის მსგავსია, რომლისგანაც, ძირითადად, განსხვავდება ხევნარში Carpinus caucasica-ს ფართო მონაწილეობით;

ზ) წიფლნარი სუროს საფარით. როგორც წესი, გვხვდება პროლუვიურ ტერასებზე და ღრმა ხეობების ქვემო, დაჩრდილულ ნაწილში, თითქმის ყველა მდინარის გასწვრივ, 500-1000 მ-ის ფარგლებში. წარმოდგენილია მომცრო ნაკვეთების სახით. დამახასიათებელი სახეობებია: Carpinus caucasica, Tilia begoniifolia, Acer velutinum, Fraxinus excelsior. სუროს (Hedera pastuchowii) საფარი განვითარებულია არათანაბრად. ბუჩქებიდან დამახასიათებელია Rubus caucasicus. ბალახეულ საფარში კი: Dryopteris filix-mas, Pachyphragma macrophyllum, Galium odoratum, Circea lutetiana, Phyllitis scolopendrium;

თ) წიფლნარი შავი გვიმრის საფარით. გვხვდება შედარებით იშვიათად, ძირითადად, მდ. ლაგოდეხის-წყლის ხეობაში და ქოჩალოს მასივზე (ძველი მეტეოსადგურის მიდამოებში). გავრცელებულია ზღ. დ.-დან 1300-2000 მ-ის ფარგლებში, უმეტესად, ჩრდილოეთისკენ მიმართულ ფერდობებზე. ბალახეულ საფარში დომინანტია Matteuccia struthiopteris. დამახასიათებელი სახეობებია: Galium odoratum, Dryopteris filix-mas, Salvia glutinosa, Pachyphragma macrophyllum, Petasites albus, Senecio propinquus, Gentiana schistocalux, Euphorbia macroceras (ბოლო ოთხი სახეობა – სუბალპურ სარტყელში);

ი) წიფლნარი კავკასიური მოცვის ქვეტყით. გვხვდება ძალზე იშვიათად. აღნიშნულია ძველ მეტეოსადგურსა და ,,წყაროს” შორის მონაკვეთზე ჩრდილო ექსპოზიციის ფერდობებზე. წარმოდგენილია მომცრო ნაკვეთების სახით და ჩაწინწკლულია წიფლნარი ფიტოცენოზის სხვა ვარიანტებს შორის. ქვეტყე განვითარებულია არათანაბრად. დომინანტია Vaccinium arctostaphyllus. დამახასიათებელი სახეობებია: Rhododendron luteum, Rubus caucasicus, Vaccinium myrtillus, Rubus idaeus. ბალახეულ საფარში დამახასიათებელია: Galium odoratum, Oxalis acetosella, Dryopteris filix-mas, Lapsana grandiflora, Petasites albus. 

 

დანართი 7. საძოვრებისა და საშეშე პოლიტიკა ლაგოდეხის აღკვეთილში

ალპური საძოვრების მენეჯმენტთან და ლაგოდეხის აღკვეთილის ტრადიციული გამოყენების ზონაში არსებულ ტყეებთან დაკავშირებით დაცული ტერიტორიების სააგენტო  და პასუხისმგებელი ტერიტორიული ადმინისტრაცია გამოიყენებს შემდეგ პრინციპებს:

1. ალპური საძოვრები

ა) დაბალანსებული უნდა იყოს ალპური საძოვრების გამოყენება, ძოვებისთვის  ხელსაყრელი საკონსერვაციო სტატუსის ფარგლებში, საძოვრების ადგილობრივი მცენარეულობის თანასაზოგადოებებისა და საძოვრის ეკოსისტემის შენარჩუნების მიზნით;

ბ) დაცული ტერიტორიების სააგენტო  საძოვრებს დაყოფს  ფერმებად, რომელთაც გააქირავებს პირებზე (მოიჯარეები),  რაც გადაწყდება ლაგოდეხის მუნიციპალიტეტის მიერ. იჯარა დარეგულირებული იქნება დაცული ტერიტორიების სააგენტოსა და მოიჯარეებს შორის გაფორმებული შეთანხმებებით.  შეთანხმებები განსაზღვრავს: სხვადასხვა სახეობის შინაური საქონლის მაქსიმალურ რაოდენობას, რომელთაც  შეეძლებათ შესაბამისი ფერმებისა და მათი ქვედანაყოფების ტერიტორიებზე ძოვება, თუ  ფერმები დაყოფილია საძოვრების ტიპებად, კონკრეტულ ძოვების წესებს  შესაბამის ფერმასა და მის ქვედანაყოფებზე, მაგალითად:  პირუტყვის გამორიცხვა  ფერმის გარკვეული ნაწილებიდან გარკვეული დროით და ძოვების როტაცია ერთი ქვედანაყოფიდან მეორეში. აღნიშნული ძოვების წესები დაეფუძნება საძოვრების გამტარუნარიანობის/ტვირთამწეობის მეცნიერულად დასაბუთებულ შეფასებას საძოვრების ადგილობრივი მცენარეულობის თანასაზოგადოებებისა და საძოვრის ეკოსისტემის შენარჩუნების მიზნისა და  ხელსაყრელი საკონსერვაციო სტატუსის გათვალისწინებით;

გ) დაცული ტერიტორიების სააგენტო და ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების ადმინისტრაცია განახორციელებს მონიტორინგს მოიჯარეების მიერ იჯარის ხელშეკრულებებით  გათვალისწინებეული წესების დაცვას  და თუ სააგენტო დაადგენს, რომ მოიჯარე არ  ასრულებს  მოთხოვნებს, გამოიყენებს  სანქციებს ხელშეკრულებების პირობების შესაბამისად. დაცული ტერიტორიების სააგენტო და ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების ადმინისტრაცია დააკვირდება საძოვრების საკონსერვაციო სტატუსს  და მოიჯარეების თანხმობით შეცვლის ძოვების ნორმებს, როდესაც სააგენტო განსაზღვრავს, რომ აუცილებელია ამის გაკეთება.

2. საშეშე მერქანი

ა)  დაცული ტერიტორიების სააგენტო გასული წლების განმავლობაში, მისი ტერიტორიული ორგანოს ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების ადმინისტრაციის საშუალებით, გამოყოფდა შეშას ლაგოდეხის აღკვეთილის ტყეებიდან მიმდებარე მოსახლეობის საშეშე მერქნით უზრუნველყოფის მიზნით. ადმინისტრაცია უზრუნველყოფს საშეშე მერქნის გაცემას იმ დრომდე სანამ მიმდებარედ მცხოვრებ მოსახლეობას არ ექნება სხვა ალტერნატიული, გათბობის საშუალება და მოსახლეობას ამ საშუალებებზე ხელმისაწვდომობა;

ბ) 2014 წელს ჩატარებული კვლევის შედეგების შესაბამისად საშეშე მერქნის მაქსიმალური ოდენობა, რომლის გამოტანაც შეიძლება ლაგოდეხის აღკვეთილის ტყით დაფარული ნაწილიდან ყოველი კალენდარული წლის ნებისმიერ დროს შეადგენს 2300 მ3-ს.  ტერიტორიული ადმინისტრაცია პირველ რიგში გამოყოფს საშეშე მერქანს მოთხრილ-მოტეხილი, დაავადებული და ზეხმელი ხეებიდან, ხეების აღრიცხვა ხდება გვიან ზაფხულზე ან შემოდგომაზე  საშეშე მერქნის გაცემის სეზონის დაწყების წინ.  ზეზემდგომი ხეები შეიძლება მოიჭრას საშეშე მერქნისთვის, მხოლოდ მას შემდეგ, როდესაც ამოიწურება მოთხრილ-მოტეხილი, დაავადებული და ზეხმელი ხეებისგან მიღებული საშეშე მერქნის ლიმიტი.

გ) იმ შემთხვევაში, როდესაც ზეზემდგომი ხეები იჭრება საშეშე მერქნის უზრუნველსაყოფად, ტყის ეკოსისტემის შენარჩუნების მიზნით ადმინისტრაცია არჩევს ხეებს შემდეგი სახელმძღვანელო წესების შესაბამისად: 

გ.ა) Fagus/Carpinus ტყეებში, გარდა რცხილის აღმონაცენით წარმოშობილი ტყეებისა, ყოველ ჰექტარზე დასაბერებლად და ბუნებრივად დაშლის მიზნით ხელუხლებელი უნდა დარჩეს სულ მცირე 10 ხე;   ზემოთხსენებულ ხეებს შორის უნდა მოინიშნოს  ყველაზე დიდი მოცულობის ხეები ან/და ფუღუროიანი ხეები დასატოვებლად, რათა მოხდეს მკვდარ ხეებში მობუდარი სახეობებისა და ფრინველების ბიომრავალფეროვნების ხელშეწყობა;   თუ მომწიფებული ხეების რაოდენობა ნებისმიერ კვარტალში 10-ზე ნაკლებია, ამ შემთხვევაში უნდა შეირჩეს სულ ცოტა 10 ინდივიდი ხე, რომელიც დომინანტურია კორომში და არ განხორცილდება მისი ჭრა, ხოლო მეორეხარისხოვანი/სუბდომინანტური ხეების მოჭრა შესაძლებელია ჩატარდეს, რაც მიმართული იქნება დომინანტური ხეების ზრდა-განვითარების ხელშესაწყობად;

გ.ბ) 0,06 ჰა-ზე დიდი ფართობის ხეების გარეშე დარჩენილი ადგილების შექმნა ჭრების შედეგად დაუშვებელია, გარდა აღმონაცენით წარმოშობილი  რცხილის  ტყეებისა, სადაც ზღვარი შეიძლება იყოს  0,2 ჰა-მდე, რითაც ხდება აღმონაცენი კორომების უკეთ რეგენერაცია და მზის სხივების მოყვარული სახეობებისათვის საკმარისი მასშტაბის ფანჯრების შექმნა. ზემოთ ხსენებული ზღვარი შეიძლება გაფართოვდეს იმ შემთხვევაში, თუ ეს ემსახურება საკონსერვაციო მიზნებს, მაგალითად სანიტარიულ ჭრას.

გ.გ)  ნებისმიერ პოტენციურ დაგეგმილ ჭრას უნდა უძღვოდეს ტყის არსებული მდგომარეობის შეფასება (ფუტუროიანი ხეების არსებობსა, წითელი ნუსხის სახეობების გავრცელება);

გ.დ) ბიომრავალფეროვნების კონსერვაციის მნიშვნელოვანი ადგილები (ადგილები, სადაც გავრცელებულია მცენარეთა, უხერხემლოთა და მობუდარ ფრინველთა წითელ ნუსხაში შეტანილი სახეობები) უნდა განისაზღვროს და მათზე გამოირიცხოს ჭრები ან მათთვის უნდა დაწესდეს განსაკუთრებული რეჟიმი (მაგალითად: ჭრების პერიოდები, ჭრების ნაკლები ინტენსივობა, ბუნებრივად შლადი ხეების მეტი ოდენობა);

გ.ე) ყველა დაგეგმილი ჭრა გარდა სპეციალური დანიშნულების ჭრისა, უნდა განხორციელდეს 1 აგვისტოდან 1 მარტამდე პერიოდში, რათა თავიდან იქნეს აცილებული მობუდარი ფრინველებისა და მობუდარ ცხოველთა სახეობების შეწუხება;

გ.ვ)  დაგეგმილ ჭრებს შედეგად არ უნდა მოყვეს ხე-მცენარეულობის სახეობრივი შემადგენლობის ცვლა (ძირითადი სახეობების პროპორციების ცვლის ჩათვლით), გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც საქმე ეხება უცხო (ინვაზიური) სახეობების მოცილებას და სხვა აღდგენით ღონისძიებას;

გ.ზ)  ტყის მართვის არც ერთ ღონისძიებას შედეგად არ უნდა მოჰყვეს ძირითადი სატყეო გზების ნიადაგების ეროზია;

გ.თ) დაგეგმილი ჭრებისათვის პრიორიტეტი უნდა მიენიჭოს იმ ადგილებს, სადაც მიმდინარეობს ბუნებრივი რეგენერაცია, რათა შეიქმნას ხელსაყრელი პირობები ხეების ახალი თაობების ზრდა-განვითარებისათვის;

გ.ი) ჭრები თანაბრად უნდა განაწილდეს   ხელმისაწვდომი ტყეების მთელ ტერიტორიაზე; ინდივიდუალური ღიობების საბურველი ერთმანეთისგან მინიმალური მანძილის დაშორებით უნდა მდებარეობდეს, რაც  კორომთა საშუალო სიმაღლესთან შესაბამისობაში უნდა მოდიოდეს.