საქართველოს შრომის ბაზრის ფორმირების სახელმწიფო სტრატეგიისა და საქართველოს შრომის ბაზრის ფორმირების სახელმწიფო სტრატეგიის რეალიზაციის 2015-2018 წლების სამოქმედო გეგმის დამტკიცების შესახებ

საქართველოს შრომის ბაზრის ფორმირების სახელმწიფო სტრატეგიისა და საქართველოს შრომის ბაზრის ფორმირების სახელმწიფო სტრატეგიის რეალიზაციის 2015-2018 წლების სამოქმედო გეგმის დამტკიცების შესახებ
დოკუმენტის ნომერი 199
დოკუმენტის მიმღები საქართველოს მთავრობა
მიღების თარიღი 02/08/2013
დოკუმენტის ტიპი საქართველოს მთავრობის დადგენილება
გამოქვეყნების წყარო, თარიღი ვებგვერდი, 02/08/2013
ძალის დაკარგვის თარიღი 08/11/2022
სარეგისტრაციო კოდი 010240010.10.003.017366
კონსოლიდირებული პუბლიკაციები
199
02/08/2013
ვებგვერდი, 02/08/2013
010240010.10.003.017366
საქართველოს შრომის ბაზრის ფორმირების სახელმწიფო სტრატეგიისა და საქართველოს შრომის ბაზრის ფორმირების სახელმწიფო სტრატეგიის რეალიზაციის 2015-2018 წლების სამოქმედო გეგმის დამტკიცების შესახებ
საქართველოს მთავრობა
თქვენ უყურებთ დოკუმენტის პირველად სახეს
დოკუმენტის კონსოლიდირებული ვარიანტის ნახვა ფასიანია, აუცილებელია სისტემაში შესვლა და საჭიროების შემთხვევაში დათვალიერების უფლების ყიდვა, გთხოვთ გაიაროთ რეგისტრაცია ან თუ უკვე რეგისტრირებული ხართ, გთხოვთ, შეხვიდეთ სისტემაში

პირველადი სახე (02/08/2013 - 26/12/2014)

 

საქართველოს მთავრობის

დადგენილება №199

2013 წლის 2 აგვისტო

ქ. თბილისი

 

საქართველოს შრომის ბაზრის ფორმირების სახელმწიფო სტრატეგიისა და საქართველოს შრომის ბაზრის ფორმირების სახელმწიფო სტრატეგიის რეალიზაციის 2013-2014 წლების სამოქმედო გეგმის დამტკიცების შესახებ

მუხლი 1
შრომისა და დასაქმების სფეროში საქართველოს მიერ რა­ტი­ფიცი­რე­ბული საე­რთა­შორისო კონვენციების მოთხოვნათა შესრუ­ლე­ბის, ქვე­ყ­ნის შრომის ბაზრის ეფექტური ფუნქციონირების, სამუშაო ძა­ლის დასა­ქმების ხელშეწყობისა და მოსახლეობის სოციალურ-ეკო­ნო­მი­კუ­რი მდგომარეობის გაუმჯობესების მიზნით „საქართველოს მთავრო­ბის სტრუქტურის, უფლებამოსილებისა და საქმიანობის წესის“ შესახებ საქართველოს კანონის მე-5 მუხლის „ნ“ და „ს“ ქვეპუნქტებისა და მე-6 მუხლის პირველი პუნქტის საფუძველზე:

ა) დამტკიცდეს თანდართული „საქართველოს შრომის ბაზრის ფო­­­რ­მი­რე­ბის სახელმწიფო სტრატეგია“ (დანართი 1) და „საქართველოს შრო­მის ბა­ზ­­რის ფორმირების სახელმწიფო სტრატეგიის რეალიზაციის 2013-2014 წლების სამოქმედო გეგმა“ (დანართი 1.1);

ბ) დაევალოს დანართი 1.1-ით განსაზღვრულ საქართველოს სამი­ნი­­­ს­­ტ­რო­ებსა და საჯარო სამართლის იურიდიულ პირებს „საქა­რ­თ­ვე­ლოს შრო­მის ბაზრის ფორმირების სახელმწიფო სტრატეგიის რეალი­ზა­ცი­­­ის 2013-2014 წლების სამოქმედო გეგმით“ განსაზღვრული შესაბამისი ღო­­­­­ნი­­ს­­ძი­ე­ბე­ბის ხელშეწყობა და/ან მითითებულ ვადებში განხო­რცი­ე­ლე­­­ბა;

გ) ეთხოვოს „საქართველოს შრომის ბაზრის ფორმირების სახელმ­წი­ფო სტ­რა­ტეგიის რეალიზაციის 2013-2014 წლების სამოქმედო გეგ­მით“ (დანა­რთი 1.1) განსაზღვრულ ადგილობრივი თვითმმართვე­ლო­ბ­ის ორ­­გა­­­ნო­ებს, აგრეთვე საქართველოს პროფესიული კავშირებისა და დამ­სა­ქ­მე­­ბლე­ბის საერთო-ეროვნულ წარმომადგენლობით გაერთიანე­ბე­ბს (ასო­ცი­ა­­ცი­ე­ბს) ხელი შეუწყონ, ითანამშრომლონ ან/და მონაწი­ლე­ობა მიიღონ „სა­ქა­რ­თ­ველოს შრომის ბაზრის ფორმირების სახელმწიფო სტრატეგიის რეა­ლიზაციის 2013-2014 წლების სამოქმედო გეგმით“ განსაზღვრული შე­სა­ბა­მისი ღონისძიებების განხორციელებაში;

დ) ეთხოვოს საქართველოში შრომისა და დასაქმების სფეროში მო­ღ­ვა­­წე ად­გილობრივ და საერთაშორისო, მათ შორის, დონორ  ორგანი­ზა­ცი­­­ებს, მხა­რდაჭერა აღმოუჩინონ „საქართველოს შრომის ბაზრის ფორ­მი­­­რე­ბის სახელმწიფო სტრატეგიით“ (დანართი  1) განსაზღვრული მი­ზ­­­ნე­­ბის მიღ­წე­ვასა და „საქართველოს შრომის ბაზრის ფორმირების სახე­ლ­­­მ­წი­ფო სტ­რა­ტეგიის რეალიზაციის 2013-2014 წლების სამოქმედო გეგ­მ­­ით“ (და­ნა­რ­თი 1.1)  განსაზღვრული ღონისძიებების განხორციე­ლე­ბას;

ე) დაევალოს საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოცია­ლ­უ­­­­რი და­ცვის სამინისტროს ამ დადგენილების პირველი მუხლის „ბ“ ქვ­ე­­­­­პუ­­­­­ნქ­ტით გათვალისწინებულ ადმინისტრაციულ ორგანოებთან, საქა­­რ­­თ­­­ვ­ე­­ლოს პროფესიული კავშირებისა და დამსაქმებლების საერთო-ერო­ვ­­ნულ წარ­­მომადგენლობით გაერთიანებებთან (ასოციაციებთან), ასე­ვე, ად­­­­­­გ­ი­­ლო­­ბრივ და საერთაშორისო, მათ შორის, დონორ ორგანი­ზა­ცი­ე­ბ­თან შე­­­­სა­ბამისი თანამშრომლობის განვითარება;

ვ) დაევალოს საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოცია­ლუ­რი და­ცვის სამინისტროს „საქართველოს შრომის ბაზრის ფორმი­რე­ბის სახე­ლ­მ­წიფო სტრატეგიის რეალიზაციის 2013-2014 წლების სამოქ­მე­დო გეგ­მით“ (დანართი 1.1)  განსაზღვრული ღონისძიებების განხორ­ციე­ლე­ბის კო­ო­რდინაცია, მონიტორინგი და მათი შესრულების მდგო­მა­რე­­ო­ბის შე­სა­ხებ ანგარიშების საქართველოს მთავრობისადმი წარდგენა. 

მუხლი 2
დადგენილება ამოქმედდეს გამოქვეყნებისთანავე.

პრემიერ-მინისტრიბიძინა ივანიშვილი



დანართი №1
საქართველოს შრომის ბაზრის ფორმირების სახელმწიფო

სტრატეგია


შესავალი

საქართველოში უმუშევრობა ყველაზე მწვავე სოციალურ-ეკონომიკური პრობლემა და აქტუალური გამოწვევაა. იგი გვევლინება ქვეყანაში სიღარიბის განმაპირობებელ მთავარ ფაქტორად. უმუშევრობა მაღალია როგორც ქალაქად, ისე სოფლად. უმუშევარ მოსახლეობას შორის დომინანტია ახალგაზრდობა, რაც კიდევ უფრო ზრდის სოციალურ რისკებს და საფრთხეს უქმნის ქვეყნის მომავალს.

ნებისმიერი ქვეყნის ეკონომიკური განვითარების დაჩქარებისა და არ­სე­ბუ­ლი სოციალური პრობლემების გადაჭრისათვის უაღრესად დიდი მნიშვ­ნე­­ლო­ბა აქვს მოსახლეობის დასაქმების ხელშეწყობას, როგორც ბიზნეს-გარემოს სრულყოფის, ისე შრომის ბაზრის ეფექტიანი ფუნქციონირებისათვის საჭირო ღონისძიებების გატარების გზით. ეს უკანასკნელი სახელმწიფოს ერთ-ერთი ძირითადი ფუნქცია და მოვალეობაა.

შრომის ბაზრის ეფექტიანი ფუნქციონირების სახელმწიფო მხარდაჭერის აუცი­ლე­ბლობა განპირობებულია შემდეგი ობიექტური გარემოებებით:

Ø  შრომის ბაზარი არ არის თვითრეგულირებადი სისტემა და მას არ შე­ს­წევს უნარი, ქვეყნის ეკონომიკური და სოციალური განვითარების მოთ­ხ­ო­­­ვნებიდან გამომდინარე, უზრუნველყოს შრომითი პოტენციალის რაციო­ნა­ლური გამოყენება და განვითარება, მოსალოდნელ სტრუქტურულ ცვ­ლი­ლებებთან ადამიანური რესურსების დროულად მორგება, სამუშაო ძა­ლა­ზე მოთხოვნა-მიწოდებას შორის ოპტიმალური თანაფარდობის დაცვა, ეკო­ნომიკური დაცემის პერიოდში დასაქმების სტა­ბი­ლიზაცია, უმუ­შე­ვ­რო­ბ­ის ზრდის შეჩერება და ა.შ.;

Ø  სტიქიურად განვითარებადი შრომის ბაზარი ვერ უზრუნველყოფს დასაქმების სფეროში სოციალური სამართლიანობის პრინციპების დაცვას, სამუშაოს მაძიებელთათვის დასაქმების თანაბარი შესაძლებლობების შექმნას, განსაკუთრებით საზოგადოების იმ ჯგუფებისათვის, რომლებიც შრომის ბაზარზე დაბალ კონკურენტუნარიანები არიან და სახელმწიფოს მხრიდან განსაკუთრებულ მხარდაჭერას საჭიროებენ;

Ø  შრომის ბაზარი თავისთავად ვერ არეგულირებს უმუშევრობის დონის შენარჩუნებას სოციალურად დასაშვებ დონემდე, არ გააჩნია მოქალაქეთა შრომის უფლებების თანაბარი რეალიზაციის მექანიზმი და ვერ უზრუნველყოფს უმუშევართა სოციალურ დაცვას.

აღნიშნულ ამოცანათა გადაჭრა შესაძლებელია მხოლოდ შრომისა და დასაქ­მე­ბის სფეროში მიზანმიმართული სახელმწიფო პოლიტიკის შემუშავებითა და გატა­რებით. ამ პოლიტიკის საბოლოო მიზანია შრომის ბაზრის ეფექტიანი ფუ­ნქ­­ციონირების, ქვეყნის ეკონომიკური და სოციალური განვითარების ხელშეწ­ყობა.

კვლევები ადასტურებს, რომ საქართველოში საბაზრო ეკონომიკის ადეკვატური შრომის ბაზარი ჯერ კიდევ ფორმირების სტადიაშია და ამ პროცესში ბევრი პრობლემა და გამოწვევა არსებობს. ქვეყნის ეკონომიკური განვითარების დაჩქა­რე­ბა, ახალი სამუშაო ადგილების შექმნა და სიღარიბის დაძლევა მნიშვნე­ლო­ვ­ნად არის დამოკიდებული დასაქმების სფეროში აქტიური სახელმწიფო პოლი­ტი­­­­­კის გატარებაზე, რაც გულისხმობს შრომის ბაზრის ინფრასტრუქტურის გან­ვი­­­თარების, სამუშაო ძალაზე მოთხოვნა-მიწოდების დაბალანსების, უმუშევა­რთა პრო­ფესიული სწავლებისა და დაბალკონკურენტუნარიანი სამუშაო ძალის დასა­ქმების ხელშეწყობის მხარდაჭერას. შრომის ბაზრის ინფრასტრუქტურის გა­ნ­ვითარება ბიზნესის ეფექტიანობის გაზრდის ერთ-ერთი  ძირითადი ფაქ­ტო­რია, რამდენადაც იგი ხელს უწყობს სამუშაო ძალაზე დამსაქმებელთა მოთხო­ვ­ნე­ბის ოპერატიულად და ხარისხიანად დაკმაყოფილებას. კვლევები[1] ადა­სტუ­რე­ბს, რომ საქართველოში, მასობრივი უმუშევრობის პირობებშიც, დამსა­ქმებელთა 1/3-ზე მეტს (ზოგიერთ რეგიონსა და სფეროში 70-80%-ს) პრობლემები აქვთ მა­თ­­თვის საჭირო კადრების მოზიდვისას და ამის ერთ-ერთი მი­ზეზი შრომის ბა­ზ­რის ინფრასტრუქტურის განუვითარებლობაა.

საქართველოში „ვარდების რევოლუციის“ შემდგომ პერიოდში მოსულმა ხელი­სუ­ფ­ლე­ბამ ფაქტობრივად უარი თქვა დასაქმების სფეროში სახელმწიფო პოლი­ტიკის გა­ტა­რებაზე: გააუქმა ამ სფეროში არსებული საკანონმდებლო ბაზა, უმუშე­ვართა დასა­ქმებისა და სოციალური დაცვის სახელმწიფო პროგრამა, შესაბამისი სახელ­მწი­ფო ინსტიტუტები. საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოცია­ლუ­რი დაც­ვის სა­მი­ნი­სტროს ფუნქციებიდან თანდათან გაქრა შრომისა და დასა­ქ­მე­ბ­ის სფერო­ს­თ­ან დაკავშირებული უფლებამოსილებანი. 2007 წელს და მომდევნო წლე­ბში განხო­რ­ცი­ელე­ბულ „სამუშაო ადგილებზე პროფესიული მომზადების მიზნობრივი სახე­ლ­მ­წიფო პროგრამისა“ და „სტუდენტური დასაქმების პროგრა­მებს“, რეალურად არა­ფე­­რი ჰქონდათ საერთო დასაქმების ხელშეწყობასთან და ფაქ­ტო­ბრივად წინასა­არ­ჩე­ვ­­ნო კამპანიის ერთ-ერთ ელემენტს წარმოადგენდა; 2006 წლის 25 მაისს მიღებული „სა­­ქართველოს შრომის კოდექსი” ადგილობრივი და საერთაშორისო ექსპერტების მი­­­ერ შეფასებული იყო, როგორც კანონი, რომელიც უმეტესად ორიენტირებული იყო დამსაქმებლის ინტერესების დაცვაზე, ხოლო დაქირავებით დასაქმებულის შრ­ო­­­მითი უფლებები და გარანტიები ნაკლებად იყო დაცული და ა.შ. 2012 წლის ივ­ლი­ს­ში „საქართველოს დასაქმების სახელმწიფო მინისტრის აპარატის“ შექმნა მოსა­ხ­ლე­ო­ბის დასაქმებაზე ხელისუფლების ზრუნვის ილუზია იყო, ვი­ნა­ი­დან აღნი­შ­ნ­ულ სტ­რუქტურას, მასზე დაკისრებული ამოცანების შე­სასრულებლად, არც ორ­გა­­­­ნი­ზა­ციული სისტემა და არც სათანადო ადა­მია­ნუ­რი რესუ­რსები არ გა­­ა­ჩნდა. ქვე­­ყა­­ნაში არ არსებობდა სტრუქტურა, რომელიც იმუ­­შავებდა შრომის ბა­­ზრის ი­ნ­­ფ­რა­­სტრუქტურის განვითარებაზე, სამუშაოს მაძიებე­ლთა დასაქმების ხე­­ლშეწ­ყო­ბაზე, შრომის სფეროში რეალური სოციალური დია­ლო­გისა და პარტნი­ორ­ო­ბ­ის განვითარებაზე, რაც, თავის მხრივ, შრომითი და­ვე­ბი­სა და კონ­ფ­ლი­ქტების რი­სკს შეამცირებდა.

უგულვებელყოფილი იყო საქართველოს პარლამენტის მიერ რატიფიცირებული შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციის 88-ე („დასაქმების სამსახურის ორგანიზების შესახებ”), 122-ე („დასაქმების პოლიტიკის შესახებ“), 81-ე („დასაქმების კერძო სააგენტოების შესახებ“), 142-ე („ადამიანური რესურსების განვითარების სფეროში პროფესიული ორიენტაციისა და პროფესიული მომზადების შესახებ“) და სხვა კონვენციების, ასევე „ევროპის სოციალური ქარტიის (შესწორებული)” მოთხოვნები, რაც არაერთხელ გამხდარა ევროკავშირის, შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციისა (ILO) და სხვა პარტნიორი ორგანიზაციების აშკარა უკმაყოფილების მიზეზი. აღნიშნული საკითხები ევრო-ატლანტიკურ სტრუქტურებში ინტეგრაციის თვალსაზრისითაც უაღრესად აქტუალურია, განსაკუთრებით თანამედროვე ეტაპზე, როცა საქართველო ევროკავშირთან აწარმოებს მოლაპარაკებას ასოცირების შეთანხმების შესახებ, რომლის ერთ-ერთი თავი სოციალურ პოლიტიკასა და შრომითი უფლებების საკითხებს ეძღვნება.

2012 წლის პირველი ოქტომბრის არჩევნების შედეგად ხელისუფლებაში მოსული უმრავლესობა, აცნობიერებს რა ქვეყნის განვითარების დაჩქარებისათვის დასაქმების სფეროში სახელმწიფო პოლიტიკის მნიშვნელობასა და საჭიროებას, მიზანშეწონილად მიიჩნევს შრომის ბაზრის ეფექტიანად ფუნქციონირების მხარდასაჭერად აქტიური ნაბიჯების გადაგმას. ამ მიზანს ემსახურება წინამდებარე სტრატეგია და სამოქმედო გეგმა. ამასთან, არსებული რეალობისა და რესურსების გათვალისწინებით, სტრატეგიაში აისახა პირველი რიგის გადა­სა­ჭ­რელი ამოცანები, რათა შეიქმნას მყარი საფუძველი შრომის ბაზრის ეფექ­ტიანი ფუნქციონირებისათვის და სამუშაოს მაძიებელთა დასაქმების ხელშეწყო­ბი­სათვის. წინამდებარე სტრატეგიის რეალიზაციაში საწყის ეტაპზე არსებითად მნიშვნელოვანია საქართველოში მოღვაწე საერთაშორისო და დონორი ორგანი­ზა­­ციების მხარდაჭერა, რისი წინაპირობებიც რეალურად არსებობს. მომდევნო ეტაპებზე კი სახელმწიფო შეძლებს დამოუკიდებლად უზრუნველყოს შრომის ბაზ­რის ინსტიტუტების ეფექტიანი ფუნქციონირება და კიდევ უფრო განავითა­როს სახელმწიფო პოლიტიკა დასაქმების სფეროში. 

სიტუაციური ანალიზი

შრომის ბაზარი საბაზრო ეკონომიკის უმნიშვნელოვანესი კომპონენტია. მისი ძირი­თადი ფუნქციაა წარმოებისა და მომსახურების სფეროების შესაბამისი ადამი­ანური რესურსებით დროული და ოპტიმალური უზრუნველყოფა. შრომის ბაზრის გამართულ ფუნქციონირებაზე მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული როგორც ქვეყნის შრომითი და ეკონომიკური პოტენციალის გამოყენების ხარი­ს­ხი, ისე მოსახლეობის ცხოვრების დონე და სოციალური კმაყოფილება.

შრომის ბაზრის ფუნქციონირება მრავალ ფაქტორზეა დამოკიდებული. ეს ფაქ­ტო­რები განსხვავებული ხასიათისაა (დემოგრაფიული, ეკონომიკური, სოცია­ლუ­რი, საკანონმდებლო, ორგანიზაციული, ინსტიტუციონალური) და შრომის ბაზა­რ­ზე მათი გადაკვეთით გარკვეულწილად ფოკუსირდება ქვეყანაში არსებული ვი­­თარება. 

თანამედროვე ეტაპზე საქართველოს შრომის ბაზრისათვის დამახასიათებელი თავისებურებებია:

  • დასაქმების შეზღუდული შესაძლებლობები (სამუშაო ადგილების მცირე რაოდენობა), რაც საქართველოს ეკონომიკის განვითარების დაბალი დონით არის განპირობებული.

1990-იანი წლების ეკონომიკური კოლაფსის შედეგად საქართველოში მკვეთრად შემცირდა სამუშაო ადგილების რაოდენობა და უმუშევრობამ მასო­ბრივი ხასიათი მიიღო. „ვარდების რევოლუციის“ შემდგომ პერი­ო­დ­ში ეკონომიკური განვითარების ძირითადი მაჩვენებლების მკვეთრი ზრდის მიუხედავად, ოფიციალური მონაცემებითაც, უმუშევრობა ქვეყა­ნაში პერმანენტულად იზრდებოდა. საქართველოს სტატისტიკის ეროვ­ნუ-ლი სამსახურის მონაცემებით, უმუშევრობის დონე ქვეყანაში 15-16%-ია, ექ­ს­პე­რტული გათვლებით კი ეს მაჩვენებელი სულ მცირე 35-40%-ს, ხოლო არასრული და არაეფექტიანი დასაქმების გათვალისწინებით _ 45-50%-ს შეადგენს. უმუშევრობა ძირითადად ციკლური ხასიათისაა, თუმცა, მაღალია ასევე ფრიქციული და სტრუქტურული უმუშევრობის დონეც.

  • მოთხოვნასა და მიწოდებას შორის არსებული მკვეთრი დისბალანსი.

კვლევები ადასტურებს, რომ საქართველოს შრომის ბაზარზე სამუშაო ძალა­­ზე მოთხოვნასა და სამუშაო ძალის მიწოდებას შორის არა მარტო რაო­­დე­ნობრივი, არამედ სერიოზული სტრუქტურული (პროფესიების მი­ხე­დვით) და ხარისხობრივი (კვალიფიკაციის მიხედვით) დისბალანსია. მოთ­ხოვნა-მიწოდებას შორის დისბალანსი გვევლინება როგორც უმუ­შევ­რო­ბის განმაპირობებელ, ისე ბიზნესის განვითარების ერთ-ერთ ძირითად ხელშემშლელ ფაქტორად.

  • მოქმედების შეზღუდული არეალი.

საქართველოში დასაქმებულთა საერთო რაოდენობიდან მხოლოდ 38%-ია და­­ქირავებით მომუშავე, დანარჩენი კი თვითდასაქმებულია. ამასთან, და­ქი­­­­რავებით მომუშავეთა 40%-ზე მეტი სახელმწიფო (ძირითადად საჯარო) სე­ქტორშია დასაქმებული, რაც ადასტურებს იმ ფაქტს, რომ საქართვე­ლო­ში შრომის ბაზრის მოქმედების არეალი მკვეთრად შეზ­ღუ­დუ­ლია (როგო­რც ცნობილია, საბაზრო მექანიზმები ვრცელდება შრო­მი­თი ურთიერ­თო­ბე­ბის იმ სეგმენტზე, სადაც დაქირავებული შრომა გამოი­ყე­ნება).

  • ნაკლები ელასტიურობა.

შრომის ბაზრის ეფექტიანი ფუნქციონირება წარმოუდგენელია მისი ელა­ს­ტიუ­რობისა და ცვლილებებზე სწრაფი რეაგირების გარეშე. შრომის ბაზ­რის ელასტიურობის უზრუნველსაყოფად უნდა არსებობდეს დეტალური და სანდო ინფორმაცია ეკონომიკასა და დასაქმების სფეროში მიმდინარე და მოსალოდნელი ცვლილებების შესახებ. დღეისათვის საქართველოში მსგა­ვსი ინფორმაციის დეფიციტია. ჩამოუყალიბებელია სამუშაო ძალაზე მო­თ­ხოვნის შესწავლის ეფექტიანი სისტემა. მსგავსი კვლევები ტარდება მხო­ლოდ საერთაშორისო და დონორი ორგანიზაციების მიერ პერიო­დუ­ლად და შეზღუდული მასშტაბით, რაც არასაკმარისია. შესაბამისად, დაბა­ლია კადრების მომზადების სისტემის შრომის ბაზარზე ორიენ­ტა­ცი­ის ხარისხი, განუვითარებელია ზრდასრულთა განათლების სისტემაც. ყო­ვე­ლივე ეს განაპირობებს იმ ფაქტს, რომ საქართველოში შრომის ბაზარი არ არის ელასტიური და ვერ პასუხობს არსებულ გამოწვევებს.

  • სამუშაო ძალის დაბალი მობილურობა.

შრომის ბაზრის არაელასტიურობა მნიშვნელოვანწილად განსაზღვრავს სა­მუ­შაო ძალის დაბალ პროფესიულ მობილურობას. დაბალ მობილურობას განა­პირობებს ასევე შრომის ბაზრის ინფრასტრუქტურის განუვი­თა­რე­ბ­ლო­ბა, როცა ადამიანებს არა აქვთ შესაძლებლობა, ან/და არ იციან, თუ ვის და სად მიმართონ საჭირო ინფორმაციის მისაღებად, როგორ ეძებონ სამუ­შაო, როგორ განივითარონ პროფესიული და თვითპრეზენტაციის უნარები, როგორ შეადგინონ შესაბამისი დოკუმენტები და ა.შ. შედეგად, საქართველოში ძალიან მაღალია ე. წ. „იმედგაცრუებული“ უმუშევრების წილი, ანუ იმ ადამიანთა კატეგორია, რომლებსაც სურთ მუშაობა, მაგრამ აქტი­ურად აღარ ეძებენ სამუშაოს, ვინაიდან დაკარგეს მისი პოვნის იმე­დი.

  • სამუშაო ძალის დაბალი ფასი, შრომის მძიმე პირობები.

საქართველოსათვის უაღრესად აქტუალურია ე.წ. „ღარიბი დასაქმებუ­ლე­ბის“ პრობლემა. მისი არსი იმაში მდგომარეობს, რომ დასაქმებიდან მი­ღე­ბული შემოსავლები, მომუშავეთა გარკვეული კატეგორიისათვის, საარ­სე­­ბო მინიმუმზე ნაკლებია. მართალია, უკანასკნელ წლებში დასაქმე­ბუ­ლ­თა საშუალო ხელფასი მნიშვნელოვნად გაიზარდა, მაგრამ ხელფასის გაუ­მა­რთლებლად მაღალი დიფერენციაციის პირობებში (როგორც კერძო, ისე სახე­ლმწიფო სექტორში), დასაქმებულთა მნიშვნელოვანი ნაწილის ხელ­ფასი არსებობისათვისაც არასაკმარისია. საგულისხმოა ისიც, რომ შინა­მეურ­ნეობის შემოსავლებში დაქირავებით დასაქმებიდან მიღებული შემო­სა­ვ­ლების წილი 1/3-ზე ნაკლებია.

სამუშაო ძალის დაბალ ფასს ემატება დაქირავებით დასაქმებულთა მძიმე შრომის პირობები. 8 საათზე მეტი ხანგრძლივობით, შრომის მძიმე და მავნე პირობებში მუშაობა, შვებულების არქონა, აუნაზღაურებელი ხანგრ­ძლი­ვი სააპრობაციო პერიოდი, ხელფასის დაგვიანება, სამუშაოდან დაუ­სა­­ბუ­თებლად განთავისუფლება, ასაკით, პროფკავშირის წევრობის გამო ან პოლიტიკური ნიშნით დისკრიმინაცია, _ საქართველოს შრომის ბაზარზე მასობრივ მოვლენებად იქცა. ამას ხელი შეუწყო საქართველოს შრომითი კანონმდებლობის ე.წ. „ლიბერალიზაციამ“. საქართველოს შრომით კანონმდე­ბლობაში 2006 წელს და შემდგომ პერიოდში განხორ­ციე­ლე­ბუ­ლი ცვლილებების შედეგად არსებითად გაუარესდა მოქალაქეთა შრო­მი­თი და სოციალური უფლებების რეალიზაციის პირობები და ქვეყანამ ამ სფეროში უკან დაიხია. საქართველოს შრომის კოდექსით დადგენილი ნორ­მები შეუსაბამობაშია საქართველოს პარლამენტის მიერ რატიფი­ცი­რე­ბუ­ლი „ევროპის სოციალურ ქარტიის (შესწორებული)” და შრომის საერ­თა­შორისო ორგანიზაციის (ILO) კონვენციების მოთხოვნებთან. ეს უარყო­ფი­თად აისახება არა მარტო მომუშავეთა შრომით უფლებებზე, არამედ მო­ქმე­დებს საქართველოს საერთაშორისო ავტორიტეტზე და ხელს უშლის საერ­თა­შორისო თანამეგობრობასთან და ევროკავშირთან ინტეგრაციას. 2013 წლის ივლისში საქართველოს ახალი ხელისუფლების ინიციატივით საქართველოს ორგანულ კანონში - საქართველოს შრომის კოდექსი - შეტანილი ცვლილე­ბები არსებითად აუმჯობესებს შრომითი ურთიერთობების მარეგულირებელ მთელ რიგ ნორმებს, თუმცა კვლავ აქტუალურ საკითხად რჩება შრომის კო­დე­ქსის ახალი რედაქციის შემუშავების საჭიროება, სადაც დეტალურად გაი­წე­რება შრომით ურთიერთობებთან დაკავშირებული პროცედურები საერ­თა­შო­რისო სტანდარტების, ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმებითა და ვაჭ­რო­ბის უპირატესი სისტემით (GSP+) სარგებლობის უფლებისათვის ევროკა­ვ­ში­რის მხრიდან წამოყენებული მოთხოვნების გათვალისწინებით. შრომითი უფლებების დაცვისა და შრომითი დავების რეგულირების თვალ­სა­ზრისით წინგადადგმული ნაბიჯია სოციალური პარტნიორობის სამმხრივი კომისიის შექმნა საქართველოს პრემიერ-მინისტრის თავმჯდომარეობით, რომლის დანიშნულებაა დასაქმებულებს, დამსაქმებლებსა და საქართველოს მთავ­­­რობას შორის სოციალური დიალოგის წარ­მართვის ხელ­შეწყობა, შრო­მით და მის თანმდევ ურთიერთობებთან დაკავშირებულ საკითხებზე წინა­და­დებებისა და რეკომენდა­ცი­ების შემუშავება.

  • ხანგრძლივ უმუშევართა მაღალი წილი.

ეკონომიკის ხანგრძლივი სტაგნაციის, სახელმწიფოს მხრიდან დასაქმების სტიმულირების არარსებობის, შრომის ბაზრის ინფრასტრუქტურის განუ­ვი­­თარებლობის შედეგად საქართველოში უმუშევრობამ ე.წ. „ხანგრძლივი უმ­უ­­შევრობის“ ფორმა შეიძინა: უმუშევართა საერთო რაოდენობის (ე.წ. „იმე­­დგაცრუებულ“ უმუშევართა ჩათვლით) თითქმის 2/3 ხანგრძლივად(1 წე­­ლ­ზე მეტი პერიოდით) უმუშევარია. ხანგრძლივად უმუშევრების შრო­მ­ის ბაზარზე დაბრუნება და მათი კონკურენტუნარიანობის გაზრდა და­მა­­ტე­ბით ძალისხმევასა და ფინანსებს საჭიროებს სახელმწიფოსა და და­მ­საქ­­მე­ბლების მხრიდან. ასეთ ვითარებაში ყოვლად მიუღებელია უმუ­შე­­ვართა გა­დამზადების მიზნობრივი სახელმწიფო პროგრამების გაუქმება, მით უფ­რო, რომ კერძო სექტორის ეკონომიკური შესაძლებლობები ამ სფე­რო­ში შეზღუდულია: სტატისტიკური კვლევების მიხედვით, დამსაქმე­ბე­­ლთა წლი­ური დანახარჯები მომუშავეთა პროფესიულ სწავლებაზე, ერთ მუშა­კ­ზე გაანგარიშებით, წელიწადში საშუალოდ 4-5 ლარია.

  • უმუშევრებში უმაღლესი განათლების მქონე პირებისა და ახალგაზრდების მაღალი წილი.

სტატისტიკური მონაცემებით, საქართველოში უმუშევართა თითქმის 1/3-ს უმაღლესი განათლება აქვს. ეს განპირობებულია როგორც მოსახლეობის მაღალი საგანმანათლებლო ცენზით (უმაღლესი განათლების მქონე პი­რთა დიდი წილი მოსახლეობაში) და შრომის პირობებისადმი მათი  გა­ზ­­რდილი მოთხოვნებითა და მოლოდინებით, ისე სამუშაო ძალის მო­თხოვნა-მიწოდებას შორის არსებული სტრუქტურული და ხარისხობრივი დისბალანსით, რიგი სპეციალობების უმაღლესი განათლების მქონე კად­რე­ბის ჭარბწარმოებით, სპეციალობით დასაქმების შესაძლებლობების შეზ­ღუ­დვით. აღნიშნული მიზეზები ახალგაზრდებს შორის მაღალი უმუშე­ვ­რო­ბის განმაპირობებელ გარემოებებადაც გვევლინება.

  • „მეორადი შრომის ბაზრისდომინირებაპირველად ბაზარზე“.

უმუშევრებს შორის უმაღლესი განათლების მქონე პირებისა და ახალგა­ზრ­­დების მაღალ წილს განაპირობებს ის ფაქტიც, რომ საქართველოს შრო­მის ბაზარზე დომინირებს ე.წ. „მეორადი შრომის ბაზარი“, მისთვის და­მა­ხა­სიათებელი ნიშნებით (დაბალკვალიფიციური და არაკვალი­ფი­ცი­ური სამუშაო ადგილები, შრომის მძიმე პირობები, სოციალური დაცვისა და გარანტიების დაბალი დონე, დაბალი ანაზღაურება და ა.შ.). „პირვე­ლა­დი შრომის ბაზრის“ (მაღალკვალიფიციური კადრები, შრომის კარგი პი­რობები, მაღალი ხელფასი, სოციალური გარანტიებისა და დაცულობის მაღა­ლი ხარისხი) არეალი კი ბევრად მცირეა და ძირითადად სახელ­მწიფო მართვისა და საფინანსო სექტორებით არის შემოფარგლული.

  • არაფორმალური დასაქმების დიდი წილი.

საქართველოს, ისევე, როგორც სხვა დაბალგანვითარებული ქვეყნების, შრომის ბაზრის ერთ-ერთი თავისებურებაა არაფორმალური დასაქმების (თვით­დასაქმებულებისა და ე.წ. „ჩრდილოვანი“ დასაქმების) მაღალი წილი დასაქმებულთა საერთო რაოდენობაში. თვითდასაქმებულთა აბსო­ლუ­ტური უმრავლესობა ეწევა არაფორმალურ, დაურეგისტრირებელ საქ­მი­ა­ნობას. არაფორმალური დასაქმების დიდი მასშტაბები საქართველოში გა­­ნ­პირობებულია იმ რთული სოციალურ-ეკონომიკური პროცესებით, რო­მ­­ლებიც განვითარდა ქვეყანაში გასული საუკუნის 90-იან წლებში. არაფო­რ­მა­ლური დასაქმების ზრდა რეალურად არის მოსახლეობის რეაქცია და­სა­ქ­მე­ბის პირობების გაუარესებაზე, უმუშევრობის ზრდაზე, ცხოვრების დონის და­ცემაზე და ა.შ. არაფორმალური დასაქმება კი უმეტესწილად არასრული და არა­ეფექტიანია, სოციალური დაცვის გარანტიების გარეშე. ოფიციალური სტა­ტისტიკით, საქართველოში დასაქმებულთა თითქმის 2/3 თვითდა­საქმე­ბუ­ლია.

  • განუვითარებელი ინფრასტრუქტურა.

საქართველოში შრომის ბაზრის ინფრასტუქტურა განუვითარებელია. ასეთი შეფასების საფუძველს იძლევა შემდეგი გარემოებები: 2006 წლიდან საქართველოში არ არსებობს დასაქმების სახელმწიფო რეგულირების საკა­ნონმდებლო ბაზა (გაუქმდა კანონი „დასაქმების შესახებ“, 2006 წელს მიღებული საქართველოს შრომის კოდექსი კი მომუშავეს დამსაქმებელთან მიმართებაში აბსოლუტურად დაუცველს ხდის); არ ხორციელდება უმუ­შე­ვართა სოციალური დაცვისა და დასაქმების ხელშეწყობის მიზნობრივი სახე­ლმწიფო პროგრამები; არ არსებობს დასაქმების სახელმწიფო სამ­სა­ხური[2]; არასაკმარისად არის განვითარებული პროფესიული სწავლებისა და ზრდასრულთა პროფესიული მომზადება/გადამზადების როგორც სახელმწიფო, ისე კერძო სისტემა; განუვითარებელია პროფესიული ორიენტაციის, კონსულტაციისა და კარიერის დაგეგმვის სისტემა; არ არსებობს შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირთა და სხვა სოციალური რისკების მქონე ჯგუფების დასაქმების ხელშეწყობის მექანიზმი და ა.შ. კვლევები ადასტურებს, რომ შრომის ბაზრის ინფრასტრუქტურის განუვითარებლობა, განსაკუთრებით რეგიონებში, მნიშვნელოვნად აფერხებს ბიზნეს-აქტიურობას, სამუშაოს მოძიებასა და დასაქმებას. „ევროპის სოციალური ქარტიის (შესწორებული)” პირველივე მუხლი ითვალისწინებს დასაქმების უფასო სამსახურების შექმნა-შენარჩუნების ვალდებულებას (პუნქტი 3). მართალია, ეს პუნქტი საქართველოს პარლამენტის მიერ არ არის რატიფიცირებული, მაგრამ იგი უმნიშვნელოვანესი წინაპირობაა შრომის უფლების რეალიზაციისათვის. დასაქმების უფასო სახელმწიფო სამსახურის ორგანიზებას ითვალისწინებს ასევე შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციის (ILO) 88-ე კონვენცია „დასაქმების სამსახურის ორგანიზების შესახებ“, რომელიც საქართველოს პარლამენტის 2002 წლის 7 ივნისის 1488-IIს დადგენილებით არის რატიფიცირებული. საქართველოში ფუნქციონირებადი დასაქმების კერძო სააგენტოები და  დასაქმების სპეციალური ვებპორტალები (www.jobs.ge, www.hr.ge, www.hr.gov.ge და სხვ.), მართალია, გარკვეულ პოზიტიურ როლს ასრულებენ სამუშაოს მოძიების სფეროში, მაგრამ მხოლოდ ნაწილობრივ თუ აკმაყოფილებენ ეფექტიანი საშუამავლო მომსახურების იმ მოთხოვნებს, რაც საქართველოს შრომის ბაზარზეა და ვერ აბათილებენ დასაქმების სახელმწიფო სამსახურის შექმნის საჭიროებას (ქვეყნის მასშტაბით სამუშაოს მაძიებელთა ერთიანი მონაცემთა ბაზის, შრომის ბაზრის სისტემატური შესწავლისა და პროგნოზირების, სამუშაოს მაძიებელთა კვალიფიციური პროფორიენტაციისა და კონსულტაციის, ვაკანსიის შესაფერისი კადრების ოპერატიულად მოძიებისა და დამსაქმებლისათვის შეთავაზების, უფასო საშუამავლო მომსახურების, უმუშევართა პროფესიული სწავლების ორგანიზების, დასაქმების ხელშეწყობის მიზნობრივი პროგრამების განხორციელების  და სხვ. თვალსაზრისით).

ყოველივე ზემოაღნიშნული უარყოფით გავლენას ახდენს საქართველოს შრომის ბა­ზრის ფუნქციონირებაზე და აისახება უმუშევრობის განმაპირობებელ ძირი­თ­ად მიზეზებში. ეს მიზეზებია:

  შეზღუდული მოთხოვნა სამუშაო ძალაზე;

სპეციალობით სამუშაოს შოვნის სირთულე;

  შრომის დისკრიმინაციული პირობები;

  შრომის  დაბალი ანაზღაურება;

  პროფესიული მომზადების დაბალი ხარისხი;

  სამუშაო ძალის დაბალი პროფესიული მობილურობა;

  სამუშაოს მოძიებისა და თვითპრეზენტაციის უნარ-ჩვევების  ნაკლებობა;

  სამუშაოს მაძიებელთა პასიურობა (ე.წ. „იმედგაცრუებულები“);

დასაქმების სფეროში საშუამავლო სერვისისგანუვითარებლობა/ხელმიუწვდომლობა.

უმუშევრობის განმაპირობებელი აღნიშნული მიზეზებიდან ნაწილი ობიექტური, ნაწილი კი სუბიექტური ხასიათისაა, მაგრამ შედეგი ერთია: საქართველოში სა­მუ­შაო ადგილის მოძიება და დასაქმება ძალიან რთულია, ხოლო დასაქმებიდან მი­ღებული შემოსავლები ხშირ შემთხვევაში არ არის საკმარისი საკუთარი თავისა და ოჯახის რჩენისათვის.

დასაქმების შესაძლებლობების შეზღუდულობა, შრომის ანაზღაურების დაბალი დონე და შრომის უსამართლო პირობები უბიძგებს საქართველოს მოსახლეობის ყველაზე აქტიურ ნაწილს, _ დატოვონ სამშობლო და არსებობის წყარო ქვეყნის ფარგლებს გარეთ ეძებონ. სპეციალური კვლევები ადასტურებს, რომ შრომით მიგრანტთა 80-85% ქვეყანას ეკონომიკური მიზეზებით (უმუშევრობა, დაბალი ხელფასი) ტოვებს. შრომითი მიგრანტების უმრავლესობა საზღვარგარეთ არა­ლე­გა­ლურად, არასპეციალობით, დაბალკვალიფიციურ და დაბალანაზღაურებად სა­მუ­შაოებზეა დასაქმებული. ამის მიუხედავად, შრომით მიგრანტთა ფულადი და სხვა სახის გზავნილების გარეშე, სიღარიბის მაჩვენებელი ქვეყანაში არსებულზე ბევ­რად მაღალი იქნებოდა. სტატისტიკის ეროვნული სამსახურის მიერ ჩატა­რე­ბუ­ლი შინამეურნეობების კვლევებზე დაყრდნობით, უცხოეთიდან მიღებული გზა­ვნილების ოდენობა წელიწადში 350 მლნ ლარს აღემატება (2011 წლის მდგო­მარეობით).[3] შესაბამისად, თანამედროვე ეტაპზე და საშუალოვადიან პერ­სპე­­ქტივაში საქართველოსთვის აქტუალურია საზღვარგარეთ სამუშაო ძალის დრო­ებითი ლეგალური დასაქმებისა და ცირკულარული მიგრაციის მხარდა­ჭე­რა, რაც სათანადო საკანონმდებლო და ორგანიზაციულ უზრუნველყოფას საჭი­რო­ებს.

შეფასების სახით შეიძლება ითქვას, რომ საქართველოში შრომის ბაზრის განუ­ვი­თა­რებლობა სერიოზულად აფერხებს ქვეყნის წინსვლას და უამრავ სო­ცი­ა­ლურ-ეკონომიკურ პრობლემას წარმოშობს უმუშევრობის, სიღარიბის, არალე­გა­ლუ­რი მიგრაციისა და მათთან დაკავშირებული პრობლემების სახით.  ამიტომ ქვეყანაში ბიზნეს-გარემოს გაუმჯობესებასთან ერთად (რაც ახალი სამუშაო ადგი­ლების შექმნის ბუნებრივი და ძირითადი ფაქტორია), აუცილებელია შრო­მის ბაზრის ეფექტიანი ფუნქციონირების უზრუნველყოფა სახელმწიფოს მხრი­დან მისი ელემენტების განვითარების მხარდაჭერის გზით. ეს მოითხოვს შრო­მის ბაზრის ფორმირების სახელმწიფოს სტრატეგიის განსაზღვრას, შესაბამისი სა­კა­ნონმდებლო, ორგანიზაციული და ფინანსური ბერკეტების შემუშავებასა და გამოყენებას.

 

 1. სტრატეგიის მიზნები და ამოცანები

შრომის ბაზრის ფორმირების სფეროში სახელმწიფო პოლიტიკის ძირითადი მიზნებია:

  ქვეყნის ადამიანური რესურსების რაციონალური გამოყენება;

  ეფექტიანი დასაქმების ხელშეწყობა;

  უმუშევრობის შემცირება;

  სამუშაო ძალის ხარისხობრივი სრულყოფა.

აღნიშნული მიზნების მისაღწევად საჭიროა შემდეგი ამოცანების გადაწყვეტა:

  შრომისა და დასაქმების კანონმდებლობის სრულყოფა საერთაშორისო სტანდარტების გათვალისწინებით;

  შრომის ბაზრის ინფრასტრუქტურის ფორმირება/განვითარება;

  დასაქმებულთა და უმუშევართა აღრიცხვის მოწესრიგება;

  შრომის ბაზრის (სამუშაო ძალაზე მოთხოვნისა და მიწოდების, სამუშაო ძალის ფასის, სამუშაო ძალაზე დანახარჯების და სხვ.) კვლევების ინსტიტუციონალიზაცია და მონაცემთა ბაზის ფორმირება/განვითარება;

  შრომის ბაზრის მოთხოვნათა შესაბამისად უმუშევართა პროფესიული სწავლების (მომზადება/გადამზადება/კვალიფიკაციის ამაღლება) მხარდაჭერა;

  დამსაქმებელსა და სამუშაოს მაძიებელს შორის ოპერატიული და ეფექტური კავშირის ხელშეწყობა, საშუამავლო მომსახურების სახელმწიფო და კერძო სტრუქტურების მხარდაჭერა;

  სამუშაოს მაძიებელთა კონკურენტუნარიანობის გაზრდა თვითშეფასების, შრომის ბაზარზე ორიენტაციის, სამუშაოს ძებნისა და თვითპრეზენტაციის უნარების განვითარების გზით;

  პროფორიენტაციის, კონსულტაციისა და კარიერის განვითარების სისტემის ფორმირება/განვითარება;

დასაქმების ხელშეწყობის მიზნობრივი სახელმწიფო პროგრამების შემუშავება/განხორციელება;

  შრომითი მიგრაციის რეგულირება.

ამ ამოცანების გადაწყვეტა სახელმწიფოსგან მოითხოვს რიგი სამართლებრივი და ორგანიზაციული ხასიათის აქტივობებს. ამასთან, კონკრეტული აქტივობების ხა­სიათი და ინტენსივობა დიდწილად დამოკიდებულია შესაბამისი ფინანსური და ადამიანური რესურსებით უზრუნველყლყოფაზე. ამიტომ წინამდებარე სტ­რა­­ტეგია ითვალისწინებს როგორც გადასაჭრელ ამოცანათა პრიორიტეტულობას, სა­მუშაოთა შესრულების თანმიმდევრობითობის პრინციპს, ასე­ვე იმ მეთოდური და ინფორმაციული სისტემის ფორმირების საჭიროებას, რაც ქვეყანაში დასაქ­მე­ბ­ის აქტიური პოლიტიკის შემუშავებისა და ეფექტიანი ამოქმედებისათვის არის აუ­­ცილებელი.

2. სტრატეგიის განხორციელება: ძირითადი მიმართულებები და აქტივობები

შრომის ბაზრის ფორმირების სფეროში სახელმწიფო პოლიტიკის რეალიზაცია მოითხოვს აქტივობებს შემდეგი მიმართულებებით:

2.1 სამართლებრივი ბაზის შექმნა/სრულყოფა

შრომითი ურთიერთობების სფეროში სოციალური სამართლიანობის დამკვი­დ­რე­­ბისათვის, ეფექტიანი დასაქმების მხარდაჭერისა და საერთაშორისო თანა­მეგო­ბრობასთან (პირველ რიგში ევროკავშირთან) საქართველოს ინტე­გრა­ციი­სა­თვის, დიდი მნიშვნელობა აქვს შრომის სფეროში მოქმედი ნორმების საერთა­შო­რისო სტანდარტებთან მიახლოებას. შესაბამისად, პირველი რიგის ამოცანაა სა­ქა­რთველოს შრომითი კანონმდებლობის არსებითი სრულყოფა და ფაქტო­ბრი­ვად ახალი კანონმდებლობის შექმნა. შრომის ახალი კანონმდებლობა დაეფუძნება და სრულად გაითვალისწინებს ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმების და­ნა­რთ­ში მოცემული შრომის სფეროს მარეგულირებელი ევროდირექტივების მოთხო­ვნე­ბ­საც.

შრომის ახალი კანონმდებლობის შემუშავებისას გათვალისწინებული უნდა იქ­ნეს როგორც დაქირავებით მომუშავის, ისე დამსაქმებლის ინტერესები, რათა უზ­­რუნ­ველყოფილი იქნეს როგორც მომუშავის შრომითი უფლებებისა და გარა­ნ­­ტიების დაცვა, ისე ბიზნესის ეკონომიკური ეფექტიანობის მხარდაჭერა. ინტე­რე­ს­თა ამ დაპირისპირებაში სახელმწიფომ უნდა იკისროს სამართლიანი მო­დე­რა­­ტორის როლი. მთავარი ამოცანაა ისეთი სამართლებრივი ბაზისა და პირობების შექმნა, რომელიც მისაღები იქნება შრომითი ურთიერთობის მხარეებისათვის, სახე­ლმწიფოსა და საზოგადოების ინტერესების გათვალისწინებით. შრომის პირობების, უსაფრთხოებისა და ჰიგიენის უზრუნველყოფისათვის სახელმწიფო შეიმუშავებს შესაბამის სამართლებრივ ბაზას.

დამატებით, შემუშავდება სათანადო ნორმატიული დოკუმენტები დასაქმების სფე­რო­ში აქტიური სახელმწიფო პოლიტიკის გასატარებლად. კერძოდ, მომზადდება „დასაქმების შესახებ“ საქართველოს კანონის პროექტი, განისაზღვრება „დასაქმების ხე­ლშეწყობის ცენტრების“ ორგანიზაციულ-სამართლებრივი ფორმა; შემუშავდება აღ­­ნიშნული ცენტრების დებულება; მომზადდება უმუშევართა პროფესიული სწავ­­ლების სახელმწიფო პროგრამა და სხვა დოკუმენტები, რომლებიც აუცი­ლე­ბე­­ლია წინამდებარე სტრატეგიის განსახორციელებლად.

სტრატეგიის ფარგლებში შემუშავდება შრომითი მიგრაციის რეგულირების ნორ­მა­ტიული ბაზა, სადაც აისახება შრომითი მიგრაციული პროცესების სახე­ლ­მწი­ფო რეგულირების მექანიზმი და ბერკეტები. მიგრაციული პროცესების რეგუ­ლი­რებისას გათვალისწინებული იქნება დროებითი შრომითი მიგრაციის მხარ­და­ჭერისა და ეფექტიანობის ზრდის პრინციპები.

2.2  შრომის ბაზრის ინფრასტრუქტურის ფორმირება/განვითარება, სამუშაოს მაძიებელთა დასაქმების ხელშეწყობა

შრომის ბაზრის ეფექტიანი ფუნქციონირებისათვის აუცილებელია შესაბამისი ინ­ფრასტრუქტურის არსებობა, რაც, პირველ რიგში, გულისხმობს დასაქმების სახე­ლ­მწიფო სამსახურის - „დასაქმების ხელშეწყობის ცენტრების“ ქსელის არსებობას. მსოფლიო გამოცდილება მოწმობს, რომ მსგავსი ცენტრები წარმოადგენენ არა მა­რ­ტო დასაქმების ხელშეწყობის ეფექტიან ინსტიტუტს (უზრუნველყოფს რა დამ­სა­­ქ­მე­ბე­ლსა და სამუშაოს მაძიებლის ოპერატიულ კავშირს, ვაკანსიის შესაბამისი კადრის შე­რჩევასა და დამსაქმებლისათვის შეთავაზებას), არამედ ქმნიან ინფო­რმ­აციულ ბა­ზას სამუშაოს მაძიებლებისა (მათ შორის უმუშევრების) და შრომის ბაზრის მოთ­ხო­ვნების შესახებ, საინფორმაციო და საკონსულტაციო მომსახურების შეთა­ვა­ზე­ბ­ით ხელს უწყობენ სამუშაოს მაძიებელთა პროფესიულ ორიენტაციას საკუ­თა­რი შე­საძლებლობებისა და შრომის ბაზრის მოთხოვნების შესაბამისად, სამუშაოს მა­ძი­ებელთა პროფესიული სწავლების მხარდაჭერით უზრუნველყოფენ სამუშაო ძა­ლა­ზე მოთხოვნა-მიწოდებას შორის არსებული დისბალანსის შემცი­რე­ბას, წარმო­ად­გე­ნენ შრომითი მიგრაციის რეგულირების, სამშობლოში დაბრუ­ნე­ბუ­ლი თანა­მე­მა­მუ­ლეებისა და ლეგალური შრომითი მიგრანტების დასაქმების ხელ­შე­წ­ყობის ეფექ­ტ­იან მექანიზმს და ა.შ. ყოველივე ეს დადებითად აისახება ქვეყნის ეკონომიკური და სოციალური განვითარების დაჩქარებაზე.

ხელისუფლებამ სასურველია გამოიყენოს უკანასკნელ წლებში საქართველოში მოღვაწე საერთაშორისო და დონორი ორგანიზაციების ძალისხმევით შექმნილი სისტემა და დაგროვილი გამოცდილება შრომის ბაზრის ინფრასტრუქტურის, უმუშევართა პროფესიული სწავლებისა და დასაქმების სფეროში. კერძოდ, USAID–ის ფინანსური მხარდაჭერით, მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაციის (IOM) მიერ საქართველოს 7 ქალაქში (თბილისი, ბათუმი, თელავი, გორი, ქუთაისი, ფოთი, ახალციხე) შექმნილი „კონსულტაციისა და დასაქმების ცენტრების“ ბაზაზე და მათი გამოცდილების გათვალისწინებით, შესაძლებელია დროის მოკლე პერიოდში ჩამოყალიბდეს დასაქმების სახელმწიფო ცენტრების ქსელი საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე[4], როგორც ეს მოხდა აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის დასაქმების სააგენტოს მაგალითზე. გამომდინარე იქედან, რომ აუცილებელია „დასაქმების ხელშეწყობის ცენტრების” ტერიტორიული ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფა, სამუშაოს მაძიებელთა შესახებ ქვეყნის მასშტაბით ინფორმაციის ფლობა და დასაქმების ხელშეწყობის ადგილობრივი პროგრამების შემუშავებისა და განხორციელებისათვის ეფექტიანი ორგანიზაციული სისტემის არსებობა, სტრატეგია ითვალისწინებს „დასაქმების ხელშეწყობის ცენტრების“ შექმნას საქართველოს ყველა მუნიციპალიტეტის დო­ნე­ზე. აღნიშნული ცენტრები გაერთიანებული იქნება ერთიან სისტემაში, რაც უზრუ­ნველყოფს მათი საქმიანობის კოორდინაციას, რესურსების ეფექტიანად გამოყენებას, ქვეყნის მასშტაბით სამუშაო ძალაზე დამსაქმებელთა მოთხოვნების ოპერატიულად დაკმაყოფილებას.

„დასაქმების ხელშეწყობის ცენტრების“ ფუნქციებია:

  • მოსახლეობის ფართო ფენების ინფორმირება დასაქმების ცენტრების საქმიანობის შესახებ (საინფორმაციო ბუკლეტების გავრცელებით, მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებით, სპეციალური შეხვედრების ორგანიზებით და ა.შ.);
  • სამუშაოს მაძიებელთა ინფორმირება და კონსულტირება დასაქმების შესაძლებლობების შესახებ;
  • სამუშაოს მაძიებელთა რეგისტრაცია შესაბამის მონაცემთა ბაზაში;
  • სამუშაოს მაძიებელთა რეზიუმეების მომზადება/სისტემატიზაცია;
  • ვაკანსიების შესახებ ინფორმაციის მოძიება და სისტემატიზაცია;
  • ვაკანსიის შესაფერისი კადრის ოპერატიულად შერჩევა და მონაცემების დამსაქმებლისათვის მიწოდება (საშუამავლო მომსახურება);
  • ადგილობრივი და რეგიონული შრომის ბაზრის შესწავლა/ანალიზი;
  • უმუშევრების (პირველ რიგში, ხანგრძლივად უმუშევრები; ახალგაზრდები, რომლებსაც არ აქვთ პროფესიული განათლება; შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირები; იძულებით გადაადგილებული პირები; ძალოვანი სტრუქტურებიდან დათხოვილი პირები; სასჯელაღსრულების დაწესებულებებიდან განთავისუფლებული და სხვა პირები, გენდერული ასპექტის გათვალისწინებით) პროფესიული სწავლების ორგანიზება შრომის ბაზარზე მოთხოვნადი პროფესიების/ სპეციალობების მიხედვით;
  • ტრენინგები სამუშაოს ძებნისა და თვითპრეზენტაციის უნარების განსავითარებლად;
  • დამსაქმებლებთან ინტენსიური ურთიერთობა და თანამშრომლობა;
  • დასაქმების ხელშეწყობის მიზნობრივი პროგრამების განხორციელება;
  • დასაქმების ფორუმების პერიოდულად ორგანიზება.

აღნიშნული ცენტრების მომსახურება დამსაქმებლისთვის და სამუშაოს მაძიებ­ლი­სთვის იქნება უფასო, რაც მნიშვნელოვანი გარემოებაა სამუშაოს მაძიებ­ლე­ბისა და დამსაქმებლების დიდი ნაწილისათვის, თუმცა ყოველთვის არის და იქ­ნება სეგმენტი დასაქმების კერძო სააგენტოების საქმიანობისათვის. სახელმწიფო წაახალისებს დასაქმების კერძო სააგენტოების კანონიერ საქმი­ა­ნო­ბას და, საჭიროების შემთხვევაში, „დასაქმების ხელშეწყობის ცენტრების“ მეშვე­ობით, მჭიდროდ ითანამშრომლებს მათთან.

„დასაქმების ხელშეწყობის ცენტრები“ შეიქმნება საქართველოს შრომის, ჯანმრ­თე­ლო­ბისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს სახელმწიფო კონტროლს დაქვე­მდე­ბა­რებული საჯარო სამართლის იურიდიული პირის - სოციალური მომსახურების სააგენტოს (შემდგომში - „სააგენტო“) ცენტრალური აპარატისა და ტერიტორიული ერთეულების ბაზაზე. მათი საქმიანობის კოორდინაციას, მონიტორინგსა და კონ­ტროლს განახორციელებს სააგენტო, ისე საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო შესაბამის დონორთან და პროექტის განმა­ხორ­ციელებელ ორგანიზაციასთან ერთად. „დასაქმების ხელშეწყობის ცენტრების“ მსგავსი ორგანიზაციულ-სამართლებრივი ფორმით დაფუძნება შექმნის პირობებს იმი­სათვის, რომ მათი დაფინანსება მოხდეს როგორც სახელმწიფო ბიუჯე­ტი­დან, ისე სხვადასხვა დონორის მხარდაჭერით.

სამუშაო ადგილების უსაფრთხოებისა და შრომის ჰიგიენის პირობების დაცვის უზ­რუნ­ველსაყოფად საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სა­მინისტროს სისტემაში შეიქმნება შრომის უსაფრთხოებისა და ჰიგიენის სამ­სა­ხუ­რი.   

2.3 შრომის ბაზრის კვლევების ინსტიტუციონალიზაცია და ინფორმაციული ბაზის შექმნა/განვითარება

შრომის სფეროში ეფექტიანი სახელმწიფო პოლიტიკის შემუშავებისათვის აუცი­ლე­ბელია ბაზარზე არსებული სიტუაციის, მიმდინარე და მოსალოდნელი ტენ­დე­ნციების, უმუშევრობის განმაპირობებელი მიზეზების, სამუშაო ძალაზე მოთ­ხოვნა-მიწოდების სისტემატური კვლევა და ანალიზი. ასეთი კვლევები საქა­რთ­ვე­ლოში სახელმწიფოს დონეზე[5], სამწუხაროდ, არ ტარდება. სხვადასხვა საე­რთა­შო­რისო და დონორი ორგანიზაციების მხარდაჭერით უკანასკნელ წლებში ჩატა­რე­ბული კვლევები მისასალმებელი, მაგრამ არასაკმარისია. მსგავსი კვლევების სის­ტემატურად ჩატარებისა და ერთიანი ინფორმაციული ბაზის ფორმი­რები­სა­თ­ვის საჭიროა მათი ინსტიტუციონალიზაცია სახელმწიფო სტრუქტურების დო­ნეზე. სხვა შემთხვევაში შეუძლებელი იქნება სიტუაციის კომპლექსური შე­ფა­სე­ბა და მოსალოდნელი ცვლილებების სანდო პროგნოზირება როგორც ქვეყნის, ისე რეგიონულ და სექტორულ დონეზე. ასეთი ინფორმაციის არსებობა კი აუ­ცი­­­ლებელია კადრების მომზადების (როგორც სახელმწიფო, ისე კერძო) სი­სტემის ეფექტიანობის გასაზრდელად, სამუშაო ძალაზე ადგილობრივი თუ უც­­ხო­ელი დამსაქმებლების, პოტენციური ინვესტორების მოთხოვნილებების დასა­კ­მა­ყოფილებლად.

საქართველოში მოცემულ ეტაპზე დასაქმების სფეროში ეფექტიანი სახელმწიფო პოლიტიკის შემუშავება/გატარებისათვის სათანადო ინფორმაციული ბაზის შექ­მ­ნი­სათვის საჭიროა:

დასაქმებულთა და უმუშევართა აღრიცხვის სრულყოფა;

  სამუშაო ძალის ფასისა და სამუშაო ძალაზე დანახარჯების სტატისტიკური კვლევა;

  ინფორმაცია სამუშაო ძალის ოდენობისა და სტრუქტურის შესახებ;

  სამუშაო ძალაზე მოთხოვნის სისტემატური შესწავლა და შესაბამის მონაცემთა ბაზის ფორმირება/განვითარება;

  სამუშაო ძალის მიწოდების სტატისტიკური კვლევა და შესაბამის მონაცემთა ბაზის ფორმირება/განვითარება;

  შრომითი მიგრაციის სტატისტიკური კვლევა და შესაბამის მონაცემთა ბაზის ფორმირება/განვითარება.

როგორც ცნობილია, მოსახლეობის ეკონომიკური აქტიურობის, დასაქმებისა და უმუშ­ევრობის კვლევას ახორციელებს საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური შინამეურნეობების შერჩევითი კვლევის ფარგლებში, მაგრამ კვლევის მო­ცუ­ლობა არ არის საკმარისი შედეგების რეპრეზენტატულობისათვის ტერი­ტო­რიული ერთეულების (მუნიციპალიტეტების), ეკონომიკური საქმიანობის სახე­ობების, დასაქმების სტატუსისა და ფორმის, უმუშევართა შემადგენლობის, უმუ­შევრობის მიზეზების და სხვ. შესასწავლად. დღემდე აქტიური დავის საგა­ნია თვითდასაქმებულთა და უმუშევართა აღრიცხვის კრიტერიუმები. შესა­ბა­მი­სად, საჭიროა დასაქმებულთა და უმუშევართა აღრიცხვის მეთოდიკის სრუ­ლ­ყო­ფა, შინამეურნეობების კვლევების შედეგების რეპრეზენტატულობის უზრუნ­ვე­ლსაყოფად კვლევის ობიექტების ოპტიმალური რაოდენობის განსაზღვრა, კვ­ლე­ვის შედეგების ყოველკვარტალურად გამოქვეყნება. აღსანიშნავია, რომ რეგის­ტრი­რებული უმუშევრების რაოდენობის, სოციალურ-დემოგრაფიული და პრო­ფე­­სიული სტრუქტურის, დასაქმებისა და სხვა მახასიათებლების შესახებ დე­ტა­ლუ­რი სტატისტიკური ინფორმაციის მიღება „დასაქმების ხელშეწყობის ცენ­ტრ­ე­ბის“ მონაცემთა ბაზებიდან უკვე 2013 წელს იქნება შესაძლებელი.

ბოლო წლების განმავლობაში მნიშვნელოვნად შეიკვეცა სტატისტიკური ინფორ­მა­ცია სამუშაო ძალის ფასისა და სამუშაო ძალაზე დანახარჯების შესახებ. არა­და, ეს მნიშვნელოვანი ინფორმაციაა სამუშაო ძალის მარკეტინგის, სახელფასო პო­ლი­ტიკის, ადამიანური რესურსების განვითარების მხარდასაჭერად. შესა­ბა­მი­სად, საჭიროა შემუშავდეს ასეთი კვლევების მეთოდიკა და კვლევის პროგრამა.

შედარებით რთული ამოცანაა ქვეყანაში არსებული სამუშაო ძალის ოდენობისა და სტრუქტურის შესახებ დეტალური და სანდო ინფორმაციის მოძიება, ვინაი­დან იგი დიდ რესურსებს მოითხოვს. არადა მსგავსი ინფორმაცია აუცი­ლე­ბელია როგორც დასაქმების პოლიტიკის, ისე შრომითი მიგრაციის მართვისა და ქვეყნის ეკონომიკის განვითარების მხარდაჭერისათვის. ეს ამოცანა გათ­ვალი­სწი­ნე­ბუ­ლი უნდა იქნეს მოსახლეობის საყოველთაო აღწერის პროგრამაში, რომლის ჩატა­რე­ბა 2014 წლისათვის არის დაგეგმილი.

სამუშაო ძალის სტრუქტურის ცვლილების შესახებ სისტემატური ინფორმაციის მიღება შესაძლებელი იქნება სამუშაო ძალაზე მოთხოვნისა და მისი მიწოდების სი­სტემატური კვლევებით. ეროვნული და რეგიონული შრომის ბაზრების სის­ტე­­მატური კვლევების ორგანიზებისათვის, მონაცემთა ერთიანი სისტემის ფორ­მი­რებისათვის, მოთხოვნის პროგნოზირებისათვის ინფორმაციული ბაზის შესაქ­მ­ნელად აუცილებელი წინაპირობაა შესაბამისი მეთოდური სისტემის ჩამო­ყა­ლი­ბე­ბა, კერძოდ, შრომის ბაზრის კვლევისა და მოთხოვნის პროგნოზირების მე­თო­დიკების შემუშავება, „დასაქმების ეროვნული სტანდარტული კლა­სი­ფი­კა­ტო­რის“ მომზადება ადგილობრივი და უცხოელი ექსპერტების მონაწილეობით.

დასაქმების სფეროში სახელმწიფო პოლიტიკის შემუშავება/რეალიზაციისათვის მნი­შვ­ნელოვანია ასევე შრომითი მიგრაციის სტატისტიკური კვლევების ორგა­ნი­ზე­ბა. დღეისათვის საქართველოში მიგრაციის სტატისტიკა ეფუძნება მხოლოდ სა­ზ­ღვრის გადამკვეთთა აღრიცხვის მონაცემებს, შრომითი მიგრაციის სტატი­ს­ტი­კური კვლევა კი ფაქტობრივად არ ხდება (თუ მხედველობაში არ მივიღებთ ცალ­კეული საერთაშორისო და კვლევითი ორგანიზაციის ეპიზოდურ და მცი­რე­მა­სშტაბიან გამოკვლევებს). არადა, საქართველო ჯერ კიდევ რჩება მიგრაციის მა­ღალი ინტენსივობის ქვეყნად და საშუალოვადიან პერსპექტივაში, ეს ტენ­დენ­ცი­ები კვლავ იქნება შენარჩუნებული, თუმცა მოსალოდნელია მისი ინტე­ნსი­ვო­ბი­სა და ნაკადების მიმართულების შეცვლა. ამ უკანასკნელთა განსაზღვრისა და მი­გრაციის ეფექტიანი მართვისათვის აუცილებელია შესაბამისი ინფორმაციის სი­სტემატურად მოძიება და ანალიზი. მსგავსი ხასიათის ინფორმაცია, ქვეყნის ადა­მიანური რესურსების სტრუქტურასთან ერთად, საჭირო იქნება ასევე ევრო­კა­ვშირთან და სხვა ქვეყნებთან ცირკულარული მიგრაციის მართვისათვის, რაც აქ­ტუალურია დღეისათვის და კიდევ უფრო აქტუალური იქნება უახლოეს მო­მა­ვალსა და საშუალოვადიან პერსპექტივაში.    

2.4 შრომის ბაზრის საჭიროებებზე ორიენტირებული პროფესიული სწავლების სისტემის განვითარების მხარდაჭერა

ეროვნული შრომის ბაზრის ეფექტიანი ფუნქციონირებისათვის, დასაქმების მხარ­დაჭერისა და უმუშევრობის შემცირებისათვის, ასევე ცირკულარული მიგ­რა­ციის მართვისათვის უმნიშვნელოვანესია შრომის ბაზრის საჭიროებებზე ორი­ე­ნტირებული პროფესიული და აკადემიური სწავლების (მომზადება, გადამ­ზა­დე­ბა, კვალიფიკაციის ამაღლება) სისტემის განვითარების მხარდაჭერა.

სამუშაო ძალის ხარისხის გაუმჯობესებისა და მისი მწარმოებლურობის ზრდი­სა­თვის აუცილებელი წინაპირობაა შესაბამისი პროფესიული კომპეტენციების ფლობა, პროფესიული მომზადების ის ხარისხი, რომელიც შეესაბამება შრომის ბაზ­რის თანამედროვე და პერსპექტიულ მოთხოვნებს. ამ თვალსაზრისით აქტუ­ალუ­რია როგორც აკადემიური და პროფესიული განათლების, ისე ზრდა­სრუ­ლთა განათლების სისტემის განვითარების მხარდაჭერა, „სიცოცხლის მანძილზე სწა­ვლის“ პრინციპების ცხოვრებაში რეალიზაციისათვის პირობების შექმნა.

საქართველოს პროფესიული განათლების სისტემაში უკანასკნელ წლებში გარ­კვე­ული პოზიტიური ცვლილებები განხორციელდა უცხოელი პარტნიორების (EU, USAID, ETF, GIZ, UNDP, IOM, NRC და სხვ) მეთოდური და ტექნიკური მხა­რ­და­ჭერით: რიგი სპეციალობების მიხედვით შეიქმნა პროფესიული სტან­დარ­ტე­ბი, სახელმძღვანელოები, აღიჭურვა სასწავლო სახელოსნოები, მოხდა პედა­გო­გე­ბის კვალიფიკაციის ამაღლება, შრომის ბაზრის მოთხოვნების გათვალისწინებით შეი­ქმნა ახალი სასწავლო პროგრამები და ა.შ. მაგრამ ჯერ კიდევ ბევრი გამო­წვე­ვაა შრომის ბაზარზე ორიენტაციის, ეკონომიკური და ტერიტორიული ხელ­მი­საწვდომობის, სასწავლო ინფრასტრუქტურის, სახელმძღვანელოების, პედა­გოგ­თა კვალიფიკაციის, სტუდენტთა მომზადების ხარისხის და სხვა მიმართუ­ლე­ბით.

განსაკუთრებით ბევრი პრობლემაა უმუშევარი ზრდასრული მოსახლეობის პრო­ფე­სიული სწავლების სფეროში. კერძოდ, ცალკეული საერთაშორისო და ადგი­ლობრივი პარტნიორების (EU, USAID, UNDP, ETF, IOM, DVV-Internaitonal, ზრდა­სრულთა განათლების ასოციაცია და სხვ.) დიდი მცდელობის მიუხე­და­ვად, ქვეყანაში განუვითარებელია ზრდასრულთა განათლების სისტემა, შეზ­ღუ­დუ­ლია პროფესიული სწავლების, გადამზადებისა და/ან კვალიფიკაციის ამა­ღ­ლე­ბის მიზნით ორგანიზებული სასწავლო პროგრამების ჩამონათვალი, გადაუ­წყვე­ტელია სწავლების მიზნობრიობის, ხარისხის, ფინანსური და ტერი­ტო­რი­უ­ლი ხელმისაწვდომობის პრობლემებიც. კერძო საგანმანათლებლო დაწესებუ­ლე­ბე­ბი ნაწილობრივ ავსებენ კვალიფიციურ სამუშაო ძალაზე მოთხოვნას, თუმცა, საქ­მიანობის პროფილის შედარებითი ერთგვაროვნების გამო, შეზღუდულია მათ მიერ მომზადებული კადრების პროფესიული კვალიფიკაცია და დასაქ­მე­ბის შესაძლებლობები. სრულყოფას საჭიროებს მათი ტერიტორიული განა­წი­ლე­ბაც.შედეგად, დამსაქმებლებისათვის პრობლემატურია სამუშაო ძალაზე მოთ­ხოვნის სრულფასოვანი დაკმაყოფილება, რაც ქვეყანაში უმუშევრობის განმაპი­რო­ბებელი ერთ-ერთი ძირითადი მიზეზია. გარკვეული წინგადადგმული ნაბი­ჯე­ბის მიუხედავად, მოუგვარებელ პრობლემად რჩება არაფორმალური განათ­ლე­ბის შეფასების, აღიარებისა და დადასტურების სისტემის რეალურად ამოქ­მე­დე­ბა.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საჭიროა სახელმწიფოს სხვადა­ს­ხვა სტრუქტურებისა და დონორი ორგანიზაციების ძალისხმევის წარმართვა კა­დ­­რების მომზადების სისტემის შრომის ბაზარზე ორიენტაციის გასაძლიე­რე­ბ­ლად და სწავლის ხარისხის გასაუმჯობესებლად.

ამ მიმართულებით საჭიროა პროფესიულ კომპეტენციებზე დამსაქმებელთა მოთ­ხო­ვნების სისტემატური შესწავლა, კვლევის შედეგებისა და ექსპერტული აზ­რის გათვალისწინებით თანამედროვე პროფესიული სტანდარტებისა და ადე­კ­ვა­ტუ­რი სასწავლო პროგრამების შემუშავება (ამჟამად არსებული პროფესიული სტა­ნდარტების უმრავლესობა სერიოზულ გადასინჯვას საჭიროებს ბაზრის მო­თ­ხოვნებთან მიმართებაში). სახელმწიფოსა და დონორების განსაკუთრებულ მხა­რდაჭერას საჭიროებს საგანმანათლებლო დაწესებულებების სასწავლო ინფრა­ს­ტ­რუქტურა, სასწავლო პროგრამებისა და პედაგოგების მომზადების ხარისხის გა­უ­მჯობესება.

აქტუალურ პრობლემად რჩება ახალგაზრდებისა თუ უმუშევრების პროფე­სი­უ­ლი ორიენტაციის სისტემის ჩამოუყალიბებლობა. კერძოდ, არ არსებობს პროფე­სი­ების აღწერები ქართულ ენაზე (ბეჭდური, ელექტრო-და ვიდეომასალა); გან­სა­ვი­თა­რებელია პროფესიული ორიენტაციის, პროფდიაგნოსტიკისა და კონსუ­ლ­ტა­ცი­ის მეთოდური მასალები; მოსამზადებელია სპეციალური კვალიფიკაციის კად­რე­ბი. არასწორი პროფესიული ორიენტაცია კი უზარმაზარ სოციალურ და ეკო­ნო­მიკურ დანაკარგებს განაპირობებს როგორც ცალკეული პიროვნებებისა და ოჯა­ხებისათვის, ისე დამსაქმებლებისა და მთლიანად საზოგადოებისათვის. შე­სა­­ბამისად, პროფორიენტაციისა და კონსულტირების ქმედითი სისტემის ჩამო­ყა­ლიბება ხელს შეუწყობს როგორც განათლების ეფექტიანობის გაზრდას, ისე მწა­რმოებლურ დასაქმებას.

შრომის ბაზრის საჭიროებებზე ორიენტირებული პროფესიული და უმაღლესი სწავლების სისტემის განვითარების მხარდაჭერა სახელმწიფოს (ცენტრალური და ადგილობრივი ხელისუფლების), დამსაქმებლების, პროფესიული კავში­რე­ბი­სა და ასოციაციების ერთობლივი ძალისხმევით უნდა განხორციელდეს. ამ მი­მა­­რთულებით შესაძლებელია მსოფლიოში აპრობირებული წარმატებული მო­დე­ლე­ბის შესწავლა და საქართველოს სპეციფიკის გათვალისწინებით, დანერგვა. წი­ნა­მდებარე სტრატეგიის ფარგლებში, შესაძლებელია ასეთი მოდელის შემუ­შა­ვე­ბა და საქართველოს რომელიმე რეგიონში პილოტური პროექტის განხორ­ციე­ლე­ბა.

2.5. ლეგალური და ეფექტიანი შრომითი მიგრაციის მხარდაჭერა

თანამედროვე საქართველოსათვის შრომითი მიგრაცია კვლავ რჩება აქტუალურ სა­­კითხად. ამასთან, თუ აქამდე იკვეთებოდა მხოლოდ ემიგრაციული ნაკადების ზრ­და მისთვის დამახასიათებელი დადებითი და უარყოფითი მხარეებით, დღე­ი­­­სათვის სულ უფრო აქტუალური ხდება იმიგრაციის რეგულირების საჭი­რო­ე­ბ­აც. საქართველოს წინა ხელისუფლების მიერ უკანასკნელ წლებში საიმი­გრა­ციო პო­­ლიტიკის ლიბერალიზაციამ და მთელ რიგ ქვეყნებთან უვიზო რეჟი­მის შე­მო­ღებამ ხელი შეუწყო აღნიშნული რეგიონებიდან უცხოელთა ინტენ­სი­ურ შე­მო­­სვლას საქართველოში, მათ შორის, დასაქმების მიზნითაც.

ცხადია, მსოფლიო ეკონომიკურ პროცესებში ინტეგრაცია და შრომის საე­რთა­შო­რი­სო დანაწილება გულისხმობს სამუშაო ძალის მობილურობის გაზ­რდას და ეს პროცესი ობიექტური ხასიათისაა. საქართველო ვერ იქნება იზოლირებული ამ პრო­ცესებისაგან და ეს არცაა გამართლებული. საუბარია მხოლოდ მიგრაციული პრო­ცესების რეგულირების საჭიროებასა და მისი ეფექტიანობის გაზრდის აუ­ცი­­ლებლობაზე.

როგორც ცნობილია, ამ პოზიციას იზიარებენ ევროკავშირისა და სხვა განვი­თა­რე­ბული ქვეყნები, სადაც ინტენსიურად განიხილება მიგრაციის მართვის, მისი ეფექტიანობის გაზრდისა და დროებითი შრომითი მიგრაციის მხარდაჭერის სტრატეგია.

საქართველოში არსებული და მოსალოდნელი ტენდენციების გათ­ვალის­წინე­ბით, სავარაუდოა, რომ შრომითი მიგრაცია საშუალოვადიან პერსპექტივაშიც შეი­ნარჩუნებს აქტუალობასა და დიდ სოციალურ-ეკონომიკურ მნიშვნელობას. შესაბამისად, შრომითი მიგრაციის სახელმწიფო რეგულირების სტრატეგია უნდა იყოს მისი ლეგალიზაციის ხელშეწყობა და ეფექტიანობის გაზრდა, ინდივი­დუ­ა­ლური შრომითი მიგრანტების ინტერესების დაცვა, სამუშაო ძალის დროებითი დასაქმების სფეროში სახელმწიფოთაშორისი თანამშრომლობის სტიმულირება ურ­თიერთსარგებლიანობის პრინციპების საფუძველზე. ამ თვალსაზრისით ფაქ­ტო­ბრივად უკვე ფიქსირდება შრომითი მიგრაციის სფეროში ევროკავშირისა და რიგი სხვა ქვეყნების თანამშრომლობის მზადყოფნა. განსაკუთრებით მნიშ­ვნე­ლო­ვანია ევროკავშირის ინიციატივის „პარტნიორობა მობილურობასთვის“ ფარ­გ­ლე­ბში შემოთავაზებული შესაძლებლობების გამოყენება და ევროკავშირის ქვე­ყ­ნე­ბთან ცირკულარული მიგრაციის შესახებ ორმხრივი სახელშეკრულებო ბაზის გან­ვითარების მხარდაჭერა. როგორც ცნობილია, „პარტნიორობა მობილუ­რო­ბი­სა­თვის“ ინიციატივა მიზნად ისახავს არალეგალურ მიგრაციასთან ერთობლივ ბრ­ძოლასა და ლეგალური მიგრაციის ხელშეწყობას. შესაბამისად, იგი ითვალისწინებს თანამშრომლობას მიგრაციასთან დაკავშირებულ ისეთ საკითხებზე, როგორიცაა შრომითი მიგრაცია, რეადმისია, რეინტეგრაცია, დიასპორა, შრომის ბაზარი და პრო­ფე­სიული კვალიფიკაციის აღიარების საკითხები და სხვ. „პარტნიორობა მობი­ლუ­რო­ბისათვის“ ინიციატივის ფარგლებში თანამშრომლობის განვითარება ხელს შეუ­წყ­ობს ევროკავშირის ქვეყნებში საქართველოს მოქალაქეების ლეგალურად და­სა­ქ­მე­ბას, მათ შორის ე.წ. „ცირკულარული მიგრაციის“ საშუალებით.[6]

შრომითი მიგრაციის სფეროში საქართველოს ხელისუფლების სტრატეგია  ითვალისწინებს ”საქართველოს მიგრაციის სტრატეგიის (2013-2015)” პრინციპებსა და ძირითად მიმართულებებს და ეფუძნება საზღვარგარეთ არალეგალურად მო­მუ­შავე თანამემამულეების სამშობლოში ნებაყოფლობითი დაბრუნების წახა­ლი­სე­ბას და მათი დასაქმების მხარდაჭერას. ამის პარალელურად გაძლიერდება თა­ნა­მშრომლობა უცხოეთში მცხოვრებ თანამემამულეებთან პროფესიონალი და მა­ღალკვალიფიციური კადრების სამშობლოში მოვლინებისა და დროებითი და­სა­ქმებისათვის. საქართველოში მოღვაწე რიგი საერთაშორისო ორგანი­ზაცი­ე­ბის მიერ განხორციელებული მსგავსი პროექტები და გამოცდილება იძლევა მა­თი ეფე­ქტიანად გამოყენების შესაძლებლობას.

სახელმწიფომ განსაკუთრებული ყურადღება უნდა დაუთმოს ქვეყნის ადა­მია­ნუ­რი რესურსების განვითარებას არა მარტო ადგილობრივი, არამედ საერთა­შო­რი­სო შრომის ბაზრების მოთხოვნების შესაბამისად. სისტემატურად უნდა ხდებო­დეს პოტენციური პარტნიორი სახელმწიფოების შრომის ბაზარზე არსებული სი­­ტუა­ციისა და მოთხოვნების შესახებ ინფორმაციის მოპოვება და ანალიზი. ეს შექ­მნის წინაპირობებს ევროკავშირთან და სხვა ქვეყნებთან თანამშრო­მლობი­სა­თ­ვის (ორმხრივი ხელშეკრულებები) სამუშაო ძალის ლეგალურად გაცვლისა და დროებითი შრომითი მიგრაციის სფეროში. ამ სფეროში დასაქმების კერძო სე­ქ­ტო­რის როლი ასევე მნიშვნელოვანია.

დაიწყება მოსამზადებელი სამუშაოები შრომითი მიგრაციის სფეროში სახელმწი­ფო­თა­შორის თანამშრომლობის განვითარების, საზღვარგარეთ დროებითი ლეგალური დასაქმების შესაძლებლობების გაფართოების, შრომითი მიგრანტების უფლებების დაცვის მიზნით ორმხრივი და მრავალმხრივი ხელშეკრულებების გასაფორმებლად.

საქართველოსთვის აქტუალური და გარკვეულწილად „მივიწყებული“ პრო­ბლე­მაა შიდა შრომითი მიგრაცია, რადგან ამ პრობლემის თვითდინებაზე მიშვება ქვე­ყანას ისეთ საფრთხეებს უქმნის, როგორიცაა: მთიანი და საზღვრისპირა რეგი­ონების, სოფლების მასობრივი დაცლა მოსახლეობისაგან, ე.წ. „დეპრე­სიუ­ლი რეგიონების“ მომრავლება, რაც უამრავ სოციალურ, ეკონომიკურ, დემოგ­რა­ფი­ულ და პოლიტიკურ პრობლემასთან ასოცირდება. ამიტომ სახელმწიფომ დრო­ულად უნდა მიაქციოს ამ საკითხებს ყურადღება.  კერძოდ, უნდა შემუ­შა­ვ­დეს აღნიშნული რეგიონების ეკონომიკური განვითარების, ინვესტიციების მო­ზი­დვისა და დასაქმების მხარდამჭერი სპეციალური პოლიტიკა და ღონი­სძი­ებე­ბი. ცხადია, ეს საკმაოდ დიდ ძალისხმევასა და რესურსებს საჭიროებს და მათი გა­და­წყვეტა დროის მოკლე პერიოდში შეუძლებელია, მაგრამ ცალკეული პი­ლო­ტუ­რი პროექტების განხორციელება სხვადასხვა დონორებისა და პარტნიორი ორგანი­ზა­ციების მხარდაჭერით შესაძლებელია და იგი წინამდებარე სტრატეგიის ერთ-ერთი კომპონენტია. რეგიონების ეკონომიკური განვითარებისა და ადგილობრივი მო­სახლეობის დასაქმების მხარდასაჭერად უაღრესად მნიშვნელოვანია სხვადასხვა სა­ხე­ლმწიფო უწყებების, ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების, დონო­რი  და სხვა დაინტერესებული ორგანიზაციების ერთობლივი ძალისხმევა.

3. სტრატეგიის განხორციელების ორგანიზაციული ინსტიტუტები და დაფინანსების წყაროები

შრომის ბაზრის ფორმირების სახელმწიფო სტრატეგიის განხორციელება არ შეი­ძ­ლე­ბა იყოს ერთი რომელიმე უწყების ზრუნვის საგანი. საკითხების კომპლექ­სუ­რო­ბა და მათი გადაწყვეტისათვის საჭირო ძალისხმევის მასშტაბები მოითხოვს ხე­ლი­სუფლების სხვადასხვა განშტოებებისა და უწყებების, ასევე სოციალური პა­რ­ტნიორების (დამსაქმებელთა გაერთიანებები, პროფესიული კავშირები და ასო­ციაციები), დონორი ორგანიზაციების, სამოქალაქო სექტორის ერთობლივ საქ­მიანობას. სტრატეგიის განხორციელების კოორდინაცია არის საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს კომპეტენცია. სტ­რატეგიის რეალიზაციის ღონისძიებათა დაგეგმვასა და განხორციელებაში ამ უწყების შესაძლო პარტნიორებია:

ევროპულ და ევროატლანტიკურ სტრუქუტურებში ინტეგრაციის საკითხებში საქართველოს სახელმწიფო მინისტრის აპარატი;

  დიასპორის საკითხებში საქართველოს სახელმწიფო მინისტრის აპარატი;

რეინტეგრაციის საკითხებში საქართველოს სახელმწიფო მინისტრის აპარატი;

საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრო;

   საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტრო;

   საქართველოს იუსტიციის სამინისტრო;

  საქართველოს რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის სამინისტრო;

   საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტრო;

   საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო;

საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტრო;

საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო;

  საქართველოს სპორტისა და ახალგაზრდობის საქმეთა სამინისტრო;

  საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური;

  ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოები;

დამსაქმებელთა გაერთიანებები როგორც ქვეყნის, ისე რეგიონულ და ადგილობრივ დონეზე;

  საქართველოს პროფესიული კავშირები და პროფესიული ასოციაციები;

   საქართველოში მოღვაწე საერთაშორისო და დონორი ორგანიზაციები;

  არასამთავრობო ორგანიზაციები;

  • ცალკეული ფიზიკური პირები.

სტრატეგიის რეალიზაციისათვის საჭირო ფინანსური რესურსების მოძიება და გამო­ყოფა მოხდება როგორც სახელმწიფო (ცენტრალური და ადგილობრივი) ბიუ­ჯეტიდან, ისე სხვადასხვა დონორი ორგანიზაციებიდან.

4. სტრატეგიის რეალიზაციის მოსალოდნელი შედეგები

სტრატეგიის რეალიზაციის შედეგად უახლოეს ორ წელიწადში შეიქმნება საკა­ნო­ნმდებლო, მეთოდური, ინფორმაციული და ორგანიზაციული სისტემა დასა-ქ­მე­ბის სფეროში სახელმწიფო პოლიტიკის ძირითადი კომპონენტების ამოქმე­დე­ბისათვის. კერძოდ:

  მომზადდება საქართველოს „შრომის კოდექსის“ ახალი რედაქცია;

  შემუშავდება დასაქმების სფეროში სახელმწიფო პოლიტიკის რეალი­ზაცი­ი­­სათვის საჭირო ნორმატიული აქტები, მათ შორის კანონპროექტი „დასა­ქ­მე­ბის შესახებ“;

  შეიქმნება ან/და განვითარდება დასაქმებულთა და უმუშევართა აღრი­ცხ­ვის, სამუშაო ძალის ფასისა და სამუშაო ძალაზე დანახარჯების სტატი­სტი­­კური კვლევის, სამუშაო ძალაზე მოთხოვნა-მიწოდების, შრომითი მი­გ­­რაციის სტატისტიკური კვლევების, სამუშაო ძალაზე მოთხოვნის პრო­გნო­ზი­რების და სხვა საჭირო მეთოდიკები;

  შეიქმნება სანდო ინფორმაციული ბაზა შრომისა და დასაქმების სფეროში;

  ჩამოყალიბდება ინფორმაციული და მეთოდური სისტემა პროფესიული და უმა­ღლესი განათლების სისტემის შრომის ბაზარზე ორიენტაციის გასა­ძლ­იე­რე­ბლად;

  შეიქმნება სახელმწიფო ორგანიზაციული სისტემა („დასაქმების ხელშეწ­ყო­ბის ცენტრების“ ქსელი მთელი საქართველოს მასშტაბით, ყველა ადმი­ნი­ს­ტრაციულ ცენტრში) აქტიური სამუშაოს მაძიებლების რეგის­ტრაცი­ისა­თ­ვის, პროფესიული კონსულტაციებისათვის, უმუშევართა პროფესიული სწავ­ლების ორგანიზებისათვის, დასაქმების სფეროში უფასო საშუამავლო მო­მსახურების შესათავაზებლად და სხვა ოპერატიული საქმიანობები­სა-თ­ვის, ასევე ცირკულარული მიგრაციის მართვისათვის.

  ცენტრებში რეგისტრირებული უმუშევრების შესახებ მონაცემთა ბაზა მოა­მზადებს ინფორმაციულ საფუძვლებს უმუშევართა დაზღვევის სის­ტე-მა­­ზე გადასვლისა და უმუშევართა სოციალური დაცვის ეფექტიანი სის-ტე­­მის შემოღებისათვის.

  2013-2014 წლებში „დასაქმების ხელშეწყობის ცენტრებში“ დარეგისტრ­ირ­დე­ბა დაახლოებით 150-170 ათასი სამუშაოს მაძიებელი, მათგან ცენტრე­ბის საშუამავლო მომსახურებით დასაქმდება დაახლოებით 40-45 ათასი სა­მუ­შაოს მაძიებელი. გარდა ამისა, საზოგადოებრივ სამუშაოებსა და ინფ­რა­სტრუ­ქტურულ პროექტებში დროებით დასაქმდება ცენტრებში რეგის­ტრი­რებული 10-12 ათასი უმუშევარი.

  შემუშავდება და განხორციელდება „უმუშევართა პროფესიული სწავლების სახელმწიფო პროგრამა“, რომლის ფარგლებში, შრომის ადგილობრივი ბა­ზ­რე­ბის მოთხოვნების შესაბამისად, მოხდება უმუშევრების პროფესიული მომ­ზა­დება/გადამზადება მათი შემდგომი დასაქმებისთვის. 2013-2014 წლებში პროფესიულ სწავლებას გაივლის დაახლოებით 10 000 უმუშევარი, აქედან 2013 წელს - 3 000, ხოლო 2014 წელს - 7 000 უმუშევარი. მათგან, სწავლის დასრულებიდან უახლოესი 6 თვის განმავლობაში, დასაქმდება დაახლოებით 40%.

  მომზადდება და განხორციელდება პილოტური პროექტები ე.წ. „დეპრესი­უ­ლი რეგიონების“ ეკონომიკური განვითარებისა და ადგილობრივი მოსა­ხ­ლეობის დასაქმების მხარდაჭერის მიზნით;

  შრომის პირობების, უსაფრთხოებისა და ჰიგიენის უზრუნველყოფისათვის მო­მზადდება შესაბამისი სტანდარტები და ნორმატიული ბაზა;

  შეიქმნება სამართლებრივი, ინფორმაციული და ორგანიზაციული საფუ­ძვ­ლე­ბი შრომითი მიგრაციის რეგულირებისა და ეფექტური მართვისათვის.

5. სტრატეგიის განხორციელების მონიტორინგი, შეფასება, განახლება

სტრატეგიის რეალიზაციაზე მონიტორინგს განახორციელებს საქართველოს შრო­მის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო, სახელმწიფო კო­ნტროლს _ საქართველოს მთავრობა.

სტრატეგიის რეალიზაციის სამოქმედო გეგმით გათვალისწინებული ცალკეული კომპონენტების მონიტორინგს უზრუნველყოფს ასევე ის ორგანიზაცია, რომე­ლიც იქნება ამ კომპონენტის დამფინანსებელი/თანადამფინანსებელი და თა­ნაშე­მ­ს­რულებელი.

სტრატეგიის განხორციელების საბოლოო შეფასებას ახდენს საქართველოს მთა­ვ­რობა, სოციალური პარტნიორობის სამმხრივი კომისია და ის დონორი ორგა­ნი­ზა­ციები, რომლებიც მონაწილეობას ღებულობენ მის დაფინანსებასა და განხო­რც­ი­ელებაში.

წინამდებარე სტრატეგიის გადასინჯვა და განახლება მოხდება საქართველოს მთა­ვრობის მიერ ქვეყნის განვითარების პრიორიტეტების, ამოცანებისა და შე­სა­ძ­ლებლობების გათვალისწინებით. პერსპექტივაში შესაძლებელია როგორც სტრა­ტე­გიაში ასახული კომპონენტების შემდგომი განვითარება, ასევე, ახალი კომპო­ნე­­ნტების დამატება.

დანართი 1.1

საქართველოს შრომის ბაზრის ფორმირების სახელმწიფო სტრატეგიის რეალიზაციის 2013-2014 წლების სამოქმედო გეგმა

მიმართულება / სფერო

შესასრულებელი სამუშაო

მოსალოდნელი შედეგი

შემსრულებელი / თანაშემსრულებელი

შესრულების ვადა

1. სამართლებრივი ბაზის შექმნა / სრულყოფა

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.1. საქართველოს „შრომის კოდექსის“ ახალი რედაქციის მომზადება

საკანონმდებლო ბაზის სრულყოფა შრომის სამართლიანი და ღირსეული პირობებისათვის საერთაშორისო სტანდარტებისა და შეთანხმებებით ნაკისრი ვალდებულებების შესაბამისად

·  შრომის სამინისტრო

·  იუსტიცია

·  ევროინტეგრაცია

·  პროფკავშირები

·  დამსაქმებლები

ოქტომბერი, 2013წ. - დეკემბერი, 2014წ.

1.2. „დასაქმების შესახებ“ კანონპროექტის მომზადება

დასაქმების აქტიური პოლიტიკის გასატარებლად სამართლებრივი ბაზის შექმნა

·  შრომის სამინისტრო

·  ეკონომიკა 

·  იუსტიცია

·  ევროინტეგრაცია

·  ინფრასტრუქტურა

·  პროფკავშირები

·  დამსაქმებლები

ივლისი - დეკემბერი, 2013წ.

1.3. შრომის ბაზრის ფორმირების სტრატეგიის რეალიზაციისათვის საჭირო ნორმატიული ბაზის შექმნა

სამართლებრივი ბაზის შექმნა სტრატეგიის რეალიზაციისა და დონორებთან თანამშრომლობისთვის

·  შრომის სამინისტრო 

·  ეკონომიკა

·  იუსტიცია

·  განათლება

·  ევროინტეგრაცია

·  პროფკავშირები

·  დამსაქმებლები

ივლისი - ოქტომბერი 2013

1.4. შრომითი მიგრაციის რეგულირების ნორმატიული დოკუმენტების მომზადება

საკანონმდებლო ბაზის შექმნა შრომითი მიგრაციის მართვისა და ამ სფეროში სახელმწიფოთაშორისი თანამშრომლობისათვის

·  შრომის სამინისტრო

·  ეკონომიკა

·  იუსტიცია

·  დიასპორა

·  ევროინტეგრაცია

·  ინფრასტრუქტურა

·  შსს

·  პროფკავშირები

·  დამსაქმებლები

 

ივლისი - დეკემბერი, 2013

1.5. შრომის დაცვის კანონისა  და სხვა ნორმატიული აქტების პროექტების მომზადება

შრომის პირობების, უსაფრთხოებისა და ჰიგიენის უზრუნველსაყოფისათვის სამართლებრივი ბაზის შექმნა

·  შრომის სამინისტრო 

·  იუსტიცია

·  პროფკავშირები

·  დამსაქმებლები

ივლისი - დეკემბერი, 2013წ.

2. შრომის ბაზრის ინფრასტრუქტურის ფორმირება / განვითარება, სამუშაოს მაძიებელთა დასაქმების ხელშეწყობა

 

 

 

2.1. დასაქმების ხელშეწყობის ცენტრების (შემდგომში - ცენტრები) ორგანიზაციულ-სამართლებრივი სტატუსის განსაზღვრისათვის სამართლებრივი ბაზის მომზადება

ცენტრების დაფუძნებისა და საქმიანობისათვის სამართლებრივი  საფუძვლების მომზადება

·  შრომის სამინისტრო

·  სააგენტო 

·  ინფრასტრუქტურა

ივლისი 2013წ.

2.2. ცენტრებისათვის შესაბამისი ფართის გამოყოფა

ცენტრების დაფუძნების წინაპირობების მომზადდება

·  შრომის სამინისტრო

·  სააგენტო 

·  თვითმმართველობა

ივლისი – აგვისტო, 2013წ.

 

2.3. ცენტრების რემონტი (საჭიროებისამებრ) საოფისე მოწყობილობებითა და კომპიუტერული ტექნიკით აღჭურვა

ცენტრების ფუნქციონირებისათვის პირობების შექმნა

·  შრომის სამინისტრო

·  სააგენტო 

·  თვითმმართველობა

ივლისი – აგვისტო, 2013წ.

2.4. ცენტრის თანამშრომლების შერჩევა, აყვანა და სწავლება

ცენტრების უზრუნველყოფა კვალიფიციური ადამიანური რესურსებით

·  შრომის სამინისტრო

·  სააგენტო

ივლისი – აგვისტო, 2013წ.

2.5. სამუშაოს მაძიებლებისა და ვაკანსიების მონაცემთა ბაზის პარამეტრების შემუშავება და პროგრამული უზრუნველყოფა

ცენტრების უზრუნველყოფა მათი საქმიანობის მხარდამჭერი მონაცემთა ბაზების სისტემებით

·  შრომის სამინისტრო

·  სააგენტო

ივლისი – აგვისტო, 2013წ.

2.6.ცენტრების საქმიანობის კოორდინაცია, ცენტრების კადრების მუდმივი განვითარება, მათი მუშაობის მონიტორინგი, ანალიზი

ცენტრების ეფექტური საქმიანობა

·  შრომის სამინისტრო

·  სააგენტო

·  პროფკავშირები

·  დამსაქმებლები

2013 წლის აგვისტოდან - სისტემატურად

2.7. ცენტრების ოპერატიული საქმიანობის მხარდაჭერა

რეგისტრირებულ სამუშაოს მაძიებელთა დასაქმების ხელშეწყობა

·  შრომის სამინისტრო

·  სააგენტო

2013 წლის აგვისტოდან - სისტემატურად

2.8. ცენტრების ინტეგრირებული ვებ-პორტალის შექმნა, განვითარება, მენეჯმენტი

 

ინტეგრირებული ვებ-პორტალი მთელი სისტემისა და ცალკეული რეგიონული ცენტრების ეფექტური საქმიანობის მხარდასაჭერად

·  შრომის სამინისტრო

·  სააგენტო

·  განათლება

2013 წლის  სექტემბრიდან,  სისტემატურად

2.9. სამუშაოს მაძიებელთა დროებითი დასაქმებისათვის საზოგადოებრივი სამუშაოებსა და ინფრასტრუქტურულ პროექტებში ჩართულობა

დროებით დასაქმდება 10-12 ათასი რეგისტრირებული სამუშაოს მაძიებელი

·  შრომის სამინისტრო

·  ინფრასტრუქტურა

·  სოფლის მეურნეობა

·  სპორტი და ახალგაზრდობა

·  ფინანსები

·  თვითმმართველობა

·  პროფკავშირები

·  დამსაქმებლები

2013 წლის აგვისტოდან, სისტემატურად

2.10. დასაქმების ფორუმების ორგანიზება

სამუშაოს მაძიებელთა დასაქმების მხარდაჭერა

·  შრომის სამინისტრო

·  სააგენტო

·  პროფკავშირები

·  დამსაქმებლები

2013 წლის ოქტომბრიდან პერიოდულად

2.11. შრომის პირობების, უსაფრთხოებისა და ჰიგიენის მოთხოვნების მონიტორინგის  ორგანოს ფუნქციების, ორგანიზაციული სტრუქტურისა და დაქვემდებარების, ტექნიკური აღჭურვისა და რესურსებით უზრუნველყოფის საჭიროებების განსაზღვრა

შრომის პირობების, უსაფრთხოებისა და ჰიგიენის მონიტორინგის ფუნქციის განხორციელებისათვის საჭირო რესურსებისა და პირობების დადგენა

 

·  საქართველოს მთავრობა

·  პროფკავშირები

·  დამსაქმებლები

ოქტომბერი 2013 წ. - დეკემბერი, 2014 წ.

 

2.12. შრომის პირობების,  უსაფრთხოებისა და ჰიგიენის მონიტორინგისთვის საჭირო მეთოდური მასალებისა და სტანდარტების მომზადება

შრომის პირობების, უსაფრთხოებისა და ჰიგიენის მონიტორინგის მეთოდოლოგიური მომზადება

 

·  შრომის სამინისტრო

·  GEOSTM

·  პროფკავშირები

·  დამსაქმებლები

2014 წლიდან სისტემატურად

3. შრომის ბაზრის კვლევების ინსტიტუციონალიზაცია და ინფორმაციული ბაზის შექმნა/განვითარება

3.1. დასაქმებისა და უმუშევრობის აღრიცხვის მეთოდიკის სრულყოფა

დასაქმებისა და უმუშევრობის შესახებ ზუსტი ინფორმაცია

 

·  შრომის სამინისტრო

·  ეკონომიკა

·  საქსტატი

·  პროფკავშირები

·  დამსაქმებლები

აგვისტო - დეკემბერი, 2013წ.

3.2.ხელფასების სტატისტიკური კვლევის მეთოდიკის სრულყოფა

სამუშაო ძალის ფასის შესახებ ზუსტი ინფორმაცია

 

·  შრომის სამინისტრო

·  ეკონომიკა

·  ფინანსები

·  საქსტატი

·  პროფკავშირები

·  დამსაქმებლები

აგვისტო- დეკემბერი, 2013წ.

3.3. სამუშაო ძალაზე დანახარჯების სტატისტიკური კვლევის მეთოდიკის სრულყოფა

 

სამუშაო ძალაზე დანახარჯების შესახებ ზუსტი ინფორმაცია

·  შრომის სამინისტრო

·  ეკონომიკა

·  საქსტატი

·  პროფკავშირები

·  დამსაქმებლები

აგვისტო - დეკემბერი, 2013წ.

3.4. „დასაქმების სტანდარტული ეროვნული კლასიფიკატორის“ შემუშავება (ISCO-88-ის ბაზაზე)

პროფესიებისა და სპეციალობების კლასიფიკაციის უნიფიცირებული სისტემის შექმნა

·  შრომის სამინისტრო

·  განათლება

·  ეკონომიკა

·  საქსტატი

·  პროფკავშირები

·  დამსაქმებლები

აგვისტო, 2013წ. - მარტი, 2014წ.

3.5. შრომის ბაზარზე მოსალოდნელი ტენდენციების პროგნოზირების მეთოდიკის შემუშავება

შრომის ბაზარზე საშუალოვადიანი და გრძელვადიანი ტენდენციების შესახებ მეთოდური საფუძვლების მომზადება

·  შრომის სამინისტრო

·  ეკონომიკა

·  განათლება

·  საქსტატი

·  პროფკავშირები

·  დამსაქმებლები

იანვარი-ნოემბერი, 2014წ.

3.6. სამუშაო ძალაზე მოთხოვნის კვლევის ინსტიტუციონალიზაციის მეთოდური და ორგანიზაციული მომზადება; სამუშაო ძალაზე მოთხოვნის მონაცემთა ბაზის პარამეტრების შემუშავება

უმუშევართა პროფესიული სწავლებისათვის ინფორმაციული ბაზის მომზადება

·  შრომის სამინისტრო

·  განათლება

·  ეკონომიკა

·  საქსტატი

·  პროფკავშირები

·  დამსაქმებლები

იანვარი - ივნისი, 2014წ.

3.7. სამუშაო ძალის მიწოდების სტატისტიკური კვლევის მეთოდური და ორგანიზაციული მომზადება; სამუშაო ძალის მიწოდების მონაცემთა ბაზის პარამეტრების შემუშავება

სამუშაო ძალის მიწოდების შესახებ საინფორმაციო ბაზის შექმნა; შრომის ბაზრის საჭიროებებზე განათლების სისტემის ორიენტაცია

·  შრომის სამინისტრო

·  საქსტატი

·  განათლება

·  პროფკავშირები

·  დამსაქმებლები

იანვარი - ივნისი, 2014წ.

4. შრომის ბაზრის საჭიროებებზე ორიენტირებული პროფესიული სწავლების სისტემის განვითარების მხარდაჭერა

 

 

 

 

 

 

4.1. სპეციალური კვლევები სამუშაო ძალაზე მოთხოვნა-მიწოდების შესასწავლად (საქართველოს  რეგიონების მიხედვით)

უმუშევართა პროფესიული სწავლებისათვის ინფორმაციული ბაზის მომზადება

·  შრომის სამინისტრო

·  განათლება 

·  ეკონომიკა

·  თვითმმართველობა

2013 წლის ოქტრომბრიდან - პერიოდულად

4.2. პროფესიული სწავლების პროვაიდერებისა და სასწავლო პროგრამების შესახებ მონაცემთა ბაზის განვითარება (რეგიონების მიხედვით)

უმუშევართა პროფესიული სწავლებისათვის ინფორმაციული ბაზის მომზადება

·  შრომის სამინისტრო

·  განათლება

·  თვითმმართველობა

2013 წლის აგვისტოდან, სისტემატურად

4.3. სამუშაოს მაძიებელთა პროფესიული მომზადება/ გადამზადება (≈10000-12000 სამუშაოს მაძიებლის მომზადება, გამოყოფილი ასიგნებების შესაბამისად);

 

დამსაქმებლების მოთხოვნების უკეთ დაკმაყოფილება; სამუშაოს მაძიებელთა დასაქმების ხელშეწყობა

·  შრომის სამინისტრო

·  განათლება

·  ლგს

·  თავდაცვა

·  შსს

·  სპორტი და ახალგაზრდობა

·  თვითმმართველობა 

·  პროფკავშირები

·  დამსაქმებლები

2013 წლის ოქტომბრიდან, სისტემატურად

4.4. მეთოდური მასალების განვითარება (პროფორიენტაციის, კონსულტირების და სხვ. საკითხებზე)

ცენტრების ეფექტური ფუნქციონირების უზრუნველყოფა

·  შრომის სამინისტრო

·  განათლება

·  პროფკავშირები

·  დამსაქმებლები

ოქტომბერი 2013წ. - აგვისტო, 2014წ.

4.5. პროფესიულ კომპეტენციებზე დამსაქმებელთა მოთხოვნების გამოკვეთა (20 პროფესია)

ინფორმაციული ბაზა პროფესიული სტანდარტების შესამუშავებლად

·  შრომის სამინისტრო

·  განათლება 

·  თვითმმართველობა

·  პროფკავშირები

·  დამსაქმებლები

ოქტომბერი, 2013წ. - ივლისი, 2014წ.

4.6. პროფესიათა აღწერების, ბეჭდური და ვიდეო მასალების მომზადება – 100 პროფესია

პროფესიული ორიენტაციისათვის მეთოდური მასალის მომზადება; სწავლის ეფექტიანობის გაზრდა

·  შრომის სამინისტრო

·  განათლება

·  პროფკავშირები

·  დამსაქმებლები

ოქტომბერი, 2013წ. - ოქტომბერი, 2014წ.

5. სამუშაო ძალის შრომითი მიგრაციის რეგულირება და მართვა

 

 

 

5.1. ეროვნული შრომის ბაზრის საჭიროებების გათვალისწინებით შრომითი მიგრაციის რეგულირების ინფორმაციული და ორგანიზაციული სისტემის ფორმირება და სრულყოფა

შრომითი მიგრაციის ეფექტიანი მართვა

·  შრომის სამინისტრო

·  დიასპორა

·  იუსტიცია

·  ევროინტეგრაცია

·  თვითმმართველობა 

·  პროფკავშირები

·  დამსაქმებლები

2013 წლის ოქტომბრიდან, სისტემატურად

5.2. მეზობელი ქვეყნებისა და პოტენციური პარტნიორების შრომის ბაზრების შესახებ ინფორმაციის მოპოვება და ანალიზი

საზღვარგარეთ ლეგალურად დასაქმების შესაძლებლობების შეფასება

·  შრომის სამინისტრო

·  საგარეო

·  დიასპორა

·  ევროინტეგრაცია

2014 წლის იანვრიდან - სისტემატურად

5.3. სამუშაო ძალის  დროებითი შრომითი მიგრაციის სფეროში სახელმწიფოთაშორისი თანამშრომლობის ხელშეწყობა;

უმუშევრობის შემცირება; შრომითი მიგრაციის ლეგალიზაცია;

·  შრომის სამინისტრო

·  დიასპორა

·  საგარეო

·  იუსტიცია

·  ევროინტეგრაცია

2013 ივლისიდან, სისტემატურად

5.4. ე.წ. „დეპრესიული რეგიონების“ ეკონომიკური განვითარებისა და ადგილობრივი მოსახლეობის დასაქმების პილოტური პროექტის შემუშავება/განხორციელება.

ეკონომიკურად მძიმე მდგომარეობაში მყოფი რეგიონების განვითარების მხარდაჭერა; ეფექტური მოდელის შემუშავება.

 

 

·  შრომის სამინისტრო

·  ეკონომიკა

·  ინფრასტრუქტურა

·  სოფლის მეურნეობა

·   ფინანსები

·  თვითმმართველობა

·  პროფკავშირები

·  დამსაქმებლები

იანვარი-ნოემბერი, 2014წ.

 

 

 

 

 

შემოკლებების და აბრევიატურების ჩამონათვალი

(ანბანური თანმიმდევრობით)

თვითმმართველობა

-

ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოები

განათლება

-

საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრო;

დამსაქმებლები

-

საქართველოს დამსაქმებელთა საერთო-ეროვნული წარმომადგენლობითი გაერთიანებები (ასოციაციები)

დიასპორა

-

დიასპორის საკითხებში საქართველოს სახელმწიფო მინისტრის აპარატი;

ევროინტეგრაცია 

-

ევროპულ და ევროატლანტიკურ სტრუქტურებში ინტეგრაციის საკითხებში საქართველოს სახელმწიფო მინისტრის აპარატი;

ეკონომიკა 

-

საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტრო;

ინფრასტრუქტურა

-

საქართველოს რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის სამინისტრო;

იუსტიცია 

-

საქართველოს იუსტიციის სამინისტრო;

ლგს 

-

საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტრო;

პროფკავშირები

-

საქართველოს პროფესიული კავშირების საერთო-ეროვნული წარმომადგენლობითი გაერთიანებები (ასოციაციები);

სააგენტო

-

საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს სახელმწიფო კონტროლს დაქვემდებარებული საჯარო სამართლის იურიდიული პირი - „სოციალური მომსახურების სააგენტო“;

საგარეო

-

საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტრო;

GEOSTM             

-  

საჯარო სამართლის იურიდიული პირი - „საქართველოს სტანდარტებისა და მეტროლოგიის ეროვნული სააგენტო“;

საქსტატი 

-

საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური;

სოფლის მეურნეობა

-

საქართველოს სოფლის მეურნეობის სამინისტრო;

სპორტი და ახალგაზრდობა

-

საქართველოს სპორტისა და ახალგაზრდობის საქმეთა სამინისტრო;

ფინანსები 

-

საქართველოს ფინანსთა სამინისტრო;

შსს 

-

საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო;

შრომის სამინისტრო 

-

საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო.

 



[1] IOM-ის მიერ ჩატარებული შრომის ბაზრის კვლევების ანგარიშები:  www.iom.ge

[2] საქართველოში დღეისათვის დასაქმების სახელმწიფო ცენტრები ფუნქციონირებს მხოლოდ აჭარის ავტონომიურ რესპუბლიკაში. კერძოდ, 2011 წლის ოქტომბერში შეიქმნა სსიპ „აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის დასაქმების სააგენტო”, რომელსაც აქვს 6 მუნიციპალური (ბათუმის, ქობულეთის, ხელვაჩაურის, ქედის, შუახევის, ხულოს) განყოფილება.

[3] საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახურის ვებ-გვერდი: www.geostat.ge.  ცხრილი: მოსახლეობის საშუალო თვიური შემოსავლების განაწილება წლების მიხედვით; ბოლო ნახვის თარიღი: 22.04.2013.

[4] ცენტრების შექმნისათვის საჭირო აქტივობები და ვადები გაწერილია „საქართველოს შრომის ბაზრის ფორმირების სახელმწიფო სტრატეგიის რეალიზაციის 2013-2014 წლების სამოქმედო გეგმაში“ (დანართი 1.1).

[5] შინამეურნეობების კვლევის ბაზაზე ქვეყნდება მხოლოდ ზოგადი სტატისტიკური მაჩვენებლები მოსახლეობის ეკონომიკური აქტიურობის, დასაქმებისა და უმუშევრობის შესახებ, რაც არასაკმარისია. 

[6] საქართველოს მიგრაციის სტრატეგია 2013-2015. გვ. 10.