საქართველოს სახელმწიფო საზღვრის მართვის სტრატეგიის დამტკიცების შესახებ

საქართველოს პრეზიდენტის

ბრძანებულება №59

2008 წლის 4 თებერვალი

ქ. თბილისი

,საქართველოს საზღვრის მართვის სტრატეგიის დამტკიცების შესახებ

1. ,,ნორმატიული აქტების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-18 მუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისად, საქართველოს სახელმწიფო ინტერესებიდან გამომდინარე, ეფექტური საზღვრის მართვის სისტემის ჩამოყალიბების, ქვეყნის სასაზღვრო უსაფრთხოების დაცვის გაუმჯობესების, ქვეყანასა და რეგიონში მშვიდობისა და სტაბილურობის განმტკიცების, ევროპასთან მჭიდრო ინტეგრაციისა და ჩრდილოატლანტიკურ ალიანსში გაწევრიანების ხელშეწყობის მიზნით, დამტკიცდეს თანდართული ,,საქართველოს საზღვრის მართვის სტრატეგია“.

2. ბრძანებულება ამოქმედდეს გამოქვეყნებისთანავე.

მ. სააკაშვილი

საქართველოს საზღვრის მართვის სტრატეგია

ტერმინთა განმარტებები:

,,საქართველოს საზღვრის მართვის სტრატეგიაში“ გამოყენებულ ტერმინებს აქვს შემდეგი მნიშვნელობა:

საზღვრის ერთიანი მართვა – საზღვრის უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული ღონისძიებები, რომლებიც მოიცავს:

– სასაზღვრო კონტროლს, რისკის ანალიზისა და ოპერატიულ-სამძებრო და დაზვერვითი მოქმედებების ჩათვლით;

– ოთხმაგი კონტროლის მოდელს (ქვეყნის შიგნით კონტროლის ღონისძიებები, სასაზღვრო კონტროლი, მეზობელ ქვეყნებთან თანამშრომლობა, მესამე ქვეყნებში განხორციელებული ღონისძიებები);

– საზღვრის მართვაში ჩართულ უწყებებს შორის თანამშრომლობას შიდასახელმწიფოებრივ და საერთაშორისო დონეზე (სასაზღვრო პოლიცია, საბაჟოსა და პოლიციის ორგანოები, უშიშროების სამსახურები და სხვა შესაბამისი ორგანოები).

სასაზღვრო გამტარი პუნქტი (სგპ) – საერთაშორისო მიმოსვლისათვის ნებადართული გზატკეცილის ან გზის მონაკვეთი, რკინიგზის სადგურის, პორტის, ნავსადგურის, აეროპორტის (აეროდრომის) ტერიტორიის ნაწილი, სადაც ხორციელდება საზღვრის გადაკვეთასთან დაკავშირებული სასაზღვრო კონტროლი.

სასაზღვრო კონტროლი – საზღვარზე ჩატარებული ყველა ქმედება (სასაზღვრო შემოწმება და მეთვალყურეობა, საბაჟო, ფიტოსანიტარიული, ვეტერინარული, სანიტარიული კონტროლი, ინტელექტუალური საკუთრების დაცვის ზომები, სავალუტო კონტროლი და სხვა კანონმდებლობით გათვალისწინებული კონტროლი), რომელთა მიზანია საზღვრის გადაკვეთის აქტზე რეაგირება არსებული წესებისა და დებულებების მიხედვით.

სასაზღვრო შემოწმება – სასაზღვრო გამტარ პუნქტში განხორციელებული შემოწმება, რათა მიღებულ იქნეს გადაწყვეტილება, რომ პირი, მისი სატრანსპორტო საშუალებებისა და მფლობელობაში არსებული ნივთების ჩათვლით, უფლებამოსილია შევიდეს საქართველოს ტერიტორიაზე ან დატოვოს იგი.

საზღვრის მეთვალყურეობა – საზღვრის მეთვალყურეობა სასაზღვრო გამტარ პუნტებს შორის (მწვანე საზღვარზე), რათა აღკვეთილ იქნეს სასაზღვრო შემოწმების გარეშე პირთა მიერ საზღვრის გადაკვეთის მცდელობა.

საბაჟო კონტროლი – არსებული კოდექსით გათვალისწინებული საბაჟო პროცედურების გატარება იმ საქონელზე, რომელიც ექვემდებარება საბაჟო ზედამხედველობას, საქართველოს საბაჟო კანონმდებლობის შესაბამისად.

საბაჟო ზედამხედველობა – საბაჟო ორგანოს მიერ გატარებულ ღონისძიებათა ერთობლიობა, რომელთა მიზანია საქონლის მიმართ საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი ვალდებულებების, შეზღუდვების, აკრძალვების, მოთხოვნებისა ან სხვა პირობების დაცვა.

შიდაუწყებრივი თანამშრომლობა – თანამშრომლობა უწყების სხვადასხვა ადმინისტრაციულ დონეს შორის მმართველობის ცენტრალური ორგანოდან უშუალოდ საზღვარზე მოქმედ ადგილობრივ ქვედანაყოფებამდე, აგრეთვე უწყების სხვადასხვა სამსახურებს შორის.

უწყებათშორისი თანამშრომლობა – თანამშრომლობა საზღვრის მართვაში მონაწილე უწყებებს შორის ცენტრალურ, რეგიონულ და ადგილობრივ დონეზე.

საერთაშორისო თანამშრომლობა – თანამშრომლობა ადგილობრივ დონეზე საზღვრის ორივე მხარეს მოქმედ სამსახურებს, აგრეთვე მეზობელი და სხვა ქვეყნების სასაზღვრო უწყებებს შორის საზღვრის ერთიანი მართვის ფორმატში.

უწყება – პოლიცია, სასაზღვრო პოლიცია, შემოსავლების სამსახური და შესაბამისი ორგანო

ცენტრალური დონე – შს, სპ

რეგიონული დონე – სპ-ის რეგიონული სამმართველოები და მისი შესაბამისი დონე

ადგილობრივი დონე – სასაზღვრო გამტარი პუნქტები, სექტორები

რისკის ანალიზი – მონაცემთა შეფასება საფრთხის აღმოფხვრისა და კანონის დარღვევის შესაძლებლობის თავიდან აცილების მიზნით.

დელიმიტაცია და დემარკაცია – სახელმწიფო იურისდიქციის გავრცელების არეალის განსაზღვრის მიზნით:

●     სახელმწიფო საზღვრის მდგომარეობისა და მიმართულების განსაზღვრა მომიჯნავე სახელმწიფოებს შორის შეთანხმებით (დელიმიტაცია):

●     სახელმწიფო საზღვრის ხაზის დადგენა ადგილზე სპეციალური სასაზღვრო ნიშნების საშუალებით (დემარკაცია).

სგპ-ის კატეგორიები – სგპ-ების კლასიფიკაცია მათი სტატუსის, გამტარუნარიანობისა და სხვა მახასიათებლების მიხედვით.

ავტომატიზებული მონაცემთა ბაზა – შესაბამის უწყებათა მიერ ადმინისტრირებულ და ელექტრონულ ფორმატში დამუშავებული მონაცემთა ერთობლიობა.

შემოკლებები:

სპ – სასაზღვრო პოლიცია

შს – შემოსავლების სამსახური

სუამი – საქართველო, უკრაინა, აზერბაიჯანი, მოლდოვა

დსთ – დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობა

ეუთო – ევროპის უსაფრთხოებისა და თანამშრომლობის ორგანიზაცია

ნატო – ჩრდილოატლანტიკური ხელშეკრულების ორგანიზაცია

მსო – მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაცია

ესპ  – ევროპული სამეზობლო პოლიტიკა

სგპ  – სასაზღვრო გამტარი პუნქტი

ფრონტექსი – გარესაზღვრებზე ოპერატიული თანამშრომლობის მართვის ევროპული სააგენტო

1. შესავალი

1.1. სტრატეგიის მიზანი

საქართველოს სახელმწიფო ინტერესებიდან გამომდინარე, ქვეყნის სასაზღვრო უსაფრთხოების დაცვის გაუმჯობესების, ქვეყანასა და რეგიონში მშვიდობისა და სტაბილურობის განმტკიცების, ევროპასთან მჭიდრო ინტეგრაციისა და ჩრდილოატლანტიკურ ალიანსში გაწევრიანების მიზნით ამტკიცებს საქართველოს საზღვრის მართვის სტრატეგიას.

საქართველოს წინსვლა და ეკონომიკური აღმავლობა მნიშვნელოვანწილადაა დამოკიდებული საზღვრის ეფექტურ მართვაზე. საბიუჯეტო შემოსავლების გაზრდისა და საქართველოს წინაშე არსებული საფრთხეების თავიდან ასაცილებლად აუცილებელია ეფექტური საზღვრის მართვის სისტემის ჩამოყალიბება. აღნიშნული მტკიცე ინსტიტუციური ბაზის შექმნას გულისხმობს, რომელიც უზრუნველყოფს ტრანსსასაზღვრო ვაჭრობის ხელშეწყობას და კონტრაბანდასთან, საერთაშორისო ორგანიზებულ დანაშაულთან, ადამიანებით, იარაღითა და ნარკოტიკებით ვაჭრობასთან და სხვა ტრანსსასაზღვრო დანაშაულთან ბრძოლას ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვის მაღალი სტანდარტების გათვალისწინებით.

სასაზღვრო უსაფრთხოების სფეროში გატარებული რეფორმების მიზანია ადამიანებისა და ტვირთების კანონიერი გადაადგილების ხელშეწყობა და კონტროლირებული და უსაფრთხო საზღვრების უზრუნველყოფა. ამისათვის კი აუცილებელია საზღვრის მართვაში მონაწილე ყველა უწყების თანამშრომლობა და კოორდინირებული ქმედება.

1.2. სტრატეგიის საფუძველი

საქართველოს საზღვრის მართვის სტრატეგია (შემდგომში ­­– სტრატეგია) შემუშავებულია საქართველოს პოლიტიკური, ეკონომიკური და სოციალური სისტემის გათვალისწინებით და დაფუძნებულია საქართველოს ეროვნული უსაფრთხოების კონცეფციასა და სხვა სამართლებრივ დოკუმენტებზე: საქართველოს კონსტიტუციაზე, საქართველოს კანონზე სახელმწიფო საზღვრის შესახებ, საქართველოს კანონზე სასაზღვრო პოლიციის შესახებ, საქართველოს საბაჟო კოდექსსა და საქართველოს სხვა ნორმატიულ აქტებზე, რომლებიც არეგულირებენ სასაზღვრო და საბაჟო საკითხებს. სტრატეგია შესაბამისობაშია საქართველოს მიერ ევროპული სამეზობლო პოლიტიკის სამოქმედო გეგმის პრიორიტეტულ მიმართულებებთან და ევროკავშირის წევრი ქვეყნების მიერ შემუშავებულ ერთიან საზღვრის მართვის მოდელთან.

სტრატეგიის შემუშავებისას გათვალისწინებულ იქნა ევროკავშირის წევრობის კანდიდატი ქვეყნების საზღვრის მართვის სტრატეგიული დოკუმენტები, საერთაშორისო სტანდარტები და გამოცდილება, ასევე საქართველოს სპეციფიკა.

1.3. სტრატეგიის შინაარსი

სტრატეგია არის საზღვრის მართვის სფეროში სახელმწიფო პოლიტიკის განმსაზღვრელი ძირითადი დოკუმენტი, რომელიც ასახავს სტრატეგიულ მიზნებს, ძირითად პრინციპებს, აყალიბებს სამოქმედო გეგმებსა და ამოცანებს. სტრატეგიის მიზანს რესურსების უფრო ეფექტიანად გამოყენება, ამოცანათა და ვალდებულებათა უკეთესად შესრულება, აგრეთვე საქართველოს სასაზღვრო უსაფრთხოების სისტემის მუდმივი განვითარების უზრუნველყოფა წარმოადგენს.

წინამდებარე სტრატეგია არის საზღვრის მართვის სფეროში არსებული ყველა სტრატეგიისა და გეგმის საფუძველი. სტრატეგია აგრეთვე გამოხატავს საქართველოს ხელისუფლების ნებას, განახორციელონ მასშტაბური რეფორმა. საქართველოს მთავრობა და საზღვრის მართვის სფეროში მონაწილე უწყებები სტრატეგიას ახორციელებს შესაბამისი გრძელვადიანი ღონისძიებებით, რომელთა მეშვეობითაც უზრუნველყოფენ ფუნდამენტურ სახელმწიფო ღირებულებებისა და ინტერესების დაცვას და სასაზღვრო უსაფრთხოების სისტემის წინაშე მდგარ საფრთხეებზე, რისკებსა და გამოწვევებზე შესაბამის რეაგირებას.

1.4. სტრატეგიის შემუშავებისა და განხორციელების პროცესი

წინამდებარე სტრატეგია შეიმუშავა საქართველოს ეროვნული უშიშროების საბჭოსთან არსებულმა საქართველოს სახელმწიფო საზღვრის რეფორმის ხელშეწყობის დროებითმა უწყებათშორისო კომისიამ სამხრეთ კავკასიაში ევროკავშირის სპეციალური წარმომადგენლის ოფისის დახმარებით.

ამ დოკუმენტში ჩამოყალიბებულია მიზნები, რომელთა მიღწევა დაგეგმილია 5 წლის განმავლობაში.

განვითარების სტრატეგიული მიზნები შესაძლოა შეიცვალოს. აქედან გამომდინარე, საჭიროა იგი პერიოდულად გადაისინჯოს, რათა მუდმივად შეესაბამებოდეს საქართველოს სახელმწიფოს პოლიტიკას და მის მიერ განსაზღვრულ პრიორიტეტებს.

2. საზღვრის ერთიანი მართვის კონცეფცია

2.1. საზღვრის ერთიანი მართვის მიზნები

საქართველოს საზღვრის მართვის სტრატეგია ეფუძნება საზღვრის ერთიანი მართვის მოდელს. მისი მიზანია საზღვრის მართვაში მონაწილე ყველა შესაბამისი უწყების საქმიანობის კოორდინაცია და თანამშრომლობა როგორც შიდასახელმწიფოებრივ, ასევე საერთაშორისო დონეზე საზღვრის მართვის ქმედითი და ერთიანი სისტემის შექმნის მიზნით. მან უნდა უზრუნველყოს ღია, მაგრამ კონტროლირებადი და უსაფრთხო საზღვრების პრინციპის დაცვა. ეფექტური საზღვრის მართვა სათანადოდ უნდა პასუხობდეს საზღვართან დაკავშირებულ ყველა საფრთხეს.

საზღვარი ღია უნდა იყოს ვაჭრობისთვის, ადამიანებისა და ტვირთების გადაადგილებისთვის, რაც ქვეყნისა და მთლიანად რეგიონის ეკონომიკური განვითარების წინაპირობაა. ამავდროულად, საზღვარი დაცული უნდა იყოს ყველა სახის უკანონო საქმიანობისგან, რომელიც საფრთხეს უქმნის ქვეყნისა და რეგიონის სტაბილურობას. აუცილებელია, რომ ტრანსსასაზღვრო დანაშაულთან, მათ შორის, ტრეფიკინგთან, არალეგალურ მიგრაციასთან, ტერორიზმთან ბრძოლა მთელი ქვეყნის ტერიტორიაზე მიმდინარეობდეს, განსაკუთრებით კი სგპ-ებზე.

საზღვრის მართვისადმი ინტეგრირებული მიდგომა უნდა მოიცავდეს სასაზღვრო საქმიანობის შემდეგ მიმართულებებს: სავიზო პროცედურები, თავშესაფრისა და მიგრაციის საკითხები, ეკონომიკური უსაფრთხოება, ფულის მოძრაობის მონიტორინგი, საქონლის გადაადგილების შეზღუდვის პროცედურები, ეპიზოოტიური უსაფრთხოება, ფიტოსანიტარიული და სანიტარიული ზომები, ინტელექტუალური საკუთრებისა და მეწარმეთა უფლებების დაცვა, ნარკოტიკებთან, ტრანსსასაზღვრო დანაშაულთან, ტერორიზმთან და სხვადასხვა სახის დანაშაულებათა წინააღმდეგ ბრძოლის მეთოდები, ადამიანთა ძირითად უფლებათა და თავისუფლებათა, ასევე პირადი მონაცემების დაცვა.

მნიშვნელოვანია ასევე მონაცემთა ბაზების მართვისა და ინფორმაციის გაცვლის საკითხები, რომლებიც საზღვრის ერთიანი მართვის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ნაწილია. ევროკავშირისა და სხვა საერთაშორისო სტანდარტების შესაბამისად, მონაცემთა ბაზების შექმნა და მათი გამოყენება კანონმდებლობით უნდა იყოს გამყარებული.

2.2. საზღვრის ერთიანი მართვის მოდელი

საზღვრის ერთიანი მართვა ეფუძნება სასაზღვრო უსაფრთხოების ოთხეტაპიანი კონტროლის მოდელს:

1. სხვადასხვა სახის უსაფრთხოების უზრუნველმყოფი კონტროლის ღონისძიებები ქვეყნის შიგნით (შესაბამისი სახელმწიფო უწყებების კოორდინირებული და თანამიმდევრული ღონისძიებები);

2. სასაზღვრო კონტროლი (მათ შორის, საიმიგრაციო კონტროლი და საზღვრის მეთვალყურეობისა და მონიტორინგის ღონისძიებები, აგრეთვე რისკების ანალიზის, დაზვერვა და ტრანსსასაზღვრო დანაშაულის გამოძიება);

3. თანამშრომლობა მეზობელ ქვეყნებთან (საზღვრის მართვაში მონაწილე უწყებებს შორის ყველა დონეზე);

4. პრევენციული ღონისძიებები მესამე ქვეყნებში

საზღვრის ერთიანი მართვის მიზნების მისაღწევად საჭიროა:

● პრევენციული ზომების გატარება სავარაუდო საფრთხის წარმოშობის ქვეყანაში;

● სახელმწიფო უწყებების მჭიდრო ურთიერთთანამშრომლობა საზღვრის კვეთასთან დაკავშირებული პროცედურების გამარტივებისა და ტრანსსასაზღვრო დანაშაულთან ბრძოლის მიზნით;

● საზღვრის მართვასთან დაკავშირებული პრობლემების მოგვარება არამხოლოდ უშუალოდ საზღვარზე საქმიანობით, არამედ მთელი ქვეყნის ტერიტორიაზე ყველა დაინტერესებული უწყების აქტიური მონაწილეობით;

● მეზობელ ქვეყნებთან უფრო ინტენსიური თანამშრომლობა საერთო პრიორიტეტების განსაზღვრისა და შეთანხმებული მოქმედების მიზნით.

2.3. თანამშრომლობის სამი მიმართულება

საზღვრის ერთიანი მართვის მოდელი საზღვრის ეფექტური მართვის უზრუნველყოფის მიზნით აუცილებელ ყველა ღონისძიებას მოიცავს. აღნიშნული ოთხმაგი კონტროლის მოდელის ყველა რგოლში უდიდესი მნიშვნელობა ენიჭება თანამშრომლობასა და კოორდინაციას და მოიცავს თანამშრომლობის სამ ძირითად მიმართულებას:

▪      შიდაუწყებრივი;

▪      უწყებათშორისი;

▪      საერთაშორისო.

2.3.1. შიდაუწყებრივი თანამშრომლობა

შიდაუწყებრივი მიმართულება გულისხმობს კონკრეტულ საკითხებზე პასუხისმგებელი დანაყოფების ერთობლივ მუშაობას ერთი უწყების ფარგლებში. თანამშრომლობის ფორმა შეიძლება იყოს ვერტიკალური ან ჰორიზონტალური:

ვერტიკალურია სხვადასხვა ადმინისტრაციულ დონეზე მყოფ დანაყოფებს შორის თანამშრომლობა, ჰორიზონტალური – ერთი დონის ადმინისტრაციულ ორგანოებსა და დანაყოფებს შორის. ორივე ამ ფორმის ეფექტურად განხორციელებისთვის მნიშვნელოვანია პასუხისმგებლობათა ზუსტი განაწილება და ინფორმაციის მუდმივი გაცვლა.

2.3.2. უწყებათშორისი თანამშრომლობა

უწყებათშორისი მიმართულება საზღვრის მართვაში მონაწილე სხვადასხვა უწყების ერთობლივ მუშაობას გულისხმობს როგორც ოპერატიული პერსონალის დონეზე, ასევე კომუნიკაციასა და კოორდინაციას შესაბამისი უწყებების ცენტრალურ ხელმძღვანელობას შორის.

უწყებათშორისი თანამშრომლობა მოიცავს კოორდინირებულ საქმიანობას სასაზღვრო გამტარ პუნქტებში, ერთობლივ ღონისძიებებს, ინფორმაციის გაცვლას, ერთობლივ სწავლებებს, საერთო პასუხისმგებლობას, ინფრასტრუქტურისა და აღჭურვილობის ერთობლივ გამოყენებას და ა.შ.

2.3.3. საერთაშორისო მიმართულება

მეზობელ ქვეყნებთან და ევროკავშირთან თანამშრომლობა აუცილებელია ერთიანი პოლიტიკის გატარებისა და სპეციფიკური ტრანსსასაზღვრო ფენომენებთან (ტრეფიკინგი, კონტრაბანდა, ტრანსსასაზღვრო დანაშაული) ბრძოლის ერთიანი მიდგომის შესამუშავებლად.

საერთაშორისო თანამშრომლობა შესაძლოა დაიყოს შემდეგ მიმართულებებად: მრავალმხრივი და ორმხრივი თანამშრომლობა. ორმხრივი თანამშრომლობა შესაძლებელია იყოს როგორც სამთავრობო, ასევე უწყებრივ დონეზე. აღნიშნული თანამშრომლობისთვის აუცილებელი დოკუმენტებია ორმხრივი თანამშრომლობის ხელშეკრულებები და რეადმისიის ხელშეკრულებები.

3. სახელმწიფო საზღვარზე არსებული ვითარების ანალიზი

3.1 სახელმწიფო საზღვრის მოკლე ისტორია

საქართველოს გეოპოლიტიკური მდგომარეობა დიდ როლს ასრულებს ქვეყნის და მთლიანად შავი ზღვისა და კავკასიის რეგიონის პოლიტიკურ, ეკონომიკურ, სოციალურ და კულტურულ განვითარებაში. საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ – 1991 წლიდან, საქართველო საერთაშორისო ასპარეზზე კვლავ გამოდის როგორც საერთაშორისო ურთიერთობების დამოუკიდებელი სუბიექტი.

საქართველოს დღევანდელი საზღვრები მისი ისტორიული წარსულითაა განპირობებული. თურქეთთან საზღვრის დელიმიტაცია და დემარკაცია დასრულებულია, რადგანაც საზღვრის ეს მონაკვეთი 1922-1991 წლებში თურქეთთან საბჭოთა კავშირის საზღვარი იყო. საქართველოს სახელმწიფო საზღვრის დანარჩენი ნაწილი – მეზობელ ქვეყნებთან – რუსეთთან, აზერბაიჯანთან და სომხეთთან საბჭოთა პერიოდში მხოლოდ ადმინისტრაციული საზღვრის ფუნქციას ასრულებდა და დღემდე მათი დელიმიტაცია და დემარკაცია არ განხორციელებულა

1991 წელს, საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ, დაიწყო პრაქტიკული მუშაობა მისი საზღვრების დადგენის მიზნით. ყველა მომიჯნავე ქვეყანასთან (თურქეთის გარდა) შეიქმნა სახელმწიფო საზღვრის დელიმიტაციის კომისიები: რუსეთთან – 1993 წელს, აზერბაიჯანთან – 1994 წელს, სომხეთთან – 1994 წელს. დელიმიტაციისა და დემარკაციის პროცესის დაჩქარებისა და კოორდინაციის გაუმჯობესების მიზნით 2006 წლის 17 მარტს საქართველოს პრეზიდენტის №208 ბრძანებულებით შეიქმნა ,,საქართველო-რუსეთის სახელმწიფო საზღვრის დელიმიტაციისა და დემარკაციის, საქართველო-აზერბაიჯანის სახელმწიფო საზღვრის დელიმიტაციისა და დემარკაციის, საქართველო-სომხეთის სახელმწიფო საზღვრის დელიმიტაციისა და დემარკაციის, აგრეთვე საქართველოსა და რუსეთის ფედერაციას შორის შავ ზღვაზე ტერიტორიული ზღვის, განსაკუთრებული ეკონომიკური ზონისა და კონტინენტური შელფის დელიმიტაციის სახელმწიფო კომისია“. კომისიის ინტენსიური მუშაობის შედეგად მნიშვნელოვანი პროგრესია მიღწეული ყველა მეზობელ ქვეყანასთან.

3.2. საქართველოს როლი რეგიონში

საქართველოს განსაკუთრებული გეოპოლიტიკური მდებარეობა ქვეყნის მრავალ საერთაშორისო პროექტში ჩართვისა და მათში წამყვანი როლის მინიჭების მიზეზი გახდა. ყოველივე ზემოაღნიშნულმა დროთა განმავლობაში საქართველოს სატრანზიტო ფუნქცია დაუბრუნა, რითაც რეგიონისთვის ქვეყნის უაღრესად დიდ მნიშვნელობას კიდევ ერთხელ გაესვა ხაზი.

განსაკუთრებით აღსანიშნავია საქართველოს მნიშვნელობა შავი ზღვის აუზის ფარგლებში თანამშრომლობის თვალსაზრისით, მაშინ, როდესაც შავი ზღვის სატრანსპორტო კომუნიკაციები აკავშირებს ევროპას აზიასთან და ახლო აღმოსავლეთთან. გასათვალისწინებელია შავ ზღვაზე საქართველოსა და ევროკავშირს შორის არსებული საერთო საზღვარი, 2007 წელს ბულგარეთისა და რუმინეთის ევროკავშირში გაწევრიანების შემდეგ.

ყოველივე ზემოაღნიშნული საქართველოში მგზავრთა გადაყვანისა და ტვირთბრუნვის ზრდას იწვევს, რაც თავის მხრივ რეგიონისადმი არალეგალური ბიზნესის წარმომადგენელთა და ტრანსნაციონალურ დამნაშავეთა დაინტერესების საფუძველი შეიძლება გახდეს. აღსანიშნავია ისიც, რომ ხელსაყრელი მდებარეობა ქვეყნის სწრაფი განვითარების წინაპირობაა, რაც თავის მხრივ ქვეყანაში არალეგალური მიგრაციის საფრთხეს ზრდის.

3.3. საფრთხეები და რისკები

საქართველოს წინააღმდეგ ფართომასშტაბიანი სამხედრო ინტერვენციის ალბათობა დაბალია, თუმცა სავსებით რეალურია შეიარაღებული ჯგუფების შემოჭრა საქართველოს ტერიტორიაზე, რაც საფრთხეს უქმნის სახელმწიფოს უსაფრთხოებას.

საქართველოს წინაშე მდგარ მთავარ საფრთხეს საქართველოს ტერიტორიაზე არსებული უკონტროლო ტერიტორიებისა და სეპარატისტული რეჟიმების (აფხაზეთისა და ცხინვალის რეგიონი) არსებობა წარმოადგენს, რაც გავლენას ახდენს ქვეყნის პოლიტიკურ, სოციალურ და ეკონომიკურ სტაბილურობაზე.

კონტრაბანდასა და სხვადასხვა სახის ტრანსნაციონალურ ორგანიზებულ დანაშაულს ნოყიერი ნიადაგი ექმნებათ საქართველოს მიერ დროებით უკონტროლო ტერიტორიებზე, რაც საფრთხეს უქმნის ჩვენი ქვეყნისა და რეგიონის ეკონომიკურ სტაბილურობასა და უსაფრთხოებას.

აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ საქართველოს მეზობელ ქვეყნებში არსებული კონფლიქტური ზონები უარყოფითად მოქმედებს ქვეყნის უსაფრთხოებაზე. მუდმივი დაძაბულობა რუსეთის ფედერაციაში შემავალ ჩრდილოეთ კავკასიის რეგიონში კიდევ უფრო გაამძაფრებს საქართველოს წინაშე მდგარ პოტენციურ საფრთხეებს. შესაძლებელია გამოიწვიოს ლტოლვილთა შემოსვლა საქართველოში, გაართულოს ლტოლვილთათვის თავშესაფრის მიცემა და გამოიწვიოს ლტოლვილთა ჯგუფებთან ერთად შეიარაღებული მებრძოლების გადმოსვლა. ეს აგრეთვე გამოიწვევს კონტრაბანდასა და ტრანსნაციონალურ ორგანიზებულ დანაშაულებათა ზრდას.

მაღალია პოლიტიკური დესტაბილიზაციის მიზნით საქართველოს ტერიტორიაზე ტერორისტული აქტების ჩატარების, იარაღისა და მასობრივი განადგურების იარაღის კომპონენტების უკანონო ტრანსპორტირების ალბათობა.

მთიანი რელიეფის გამო სამართალდამცავი ორგანოებისათვის საზღვრის ზოგიერთი მონაკვეთი რთულად ხელმისაწვდომია. ყოველივე ეს საზღვრის მართვის ორგანოების მეტ ძალისხმევას მოითხოვს საზღვრისპირა რეგიონებში საზოგადოებრივი წესრიგისა და სხვა სამართალდამცავ ღონისძიებათა უზრუნველყოფის მიზნით.

გარდა ამისა, საზღვარზე არსებული რისკებია აგრეთვე: წყალდიდობა, ზვავი, ტყის ხანძარი და მეწყერი. კრიზისების მართვის სუსტი სისტემა ართულებს ბუნებრივი და ადამიანის მიერ გამოწვეული კატასტროფების პრევენციას, ისევე, როგორც რეაბილიტაციისა და ზიანის დროული ლიკვიდაციის პროცესს. ამრიგად, საზღვრის მართვის ორგანოები მზად უნდა იყვნენ სამაშველო ოპერაციებისათვის და ბუნებრივი კატაკლიზმებით გამოწვეული შედეგების ლიკვიდაციისათვის.

3.4 გეოგრაფიული მონაცემები

საქართველოს ტერიტორიის ფართობია 69,7 ათასი კმ², საქართველოს სახელმწიფო საზღვრის საერთო სიგრძეა – 2 135,5 კმ, აქედან სახმელეთო საზღვარი – 1826,5კმ, საზღვაო საზღვარი – 309კმ.

საზღვრის მონაკვეთი	სახმელეთო საზღვრის სიგრძე (კმ)
რუსეთთან	894
აზერბაიჯანთან	445
სომხეთთან	224
თურქეთთან	263,5

 

შენიშვნა: ამ ქვეთავში მოცემული მონაცემები მიახლოებითია. სახელმწიფო საზღვრის სიგრძე დაზუსტდება დელიმიტაციისა და დემარკაციის პროცესის დასრულების შემდეგ.

3.5. სასაზღვრო საკონტროლო-გამტარი პუნქტები

საქართველოში არის 18 მოქმედი სასაზღვრო საკონტროლო-გამტარი პუნქტი (მათ შორის – 2 საზღვაო, 2 სარკინიგზო, 3 საჰაერო, 11 საავტომობილო), აქედან საერთაშორისო მნიშვნელობისაა 15 გამტარი პუნქტი, 3 – სახელმწიფოთაშორისი გამტარი პუნქტი.

 

სასაზღვრო -გამტარი პუნქტი	მოსაზღვრე ქვეყანა	კატეგორია /სტატუსი
● სარფი	თურქეთი	საავტომობილო/ საერთაშორისო
● ვალე	თურქეთი	საავტომობილო/ საერთაშორისო
● ნინოწმინდა	სომხეთი	საავტომობილო/ საერთაშორისო
● გუგუთი	სომხეთი	საავტომობილო/ საერთაშორისო
● ახკერპი	სომხეთი	საავტომობილო/ სახელმწიფოთაშორისი
● სადახლო	სომხეთი	საავტომობილო/ საერთაშორისო
● სადახლო	სომხეთი	სარკინიგზო/ საერთაშორისო
● წითელი ხიდი	აზერბაიჯანი	საავტომობილო/ საერთაშორისო
● ვახტანგისი	აზერბაიჯანი	საავტომობილო/ სახელმწიფოთაშორისი
● სამთაწყარო	აზერბაიჯანი	საავტომობილო/ სახელმწიფოთაშორისი
● ცოდნა/ ლაგოდეხი	აზერბაიჯანი	საავტომობილო/ საერთაშორისო
● გარდაბანი	აზერბაიჯანი	სარკინიგზო/ საერთაშორისო
● ზემო ლარსი	რუსეთი	საავტომობილო/ საერთაშორისო

 

საერთაშორისო აეროპორტებია :

 თბილისი;

 ბათუმი;

 ქუთაისი/ სენაკი;

 

საზღვაო პორტები :

 ფოთი;

 ბათუმი;

 ყულევი;

 

საქართველო- რუსეთის საზღვრის აფხაზეთისა და ცხინვალის რეგიონის მონაკვეთზე არსებული სასაზღვრო გამტარ პუნქტებს ამჟამად ვერ აკონტროლებს საქართველოს ხელისუფლება. თუმცა ამ მონაკვეთების საჰაერო და საზღვაო სივრცის მონიტორინგი მაინც ხორციელდება. ამასთან, საქართველოს ხელისუფლება აკონტროლებს სახმელეთო საზღვრის მონაკვეთს ზემო აფხაზეთში.

საქართველო- რუსეთის საზღვრის აფხაზეთისა და ცხინვალის რეგიონის მონაკვეთზე არსებული სასაზღვრო საკონტროლო- გამტარი პუნქტებია:

     განთიადი ( სარკინიგზო);

     ლესელიძე ( საავტომობილო);

     როკი ( საავტომობილო)

საზღვაო პორტებია:

      სოხუმი

      ოჩამჩირე

აღნიშნული სასაზღვრო გამტარი პუნქტების სტატუსი განისაზღვრება ამ რეგიონებში საქართველოს დე- ფაქტო იურისდიქციის აღდგენის შემდეგ.

4. სტრუქტურული მოწყობა

4.1 დროებითი უწყებათაშორისი კომისია

საზღვარზე განსახორციელებელ სამუშაოთა სირთულიდან გამომდინარე, საზღვრის მართვის ორგანოებს სხვა სახელმწიფო ორგანოებისა და ინსტიტუტების მხარდაჭერა ესაჭიროება. საზღვრის ერთიანი მართვის სისტემის ჩამოყალიბებისა და ფუნქციონირებისათვის და ამ ორგანოთა ეფექტიანი კოორდინირებისათვის, ეროვნული უშიშროების საბჭოსთან საქართველოს პრეზიდენტის 2006 წლის 12 ივნისის №352 ბრძანებულებით შექმნილია საქართველოს სახელმწიფო საზღვრის რეფორმის ხელშემწყობი საუწყებათაშორისო დროებითი კომისია, რომელიც აქტიურად ერთვება ამ პროცესში. დროებითი კომისიის უფლებამოსილება განსაზღვრულია საქართველოს პრეზიდენტის ზემოთ აღნიშნული ბრძანებულებით.

4.2. სამინისტროები

საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად საზღვრის მართვაში მონაწილე სუბიექტები არიან:

საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო;

საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო;

საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტრო;

საქართველოს ფინანსთა სამინისტრო;

საქართველოს იუსტიციის სამინისტრო;

საქართველოს ეკონომიკური განვითარების სამინისტრო;

საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო;

საქართველოს სოფლის მეურნეობის სამინისტრო;

საქართველოს გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტრო;

საქართველოს ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტრო.

შინაგან საქმეთა სამინისტრო

საქართველოს კანონმდებლობის თანახმად, საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს საქმიანობის სფეროა სახელმწიფო უსაფრთხოებისა და საზოგადოებრივი წესრიგის დაცვა, დანაშაულის გამოძიება და აღკვეთა, ბრძოლა ტერორიზმის წინააღმდეგ, იმ უცხო ქვეყნების, ორგანიზაციათა და პირთა მიზნებისა და მოქმედებების გამოვლენა, აღკვეთა, გამოძიება და ანალიზი, რომლებიც ქვეყნის სასიცოცხლო ინტერესების წინააღმდეგაა მიმართული, აგრეთვე სახელმწიფო საზღვრის დაცვის უზრუნველყოფა, ძებნა-გადარჩენის ოპერაციების განხორციელება.

საქართველოს სასაზღვრო პოლიცია

,, საქართველოს სასაზღვრო პოლიციის შესახებ“ კანონის მიხედვით, საქართველოს სასაზღვრო პოლიცია არის სამართალდამცავი ორგანო, სპეციალური სამსახურის ფუნქციებითა და საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს გამგებლობაში შემავალი სახელმწიფო საქვეუწყებო დაწესებულების სტატუსით. მას მინიჭებული აქვს საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი პოლიციის სპეციალური, განსაკუთრებული უფლებები და ოპერატიულ- სამძებრო, სადაზვერვო ( კონტრსადაზვერვო) საქმიანობის, ადმინისტრაციული სამართალწარმოების განხორციელების უფლებამოსილებანი.

საქართველოს სასაზღვრო პოლიციის უმთავრესი ფუნქციაა საქართველოს სახელმწიფო საზღვრის დაცვა, სახელმწიფო საზღვრის ხელშეუხებლობის, სახელმწიფოს, საზოგადოების, მოქალაქეთა უსაფრთხოებისა და მათი ქონების დაცვა; საქართველოს საზღვაო სივრცის სამართლებრივი რეჟიმის დაცვა და კონტროლი; საქართველოს სახელმწიფო საზღვარზე საქართველოს მოქალაქეთა და უცხოელთა ინსპექტირება; საერთაშორისო აეროპორტებისა და ნავსადგურების დაცვისა და უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფ ღონისძიებათა კონტროლი და კოორდინაცია და ა. შ.

საქართველოს სასაზღვრო პოლიცია შეიმუშავებს სასაზღვრო რეჟიმის დაცვის ღონისძიებებს და ახორციელებს კონტროლს მათ შესრულებაზე.

საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს სხვა ორგანოები

საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს საინფორმაციო- ანალიტიკური დეპარტამენტი ოპერატიულად უზრუნველყოფს საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროში შემავალი ორგანოების, მათ შორის საქართველოს სასაზღვრო პოლიციის ინფორმირებას ძებნილი და სასაზღვრო კონტროლზე ასაყვანი პირების შესახებ. საქართველოს სასაზღვრო პოლიცია თავისი ფუნქციების ეფექტიანად განხორციელების მიზნით ასევე აქტიურად თანამშრომლობს საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს კონტრდაზვერვის დეპარტამენტთან, ანტიტერორისტულ ცენტრთან, ინტერპოლის ეროვნულ ბიუროსთან, საპატრულო პოლიციის დეპარტამენტთან, საექსპერტო- კრიმინალურ სამმართველოსთან და სხვა ორგანოებთან.

საქართველოს ფინანსთა სამინისტრო

საქართველოს ფინანსთა სამინისტრო არის აღმასრულებელი ხელისუფლების ორგანო, რომელიც ახორციელებს სახელმწიფო მმართველობას საფინანსო- საბიუჯეტო, საგადასახადო და საბაჟო სფეროში, უზრუნველყოფს საქართველოს ტერიტორიაზე საბიუჯეტო, საგადასახადო და საბაჟო კანონმდებლობის დაცვასა და შესრულების კონტროლს, ახორციელებს ეკონომიკური დანაშაულის სფეროში პრევენციულ ოპერატიულ- სამძებრო საქმიანობას, მოკვლევასა და წინასწარ გამოძიებას. სასაზღვრო გამტარ პუნქტებში და საბაჟო კონტროლის სხვა ზონაში საბაჟო ზედამხედველობისა და საბაჟო კონტროლის განმახორციელებელი მთავარი ორგანო არის საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს შემოსავლების სამსახური.

საქართველოს შემოსავლების სამსახური ( საბაჟო ორგანო)

2006 წლის 27 დეკემბერს საქართველოს პარლამენტმა მიიღო კანონი ,, ფინანსთა სამინისტროს შემოსავლების სამსახურის შესახებ“, რომლის საფუძველზეც შეიქმნა წინაპირობა საბაჟო დეპარტამენტის, ფინანსური პოლიციისა და საგადასახადო დეპარტამენტის გასაერთიანებლად შემოსავლების სამსახურში, რომლის ნაწილიცაა საბაჟო ორგანო.

საბაჟო ორგანო აკონტროლებს და იცავს სახელმწიფო საზღვარს მისი კომპეტენციის ფარგლებში, რათა დაიცვას სახელმწიფოს ბაზარი, ეკონომიკა და მოსახლეობა. მისი ფუნქციაა საქონლის შემოტანასა და გატანასთან დაკავშირებული პროცედურების, საბაჟო ზედამხედველობისა და საბაჟო კონტროლის განხორციელება სასაზღვრო გამტარ პუნქტებში და საბაჟო კონტროლის სხვა ზონაში, აგრეთვე საბაჟო კანონმდებლობის დარღვევის გამოძიება და პრევენცია, ოპერატიული მეთოდებისა და ზომების გამოყენებით საბაჟო კანონმდებლობის დარღვევის გამოვლენა და წინასწარი გამოძიება. საბაჟო სამსახურები ახორციელებენ იმპორტის, ექსპორტისა და სხვა სახის გადასახადების ადმინისტრირებას; ატარებენ პრევენციულ და შემდგომ შემოწმებებს შერჩევისა და რისკის ანალიზის პრინციპებზე დაფუძნებით; ახორციელებენ პროცედურებს საბაჟო დანაშაულთა გამოვლენის მიზნით და გამოძიებას, აწარმოებენ საქონლის იმპორტისა და ექსპორტის სტატისტიკას; ასრულებენ კანონმდებლობით დაკისრებულ სხვა ამოცანებს.

საბაჟო სამსახური პასუხისმგებელია ვეტერინარულ კონტროლზე სასაზღვრო გამტარ პუნქტებში, ცხოველთა, ცხოველური პროდუქტების, საკვების, საქონლის საკვების, ვეტერინარული მედიკამენტებისა და სამკურნალო საშუალებების იმპორტზე, ტრანსპორტირებასა და ექსპორტზე, რათა აღკვეთილ იქნეს საქართველოში ცხოველთა დაავადებებისა და ადამიანისა და ცხოველთა ჯანმრთელობისათვის მავნე ცხოველური პროდუქტების შემოტანა. საბაჟო სამსახურები აგრეთვე ახორციელებენ ფიტოსანიტარიულ და სანიტარიულ კონტროლს, იღებენ ზომებს სასაზღვრო გამტარ პუნქტებზე ინტელექტუალური საკუთრების დაცვის და ფულის გათეთრების მონიტორინგის მიზნით.

საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო

საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო მინიჭებული უფლებამოსილების ფარგლებში უზრუნველყოფს თავდაცვის სფეროში სახელმწიფო პოლიტიკის განხორციელებას. საქართველოს კანონმდებლობის თანახმად, საქართველოს საზღვრის დაცვას ხმელეთზე, ტერიტორიულ და შიდა საზღვაო წყლებში, აგრეთვე სახელმწიფო საზღვარზე არსებულ საერთაშორისო სასაზღვრო გამტარ პუნქტებში ახორციელებს საქართველოს სასაზღვრო პოლიცია, ხოლო საჰაერო სივრცეში – საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს სამხედრო-საჰაერო თავდაცვის ძალები. ამ უკანასკნელის ფუნქციაა საჰაერო საზღვრის დარღვევაზე რეაგირება, შეიარაღებული შემოჭრის მოგერიება და კანონმდებლობით დაკისრებული სხვა ვალდებულებების შესრულება.

საომარი მდგომარეობის გამოცხადების დროს საქართველოს სასაზღვრო პოლიცია გადადის სამხედრო ძალების შემადგენლობაში და უზრუნველყოფს პირადი შემადგენლობის საბრძოლო მზადყოფნას.

საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტრო

საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტრო ახორციელებს უცხოეთის სახელმწიფოებთან და საერთაშორისო ორგანიზაციებთან საქართველოს საგარეო ურთიერთობათა მართვასა და კოორდინაციას.

სამინისტროს საკონსულო დეპარტამენტი კოორდინაციას უწევს საქართველოს დიპლომატიური წარმომადგენლობებისა და საკონსულო ინსიტიტუტების საქმიანობას საზღვარგარეთ, კომპეტენციის ფარგლებში არეგულირებს ვიზების გაცემის საკითხებს, შეისწავლის საზღვარგარეთ საქართველოს მოქალაქეთა მიგრაციულ გადაადგილებასთან დაკავშირებულ საკითხებს და ასევე კომპეტენციის ფარგლებში მონაწილეობს მიგრაციული პროცესების მართვაში.

საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტრო უფლებამოსილია მოამზადოს და აწარმოოს მოლაპარაკებები მეზობელ ქვეყნებთან დელიმიტაციისა და დემარკაციის, სასაზღვრო ზოლის და სასაზღვრო ნიშნების, სასაზღვრო გამტარი პუნქტების სამართლებრივი სტატუსისა და სხვა შესაბამის საკითხებზე.

საქართველოს იუსტიციის სამინისტრო

საქართველოს იუსტიციის სამინისტრო უფლებამოსილია საქართველოს მოქალაქეობის დადგენის, მიგრაციის, ბინადრობის ნებართვის უფლების მინიჭების, უცხოელთა საქართველოდან გაძევების, უცხოელთათვის საქართველოდან გასვლის ვადის გაგრძელების საკითხთა განხილვა- გადაწყვეტაზე, ამზადებს საქართველოს მოქალაქეობის მინიჭებისთვის საჭირო მასალებს და ახორციელებს კანონმდებლობით განსაზღვრულ სხვა უფლებამოვალეობებს.

საქართველოს ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტრო

საქართველოს ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტრო უზრუნველყოფს საქართველოში მიგრაციული პროცესების მართვის სახელმწიფოებრივი სისტემის ჩამოყალიბებასა და ამ სფეროში ხელისუფლების აღმასრულებელ ორგანოებთან ურთიერთშეთანხმებულ საქმიანობას, ქვეყნის პოლიტიკური, სოციალურ- ეკონომიკური და დემოგრაფიული მდგომარეობის გათვალისწინებით ლტოლვილთა, თავშესაფრის მაძიებელთა, დევნილთა, რეპატრიანტთა, საგანგებო სიტუაციებით ( სტიქიური უბედურებები, ეპიდემია და სხვ.) გამოწვეული მიგრაციული ნაკადების რეგულირებას, მათი დროებითი ან მუდმივი განსახლების ორგანიზებას, ადაპტაცია- ინტეგრაციისათვის პირობების შექმნასა და სოციალურ დაცვას.

5. სტრატეგიის ძირითადი მიმართულებები

5.1. სახელმწიფო საზღვრის დელიმიტაცია და დემარკაცია

5.1.1. მიზნები

მეზობელ ქვეყნებთან საქართველოს სახელმწიფო საზღვარის დელიმიტაციისა და დემარკაციის დასრულებას გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს, ვინაიდან დაუდგენელი საზღვარი არა მხოლოდ საზღვრის მართვაზე ახდენს გავლენას, არამედ საფრთხეს უქმნის მთელი ქვეყნისა და რეგიონის პოლიტიკურ, ეკონომიკურ და სოციალურ სტაბილურობას. აქედან გამომდინარე, საზღვრებზე საქართველოს ფუნდამენტური სახელმწიფო ინტერესების გათვალისწინებით, ქვეყნის მთავრობამ ერთობლივი ძალისხმევით უახლოეს მომავალში უნდა უზრუნველყოს რუსეთის ფედერაციასთან, სომხეთთან და აზერბაიჯანთან საზღვრის დელიმიტაციისა და დემარკაციის პროცესის დასრულება.

5.1.2. არსებული ვითარება

ამჟამად საზღვრის დელიმიტაციისა და დემარკაციის შესახებ ხელშეკრულება ხელმოწერილია მხოლოდ თურქეთთან. სახელმწიფო საზღვრის დელიმიტაციისა და დემარკაციის სახელმწიფო კომისია აწარმოებს ორმხრივ მოლაპარაკებებს ყველა სხვა მოსაზღვრე სახელმწიფოსთან და მიაღწია კიდეც გარკვეულ პროგრესს. აზერბაიჯანთან და სომხეთთან სასაზღვრო მონაკვეთის 65-65% უკვე შეთანხმებულია, რაც შეეხება რუსეთის ფედერაციას, საზღვრის 40% არის შეთანხმებული.

5.1.3. წინადადებები/ რეკომენდაციები

სახელმწიფო საზღვრის დელიმიტაციისა და დემარკაციის სახელმწიფო კომისიამ უნდა გააგრძელოს აქტიური მუშაობა დელიმიტაციისა და დემარკაციის პროცესის დასასრულებლად.

უნდა შემუშავდეს სასაზღვრო ზოლის ფუნქციონირებასთან დაკავშირებული დებულებები და მეზობელ ქვეყნებთან დაიდოს ხელშეკრულებები სასაზღვრო ზოლის ფუნქციონირების შესახებ.

5.2. საკანონმდებლო და ნორმატიული ჩარჩოები

5.2.1. მიზნები

ახალი კანონმდებლობის შექმნის მიზანია საზღვრის ერთიანი მართვის თანამიმდევრული განხორციელება. ყველა სამართლებრივი დოკუმენტი, განსაკუთრებით კი ის დოკუმენტები, რომლებიც დაკავშირებულია პირადი ინფორმაციის დაცვასთან, ძალის გამოყენებასთან, თავშესაფრის მაძიებელთა მიმართ მოპყრობასთან, შემუშავდება საქართველოს კანონმდებლობის, ადამიანის ძირითად უფლებათა და თავისუფლებათა პატივისცემის საყოველთაოდ აღიარებული წესებისა და პრინციპების საფუძველზე.

წარმატებული უწყებათაშორისი თანამშრომლობისთვის აუცილებელია შესაბამისი კანონმდებლობის შემუშავება. ფუნქციები უნდა გადანაწილდეს საზღვრის მართვაში მონაწილე ორგანოებს შორის და განისაზღვროს სახელმწიფო კანონმდებლობით;

უნდა შემუშავდეს საზღვრის მართვის ორგანოებს შორის თანამშრომლობის წესები ( განკარგულება, ერთობლივი ბრძანება, წესი). ამ ნორმატიული აქტებით უნდა დადგინდეს თითოეულ დონეზე თანამშრომლობის, ინფორმაციის გაცვლის, ერთობლივი მუშაობისა და სწავლების, ტექნიკისა და ინფრასტრუქტურის საერთო გამოყენების ერთიანი ფორმები. ეს ნორმატიული აქტები შექმნის სამართლებრივ ბაზას რეგიონულ და ადგილობრივ დონეზე თანამშრომლობის სათანადო პროცედურების შესამუშავებლად.

პრიორტეტული მნიშვნელობისაა სასაზღვრო პოლიციასა და შემოსავლების სამსახურს შორის თანამშრომლობის დოკუმენტები.

საზღვაო საზღვრის მართვის გასაუმჯობესებლად საჭიროა საქართველოს საზღვაო სივრცეში მოქმედ სხვა უწყებებთან თანამშრომლობის კოორდინაცია.

საერთაშორისო თანამშრომლობა საზღვრის მართვის განვითარების მნიშვნელოვანი ფაქტორია. აქედან გამომდინარე, საზღვრის მართვის ორგანოებმა უნდა გააგრძელონ მეზობელი ქვეყნის სასაზღვრო სამსახურებთან, საერთაშორისო ორგანიზაციებთან და სხვა საერთაშორისო პარტნიორებთან თანამშრომლობის ახალი ფორმების ძიება და ძველის დახვეწა. უნდა შემუშავდეს მეზობელ და ევროკავშირის ქვეყნებთან რეადმისიის ხელშეკრულებები.

5.2.2. არსებული ვითარება

სასაზღვრო სფეროში არსებული ძირითადი ნორმატიული აქტებია: საქართველოს კანონი ,, საქართველოს სახელმწიფო საზღვრის შესახებ“, საქართველოს კანონი ,, საქართველოს სასაზღვრო პოლიციის შესახებ“ და საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულება ,, სახელმწიფო საზღვრის რეჟიმისა და დაცვის წესის შესახებ“. საქართველოს კანონი ,, სასაზღვრო პოლიციის შესახებ“ სასაზღვრო უწყების სრულფასოვან სამართალდამცავ სტრუქტურად გადაქცევის წინაპირობაა. აღნიშნული კანონიდან გამომდინარე, მუშავდება კანონქვემდებარე და სხვა ნორმატიული აქტები ამ სფეროში კანონმდებლობის სრულყოფის მიზნით. მიუხედავად ამისა, საზღვრის მართვის სფეროში უწყებათშორისი თანამშრომლობა ჯერ კიდევ დასახვეწია. მიმდინარეობს ,, სახელმწიფო საზღვრის რეჟიმისა და დაცვის წესის შესახებ“ საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულების გადახედვა და სასაზღვრო პოლიციასა და შემოსავლების სამსახურს შორის ურთიერთქმედების წესების შემუშავება.

საერთაშორისო თანამშრომლობის რესურსები ბოლომდე არ არის გამოყენებული, თუმცა ბოლო წლებში ამ მიმართულებით აქტიური ნაბიჯები გადაიდგა. საქართველომ უკვე მოაწერა ხელი რეადმისიის ხელშეკრულებებს იტალიასთან, გერმანიასა და ბულგარეთთან და დაიწყო მოლაპარაკებები ევროკავშირის წევრი სახელმწიფოების უმრავლესობასთან.

  წარმატებულ ნაბიჯად უნდა ჩაითვალოს 2007 წლიდან ძალაში შესული ახალი საბაჟო კოდექსი, რომელმაც ქართული საბაჟო კანონმდებლობა ევროპულთან ჰარმონიზაციაში მოიყვანა. 2007 წლის 1 იანვრიდან საქართველოს მთავრობამ საბაჟო საკითხებთან დაკავშირებით მიიღო 6 კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტი, ხოლო ფინანსთა სამინისტრომ – 26.

ძალაში შევიდა აგრეთვე საქართველოს კანონი ,, საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს შემოსავლების სამსახურის შესახებ“ და ნორმატიული აქტები საბაჟო, ფიტოსანიტარიული, ვეტერინარული, სანიტარიული კონტროლის, ინტელექტუალური საკუთრების დაცვისა და საზღვარზე ფულის გათეთრების მონიტორინგის შესახებ.

აღსანიშნავია, რომ საბაჟო კანონმდებლობით განსაკუთრებულ შემთხვევებში პიროვნებას აქვს უფლება მიმართოს რეგიონულ საბაჟოს სგპ-ის გარდა სხვა ადგილზე საზღვრის გადაკვეთის მოთხოვნით, თუმცა აუცილებელია მეზობელ ქვეყნებთან ორმხრივი ხელშეკრულების გაფორმება, რათა სრულად იქნეს გამოყენებული ამ კანონის უპირატესობა.

5.2.3. წინადადებები/ რეკომენდაციები

ეროვნული

  უნდა შემუშავდეს სამართლებრივი დოკუმენტები ( ბრძანებები, განკარგულებები, დებულებები და სხვ.), უწყებათაშორისი თანამშრომლობის შესახებ ( იხ. ქვეთავი 5.3.2.)

უნდა შემუშავდეს ან განახლდეს საკანონმდებლო ბაზა სამართალდამცავი ორგანოების ავტომატიზებული მონაცემთა ბაზების შესახებ. განსაკუთრებული ყურადღება უნდა დაეთმოს პირადი მონაცემების დაცვას.

საჭიროა ცვლილებები შევიდეს საკანონმდებლო ბაზაში, რათა შესაძლებელი გახდეს ერთი უწყების მიერ სხვა უწყების გარკვეულ ამოცანათა შესრულება – ფუნქციური დახმარება.

საერთაშორისო

ტრანსასაზღვრო დანაშაულებთან ეფექტური ბრძოლის მიზნით მიზანშეწონილია კომპეტენტურმა ორგანოებმა სხვა სახელმწიფოებთან ( განსაკუთრებით მეზობელ ქვეყნებთან) ერთობლივად შეიმუშავონ ორმხრივი შეთანხმებები და მიუერთდენ არსებულ საერთაშორისო შეთანხმებებს, როგორიცაა:

– ორმხრივი შეთანხმება საზღვრის მართვის საკითხებში თანამშრომლობის შესახებ;

– ორმხრივი შეთანხმება სგპ- ებისა და სგპ- ების გარდა სხვა ადგილებში საზღვრის გადაკვეთის პროცედურების შესახებ;

– ორმხრივი შეთანხმება მოქალაქეთა გადაცემისა და რეადმისიის შესახებ ( განსაკუთრებით მეზობელ, ევროკავშირის წევრ და იმ ქვეყნებთან, რომლებიც ამ მხრივ საქართველოსთვის პრიორიტეტულია);

– საერთაშორისო კონვენცია საბაჟო საკითხებში ადმინისტრაციული დახმარების შესახებ.

5.3. თანამშრომლობა

5.3.1. შიდაუწყებრივი თანამშრომლობა

მიზნები

ყველა სასაზღვრო- გამტარ პუნქტსა და სამმართველოს ( თითოეულ დონეზე) უნდა ჰქონდეს საჭირო ინფორმაცია, შეეძლოს არსებული ვითარების ადეკვატური შეფასება და ასრულებდეს ერთნაირ პროცედურებსა და ინსტრუქციებს.

არსებული ვითარება

2007 წლიდან სახმელეთო საზღვარზე განლაგებულ სასაზღვრო პოლიციის ქვედანაყოფებს აქვს სტანდარტული სამოქმედო წესები, რომლებიც შემუშავდა ევროკავშირის სპეცწარმომადგენლის ჯგუფის დახმარებით. მოსამსახურეთა ფუნქციები და ვალდებულებები უფრო დეტალურად არის გაწერილი.

დღეისათვის დასახვეწია რისკისა და სიტუაციის ანალიზი, აგრეთვე სასაზღვრო პოლიციის ქვედანაყოფებს შორის კოორდინაცია და ანგარიშგების სისტემა.

ამ მხრივ, კომუნიკაციის საშუალებების ნაკლებობა ხელის შემშლელი ფაქტორია. გადადგმულია ნაბიჯები ოპტიკურ- ბოჭკოვანი ხაზის მეშვეობით კომუნიკაციის გაუმჯობესების მიმართულებით, 2007 წლის განმავლობაში ასეთი სახის კავშირით უზრუნველყოფილი იქნება ყველა ძირითადი სგპ. რაც შეეხება საბაჟო ორგანოს, მათი პუნქტები უკვე ჩართულია ოპტიკურ- ბოჭკოვან ქსელში.

წინადადებები/ რეკომენდაციები

აუცილებელია ინფორმაციის გაცვლისა და ანგარიშგების სისტემების განვითარების ხელშეწყობა ( ვერტიკალურად და ჰორიზონტალურად).

აუცილებელია საიმედო შიდა საკომუნიკაციო სისტემის შექმნა, რომელიც სხვადასხვა დონეზე ყველა სახის ინფორმაციის ოპერატიულად გაცვლასა და მონაცემთა ბაზებთან ინტერაქტიულ მუშაობას უზრუნველყოფს.

საჭიროა გამოცდილების გაზიარება, მოსამსახურეთა როტაცია და ერთობლივი ტრენინგების ჩატარება შიდაუწყებრივი თანამშრომლობის გასაუმჯობესებლად.

5.3.2. უწყებათშორისი თანამშრომლობა

მიზნები

საზღვრის მართვის ეფექტური სისტემის ჩამოყალიბებისათვის აუცილებელია ყველა უწყების თანამშრომლობა და მათი საქმიანობის კოორდინაცია როგორც ცენტრალურ, ასევე რეგიონულ და ადგილობრივ დონეზე. ყოველივე ამის მიზანია არსებული სახელმწიფო რესურსებისა და საშუალებების ეფექტური გამოყენება, ინფორმაციის გაცვლა და სხვადასხვა სამსახურების უფლებამოსილებათა ( ფუნქცია/ მოვალეობების) დუბლირების თავიდან აცილება.

გასათვალისწინებელია სასაზღვრო უსაფრთხოების განმტკიცებაში კერძო სექტორის ჩართვა, ამ მიზნით საჭიროა შემუშავდეს საგარეო ეკონომიკურ ურთიერთობებში მონაწილე სუბიექტების სასაზღვრო უსაფრთხოების საკითხებში დაინტერესების მექანიზმები.

საჭიროა ჩამოყალიბდეს მაღალი დონის სამუშაო ჯგუფი უწყებათშორისი თანამშრომლობის კოორდინაციის მიზნით.

საჭიროების შემთხვევაში ერთ უწყებას უნდა შეეძლოს სხვა უწყების გარკვეულ ამოცანათა შესრულება – ფუნქციური დახმარება.

არსებული ვითარება

ბოლო პერიოდში საზღვრის მართვაში მონაწილე უწყებათა თანამშრომლობა გაუმჯობესდა, თუმცა ჯერ კიდევ სრულყოფილი სახე არ მიუღია. შემუშავების სტადიაშია შინაგან საქმეთა და საქართველოს ფინანსთა მინისტრების ერთობლივი ბრძანება თანამშრომლობის წესების შესახებ, რომელიც დაარეგულირებს თანამშრომლობას რეგიონულ და ადგილობრივ დონეზე.

შექმნილია საქართველოს სასაზღვრო პოლიციასა და საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს ერთობლივი მუშა ჯგუფი, რომელმაც საზღვაო და საჰაერო სივრცეში თანამშრომლობის გეგმები უნდა დასახოს.

წინადადებები/ რეკომენდაციები

უწყებათა ამოცანები და პასუხისმგებლობები, აგრეთვე ფუნქციური დახმარება მკაფიოდ გაიწეროს ეროვნულ კანონმდებლობაში;

ეფექტური უწყებათშორისი თანამშრომლობისთვის აუცილებელია უწყებათშორისი მუშა ჯგუფის შექმნა, უშუალოდ სასაზღვრო ორგანოების მონაწილეობით.

შემუშავდეს თანამშრომლობის წესები სასაზღვრო კონტროლის ორგანოებს ( სასაზღვრო პოლიციასა და შემოსავლების სამსახურს) შორის. ცენტრალურ დონეზე მიღებული ეს წესები შემდგომში უფრო დაბალ დონეზე თანამშრომლობის პროცედურების საფუძველი იქნება. აღნიშნული წესები უნდა მოიცავდეს თითოეულ დონეზე თანამშრომლობის ფორმებს, უფლებათა და ამოცანათა განაწილებას, ინფორმაციის გაცვლას, ერთობლივ ტრენინგს, აღჭურვილობისა და ინფრასტრუქტურის ერთობლივ გამოყენებას;

შემუშავდეს და დამტკიცდეს თანამშრომლობის შესახებ შეთანხმება საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს, საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს და სხვა დაინტერესებულ უწყებებს შორის შემდეგ საკითხებზე:

● სანაპირო დაცვისა და საზღვაო ფლოტის ლოჯისტიკის საკითხებში თანამშრომლობის შესახებ;

● ზღვაზე კრიზისული სიტუაციების მართვის წესის შესახებ;

● ზღვაზე კრიზისული სიტუაციების მართვის ერთობლივი ცენტრის ჩამოყალიბების შესახებ;

აუცილებელია თავშესაფრის მაძიებელთა საკითხების რეგულირება. საქართველოს ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტრომ და საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრომ უნდა გამოსცეს თავშესაფრის მაძიებელთა საკითხებში თანამშრომლობის შესახებ ერთობლივი ბრძანება, რომელშიც უნდა აისახოს:

● საზღვარზე თავშესაფრის მაძიებელთა მიმართ შესაბამისი პროცედურების ჩატარების წესი;

● საზღვარზე თავშესაფრის მაძიებელთა დროებითი განთავსების წესი;

● აღნიშნულ უწყებათა შორის ინფორმაციის გაცვლის წესი.

საჭიროა მჭიდრო თანამშრომლობა სავიზო და უცხოელთა საკითხებზე მომუშავე უწყებებს შორის ( საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტრო, საქართველოს იუსტიციის სამინისტრო და სასაზღვრო პოლიცია), რაც აგრეთვე მოიცავს ინფორმაციის გაცვლას, ტრენინგსა და საკონტაქტო პირების არსებობას. მსგავსი თანამშრომლობის ერთ- ერთი ფორმაა საელჩოებში მეკავშირე ოფიცრის დანიშვნა.

5.3.3. საერთაშორისო თანამშრომლობა

ეფექტური საერთაშორისო თანამშრომლობა ტრანსსასაზღვრო დანაშაულებთან ბრძოლის მნიშვნელოვანი წინაპირობაა. იგი ხელს უწყობს საზღვარზე არსებული პრობლემების პოლიტიზაციის თავიდან აცილებას. ამ მხრივ აღსანიშნავია მეზობელ ქვეყნებთან თანამშრომლობა. საერთაშორისო თანამშრომლობა უნდა იმართებოდეს ორმხრივ და მრავალმხრივ ჩარჩოებში.

მრავალმხრივი თანამშრომლობა

მიზნები

მრავალმხრივი თანამშრომლობის მიზანია ერთობლივი ძალისხმევით ტრანსსასაზღვრო დანაშაულის წინააღმდეგ ბრძოლა და ინფორმაციის გაზიარება. ამ მხრივ დიდი მნიშვნელობა ენიჭება რეგიონულ საერთაშორისო ორგანიზაციებთან თანამშრომლობას.

მნიშვნელოვანია აგრეთვე არალეგალური მიგრაციისა და მოქალაქეთა რეინტეგრაციის საკითხებზე თანამშრომლობა.

არსებული ვითარება

საქართველო მონაწილეობს მრავალმხრივ თანამშრომლობაში სხვადასხვა ორგანიზაციების ფარგლებში, კერძოდ ეუთო, ბისეკი, მსო, სუამი და დსთ. ამ მიმართულებით უკვე შემუშავებულია რამდენიმე პროექტი და აუცილებელია მათი დროული განხორციელება.

წინადადებები/ რეკომენდაციები

საქართველოს სასაზღვრო პოლიციას მჭიდრო საქმიანი ურთიერთობა უნდა ჰქონდეს ევროკავშირის სასაზღვრო უსაფრთხოების უწყებასთან – FRONTEX- თან და აქტიურად მონაწილეობდეს შავიზღვისპირა ქვეყნების სასაზღვრო უწყებათა თანამშრომლობაში.

აუცილებელია თანამშრომლობის გაგრძელება ნატო-ს, ეუთო-სა და ევროკავშირთან უკვე მოქმედი საერთაშორისო ხელშეკრულებების ფარგლებში. მნიშვნელოვანია ასევე იმ საერთაშორისო ორგანიზაციებთან ურთიერთობა, რომლებიც სასაზღვრო უსაფრთხოებისა და მიგრაციის საკითხებზე მუშაობენ. მიზანშეწონილია მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაციის რესურსების უფრო ეფექტიანი გამოყენება.

შემოსავლების სამსახურმა უნდა დაამყაროს მჭიდრო საქმიანი ურთიერთობები მსოფლიო საბაჟო ორგანიზაციასთან და აქტიური მონაწილეობა მიიღოს საბაჟო კონტროლის ინტეგრირებული პროცედურების განვითარებაში მსო- ს საბაჟო სახელმძღვანელოს მიხედვით (ISCM).

ორმხრივი თანამშრომლობა

მიზნები

ორმხრივი თანამშრომლობის მართვა მიზნად უნდა ისახავდეს ოპერაციების კონტროლის ეფექტიანი სისტემის ამოქმედებას წარმოშობის ქვეყნიდან დანიშნულების ადგილამდე.

სახელმწიფო დონეზე ყურადღება უნდა მიექცეს ტერორიზმისა და ტრანსასაზღვრო დანაშაულებათა წინააღმდეგ ბრძოლას, აგრეთვე ამ მიზნით სადაზვერვო ინფორმაციის გაცვლას, რასაც უდიდესი მნიშვნელობა ენიჭება.

მეზობელ ქვეყნებთან პირველ ეტაპზე მნიშვნელოვანია ურთიერთნდობის ამაღლება ინფორმაციის გაცვლის და მეთვალყურეობის ერთობლივ ღონისძიებათა მეშვეობით. გრძელვადიან პერსპექტივაში შესაძლოა მოიაზრებოდეს აგრეთვე ერთობლივი პატრულირება და საერთო სგპ.

არსებული ვითარება

საქართველოს სასაზღვრო პოლიცია ინტენსიურად თანამშრომლობს მეზობელი ქვეყნების სასაზღვრო უწყებებთან. ახლო მომავალში მოსალოდნელია, დელიმიტაციის პროცესის დასრულება აზერბაიჯანთან და სომხეთთან.

მიმდინარეობს მოლაპარაკებები ევროპის სახელმწიფოებთან რეადმისიის ხელშეკრულებებთან დაკავშირებით. მათი განხორციელება პირდაპირ კავშირშია შესაბამის ქვეყნებთან არსებულ სავიზო რეჟიმთან.

წინადადებები/ რეკომენდაციები

საჭიროა თანამშრომლობის ორმხრივი ხელშეკრულებები, რომლებიც მოიცავენ საზღვრის დაცვის რეჟიმს, საზღვრის მოვლას და ქვემორე ასპექტებს:

ცენტრალური დონე ( სპ, შს ან შესაბამისი უწყება)

საჭიროა რეგულარული შეხვედრების ორგანიზება ცენტრალურ დონეზე, სადაც შემუშავდება ქვედა დონეებზე თანამშრომლობის წლიური გეგმა.

რეგიონული დონე ( სპ- ის რეგიონული სამმართველო, რეგიონული საბაჟო ან შესაბამისი უწყება)

რეგიონულმა სამმართველოებმა უნდა განახორციელონ ზემოაღნიშნული წლიური გეგმა.

მნიშვნელოვანია გაიზარდოს სასაზღვრო კომისრის როლი, რომელიც უფლებამოსილი იქნება გადაჭრას უმნიშვნელო სასაზღვრო ინციდენტები და დარღვევები, რათა ისინი არ გადაიზარდონ სახელმწიფო მნიშვნელობის უთანხმოებაში. სასაზღვრო კომისარი ვალდებულია:

● გადაჭრას სასაზღვრო ინციდენტები და დარღვევები;

● ჩაატაროს ერთობლივი გამოძიება;

● ჩაატაროს დაუგეგმავი კონსულტაციები;

● გაცვალოს ინფორმაცია;

● ჩაატაროს ღონისძიებები საერთო ინტერესებიდან გამომდინარე ( მეთვალყურეობა) და კოორდინირება გაუწიოს გამოცდილების გაზიარებას;

● არეგულიროს სგპ- ებს შორის თანამშრომლობა.

ადგილობრივი დონე ( სგპ- ები)

აუცილებელია სგპ- ებს შორის ქმედითი საკომუნიკაციო სისტემის არსებობა.

სგპ- ებზე მოქმედ ადმინისტრაციას უნდა ჰქონდეს უფლება, საჭიროების შემთხვევაში მოაგვაროს საზღვრის გადაკვეთასთან დაკავშირებული ინციდენტები.

სგპ- ებზე მოქმედი ადმინისტრაციები რეგულარულად უნდა ხვდებოდნენ ერთმანეთს საზღვრის გადაკვეთასთან დაკავშირებული ინფორმაციის გასაცვლელად.

5.4. მართვა და ორგანიზაცია

5.4.1. მიზნები

სხვადასხვა დონეებზე ( შიდაუწყებრივი, უწყებათაშორისი, საერთაშორისო) თანამშრომლობის უზრუნველსაყოფად აუცილებელია ვალდებულებათა და პარტნიორთა განსაზღვრა, ზოგ შემთხვევაში – არსებული სტრუქტურების რეორგანიზება ან ახლის შექმნა.

ეფექტიანობის გაზრდის მიზნით, უწყებათა სტრუქტურა და მართვა იმგვარად უნდა იყოს ორგანიზებული, რომ არ მოხდეს სხვა უწყებათა საქმიანობის გადაფარვა. უწყებათაშორისი თანამშრომლობა საჭიროა, თუმცა ძირითადი აქცენტი გადატანილი უნდა იყოს საკუთარი ამოცანების შესრულებაზე.

ადმინისტრირების თითოეულ დონეს უნდა ჰქონდეს შესაბამისი უფლებამოსილება, რათა შეასრულოს მასზე დაკისრებული მოვალეობები.

5.4.2. არსებული ვითარება

საქართველოს სასაზღვრო პოლიციის სტრუქტურაში უკანასკნელ ხანს მნიშვნელოვანი ცვლილებები მოხდა. ბიუროკრატიული აპარატის შესაკვეცად სასაზღვრო პოლიციის სტრუქტურა ნაცვლად მმართველობის 5 საფეხურისა გადავიდა 3- საფეხურიან მმართველობაზე. სასაზღვრო პოლიციის შესახებ კანონის თანახმად, უწყება გარდაიქმნა სამართალდამცავ სტრუქტურად. 2006 წლის ნოემბრიდან კი სასაზღვრო პოლიცია გადავიდა საკონტრაქტო სისტემაზე და აღარ მიუღია წვევამდელები.

სასაზღვრო პოლიციის რეგიონულ სამმართველოებში განხორციელებული ცვლილებების შედეგად გაერთიანდა სექტორები და სამმართველოები. ადმინისტრაციული თანამდებობების შემცირების ხარჯზე გაიზარდა უშუალოდ საზღვრის დაცვით დაკავებულ მოსამსახურეთა რაოდენობა.

ადმინისტრირების დაბალ დონეებზე უფლებამოსილების გადაცემის პროცესი საქართველოს სასაზღვრო პოლიციაში უკვე დაწყებულია. დამატებითი უფლებამოსილებანი უნდა მოიცავდეს აგრეთვე დამატებით ვალდებულებებსაც.

ახლახანს დასრულდა შემოსავლების სამსახურის ჩამოყალიბების პროცესი.

5.4.3. წინადადებები/ რეკომენდაციები

შიდაუწყებრივი თანამშრომლობა

ყოველდღიური ოპერატიული და ადმინისტრაციული ფუნქციები დელეგირებულ უნდა იქნეს რეგიონულ სამმართველოებზე.

საჭიროა გადაიხედოს სექტორებისა და სამმართველოების რაოდენობა და მდებარეობა. განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს ქვედანაყოფების მობილურობის ამაღლებას.

უნდა გაუმჯობესდეს სპეციალური ოპერატიულ- სამძებრო, დაზვერვის და რისკის ანალიზის სამსახურების საქმიანობა.

უწყებათშორისი დონე

სასაზღვრო კონტროლისა და ქვეყნის ტერიტორიაზე მიღებული ზომების გასაუმჯობესებლად გათვალისწინებულ უნდა იქნეს:

ეფექტიანი უწყებათშორისი თანამშრომლობისთვის უწყებათშორისი მუშა ჯგუფის შექმნა.

სასაზღვრო კონტროლის უწყებათა რეგიონულ და ადგილობრივ სამმართველოებს მათი მოქმედების არეალში უნდა ჰყავდეს უშუალო პარტნიორები სხვა უწყებებიდან.

საერთაშორისო დონე

მეზობელ ან სხვა ქვეყნებთან ურთიერთობისას შესაძლოა გამოყენებულ იქნეს მეკავშირე ოფიცრის ინსტიტუტი. მეკავშირე ოფიცერი საჭიროებისამებრ შეიძლება დაინიშნოს საელჩოებსა ან საკონსულოებში, ან მსგავსი ფუნქციები დაეკისროს სამხედრო- პოლიტიკური მიმართულებით მომუშავე დიპლომატს.

იგი პასუხისმგებელი იქნება:

● ინფორმაციის მოძიებასა და გაცვლაზე საზღვრის მართვის ორგანოებისთვის დახმარების გაწევის მიზნით;

● ინფორმაციის შეგროვებასა და შეფასებაზე;

● მასპინძელი ქვეყნის სასაზღვრო უწყებებსა და საიმიგრაციო სამსახურებთან ურთიერთობების დამყარებაზე;

● რეადმისიის პროცესის ხელშეწყობაზე;

● სასაზღვრო საკითხებში რჩევების მიცემაზე საელჩოებისა და საკონსულოებისათვის.

5.5. სასაზღვრო კონტროლი

5.5.1. სასაზღვრო გამტარი პუნქტები

მიზნები

სახელმწიფო საზღვრის მართვის სისტემაში სგპ- ების ფუნქციაა მგზავრთა, ტვირთებისა და სატრანსპორტო საშუალებების შეუფერხებელი გადაადგილება საზღვარზე. ამავდროულად, სგპ გადაულახავი ბარიერი უნდა იყოს ნებისმიერი დამნაშავისათვის.

საჭიროა სგპ- ებზე არსებული პროცედურების გამარტივება და ჰარმონიზაცია, რათა გამოირიცხოს ორმაგი მუშაობა და მგზავრთა და ტვირთების კანონიერი გადაადგილების შეზღუდვა.

შემოწმებები სგპ- ებზე უნდა ჩატარდეს მაქსიმალური ეკონომიურობის გზით და ნებისმიერი ფიზიკური თუ იურიდიული პირის თანასწორობის პრინციპით. არ არის აუცილებელი თითოეული პირის, სატრანსპორტო საშუალებისა და ტვირთის შემოწმება ხდებოდეს ერთნაირად, ამიტომ აუცილებელია შერჩევითი შემოწმების სისტემის დანერგვა.

არსებული ვითარება

სგპ- ებზე საქმიანობის განმსაზღვრელი ძირითადი სამართლებრივი დოკუმენტებია კანონი ,, საქართველოს სახელმწიფო საზღვრის შესახებ“ და ,, საზღვრის რეჟიმისა და დაცვის წესის შესახებ“ საქართველოს პრეზიდენტის 1999 წლის ბრძანებულება №676. ორივე დოკუმენტი მოძველებულია და საჭიროებს განახლებას არსებული ვითარების შესაბამისად. ამჟამად მიმდინარეობს მუშაობა აღნიშნული დოკუმენტების განახლებაზე.

საქართველოს შინაგან საქმეთა და საქართველოს ფინანსთა მინისტრთა ერთობლივი ბრძანება წინგადადგმული ნაბიჯი იქნება ამ მიმართულებით და დაარეგულირებს თანამშრომლობის წესებს. საქართველოს სასაზღვრო პოლიციისა და საქართველოს შემოსავლების სამსახურის მუშა ჯგუფი ამჟამად მუშაობს აღნიშნულ საკითხზე.

საქართველო განიხილება როგორც ნარკოტრანზიტის ქვეყანა, თუმცა დანაშაულის გახსნის ფაქტების რაოდენობა შედარებით მცირეა. მიზეზად კი სახელდება ტექნიკური საშუალებების – სატვირთო სკანერების და გაწვრთნილი ძაღლების არარსებობა.

წინადადებები/ რეკომენდაციები

განახლდეს კანონმდებლობა სგპ- ების შესახებ;

განისაზღვროს სგპ- ების კატეგორიები, არსებული სახმელეთო, საჰაერო და საზღვაო მიმოსვლისა და სამომავლო ტენდენციების შეფასების მიხედვით. სასაზღვრო სამსახურების საჭიროებათა შეფასება კონკრეტულ სგპ- ებზე ( არ არის საჭირო ყველა სგპ- ზე იყოს ვეტერინარული და ფიტოსანიტარიული შემოწმება და ჰქონდეს საპატიმრო კამერები);

საქართველოს სასაზღვრო პოლიციისა და შემოსავლების სამსახურის მიერ შემუშავდეს სგპ- ების კონცეფცია და სპეციალური გრძელვადიანი გეგმები მათი განვითარების შესახებ, რომელიც მოიცავს მომსახურებას, ინფრასტრუქტურას, აღჭურვილობას და ა. შ.;

განახლდეს სგპ- ების პროცედურები. პროცედურაში უნდა იგულისხმებოდეს სასაზღვრო და საბაჟო შემოწმების ერთობლივი და ერთდროული ჩატარება და მეორადი შემოწმება ( დამატებითი და ხანგრძლივი შემოწმება უნდა ჩატარდეს სპეციალურად გამოყოფილ ფართზე, რათა თავიდან ავიცილოთ საცობების და რიგების შექმნა). სხვადასხვა ორგანოს არაკოორდინირებული საქმიანობა შეიცვალოს ერთიანი, მკაფიო, ქმედითი პროცედურით, ამ მიზნით კოორდინირებულად ჩატარდეს ყველა აუცილებელი შემოწმება;

უნდა განისაზღვროს სგპ- ებზე სასაზღვრო კონტროლის მინიმალური სტანდარტი კონტროლის ყველა ობიექტისთვის. გარდა ამისა, დამატებით უნდა განისაზღვროს კონტროლის ის ობიექტები, რომელთა შემოწმებაც უნდა ჩატარდეს წინასწარ განსაზღვრულ მონაცემზე თანხვედრის ( პროფილირება), რისკის ანალიზის და შემთხვევითობის საფუძველზე. აგრეთვე გათვალისწინებულ უნდა იქნეს კონკრეტული სგპ- ის თავისებურება. აუცილებელია დაინერგოს პროფილირებისა და რისკის ანალიზის სისტემა, წესები და ჩატარდეს ტრენინგები აღნიშნულ საკითხებზე;

უნდა შემუშავდეს სგპ- ების გარდა სხვა ადგილებში განსაკუთრებულ შემთხვევებში ( საძოვრებზე გადარეკვა, საზღვრისპირა მშენებლობები, ავარიის სალიკვიდაციო სამუშაოები და ა. შ.) საზღვრის გადაკვეთის კოორდინირებული და მარტივი პროცედურები;

ხელი შეეწყოს სგპ- ებზე ერთობლივი ოპერაციების გატარებას;

განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს ნარკოტრანზიტს, მისი აღმოჩენის მეთოდებსა და საჭირო აღჭურვილობას;

განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს აგრეთვე გაყალბებული საბუთების აღმოჩენას, ამ მიზნით ნიმუშთა ბაზის შექმნას, სგპ- ების სათანადოდ აღჭურვას და ცენტრალური ლაბორატორიის შექმნას შემდგომი შემოწმებისათვის;

მობილური სასაზღვრო შემოწმების განხორციელება სარკინიგზო და საზღვაო ტრანსპორტზე;

გათვალისწინებულ უნდა იქნეს საბაჟო შემოწმება სგპ-ი ს მახლობლად განლაგებულ შიდა ტერმინალებზე განსაკუთრებით იმ შემთხვევაში, როდესაც სგპ- ებზე არ არის საკმარისი თავისუფალი ფართი.

5.5.2. მეთვალყურეობა

მიზნები

გაიზარდოს სახმელეთო და საზღვაო საზღვრის მეთვალყურეობის ეფექტურობა. იგი უნდა ხორციელდებოდეს მაქსიმალურად პროფესიონალურად, ეფექტურად და ამავე დროს მინიმალური რესურსების გამოყენებით.

საზღვრები დახურული უნდა იყოს კრიმინალური და ნებისმიერი სხვა საქმიანობისათვის, რაც საფრთხეს უქმნის ქვეყნისა და რეგიონის სტაბილურობას.

არსებული ვითარება

საზღვრის მეთვალყურეობას ახორციელებს საქართველოს სასაზღვრო პოლიცია. 2006 წელს დასრულდა მეთვალყურეობის მიზნით წვევამდელთა გამოყენება. ჯერჯერობით არ დასრულებულა სექტორების დისლოკაციის და მათი შტატებით შევსების პროცესი.

გამართული ინფრასტრუქტურისა ( შენობები, კოშკურები, ღობეები) და სატრანსპორტო საშუალებების ნაკლებობა ხელს უშლის საზღვრის ეფექტიან მეთვალყურეობას. ამ მხრივ უარყოფითად მოქმედებს აგრეთვე რისკების ანალიზის სისტემის არქონაც.

უწყებებსა და საზღვრის მიმდებარე ტერიტორიებზე მოსახლე პირებს შორის ურთიერთობა შეზღუდულია.

წინადადებები/ რეკომენდაციები

უნდა შემუშავდეს საზღვრის მეთვალყურეობის გაუმჯობესების ყოვლისმომცველი გეგმა;

მთიან და ძნელადმისადგომ ადგილებში მეთვალყურეობა უნდა განხორციელდეს ავიაციის მეშვეობით და ტექნიკური აღჭურვილობის გამოყენებით;

შემოვლითი გზები უნდა ჩაიკეტოს და გაკონტროლდეს შესაბამისი სამართალდამცავი სტრუქტურების მიერ;

მაღალი რისკის მონაკვეთებზე გამოყენებულ უნდა იქნეს ტექნიკური საშუალებები, აგრეთვე ღობეები და კოშკურები;

უნდა გაუმჯობესდეს მესაზღვრეთა მობილურობა;

მეთვალყურეობის სიხშირე უნდა ეფუძნებოდეს რისკის ანალიზს;

აუცილებელია ურთიერთნდობის ამაღლება საზღვართან ახლოს მცხოვრებ მოქალაქეებთან;

გასათვალისწინებელია პოლიციასთან ერთობლივი პატრულირების შესაძლებლობა და საჭიროება;

5.6. სანიტარიული, ვეტერინარული და ფიტო- სანიტარიული კონტროლი

5.6.1. მიზნები

უწყებებმა უნდა უზრუნველყონ ეფექტური სანიტარიული, ვეტერინარული და ფიტოსანიტარიული კონტროლი საზღვრის გამტარ პუნქტებში ადამიანების, ცხოველებისა და მცენარეების უსაფრთხოების მიზნით.

კიდევ უფრო უნდა დაიხვეწოს ადმინისტრაციული და მართვის სისტემა, რათა შესაბამის უწყებებს შესაძლებლობა მიეცეთ პროფესიონალურად განახორციელონ თავიანთი ამოცანები.

გაუმჯობესებული უწყებათაშორისი თანამშრომლობა საბაჟოს, ჯანდაცვისა და სოფლის მეურნეობის მაკონტროლებელ უწყებებს შორის უზრუნველყოფს ეფექტურ სანიტარიულ, ვეტერინარულ და ფიტო- სანიტარიულ კონტროლს.

5.6.2. არსებული ვითარება

2007 წლის დასაწყისში მთავრობამ მიიღო საბაჟო კოდექსი, რომელმაც გააუქმა ორსაფეხურიანი კონტროლის სისტემა და მას შემდგომ კონტროლი ხორციელდება მხოლოდ საზღვრებზე და მხოლოდ შემოსავლების სამსახურის საბაჟო დეპარტამენტის მიერ.

მიუხედავად იმისა, რომ ორსაფეხურიანი კონტროლის გაუქმება და ერთიანი კონტროლის დანერგვა პასუხობს ევროკავშირის რეკომენდაციებს, დღესდღეობით არ არსებობს ეფექტური, წესებზე დაფუძნებული კონტროლის მექანიზმი დაავადებულ იმპორტირებულ ცხოველებზე, საკვებსა და მცენარეებზე, ასევე ცოცხალ მცენარეებსა და ცხოველებზე. ერთადერთი, რისი შემოწმებაც ტარდება, არის მხოლოდ დოკუმენტების შემოწმება, რაც ქვეყანას პოტენციური საფრთხის წინაშე აყენებს.

დღეისათვის ვეტერინარული და ფიტოსანიტარიული კონტროლი ხორციელდება 13 სგპ- ზე და მიმდინარეობს კვლევა იმის დასადგენად, თუ რამდენ საზღვრის გამტარ პუნქტს ესაჭიროება ასეთი კონტროლი.

5.6.3. წინადადებები/ რეკომენდაციები

შემუშავდეს შესაბამისი ნორმატიული ბაზა იმისათვის, რომ გაუმჯობესდეს უწყებათშორისი თანამშრომლობა. ნორმატიულმა ბაზამ ზუსტად უნდა განსაზღვროს საბაჟოს, ჯანდაცვისა და სოფლის მეურნეობის ვეტერინარული, სანიტარიული და ფიტო- სანიტარიული სამსახურების ვალდებულებები.

საქართველოს ჯანდაცვისა და საქართველოს სოფლის მეურნეობის სამინისტროებმა საბაჟოსთან ერთად მოამზადონ საზღვრის გამტარ პუნქტზე არსებული ვეტერინარული და ფიტოსანიტარიული სამსახურებისთვის სტანდარტული საქმიანობის პროცედურები.

ოპტიმიზებულ იქნეს სანიტარიულ, ვეტერინარულ და ფიტოსანიტარიულ კონტროლს ქვემდებარე საქონლის ჩამონათვალი.

საბაჟოს ვეტერინარული და ფიტოსანიტარიული სამსახურების თანამშრომლებისთვის აუცილებელია დაინერგოს რეგულარული სწავლების სისტემა წინასწარ შედგენილი გეგმებისა და პროგრამების მიხედვით.

5.7. ადამიანური რესურსები და სწავლება

5.7.1. საკადრო პოლიტიკა

მიზნები

საზღვრის მართვის ორგანოების მუშაობა ემყარება პროფესიონალიზმს, საიმედოობასა და თანამშრომლობას. სასაზღვრო კონტროლი უნდა განახორციელონ სათანადოდ გაწვრთნილმა პროფესიონალებმა. ამისათვის საჭიროა სასაზღვრო კონტროლის სტრუქტურებში სათანადო საკადრო პოლიტიკის გატარება.

საკადრო პოლიტიკა უნდა მოიცავდეს ყველა ფაზას დღიდან მოსამსახურის სამსახურში მიღებისა კარიერის დასრულებამდე, აგრეთვე უნდა წახალისდეს მათი პროფესიული ზრდა და კარიერული აღმასვლა.

საკადრო პოლიტიკა დისკრიმინაციის დაუშვებლობის, გამჭვირვალობის, პოლიტიკური ნეიტრალიტეტის, ანგარიშვალდებულებისა და კარიერული წინსვლის პრინციპებს უნდა დაეფუძნოს.

არსებული ვითარება

2006 წლის ნოემბრიდან სასაზღვრო უწყებამ უარი თქვა წვევამდელების სამსახურზე და სრულად გადავიდა კადრების დაკომპლექტების პროფესიონალურ სისტემაზე. პარალელურად, შემცირდა სასაზღვრო პოლიციის თანამშრომელთა რაოდენობა და შემოღებულ იქნა ახალი შტატი – მესაზღვრე. თუმცა კადრების ხშირი ცვლა უარყოფით გავლენას ახდენს უწყებების საქმიანობის ეფექტურობაზე.

წინადადებები/ რეკომენდაციები

უნდა შემუშავდეს ყოვლისმომცველი კარიერის განვითარების სისტემა, რაც ხელს შეუწყობს კადრების მართვის სისტემის მოდერნიზებას. ამ სისტემებმა უნდა განსაზღვრონ კარიერული აღმასვლის მიმართულებები და მოთხოვნილებები ( ტრენინგები).

მთიან და რთულ კლიმატურ პირობებში მომსახურეთათვის გათვალისწინებული უნდა იყოს დამატებითი პრივილეგიები.

გატარდება ანტიკორუფციული ზომები, რაც ითვალისწინებს სოციალურ გარანტიებს, ფინანსურ წახალისებას, ხშირ როტაციას და შიდა ინსპექტირებას.

5.7.2. საგანმანათლებლო და ტრენინგების სისტემა

მიზნები

შემუშავდება განათლებისა და ტრენინგის ერთიანი სისტემა, რომელიც ყველა კატეგორიის თანამშრომლისათვის სასარგებლო იქნება მთელი კარიერის განმავლობაში. ამ სისტემაში შევა ძირითადი ტრენინგი, კვალიფიკაციის ამაღლების ტრენინგი და ადგილზე ტრენინგი. ძირითადი ტრენინგის გავლის შემდეგ სასაზღვრო უწყების თითოეულ მოსამსახურეს უნდა შეეძლოს საზღვარზე ოპერატიული ამოცანების შესრულება და იცოდეს სამართალდამცავი სტრუქტურების მუშაობის წესი.

კვალიფიკაციის ამაღლების ტრენინგი საშუალებას იძლევა მოსამსახურეები მომზადდნენ უფრო სერიოზული ამოცანებისათვის და შესაბამისად მაღალი თანამდებობისათვის.

ტრენინგები მოსამსახურეებს ჩაუტარდებათ მთელი კარიერის განმავლობაში, რათა მათი მომზადების დონე შეესაბამებოდეს თანამედროვე მოთხოვნებს. გაიწერება აგრეთვე თითოეული მოსამსახურის ტრენინგებში მონაწილეობის ვადები.

არსებული ვითარება

ამჟამად სასაზღვრო უწყებათა კადრების ტრენინგები ფრაგმენტულია, მიუხედავად იმისა, რომ სხვადასხვა საერთაშორისო ორგანიზაციამ და პარტნიორმა ქვეყანამ მრავალი სახის ტრენინგი ჩაატარა. სწორედ ამიტომ აუცილებელია ახალი, ყოვლისმომცველი ტრენინგისა და კადრების მართვის სისტემის შემუშავება. წინ გადადგმული ნაბიჯი იყო ფინელი ექსპერტების მიერ ძირითადი სასაზღვრო პოლიციური ტრენინგისთვის სასწავლო პროგრამებისა და სახელმძღვანელოების მომზადება. ევროკავშირის მიერ დაფინანსებული ამ პროექტის ეგიდით მოხდა აგრეთვე ინსტრუქტორთა მომზადება.

ტრენინგისა და კარიერის განვითარების ახალი პროექტი, რომელიც 2008 წლის ივლისში დასრულდება, მიზნად ისახავს ტრენინგის, კვლევისა და განვითარების განყოფილების შექმნას სპ- ის კადრების დეპარტამენტში და საერთო გეგმის ჩამოყალიბებას ტრენინგისა და კარიერის განვითარების საქმეში სპ- ის მთელი შემადგენლობისათვის. პროექტი აგრეთვე მოიცავს ძირითად ტრეინინგს და კვალიფიკაციის ამაღლების ტრენინგის სასწავლო გეგმის შედგენას.

წინადადებები/ რეკომენდაციები

აუცილებელია ყველა უწყებამ შეიმუშაოს და განაახლოს ტრენინგის გრძელვადიანი გეგმა შემდეგი საკითხების გათვალისწინებით:

● ყველა სახის ტრენინგისათვის სასწავლო პროგრამისა და მასალის შემუშავება და დროული განახლება.

● ტრენინგის შინაარსის შესაბამისობა ოპერატიულ ამოცანებთან.

● ტრენინგებში გათვალისწინებული უნდა იყოს უცხო ენის შესწავლა პროფესიული ტერმინოლოგიის ჩათვლით. სასაზღვრო გამტარ პუნქტებზე აუცილებელია იყვნენ მოსამსახურეები, რომლებიც ფლობენ მომიჯნავე ქვეყნისა და სხვა უცხო ენებს.

● ტრენინგებში გათვალისწინებული უნდა იყოს საზღვრის მართვის სფეროში მონაწილე სხვა უწყებათა ამოცანების, ვალდებულებებისა და ფუნქციების გაცნობა.

უნდა მოეწყოს ერთობლივი ტრენინგები იმ საკითხებზე, რომლებიც საზღვრის მართვის უწყებების საერთო ინტერესის სფეროშია.

დაინერგება ინსტრუქტორთა ტრენინგის სისტემა, კერძოდ, გამოცდილი კადრების შერჩევა, მათთვის პედაგოგიური უნარ- ჩვევების სწავლება და პერიოდული გადამზადება. ინსტრუქტორთა ერთ- ერთი მთავარი ამოცანა იქნება საზღვარზე მომსახურე პირთა ინფორმირება- ინსტრუქტაჟი სასაზღვრო საკითხებთან დაკავშირებული სიახლეების შესახებ.

5.8. კომუნიკაციები და საინფორმაციო ტექნოლოგიები

5.8.1. მიზნები

თითოეულ უწყებას უნდა ჰქონდეს საიმედო საკუთარი შიდა ქსელი კომუნიკაციისა და მონაცემთა გადაცემისათვის ცენტრალურ, რეგიონულ და ადგილობრივ დონეზე ( სგპ- ების ჩათვლით).

უნდა არსებობდეს სახელმწიფო უწყებებს შორის ინფორმაციის გადაცემის დაცული და ურთიერთთავსებადი სისტემა.

თითოეულ უწყებას უნდა ჰქონდეს საკუთარი შიდა ქსელი და ავტომატიზებული მონაცემთა ბაზა. მათზე დაშვების უფლება სხვა უწყებებისათვის განისაზღვროს კანონმდებლობით.

უნდა შეიქმნას მაღალი უსაფრთხოების ინტეგრირებული საკომუნიკაციო სისტემა, რომელიც მოემსახურება სგპ- ებზე მოქმედ უწყებებს.

აუცილებელია დაცული და საიმედო კომუნიკაციის მეთოდებისა და პროცედურების არსებობა მეზობელი ქვეყნების სგპ- ებთან.

5.8.2. არსებული ვითარება

1999 წელს გეოგრაფიული პირობების, ინფრასტრუქტურის არქონის და ეკონომიური მიზეზების გათვალისწინებით გადაწყდა, რომ საქართველოს სასაზღვრო პოლიციის პოსტებს, რეგიონულ სამმართველოებს და სათავო ოფისს ესარგებლა რადიოტალღური კავშირით. ასეთი კავშირი ხმოვანი შეტყობინებებისა და შეზღუდული რაოდენობის მონაცემთა გადაცემის საშუალებას იძლევა. სასაზღვრო პოლიცია კი საჭიროებს უფრო მაღალი დონის საკომუნიკაციო სისტემას, რათა ინფორმაცია დროულად გაიცვალოს სათავო ოფისსა და სგპ- ებს შორის. ამჟამად არსებობს ასეთი კომუნიკაციის 2 მეთოდი CANOPY და ოპტიკურ- ბოჭკოვანი საკაბელო კავშირი. 2007 წლის დამლევს ყველა ძირითადი სგპ მიუერთდება ამ სისტემას. სექტორებში შიდა კომუნიკაციისათვის საქართველოს სასაზღვრო პოლიცია იყენებს VHF- ის სისტემას. იგივე სისტემას იყენებს სპ და საბაჟო სგპ- ებზეც, თუმცა განსხვავებულ სიხშირეებზე.

საქართველოს სასაზღვრო პოლიციას გააჩნია აგრეთვე იდენტიფიცირებისა და რეგისტრაციის სისტემა – PIRS, რომელიც აგროვებს ინფორმაციას საზღვრის გადაკვეთის შესახებ. იგი მოიცავს აგრეთვე მონაცემებს ძებნილ პირთა, მოპარულ ან დაკარგულ მოწმობებსა და მოპარულ ავტომობილებზე, რომელიც მუშავდება შსს- ს მიერ.

უკანასკნელი 5 წლის განმავლობაში საბაჟო პუნქტები მიერთებული არიან ოპტიკურ- ბოჭკოვან საკაბელო კავშირს და ონლაინ რეჟიმში ცვლის ინფორმაციას სათავო ოფისთან.

ახალი სისტემა „ASYCUDA WORLD“ მონტაჟდება საბაჟო ორგანოში. ყველა პირს, ვინც ჩართულია საერთაშორისო ვაჭრობაში, ექნება შესაძლებლობა, ამ სისტემის საშუალებით, ინტერნეტით დაუკავშირდეს სერვერს და შეავსოს საბაჟო დეკლარაციის ელექტრონული ფორმა.

5.8.3. წინადადებები/ რეკომენდაციები

საიმედო შიდა ქსელის განვითარების უზრუნველყოფა ცენტრალურ, რეგიონულ და ადგილობრივ დონეზე ინფორმაციის მუდმივი გაცვლის გზით;

ყველა სგპ- ის ჩართვა შესაბამისი უწყებების ქსელში ( პრიორიტეტულია);

საზღვრის ორივე მხარეს მდებარე სგპ- ებს შორის კავშირის უზრუნველყოფა;

სგპ- ებზე კავშირის შესახებ უწყებათაშორისი შეთანხმება;

უწყებათა ერთობლივი ინვესტიციები კომუნიკაციის სისტემებში;

ავტომატიზებულ მონაცემთა ბაზაზე დაშვების უფლება სხვა უწყებებისათვის განისაზღვროს კანონმდებლობით;

შემუშავდეს ავტომატიზებული მონაცემთა ბაზებისა და ქსელის ადმინისტრირების გეგმა;

შემუშავდეს საკომუნიკაციო და რადიოქსელების ექსპლუატაციის გეგმა;

5.9. ინფრასტრუქტურა და აღჭურვილობა

5.9.1. მიზნები

სასაზღვრო სამსახურების ეფექტიანი მუშაობისათვის აუცილებელია შესაბამისი ინფრასტრუქტურა და აღჭურვილობა. ეს ხელს შეუწყობს საზღვარზე გადაადგილებას, ორჯერადი კონტროლის თავიდან აცილებასა და სასაზღვრო კონტროლს უფრო ქმედითს და მომხმარებელზე ორიენტირებულს გახდის.

კარგად დაგეგმილი ინფრასტრუქტურა, შესაბამის აღჭურვილობასთან ერთად, საშუალებას აძლევს სასაზღვრო უწყებებს მიაღწიონ დასახულ მიზნებს მინიმალური საკადრო რესურსითა და ოპტიმალური ფინანსური დანახარჯებით. რთული გეოგრაფიული პირობების გამო ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია სახმელეთო საზღვრის გარკვეული სექტორებისათვის.

სასაზღვრო ინფრასტრუქტურა უნდა მოიცავდეს აგრეთვე საზღვრის მეთვალყურეობის დანაყოფებისა და სგპ- ების ინფრასტრუქტურას მისასვლელი გზებისა და ავტოსადგომების ჩათვლით.

სასაზღვრო ინფრასტრუქტურამ და აღჭურვილობამ ხელი უნდა შეუწყოს სასაზღვრო კონტროლს და შემოწმებას ნებისმიერი სახის კლიმატურ და გეოგრაფიულ პირობებში.

სგპ- ების ინფრასტრუქტურის განვითარება უნდა მოხდეს სასაზღვრო კონტროლის უწყებებს შორის მჭიდრო თანამშრომლობით.

კონკრეტული სასაზღვრო გამტარი პუნქტის განახლების ან მშენებლობის პროექტები სასურველია კოორდინირებული იყოს მეზობელი ქვეყნების კომპეტენტურ უწყებებთან. საზღვრის ერთ მხარეს სასაზღვრო გამტარი პუნქტის ინფრასტრუქტურა თავსებადი უნდა იყოს მეორე მხარეს არსებულ ინფრასტრუქტურასთან.

5.9.2. არსებული ვითარება

უკანასკნელი წლების განმავლობაში ინფრასტრუქტურისა და აღჭურვილობის გაუმჯობესება ხდებოდა მხოლოდ აშშ- ის მთავრობის დახმარებით. მათი დახმარება ძირითადად მოდიოდა სგპ- ებზე, სანაპირო დაცვასა და ავიაციაზე. ამერიკული პროექტის დახმარებით შენდება რამდენიმე ახალი სგპ და ინფრასტრუქტურა სასაზღვრო პოლიციისათვის. დამატებით, აშშ- მ საქართველოს უსასყიდლოდ გადმოსცა სასაზღვრო მეთვალყურეობისა და კონტროლის აღჭურვილობა. 2006 წელს ამერიკულმა მხარემ დაიწყო ახალი პროექტი, რომელიც მიზნად ისახავს ყველა სგპ-ი ს აღჭურვას რადიაციის თანამედროვე დეტექტორებით.

სასაზღვრო პოლიციის ბიუჯეტის მნიშვნელოვანმა ზრდამ შესაძლებელი გახადა სახსრების გამოყოფა ინფრასტრუქტურის განვითარებისა და სატრანსპორტო საშუალებებისა და აღჭურვილობის შესაძენად. 2006 წლიდან სწორედ ბიუჯეტიდან ფინანსდება ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესება და სატრანსპორტო საშუალებებისა და აღჭურვილობის შესყიდვები.

საქართველოს სასაზღვრო პოლიციაში შემუშავდა ინფრასტრუქტურის განვითარების 4- წლიანი გეგმა, რომლის განხორციელებაც მნიშვნელოვანწილად დამოკიდებულია სტაბილურ დაფინანსებაზე.

შემუშავებულია სასაზღვრო ინფრასტრუქტურის ( სგპ, მწვანე საზღვარი) სტანდარტული მოდელები.

ახალი სგპ- ები გადაცემულია შემოსავლების სამსახურის ბალანსზე და, შესაბამისად, მათი ექსპლუატაცია და რემონტი ხორციელდება შემოსავლების სამსახურის მიერ.

5.9.3. წინადადებები/ რეკომენდაციები

აუცილებელია გრძელვადიანი გეგმების ყოველწლიური განახლება სასაზღვრო ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესების მიზნით.

აუცილებელია სასაზღვრო კონტროლის უწყებებისათვის ტრენინგისთვის საჭირო ინფრასტრუქტურის შექმნა. გათვალისწინებულ უნდა იქნეს ამ ინფრასტრუქტურის ერთობლივი გამოყენება.

დეტალური შემოწმებებისათვის ფართისა და ტექნიკის გამოყოფა. სპეციალური ინფრასტრუქტურის განვითარება აუცილებელი იქნება ვეტერინარული და ფიტოსანიტარიული კონტროლისათვის.

ახლომდებარე სგპ- ებისა და სექტორების დაგეგმარება უნდა მოხდეს კოორდინირებულად, რათა დაიზოგოს თანხები.

5.10. ოპერატიულ- სამძებრო საქმიანობა და დაზვერვა

5.10.1. მიზნები

ოპერატიულ- სამძებრო საქმიანობისა და დაზვერვის მიზანია ტრანსნაციონალური და ტრანსსასაზღვრო დანაშაულთან ბრძოლის ეფექტიანობის ამაღლება. გამოძიება უნდა ჩატარდეს მაღალპროფესიულ დონეზე, რაც, თავის მხრივ, საჭიროებს აგრეთვე შესაბამის ზედამხედველობას.

უნდა არსებობდეს ტრანსსასაზღვრო დანაშაულის შესახებ ინფორმაციის გაცვლის არხები სახელმწიფოებსა და საერთაშორისო ორგანიზაციებს შორის.

საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს სხვადასხვა დანაყოფს, საქართველოს სასაზღვრო პოლიციასა და შემოსავლების სამსახურს შორის ტრანსნაციონალურ და ტრანსსასაზღვრო დანაშაულთან დაკავშირებული ოპერატიულ- სამძებრო საქმიანობის შესახებ ინფორმაციის გაცვლა შეუფერხებლად უნდა მიმდინარეობდეს.

საჭიროებისას უნდა ჩატარდეს ერთობლივი საგამოძიებო მოქმედებები.

5.10.2. არსებული ვითარება

მიუხედავად იმისა, რომ მისი დონე ჯერ კიდევ შორს არის სასურველისგან, საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს ქვეადნაყოფებს, სასაზღვრო პოლიციასა და შემოსავლების სამსახურს შორის თანამშრომლობა უმჯობესდება.

ახლახან საქართველოს სასაზღვრო პოლიციამ ხელი მოაწერა შეთანხმებას რამდენიმე ქვეყანასთან ინფორმაციის გაცვლის შესახებ. წარმატებული თანამშრომლობის მაგალითია შავი ზღვის რეგიონის ქვეყნების სასაზღვრო სამსახურების ურთიერთობა.

ამჟამად საქართველოს სასაზღვრო პოლიციაში არსებობს საგამოძიებო- ოპერატიული და დაზვერვის სამმართველო, ხოლო რეგიონულ დონეებზე კი – საგამოძიებო- ოპერატიული და დაზვერვის განყოფილებები. სამმართველო აგრეთვე ამზადებს კრიმინალური რისკების ანალიზს.

საქართველოს სასაზღვრო პოლიცია უფლებამოსილია ჩაატაროს გამოძიება შემდეგ საკითხებზე:

● საზღვრის უკანონო გადაკვეთა

● არალეგალური მიგრაციის ხელშეწყობა

● ცეცხლსასროლი იარაღის, რადიოაქტიური და სხვა მომწამლავი ნივთიერებების კონტრაბანდა.

შემოსავლების სამსახურის ჩამოყალიბება, რომელსაც აქვს საგამოძიებო ფუნქციაც, თავის წვლილს შეიტანს ოპერატიულ- სამძებრო საქმიანობის გაუმჯობესებაში. მას გააჩნია გამოძიების განყოფილება.

ნარკოტიკებთან დაკავშირებული საქმეების გამოძიება გადაეცემა საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს სპეციალურ ოპერატიულ დეპარტამენტს.

არსებული კანონმდებლობის თანახმად ერთობლივი გამოძიება შესაძლოა ჩატარდეს პროკურატურის მოთხოვნით.

5.10.3. წინადადებები/ რეკომენდაციები

გასათვალისწინებელია შემდეგი ღონისძიებები:

საზღვარგარეთის ქვეყნებთან სადაზვერვო ინფორმაციის გაცვლა და თანამშრომლობა ცენტრალურ დონეზე უწყებათა ხელმძღვანელების ზედამხედველობით;

ინფორმაციის გაცვლის მიზნით პერიოდული შეხვედრების გამართვა ოპერატიულ- სამძებრო და საგამოძიებო საქმიანობაში ჩართულ სახელმწიფო სტრუქტურათა მონაწილეობით;

ერთობლივი საგამოძიებო მოქმედებების ჩატარება საერთო ინტერესისა და სხვა უწყებათა სპეციფიკური ცოდნის საჭიროების შემთხვევაში;

გამოძიების პროფესიონალურად ჩატარების მიზნით რეგიონული დონე უნდა იმართდებოდეს ცენტრალური აპარატიდან;

სასურველია სტრატეგიულად მნიშვნელოვან სგპ- ებზე გამომძიებლების და ერთობლივი საგამოძიებო და ოპერატიულ- სამძებრო ჯგუფების შექმნა.

5.11. რისკების ანალიზი

5.11.1. მიზნები

ყველა უწყებას უნდა ჰქონდეს საზღვარზე არსებული სიტუაციის შეფასების დოკუმენტი, რომელიც საშუალებას მისცემს დაგეგმონ თავიანთი საქმიანობა და უფრო ეფექტიანად გამოიყენონ საჭირო რესურსები. საზღვარზე არსებული სიტუაციის შეფასება უნდა დაეფუძნოს რისკების ანალიზს.

რისკების ანალიზის სისტემის მიზანია სისტემური მონაცემების შეგროვება, ანალიზი და რისკების ანალიზის მომზადება საზღვრის მართვის ცენტრალური, რეგიონული და ადგილობრივი საფეხურებისათვის.

5.11.2. არსებული ვითარება

სასაზღვრო პოლიციის მართვის ცენტრს აქვს სპეციალური განყოფილება, რომელიც პასუხისმგებელია არსებული სიტუაციის ანალიზზე. რაც შეეხება რეგიონულ სამმართველოებს, იქ საერთოდ არ არსებობს მსგავსი ფუნქციის მქონე არც განყოფილება და არც შტატი.

შემოსავლების სამსახურის ცენტრალურ აპარატში ფუნქციონირებს ინფორმაციის მიღებისა და ანალიზის დეპარტამენტი.

5.11.3. წინადადებები/ რეკომენდაციები

ყველა უწყებას უნდა შეეძლოს რისკების ანალიზის დამოუკიდებლად წარმოება. ცენტრალურ და რეგიონულ დონეზე უნდა შეიქმნას შესაბამისი სტრუქტურული ერთეულები ან შტატები ჩამოყალიბებული ანგარიშგების სისტემით.

მხოლოდ სასაზღვრო პოლიციის, შემოსავლების სამსახურისა და სხვა შესაბამისი უწყებების თანამშრომლობის შედეგად შესაძლებელია გრძელვადიან პერსპექტივაში ერთობლივი რისკების ანალიზის შემუშავება, რაც მოიცავს სრულყოფილი სტასტისტიკური მონაცემების შეგროვებასა და სათანადო ანალიზს.

5.12. საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველყოფა

5.12.1. მიზნები

ხელისუფლებამ უნდა აამაღლოს მოსაზღვრე რაიონებში, განსაკუთრებით მთიან ადგილებში მცხოვრები მოსახლეობის უსაფრთხოების დონე. ამისათვის კი საჭიროა შესაბამისი სტრუქტურების – შსს- ს ქვედანაყოფების, სასაზღვრო პოლიციისა და შეიარაღებული ძალების თანამშრომლობა.

5.12.2. არსებული ვითარება

დაბალი ეკონომიკური და სოციალური განვითარების დონე, სასაზღვრო რეგიონებში უმუშევრობის მაღალი ხვედრითი წილი ნაყოფიერ ნიადაგს ქმნის კონტრაბანდისა და სხვა სასაზღვრო დანაშაულისათვის.

მთიანი რელიეფის გამო სამართალდამცავი ორგანოებისათვის ზოგი სასაზღვრო მონაკვეთი რთულად მისადგომია. ეს ფაქტორი საზღვრის მართვის ორგანოების უფრო მეტ აქტიურობას მოითხოვს, რათა უზრუნველყოფილ იქნეს საზოგადოებრივი წესრიგი და სხვა სამართალდამცავი საქმიანობა საზღვარზე.

საზღვარზე ბუნებრივი რისკები შეიძლება იყოს წყალდიდობა და მეწყერი. ამრიგად, საზღვრის მართვის ორგანოები მზად უნდა იყვნენ სამაშველო ოპერაციებისა და კატაკლიზმებით გამოწვეული შედეგების ლიკვიდაციისათვისაც.

5.12.3 წინადადებები/ რეკომენდაციები

უნდა შემუშავდეს სამოქმედო გეგმები, რათა განაწილდეს პასუხისმგებლობა სასაზღვრო პოლიციას, შეიარაღებულ ძალებსა და სხვა უწყებებს შორის საგანგებო მდგომარეობისას, როგორიცაა: შეიარაღებული ჯგუფების შემოჭრა, ლტოლვილთა მასობრივი შემოსვლა, ტერორისტული ქმედებები, ბუნებრივი კატასტროფები და სხვა ინციდენტები საზღვარზე;

ტრენინგის დაგეგმვისა და აღჭურვილობის შესყიდვისას გათვალისწინებულ უნდა იქნეს უწყებათშორისი ურთიერთქმედება;

უნდა შეთანხმდეს ფუნქციური დახმარების პრინციპი. უწყებებს უნდა ჰქონდეთ უფლება, საჭიროების შემთხვევაში, განსაკუთრებული მიზეზის გამო, როდესაც მათ არ შეუძლიათ საკუთარი ფუნქციების შესრულება, მოითხოვონ და მიიღონ დახმარება სხვა უწყებებისაგან.

6. საზოგადოებასთან ურთიერთობა

მიზნები

განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება სასაზღვრო უწყებათა იმიჯის ამაღლებას და საზოგადოებასა და სასაზღვრო გამტარ პუნქტებზე განწესებულ მესაზღვრეთა და მებაჟეთა შორის ნდობის დამყარებას. თანამედროვე სასაზღვრო უწყებათა ჩამოყალიბების კიდევ ერთ მნიშვნელოვან პირობას გამჭვირვალობა და საქმიანობის შესახებ ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობა წარმოადგენს. მსგავსი ღონისძიებების ძირითადი მიზანია სასაზღვრო ტერიტორიაზე მცხოვრებ მოსახლეობასთან ურთიერთობების და თანამშრომლობის გაუმჯობესება, რათა სასაზღვრო უწყება მიიჩნეოდეს მათი უსაფრთხოების გარანტად.

საქართველოს საზღვრის უსაფრთხოების სისტემის სრული რეფორმირებისათვის საზოგადოებისა და მედიის აქტიური მხარდაჭერაა საჭირო, რათა საზოგადოებამ ყურადღება მიაპყროს და მეტი ინფორმაცია მიიღოს მიმდინარე რეფორმების შესახებ. საზოგადოებასთან ურთიერთობისა და მედიის სამსახურებმა რეგულარულად უნდა მოაწყონ პრესკონფერენციები, რათა მასმედიას მიეწოდოს აქტუალური ინფორმაცია რეფორმის პროცესის შესახებ. ეს ღონისძიებები უდავოდ მიიპყრობს საზოგადოების ყურადღებას საზღვრის მართვის ორგანოებში მიმდინარე პროცესებისადმი და გააუმჯობესებს რეფორმების შესახებ ინფორმაციის ხელმისაწვდომობას.

აუცილებელია სასაზღვრო წესების ( საბაჟო ტარიფები, სგპ- ების გადაკვეთის წესები, სავიზო საკითხები და ა. შ.) გამჭვირვალობის უზრუნველყოფა და საზოგადოების ინფორმირებულობის დონის მუდმივი ამაღლება, რათა ჩამოყალიბდეს მომხმარებელზე ორიენტირებული სისტემა.

7. სტრატეგიის განხორციელება

7.1. სტრატეგიის განხორციელებაზე პასუხისმგებელი უწყებები

სტრატეგიაში დასახული მიზნებიდან გამომდინარე, ყველა კომპეტენტური ორგანო უფლებამოსილია საკუთარი შეხედულებისამებრ მიიღოს ოპტიმალური გადაწყვეტილებები იმ ღონისძიებათა გატარების შესახებ, რაც აუცილებელია სტრატეგიაში ასახული მოთხოვნების შესასრულებლად. წინამდებარე სტრატეგიის დამტკიცების შემდეგ ეროვნული უშიშროების საბჭოსთან არსებული უწყებათაშორისი კომისია შეიმუშავებს სტრატეგიის განხორციელების დეტალურ გეგმას. ამ გეგმის განხორციელებისას ეროვნული უშიშროების საბჭო წარმოადგენს მაკოორდინირებელ ორგანოს.

7.2. საზღვრის ერთიანი მართვისათვის აუცილებელი რესურსები

სტრატეგიის შესრულების საფუძველი იქნება სახელმწიფო ბიუჯეტიდან გამოყოფილი სათანადო და სტაბილური ფინანსური სახსრები. სტრატეგიის მიზნების მიღწევას შეიძლება ხელი შეუწყოს საერთაშორისო დონორების დახმარებამ. გრძელვადიან პერსპექტივაში საქართველოს საზღვრის მართვა იქნება თვითდაფინანსებაზე, საერთაშორისო დახმარებების გარეშე.

7.3. სტრატეგიის განხორციელების ვადები

სტრატეგია უნდა განხორციელდეს 2008-2012 წლებში. სასაზღვრო პოლიციამ და შემოსავლების სამსახურმა უნდა შეიმუშაონ ან განაახლონ განვითარების გრძელვადიანი გეგმები. სხვა პასუხისმგებელმა ორგანოებმა თავიანთ ინსტიტუციონალურ სტრატეგიაში ან დაგეგმვის სხვა სტრატეგიულ დოკუმენტებში უნდა გაითვალისწინონ ამ სტრატეგიის მოთხოვნების შესრულებისათვის საჭირო ღონისძიებები.

სტრატეგიის შესრულების შედეგები ყოველწლიურად შეფასდება. პასუხისმგებელმა ორგანოებმა შეფასების ყოველწლიური ანგარიში უნდა წარუდგინონ საქართველოს ეროვნული უშიშროების საბჭოსთან არსებულ საუწყებათაშორისო კომისიას.