ამ მუხლის პირველი პუნქტი ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 88-ე მუხლის მე-2 პუნქტს, რომლის თანახმადაც, სასამართლოს 3 წევრს ირჩევს პარლამენტი სიითი შემადგენლობის ნახევარზე მეტით.
ამ მუხლის მე–5 მეორე პრიმა პუნქტის თანახმად სასამართლო იღებს საოქმო ჩანაწერ 21–ე პირველი პრიმა მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევებში. ამ უკანასკნელი ნორმის თანახმად, კოლეგია უფლებამოსილია საქმის განხილვისა და გადაწყვეტის ნებისმიერ ეტაპზე დასაბუთებული გ ა ნ ჩ ი ნ ე ბ ი თ საქმე განსახილველად გადასცეს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმს. ამასთანავე, პლენუმი 2 კვის ვადაში იღებს შესაბამის საოქმო ჩანაწერს(თუ დაუშვებს განსახილველად) ან განჩინებას(თუ უატყოფს), ხოლო თუ თავჯდომარის გადასაწყვეტია 7 დღეში რ ე ზ ო ლ უ ც ი ი თ ნიშნავს განსახილველად მიღების პლენუმზე განხილვის თარიღს ან არსებითი განხილვის თარიღს. 43–ე მუხლის მოთხოვნიდან გამომდინარე უნდა ვიგულისხმოთ, რომ რომელიმე შემთხვევაში უკვე არსებითად განხილვის დასრულების შემდეგ იღებს საოქმო ჩანაწერს?
იმდენი ნორმა მეორდება ამ ორგანულ კანონში და საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ კანონში და ამასთან, ეს ორი ნორმატიული აქტი იმდენად ავსებს ერთმანეთს სასურველია ერთი ახალი კანონის (საერთო ნორმების სახით შედგენილის) ჩამოყალინება და მიღება.
1. შესაძლოა ა დაისაჯოს ბ-ს ჯანმრთელობის ნაკლებად მძიმე დაზიანებისთვის, სსკ118 მუხლი. ქემდების შემადგენლობა. ქმედების ობიექტური შემადგენლობა. სუბიეტქი - ა . ობიექტი ბ-ს ჯანმრთელობა. ქემდება- გამოიხატა ა-ს მიერ განზრახ თოფიდან გასროლაში. შედეგი-შედეგი დამდგარია - ბ მიიღო ჯანმრთელობის ნაკლებად მძიმე დაზიანება.მიზეზობრივი კავშირი - ქმედება მიზეზობრივ კავშირშია დამდგარ სედეგთან, რომ არა ა-ს ქმედება, ბ-ს ჯანმრთელობა არ დაუზიანდებობდა. ობიექტური შერაცხვა. ობიექტური შერაცხვა - ა-ს იარაღის გასროლით შექმნა სამართლებრივად გასაკიცხი საქმე, რომელიც შედეგში რეალიზდა, ბ-ს ჯანმრთელობა დაუზიანდა. ქმედების სუბიექტური შემადგნელობა- ა-ს ქმედება იყო განზრახ ქმედება, მართლწინააღმდეგობა - ა-ს ქმედება არის მართლსაწინააღმდეგო და კაზუსში არ გავქვს მართლწინააღმდეგობის გამომრიცხველი გარემოებებოი. ბრალი - ას ქმედება არის სისხლისსამართლებრივად ბრალეული ქმედება და კაზუსში არ იკვეტება ბრალის გამომრიცხველი გარემოებები. დასლვნა - ა დაისჯება სისხლის სამართლის 118-ე მუხლით, ჯანმრთელობის ნაკლებად მძიმე დაზიანებისთვის
მეორე კაზუსსაც ისე მიყევი როოგორც პირველს და ობიექტური შერაცხვაში დაუწერე რომ განზრახი ქმედება არ ყოფილა და ვერ ბატონობდა თავის ქმედებაზე, მერე დასკვნაზე გადადი ეგრევე და არ დაისჯება. მგონი ასეა იქნება
ჰიპოთეზა - ა აშესაძლოა დაისაჯოს 188-ე მუხლით. ქმედების შემადგნელობა. ქმედების ოიბუექტური შემადგნელობა. სუბიექტი ა . ობიექტი ბ. ქმედება - ამ შემთხვევაში ა ვერ ბატონობა თავის ქმედებაზე და მისი განზრახვა ქმედების მიმართ, გამოირიცხა. დასკვნა - ა არ დაისჯება 188-ე მუხლით, რადგან ის ვერ ბატონობდა თავის ქმედებაზე. ასე იქნება, ის აღარ დაწერო ვიბოდიალეეეეე :დ
ჰიპოთეზა - შესაძლოა ა დაისაჯოს ბ-ს ჯანმრთელობის განზრახ ნაკლეად მძიმე დაზიანებისთვის. სსკ-ს 118-ე მუხლით.
ქმედების შემადგენლობა
ქმედების ობიქეტური შემადგენლობა
სუბიექტი - ა
ობიექტი - ბ-ს ჯანმრთელობა
ქმედება - გამოიხატა მოქმედებაში, კერძოდ იარაღის გასროლით
შედეგი - 118-ე მუხლით გათვალისწინებული შედეგი დადგა, ბ-ს ჯანმრთელობა დაუზიანდა.
მიზეზობრივი კავშირი - ა-ს ქმედება მიზეზობრივ კავშირშია შედეგთან, რადგან მას რომ არ გაესროლა, ბ ჯანმრთელობის ნაკლებად მძიმე დაზიანებას არ მიიღებდა
ობიექტური შერაცხვა - ა-მ ასროლით შექმნა სისხსლის სამართლებრივად გასაკიცხი საფრთხე
სუბიექტური შეადგნელობა - ას გასროლის მომენტშ სურდა ბსთვის ჯანმრთეობის დაზიანება.
მართლწინაღმდეგობა - ას ქმედება მართლსაწინააღმდეგოა და რ გაქვს მართლწინააღმდეგობის გამომრიცხავი გარემოებები.
ბრალი - ა-ს ქმედება ბრალელია და არ გვაქვსბრალის გაომრიცხავი გარემოებები
ჰიპოთეზა - შესაძლოა ა დაისაჯოს სსკ-ს 117-ე მუხლით, ჯანმრთელობის განზრახ მძიმე დაზიანება
ქმედების შემადგენლობა
ობიექტური შემადგენლობა
სუბიექტი - ა
ობიექტი - გ-ს ჯანმრთელობა
ქმედება - დანით დაჭრაში
შედეგი - დადგა , გ-ს ჯანმრთელობა მძიმედ დაუზიანდა
მიზეზობრივი კავშირი - ა-ს ქმედება მიზეზობრივ კავშირშია დამდგარ შედეგთან.
ობიექტური შერაცხვა - ა-მ დანის დარტყმით შემქმნა სამართლებრივად გასაკიცხი საფრთხე.
სუბიექტური შემადგენლობა ა დანის დარტყმის მომენტში მოქმედებდა განზრახვით.
მართლწინააღმდეგობა - ას ქმდება არის მართლსაწინააღმდეგო და არ გვაქვს მართლწინააღმდეობის გამომრიცხავი გარემოებები.
ბრალი - ა-ს ქმედება არის ბრალეული ქმდება და არ გვაქვს ბრალის გამომრიხავი გარემოებები.
დასკვნა- ა დაისჯება დანაშაულთა ერთობლიობისთვის, კერძობ-ს მიმართ სსკს 118-ე მუხლით, ხოლო გ-ს მიმართ 117-ე მუხლით.
ა შესაძლოა დაისაჯოს განზრახ მკვლელობისთვის. ქმედების შემადგნელობა. ქმედების ობიექტური შემადგნელობა. სუბიექტი -ა ობიექტი ბ. ქმედება - გამოიხატა ას მიერ იარაღის გასროლაში. შედეგი - შედეგი დამდგარია- ბ გარდაიცვალა. მიზეზობრივი კავშირი- მქედება მიზეზობრივ კავშირიშია დამდგარ შედეგთან, რომ არ გაესწროლა არ მოკვდებოდა. ობიექტური შერაცხვა - ამ შემთხვევაში ობიექტური შერაცხვა არ გვაქვს სახეზე, ვინაიდან, მიუხედავად იმისა,რომ ა-ს ქმედებამ გამოიწვია შედეგი, მას განცობიერებული არ ჰქონდა რომ ბ-ს ესროდა. სახეზეა ბრალის გამომრიცხავი გარემოება. დასკვნა - ა არ დაისჯება 108-ე მულხით, განზრახ მკველობისთვის
მოსარჩელე გიორგი
მოპასუხე კახა
დავის საგანი- ნარდობჯს ხელშეკრულებიდან გამომდინარე ზიანის ანაზღარუება 20000 ლარის ოდენობით
ამ კაზუსიდან გამომიდნარე გიორგიმ სსსკ 3 მუხლის მიხედვით აღძრა სარჩელი რაც გულისხმობს დისპოზიციურობის პრინციპს კერძოდ მისი დარღვეული უფლების აღდგენას. ეს საქმე ეხება ნივთობრივ განსჯადობას სსსკ 18 მუხლი. გიროგიმ სარჩელი აღძრა სსკ177 მუხლის მიხედვით. რაც შეხება შემდეგ საპროცესო მოქმედებას ექსპერტიზის დანიშვნის შესახებ სასამართლომ სწორად დანიშნა ექსპერტიზა სსსკ 162 მუხლის მიხედვით ვინაიდან მოსამართლეს არქონდა სრული ინფორმაცია საქმესთან დაკავშირებულ მასალებზე.ხოლო რაც შეხეება გიორგის მოთხოვნას სარჩელის უზრუნველყოფაზე მან გამოიყენა სწორად თავის უფლება და სსსკ 191 მუხლის მიხედვით შეიტანა განცხადება სარჩელის უზრუნველყოფაზე რაც მისი უფლება იყო და ქონდა მას მოეთხოვა საქმის ნებისმიერ სტადიაზე სარჩელის უზრუნველყოფა. ხოლო რაც შეეხება სასამართლოს შემდეგ საპროცესო მოქმედებას რითაც მან სარჩელის უზრუვლეყოფა ცნო ჩემი აზრით სამართლო მოიქცა არასწორად ვინაიდან დავის საგნის ღირებულებაზე მეტს არუნდა შეადგენდეს სარჩელის უზრუნველყოფისთვის მითითებული საგანი (მუხლი ვერ ვიპოვე აქ არმახსოვს). ხოლო კახას შემდგომ ქმედება რაც შეეხებოდა სარჩელის უზრუნველყოფის გასაჩივრებას სსსკ 197 მუხლის პირველ ნაწილში მოცემულია ვადები რითაც ვადგენთ რომ კახამ გასაჩივრების ვადა დაარღვია და სასამართლოს არუნდა მიეღო საჩივარი.
1)აღსრულების საშუალებები
ადმინისტრაციული ორგანო უფლებამოსილია ინდაქტის ნებაყოფლობით შესრულების შესახებ პირისათვის მიცემული ვადის გასვლის შემდეგ მიიღოს ზომები ინდაქტის აღსასრულებლად. ასეთ შემთხვევაში ორგანოს შეუძლია გამოიყენოს: 1) სხვა პირისთვის ინდივიდუალური ადმინისტაციულ-სამართლებრივი აქტის აღსრულების დავალება; 2) ჯარიმა; 3) უშუალო იძულება. აღსრულების უზრუნველყო ფის საშუალებები გამოიყენება ერთი-მეორის შემდგომ სიმძიმის ხარისხის გათვალისწინებით. ადმინისტრაციული ორგანო უფლებამოსილია აირჩიოს ინდაქტის ყველაზე სწრაფი და ნაკლები დანახარჯებით შესრულებას და ნაკლებ ზიანს მიაყენებს საზოგადოებას და შესაბამის პირს. აღსრულების უზრუნველყოფის საშუალებების გამოყენება უნდა შეწყდეს ინდაქტის აღსრულებისთანავე.
2)დისკრეციული უფლებამოსილება
უფლებამოსილება, რომელიც ადმინისტრაციულ ორგანოს ან თანამდებობის პირს ანიჭებს თავისუფლებას საჯარო და კერძო ინტერესების დაცვის საფუძველზე კანონმდებლობის შესაბამისი რამდენიმე გადაწყვეტილებიდან შეარჩიოს ყველაზე მისაღები გადაწყვეტილება არსებობს დისკრეცია ,,თუ’’ში განახორციელოს თუ არა რაიმე მოქმედება და დისკრეცია ,,როგორ’’ში. მაგ: პოლიციის უფლებამოსილებაა დაიცვას საზოგადოებრივი წესრიგი, მოიცავს პოლიციის არჩევანს განახორციელოს თუ არა პოლიციური ღონისძიება. მაგრამ, როდესაც საფრთხე ექმნება პოლიციის კანონით დაცულ სიკეთეს- საზოგადოებრივ მართლწესრიგს ის ვალდებულია გაატაროს სათანადო ღონისძიება. ამ შემთხვევაში მისი არჩევნის თავისუფლება მოიცავს მისაღები ღონისძიების ერთ-ერთი სახის არჩევის შესაძლებლობას. ან როდესაც კანონი ადგენს დარღვევის მიმართ ჯარიმას 500 დან 1000 ლარამდე. ამ შემთხვევაში ადმინისტრაციული ორგანო თვთონ იღებს გადაწყვეტილებას ჯარიმის ოდენობის შესახებ.
შეცდომა დისკრეციულ უფლებამოსილებაში .როცა არ იყენებს სათანადოდ
როცა იყენებს და ფარგლებს სცდება
სცდება მიზნებს
3)ლიცენზია და ნებართვა.
ლიცენზია – ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ ადმინისტრაციული აქტის საფუძველზე პირისათვის მინიჭებული უფლება, განუსაზღვრელი ვადით განახორციელოს ამ კანონით გათვალისწინებული სამეწარმეო საქმიანობა კანონით დადგენილი პირობების დაცვით;
ნებართვა – ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ ადმინისტრაციული აქტის საფუძველზე პირისათვის მინიჭებული უფლება, ერთჯერადად ან/და გარკვეული ვადით განახორციელოს ამ კანონით გათვალისწინებული საქმიანობა განსაზღვრულ ტერიტორიაზე, კანონით დადგენილი პირობების დაცვით;
4)სახელმწიფო პასუხისმგებლობის მექანიზმები
- 1) საჯარო მოხელეთა პასუხისმგებლობა-საჯარო მოხელე რომლის პასუხისმგებლობამაც გამოიწვია ზიანი, უშუალოდ არის პასუხისმგებელი ზიანის ანაზრაურებაზე; 2) სახელმწიფოს პასუხიმგებლობა-სახელმწიფო ვალდებულია, თავის თავზე აიღოს პასუხისმგებლობა საჯარო მოხელის მიერ განხორციელებული ქმედების შედეგებზე და ზიანის შემთხვევაში იკისროს ზიანის ანაზღაურების ვალდებულება; 3) სოლიდარული პასუხისმგებლობა-საჯარო მოხელე, რომლის ქმედებამაც გამოიწვია ზიანი, სახელმწიფოსთან ერთად სოლიდარულად აგებს პასუხს.
5)მიუკერძოებლობის პრინციპი
- მიუკერძოებლობა გულისხმობს იმას რომ გადაწყვეტილების მიღების პირი უნდა იყოს მიუკერძოებელი. მიუკერძოებლობის პრინციპი ეხება არა მხოლოდ გადაწყვეტილების მიმღებ თანამდებობის პირს, არამედ ნებისმიერ იმ თანამდებობის პირს ვისაც გავლენის მოხდენა შეუძლია გადაწყვეტილებაზე ან მონაწილეობს გადაწყვეტილების მიღების პროცესში. როდესაც პირი იღებს გადაწყვეტილებას მას არ უნდა ქონდეს პირადი ინტერესი, არ უნდა არსებობდეს სხვა გარემოება რომელიც გადაწყვეტილებას მიკერძოებულს გახდის მაგ: თუ არის ნათესავი, იყო ექსპერტი.. ეს ეჭქვეშ აყენებს მიუკერძოებლობის საკითხს. ან თუ სარგებელს იღებს აქედან, ამ დროს ხდება აცილება. პირს შეუძლია აცილება მოითხოვოს გადაწყვეტილების მიღებამდე.
6) საჩივარ და მისი არსი
საჩივარი არის პირის უფლების დაცვის საშუალება. საჩივრის შეტანით პირს აქვს შესაძლებლობა დაიცვას მისი დარღვეული უფლება თუ მას მიაჩნია, რომ მისი უფლება დარღვეულია ადმინისტრაციული ორგანოს მხრიდან. საჩივარი არის წერილობითი დოკუმენტი. საჩივრის რეკვიზიტებში უნდა ეწეროს თუ ვინ ასაჩივრებს; რას ასაჩივრებს; რომელ აქტს ასაჩივრებს; სად ასაჩივრებს ანუ რა მოთხოვნა აქვს.
7) ორგანიზაციულიუ მოწყობის ფორმები
საჯარო მმართველობის ორგანიზაციულ მოწყობაში მნიშვნელოვანია კონკრეტული ადმინისტრაციული ორგანოს ნების ფორმირების პროცესი. მონოკრატიულად მოწყობილი დაწესებულების ნებას განსაზღვრავს ერთი ადამიანი. კოლეგიური ორგანოს შემთხევაში გადაწყვეტილება მიიღება თანასწორუფლებიანი, უფლებამოსილი პირების უმრავლესობის ნების საფუძველზე. ასევე საჯარო მმართველობას აქვს ორგანიზაციული მოწყობისა და საქმიანობის სამართლებრივი ფორმების არჩევანის თვაისუფლება. ასევე ორგანიზაციული მოწყობის კერძო სამართლებრივი ფორმები განსაზღვრულია კერძო სამართალში. ხოლო ადმინისრაციული სამართალი არ შეისწავლის ორგანიზაციული მოწყობის კერძო-სამართლებრივ ფორმებს.
8)რეალ აქტის და ინდ აქტის გამიჯვნა
ინდივიდუალური ადმინისტრაციული სამართლებრივი აქტი ახდენს საკანონმდებლო მოწესრიგების ინდივიდუალიზაციას და კონკრეტიზაციას. ინდაქტის მატერიალურ სამართლებრივი მნიშვნელობა იმაში ვლინდება რომ ის არის კანონის მოთხოვნების ცალკეულ შემთხვევებსა და კონკრეტულ პირებზე გავრცელების საშუალება; ინდაქტის გამოცემა აძლევს უფლებას მის გამომცემ ადმინისტრაციულ ორგანოს აღასრულოს ეს აქტი; ადმინისტრაციული წარმოება ხორციელდება ინდაქტის გამოცემის მიზნით.
რეალაქტი არის ისეთი საჯარო-სამართლებრივი რომელიც მიმართულია არა სამართლებრივი ურთიერთობის შეცვლის ან შეწყვეტისკენ, არამედ - ფაქტობრივი შედეგის დადგომისკენ. ამის მაგალითი შეიძლება იყოს ქუჩების დალაგება დასუფთავება, მოსახლეობის სასმელი წყლით მომარაგება...
9) წარმოების სახეები და პრინციპები
სახეები:- გვაქვს წარმოების სამი სახე: მარტივი, ფორმალური და საჯარო.
თუ კანონი არაფერს ამბობს ამის შესახებ ტარდება მარტივი თუ მითითებულია ის რაც მითითებული ფორმა იქნება.წარმოების მთავარი სახე არის მარტივი წარმოება, რომელსაც ეფუძნება ფორმალურიც და საჯაროც. ფორმალური წარმოება იგივეა რაც მარტივი თუმცა ემატება ის რომ აქ ადმინისტრაციული ორგანო დოკუმენტთან ერთად ზეპირ ფორმასაც იყენებს და უსმენს მხარეებს .აქ სახეზე არის დაპირისპირებული ინტერესებ. საჯარო აქ საკითხი სცილდება ვინმეს ინტერეს და ეხება საზოგადოების ყველა წევრს აქ პირთა წრე განუსაზღვრელია და დოკუმენტებთან ერთად ზეპირი მოსმენაც გამოიყენება ასევე ფორმალურის დროს თვითონ ორგანო ვალდებულია ყველა დაინტერესებული მხარე ჩართოს ეს გრძელდება 1 დღე და არის საჯარო ამიტომ მნიშვნელოვანი არის რომ წარმოების სწორი სახე გვქონდეს შერჩეული და ვიცოდეთ როდის რომელს ვიყენებთ.
10) ინდ აქტის აღსრულების მექანიზმები
1)მატერიალურ სამართლებრივი ფუნქცია-კონკრეტიზირება; 2)აღსრულება- სამართლებრივი ანუ ინდაქტი თავად უნდა აღსრულდეს. აუცილებლად არა მარტო უნდა გამოიცეს არამედ უნდა აღსრულდეს კიდეც; 3) წარმოება- წარმოების შედეგები ყოველთვის არის ინდაქტის გამოცემა, წარმოება თვითონ არის ინდივიდუალური პროცესი. 4) საპროცესო-სამართლებრივი ეს უკვე სასამართლოში გადადის და ნიშნავს იმას, რომ სასამართლოში გასაჩივრებას ვახდენთ ინდაქტის საშუალები თ.
11)კანონიერი ნდობა აქტის ბათილობისას
კანონიერი ნდობის პრინციპი გამომდინარეობს სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპიდან, რომელიც კრძალავს ისეთ მმართველობით საქმიანობას, რომელიც თავის მხრივ კანონიერია, მაგრამ იწვევს მისი ადრესატის კანონიერი ნდობის გაცრუებას. ადმინისტრაციულ სამართალში კანონიერი ნდობის პრინციპი უკავშირდება ადმინისტრაციული ორგანოს ინიციატივით აადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გაუქმების ინსტიტუტს და ადმინისტრაციული ორგანოს დაპირებას. სზაკ-ის მე60 მუხლის თანახმად დაუშვებელია აღმჭურველი ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ბათილად ცნობა, თუ დაინტერესებულ მხარეს კანონიერი ნდობა აქვს სამართლებრივი აქტის მიმართ. დაინტერესებული მხარის კანონიერი ნდობა არსებობს იმ შემთხვევაში, თუ მან ადმინისტრაციულ სამართლებრივი აქტის საფუძველზე განახორციელა იურიდიული მნიშვნელობის მოქმედება და უკანონო ადმინისტრაციულ სამართლებრივი აქტის ბათილად ცნობით მას მიადგება ზიანი.
12)აქტის ბათილად და ძალადაკარგულად ცნობა
ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი ბათილია, თუ იგი ეწინააღმდეგება კანონს ან
არსებითად დარღვეულია მისი მომზადების ან გამოცემის კანონმდებლობით
დადგენილი სხვა მოთხოვნები. ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის
ძალადაკარგულად გამოცხადების უფლება აქვს ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი
აქტის გამომცემ ადმინისტრაციულ ორგანოს.
13) ინკვიზიციურობა
ინკვიზიცია – სასამართლოს უფლება აქვს თვითონ განსაზღვროს მტკიცების საგანი და გამოითხოვოს მტკიცებულებები. ინკვიზიციის მეშვეობით ხდება ადმინისტრაციული ორგანოს საქმიანობის კანონშესაბამისობაზე კონტროლი.
14)თანაზომიერების პრინციპი
თითოეული შემზრუდველი ხასიათის ღონისძიება უნდა იყოს თანაზომიერი. ეს პრინციპი კრძალავს მმართველობითი ღონისიების ადრესატის შეუსაბამო შეზღუდვას. ეს გამომდინარეობს კონსტიტუციური პრინციპიდან, რომლის თანახმადაც, ადმინისტრაციულ–სამართლებრივი ურთიერთობის მონაწილე რომელიმე მხარის შეზრუდვა იმდენად არის დასაშვები, რამდენადაც ის საჯარო ინტერესების დაცვის გარდაუვალი საშუალებაა. ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ გამოყენებულ საშუალებასა და მისაღწევ მიზანს შორის თანაზომიერება დგინდება შემდეგი გზით: ა) უნდა დადგინდეს სახელმწიფოს მიერ მისარწევი მიზანი; ბ) უნდა შემოწმდეს მიზნისა და საშუალების შესაბამისობა, ანუ რამდენად ხდის საშუალება შესაძლებელს მიზნის მიღწევას; გ) უნდა შემოწმდეს შესაფერისი ღონისძიების აუცილებლობა, ანუ არის თუ არა ეს ღონისძიება ყველაზე ნაკლები ზიანის მატარებელი როგორც საზოგადოების, ისე ადრესატისთვის; დ) უნდა დადგინდეს ინდ. აქტიტ გამოწვეული უფლების შეზღუდვა არის თუ არა პროპორციულ დამოკიდებულებაში შეზღუდვის მიზანთან.
15)საჯარო მმართველობის ფუნქციები
1)კანონის აღსრულება- ანუ მისი პრაქტიკაში გამოყენება მაგ:როდესაც პარლამენტმა გამოუშვა რაიმე კანონი ეს კანონი შემდეგ გადაეცემა აღსრულების ორგანოს. აღმასრულებლის ფუნქცია კანონის აღსრულებაში მდგომარეობს იმაში, რომ მან თავისი აქტიური ქმედებით უნდა აამუშაოს ეს კანონი.
2)ძირითადი უფლებების განხორციელება- ამ უფლებების კონსტიტუციით გათვალისწინებული უფლებების დაცვა ევალება სახელმწიფოს, ანუ სახელმწიფომ უნდა დაუჭიროს მხარი რომ ადამიანებმა შეძლონ მათი უფლებების რეალიზაცია ანუ მათი განხორციელება.
3)წესრიგი, დაცვა მომსახურება- მომწესრიგებელი ნიშნავს როდესაც საჯარო მმართველობის სუბიექტი რაღაცა საკითხს ან რაღაცა სახის ურთიერთობას აწესრიგებს მაგ:ნებართვებზე ლიცენზიებზე და სხვა. მომსახურების საჯარო მმართველობა გულისხმობს ყველა შესაძლო მომსახურების გაწევას საზოგადოებისთვის, რომელიც შეიძლება მას დასჭირდეს. ეს არის ისეთი ტიპის მომსახურებები რომლებსაც სხვისგან ვერ მივიღებთ მაგ:სკვერები, პარკები და სხვა.
16)ინფორმაციის სახეები
საჯარო და საიდუმლო ინფორმაცია
საიდულო ინფორმაციასი შედის პერსონალური მონაცემები პროფესიული საიდუმლოება,კომერციული საიდუმლოება, სახელმწიფო საიდუმლოება.
პროფესიულ საიდუმლოებას მიეკუთვნება ინფორმაცია, რომელიც წარმოადგენს სხვის პერსონალურ მონაცემებს ან კომერციულ საიდუმლოებას და პირისათვის ცნობილი გახდა პროფესიული მოვალეობის შესრულებასთან დაკავშირებით. პროფესიული საიდუმლოება არ შეიძლება იყოს ისეთი ინფორმაცია, რომელიც არ წარმოადგენს სხვა პირის პერსონალურ მონაცემებს ან კომერციულ საიდუმლოებას
კომერციული საიდუმლოება – ინფორმაცია კომერციული ფასეულობის მქონე გეგმის, ფორმულის, პროცესის, საშუალების თაობაზე ან ნებისმიერი სხვა ინფორმაცია, რომელიც გამოიყენება საქონლის საწარმოებლად, მოსამზადებლად, გადასამუშავებლად ან მომსახურების გასაწევად, ან/და რომელიც წარმოადგენს სიახლეს ან ტექნიკური შემოქმედების მნიშვნელოვან შედეგს, აგრეთვე სხვა ინფორმაცია, რომლის გამჟღავნებამ შესაძლოა ზიანი მიაყენოს პირის კონკურენტუნარიანობას.
საჯარო ინფორმაცია ღიაა, გარდა კანონით გათვალისწინებული შემთხვევებისა და დადგენილი წესით სახელმწიფო, კომერციული ან პროფესიული საიდუმლოებისთვის ან პერსონალური მონაცემებისთვის მიკუთვნებული ინფორმაციისა.
საჯარო დაწესებულება ვალდებულია უზრუნველყოს საჯარო ინფორმაციის პროაქტიული გამოქვეყნება შესაბამისი კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტით დადგენილი წესითა და პირობებით.
17) ადმინისტრაციული დაპირება და ინდ აქტს შორის განსხვავება
ადმინისტრაციული ორგანოს დაპირება არის ად ორგანოს წერილობითი დოკუმენტი რომელიც ადასტურებს რომ მოცემული მოქმედება განხორციელდება რაც შეიძლება გახდეს დაინტერესებული მხარის კანონიერი ნდობის საფუძველი
ინდ აქტი არის აღმასრულებელი ფუნქციების მიერ გამოცემული კონკრეტული სამართლებრივი აქტები გადაწყვეტილებები რომლებიც ატარეებს კონკრეტულ ხასიათს მას ჰყავს კონკრეტული ადრესატი ის აწესრიგებს კონკრეტული ქცევის წესს კონკრეტულ შემთხვევასთან მიმართებაში და რაც მთავარია ინდ აქტს ყოველთვის მოჰყვება სამა რთლებრივი შედეგი
შესაძლოა მამას ჰქონდეს თბილისის მერიისგან ძიანის ანაძღაურების მოთხვოვნის უფლება
II ნოემია: საქართველოს ზოგადი ადმისნისტრაციული კოდექსის 208 მუხლის მე-3 ნაწილის მიხედვით თუ კერძო პირი რაიმე საქმიანობას ახორციელებს სახელმწიფო ორგანოს ან მუნიციპალიტეტის ორგანოს მიერ დელეგირების ან დავალების საფუძველზე, ამ საქმიანობის განხორციელებისას მიყენებული ზიანისათვის პასუხისმგებელია სახელმწიფო ან მუნიციპალიტეტი.
III სუბსუმცია: საქართველოს ზოგადი ადმისნისტრაციული კოდექსის 208 მუხლის 3 ნაწილის უნდა შესაბამებოდეს ფაქტობრივი გარემოება რომ მოხდეს ზიანის ანაზღაურება
მუნიციპალიტეტი ანუ უფლება მოსილი დელგირებული პირი საქმის ფაქტობრივი გარემოებიდან დელეგირებული პირი არის შპს რომელიც ასრუელბს სამსახურობრივ მოვალეობის შესრულების პროცესი- შპს აშენებს ამ კონკრეტულ ატრაქციონებს რომელიც მისთვის დაკისრებულუ უფლება მოვალეობას ასრულებს აშენებასთან ერთად მისი მოვალეობა რომ უსაფრთხოების ნორმები იქნეს დაცული საქმის კონკრეტულ შემთხვევაში ჩანს რომ უბედური შემთხვევა მოხდა გაუფრთხილებლობიდ. მიზეზობრივი კავშირი გაუფრთხილებლობაზე მიგვითითებს ის ფაქტობირივი გარემოება რომ შპს ვალდებული იყო შეემოწმებინდა და დაეცვა უსაფრთხოების ნორმები ჯაჭვის გაუმართაობაც ზუსტად ამ ნორმებში შედის აქედან გამომდინარე მიზეზობრივი კავშირი პირდაპირ მიგვითითებს შპს დაუდევრობაზე.
IV დასკვნა საქართველოს ზოგადი ადმისნისტრაციული კოდექსის 208 მუხლის 3 ნაწილის მამას შეუძლია თბილისის მერიისგანბ ზიანის ანაზღაურების მოთხვონის უფლება. ფაქტობრივად მამა შპსს ზემოდგომ ორგანოს თბილისი მერიას საჩივრით მიმართავს რომელიც რეალაქტის ატრაქციონების მოწყობის არასათანადო განხორცილებისკენ იყო მიმართული საივარი განხილვისას დასაშვებობა ანუ ფორმალუ ნაწული უნდა იყოს დაცუი ვადა, დაინტერესებული მხარე, ზემდგომ ორგანოშია გასაჩივრებული. რაც შეეხება კანონიერების შემოწმებას საჩივარი კანონიერი და მისი შემოწმება აღარ არის საჭირო რადგან აკმაყოფულებს ყველა კრიტერიუმს და ასევე აღარ არის საჭირო ზედმეტი ნორმების მოძიება რადგან საჩივარი არის მხოლოდ ზიანის ანაზღაურებაზე. ამიტომაც 208 მულხი 3 ნაწილის მიხედვით თბილის მერიას დაეკისრება ზიანის ანაზღაურება.
საერთო სასამართლოს კონსტიტუციური წარდგინება
კონსტიტუციის შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლო საერთო სასამართლოს
წარდგინების საფუძველზე იხილავს იმ ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობის
საკითხს, რომელიც კონკრეტული საქმის განხილვისას უნდა გამოიყენოს საერთო სასამართლომ და რომელიც, მისი საფუძვლიანი ვარაუდით, შეიძლება,
ეწინააღმდეგებოდეს კონსტიტუციას.
წარდგინების ინსტიტუტი ემსახურება საერთო სასამართლოთა შეზღუდვას კონსტიტუციით და მათ მიერ არაკონსტიტუციური ნორმების გამოყენების პრევენციას. საერთო სასამართლოს არ აქვს არაკონსტიტუციურობის გამო ნორმის ძალადაკარგულად ცნობის უფლებამოსილება. ამ შემთხვევაში, მან წარდგინებით უნდა მიმართოს საკონსტიტუციო სასამართლოს, რომელსაც აქვს არაკონსტიტუციური ნორმების გაუქმების მონოპოლია.ზემოაღნიშნული მონოპოლია არ გულისხმობს, რომ საკონსტიტუციო სასამართლო იერარქიულად საერთო სასამართლოებზე მაღლა დგას. ეს უფრო ერთგვარი „შრომის განაწილება“ არის საკონსტიტუციო სასამართლოსა და საერთო სასამართლოებს შორის.
წარდგინების ავტორი უნდა აკმაყოფილებდეს რამდენიმე პირობას. პირველ რიგში, ის უნდა იყოს საერთო სასამართლო. თუმცა, წარდგინების შეტანის უფლებამოსილება არა ნებისმიერ სასამართლოს აქვს, არამედ კონკრეტული საქმის განმხილველ სასამართლოს, რომლის ფარგლებშიც არის გამოსაყენებელი სავარაუდოდ არაკონსტიტუციური ნორმა. წარდგინების ავტორთა წრის განსაზღვრისთვის მნიშვნელოვანია დავაზუსტოთ, თუ რას ნიშნავს ტერმინი „საერთო სასამართლო“ უპირველეს ყოვლისა, ამ კითხვაზე პასუხს კონსტიტუცია იძლევა. მართლმსაჯულებას ახორციელებენ საერთო სასამართლოები, რომელთა სისტემა განისაზღვრება ორგანული კანონით. საერთო სასამართლოების სისტემაში შეიძლება შეიქმნას სპეციალიზებული სასამართლოები, ხოლო საომარი მდგომარეობის დროს - ასევე სამხედრო სასამართლო. საერთო სასამართლოების შესახებ“ ორგანულ კანონში დაკონკრეტებულია, რომ საერთო სასამართლოებია რაიონული (საქალაქო) სასამართლო, სააპელაციო სასამართლო და უზენაესი სასამართლო.
საქმის განმხილველი სასამართლოს წარდგინებად ითვლება საქმის ერთპიროვნულად განმხილველი მოსამართლის ან საქმის განმხილველი სასამართლოს კოლეგიური შემადგენლობის გადაწყვეტილებით მიღებული წარდგინება, 2002 წლამდე წრე კოლეგიებამდე შეამცირეს.
საერთო სასამართლოს წარდგინების განხილვაში არ მონაწილეობს მოპასუხე.
წარდგინების ავტორს არ აქვს ის უფლებები, რაც მოსარჩელეებს სხვა
კომპეტენციების ფარგლებში. ის უარსაც ვერ იტყვის კონსტიტუციური წარდგინების
განხილვაზე და ვერ მოითხოვს საქმის შეწყვეტას საკონსტიტუციო სასამართლოში. საკონსტიტუციო სასამართლო უფლებამოსილია, მოიწვიოს წარდგინების ავტორი და მოისმინოს მისი განმარტება, მაგრამ მას მხარედ არ აღიარებს.
საერთო სასამართლოს წარდგინების დასაბუთება აუცილებელია „საფუძვლიანი ვარაუდის“ სტანდარტი, დასაბუთებულობის უფრო მაღალ მოთხოვნებს უყენებს საერთო სასამართლოს წარდგინებას. მისმა ავტორმა უნდა წარადგინოს შესამოწმებელი ნორმა, ასევე კოსნტიტუციის ნორმა რომელთან მიმართბაშიც ხდება მისი შესაბამისობის დადგენა და ასევე საფუძვლიანი ვარაუდის სტანდარტით მან არა მხოლოდ მოთხოვნის შინაარსი და კონსტიტუციის შესაბამის დებულებებთან საგნობრივი შემხებლობა უნდა ჩამოაყალიბოს, არამედ წარმოადგინოს საფუძვლიანი არგუმენტები შესამოწმებელი ნორმის არაკონსტიტუციურობასთან დაკავშირებით.
სამოქალაქოს საპროცესო კოდექსში გვიწერია თუ საქმის განმხილველი მოსამართლის აზრითო წერია რაც არასწორია რადგან აზრი აშკარად უფრო დაბალ დასაბუთების სტანდარტს მიუთითებს. ასევე წარდგინებისას საერთო სასამართლოში საქმის განხილვა ჩერდება და სისხლის საპროცესო კოდექსში წერია რომ მხარის შუამდგომლობით ჩერდებაო რაც არასწორია.
თუ ერთი საფუძვლით წარადგინა შეუძლია თუ არა სხვა საფუძველზე იმსჯელოს?
2015 წლის 29 სექტ გადაწყვეტილებაში „საქართველოს უზენაესი სასამართლოს
კონსტიტუციური წარდგინება საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო
კოდექსის 306-ე მუხლის მე-4 ნაწილის კონსტიტუციურობის თაობაზე და
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს კონსტიტუციური წარდგინება საქართველოს
სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 297-ე მუხლის „ზ“ ქვეპუნქტის
კონსტიტუციურობის თაობაზე“.
დავის საგანი : ა. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 306-ე მუხლის მე-4 ნაწილის იმ ნორმატიული შინაარსის კონსტიტუციურობა, რომელიც გამორიცხავს სასამართლოს შესაძლებლობას, გასცდეს საკასაციო საჩივრის ფარგლებს იმ შემთხვევაში, როდესაც ქმედების ჩადენის შემდეგ მიღებული კანონი აუქმებს ქმედების დანაშაულებრიობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მე-3 პუნქტთან მიმართებით.
ბ. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 297-ე მუხლის „ზ“ ქვეპუნქტის იმ ნორმატიული შინაარსის კონსტიტუციურობა, რომელიც გამორიცხავს სასამართლოს შესაძლებლობას, გასცდეს სააპელაციო საჩივრის ფარგლებს იმ შემთხვევაში, როდესაც სახეზეა ერთი და იმავე დანაშაულისთვის განმეორებით მსჯავრდება საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-4 პუნქტთან მიმართებით.
საკონსტიტუციო სასამართლოს პოზიცია: საკონსტიტუციო სასამართლო, ზოგადად, არ გამორიცხავს სადავო ნორმის საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მე-3 პუნქტთან შეფასების შესაძლებლობას, თუმცა განსახილველ საქმეში მითითებული პრობლემის ხასიათიდან გამომდინარე, ზემოთ განვითარებული მსჯელობის (მიდგომის) გათვალისწინებით, საკონსტიტუციო სასამართლო საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 306-ე მუხლის მე-4 ნაწილის კონსტიტუციურობას შეაფასებს საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის მეორე წინადადებასთან მიმართებით.
როდესაც კონსტიტუციური წარდგინების ავტორი – საქმის განმხილველი სასამართლო მიიჩნევს, რომ საკანონმდებლო ნორმა, რომელსაც ის კონკრეტული სისხლისსამართლებრივი საკითხის გადაწყვეტისას უნდა დაეყრდნოს, არ შეესაბამება კონსტიტუციას და ამ მიზეზით აჩერებს საქმისწარმოებას საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ გამოსაყენებელი ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობის საკითხის გადაწყვეტამდე, საკონსტიტუციო სასამართლო ვერ დატოვებს შეფასების გარეშე მის მიერ წარდგინებაში დასმულ პრობლემას კონსტიტუციური ნორმის არასწორად იდენტიფიცირების ფორმალური მიზეზით. სხვაგვარად, გამოსაყენებელი ნორმის კონსტიტუციურობა კვლავ ეჭვქვეშ დარჩება, რადგან კონსტიტუციის თანახმად, ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობასთან დაკავშირებით გადაწყვეტილების მიღების უფლებამოსილება გააჩნია მხოლოდ საკონსტიტუციო სასამართლოს. ამასთან, საერთო სასამართლოში ამაოდ გაჭიანურდება საქმის განხილვა, რაც, თავისთავად, შექმნის უფლების დარღვევის დამატებით რისკს. შესაბამისად, არასწორად მითითებული კონსტიტუციური ნორმის გამო წარდგინების არსებითად განსახილველად მიღებაზე უარის თქმა, არა მხოლოდ შეაფერხებს საერთო სასამართლოს მიერ საკითხის გადაწყვეტას, არამედ შესაძლოა წარდგინების ინსტიტუტი არსებითად არაეფექტური გახადოს.
საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ საკმარისია, წარდგინებაში მკაფიოდ იკვეთებოდეს კონსტიტუციური პრობლემა, რომლის გადაწყვეტაც სურს კონსტიტუციური წარდგინების ავტორს. საკონსტიტუციო სასამართლო იხელმძღვანელებს წარდგინების ავტორის მოსაზრებით, თუ რა შინაარსობრივ შეუსაბამობას იწვევს კონსტიტუციასთან სადავო ნორმატიული აქტის გამოყენება. შესაბამისად, სადავო ნორმის/ნორმების კონსტიტუციურობა შეფასდება კონსტიტუციის იმ დებულებასთან, რომელიც პასუხს სცემს წარდგინების ავტორის მიერ იდენტიფიცირებულ სადავო საკითხს.
შესაბამისად 42-5 ის ნორმატიული შინაარსის არაკონსტიტუციურად ცნობა მოხდა რომელიც რომელიც გამორიცხავს საკასაციო სასამართლოს შესაძლებლობას, გასცდეს საკასაციო საჩივრის ფარგლებს და პასუხისმგებლობისგან გაათავისუფლოს პირი იმ შემთხვევაში, როდესაც ქმედების ჩადენის შემდგომ მიღებული კანონი აუქმებს ქმედების დანაშაულებრიობას.
საქართველოს საკ სასამართლოს მოსამართლის სტატუსი
საკონსტიტუციო სასამართლო შედგება 9 მოსამართლისაგან, აქედან 3 წევრს ნიშნავს საქართველოს პრეზიდენტი (ბრძანებულებას გამოსცემს), 3 წევრს სრული შემადგენლობის არანაკლებ 3/5 უმრავლესობით ირჩევს საქართველოს პარლამენტი ( პარლამენტის რეგლამენტით), ხოლო 3 წევრს ნიშნავს საქართველოს უზენაესი სასამართლო.
პარლამენტის მიერ: პარლამენტს პარლამენტის თავმჯდომარე, ფრაქცია, უფრაქციო პარლამენტის წევრთა არანაკლებ 7 კაციანი ჯგუფი წარუდგენს კანდიდატურას საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრის თანამდებობაზე.თავის მხრივ, პარლამენტის სრული შემადგენლობის 3/5-ის უმრავლესობით, ამავდროულად, სხვა კანდიდატებზე მეტი ხმით ირჩევს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 3 წევრს.
თუ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 3 წევრის არჩევისას 3
კანდიდატი მონაწილეობდა და რომელიმე მათგანმა ვერ მიიღო ხმების საჭირო
რაოდენობა, პარლამენტის თავმჯდომარე, ფრაქცია, უფრაქციო პარლამენტის
წევრთა არანაკლებ შვიდკაციანი ჯგუფი უფლებამოსილია, კენჭისყრიდან 10 დღის
შემდეგ პარლამენტს იგივე კანდიდატურა წარუდგინოს. თუ არჩევისას 3-ზე მეტი
კანდიდატი მონაწილეობდა და კანდიდატთა საჭირო რაოდენობა ვერ აირჩა,
იმართება ხელახალი კენჭისყრა. ამ შემთხვევაში, კენჭი ეყრება იმ 3 კანდიდატს,
რომლებმაც პირველ ტურში სხვა კანდიდატებზე მეტი ხმა მიიღეს
რაც შეეხება პრეზიდენტს თუ მოსამართლეებს ხელისუფლების 3 შტოდან ირჩევენ მაშინ პრეზიდენტი რა შუაშია? ის ხო აღარ არის სახელმწიფოს და აღმასრულებლის მეთაური როგორც 1995 წელს იყო. იტალიური კონტრასიგნაციის წესის შემოღება რამდენად შესაძლებელია?
საკონსტიტუციო სასამართლოში დასანიშნ კანდიდატებს უზენაესი სასამართლოს პლენუმზე ასახელებს უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარე. კენჭისყრის შედეგად დანიშნულად ჩაითვლება ის სამი კანდიდატი, რომელიც პლენუმის დამსწრე წევრთა ხმათა 2/3 მიიღებს.
საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრი შეიძლება იყოს საქართველოს მოქალაქე 35 წლის ასაკიდან, რომელსაც აქვს უმაღლესი იურიდიული განათლება, სპეციალობით მუშაობის არანაკლებ 10 წლის გამოცდილება და გამორჩეული პროფესიული კვალიფიკაცია.
საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრთა შერჩევისას საქართველოს პრეზიდენტი, პარლამენტი და უზენაესი სასამართლო ითვალისწინებენ კანდიდატის პროფესიულ გამოცდილებას, რომელიც უნდა შეეფერებოდეს საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრის მაღალ სტატუსს.
საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრის უფლებამოსილების ვადა 10 წელია. საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრი არ შეიძლება იყოს პირი, რომელსაც ადრე ეკავა ეს თანამდებობა.
საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრის უფლებამოსილება იწყება მის მიერ ფიცის დადების დღიდან. საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრს უფლებამოსილების 10-წლიანი ვადის ამოწურვისთანავე შეუწყდება უფლებამოსილება მაგრამ იმ შემთხვევაში, თუ შესაბამისმა სახელმწიფო ორგანომ კანონით დადგენილ ვადაში არ აირჩია/დანიშნა ახალი წევრი და ეს სათანადო კვორუმის არარსებობის გამო შეუძლებელს ხდის საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ უფლებამოსილების განხორციელებას უფლებამოსილება უგრძელდება ახალი მოსამართლის დანიშვნამდე.
საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრი ხელშეუხებელია. დაუშვებელია მისი სისხლის სამართლის პასუხისგებაში მიცემა, დაკავება ან დაპატიმრება, მისი ბინის, მანქანის, სამუშაო ადგილის ან პირადი ჩხრეკა საკონსტიტუციო სასამართლოს თანხმობის გარეშე. გამონაკლისია დანაშაულზე წასწრების შემთხვევა, რაც დაუყოვნებლივ უნდა ეცნობოს საკონსტიტუციო სასამართლოს. თუ იგი არ მისცემს თანხმობას, საკონსტიტუციო სასამართლოს დაკავებული ან დაპატიმრებული წევრი დაუყოვნებლივ უნდა გათავისუფლდეს.
საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრის სისხლის სამართლის პასუხისგებაში მიცემის, დაკავების ან დაპატიმრების შესახებ თანხმობის მიცემის შემთხვევაში (მიღებულად ჩაითვლება, თუ მას მხარს დაუჭერს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის არანაკლებ 6 წევრისა.) საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრის უფლებამოსილება შეჩერდება სასამართლოს მიერ საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებამდე. საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრის მიმართ გამამართლებელი განაჩენის გამოტანის ან მარეაბილიტირებელ საფუძველზე საქმის შეწყვეტის შემთხვევაში საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრის უფლებამოსილება აღდგება შესაბამისი გადაწყვეტილების მიღების შემდეგ.
საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრს უფლებამოსილება ვადამდე შეუწყდება, თუ:
ა) ზედიზედ 6 თვის განმავლობაში ვერ ასრულებდა ან წელიწადში 3 თვის განმავლობაში არასაპატიო მიზეზით არ ასრულებდა თავის მოვალეობას;
ბ) დაიკავა საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრის სტატუსთან შეუთავსებელი თანამდებობა ან ეწევა კონკრეტულ აკრძალულ საქმიანობას;
გ) დაარღვია თათბირის კონფედენციალურობა და არსის გატანა.
დ) ჩაიდინა მოსამართლისთვის შეუფერებელი საქციელი;
ე) დაკარგა საქართველოს მოქალაქეობა;
ვ) სასამართლომ შეზღუდულქმედუნარიანად აღიარა ან მხარდაჭერის მიმღებად ცნო, თუ სასამართლოს გადაწყვეტილებით სხვა რამ არ არის განსაზღვრული;
ზ) მის მიმართ არსებობს კანონიერ ძალაში შესული სასამართლოს გამამტყუნებელი განაჩენი;
თ) გარდაიცვალა, ან სასამართლომ აღიარა უგზო-უკვლოდ დაკარგულად ან გამოაცხადა გარდაცვლილად;
ი) გადადგა თანამდებობიდან.
საერთო სასამართლოს კონსტიტუციური წარდგინება
კონსტიტუციის შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლო საერთო სასამართლოს
წარდგინების საფუძველზე იხილავს იმ ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობის
საკითხს, რომელიც კონკრეტული საქმის განხილვისას უნდა გამოიყენოს საერთო სასამართლომ და რომელიც, მისი საფუძვლიანი ვარაუდით, შეიძლება,
ეწინააღმდეგებოდეს კონსტიტუციას.
წარდგინების ინსტიტუტი ემსახურება საერთო სასამართლოთა შეზღუდვას კონსტიტუციით და მათ მიერ არაკონსტიტუციური ნორმების გამოყენების პრევენციას. საერთო სასამართლოს არ აქვს არაკონსტიტუციურობის გამო ნორმის ძალადაკარგულად ცნობის უფლებამოსილება. ამ შემთხვევაში, მან წარდგინებით უნდა მიმართოს საკონსტიტუციო სასამართლოს, რომელსაც აქვს არაკონსტიტუციური ნორმების გაუქმების მონოპოლია.ზემოაღნიშნული მონოპოლია არ გულისხმობს, რომ საკონსტიტუციო სასამართლო იერარქიულად საერთო სასამართლოებზე მაღლა დგას. ეს უფრო ერთგვარი „შრომის განაწილება“ არის საკონსტიტუციო სასამართლოსა და საერთო სასამართლოებს შორის.
წარდგინების ავტორი უნდა აკმაყოფილებდეს რამდენიმე პირობას. პირველ რიგში, ის უნდა იყოს საერთო სასამართლო. თუმცა, წარდგინების შეტანის უფლებამოსილება არა ნებისმიერ სასამართლოს აქვს, არამედ კონკრეტული საქმის განმხილველ სასამართლოს, რომლის ფარგლებშიც არის გამოსაყენებელი სავარაუდოდ არაკონსტიტუციური ნორმა. წარდგინების ავტორთა წრის განსაზღვრისთვის მნიშვნელოვანია დავაზუსტოთ, თუ რას ნიშნავს ტერმინი „საერთო სასამართლო“ უპირველეს ყოვლისა, ამ კითხვაზე პასუხს კონსტიტუცია იძლევა. მართლმსაჯულებას ახორციელებენ საერთო სასამართლოები, რომელთა სისტემა განისაზღვრება ორგანული კანონით. საერთო სასამართლოების სისტემაში შეიძლება შეიქმნას სპეციალიზებული სასამართლოები, ხოლო საომარი მდგომარეობის დროს - ასევე სამხედრო სასამართლო. საერთო სასამართლოების შესახებ“ ორგანულ კანონში დაკონკრეტებულია, რომ საერთო სასამართლოებია რაიონული (საქალაქო) სასამართლო, სააპელაციო სასამართლო და უზენაესი სასამართლო.
საქმის განმხილველი სასამართლოს წარდგინებად ითვლება საქმის ერთპიროვნულად განმხილველი მოსამართლის ან საქმის განმხილველი სასამართლოს კოლეგიური შემადგენლობის გადაწყვეტილებით მიღებული წარდგინება, 2002 წლამდე წრე კოლეგიებამდე შეამცირეს.
საერთო სასამართლოს წარდგინების განხილვაში არ მონაწილეობს მოპასუხე.
წარდგინების ავტორს არ აქვს ის უფლებები, რაც მოსარჩელეებს სხვა
კომპეტენციების ფარგლებში. ის უარსაც ვერ იტყვის კონსტიტუციური წარდგინების
განხილვაზე და ვერ მოითხოვს საქმის შეწყვეტას საკონსტიტუციო სასამართლოში. საკონსტიტუციო სასამართლო უფლებამოსილია, მოიწვიოს წარდგინების ავტორი და მოისმინოს მისი განმარტება, მაგრამ მას მხარედ არ აღიარებს.
საერთო სასამართლოს წარდგინების დასაბუთება აუცილებელია „საფუძვლიანი ვარაუდის“ სტანდარტი, დასაბუთებულობის უფრო მაღალ მოთხოვნებს უყენებს საერთო სასამართლოს წარდგინებას. მისმა ავტორმა უნდა წარადგინოს შესამოწმებელი ნორმა, ასევე კოსნტიტუციის ნორმა რომელთან მიმართბაშიც ხდება მისი შესაბამისობის დადგენა და ასევე საფუძვლიანი ვარაუდის სტანდარტით მან არა მხოლოდ მოთხოვნის შინაარსი და კონსტიტუციის შესაბამის დებულებებთან საგნობრივი შემხებლობა უნდა ჩამოაყალიბოს, არამედ წარმოადგინოს საფუძვლიანი არგუმენტები შესამოწმებელი ნორმის არაკონსტიტუციურობასთან დაკავშირებით.
სამოქალაქოს საპროცესო კოდექსში გვიწერია თუ საქმის განმხილველი მოსამართლის აზრითო წერია რაც არასწორია რადგან აზრი აშკარად უფრო დაბალ დასაბუთების სტანდარტს მიუთითებს. ასევე წარდგინებისას საერთო სასამართლოში საქმის განხილვა ჩერდება და სისხლის საპროცესო კოდექსში წერია რომ მხარის შუამდგომლობით ჩერდებაო რაც არასწორია.
თუ ერთი საფუძვლით წარადგინა შეუძლია თუ არა სხვა საფუძველზე იმსჯელოს?
2015 წლის 29 სექტ გადაწყვეტილებაში „საქართველოს უზენაესი სასამართლოს
კონსტიტუციური წარდგინება საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო
კოდექსის 306-ე მუხლის მე-4 ნაწილის კონსტიტუციურობის თაობაზე და
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს კონსტიტუციური წარდგინება საქართველოს
სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 297-ე მუხლის „ზ“ ქვეპუნქტის
კონსტიტუციურობის თაობაზე“.
დავის საგანი : ა. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 306-ე მუხლის მე-4 ნაწილის იმ ნორმატიული შინაარსის კონსტიტუციურობა, რომელიც გამორიცხავს სასამართლოს შესაძლებლობას, გასცდეს საკასაციო საჩივრის ფარგლებს იმ შემთხვევაში, როდესაც ქმედების ჩადენის შემდეგ მიღებული კანონი აუქმებს ქმედების დანაშაულებრიობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მე-3 პუნქტთან მიმართებით.
ბ. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 297-ე მუხლის „ზ“ ქვეპუნქტის იმ ნორმატიული შინაარსის კონსტიტუციურობა, რომელიც გამორიცხავს სასამართლოს შესაძლებლობას, გასცდეს სააპელაციო საჩივრის ფარგლებს იმ შემთხვევაში, როდესაც სახეზეა ერთი და იმავე დანაშაულისთვის განმეორებით მსჯავრდება საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-4 პუნქტთან მიმართებით.
საკონსტიტუციო სასამართლოს პოზიცია: საკონსტიტუციო სასამართლო, ზოგადად, არ გამორიცხავს სადავო ნორმის საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მე-3 პუნქტთან შეფასების შესაძლებლობას, თუმცა განსახილველ საქმეში მითითებული პრობლემის ხასიათიდან გამომდინარე, ზემოთ განვითარებული მსჯელობის (მიდგომის) გათვალისწინებით, საკონსტიტუციო სასამართლო საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 306-ე მუხლის მე-4 ნაწილის კონსტიტუციურობას შეაფასებს საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის მეორე წინადადებასთან მიმართებით.
როდესაც კონსტიტუციური წარდგინების ავტორი – საქმის განმხილველი სასამართლო მიიჩნევს, რომ საკანონმდებლო ნორმა, რომელსაც ის კონკრეტული სისხლისსამართლებრივი საკითხის გადაწყვეტისას უნდა დაეყრდნოს, არ შეესაბამება კონსტიტუციას და ამ მიზეზით აჩერებს საქმისწარმოებას საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ გამოსაყენებელი ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობის საკითხის გადაწყვეტამდე, საკონსტიტუციო სასამართლო ვერ დატოვებს შეფასების გარეშე მის მიერ წარდგინებაში დასმულ პრობლემას კონსტიტუციური ნორმის არასწორად იდენტიფიცირების ფორმალური მიზეზით. სხვაგვარად, გამოსაყენებელი ნორმის კონსტიტუციურობა კვლავ ეჭვქვეშ დარჩება, რადგან კონსტიტუციის თანახმად, ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობასთან დაკავშირებით გადაწყვეტილების მიღების უფლებამოსილება გააჩნია მხოლოდ საკონსტიტუციო სასამართლოს. ამასთან, საერთო სასამართლოში ამაოდ გაჭიანურდება საქმის განხილვა, რაც, თავისთავად, შექმნის უფლების დარღვევის დამატებით რისკს. შესაბამისად, არასწორად მითითებული კონსტიტუციური ნორმის გამო წარდგინების არსებითად განსახილველად მიღებაზე უარის თქმა, არა მხოლოდ შეაფერხებს საერთო სასამართლოს მიერ საკითხის გადაწყვეტას, არამედ შესაძლოა წარდგინების ინსტიტუტი არსებითად არაეფექტური გახადოს.
საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ საკმარისია, წარდგინებაში მკაფიოდ იკვეთებოდეს კონსტიტუციური პრობლემა, რომლის გადაწყვეტაც სურს კონსტიტუციური წარდგინების ავტორს. საკონსტიტუციო სასამართლო იხელმძღვანელებს წარდგინების ავტორის მოსაზრებით, თუ რა შინაარსობრივ შეუსაბამობას იწვევს კონსტიტუციასთან სადავო ნორმატიული აქტის გამოყენება. შესაბამისად, სადავო ნორმის/ნორმების კონსტიტუციურობა შეფასდება კონსტიტუციის იმ დებულებასთან, რომელიც პასუხს სცემს წარდგინების ავტორის მიერ იდენტიფიცირებულ სადავო საკითხს.
შესაბამისად 42-5 ის ნორმატიული შინაარსის არაკონსტიტუციურად ცნობა მოხდა რომელიც რომელიც გამორიცხავს საკასაციო სასამართლოს შესაძლებლობას, გასცდეს საკასაციო საჩივრის ფარგლებს და პასუხისმგებლობისგან გაათავისუფლოს პირი იმ შემთხვევაში, როდესაც ქმედების ჩადენის შემდგომ მიღებული კანონი აუქმებს ქმედების დანაშაულებრიობას.
საკონსტიტ კონტროლის ანგლო საქსური მოდელი
მსოფლიოში საკონსტიტუციო კონტროლის მრავალი მოდელი არსებობს მაგალითად: შერეული, პოლიტიკური, კონცენტრირებული დიფუზიური და ა.შ. (პარაპელური კონტროლი ინდონეზიაში სადაც 3 ორგანოზე რომელიც კანონით განისაზღვრება+სასამარტლოებიც და დიდ უწესრიგობამდე მიდის).
დიფუზიურ მოდელში საკონსტიტუციო კონტროლს ანხორციელებს საერთო სასამართლოების სისტემა და არ არსებობს ამისთვის ცალკე ორგანო. დიფუზიური მოდელის ყველაზე ნათელი მაგალითია აშშ.
საკონსტიტუციო კონტროლის იდეის პირველი გამოხატულებები უძველესი დროიდან იღებს სათავეს, მაგრამ მყარად და სისტემურად ის ჩამოყალიბდა აშშ-ის კონსტიტუციის მიღების შემდეგ. აშშ-ის საკონსტიტუციო კონტროლის მოდელი მსოფლიოში პირველი იყო, რომელიც ჩამოყალიბდა 1787 წლის აშშ-ის კონსტიტუციის მიღების შემდეგ. ამ სისტემამ პირველად დააკანონა ის პრინციპი, რომ კანონები უნდა შეესაბამებოდეს კონსტიტუციას და ამ შესაბამისობის შემოწმება სასამართლოს უფლებამოსილება უნდა ყოფილიყო.
საკონსტიტუციო კონტროლის სისტემის განვითარებას საფუძველი ჩაეყარა 1803 წელს საქმეში Marbury v. Madison. ამ გადაწყვეტილებით აშშ-ის უზენაესმა სასამართლომ დაადგინა პრეცედენტი, რომ სასამართლოებს აქვთ უფლება, გამოაცხადონ ნებისმიერი კანონი ან სამთავრობო აქტი არაკონსტიტუციურად, თუ ის ეწინააღმდეგება კონსტიტუციას.
სიფუზიურისთვის დამახასიათებელია:
1) საკონსტიტუციო კონტროლის უნივერსალური ხასიათი ანუ ვრცელდება ყველა ნორმატიულ აქტზე,
2) არასისტემატიზებული ხასიათი აქვს ანუ შეიძლება განხორციელდეს ნებისმიერ დროს ნებისმიერ საქმეზე
3) კაუზალური ხასიათიც აქვს რადგან საკონსტიტუციო კონტროლი ხორციელდება კონკრეტულ საქმის განხილვის პროცესში
4) გადაწყვეტილებას აქვს შედარებითი ხასიათი და ის ვრცელდება მხოლოდ მხარეებზე და ანალოგიად არ გამოიყენება.
განსხვავება კონცენტრირებულისგან:
ა) - კონცენტრირებული მოდელი, დიფუზიურისგან განსხვავებით, არ ეყრდნობა კონკრეტულ პრეცედენტს.
ბ) - სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილება კი ვრცელდება არა მხოლოდ მოსარჩელეზე, არამედ არაკონსტიტუციური ნორმის ძალადაკარგულად გამოცხადებით მთელს სისტემაზე ახდენს ზეგავლენას.
გ) - ზუსტად ეს წარმოადგენს კონცენტრირებულის პლუსს რომ კონკრეტული საქმის გარეშეც შესაძლებელია მიმართონ საკონსტიუციო სასამართლოს.
დ) - ასევე დიფუზიურში ინსტანციებს გადის და დატვირთული სისტემა უფრო იტვირთება აქ კი ნაკლებ ხარჯებთანაა დაკავშირებული ეს.
ე) - დიფუზიურ მოდელში ასევე მოსამართლე ვერ აცხადებს კანონს ძალადაკარგულად მიუხედავად იმისა რომ მას არაკონსტიტუციურად ცნობს მან კონგრესს უდნა მიმართოს ნორმის გაუქმების მოთხოვნით რაც გაწელილი პროცესია და ამ დროს ნორმა ისევ მოქმედებს.
ვ) - ასევე გაცილებით უკეთესია მართლმსაჯულება როდესაც სპეციალური ორგანოთი ხორციელდება რადგან უფრო სიღრმისეულია
ზ) - კონცენტრირებულში გადაწყვეტილება საყოველთაოა, საბოლოოა და ინსტანციებს არ გადის.
დიფუზიურის დადებითი მხარეა რომ მთლიანი სისტემა ჩართულია კონსტიტუციის დაცვაზე და საერთოს მოსამართლეები ყოველთვის პირდაპირ შემხებლობაში არიან კონსტიტუციასთან.
საკონ კონტ ევროპული მოდელი
მსოფლიოში საკონსტიტუციო კონტროლის მრავალი მოდელი არსებობს მაგალითად: შერეული, პოლიტიკური, კონცენტრირებული დიფუზიური და ა.შ. (პარაპელური კონტროლი ინდონეზიაში სადაც 3 ორგანოზე რომელიც კანონით განისაზღვრება+სასამარტლოებიც და დიდ უწესრიგობამდე მიდის).
საკონსტიტუციო კონტროლის სპეციალური ორგანოს შექმნის იდეა ჰანზ კელზენს ეკუთვნის რის გამოც ავსტრია იყო პირველი ევროპული ქვეყანა, რომელმაც შემოიღო ცენტრალიზებული საკონსტიტუციო კონტროლი სპეციალიზებული ორგანოს მეშვეობით. ხოლო ამ მექანიზმით სასამართლო პირველად 1920 წელს ჩეხოსლოვაკიაში ამოქმედდა და რამდენიმე თვეში ავსრიაშიც. 1921 წელს - ლიხტენშტაინში, 1927 წელს - საბერძნეთში, 1931 წელს -ესპანეთში მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ იტალია, გერმანია, ბელგიაც მოყვა და ასე შემდეგ.
საქართველოს ისტორიაში საკონსტიტუციო მართლმსაჯულების განმახორციელებელი ორგანო შეიქმნა 1995 წლის 24 აგვისტოს კონსტიტუციით, მიუხედავად იმისა რომ 21 წლის კონსტიტუცია ითვალისწინებდა რომ კონსტიტუციას უნდა შეესაბამებოდეს ყველაფერი და სხვა არ გამოქვეყნდეს და მისთვის თვალყური რესპუბლიკის მთავრობას უნდა ედევნებინა მაგრამ საკონსტიტუციო კონტროლის მექანიზმს 21 წლის კონსტიტუცია მაინც არ ითვალისწინებდა. 1996 წლის 31 იანვარს დაჩქარებული წესით მიღებულ იქნა ორგანული კანონი „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“.
კონცენტრირებულ მოდელს რაც შეეხება მართალია საკონსტ კონტროლს ანხორციელებს ზოგადად სახელმწიფოს მრავალი ორგანო (ვეტო, წარდგინებბა) მაგრამ კონკრეტულად ამ ფუნქციის განხორციელებისთვის არსებობს ცალკე ორგანო საკონსტიტუციო სასამართლო, საკონსტ კონტროლის იდეა ეკუთვნის ჰანზ კენზელს.
ა) - კონცენტრირებული მოდელი, დიფუზიურისგან განსხვავებით, არ ეყრდნობა კონკრეტულ პრეცედენტს.
ბ) - სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილება კი ვრცელდება არა მხოლოდ მოსარჩელეზე, არამედ არაკონსტიტუციური ნორმის ძალადაკარგულად გამოცხადებით მთელს სისტემაზე ახდენს ზეგავლენას.
გ) - ზუსტად ეს წარმოადგენს კონცენტრირებულის პლუსს რომ კონკრეტული საქმის გარეშეც შესაძლებელია მიმართონ საკონსტიუციო სასამართლოს.
დ) - ასევე დიფუზიურში ინსტანციებს გადის და დატვირთული სისტემა უფრო იტვირთება აქ კი ნაკლებ ხარჯებთანაა დაკავშირებული ეს.
ე) - დიფუზიურ მოდელში ასევე მოსამართლე ვერ აცხადებს კანონს ძალადაკარგულად მიუხედავად იმისა რომ მას არაკონსტიტუციურად ცნობს მან კონგრესს უდნა მიმართოს ნორმის გაუქმების მოთხოვნით რაც გაწელილი პროცესია და ამ დროს ნორმა ისევ მოქმედებს.
ვ) - ასევე გაცილებით უკეთესია მართლმსაჯულება როდესაც სპეციალური ორგანოთი ხორციელდება რადგან უფრო სიღრმისეულია
ზ) - კონცენტრირებულში გადაწყვეტილება საყოველთაოა, საბოლოოა და ინსტანციებს არ გადის.
დიფუზიურის დადებითი მხარეა რომ მთლიანი სისტემა ჩართულია კონსტიტუციის დაცვაზე და საერთოს მოსამართლეები ყოველთვის პირდაპირ შემხებლობაში არიან კონსტიტუციასთან.
საკონსტიტუციო კონტროლის სახეები
1) დროში განხორციელების მიხედვით საკონსტიტუციო კონტროლი შეიძლება იყოს წინასწარი (პრევენციული) ან შემდგომი (რეპრესიული).
წინასწარია კონტროლი, როდესაც სამართლებრივი აქტის კონსტიტუციურობის შემოწმება ხდება მის ძალაში შესვლამდე, ხოლო შემდგომ კონტროლს ადგილი აქვს, როდესაც საკითხი ამა თუ იმ აქტის კონსტიტუციურობის თაობაზე განიხილება ამ აქტის ძალაში შესვლის
შემდეგ. კონტროლის ამ ფორმებს აქვთ როგორც დადებითი ასევე,
უარყოფითი მხარეები.
2) ფორმის მიხედვით საკონსტიტუციო კონტროლი შეიძლება იყოს კონკრეტული ან აბსტრაქტული.
აბსტრაქტული კონტროლის ფარგლებში, განიხილება ის საქმეები, რომლებიც ობიექტური გარემოებების გამო, კანონის არაკონსტიტუციურობაზე იქნა წამოწყებული, დამოუკიდებლად იმისა, არსებობს თუ არა კონკრეტული საქმისწარმოება სასამართლოში.
კონკრეტულ ნორმათა კონტროლი წარმოიშობა შესაბამისი სამართლებრივი დავის ფარგლებში და სასამართლო ამ შემთხვევაში, საქმეში გამოყენებული ნორმის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობს კონკრეტულ საქმესთან მიმართებით.
3) შინაარსის მიხედვით საკონსტიტუციო კონტროლი შეიძლება იყოს ფორმალური ან მატერიალური.
ფორმალურია კონტროლი, როდესაც მოწმდება ნორმატიული აქტის მომზადებისა და მიღებისათვის კონსტიტუციური ნორმებით დადგენილი პროცედურული წესების დაცვა. მატერიალურია კონტროლი, როდესაც ადგილი აქვს ამა თუ იმ აქტის, ან მისი ცალკეული დებულების კონსტიტუციასთან შესაბამისობის დადგენის მიზნით შინაარსობრივ შემოწმებას.
4) ასევე განანსხვავებენ საკონსტიტუციო კონტროლის დეცენტრალიზებულ და ცენტრალიზებულ სახეებს.
დეცენტრალიზიზებული: როდესაც საკონსტიტუციო მართლმსაჯულება ხორციელდება საერთო სასამართლოების მიერ ჩვეულებრივი პროცედურის გამოყენებით,
ცენტრალიზებული: როცა სპეციალიზებული სასამართლო შესაბამისი
სპეციალური პროცედურების საშუალებით ახორციელებს საკონსტიტუციო
მართლმსაჯულებას
5) განხორციელების ადგილის მიხედვით საკონსტიტუციო კონტროლი შეიძლება იყოს შინაგანი ან გარეგანი
შინაგან კონტროლს ახორციელებს თავად აქტის გამომცემი ორგანო.
გარეგანი კონტროლი ხორციელდება არა აქტის მიმღები ორგანოს მიერ.
საკონსტიტუციო სასამართლო ამ უფლებამოსილებების ფარგლებში სასამართლო ამოწმებს სხვადასხვა ორგანოს თუ თანამდებობის პირის მიერ მიღებული აქტის ან ქმედების კონსტიტუციურიბას,
6) სამართლებრივი შედეგების მიხედვით საკონსტიტუციო კონტროლი შეიძლება იყოს საკონსულტაციო ან დამდგენი.
პირველ შემთხვევაში საკონსტიტუციო კონტროლის განმახორციელებელი ორგანოს გადაწყვეტილებას სავალდებულო ხასიათი არა აქვს. იგი არა იურიდიული, არამედ მორალური ხასიათის მატარებელია.
7) განხორციელების აუცილებლობის თვალსაზრისით საკონსტიტუციო კონტროლი შეიძლება იყოს სავალდებულო ან ფაკულტატიური.
ფაკულტატიურ კონტროლს კი, ადგილი აქვს მაშინ, როდესაც მისი ჩატარება რომელიმე სუბიექტის ნებაზეა დამოკიდებული, ანუ ამგვარი კონტროლი განხორციელდება მხოლოდ მაშინ, თუ შესაბამისი უფლებამოსილების მქონე სუბიექტი მოითხოვს ამას.
8) დროში მოქმედების მიხედვით განასხვავებენ საკონსტიტუციო კონტროლის ორგანოთა ,,ეხ ტუნც” და ,,ეხ ნუნც” , „პრო ფიუჩერ“ გადაწყვეტილებებს.
აბსტრაქტული ნორმათა კონტროლი
აბსტრაქტული ნორმათკონტროლის საფუძელია კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის ბ ქვეპუნქტი: პრეზიდენტის, პარლამენტის წევრთა არანაკლებ ერთი მეხუთედის ან მთავრობის სარჩელის საფუძველზე, იღებს გადაწყვეტილებას ნორმატიული აქტის კონსტიტუციასთან შესაბამისობის საკითხზე.
ამ უფლებამოსილებას „აბსტრაქტული ნორმათკონტროლი“ შეიძლება ვუწოდოთ, რადგანაც ამ შემთხვევაში, საკონსტიტუციო სამართალწარმოება არ უკავშირდება ნორმის გამოყენებიდან (ან შესაძლო გამოყენებიდან) გამომდინარე დავას და მოსარჩელის სუბიექტურ-სამართლებრივი ინტერესების დაცვას არამედ მას ობიექტური ხასიათი აქვს და მისი მიზანი
კონსტიტუციის უზენაესობის დაცვაა.
აბსტრაქტულ ნორმათკონტროლს აქვს დაცვის, სამართლებრივი უსაფრთხოებისა და სიცხადის უზრუნველყოფის ფუნქციაც, რაც ასევე სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპს უკავშირდება.
მოსარჩელეთა წრე: პრეზიდენტისთვის არაკონსტიტუციურ კანონებზე რეაგირებისთვის მის განკარგულებაში ვეტოს მექანიზმიცაა, თუმცა პარლამენტის მიერ ვეტოს დაძლევის, ასევე სხვა ნორმატიული აქტებით კონსტიტუციის დარღვევისას, პრეზიდენტს რჩება საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის მიმართვის უფლებამოსილება. მთავრობა აღმასრულებელი ხელისუფლების შტო კანონითაა შეზღუდული, მაგრამ ეს არ გულისხმობს არაკონსტიტუციური კანონების უსიტყვო აღსრულებას,რადგანაც მათ საფუძველზე მოქმედებით მთავრობაც გასცდება კონსტიტუციურ ჩარჩოებს, შესაბამისად მასაც უნდა შეეძლოს კონსტიტუციის უზენაესობის დარღვევაზე რეაგირება. რაც შეეხება პარლამენტის წევრთა არანაკლებ ერთ მეხუთედს, ოპოზიციამ თავისი მაკონტროლებელი ფუნქციის ეფექტიანი განხორციელება უნდა მოახდინოს არა მხოლოდ პოლიტიკური, არამედ სამართლებრივი მექანიზმების გამოყენებითაც.
მოპასუხე: აბსტრაქტული ნორმათკონტროლის ფარგლებში, მოპასუხეა ორგანო, რომლის
ნორმატიული აქტიც არის გასაჩივრებული. თუ სარჩელი კონსტიტუციის
ამოქმედებამდე მიღებულ/გამოცემულ ნორმატიულ აქტს შეეხება, მოპასუხეა მისი
მიმღების/გამომცემის უფლებამონაცვლე ორგანო. როდესაც უფლებამონაცვლე
ორგანო არ არსებობს, საკონსტიტუციო სასამართლო წყვეტს საკითხს, ვინ იქნება
მოპასუხე - პარლამენტი, პრეზიდენტი, მთავრობა თუ ავტონომიური რესპუბლიკების
უმაღლესი წარმომადგენლობითი ან აღმასრულებელი ორგანოები
დავის საგანი აბსტრაქტული ნორმათკონტროლის ფარგლებში ორნაწილიანია: 1) სადავო ნორმა; 2)კონსტიტუციის ნორმა, რომელთან მიმართებაშიც მოწმდება სადავო ნორმის
კონსტიტუციურობა
„საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონის შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლო უფლებამოსილია, განიხილოს და გადაწყვიტოს კონსტიტუციასთან კონსტიტუციური შეთანხმების, კანონების, პარლამენტის ნორმატიული დადგენილებების, პრეზიდენტის, მთავრობისა და ავტონომიური რესპუბლიკების ხელისუფლების უმაღლეს ორგანოთა ნორმატიული აქტების შესაბამისობის საკითხი, ზუსტად მსგავსად ჩამოთვლიდა გასაჩივრებად აქტებს კონსტიტუციაც 89-ე მუხლში 2017 წლის საკონსტიტუციო რეფორმამდე მაგრამ მოქმედი რედაქციით კონსტიტუცია არ აკონკრეტებს გასაჩივრებად აქტებს და მიუთითებს ზოგადად „ნორმატიული აქტის“ შესაბამისობის საკითხზე. ასევე რადგან ნორმატიული აქტია მითითებული აბსტრაქტულ ნორმათკონტროლს არ ექვემდებარება არც ინდაქტი და არც მაგალითად მოქმედება, ამ დროს შესაძლებლია გასაჩივრეს ის ნორმატიული აქტი რომლის საფუძველზე არის ეს განხორციელებული. აქტს რომ ინდაქტი ერქვას და ნორმატიული მოწესრიგება იყოს მაინც მიიღებს საკონსტიტუციო სასამართლო.
მოსარჩელეს შეუძლია ნებისმიერი ნორმატიული აქტის გასაჩივრება რომელიც მოქმედებს აქ მნიშვნელოვანია იგულისხმება თუ არა ის ნორმები რომლებიც გამოქვეყნდა მაგრამ ძალაში არ შესულა ამასთან დაკავშირებით საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო არგუმენტაციას არ გვაძლევს მაგრამ 2017 წლის 29 დეკემბერს არსებითად განსახილველად მიიღეს კონსტიტუციური სარჩელები რომლებიც ისეთ ნორმას ასაჩივრებდა რომელიც ძალაში 2020 წლის 30 მარტს უნდა შესულიყო. ( „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ კანონის 84 მუხლის პირველი პუნქტის პირველი წინადადების კონსტიტუციურობას )
ძალადაკარგული ნორმების საკითხიც. ამ შემთხვევაში მოქმედებს ზოგადი წესი, რომ საქმის განხილვის მომენტისთვის სადავო აქტის გაუქმება ან ძალადაკარგულად ცნობა იწვევს საქმის შეწყვეტას. ამ წესს საკონსტიტუციო სასამართლო არ ავრცელებს იმ შემთხვევებზე, როდესაც სადავო ნორმამ გადაწყვეტილების მიღების ეტაპზე ანუ სასამართლოს სათათბირო ოთახში გასვლის შემდეგ დაკარგა ძალა. გამონაკლისის სახით, სასამართლო უფლებამოსილია, გააგრძელოს სამართალწარმოება და გადაწყვიტოს საქმის განხილვისას გაუქმებული ან ძალადაკარგული ნორმის კონსტიტუციასთან შესაბამისობის საკითხი, თუ მისი გადაწყვეტა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია კონსტიტუციური უფლებებისა და თავისუფლებების უზრუნველსაყოფად.
აბსტრაქტული ნორმათკონტროლისას სადავო ნორმა შეიძლება, დაექვემდებაროს შემოწმებას როგორც ფორმალური, ისე მატერიალური კუთხით.
ფორმალური კონტროლისფარგლებში, საკონსტიტუციო სასამართლო ამოწმებს
ნორმატიული აქტების მიღების, ხელმოწერის, გამოქვეყნებისა და ამოქმედების
მხოლოდ იმ წესების დაცვას, რაც დადგენილია კონსტიტუციით. ცალკეულ საკანონმდებლო პროცედურულ მოთხოვნებზე ვერ იმსჯელებს საკოსნტიტუციო სასამარტლო.
გარდა კონსტიტუციით დადგენილი პროცედურებისა, მოწმდება სადავო ნორმის
კონსტიტუციის სხვა ფორმალურ მოთხოვნებთან შესაბამისობაც. ამ კუთხით,
გამოსაყოფია სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპის ისეთი ფორმალური
ელემენტები, როგორიცაა ხელისუფლების დანაწილება, მმართველობის
კანონიერება, სასამართლოს დამოუკიდებლობა და ა.შ.
მატერიალური კონტროლისფარგლებში ამოწმებს სადავო ნორმის შინაარსის კონსტიტუციურობას.ამ დროს მხედველობაში მიიღება ნორმის არა მარტო სიტყვასიტყვითი მნიშვნელობა, არამედ მასში გამოხატული ნამდვილი აზრი და მისი გამოყენების პრაქტიკა, ასევე იმ კონსტიტუციური ნორმის არსი, რომლის მიმართაც ის არის გასაჩივრებული
საქართ საკონსტ სასამართლოს გადაწყვეტილება
„საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონის
შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლოს აქტებია:
1) გადაწყვეტილება;
2) დასკვნა;
3) განჩინება;
4) საოქმო ჩანაწერი
ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკონსტიტუციო სასამართლოს აქტები
შეიძლება ორ ჯგუფად დავყოთ:
1) სასამართლო აქტები, რომლებიც უკავშირდება საქმის განხილვას;
2) საორგანიზაციო აქტები, რომლებიც არ არის დაკავშირებული საქმის
განხილვასთან.
თავის მხრივ, სასამართლო აქტები, მათი შინაარსისა და სამართალწარმოებაზე
გავლენის გათვალისწინებით, შეიძლება იყოს საბოლოო და შუალედური.
საბოლოო სასამართლო აქტები იყოფა საგნობრივ და საპროცესო აქტებად.
სწორედ საგნობრივი საბოლოო აქტს წარმოადგენს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება.
საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება: სასამართლო აქტია, რომელიც
კონსტიტუციური სარჩელის (წარდგინების) არსებითი განხილვის საფუძველზე
საბოლოოდ და საგნობრივად წყვეტს შესაბამისი სარჩელის (წარდგინების)
დაკმაყოფილების (ნაწილობრივ დაკმაყოფილების) ან არდაკმაყოფილების საკითხს.
გადაწყვეტილება მიიღება კონსტიტუციური სარჩელის, ასევე შემდეგი კონსტიტუციური წარდგინებების არსებითი განხილვის საფუძველზე:
1) წარდგინება აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესი საბჭოს ნორმატიული აქტების კონსტიტუციასთან ან/და „აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის შესახებ“ კონსტიტუციურ კანონთან შესაბამისობის შესახებ;
2) იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წარდგინება;
3) საერთო სასამართლოს წარდგინება.
საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების სტრუქტურა შედგება (1)
შესავალი, (2) აღწერილობითი, (3) სამოტივაციო და (4) სარეზოლუციო
ნაწილებისაგან.
გადაწყვეტილების შესავალ ნაწილში აღინიშნება: 1) საკონსტიტუციო სასამართლოს
დასახელება; 2) გადაწყვეტილების გამოტანის თარიღი და ადგილი; 3) სასამართლოს
შემადგენლობა და სხდომის მდივანი; 4) საქმის განხილვის მონაწილენი და დავის
საგანი.
გადაწყვეტილების აღწერილობით ნაწილში:1) მოსარჩელის
(წარდგინების ავტორის) მოთხოვნა; 2) მოპასუხის პოზიცია; 3) მოწმის, სპეციალისტის,
ექსპერტის და სასამართლოს მეგობრის მიერ წარმოდგენილი მოსაზრებები.
გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილში აღინიშნება:
1) საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დადგენილი გარემოებები;
2) მტკიცებულებები, რომლებსაც ეფუძნება საკონსტიტუციო სასამართლოს დასკვნები;
3) მოტივები, რომლებითაც საკონსტიტუციო სასამართლო უარყოფს საწინააღმდეგო მოსაზრებას, მტკიცებულებას;
4) კონსტიტუციის ნორმები, ასევე „აჭარის ავტონომიური რესბუბლიკის შესახებ“ კონსტიტუციური კანონის („აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის შესახებ“ კონსტიტუციური კანონის დარღვევის თაობაზე დავის ან აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესი საბჭოს ნორმატიული აქტების კონსტიტუციურობის კონტროლის შემთხვევაში) ნორმები, რომლებსაც
შეესაბამება ან არ შეესაბამება სადავო აქტი;
5) კონსტიტუციისა და „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონის ნორმები, რომლებითაც იხელმძღვანელა საკონსტიტუციო სასამართლომ გადაწყვეტილების მიღებისას.
სამოტივაციო ნაწილი, შინაარსობრივი თვალსაზრისით, გადაწყვეტილების ყველაზე
მნიშვნელოვანი ნაწილია, რადგანაც აქ ხდება გადაწყვეტილების დასაბუთება და
საკონსტიტუციო სასამართლოს შესაბამისი არგუმენტების თავმოყრა. საკონსტიტუციო სასამართლო სამოტივაციო ნაწილში განმარტავს იმ კონსტიტუციურსამართლებრივ მასშტაბებს, რასაც ეფუძნება მის მიერ განხორციელებული შემოწმება. ამას მოსდევს სადავო (შესამოწმებელი) ნორმის შეფასება ამ მასშტაბების საფუძველზე.
გადაწყვეტილების ტექსტს ასრულებს სარეზოლუციო ნაწილი, რომელიც შეიცავს:
1) საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილებას კონსტიტუციური სარჩელის მთლიანად (ნაწილობრივ) დაკმაყოფილების ან მისი არდაკმაყოფილები შესახებ;
2) საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილებას საერთო სასამართლოს ან იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს კონსტიტუციურ წარდგინებაში აღნიშნული ნორმატიული აქტის ან მისი ნაწილის არაკონსტიტუციურად ცნობის ან კონსტიტუციასთან შეუსაბამობის დაუდასტურებლობის შესახებ;
3) საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილებას პარლამენტის კონსტიტუციურ წარდგინებაში აღნიშნული აქტის ან მისი ნაწილის კონსტიტუციასთან ან/და „აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის შესახებ“ კონსტიტუციურ კანონთან შეუსაბამობის თაობაზე ან შეუსაბამობის დაუდასტურებლობის შესახებ;
4) გადაწყვეტილების სამართლებრივ შედეგებს. სარეზოლუციო ნაწილის დიდ მნიშვნელობას განაპირობებს ის ფაქტი, რომ მასში ჩამოყალიბებულია საკონსტიტუციო სასამართლოს საბოლოო პოზიცია კონსტიტუციურ სარჩელთან (წარდგინებასთან) დაკავშირებით და გადაწყვეტილების სამართლებრივი შედეგები.
კონსტიტუციის მეორე თავთან მიმართებით მიღებული აქტების კონსტიტუციურობა
ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობის განხილვა კონსტიტუციის მეორე
თავით აღიარებულ ადამიანის ძირითად უფლებებთან მიმართებით; -სარჩელით მიმართვა შეუძლიათ ფიზიკურ, იურიდიულ პირებს და სახალხო დამცველს „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონის თავდაპირველი რედაქციით, საკონსტიტუციო სარჩელის შეტანის უფლებით სარგებლობდნენ საქართველოსა და სხვა სახელმწიფოთა ფიზიკური პირები. 2002 წლის 12 თებერვლის ცვლილებით მოსარჩელე ფიზიკურ პირთა წრე შევიწროვდა. საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის მიმართვა მოქალაქეობის არმქონე ფიზიკურ პირს მხოლოდ იმ პირობით შეეძლო, თუ ის საქართველოში
ცხოვრობდა. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 28 ივნისის
№1/466 გადაწყვეტილებით საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი
საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ არაკონსტიტუციურად გამოცხადდა
მოსარჩელე ფიზიკურ პირთა წრის შეზღუდვა მხოლოდ საქართველოში მცხოვრები
პირებით, რადგანაც ის არღვევდა სასამართლოსთვის მიმართვის უფლებას.
საქართველოს იურიდიულ პირებს კონსტიტუციური სარჩელის შეტანის უფლება მიენიჭა „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანულ კანონში 2002 წლის 12 თებერვალს განხორციელებული ცვლილებით. იმ იურიდიულ პირთაგან, ვისზეც საქართველოს იურისდიქცია ვრცელდებოდა, ნაწილი რჩებოდა საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის მიმართვის უფლების გარეშე ამიტომ 2010 წლის 28 ივნისის გადაწყვეტილებით ესეც არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი. იურიდიული პირი ვერ გაასაჩივრებს იმ ძირითადი უფლების დარღვევას, რომლის სუბიექტიც მხოლოდ ფიზიკური პირია.
ფიზიკური და იურიდიული პირის მიერ ძირითადი უფლების დამცავი
კონსტიტუციური სარჩელის შეტანის უფლება წარმოეშობა, თუ მას მიაჩნია, რომ მისი
უფლებები: 1) დარღვეულია, ანუ ის მსხვერპლია ან 2) შესაძლებელია, უშუალოდ
დაირღვეს, ანუ ის პოტენციური მსხვერპლია. + მოსარჩელეს შეუძლია დავა მხოლოდ იმ უფლების დარღვევაზე რომელიც მე-2 თავით არის გათვალისწინებული ზუსტად ამიტომ იყო გამჭვირვალობის კანონზე პრეზიდენტი აბსტრაქტული ნორმათკონტროლით რომ დაობდა და მედია ძირითად უფლებების კონსტიტუციურობის კონტროლით.
სახალხო დამცველი კენზელის იდეაა და მის ფუნქციაა ადამიანების უფლებების დაცვის ზედამხედველობა. სახალხო დამცველი არ საჭიროებს მტკიცებულებების მოტანას, რომ სადავო ნორმამ ვინმეს უფლებები დაარღვია ან მომავალში რეალურად დაარღვევს ის არ არის ვალდებული, დაელოდოს ძირითადი უფლების კონკრეტულ დარღვევას სახალხო დამცველის კონსტიტუციური სარჩელი ჩაითვალა აბსტრაქტული კონსტიტუციური კონტროლის განხორციელების ფორმად, რაც მას ათავისუფლებდა წარსულში ან მომავალში უფლებების კონკრეტული დარღვევის მტკიცების ვალდებულებისგან. ადამიანის უფლებების და თავისუფლებების მნიშვნელობიდან გამომდინარე სახალხო დამცველზე მოქმედებს უფლება აქციო პოპულარისი.
ძირითადი უფლებების შეზღუდვის კონსტიტუციურობის კონტროლის ფარგლებში,
მოპასუხეა ის ორგანო ან თანამდებობის პირი, რომლის აქტმაც, მოსარჩელის აზრით,
გამოიწვია ძირითადი უფლების დარღვევა. ეს მიდგომა გამართლებულია, რადგანაც იძლევა საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ მხარეთა პოზიციების შეფასებისა და გადაწყვეტილების დასაბუთების უკეთეს შესაძლებლობას.
კანონმდებლობა პირდაპირ არ აწესრიგებს საკითხს, თუ ვინ იქნება მოპასუხე,
როდესაც ნორმატიული აქტის გამომცემი ორგანო ან შესაბამისი თანამდებობა აღარ
არსებობს. საკონსტიტუციო სასამართლო ამ მიზეზით უარს ვერ განაცხადებს
სარჩელის განხილვაზე. ამ შემთხვევაში, მიზანშეწონილია ანალოგიით იმ წესის
გამოყენება, რომელიც მოქმედებს აბსტრაქტული ნორმათკონტროლის
ფარგლებში. ნორმატიული აქტის გამომცემი სუბიექტის არარსებობისას, მოპასუხე
უნდა იყოს მისი უფლებამონაცვლე ორგანო ან თანამდებობის პირი თუ
უფლებამონაცვლეც არაა სახეზე, საკონსტიტუციო სასამართლომ მოპასუხედ უნდა განსაზღვროს პარლამენტი, პრეზიდენტი, მთავრობა ან ავტონომიური რესპუბლი-
კების უმაღლესი წარმომადგენლობითი ან აღმასრულებელი ორგანოები.
კანონმდებლობა არ ითვალისწინებს დავის საგნის დეფინიციას. საკონსტიტუციო
სასამართლო პრაქტიკაში დავის საგნად მიუთითებს ნორმატიული აქტის ან მისი
ნაწილის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავით
გათვალისწინებულ უფლებასთან ან უფლებებთან მიმართებით.
დავის საგანი, მსგავსად გერმანული მოდელისა, ორნაწილიანია: 1) სადავო ნორმა და 2) ძირითადი უფლების (სავარაუდო) დარღვევა. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს
შესახებ“ ორგანული კანონის შესაბამისად, კონსტიტუციურ სარჩელში უნდა
მიეთითოს სადავო ნორმა, ასევე კონსტიტუციის ის ნორმები, რომლებიც,
მოსარჩელის აზრით, ირღვევა და ამის დამადასტურებელი მტკიცებულებანი.
თუ სადავო ნორმამ საქმის განხილვისას დაკარგა ძალა, მოსარჩელის სუბიექტური მიზანი მიღწეულია. მიუხედავად ამისა, საკონსტიტუციო სასამართლოს შეუძლია, გააგრძელოს მისი კონსტიტუციურობის შემოწმება, თუ საკითხის გადაწყვეტა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ძირითადი უფლებების უზრუნველყოფისთვის.
„საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონიდან
გამომდინარე, ძირითადი უფლების დამცავი კონსტიტუციური სარჩელით გასაჩივ-
რებული ნორმის კონსტიტუციურობის დადგენისას საკონსტიტუციო სასამართლო
ამოწმებს: 1. კონსტიტუციასთან მისი შინაარსის შესაბამისობას და ამ დროს
მხედველობაში იღებს სადავო ნორმის არა მარტო სიტყვასიტყვით მნიშვნელობას,არამედ მასში გამოხატულ ნამდვილ აზრსა და მისი გამოყენების პრაქტიკას, აგრეთვე
შესაბამისი კონსტიტუციური ნორმის არსს; 2. რამდენადაა დაცული საკანონმდებლო
აქტისა და პარლამენტის დადგენილების მიღების/გამოცემის, ხელმოწერის,
გამოქვეყნებისა და ამოქმედების კონსტიტუციით დადგენილი წესი.
ფორმალური შემოწმების კონტექსტში, „საქართველოს საკონსტიტუციო
სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონი საკანონმდებლო აქტისა და
პარლამენტის დადგენილების მიღების/გამოცემის, ხელმოწერის, გამოქვეყნებისა და
ამოქმედების კონსტიტუციურ პროცედურაზე მიუთითებს. აქედან გამომდინარე,
საკონსტიტუციო სასამართლოს მხოლოდ კონსტიტუციით გათვალისწინებული
წესების დაცვის შემოწმება შეუძლია.
საქართველოს პარლამენტის წევრის უფლებამოსილების შეწყვეტა
კონსტიტუციის მიხედვით, საკონსტიტუციო სასამართლო პარლამენტის წევრთა არანაკლებ ერთი მეხუთედის ან შესაბამისი პირის სარჩელის საფუძველზე იხილავს პარლამენტის წევრის უფლებამოსილების ცნობის ან ვადამდე შეწყვეტის შესახებ პარლამენტის გადაწყვეტილების კონსტიტუციურობის საკითხს.
საკონსტიტუციო სასამართლოს აღნიშნული კომპეტენცია განსაკუთრებით დემოკრატიის პრინციპის დაცვას ემსახურება. პარლამენტის შემადგენლობა უნდა ასახავდეს ხალხის მიერ არჩევნებზე გამოხატულ ნებას. საპარლამენტო უმრავლესობას არ უნდა ჰქონდეს საკუთარი შეხედულებისამებრ ამ ნების კორექციისა და ხალხის მიერ მინიჭებული მანდატის დაძლევის უკონტროლო შესაძლებლობა.
„საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონი საკონსტიტუციო სასამართლოს უფლებამოსილებათა ჩამონათვალში შედიოდა პარლამენტის წევრის უფლებამოსილების ცნობის ან უფლებამოსილების ვადამდე შეწყვეტის საკითხის განხილვა და გადაწყვეტა. დაზუსტდეს რომ ხდება პარლამენტის წევრის უფლებამოსილების ცნობის ან შეწყვეტის არა ზოგადად „საკითხის“, არამედ „პარლამენტის გადაწყვეტილების კონსტიტუციურობის საკითხის“ განხილვა და გადაწყვეტა, როგორც ეს კონსტიტუციითაა დადგენილი.
საკონსტიტუციო სასამართლოსადმი მიმართვისათვის
განსაზღვრულია კონკრეტული ვადა - 2 კვირა, პარლამენტის შესაბამისი გადაწყვეტილების ამოქმედებიდან.
სარჩელის შეტანის უფლება აქვს საქართველოს პარლამენტის წევრთა არანაკლებ ერთ მეხუთედს ან იმ მოქალაქეს, რომლის, როგორც საქართველოს პარლამენტის წევრის, უფლებამოსილება არ ცნო ან ვადამდე შეწყვიტა საქართველოს პარლამენტმა. ცვლილება განიცადა 2018 წლის 21 ივლისის ორგანული კანონით. მოსარჩელეთა წრე შესაბამისობაში მოვიდა კონსტიტუციის ახალ რედაქციასთან და მას გამოაკლდა პრეზიდენტი. აღსანიშნავია, რომ პრეზიდენტის შეყვანას მოსარჩელეთა რიგებში საკონსტიტუციო რეფორმამდეც ფორმალური ხასიათი ჰქონდა. ნაკლებად სავარაუდო იყო, რომ მას კონსტიტუციური სარჩელი წარედგინა, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც თავად პარლამენტში უმრავლესობაში მყოფ პოლიტიკურ ძალას ეკუთვნოდა. მოპასუხე პარლამენტია.
ორგანული კანონი პირდაპირ არ განსაზღვრავს, მაგრამ შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ
მოქალაქეს შეუძლია დავა პარლამენტის იმ გადაწყვეტილების კონსტიტუციურობაზე,
რომელიც პირადად მას შეეხება და ითვალისწინებს მისი, როგორც პარლამენტის
წევრის უფლებამოსილების არცნობას, შეწყვეტას ან არშეწყვეტას (მიუხედავად
პირადი განცხადებისა). ამ საკითხებზე მოქალაქის ნაცვლად მოსარჩელე ვერ იქნება
პარლამენტის წევრთა ერთი მეხუთედი, რადგანაც საქმე გვექნება actio popularis-თან.
ინდივიდის გადასაწყვეტია მიმართავს თუ არა საკონსტიტუციო სასამართლოს
სუბიექტური პოზიციების დასაცავად.
ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, პარლამენტის წევრთა არანაკლებ ერთ
მეხუთედს შეუძლია პარლამენტის იმ გადაწყვეტილების გასაჩივრება, რაც შეეხება
პარლამენტის წევრის უფლებამოსილების ცნობას ან არშეწყვეტას (გარდა იმ
შემთხვევისა, როდესაც პარლამენტის წევრს უფლებამოსილება არ შეუწყვიტეს
მიუხედავად მისი პირადი განცხადებისა).
პარლამენტის წევრის უფლებამოსილების ცნობის ან ვადამდე შეწყვეტის შესახებ პარლამენტის გადაწყვეტილების კონსტიტუციურობის კონტროლის კომპეტენციის
ფარგლებში გამოჰყოფენ საკონსტიტუციო კონტროლის ორ მიმართულებას:
1) პარლამენტის წევრის უფლებამოსილების ცნობის შესახებ პარლამენტის
გადაწყვეტილების კონსტიტუციურობის შემოწმება;
2) პარლამენტის წევრის უფლებამოსილების შეწყვეტის შესახებ პარლამენტის
გადაწყვეტილების კონსტიტუციურობის შემოწმება
პარლამენტმა დეპუტატის უფლებამოსილების ცნობასთან და ვადამდე შეწყვეტასთან დაკავშირებით შეიძლება მიიღოს როგორც ნეგატიური, ასევე პოზიტიური გადაწყვეტილება. ამდენად, უფლებამოსილების ცნობის საკითხი მოიცავს პარლამენტის გადაწყვეტილებას:
1) პარლამენტის წევრის უფლებამოსილების ცნობის შესახებ და
2) პარლამენტის წევრის უფლებამოსილების არცნობის შესახებ, ხოლო უფლებამოსილების შეწყვეტის საკითხი მოიცავს პარლამენტის გადაწყვეტილებას:
1) პარლამენტის წევრის უფლებამოსილების შეწყვეტის შესახებ და
2) პარლამენტის წევრის უფლებამოსილების არშეწყვეტის
შესახებ.
დავის საგანი პარლამენტის წევრის უფლებამოსილების ცნობის ან ვადამდე
შეწყვეტის კონსტიტუციურობის კონტროლისას ორნაწილიანია:
1) პარლამენტის გადაწყვეტილება პარლამენტის წევრის უფლებამოსილების
ცნობასთან ან ვადამდე შეწყვეტასთან დაკავშირებით;
2) კონსტიტუციის ნორმა, რომელთან მიმართებაშიც უნდა შემოწმდეს
პარლამენტის გადაწყვეტილების კონსტიტუციურობა
კონსტიტუციურსამართლებრივი შემოწმების მასშტაბი, უპირველეს ყოვლისა, კონსტიტუციის ის ნორმებია, რომლებიც აწესრიგებს პარლამენტის წევრის უფლებამოსილების ცნობას ან ვადამდე შეწყვეტას. თუმცა, მათი სრულფასოვანი განმარტება შეუძლებელია კონსტიტუციის სხვა ნორმებისა და პრინციპების, განსაკუთრებით დემოკრატიისა და სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპების, გათვალისწინების გარეშე. მაგალითად, საკონსტიტუციო სასამართლომ განაცხადა, რომ პარლამენტის წევრის უფლებამოსილების ვადამდე შეწყვეტის დასაშვები ფარგლების ანალიზი უნდა განხორციელდეს „პარლამენტის, როგორც ინსტიტუტის შინაარსისა და დანიშნულების, პარლამენტის წევრის სტატუსისა და ფუნქციების გათვალისწინებით.
ნიკანორ მელიას საქმე
სადავო სამართლებრივი აქტი (პარლამენტის დადგენილება) ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 39-ე მუხლის მე-5 პუნქტის „დ“ ქვეპუნქტს. ამ უკანასკნელი დებულების თანახმად, პარლამენტის წევრს უფლებამოსილება ვადამდე შეუწყდება, თუ იგი: კანონიერ ძალაში შესული სასამართლოს განაჩენით ცნობილია დამნაშავედ; ამ სარჩელში მნიშვნელოვანია კონსტიტუციაში ჩაწერილი სიტყვები: „კანონიერ ძალაში შესული სასამართლოს განაჩენი.“ ღნიშნულ შემთხვევაში, პარლამენტმა ნიკანორ მელიას დეპუტატის უფლებამოსილება შეუწყვიტა იმის გამო, რომ სასამართლომ დამნაშავედ სცნო საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 332-ე მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული დანაშაულის ჩადენისათვის (სამსახურებრივი უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენება).
საკონსტიტუციო სასამართლოს ფორმირება
საქართველოშიც საკონსტიტუციო სასამართლოს ფორმირება კონსტიტუციით
არის განსაზღვრული. გარდა ამისა, გარკვეული საკითხები დეტალურად
მოწესრიგებულია ასევე 1996 წლის 31 იანვრის „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონით.
შემაგდენლობა
საკონსტიტუციო სასამართლო შედგება 9 მოსამართლისაგან, აქედან 3 წევრს ნიშნავს საქართველოს პრეზიდენტი (ბრძანებულებას გამოსცემს), 3 წევრს სრული შემადგენლობის არანაკლებ 3/5 უმრავლესობით ირჩევს საქართველოს პარლამენტი ( პარლამენტის რეგლამენტით), ხოლო 3 წევრს ნიშნავს საქართველოს უზენაესი სასამართლო.
სტურქტურა
შედგება პლენუმისა და ორი კოლეგიისაგან.
კოლეგიის შემადგენლობაშია: საკონსტიტუციო სასამართლოს ოთხი წევრი. კოლეგიის სხდომებს უძღვება საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარის მოადგილე.
კოლეგიები განიხილავენშემდეგ საკითხებს:
1) ძირითადი უფლებების შეზღუდვის კონსტიტუციურობის კონტროლი;
2) დავა უფლებამოსილების შესახებ;
3) პოლიტიკური პარტიის შექმნისა და საქმიანობის კონსტიტუციურობის კონტროლი;
4) საქართველოს პარლამენტის წევრის უფლებამოსილების ცნობის ან ვადამდე შეწყვეტის კონსტიტუციურობის კონტროლი;
5) მუნიციპალური კონსტიტუციური სარჩელი.
პლენუმის შემადგენლობაშია: საკონსტიტუციო სასამართლოს ცხრავე წევრი. პლენუმის სხდომებს უძღვება საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარე.
პლენუმი გადაწყვეტილებაუნარიანია, თუ მის სხდომას ესწრება არანაკლებ 6 წევრი. სულ ცოტა 7 მოსამართლის დასწრებაა აუცილებელი კონკრეტულ შემთხვევებში. კოლეგიას 3 უნდა ესწრებოდეს მაინც ხმათა უმრავლესობით მიიღება გადაწყვეტილება 2/2 იც არ დაკმაყოფილებაა.
საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმი ახორციელებს ორი ტიპის - სტაბილურ და
შესაძლო უფლებამოსილებებს. სტაბილური უფლებამოსილებები ორგანული
კანონით ექსკლუზიურად პლენუმს აქვს მინიჭებული:
1) აბსტრაქტული ნორმათკონტროლი;
2) საერთო სასამართლოს წარდგინება;
3) საერთაშორისო ხელშეკრულების კონსტიტუციურობის კონტროლი;
4) რეფერენდუმისა და არჩევნების კონსტიტუციურობის კონტროლი;
5) დასკვნა იმპიჩმენტთან დაკავშირებით;
6) დავა „აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის შესახებ“ საქართველოს
კონსტიტუციური კანონის დარღვევის თაობაზე;
7) საქართველოს კონსტიტუციასთან და „აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის შესახებ“ საქართველოს კონსტიტუციურ კანონთან აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესი საბჭოს ნორმატიული აქტების შესაბამისობის საკითხი;
8) საქართველოს კონსტიტუციის 59-ე, 64-ე მუხლებთან ნორმატიული აქტე-
ბის შესაბამისობის საკითხი (იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წარდგინება);
9) ორგანული კანონის ნორმის კონსტიტუციურობის საკითხი.
შესაძლო უფლებამოსილებებს პლენუმი ახორციელებს მხოლოდ გარკვეული
ფორმალური და მატერიალური წინაპირობების არსებობისას. ამ კატეგორიას
განეკუთვნება:
1) საქმეების განხილვა, რომელიც მოიცავს როგორც პლენუმის, ასევე კოლეგიის
განსჯად საკითხებს - მაგალითად, თუ ძირითადი უფლებების შეზღუდვის
კონსტიტუციურობის კონტროლის ფარგლებში გასაჩივრებულია როგორც ორგანული
კანონის, ასევე ჩვეულებრივი კანონის ნორმები, საქმეს განიხილავს პლენუმი,
რადგანაც ორგანული კანონის ნორმის კონსტიტუციურობის საკითხის განხილვა მისი
პრეროგატივაა;
2) პლენუმისთვის გადაცემული საქმეების განხილვა - პლენუმისთვის საქმის გადაცემის უფლებამოსილება აქვს კოლეგიას, სასამართლოს თავმჯდომარეს ან კოლეგიის წევრს. გადაცემა შეიძლება განხორციელდეს ორი საფუძვლით:
1) განსახილველ საქმესთან დაკავშირებით პოზიციის ქონა, რომელიც განსხვავდება
სასამართლოს მიერ ადრე გამოტანილ გადაწყვეტილებაში (გადაწყვეტილებებში)
გამოხატული სამართლებრივი პოზიციისგან. ამ შემთხვევაში, შეიძლება შეიცვალოს
საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკა. მიზანშეწონილია, რომ ეს
განახორციელოს სასამართლოს სრულმა შემადგენლობამ პლენუმის სახით,
რომელიც პრაქტიკის ერთგვაროვნების უზრუნველყოფის ინსტრუმენტად
გვევლინება. აღნიშნული საფუძვლით საქმის პლენუმისთვის გადაცემის
უფლებამოსილებით აღჭურვილია კოლეგია ან კოლეგიის წევრი;
2) განსახილველი საქმე თავისი შინაარსით წარმოშობს კონსტიტუციის განმარტების
ან/და გამოყენების იშვიათ ან/და განსაკუთრებით მნიშვნელოვან სამართლებრივ
პრობლემას. ეს საფუძველი საკმაოდ ბუნდოვანია. მსგავსი პრობლემა
საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯად თითქმის ყველა საქმეს ახასიათებს.
პლენუმისთვის საქმის გადაცემის უფლებამოსილებით, კოლეგიასა და კოლეგიის
წევრთან ერთად, სარგებლობს საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარეც.
პლენუმისთვის საქმის გადაცემას ახლავს პასუხისმგებლობის არიდებისა და საქმის
განხილვის გაჭიანურების რისკები. მათი პრევენცია, პირველ რიგში, იმითაა
შესაძლებელი, რომ პლენუმს აქვს საქმის განხილვაზე უარის თქმის
უფლებამოსილება. გამონაკლისია კოლეგიის მიერ პლენუმისთვის საქმის გადაცემა,
როდესაც დღის წესრიგში სასამართლოს პრაქტიკის შეცვლის საკითხი დგას.
აღსანიშნავია ისიც, რომ გადაცემული საქმეების განხილვა არ აჩერებს
სასამართლოში სხვა საქმეების განხილვასა და გადაწყვეტას. გაჭიანურებას ხელს
უშლის ასევე გადაცემული საქმეების განხილვისთვის შემჭიდროვებული 6 თვიანი
ვადის განსაზღვრა. მიზანშეწონილი იქნებოდა პლენუმისთვის საქმის გადაცემის
წინაპირობების დაკონკრეტებაც.
აპარატი
საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს აპარატი: იქმნება საქართველოს
საკონსტიტუციო სასამართლოს საქმიანობის უზრუნველყოფის მიზნით. აპარატს
ხელმძღვანელობს საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარე.
საკონსტიტუციო სასამართლოს აპარატის სტრუქტურა, უფლებამოსილება,
ფორმირებისა და საქმიანობის წესი განისაზღვრება დებულებით და აპარატის
სტრუქტურული ქვედანაყოფების დებულებებით
საკონსტიტუციო სამართალწარმოების მონაწილენი საქართველოში
„საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 27(3) თანახმად, საკონსტიტუციო სამართალწარმოების მონაწილეები არიან - მხარეები, მხარეთა წარმომადგენლები და მხარეთა ინტერესების დამცველები.
მხარეებად მიჩნეულნი არიან პირები და ორგანოები, რომლებიც ორგანული კანონის შესაბამისად ითვლებიან მოსარჩელეებად და მოპასუხეებად.
თავის მხრივ, მხარეთა წარმომადგენელია ნდობით აღჭურვილი პირი, რომელსაც მხარეებმა კანონით დადგენილი წესით გადასცეს თავიანთი უფლებამოსილება.
საკონსტიტუციო სასამართლოში მხარეს სრული უფლება აქვს თავად მიიღოს მონაწილეობა, თუმცა ორგანული კანონით განსაზღრულია შემთხვევები, როდესაც საკონსტიტუციო სასამართლოში წარმომადგენლის დანიშვნა სავალდებულოა კერძოდ, იმ შემთხვევაში თუ კონსტიტუციური სარჩელის/კონსტიტუციური წარდგინების შემტან პირთა რაოდენობა ორზე მეტია სავლდებულოა წარმომადგენლის დანიშვნა. ამგვარი ვალდებულება განსაზღვრულია ასევე იმ შემთხვევში, როდესაც, კონსტიტუციური სარჩელის/კონსტიტუციური წარდგინების
შემტანი პირი პენიტენციურ დაწესებულებაშია მოთავსებული. მხარის წარმომადგენლის რწმუნებულება უნდა დამოწმდეს სანოტარო წესით ან შესაბამისი დაწესებულებისათვის დადგენილი წესით.
რაც შეეხება მხარეთა ინტერესების დამცველს, აღნიშნული სუბიექტებია ადვოკატები, რომლებიც საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად უფლებამოსილი არიან განახორციელონ საადვოკატო საქმიანობა, ან უმაღლესი იურიდიული განათლების მქონე სხვა პირები, რომლებიც სამართალწარმოებაში მონაწილეობენ მხოლოდ მხარეებთან ან მათ წარმომადგენლებთან ერთად. მათი დანიშვნის უფლება აქვს როგორც მხარეს, ისე მის წარმომადგენელს.
ორგანული კანონით განსაზღვრულ შემთხვევაშიკონსტიტუციურ წარდგინებებს
საკონსტიტუციო სასამართლო არსებითად განიხილავს წარდგინების ავტორთა და
მათ წარმომადგენელთა გარეშე. თუმცა, უნდა აღინიშნოს, რომ ამ შემთხვევაში
საკონსტიტუციო სასამართლო უფლებამოსილია მოიწვიოს წარდგინების ავტორები.
ასევე, სასამართლო უფლებამოსილია იმპიჩმენტის წესით პირთა თანამდებობიდან
გადაყენების საკითხთან დაკავშირებით დასკვნის მომზადებისას მოიწვიოს
შესაბამისი თანამდებობის პირები და მოისმინოს მათი განმარტებები, მაგრამ ამ
პირებს იგი მხარედ არ აღიარებს.
არჩევნები და რეფერენდუმი
რეფრენდუმისა და არჩევნების კონდტიტუციურობის საკითხზე საკ.სასამარტ₾ოში შეიტანება კონსტიტუციური სარჩელი, აღნიშნული სარჩელის შეტანის უფლებამოსილება აქვს: საქაღთველოს პარლამენტის წევრთა 1/5-ს, საქართველოს პრეზიდენტს და სახალხო დამცველს.
აღნიშნულ საკითხსზე დავა მიმდინარეობს მოსარჩელეთა და მოპასუხეთა მონაწილეობით, მოპასუხეთა წრე განსხვავდება დავის შინაარსის მიხედვით, როდესაც დავა შეეხება ჩასატარებელი არჩევნების და რეფერენდუმის მომწესრიგებელ ნორმენბს და ამ ნორმების საფძველზე ჩასატარებელი არჩევნების(რეფერენდუმის) კონსტიტუციურობას, მოპასუხეა: 1) სადაო ნორმატიული აქტის მიმღები ორგანო და 2) არჩევნების(რეფერენდუმის) დანიშვნაზე უფლებამოსილი ორგანო, თუ სადაო ნორმის საფძუძველზე ხდება არჩევნების(რეფერენდუმის დანშვნა ან არდანიშვნა. თუ დავა შეეხება არჩევნების(რეფერენდუმის) მომწესრიგებელი ნორმებისა და ამ ნორმების
საფუძველზე ჩატარებული არჩევნების (რეფერენდუმის) კონსტიტუციურობის
შესახებ დავისას მოპასუხეა:
1) ის ორგანო, რომლის ნორმატიული აქტის გამოც იქნა შეტანილი
კონსტიტუციური სარჩელი;
2) ცენტრალური საარჩევნო კომისია ან/და საარჩევნო კომისია, რომელიც
პასუხისმგებელია შესაბამისი არჩევნების ჩატარებაზე
4.8.3. რეფერენდუმისა და არჩევნების კონსტიტუციურობის
კონტროლის ეტაპები და დავის საგანი
რეფერენდუმისა და არჩევნების კონსტიტუციურობის კონტროლი ორი ეტაპისაგან
შედგება:1234
1) არჩევნების (რეფერენდუმის) მომწესრიგებელი ნორმების კონსტიტუ-
ციურობის კონტროლი. ამ ეტაპს ნორმათკონტროლის ფორმა აქვს.
საკონსტიტუციო სასამართლო ამოწმებს, რამდენად შეესაბამება არჩევნების
(რეფერენდუმის) მომწესრიგებელი ნორმა კონსტიტუციის ფორმალურ და
მატერიალურ მოთხოვნებს;
2) არჩევნების (რეფერენდუმის) მომწესრიგებელი ნორმების საფუძველზე
ჩასატარებელი ან ჩატარებული არჩევნების (რეფერენდუმის) კონსტიტუციუ-
რობის კონტროლი. მეორე ეტაპზე გადასვლის წინაპირობაა, ის რომ
საკონსტიტუციო სასამართლომ პირველ ეტაპზე დაადგინოს ნორმის
არაკონსტიტუციურობა. თუ საქმე ჩასატარებელ არჩევნებს (რეფერენდუმს)
შეეხება, საკონსტიტუციო სასამართლო მეორე ეტაპზე ამოწმებს მისი
დანიშვნა-არდანიშვნის კონსტიტუციურობას. როდესაც არჩევნები (რეფერენ-
დუმი) ჩატარებულია, საკონსტიტუციო სასამართლო განიხილავს და წყვეტს
მისი მთლიანად ან ნაწილობრივ ბათილად ცნობის საკითხს.
რეფერენდუმისა და არჩევნების კონსტიტუციურობის კონტროლის პირველ ეტაპზე
დავის საგანი ორნაწილიანია ისევე, როგორც ნორმათკონტროლის სხვა
შემთხვევებში:
1) სადავო ნორმა;
2) კონსტიტუციის ნორმა, რომელთან მიმართებაშიც მოწმდება სადავო ნორმის
კონსტიტუციურობა.
სადავო შეიძლება იყოს მხოლოდ არჩევნების (რეფერენდუმის) მომწესრიგებელი
ნორმა. ასეთად ნორმა ჩაითვლება, თუ ის არეგულირებს საარჩევნო
(სარეფერენდუმო) პროცესის ნებისმიერ ეტაპსა და საკითხს. აქ მთავარია ნორმის
შინაარსი და არა ის, თუ რა სახისა და სათაურის ნორმატიულ აქტშია ის
განთავსებული. საკონსტიტუციო სასამართლო ამ კომპეტენციის ფარგლებშიც
მსჯელობს მხოლოდ ნორმატიული აქტის ან მისი ნაწილის და არა ინდივიდუალური
სამართლებრივი აქტის კონსტიტუციურობაზე. არჩევნების (რეფერენდუმის)
მომწესრიგებელი სამართლებრივი აქტის ნორმატიულობის განსაზღვრისას
სასამართლო არ იზღუდება ფორმალური კრიტერიუმებით. შესაძლოა აქტი
ფორმალურად ინდივიდუალური იყოს, მაგრამ მას ჰქონდეს ნორმატიული შინაარსი.
ასეთი აქტი ექვემდებარება საკონსტიტუციო კონტროლს.
ჩასატარებელი არჩევნების (რეფერენდუმის) შემთხვევაში კონსტიტუციურობის
კონტროლის მეორე ეტაპზე დავის საგანია:1242
1) სამართლებრივი აქტი არჩევნების (რეფერენდუმის) დანიშვნის შესახებ,
რომელიც გამოცემულია არჩევნების (რეფერენდუმის) მომწესრიგებელი
არაკონსტიტუციური ნორმის საფუძველზე;
2) არჩევნების (რეფერენდუმის) დანიშვნაზე უფლებამოსილი სუბიექტის
მიერ არჩევნების (რეფერენდუმის) დანიშვნის ვალდებულება, რომელიც არ
შესრულდა არჩევნების (რეფერენდუმის) მომწესრიგებელი არაკონსტიტუ-
ციური ნორმის გამო.
4.8.4.1. შემოწმების მასშტაბი, ფორმა და
შინაარსი რეფერენდუმისა და არჩევნების
კონსტიტუციურობის კონტროლის პირველ
ეტაპზე
რეფერენდუმისა და არჩევნების კონსტიტუციურობის კონტროლის პირველ ეტაპზე
ვრცელდება „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული
კანონის მოთხოვნები ნორმათკონტროლთან დაკავშირებით. მატერიალური კუთხით,
საკონსტიტუციო სასამართლო ამოწმებს სადავო ნორმის შინაარსის შესაბამისობას
კონსტიტუციასთან.1245 არჩევნების (რეფერნდუმის) მომწესრიგებელი ნორმის
კონსტიტუციურობის შეფასებისას ის მხედველობაში იღებს ნორმის არა მარტო
სიტყვასიტყვით მნიშვნელობას, არამედ მასში გამოხატულ ნამდვილ აზრსა და მისი
გამოყენების პრაქტიკას, აგრეთვე შესაბამისი კონსტიტუციური ნორმის არსს.1246
ფორმალური თვალსაზრისით, საკონსტიტუციო სასამართლო არკვევს, დაცულია თუ
არა ნორმის მიღების/გამოცემის, ხელმოწერის, გამოქვეყნებისა და ამოქმედების
კონსტიტუციით დადგენილი წესები.1247
არჩევნების (რეფერნდუმის) მომწესრიგებელი ნორმის ფორმალური
კონსტიტუციურობის შემოწმება შეიძლება განხორციელდეს არა მხოლოდ
პროცედურის, არამედ უფლებამოსილებისა და ფორმის კუთხით. მაგალითად,
პრაქტიკაში საკონსტიტუციო სასამართლომ ვრცლად იმსჯელა საარჩევნო კოდექსის
ნორმებით ცენტრალური საარჩევნო კომისიისთვის მინიჭებული უფლებამოსილების მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრების დადგენა იმ მუნიციპალიტეტებში,
სადაც გათვალისწინებულია ორი ან ორზე მეტი მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქის
შექმნა) კონსტიტუციურობაზე.1248
4.8.4.2. შემოწმების მასშტაბი, ფორმა და
შინაარსი რეფერენდუმისა და არჩევნების
კონსტიტუციურობის კონტროლის მეორე
ეტაპზე
ჩასატარებელი არჩევნების (რეფერენდუმის) კონსტიტუციურობის კონტროლის
მეორე ეტაპზე საკონსტიტუციო სასამართლომ უნდა გაარკვიოს შემდეგი
გარემოებები:
1) რამდენად არის გამოცემული არჩევნების (რეფერენდუმის) დანიშვნის
შესახებ სამართლებრივი აქტი არჩევნების (რეფერენდუმის) მომწესრიგებელი
არაკონსტიტუციური ნორმის საფუძველზე. ეს მოითხოვს როგორც
არაკონსტიტუციური ნორმის, ასევე დანიშვნის შესახებ აქტის შინაარსობრივ
ანალიზს და მათ შორის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირის დადგენას. არჩევნების
(რეფერნდუმის) დანიშვნა არაკონსტიტუციური ნორმის შედეგი უნდა იყოს.
2) რამდენად ათავისუფლებს არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმა
უფლებამოსილ სუბიექტს არჩევნების (რეფერენდუმის) დანიშვნის
კონსტიტუციური ვალდებულებისაგან. სახეზე უნდა იყოს შემთხვევა, როდესაც
უფლებამოსილ სუბიექტს კონსტიტუცია ავალდებულებდა არჩევნების
(რეფერენდუმის) დანიშვნას, მაგრამ მან ეს არ გააკეთა არაკონსტიტუციურ
ნორმაზე დაყრდნობით. უფლებამოსილი სუბიექტის უმოქმედობა
არაკონსტიტუციური ნორმით უნდა იყოს განპირობებული.
ჩატარებული არჩევნების (რეფერენდუმის) კონსტიტუციურობის კონტროლის მეორე
ეტაპზე საკონსტიტუციო სასამართლომ უნდა გაარკვიოს შემდეგი გარემოებები:
1) რამდენად შეეძლო გავლენის მოხდენა არაკონსტიტუციურად ცნობილ
არჩევნების (რეფერენდუმის) მომწესრიგებელ ნორმას არჩევნების
(რეფერენდუმის) შედეგებზე. ამისათვის სასამართლომ უნდა შეაფასოს, აქვს
თუ არა ამ ნორმას, მისი შინაარსიდან გამომდინარე, არჩევნების
(რეფერნდუმის) შედეგებზე ზეგავლენის პოტენციალი;
2) როგორია არჩევნების (რეფერენდუმის) მომწესრიგებელი არაკონსტი-
ტუციურად ცნობილი ნორმის გავლენის ხარისხი და მასშტაბები არჩევნების
(რეფერენდუმის) შედეგებზე. არჩევნების (რეფერნდუმის) შედეგების სრულად
ან ნაწილობრივ ბათილად ცნობა დამოკიდებულია იმაზე, რამდენად და რა
ნაწილში მოახდინა არაკონსტიტუციურმა ნორმამ გავლენა მათზე.1255 ამ
საკითხზე საფუძვლიანი დასკვნის გაკეთება მოითხოვს როგორც ამ ნორმის,
ასევე არჩევნების (რეფერენდუმის) შედეგების დამდგენი სამართლებრივი
აქტისა და საჭიროების შემთხვევაში, სხვა რელევანტური დოკუმენტაციის
ანალიზს.
4.8.5. საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების
სამართლებრივი შედეგები
ერთმანეთისაგან განსხვავდება კონსტიტუციური სარჩელის დაკმაყოფილების
შედეგები იმის მიხედვით, საქმე შეეხება ჩასატარებელ თუ ჩატარებულ არჩევნებს
(რეფერენდუმს).1260 ამასთანავე, ორივე შემთხვევაში ხდება არჩევნების
(რეფერენდუმის) მომწესრიგებელი არაკონსტიტუციური ნორმის ძალადაკარგულად
ცნობა.
ჩასატარებელი არჩევნების ან რეფერენდუმის მომწესრიგებელი ნორმებისა და ამ
ნორმების საფუძველზე ჩასატარებელი არჩევნების (რეფერენდუმის)
კონსტიტუციურობის შესახებ კონსტიტუციური სარჩელის დაკმაყოფილება იწვევს:1261
1) არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმატიული აქტის ან მისი ნაწილის
ძალადაკარგულად ცნობას საკონსტიტუციო სასამართლოს შესაბამისი
გადაწყვეტილების გამოქვეყნების მომენტიდან;
2) დანიშნული არჩევნების (რეფერენდუმის) გაუქმებას, თუ არჩევნების
(რეფერენდუმის) დანიშვნა ეფუძნება არაკონსტიტუციურად ცნობილ
ნორმატიულ აქტს ან მის ნაწილს;
3) არჩევნების (რეფერენდუმის) დანიშვნის ვალდებულების დაკისრებას,
თუ არჩევნების (რეფერენდუმის) არდანიშვნა ეფუძნება არაკონსტიტუციურად
ცნობილ ნორმატიულ აქტს ან მის ნაწილს.
ჩატარებული არჩევნების ან რეფერენდუმის მომწესრიგებელი ნორმებისა და ამ
ნორმების საფუძველზე ჩატარებული არჩევნების (რეფერენდუმის) კონსტიტუციუ-
რობის შესახებ კონსტიტუციური სარჩელის დაკმაყოფილება იწვევს:1262
1) ჩატარებული არჩევნების ან რეფერენდუმის მომწესრიგებელი
არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმატიული აქტის ან მისი ნაწილის
ძალადაკარგულად ცნობას. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს
შესახებ“ ორგანული კანონი არ აკონკრეტებს ძალის დაკარგვის დროს, თუმცა
კონსტიტუციიდან გამომდინარე, ეს ვერ მოხდება საკონსტიტუციო
სასამართლოს შესაბამისი გადაწყვეტილების გამოქვეყნების მომენტზე ადრე;
2) ჩატარებული არჩევნების ან რეფერენდუმის შედეგების მთლიანად ან
ნაწილობრივ (ცალკეული საარჩევნო ოლქებისა და საარჩევნო უბნების
მიხედვით) ბათილად ცნობას, თუ არაკონსტიტუციურად ცნობილმა
ნორმატიულმა აქტმა ან მისმა ნაწილმა არსებითი და გადამწყვეტი გავლენა
მოახდინა მათ შედეგზე და არაკონსტიტუციური აქტის ან მისი ნაწილის
არარსებობის შემთხვევაში იქნებოდა არსებულისაგან განსხვავებული შედეგი.
აქ იგულისხმება არჩევნების (რეფერენდუმის) შედეგების დამდგენი
სამართლებრივი აქტის სრულად ან ნაწილობრივ ბათილად ცნობა.
საკონსტიტუციო სამართალწარმოების სტადიები საქართველოში
საკონსტიტუციო სამართალწარმოების რამდენიმე სტადიას გამოყოფენ.
1) პირველი სტადია უკავშირდება საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის მიმართვას -
კონსტიტუციური წარდგინებისა და სარჩელის შეტანას.
2) შემდეგ ხდება მათი წინასწარი ფორმალური შემოწმება და რეგისტრაცია.
3)მოცემული სტადიის შემდეგ იწყება წარდგენილი სარჩელისა და წარდგინების შესწავლა და მათი არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადაწყვეტა. იმ შემთხვევაში, თუ
4)საკონსტიტუციო სასამართლო არსებითად განსახილველად მიიღებს წარდგინებასა
და სარჩელს ტარდება არსებითი გნხილვის სხდომა და განხილვის შედეგად მიიღება
გადაწყვეტილება.
კონსტიტუციური სარჩელის და წარდგინების რეგისტრაცია
საკონსტიტუციო სასამართლოში შეტანილ კონსტიტუციურ სარჩელსა და კონსტიტუციურ წარდგინებას საქმის მასალების ფორმალური (და არა შინაარსობრივი) მხარის შემოწმების შემდეგ რეგისტრაციაში ატარებს საკონსტიტუციო სასამართლოს უფლებამოსილი თანამშრომელი.
„საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს რეგლამენტის შესაბამისად,
საკონსტიტუციო სასამართლოს საორგანიზაციო დეპარტამენტი სარჩელის/წარდგინების შეტანიდან 3 დღის ვადაში ამოწმებს წარდგენილი მასალების ფორმალურ (და არა შინაარსობრივ) შესაბამისობას კანონის მოთხოვნებთან. კანონის ფორმალურ მოთხოვნებთან სარჩელის შესაბამისობის უზრუნველყოფის მიზნით, საორგანიზაციო დეპარტამენტი უფლებამოსილია, მოსარჩელე მხარესთან, კონსტიტუციური წარდგინების ავტორებთან ან/და მათ წარმომადგენლებთან დააზუსტოს სარჩელთან დაკავშირებული საკითხები. თუ
შემოწმების შედეგად ფორმალური უზუსტობები არ იქნა აღმოჩენილი ან რეგისტრა-
ციისთვის განსაზღვრულ ვადაში არსებული უზუსტობა გამოსწორდა, საორგანიზაციო
დეპარტამენტი არეგისტრირებს კონსტიტუციურ სარჩელს/წარდგინებას.
იმ შემთხვევაში თუ კონსტიტუციურ წარდგინებასა თუ სარჩელში არაარსებითი,
ფორმალური ხასიათის უზუსტობა აღმოჩნდება სარჩელი და წარდგინება რეგისტრაციაში ტარდება საკონსტიტუციო სასამართლოს მდივნის თანხმობით და, თავის მხრივ, მოსარჩელეს, წარდგინების ავტორს ან მათ წარმომადგენლებს ეძლევა ორგანული კანონით განსაზღვრული 15 დღე უზუსტობის გამოსასწორებლად. თუ ამ ვადაში სარჩელში და წარდგინებაში არსებული უზუსტობა არ გამოსწორდა, სარჩელისა და წარდგინების რეგისტრაცია უქმდება. იმ შემთხვევაში თუ რეგისტრაციაზე უარის ეთქვა მოსარჩელეს ან წარდგინების ავტორს, ან მათ წარმომადგენლებს უფლება აქვთ, მიმართონ საკონსტიტუციო
სასამართლოს მდივანს და მდივანი იღებს საბოლოო გადაწყვეტილებას.
მას შემდეგ რაც რეგისტრაციაში გატარდება კონსტიტუციური სარჩელი და
კონსტიტუციური წარდგინება, დაუყოვნებლივ გადაეცემა ისინი საკონსტიტუციო
სასამართლოს თავმჯდომარეს. თავის მხრივ, საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარე საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიას და პლენუმს განსჯადობის მიხედვით საქმეს 7 დღის ვადაში გადასცემს საქმის არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად.
სარჩელისა და წარდგინების არსებითად მიღება + განმწესრიგებელი სხდომა
როგორ წესი, საკონსტიტუციო სასამართლოში სამართალწარმოების ინიცირების
ძირითადი საფუძველია ინდივიდუალური კონსტიტუციური სარჩელები, რომელთა
ნაწილიც ხშირად აშკარად დაუსაბუთებელია;
იმისათვის, რომ საკონსტიტუციო სასამართლომ შეძლოს ამგვარი გადატვირთვისგან დაცვა და კონცენტრირება უფლების დარღვევის რეალურ ფაქტებზე, არსებობს საპროცესო „ფილტრები“, რაც, ძირითადად, კონსტიტუციური სარჩელის დაუშვებლად ცნობის საფუძვლებში გამოიხატება.
საქმის არსებითად განსახილველად მიღების საკითხი წყდება განმწესრიგებელ
სხდომაზე, რომელიც, როგორც წესი, ტარდება ზეპირი მოსმენის გარეშე. თუ საქმის
განმხილველი კოლეგია/პლენუმი მივა დასკვნამდე, რომ საქმის არსებითად
განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებული გარემოებების გამორკვევისათვის
აუცილებელია ზეპირი მოსმენა, იღებს საოქმო ჩანაწერს განმწესრიგებელი სხდომის
ზეპირი მოსმენით ჩატარების შესახებ.
კონსტიტუციური სარჩელი/კონსტიტუციური წარდგინება განსახილველად არ მიიღება, თუ:
ა) იგი ფორმით ან შინაარსით არ შეესაბამება ამ კანონის 31(1) მუხლით დადგენილ მოთხოვნებს;
ბ) იგი შეტანილი არ არის უფლებამოსილი პირის ან ორგანოს (სუბიექტის) მიერ;
გ) მასში მითითებული არცერთი სადავო საკითხი არ არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი;
დ) მასში მითითებული ყველა სადავო საკითხი უკვე გადაწყვეტილია საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ, გარდა ამ კანონის 211 მუხლით გათვალისწინებული შემთხვევებისა;
ე) მასში მითითებული არცერთი სადავო საკითხი არ არის გადაწყვეტილი საქართველოს კონსტიტუციით;
ვ) არასაპატიო მიზეზით დარღვეულია მისი შეტანის კანონით დადგენილი ვადა;
ზ) სადავო კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობაზე სრულფასოვანი მსჯელობა შეუძლებელია ნორმატიული აქტების იერარქიაში მასზე მაღლა მდგომი იმ ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობის გარეშე, რომელიც კონსტიტუციური სარჩელით გასაჩივრებული არ არის.
კონსტიტუციური სარჩელი ან კონსტიტუციური წარდგინება დასაბუთებული უნდა იყოს. აუცილებელია, კონსტიტუციურ სარჩელში ან კონსტიტუციურ წარდგინებაში მოყვანილი იყოს ის მტკიცებულებები, რომლებიც, მოსარჩელის ან კონსტიტუციური წარდგინების ავტორის აზრით, ადასტურებს კონსტიტუციური სარჩელის ან კონსტიტუციური წარდგინების საფუძვლიანობას.
განხილვის შედეგად კონსტიტუციური სარჩელის ან კონსტიტუციური წარდგინების
არსებითად განსახილველად მიღების თაობაზე მიიღება სასამართლოს შესაბამისად
პლენუმის ან კოლეგიის საოქმო ჩანაწერი. ხოლო იმ შემთხვევაში თუ სასამართლო უარს ამბობს საქმის არსებითად განხილვაზე სასამართლოს გამოაქვს განჩინება, რომელიც უნდა იყოს დასაბუთებული.
დასაბუთებული განჩინება მიიღება ასევე იმ შემთხვევაშიც როდესაც საქმე
უკავშირდება ე.წ. დამძლევ ნორმას. კერძოდ, თუ საკონსტიტუციო სასამართლო
განმწესრიგებელ სხდომაზე დაადგენს, რომ სადავო ნორმატიული აქტი ან მისი
ნაწილი შეიცავს იმავე შინაარსის ნორმებს, რომლებიც საკონსტიტუციო
სასამართლომ უკვე ცნო არაკონსტიტუციურად, გამოაქვს განჩინება საქმის
არსებითად განსახილველად მიუღებლობისა და სადავო აქტის ან მისი ნაწილის
ძალადაკარგულად ცნობის შესახებ.
არსებითი განხილვის სხდომა
საქმის არსებითად განხილვა იწყება საქმის მომხსენებელი საკონსტიტუციო
სასამართლოს წევრის მოხსენებით. თუმცა საქმის არსებითად განხილვის დაწყებამდე სხდომის თავმჯდომარე: გახსნის სხდომას და აცხადებს, რომელი საქმე განიხილება; ამოწმებს მოსამართლეთა კვორუმს და სხდომის ჩატარებისათვის პასუხისმგებელი სხდომის მდივნის გამოცხადებას; არკვევს სამართალწარმოების მონაწილეთა, მოწმეთა, ექსპერტთა,
სპეციალისტთა და საჯარო დაწესებულების წარმომადგენელთა გამოცხადებას და
მათი გამოუცხადებლობის მიზეზებს; ამოწმებს სხდომაზე გამოცხადებული პირების
ვინაობას და მხარეთა წარმომადგენლების უფლებამოსილებას; აცხადებს საქმის
განმხილველი საკონსტიტუციო სასამართლოს შემადგენლობას და სხდომის მდივნის
ვინაობას; სამართალწარმოების მონაწილეებს განუმარტავს კანონით განსაზღვრულ
მათ უფლებებსა და მოვალეობებს; არკვევს, სურთ თუ არა სამართალწარმოების
მონაწილეებს დამატებით მოწმეთა, ექსპერტთა, სპეციალისტთა და საჯარო
დაწესებულების წარმომადგენელთა გამოძახება ან დამატებითი მტკიცებულებების
გამოთხოვა; ამ საკითხებზე შემოსულ შუამდგომლობებს სასამართლო წყვეტს
სხდომის დარბაზში. კოლეგიის მიერ საქმის განხილვისას ხსენებული
შუამდგომლობის დასაკმაყოფილებლად საკმარისია ორი მოსამართლის
მხარდაჭერა, პლენუმის მიერ საქმის განხილვისას კი - სამი მოსამართლის
მხარდაჭერა. აცხადებს სარჩელის/წარდგინების არსებითად განსახილველად
მიღების/არსებითი განხილვის საკითხის განხილვის დაწყებას.
საქმის მომხსენებელი ვალდებულია საკონსტიტუციო სასამართლოს მოახსენოს
საკონსტიტუციო სასამართლოში საქმის განხილვის დაწყებისა და საქმის არსებითად
განხილვის საფუძველი, აგრეთვე საქმეში არსებული მასალების შინაარსი.
აღნიშნულის შემდეგ საქმის საკონსტიტუციო სასამართლო ისმენს ჯერ მოსარჩელის,
ხოლო შემდეგ − მოპასუხის განმარტებებს. საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრს
უფლება აქვს, შეკითხვები დაუსვას მხარეებს და მათ წარმომადგენლებს.
მხარეთა მოსმენის შემდეგ საკონსტიტუციო სასამართლო ისმენს მოწმეთა,
ექსპერტთა და სპეციალისტთა ჩვენებებს, აქვეყნებს საქმეში არსებულ და საქმის
განხილვის მონაწილეთა მიერ წარმოდგენილ წერილობით მტკიცებულებებს. საქმის განხილვაში მონაწილე საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრს უფლება აქვს, შეკითხვები დაუსვას მოწმეებს, ექსპერტებსა და სპეციალისტებს.
საქმეში არსებული ყველა მტკიცებულების განხილვის შემდეგ საკონსტიტუციო
სასამართლო ისმენს საქმის განხილვის მონაწილეთა დასკვნით სიტყვებს. ჯერ
გამოდიან მოსარჩელე ან მისი წარმომადგენელი და ადვოკატი. დასკვნითი სიტყვების
მოსმენის შემდეგ სასამართლო გადის სათათბირო ოთახში, რის შესახებაც სხდომის
თავმჯდომარე უცხადებს საქმის განხილვის მონაწილეებს და სხდომის დარბაზში
მყოფ სხვა პირებს.
ამ მუხლის პირველი პუნქტი ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 88-ე მუხლის მე-2 პუნქტს, რომლის თანახმადაც, სასამართლოს 3 წევრს ირჩევს პარლამენტი სიითი შემადგენლობის ნახევარზე მეტით.
კონსტიტუცია მინიმუმს ადგენს ამიტომ არ ეწინააღმდეგება. პირიქით რომ იყოს მაშინ იქნებოდა პრობლემა... მაგრამ არ არის.. : ) )
ამ მუხლის მე–5 მეორე პრიმა პუნქტის თანახმად სასამართლო იღებს საოქმო ჩანაწერ 21–ე პირველი პრიმა მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევებში. ამ უკანასკნელი ნორმის თანახმად, კოლეგია უფლებამოსილია საქმის განხილვისა და გადაწყვეტის ნებისმიერ ეტაპზე დასაბუთებული გ ა ნ ჩ ი ნ ე ბ ი თ საქმე განსახილველად გადასცეს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმს. ამასთანავე, პლენუმი 2 კვის ვადაში იღებს შესაბამის საოქმო ჩანაწერს(თუ დაუშვებს განსახილველად) ან განჩინებას(თუ უატყოფს), ხოლო თუ თავჯდომარის გადასაწყვეტია 7 დღეში რ ე ზ ო ლ უ ც ი ი თ ნიშნავს განსახილველად მიღების პლენუმზე განხილვის თარიღს ან არსებითი განხილვის თარიღს. 43–ე მუხლის მოთხოვნიდან გამომდინარე უნდა ვიგულისხმოთ, რომ რომელიმე შემთხვევაში უკვე არსებითად განხილვის დასრულების შემდეგ იღებს საოქმო ჩანაწერს?
იმდენი ნორმა მეორდება ამ ორგანულ კანონში და საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ კანონში და ამასთან, ეს ორი ნორმატიული აქტი იმდენად ავსებს ერთმანეთს სასურველია ერთი ახალი კანონის (საერთო ნორმების სახით შედგენილის) ჩამოყალინება და მიღება.
5 და 6 ნაწილებში ამოშალეთ პრიმის აღმნიშვნელი...
პირველი ნაწილის ა) პუნქტში ვადები არეული ხომ არ არის?
aq var
1. შესაძლოა ა დაისაჯოს ბ-ს ჯანმრთელობის ნაკლებად მძიმე დაზიანებისთვის, სსკ118 მუხლი. ქემდების შემადგენლობა. ქმედების ობიექტური შემადგენლობა. სუბიეტქი - ა . ობიექტი ბ-ს ჯანმრთელობა. ქემდება- გამოიხატა ა-ს მიერ განზრახ თოფიდან გასროლაში. შედეგი-შედეგი დამდგარია - ბ მიიღო ჯანმრთელობის ნაკლებად მძიმე დაზიანება.მიზეზობრივი კავშირი - ქმედება მიზეზობრივ კავშირშია დამდგარ სედეგთან, რომ არა ა-ს ქმედება, ბ-ს ჯანმრთელობა არ დაუზიანდებობდა. ობიექტური შერაცხვა. ობიექტური შერაცხვა - ა-ს იარაღის გასროლით შექმნა სამართლებრივად გასაკიცხი საქმე, რომელიც შედეგში რეალიზდა, ბ-ს ჯანმრთელობა დაუზიანდა. ქმედების სუბიექტური შემადგნელობა- ა-ს ქმედება იყო განზრახ ქმედება, მართლწინააღმდეგობა - ა-ს ქმედება არის მართლსაწინააღმდეგო და კაზუსში არ გავქვს მართლწინააღმდეგობის გამომრიცხველი გარემოებებოი. ბრალი - ას ქმედება არის სისხლისსამართლებრივად ბრალეული ქმედება და კაზუსში არ იკვეტება ბრალის გამომრიცხველი გარემოებები. დასლვნა - ა დაისჯება სისხლის სამართლის 118-ე მუხლით, ჯანმრთელობის ნაკლებად მძიმე დაზიანებისთვის
იგივე იქნება გზეც, ოღონდ იქ 117ე მუხლი და დასკვა მერე ორივეს ერთი დაუწერე
მეორე კაზუსსაც ისე მიყევი როოგორც პირველს და ობიექტური შერაცხვაში დაუწერე რომ განზრახი ქმედება არ ყოფილა და ვერ ბატონობდა თავის ქმედებაზე, მერე დასკვნაზე გადადი ეგრევე და არ დაისჯება. მგონი ასეა იქნება
ჰიპოთეზა - ა აშესაძლოა დაისაჯოს 188-ე მუხლით. ქმედების შემადგნელობა. ქმედების ოიბუექტური შემადგნელობა. სუბიექტი ა . ობიექტი ბ. ქმედება - ამ შემთხვევაში ა ვერ ბატონობა თავის ქმედებაზე და მისი განზრახვა ქმედების მიმართ, გამოირიცხა. დასკვნა - ა არ დაისჯება 188-ე მუხლით, რადგან ის ვერ ბატონობდა თავის ქმედებაზე. ასე იქნება, ის აღარ დაწერო ვიბოდიალეეეეე :დ
ის დააკოპირე და ბ შეცვალე და გ დაწერე. და მუხლი შეუცვალე დანარჩენი იგივეა, უბრალოდ დასკვნა დაწერე ერთი, ცალ-ცალკე არა
ჰიპოთეზა - შესაძლოა ა დაისაჯოს ბ-ს ჯანმრთელობის განზრახ ნაკლეად მძიმე დაზიანებისთვის. სსკ-ს 118-ე მუხლით.
ქმედების შემადგენლობა
ქმედების ობიქეტური შემადგენლობა
სუბიექტი - ა
ობიექტი - ბ-ს ჯანმრთელობა
ქმედება - გამოიხატა მოქმედებაში, კერძოდ იარაღის გასროლით
შედეგი - 118-ე მუხლით გათვალისწინებული შედეგი დადგა, ბ-ს ჯანმრთელობა დაუზიანდა.
მიზეზობრივი კავშირი - ა-ს ქმედება მიზეზობრივ კავშირშია შედეგთან, რადგან მას რომ არ გაესროლა, ბ ჯანმრთელობის ნაკლებად მძიმე დაზიანებას არ მიიღებდა
ობიექტური შერაცხვა - ა-მ ასროლით შექმნა სისხსლის სამართლებრივად გასაკიცხი საფრთხე
სუბიექტური შეადგნელობა - ას გასროლის მომენტშ სურდა ბსთვის ჯანმრთეობის დაზიანება.
მართლწინაღმდეგობა - ას ქმედება მართლსაწინააღმდეგოა და რ გაქვს მართლწინააღმდეგობის გამომრიცხავი გარემოებები.
ბრალი - ა-ს ქმედება ბრალელია და არ გვაქვსბრალის გაომრიცხავი გარემოებები
ჰიპოთეზა - შესაძლოა ა დაისაჯოს სსკ-ს 117-ე მუხლით, ჯანმრთელობის განზრახ მძიმე დაზიანება
ქმედების შემადგენლობა
ობიექტური შემადგენლობა
სუბიექტი - ა
ობიექტი - გ-ს ჯანმრთელობა
ქმედება - დანით დაჭრაში
შედეგი - დადგა , გ-ს ჯანმრთელობა მძიმედ დაუზიანდა
მიზეზობრივი კავშირი - ა-ს ქმედება მიზეზობრივ კავშირშია დამდგარ შედეგთან.
ობიექტური შერაცხვა - ა-მ დანის დარტყმით შემქმნა სამართლებრივად გასაკიცხი საფრთხე.
სუბიექტური შემადგენლობა ა დანის დარტყმის მომენტში მოქმედებდა განზრახვით.
მართლწინააღმდეგობა - ას ქმდება არის მართლსაწინააღმდეგო და არ გვაქვს მართლწინააღმდეობის გამომრიცხავი გარემოებები.
ბრალი - ა-ს ქმედება არის ბრალეული ქმდება და არ გვაქვს ბრალის გამომრიხავი გარემოებები.
დასკვნა- ა დაისჯება დანაშაულთა ერთობლიობისთვის, კერძობ-ს მიმართ სსკს 118-ე მუხლით, ხოლო გ-ს მიმართ 117-ე მუხლით.
გვწერებია ეს , ახლა ვნახე, ეს დააკოპირე პირდაპირ
ა შესაძლოა დაისაჯოს განზრახ მკვლელობისთვის. ქმედების შემადგნელობა. ქმედების ობიექტური შემადგნელობა. სუბიექტი -ა ობიექტი ბ. ქმედება - გამოიხატა ას მიერ იარაღის გასროლაში. შედეგი - შედეგი დამდგარია- ბ გარდაიცვალა. მიზეზობრივი კავშირი- მქედება მიზეზობრივ კავშირიშია დამდგარ შედეგთან, რომ არ გაესწროლა არ მოკვდებოდა. ობიექტური შერაცხვა - ამ შემთხვევაში ობიექტური შერაცხვა არ გვაქვს სახეზე, ვინაიდან, მიუხედავად იმისა,რომ ა-ს ქმედებამ გამოიწვია შედეგი, მას განცობიერებული არ ჰქონდა რომ ბ-ს ესროდა. სახეზეა ბრალის გამომრიცხავი გარემოება. დასკვნა - ა არ დაისჯება 108-ე მულხით, განზრახ მკველობისთვის
ოკ
კიი, ეს შემხვდაო მეც და რას წერს ამდენს არვიცი
მოსარჩელე გიორგი
მოპასუხე კახა
დავის საგანი- ნარდობჯს ხელშეკრულებიდან გამომდინარე ზიანის ანაზღარუება 20000 ლარის ოდენობით
ამ კაზუსიდან გამომიდნარე გიორგიმ სსსკ 3 მუხლის მიხედვით აღძრა სარჩელი რაც გულისხმობს დისპოზიციურობის პრინციპს კერძოდ მისი დარღვეული უფლების აღდგენას. ეს საქმე ეხება ნივთობრივ განსჯადობას სსსკ 18 მუხლი. გიროგიმ სარჩელი აღძრა სსკ177 მუხლის მიხედვით. რაც შეხება შემდეგ საპროცესო მოქმედებას ექსპერტიზის დანიშვნის შესახებ სასამართლომ სწორად დანიშნა ექსპერტიზა სსსკ 162 მუხლის მიხედვით ვინაიდან მოსამართლეს არქონდა სრული ინფორმაცია საქმესთან დაკავშირებულ მასალებზე.ხოლო რაც შეხეება გიორგის მოთხოვნას სარჩელის უზრუნველყოფაზე მან გამოიყენა სწორად თავის უფლება და სსსკ 191 მუხლის მიხედვით შეიტანა განცხადება სარჩელის უზრუნველყოფაზე რაც მისი უფლება იყო და ქონდა მას მოეთხოვა საქმის ნებისმიერ სტადიაზე სარჩელის უზრუნველყოფა. ხოლო რაც შეეხება სასამართლოს შემდეგ საპროცესო მოქმედებას რითაც მან სარჩელის უზრუვლეყოფა ცნო ჩემი აზრით სამართლო მოიქცა არასწორად ვინაიდან დავის საგნის ღირებულებაზე მეტს არუნდა შეადგენდეს სარჩელის უზრუნველყოფისთვის მითითებული საგანი (მუხლი ვერ ვიპოვე აქ არმახსოვს). ხოლო კახას შემდგომ ქმედება რაც შეეხებოდა სარჩელის უზრუნველყოფის გასაჩივრებას სსსკ 197 მუხლის პირველ ნაწილში მოცემულია ვადები რითაც ვადგენთ რომ კახამ გასაჩივრების ვადა დაარღვია და სასამართლოს არუნდა მიეღო საჩივარი.
amas tu werda amdenxans arvciii
ok f gelodebi
gadaxvedi ukve?
1)აღსრულების საშუალებები
ადმინისტრაციული ორგანო უფლებამოსილია ინდაქტის ნებაყოფლობით შესრულების შესახებ პირისათვის მიცემული ვადის გასვლის შემდეგ მიიღოს ზომები ინდაქტის აღსასრულებლად. ასეთ შემთხვევაში ორგანოს შეუძლია გამოიყენოს: 1) სხვა პირისთვის ინდივიდუალური ადმინისტაციულ-სამართლებრივი აქტის აღსრულების დავალება; 2) ჯარიმა; 3) უშუალო იძულება. აღსრულების უზრუნველყო ფის საშუალებები გამოიყენება ერთი-მეორის შემდგომ სიმძიმის ხარისხის გათვალისწინებით. ადმინისტრაციული ორგანო უფლებამოსილია აირჩიოს ინდაქტის ყველაზე სწრაფი და ნაკლები დანახარჯებით შესრულებას და ნაკლებ ზიანს მიაყენებს საზოგადოებას და შესაბამის პირს. აღსრულების უზრუნველყოფის საშუალებების გამოყენება უნდა შეწყდეს ინდაქტის აღსრულებისთანავე.
2)დისკრეციული უფლებამოსილება
უფლებამოსილება, რომელიც ადმინისტრაციულ ორგანოს ან თანამდებობის პირს ანიჭებს თავისუფლებას საჯარო და კერძო ინტერესების დაცვის საფუძველზე კანონმდებლობის შესაბამისი რამდენიმე გადაწყვეტილებიდან შეარჩიოს ყველაზე მისაღები გადაწყვეტილება არსებობს დისკრეცია ,,თუ’’ში განახორციელოს თუ არა რაიმე მოქმედება და დისკრეცია ,,როგორ’’ში. მაგ: პოლიციის უფლებამოსილებაა დაიცვას საზოგადოებრივი წესრიგი, მოიცავს პოლიციის არჩევანს განახორციელოს თუ არა პოლიციური ღონისძიება. მაგრამ, როდესაც საფრთხე ექმნება პოლიციის კანონით დაცულ სიკეთეს- საზოგადოებრივ მართლწესრიგს ის ვალდებულია გაატაროს სათანადო ღონისძიება. ამ შემთხვევაში მისი არჩევნის თავისუფლება მოიცავს მისაღები ღონისძიების ერთ-ერთი სახის არჩევის შესაძლებლობას. ან როდესაც კანონი ადგენს დარღვევის მიმართ ჯარიმას 500 დან 1000 ლარამდე. ამ შემთხვევაში ადმინისტრაციული ორგანო თვთონ იღებს გადაწყვეტილებას ჯარიმის ოდენობის შესახებ.
შეცდომა დისკრეციულ უფლებამოსილებაში .როცა არ იყენებს სათანადოდ
როცა იყენებს და ფარგლებს სცდება
სცდება მიზნებს
3)ლიცენზია და ნებართვა.
ლიცენზია – ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ ადმინისტრაციული აქტის საფუძველზე პირისათვის მინიჭებული უფლება, განუსაზღვრელი ვადით განახორციელოს ამ კანონით გათვალისწინებული სამეწარმეო საქმიანობა კანონით დადგენილი პირობების დაცვით;
ნებართვა – ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ ადმინისტრაციული აქტის საფუძველზე პირისათვის მინიჭებული უფლება, ერთჯერადად ან/და გარკვეული ვადით განახორციელოს ამ კანონით გათვალისწინებული საქმიანობა განსაზღვრულ ტერიტორიაზე, კანონით დადგენილი პირობების დაცვით;
4)სახელმწიფო პასუხისმგებლობის მექანიზმები
- 1) საჯარო მოხელეთა პასუხისმგებლობა-საჯარო მოხელე რომლის პასუხისმგებლობამაც გამოიწვია ზიანი, უშუალოდ არის პასუხისმგებელი ზიანის ანაზრაურებაზე; 2) სახელმწიფოს პასუხიმგებლობა-სახელმწიფო ვალდებულია, თავის თავზე აიღოს პასუხისმგებლობა საჯარო მოხელის მიერ განხორციელებული ქმედების შედეგებზე და ზიანის შემთხვევაში იკისროს ზიანის ანაზღაურების ვალდებულება; 3) სოლიდარული პასუხისმგებლობა-საჯარო მოხელე, რომლის ქმედებამაც გამოიწვია ზიანი, სახელმწიფოსთან ერთად სოლიდარულად აგებს პასუხს.
5)მიუკერძოებლობის პრინციპი
- მიუკერძოებლობა გულისხმობს იმას რომ გადაწყვეტილების მიღების პირი უნდა იყოს მიუკერძოებელი. მიუკერძოებლობის პრინციპი ეხება არა მხოლოდ გადაწყვეტილების მიმღებ თანამდებობის პირს, არამედ ნებისმიერ იმ თანამდებობის პირს ვისაც გავლენის მოხდენა შეუძლია გადაწყვეტილებაზე ან მონაწილეობს გადაწყვეტილების მიღების პროცესში. როდესაც პირი იღებს გადაწყვეტილებას მას არ უნდა ქონდეს პირადი ინტერესი, არ უნდა არსებობდეს სხვა გარემოება რომელიც გადაწყვეტილებას მიკერძოებულს გახდის მაგ: თუ არის ნათესავი, იყო ექსპერტი.. ეს ეჭქვეშ აყენებს მიუკერძოებლობის საკითხს. ან თუ სარგებელს იღებს აქედან, ამ დროს ხდება აცილება. პირს შეუძლია აცილება მოითხოვოს გადაწყვეტილების მიღებამდე.
6) საჩივარ და მისი არსი
საჩივარი არის პირის უფლების დაცვის საშუალება. საჩივრის შეტანით პირს აქვს შესაძლებლობა დაიცვას მისი დარღვეული უფლება თუ მას მიაჩნია, რომ მისი უფლება დარღვეულია ადმინისტრაციული ორგანოს მხრიდან. საჩივარი არის წერილობითი დოკუმენტი. საჩივრის რეკვიზიტებში უნდა ეწეროს თუ ვინ ასაჩივრებს; რას ასაჩივრებს; რომელ აქტს ასაჩივრებს; სად ასაჩივრებს ანუ რა მოთხოვნა აქვს.
7) ორგანიზაციულიუ მოწყობის ფორმები
საჯარო მმართველობის ორგანიზაციულ მოწყობაში მნიშვნელოვანია კონკრეტული ადმინისტრაციული ორგანოს ნების ფორმირების პროცესი. მონოკრატიულად მოწყობილი დაწესებულების ნებას განსაზღვრავს ერთი ადამიანი. კოლეგიური ორგანოს შემთხევაში გადაწყვეტილება მიიღება თანასწორუფლებიანი, უფლებამოსილი პირების უმრავლესობის ნების საფუძველზე. ასევე საჯარო მმართველობას აქვს ორგანიზაციული მოწყობისა და საქმიანობის სამართლებრივი ფორმების არჩევანის თვაისუფლება. ასევე ორგანიზაციული მოწყობის კერძო სამართლებრივი ფორმები განსაზღვრულია კერძო სამართალში. ხოლო ადმინისრაციული სამართალი არ შეისწავლის ორგანიზაციული მოწყობის კერძო-სამართლებრივ ფორმებს.
8)რეალ აქტის და ინდ აქტის გამიჯვნა
ინდივიდუალური ადმინისტრაციული სამართლებრივი აქტი ახდენს საკანონმდებლო მოწესრიგების ინდივიდუალიზაციას და კონკრეტიზაციას. ინდაქტის მატერიალურ სამართლებრივი მნიშვნელობა იმაში ვლინდება რომ ის არის კანონის მოთხოვნების ცალკეულ შემთხვევებსა და კონკრეტულ პირებზე გავრცელების საშუალება; ინდაქტის გამოცემა აძლევს უფლებას მის გამომცემ ადმინისტრაციულ ორგანოს აღასრულოს ეს აქტი; ადმინისტრაციული წარმოება ხორციელდება ინდაქტის გამოცემის მიზნით.
რეალაქტი არის ისეთი საჯარო-სამართლებრივი რომელიც მიმართულია არა სამართლებრივი ურთიერთობის შეცვლის ან შეწყვეტისკენ, არამედ - ფაქტობრივი შედეგის დადგომისკენ. ამის მაგალითი შეიძლება იყოს ქუჩების დალაგება დასუფთავება, მოსახლეობის სასმელი წყლით მომარაგება...
9) წარმოების სახეები და პრინციპები
სახეები:- გვაქვს წარმოების სამი სახე: მარტივი, ფორმალური და საჯარო.
თუ კანონი არაფერს ამბობს ამის შესახებ ტარდება მარტივი თუ მითითებულია ის რაც მითითებული ფორმა იქნება.წარმოების მთავარი სახე არის მარტივი წარმოება, რომელსაც ეფუძნება ფორმალურიც და საჯაროც. ფორმალური წარმოება იგივეა რაც მარტივი თუმცა ემატება ის რომ აქ ადმინისტრაციული ორგანო დოკუმენტთან ერთად ზეპირ ფორმასაც იყენებს და უსმენს მხარეებს .აქ სახეზე არის დაპირისპირებული ინტერესებ. საჯარო აქ საკითხი სცილდება ვინმეს ინტერეს და ეხება საზოგადოების ყველა წევრს აქ პირთა წრე განუსაზღვრელია და დოკუმენტებთან ერთად ზეპირი მოსმენაც გამოიყენება ასევე ფორმალურის დროს თვითონ ორგანო ვალდებულია ყველა დაინტერესებული მხარე ჩართოს ეს გრძელდება 1 დღე და არის საჯარო ამიტომ მნიშვნელოვანი არის რომ წარმოების სწორი სახე გვქონდეს შერჩეული და ვიცოდეთ როდის რომელს ვიყენებთ.
10) ინდ აქტის აღსრულების მექანიზმები
1)მატერიალურ სამართლებრივი ფუნქცია-კონკრეტიზირება; 2)აღსრულება- სამართლებრივი ანუ ინდაქტი თავად უნდა აღსრულდეს. აუცილებლად არა მარტო უნდა გამოიცეს არამედ უნდა აღსრულდეს კიდეც; 3) წარმოება- წარმოების შედეგები ყოველთვის არის ინდაქტის გამოცემა, წარმოება თვითონ არის ინდივიდუალური პროცესი. 4) საპროცესო-სამართლებრივი ეს უკვე სასამართლოში გადადის და ნიშნავს იმას, რომ სასამართლოში გასაჩივრებას ვახდენთ ინდაქტის საშუალები თ.
11)კანონიერი ნდობა აქტის ბათილობისას
კანონიერი ნდობის პრინციპი გამომდინარეობს სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპიდან, რომელიც კრძალავს ისეთ მმართველობით საქმიანობას, რომელიც თავის მხრივ კანონიერია, მაგრამ იწვევს მისი ადრესატის კანონიერი ნდობის გაცრუებას. ადმინისტრაციულ სამართალში კანონიერი ნდობის პრინციპი უკავშირდება ადმინისტრაციული ორგანოს ინიციატივით აადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გაუქმების ინსტიტუტს და ადმინისტრაციული ორგანოს დაპირებას. სზაკ-ის მე60 მუხლის თანახმად დაუშვებელია აღმჭურველი ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ბათილად ცნობა, თუ დაინტერესებულ მხარეს კანონიერი ნდობა აქვს სამართლებრივი აქტის მიმართ. დაინტერესებული მხარის კანონიერი ნდობა არსებობს იმ შემთხვევაში, თუ მან ადმინისტრაციულ სამართლებრივი აქტის საფუძველზე განახორციელა იურიდიული მნიშვნელობის მოქმედება და უკანონო ადმინისტრაციულ სამართლებრივი აქტის ბათილად ცნობით მას მიადგება ზიანი.
12)აქტის ბათილად და ძალადაკარგულად ცნობა
ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი ბათილია, თუ იგი ეწინააღმდეგება კანონს ან
არსებითად დარღვეულია მისი მომზადების ან გამოცემის კანონმდებლობით
დადგენილი სხვა მოთხოვნები. ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის
ძალადაკარგულად გამოცხადების უფლება აქვს ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი
აქტის გამომცემ ადმინისტრაციულ ორგანოს.
13) ინკვიზიციურობა
ინკვიზიცია – სასამართლოს უფლება აქვს თვითონ განსაზღვროს მტკიცების საგანი და გამოითხოვოს მტკიცებულებები. ინკვიზიციის მეშვეობით ხდება ადმინისტრაციული ორგანოს საქმიანობის კანონშესაბამისობაზე კონტროლი.
14)თანაზომიერების პრინციპი
თითოეული შემზრუდველი ხასიათის ღონისძიება უნდა იყოს თანაზომიერი. ეს პრინციპი კრძალავს მმართველობითი ღონისიების ადრესატის შეუსაბამო შეზღუდვას. ეს გამომდინარეობს კონსტიტუციური პრინციპიდან, რომლის თანახმადაც, ადმინისტრაციულ–სამართლებრივი ურთიერთობის მონაწილე რომელიმე მხარის შეზრუდვა იმდენად არის დასაშვები, რამდენადაც ის საჯარო ინტერესების დაცვის გარდაუვალი საშუალებაა. ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ გამოყენებულ საშუალებასა და მისაღწევ მიზანს შორის თანაზომიერება დგინდება შემდეგი გზით: ა) უნდა დადგინდეს სახელმწიფოს მიერ მისარწევი მიზანი; ბ) უნდა შემოწმდეს მიზნისა და საშუალების შესაბამისობა, ანუ რამდენად ხდის საშუალება შესაძლებელს მიზნის მიღწევას; გ) უნდა შემოწმდეს შესაფერისი ღონისძიების აუცილებლობა, ანუ არის თუ არა ეს ღონისძიება ყველაზე ნაკლები ზიანის მატარებელი როგორც საზოგადოების, ისე ადრესატისთვის; დ) უნდა დადგინდეს ინდ. აქტიტ გამოწვეული უფლების შეზღუდვა არის თუ არა პროპორციულ დამოკიდებულებაში შეზღუდვის მიზანთან.
15)საჯარო მმართველობის ფუნქციები
1)კანონის აღსრულება- ანუ მისი პრაქტიკაში გამოყენება მაგ:როდესაც პარლამენტმა გამოუშვა რაიმე კანონი ეს კანონი შემდეგ გადაეცემა აღსრულების ორგანოს. აღმასრულებლის ფუნქცია კანონის აღსრულებაში მდგომარეობს იმაში, რომ მან თავისი აქტიური ქმედებით უნდა აამუშაოს ეს კანონი.
2)ძირითადი უფლებების განხორციელება- ამ უფლებების კონსტიტუციით გათვალისწინებული უფლებების დაცვა ევალება სახელმწიფოს, ანუ სახელმწიფომ უნდა დაუჭიროს მხარი რომ ადამიანებმა შეძლონ მათი უფლებების რეალიზაცია ანუ მათი განხორციელება.
3)წესრიგი, დაცვა მომსახურება- მომწესრიგებელი ნიშნავს როდესაც საჯარო მმართველობის სუბიექტი რაღაცა საკითხს ან რაღაცა სახის ურთიერთობას აწესრიგებს მაგ:ნებართვებზე ლიცენზიებზე და სხვა. მომსახურების საჯარო მმართველობა გულისხმობს ყველა შესაძლო მომსახურების გაწევას საზოგადოებისთვის, რომელიც შეიძლება მას დასჭირდეს. ეს არის ისეთი ტიპის მომსახურებები რომლებსაც სხვისგან ვერ მივიღებთ მაგ:სკვერები, პარკები და სხვა.
16)ინფორმაციის სახეები
საჯარო და საიდუმლო ინფორმაცია
საიდულო ინფორმაციასი შედის პერსონალური მონაცემები პროფესიული საიდუმლოება,კომერციული საიდუმლოება, სახელმწიფო საიდუმლოება.
პროფესიულ საიდუმლოებას მიეკუთვნება ინფორმაცია, რომელიც წარმოადგენს სხვის პერსონალურ მონაცემებს ან კომერციულ საიდუმლოებას და პირისათვის ცნობილი გახდა პროფესიული მოვალეობის შესრულებასთან დაკავშირებით. პროფესიული საიდუმლოება არ შეიძლება იყოს ისეთი ინფორმაცია, რომელიც არ წარმოადგენს სხვა პირის პერსონალურ მონაცემებს ან კომერციულ საიდუმლოებას
კომერციული საიდუმლოება – ინფორმაცია კომერციული ფასეულობის მქონე გეგმის, ფორმულის, პროცესის, საშუალების თაობაზე ან ნებისმიერი სხვა ინფორმაცია, რომელიც გამოიყენება საქონლის საწარმოებლად, მოსამზადებლად, გადასამუშავებლად ან მომსახურების გასაწევად, ან/და რომელიც წარმოადგენს სიახლეს ან ტექნიკური შემოქმედების მნიშვნელოვან შედეგს, აგრეთვე სხვა ინფორმაცია, რომლის გამჟღავნებამ შესაძლოა ზიანი მიაყენოს პირის კონკურენტუნარიანობას.
საჯარო ინფორმაცია ღიაა, გარდა კანონით გათვალისწინებული შემთხვევებისა და დადგენილი წესით სახელმწიფო, კომერციული ან პროფესიული საიდუმლოებისთვის ან პერსონალური მონაცემებისთვის მიკუთვნებული ინფორმაციისა.
საჯარო დაწესებულება ვალდებულია უზრუნველყოს საჯარო ინფორმაციის პროაქტიული გამოქვეყნება შესაბამისი კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტით დადგენილი წესითა და პირობებით.
17) ადმინისტრაციული დაპირება და ინდ აქტს შორის განსხვავება
ადმინისტრაციული ორგანოს დაპირება არის ად ორგანოს წერილობითი დოკუმენტი რომელიც ადასტურებს რომ მოცემული მოქმედება განხორციელდება რაც შეიძლება გახდეს დაინტერესებული მხარის კანონიერი ნდობის საფუძველი
ინდ აქტი არის აღმასრულებელი ფუნქციების მიერ გამოცემული კონკრეტული სამართლებრივი აქტები გადაწყვეტილებები რომლებიც ატარეებს კონკრეტულ ხასიათს მას ჰყავს კონკრეტული ადრესატი ის აწესრიგებს კონკრეტული ქცევის წესს კონკრეტულ შემთხვევასთან მიმართებაში და რაც მთავარია ინდ აქტს ყოველთვის მოჰყვება სამა რთლებრივი შედეგი
შესაძლოა მამას ჰქონდეს თბილისის მერიისგან ძიანის ანაძღაურების მოთხვოვნის უფლება
II ნოემია: საქართველოს ზოგადი ადმისნისტრაციული კოდექსის 208 მუხლის მე-3 ნაწილის მიხედვით თუ კერძო პირი რაიმე საქმიანობას ახორციელებს სახელმწიფო ორგანოს ან მუნიციპალიტეტის ორგანოს მიერ დელეგირების ან დავალების საფუძველზე, ამ საქმიანობის განხორციელებისას მიყენებული ზიანისათვის პასუხისმგებელია სახელმწიფო ან მუნიციპალიტეტი.
III სუბსუმცია: საქართველოს ზოგადი ადმისნისტრაციული კოდექსის 208 მუხლის 3 ნაწილის უნდა შესაბამებოდეს ფაქტობრივი გარემოება რომ მოხდეს ზიანის ანაზღაურება
მუნიციპალიტეტი ანუ უფლება მოსილი დელგირებული პირი საქმის ფაქტობრივი გარემოებიდან დელეგირებული პირი არის შპს რომელიც ასრუელბს სამსახურობრივ მოვალეობის შესრულების პროცესი- შპს აშენებს ამ კონკრეტულ ატრაქციონებს რომელიც მისთვის დაკისრებულუ უფლება მოვალეობას ასრულებს აშენებასთან ერთად მისი მოვალეობა რომ უსაფრთხოების ნორმები იქნეს დაცული საქმის კონკრეტულ შემთხვევაში ჩანს რომ უბედური შემთხვევა მოხდა გაუფრთხილებლობიდ. მიზეზობრივი კავშირი გაუფრთხილებლობაზე მიგვითითებს ის ფაქტობირივი გარემოება რომ შპს ვალდებული იყო შეემოწმებინდა და დაეცვა უსაფრთხოების ნორმები ჯაჭვის გაუმართაობაც ზუსტად ამ ნორმებში შედის აქედან გამომდინარე მიზეზობრივი კავშირი პირდაპირ მიგვითითებს შპს დაუდევრობაზე.
IV დასკვნა საქართველოს ზოგადი ადმისნისტრაციული კოდექსის 208 მუხლის 3 ნაწილის მამას შეუძლია თბილისის მერიისგანბ ზიანის ანაზღაურების მოთხვონის უფლება. ფაქტობრივად მამა შპსს ზემოდგომ ორგანოს თბილისი მერიას საჩივრით მიმართავს რომელიც რეალაქტის ატრაქციონების მოწყობის არასათანადო განხორცილებისკენ იყო მიმართული საივარი განხილვისას დასაშვებობა ანუ ფორმალუ ნაწული უნდა იყოს დაცუი ვადა, დაინტერესებული მხარე, ზემდგომ ორგანოშია გასაჩივრებული. რაც შეეხება კანონიერების შემოწმებას საჩივარი კანონიერი და მისი შემოწმება აღარ არის საჭირო რადგან აკმაყოფულებს ყველა კრიტერიუმს და ასევე აღარ არის საჭირო ზედმეტი ნორმების მოძიება რადგან საჩივარი არის მხოლოდ ზიანის ანაზღაურებაზე. ამიტომაც 208 მულხი 3 ნაწილის მიხედვით თბილის მერიას დაეკისრება ზიანის ანაზღაურება.
საერთო სასამართლოს კონსტიტუციური წარდგინება
კონსტიტუციის შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლო საერთო სასამართლოს
წარდგინების საფუძველზე იხილავს იმ ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობის
საკითხს, რომელიც კონკრეტული საქმის განხილვისას უნდა გამოიყენოს საერთო სასამართლომ და რომელიც, მისი საფუძვლიანი ვარაუდით, შეიძლება,
ეწინააღმდეგებოდეს კონსტიტუციას.
წარდგინების ინსტიტუტი ემსახურება საერთო სასამართლოთა შეზღუდვას კონსტიტუციით და მათ მიერ არაკონსტიტუციური ნორმების გამოყენების პრევენციას. საერთო სასამართლოს არ აქვს არაკონსტიტუციურობის გამო ნორმის ძალადაკარგულად ცნობის უფლებამოსილება. ამ შემთხვევაში, მან წარდგინებით უნდა მიმართოს საკონსტიტუციო სასამართლოს, რომელსაც აქვს არაკონსტიტუციური ნორმების გაუქმების მონოპოლია.ზემოაღნიშნული მონოპოლია არ გულისხმობს, რომ საკონსტიტუციო სასამართლო იერარქიულად საერთო სასამართლოებზე მაღლა დგას. ეს უფრო ერთგვარი „შრომის განაწილება“ არის საკონსტიტუციო სასამართლოსა და საერთო სასამართლოებს შორის.
წარდგინების ავტორი უნდა აკმაყოფილებდეს რამდენიმე პირობას. პირველ რიგში, ის უნდა იყოს საერთო სასამართლო. თუმცა, წარდგინების შეტანის უფლებამოსილება არა ნებისმიერ სასამართლოს აქვს, არამედ კონკრეტული საქმის განმხილველ სასამართლოს, რომლის ფარგლებშიც არის გამოსაყენებელი სავარაუდოდ არაკონსტიტუციური ნორმა. წარდგინების ავტორთა წრის განსაზღვრისთვის მნიშვნელოვანია დავაზუსტოთ, თუ რას ნიშნავს ტერმინი „საერთო სასამართლო“ უპირველეს ყოვლისა, ამ კითხვაზე პასუხს კონსტიტუცია იძლევა. მართლმსაჯულებას ახორციელებენ საერთო სასამართლოები, რომელთა სისტემა განისაზღვრება ორგანული კანონით. საერთო სასამართლოების სისტემაში შეიძლება შეიქმნას სპეციალიზებული სასამართლოები, ხოლო საომარი მდგომარეობის დროს - ასევე სამხედრო სასამართლო. საერთო სასამართლოების შესახებ“ ორგანულ კანონში დაკონკრეტებულია, რომ საერთო სასამართლოებია რაიონული (საქალაქო) სასამართლო, სააპელაციო სასამართლო და უზენაესი სასამართლო.
საქმის განმხილველი სასამართლოს წარდგინებად ითვლება საქმის ერთპიროვნულად განმხილველი მოსამართლის ან საქმის განმხილველი სასამართლოს კოლეგიური შემადგენლობის გადაწყვეტილებით მიღებული წარდგინება, 2002 წლამდე წრე კოლეგიებამდე შეამცირეს.
საერთო სასამართლოს წარდგინების განხილვაში არ მონაწილეობს მოპასუხე.
წარდგინების ავტორს არ აქვს ის უფლებები, რაც მოსარჩელეებს სხვა
კომპეტენციების ფარგლებში. ის უარსაც ვერ იტყვის კონსტიტუციური წარდგინების
განხილვაზე და ვერ მოითხოვს საქმის შეწყვეტას საკონსტიტუციო სასამართლოში. საკონსტიტუციო სასამართლო უფლებამოსილია, მოიწვიოს წარდგინების ავტორი და მოისმინოს მისი განმარტება, მაგრამ მას მხარედ არ აღიარებს.
საერთო სასამართლოს წარდგინების დასაბუთება აუცილებელია „საფუძვლიანი ვარაუდის“ სტანდარტი, დასაბუთებულობის უფრო მაღალ მოთხოვნებს უყენებს საერთო სასამართლოს წარდგინებას. მისმა ავტორმა უნდა წარადგინოს შესამოწმებელი ნორმა, ასევე კოსნტიტუციის ნორმა რომელთან მიმართბაშიც ხდება მისი შესაბამისობის დადგენა და ასევე საფუძვლიანი ვარაუდის სტანდარტით მან არა მხოლოდ მოთხოვნის შინაარსი და კონსტიტუციის შესაბამის დებულებებთან საგნობრივი შემხებლობა უნდა ჩამოაყალიბოს, არამედ წარმოადგინოს საფუძვლიანი არგუმენტები შესამოწმებელი ნორმის არაკონსტიტუციურობასთან დაკავშირებით.
სამოქალაქოს საპროცესო კოდექსში გვიწერია თუ საქმის განმხილველი მოსამართლის აზრითო წერია რაც არასწორია რადგან აზრი აშკარად უფრო დაბალ დასაბუთების სტანდარტს მიუთითებს. ასევე წარდგინებისას საერთო სასამართლოში საქმის განხილვა ჩერდება და სისხლის საპროცესო კოდექსში წერია რომ მხარის შუამდგომლობით ჩერდებაო რაც არასწორია.
თუ ერთი საფუძვლით წარადგინა შეუძლია თუ არა სხვა საფუძველზე იმსჯელოს?
2015 წლის 29 სექტ გადაწყვეტილებაში „საქართველოს უზენაესი სასამართლოს
კონსტიტუციური წარდგინება საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო
კოდექსის 306-ე მუხლის მე-4 ნაწილის კონსტიტუციურობის თაობაზე და
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს კონსტიტუციური წარდგინება საქართველოს
სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 297-ე მუხლის „ზ“ ქვეპუნქტის
კონსტიტუციურობის თაობაზე“.
დავის საგანი : ა. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 306-ე მუხლის მე-4 ნაწილის იმ ნორმატიული შინაარსის კონსტიტუციურობა, რომელიც გამორიცხავს სასამართლოს შესაძლებლობას, გასცდეს საკასაციო საჩივრის ფარგლებს იმ შემთხვევაში, როდესაც ქმედების ჩადენის შემდეგ მიღებული კანონი აუქმებს ქმედების დანაშაულებრიობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მე-3 პუნქტთან მიმართებით.
ბ. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 297-ე მუხლის „ზ“ ქვეპუნქტის იმ ნორმატიული შინაარსის კონსტიტუციურობა, რომელიც გამორიცხავს სასამართლოს შესაძლებლობას, გასცდეს სააპელაციო საჩივრის ფარგლებს იმ შემთხვევაში, როდესაც სახეზეა ერთი და იმავე დანაშაულისთვის განმეორებით მსჯავრდება საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-4 პუნქტთან მიმართებით.
საკონსტიტუციო სასამართლოს პოზიცია: საკონსტიტუციო სასამართლო, ზოგადად, არ გამორიცხავს სადავო ნორმის საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მე-3 პუნქტთან შეფასების შესაძლებლობას, თუმცა განსახილველ საქმეში მითითებული პრობლემის ხასიათიდან გამომდინარე, ზემოთ განვითარებული მსჯელობის (მიდგომის) გათვალისწინებით, საკონსტიტუციო სასამართლო საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 306-ე მუხლის მე-4 ნაწილის კონსტიტუციურობას შეაფასებს საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის მეორე წინადადებასთან მიმართებით.
როდესაც კონსტიტუციური წარდგინების ავტორი – საქმის განმხილველი სასამართლო მიიჩნევს, რომ საკანონმდებლო ნორმა, რომელსაც ის კონკრეტული სისხლისსამართლებრივი საკითხის გადაწყვეტისას უნდა დაეყრდნოს, არ შეესაბამება კონსტიტუციას და ამ მიზეზით აჩერებს საქმისწარმოებას საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ გამოსაყენებელი ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობის საკითხის გადაწყვეტამდე, საკონსტიტუციო სასამართლო ვერ დატოვებს შეფასების გარეშე მის მიერ წარდგინებაში დასმულ პრობლემას კონსტიტუციური ნორმის არასწორად იდენტიფიცირების ფორმალური მიზეზით. სხვაგვარად, გამოსაყენებელი ნორმის კონსტიტუციურობა კვლავ ეჭვქვეშ დარჩება, რადგან კონსტიტუციის თანახმად, ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობასთან დაკავშირებით გადაწყვეტილების მიღების უფლებამოსილება გააჩნია მხოლოდ საკონსტიტუციო სასამართლოს. ამასთან, საერთო სასამართლოში ამაოდ გაჭიანურდება საქმის განხილვა, რაც, თავისთავად, შექმნის უფლების დარღვევის დამატებით რისკს. შესაბამისად, არასწორად მითითებული კონსტიტუციური ნორმის გამო წარდგინების არსებითად განსახილველად მიღებაზე უარის თქმა, არა მხოლოდ შეაფერხებს საერთო სასამართლოს მიერ საკითხის გადაწყვეტას, არამედ შესაძლოა წარდგინების ინსტიტუტი არსებითად არაეფექტური გახადოს.
საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ საკმარისია, წარდგინებაში მკაფიოდ იკვეთებოდეს კონსტიტუციური პრობლემა, რომლის გადაწყვეტაც სურს კონსტიტუციური წარდგინების ავტორს. საკონსტიტუციო სასამართლო იხელმძღვანელებს წარდგინების ავტორის მოსაზრებით, თუ რა შინაარსობრივ შეუსაბამობას იწვევს კონსტიტუციასთან სადავო ნორმატიული აქტის გამოყენება. შესაბამისად, სადავო ნორმის/ნორმების კონსტიტუციურობა შეფასდება კონსტიტუციის იმ დებულებასთან, რომელიც პასუხს სცემს წარდგინების ავტორის მიერ იდენტიფიცირებულ სადავო საკითხს.
შესაბამისად 42-5 ის ნორმატიული შინაარსის არაკონსტიტუციურად ცნობა მოხდა რომელიც რომელიც გამორიცხავს საკასაციო სასამართლოს შესაძლებლობას, გასცდეს საკასაციო საჩივრის ფარგლებს და პასუხისმგებლობისგან გაათავისუფლოს პირი იმ შემთხვევაში, როდესაც ქმედების ჩადენის შემდგომ მიღებული კანონი აუქმებს ქმედების დანაშაულებრიობას.
საქართველოს საკ სასამართლოს მოსამართლის სტატუსი
საკონსტიტუციო სასამართლო შედგება 9 მოსამართლისაგან, აქედან 3 წევრს ნიშნავს საქართველოს პრეზიდენტი (ბრძანებულებას გამოსცემს), 3 წევრს სრული შემადგენლობის არანაკლებ 3/5 უმრავლესობით ირჩევს საქართველოს პარლამენტი ( პარლამენტის რეგლამენტით), ხოლო 3 წევრს ნიშნავს საქართველოს უზენაესი სასამართლო.
პარლამენტის მიერ: პარლამენტს პარლამენტის თავმჯდომარე, ფრაქცია, უფრაქციო პარლამენტის წევრთა არანაკლებ 7 კაციანი ჯგუფი წარუდგენს კანდიდატურას საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრის თანამდებობაზე.თავის მხრივ, პარლამენტის სრული შემადგენლობის 3/5-ის უმრავლესობით, ამავდროულად, სხვა კანდიდატებზე მეტი ხმით ირჩევს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 3 წევრს.
თუ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 3 წევრის არჩევისას 3
კანდიდატი მონაწილეობდა და რომელიმე მათგანმა ვერ მიიღო ხმების საჭირო
რაოდენობა, პარლამენტის თავმჯდომარე, ფრაქცია, უფრაქციო პარლამენტის
წევრთა არანაკლებ შვიდკაციანი ჯგუფი უფლებამოსილია, კენჭისყრიდან 10 დღის
შემდეგ პარლამენტს იგივე კანდიდატურა წარუდგინოს. თუ არჩევისას 3-ზე მეტი
კანდიდატი მონაწილეობდა და კანდიდატთა საჭირო რაოდენობა ვერ აირჩა,
იმართება ხელახალი კენჭისყრა. ამ შემთხვევაში, კენჭი ეყრება იმ 3 კანდიდატს,
რომლებმაც პირველ ტურში სხვა კანდიდატებზე მეტი ხმა მიიღეს
რაც შეეხება პრეზიდენტს თუ მოსამართლეებს ხელისუფლების 3 შტოდან ირჩევენ მაშინ პრეზიდენტი რა შუაშია? ის ხო აღარ არის სახელმწიფოს და აღმასრულებლის მეთაური როგორც 1995 წელს იყო. იტალიური კონტრასიგნაციის წესის შემოღება რამდენად შესაძლებელია?
საკონსტიტუციო სასამართლოში დასანიშნ კანდიდატებს უზენაესი სასამართლოს პლენუმზე ასახელებს უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარე. კენჭისყრის შედეგად დანიშნულად ჩაითვლება ის სამი კანდიდატი, რომელიც პლენუმის დამსწრე წევრთა ხმათა 2/3 მიიღებს.
საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრი შეიძლება იყოს საქართველოს მოქალაქე 35 წლის ასაკიდან, რომელსაც აქვს უმაღლესი იურიდიული განათლება, სპეციალობით მუშაობის არანაკლებ 10 წლის გამოცდილება და გამორჩეული პროფესიული კვალიფიკაცია.
საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრთა შერჩევისას საქართველოს პრეზიდენტი, პარლამენტი და უზენაესი სასამართლო ითვალისწინებენ კანდიდატის პროფესიულ გამოცდილებას, რომელიც უნდა შეეფერებოდეს საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრის მაღალ სტატუსს.
საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრის უფლებამოსილების ვადა 10 წელია. საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრი არ შეიძლება იყოს პირი, რომელსაც ადრე ეკავა ეს თანამდებობა.
საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრის უფლებამოსილება იწყება მის მიერ ფიცის დადების დღიდან. საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრს უფლებამოსილების 10-წლიანი ვადის ამოწურვისთანავე შეუწყდება უფლებამოსილება მაგრამ იმ შემთხვევაში, თუ შესაბამისმა სახელმწიფო ორგანომ კანონით დადგენილ ვადაში არ აირჩია/დანიშნა ახალი წევრი და ეს სათანადო კვორუმის არარსებობის გამო შეუძლებელს ხდის საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ უფლებამოსილების განხორციელებას უფლებამოსილება უგრძელდება ახალი მოსამართლის დანიშვნამდე.
საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრი ხელშეუხებელია. დაუშვებელია მისი სისხლის სამართლის პასუხისგებაში მიცემა, დაკავება ან დაპატიმრება, მისი ბინის, მანქანის, სამუშაო ადგილის ან პირადი ჩხრეკა საკონსტიტუციო სასამართლოს თანხმობის გარეშე. გამონაკლისია დანაშაულზე წასწრების შემთხვევა, რაც დაუყოვნებლივ უნდა ეცნობოს საკონსტიტუციო სასამართლოს. თუ იგი არ მისცემს თანხმობას, საკონსტიტუციო სასამართლოს დაკავებული ან დაპატიმრებული წევრი დაუყოვნებლივ უნდა გათავისუფლდეს.
საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრის სისხლის სამართლის პასუხისგებაში მიცემის, დაკავების ან დაპატიმრების შესახებ თანხმობის მიცემის შემთხვევაში (მიღებულად ჩაითვლება, თუ მას მხარს დაუჭერს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის არანაკლებ 6 წევრისა.) საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრის უფლებამოსილება შეჩერდება სასამართლოს მიერ საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებამდე. საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრის მიმართ გამამართლებელი განაჩენის გამოტანის ან მარეაბილიტირებელ საფუძველზე საქმის შეწყვეტის შემთხვევაში საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრის უფლებამოსილება აღდგება შესაბამისი გადაწყვეტილების მიღების შემდეგ.
საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრს უფლებამოსილება ვადამდე შეუწყდება, თუ:
ა) ზედიზედ 6 თვის განმავლობაში ვერ ასრულებდა ან წელიწადში 3 თვის განმავლობაში არასაპატიო მიზეზით არ ასრულებდა თავის მოვალეობას;
ბ) დაიკავა საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრის სტატუსთან შეუთავსებელი თანამდებობა ან ეწევა კონკრეტულ აკრძალულ საქმიანობას;
გ) დაარღვია თათბირის კონფედენციალურობა და არსის გატანა.
დ) ჩაიდინა მოსამართლისთვის შეუფერებელი საქციელი;
ე) დაკარგა საქართველოს მოქალაქეობა;
ვ) სასამართლომ შეზღუდულქმედუნარიანად აღიარა ან მხარდაჭერის მიმღებად ცნო, თუ სასამართლოს გადაწყვეტილებით სხვა რამ არ არის განსაზღვრული;
ზ) მის მიმართ არსებობს კანონიერ ძალაში შესული სასამართლოს გამამტყუნებელი განაჩენი;
თ) გარდაიცვალა, ან სასამართლომ აღიარა უგზო-უკვლოდ დაკარგულად ან გამოაცხადა გარდაცვლილად;
ი) გადადგა თანამდებობიდან.
საერთო სასამართლოს კონსტიტუციური წარდგინება
კონსტიტუციის შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლო საერთო სასამართლოს
წარდგინების საფუძველზე იხილავს იმ ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობის
საკითხს, რომელიც კონკრეტული საქმის განხილვისას უნდა გამოიყენოს საერთო სასამართლომ და რომელიც, მისი საფუძვლიანი ვარაუდით, შეიძლება,
ეწინააღმდეგებოდეს კონსტიტუციას.
წარდგინების ინსტიტუტი ემსახურება საერთო სასამართლოთა შეზღუდვას კონსტიტუციით და მათ მიერ არაკონსტიტუციური ნორმების გამოყენების პრევენციას. საერთო სასამართლოს არ აქვს არაკონსტიტუციურობის გამო ნორმის ძალადაკარგულად ცნობის უფლებამოსილება. ამ შემთხვევაში, მან წარდგინებით უნდა მიმართოს საკონსტიტუციო სასამართლოს, რომელსაც აქვს არაკონსტიტუციური ნორმების გაუქმების მონოპოლია.ზემოაღნიშნული მონოპოლია არ გულისხმობს, რომ საკონსტიტუციო სასამართლო იერარქიულად საერთო სასამართლოებზე მაღლა დგას. ეს უფრო ერთგვარი „შრომის განაწილება“ არის საკონსტიტუციო სასამართლოსა და საერთო სასამართლოებს შორის.
წარდგინების ავტორი უნდა აკმაყოფილებდეს რამდენიმე პირობას. პირველ რიგში, ის უნდა იყოს საერთო სასამართლო. თუმცა, წარდგინების შეტანის უფლებამოსილება არა ნებისმიერ სასამართლოს აქვს, არამედ კონკრეტული საქმის განმხილველ სასამართლოს, რომლის ფარგლებშიც არის გამოსაყენებელი სავარაუდოდ არაკონსტიტუციური ნორმა. წარდგინების ავტორთა წრის განსაზღვრისთვის მნიშვნელოვანია დავაზუსტოთ, თუ რას ნიშნავს ტერმინი „საერთო სასამართლო“ უპირველეს ყოვლისა, ამ კითხვაზე პასუხს კონსტიტუცია იძლევა. მართლმსაჯულებას ახორციელებენ საერთო სასამართლოები, რომელთა სისტემა განისაზღვრება ორგანული კანონით. საერთო სასამართლოების სისტემაში შეიძლება შეიქმნას სპეციალიზებული სასამართლოები, ხოლო საომარი მდგომარეობის დროს - ასევე სამხედრო სასამართლო. საერთო სასამართლოების შესახებ“ ორგანულ კანონში დაკონკრეტებულია, რომ საერთო სასამართლოებია რაიონული (საქალაქო) სასამართლო, სააპელაციო სასამართლო და უზენაესი სასამართლო.
საქმის განმხილველი სასამართლოს წარდგინებად ითვლება საქმის ერთპიროვნულად განმხილველი მოსამართლის ან საქმის განმხილველი სასამართლოს კოლეგიური შემადგენლობის გადაწყვეტილებით მიღებული წარდგინება, 2002 წლამდე წრე კოლეგიებამდე შეამცირეს.
საერთო სასამართლოს წარდგინების განხილვაში არ მონაწილეობს მოპასუხე.
წარდგინების ავტორს არ აქვს ის უფლებები, რაც მოსარჩელეებს სხვა
კომპეტენციების ფარგლებში. ის უარსაც ვერ იტყვის კონსტიტუციური წარდგინების
განხილვაზე და ვერ მოითხოვს საქმის შეწყვეტას საკონსტიტუციო სასამართლოში. საკონსტიტუციო სასამართლო უფლებამოსილია, მოიწვიოს წარდგინების ავტორი და მოისმინოს მისი განმარტება, მაგრამ მას მხარედ არ აღიარებს.
საერთო სასამართლოს წარდგინების დასაბუთება აუცილებელია „საფუძვლიანი ვარაუდის“ სტანდარტი, დასაბუთებულობის უფრო მაღალ მოთხოვნებს უყენებს საერთო სასამართლოს წარდგინებას. მისმა ავტორმა უნდა წარადგინოს შესამოწმებელი ნორმა, ასევე კოსნტიტუციის ნორმა რომელთან მიმართბაშიც ხდება მისი შესაბამისობის დადგენა და ასევე საფუძვლიანი ვარაუდის სტანდარტით მან არა მხოლოდ მოთხოვნის შინაარსი და კონსტიტუციის შესაბამის დებულებებთან საგნობრივი შემხებლობა უნდა ჩამოაყალიბოს, არამედ წარმოადგინოს საფუძვლიანი არგუმენტები შესამოწმებელი ნორმის არაკონსტიტუციურობასთან დაკავშირებით.
სამოქალაქოს საპროცესო კოდექსში გვიწერია თუ საქმის განმხილველი მოსამართლის აზრითო წერია რაც არასწორია რადგან აზრი აშკარად უფრო დაბალ დასაბუთების სტანდარტს მიუთითებს. ასევე წარდგინებისას საერთო სასამართლოში საქმის განხილვა ჩერდება და სისხლის საპროცესო კოდექსში წერია რომ მხარის შუამდგომლობით ჩერდებაო რაც არასწორია.
თუ ერთი საფუძვლით წარადგინა შეუძლია თუ არა სხვა საფუძველზე იმსჯელოს?
2015 წლის 29 სექტ გადაწყვეტილებაში „საქართველოს უზენაესი სასამართლოს
კონსტიტუციური წარდგინება საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო
კოდექსის 306-ე მუხლის მე-4 ნაწილის კონსტიტუციურობის თაობაზე და
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს კონსტიტუციური წარდგინება საქართველოს
სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 297-ე მუხლის „ზ“ ქვეპუნქტის
კონსტიტუციურობის თაობაზე“.
დავის საგანი : ა. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 306-ე მუხლის მე-4 ნაწილის იმ ნორმატიული შინაარსის კონსტიტუციურობა, რომელიც გამორიცხავს სასამართლოს შესაძლებლობას, გასცდეს საკასაციო საჩივრის ფარგლებს იმ შემთხვევაში, როდესაც ქმედების ჩადენის შემდეგ მიღებული კანონი აუქმებს ქმედების დანაშაულებრიობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მე-3 პუნქტთან მიმართებით.
ბ. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 297-ე მუხლის „ზ“ ქვეპუნქტის იმ ნორმატიული შინაარსის კონსტიტუციურობა, რომელიც გამორიცხავს სასამართლოს შესაძლებლობას, გასცდეს სააპელაციო საჩივრის ფარგლებს იმ შემთხვევაში, როდესაც სახეზეა ერთი და იმავე დანაშაულისთვის განმეორებით მსჯავრდება საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-4 პუნქტთან მიმართებით.
საკონსტიტუციო სასამართლოს პოზიცია: საკონსტიტუციო სასამართლო, ზოგადად, არ გამორიცხავს სადავო ნორმის საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მე-3 პუნქტთან შეფასების შესაძლებლობას, თუმცა განსახილველ საქმეში მითითებული პრობლემის ხასიათიდან გამომდინარე, ზემოთ განვითარებული მსჯელობის (მიდგომის) გათვალისწინებით, საკონსტიტუციო სასამართლო საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 306-ე მუხლის მე-4 ნაწილის კონსტიტუციურობას შეაფასებს საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის მეორე წინადადებასთან მიმართებით.
როდესაც კონსტიტუციური წარდგინების ავტორი – საქმის განმხილველი სასამართლო მიიჩნევს, რომ საკანონმდებლო ნორმა, რომელსაც ის კონკრეტული სისხლისსამართლებრივი საკითხის გადაწყვეტისას უნდა დაეყრდნოს, არ შეესაბამება კონსტიტუციას და ამ მიზეზით აჩერებს საქმისწარმოებას საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ გამოსაყენებელი ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობის საკითხის გადაწყვეტამდე, საკონსტიტუციო სასამართლო ვერ დატოვებს შეფასების გარეშე მის მიერ წარდგინებაში დასმულ პრობლემას კონსტიტუციური ნორმის არასწორად იდენტიფიცირების ფორმალური მიზეზით. სხვაგვარად, გამოსაყენებელი ნორმის კონსტიტუციურობა კვლავ ეჭვქვეშ დარჩება, რადგან კონსტიტუციის თანახმად, ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობასთან დაკავშირებით გადაწყვეტილების მიღების უფლებამოსილება გააჩნია მხოლოდ საკონსტიტუციო სასამართლოს. ამასთან, საერთო სასამართლოში ამაოდ გაჭიანურდება საქმის განხილვა, რაც, თავისთავად, შექმნის უფლების დარღვევის დამატებით რისკს. შესაბამისად, არასწორად მითითებული კონსტიტუციური ნორმის გამო წარდგინების არსებითად განსახილველად მიღებაზე უარის თქმა, არა მხოლოდ შეაფერხებს საერთო სასამართლოს მიერ საკითხის გადაწყვეტას, არამედ შესაძლოა წარდგინების ინსტიტუტი არსებითად არაეფექტური გახადოს.
საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ საკმარისია, წარდგინებაში მკაფიოდ იკვეთებოდეს კონსტიტუციური პრობლემა, რომლის გადაწყვეტაც სურს კონსტიტუციური წარდგინების ავტორს. საკონსტიტუციო სასამართლო იხელმძღვანელებს წარდგინების ავტორის მოსაზრებით, თუ რა შინაარსობრივ შეუსაბამობას იწვევს კონსტიტუციასთან სადავო ნორმატიული აქტის გამოყენება. შესაბამისად, სადავო ნორმის/ნორმების კონსტიტუციურობა შეფასდება კონსტიტუციის იმ დებულებასთან, რომელიც პასუხს სცემს წარდგინების ავტორის მიერ იდენტიფიცირებულ სადავო საკითხს.
შესაბამისად 42-5 ის ნორმატიული შინაარსის არაკონსტიტუციურად ცნობა მოხდა რომელიც რომელიც გამორიცხავს საკასაციო სასამართლოს შესაძლებლობას, გასცდეს საკასაციო საჩივრის ფარგლებს და პასუხისმგებლობისგან გაათავისუფლოს პირი იმ შემთხვევაში, როდესაც ქმედების ჩადენის შემდგომ მიღებული კანონი აუქმებს ქმედების დანაშაულებრიობას.
საკონსტიტ კონტროლის ანგლო საქსური მოდელი
მსოფლიოში საკონსტიტუციო კონტროლის მრავალი მოდელი არსებობს მაგალითად: შერეული, პოლიტიკური, კონცენტრირებული დიფუზიური და ა.შ. (პარაპელური კონტროლი ინდონეზიაში სადაც 3 ორგანოზე რომელიც კანონით განისაზღვრება+სასამარტლოებიც და დიდ უწესრიგობამდე მიდის).
დიფუზიურ მოდელში საკონსტიტუციო კონტროლს ანხორციელებს საერთო სასამართლოების სისტემა და არ არსებობს ამისთვის ცალკე ორგანო. დიფუზიური მოდელის ყველაზე ნათელი მაგალითია აშშ.
საკონსტიტუციო კონტროლის იდეის პირველი გამოხატულებები უძველესი დროიდან იღებს სათავეს, მაგრამ მყარად და სისტემურად ის ჩამოყალიბდა აშშ-ის კონსტიტუციის მიღების შემდეგ. აშშ-ის საკონსტიტუციო კონტროლის მოდელი მსოფლიოში პირველი იყო, რომელიც ჩამოყალიბდა 1787 წლის აშშ-ის კონსტიტუციის მიღების შემდეგ. ამ სისტემამ პირველად დააკანონა ის პრინციპი, რომ კანონები უნდა შეესაბამებოდეს კონსტიტუციას და ამ შესაბამისობის შემოწმება სასამართლოს უფლებამოსილება უნდა ყოფილიყო.
საკონსტიტუციო კონტროლის სისტემის განვითარებას საფუძველი ჩაეყარა 1803 წელს საქმეში Marbury v. Madison. ამ გადაწყვეტილებით აშშ-ის უზენაესმა სასამართლომ დაადგინა პრეცედენტი, რომ სასამართლოებს აქვთ უფლება, გამოაცხადონ ნებისმიერი კანონი ან სამთავრობო აქტი არაკონსტიტუციურად, თუ ის ეწინააღმდეგება კონსტიტუციას.
სიფუზიურისთვის დამახასიათებელია:
1) საკონსტიტუციო კონტროლის უნივერსალური ხასიათი ანუ ვრცელდება ყველა ნორმატიულ აქტზე,
2) არასისტემატიზებული ხასიათი აქვს ანუ შეიძლება განხორციელდეს ნებისმიერ დროს ნებისმიერ საქმეზე
3) კაუზალური ხასიათიც აქვს რადგან საკონსტიტუციო კონტროლი ხორციელდება კონკრეტულ საქმის განხილვის პროცესში
4) გადაწყვეტილებას აქვს შედარებითი ხასიათი და ის ვრცელდება მხოლოდ მხარეებზე და ანალოგიად არ გამოიყენება.
განსხვავება კონცენტრირებულისგან:
ა) - კონცენტრირებული მოდელი, დიფუზიურისგან განსხვავებით, არ ეყრდნობა კონკრეტულ პრეცედენტს.
ბ) - სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილება კი ვრცელდება არა მხოლოდ მოსარჩელეზე, არამედ არაკონსტიტუციური ნორმის ძალადაკარგულად გამოცხადებით მთელს სისტემაზე ახდენს ზეგავლენას.
გ) - ზუსტად ეს წარმოადგენს კონცენტრირებულის პლუსს რომ კონკრეტული საქმის გარეშეც შესაძლებელია მიმართონ საკონსტიუციო სასამართლოს.
დ) - ასევე დიფუზიურში ინსტანციებს გადის და დატვირთული სისტემა უფრო იტვირთება აქ კი ნაკლებ ხარჯებთანაა დაკავშირებული ეს.
ე) - დიფუზიურ მოდელში ასევე მოსამართლე ვერ აცხადებს კანონს ძალადაკარგულად მიუხედავად იმისა რომ მას არაკონსტიტუციურად ცნობს მან კონგრესს უდნა მიმართოს ნორმის გაუქმების მოთხოვნით რაც გაწელილი პროცესია და ამ დროს ნორმა ისევ მოქმედებს.
ვ) - ასევე გაცილებით უკეთესია მართლმსაჯულება როდესაც სპეციალური ორგანოთი ხორციელდება რადგან უფრო სიღრმისეულია
ზ) - კონცენტრირებულში გადაწყვეტილება საყოველთაოა, საბოლოოა და ინსტანციებს არ გადის.
დიფუზიურის დადებითი მხარეა რომ მთლიანი სისტემა ჩართულია კონსტიტუციის დაცვაზე და საერთოს მოსამართლეები ყოველთვის პირდაპირ შემხებლობაში არიან კონსტიტუციასთან.
საკონ კონტ ევროპული მოდელი
მსოფლიოში საკონსტიტუციო კონტროლის მრავალი მოდელი არსებობს მაგალითად: შერეული, პოლიტიკური, კონცენტრირებული დიფუზიური და ა.შ. (პარაპელური კონტროლი ინდონეზიაში სადაც 3 ორგანოზე რომელიც კანონით განისაზღვრება+სასამარტლოებიც და დიდ უწესრიგობამდე მიდის).
საკონსტიტუციო კონტროლის სპეციალური ორგანოს შექმნის იდეა ჰანზ კელზენს ეკუთვნის რის გამოც ავსტრია იყო პირველი ევროპული ქვეყანა, რომელმაც შემოიღო ცენტრალიზებული საკონსტიტუციო კონტროლი სპეციალიზებული ორგანოს მეშვეობით. ხოლო ამ მექანიზმით სასამართლო პირველად 1920 წელს ჩეხოსლოვაკიაში ამოქმედდა და რამდენიმე თვეში ავსრიაშიც. 1921 წელს - ლიხტენშტაინში, 1927 წელს - საბერძნეთში, 1931 წელს -ესპანეთში მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ იტალია, გერმანია, ბელგიაც მოყვა და ასე შემდეგ.
საქართველოს ისტორიაში საკონსტიტუციო მართლმსაჯულების განმახორციელებელი ორგანო შეიქმნა 1995 წლის 24 აგვისტოს კონსტიტუციით, მიუხედავად იმისა რომ 21 წლის კონსტიტუცია ითვალისწინებდა რომ კონსტიტუციას უნდა შეესაბამებოდეს ყველაფერი და სხვა არ გამოქვეყნდეს და მისთვის თვალყური რესპუბლიკის მთავრობას უნდა ედევნებინა მაგრამ საკონსტიტუციო კონტროლის მექანიზმს 21 წლის კონსტიტუცია მაინც არ ითვალისწინებდა. 1996 წლის 31 იანვარს დაჩქარებული წესით მიღებულ იქნა ორგანული კანონი „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“.
კონცენტრირებულ მოდელს რაც შეეხება მართალია საკონსტ კონტროლს ანხორციელებს ზოგადად სახელმწიფოს მრავალი ორგანო (ვეტო, წარდგინებბა) მაგრამ კონკრეტულად ამ ფუნქციის განხორციელებისთვის არსებობს ცალკე ორგანო საკონსტიტუციო სასამართლო, საკონსტ კონტროლის იდეა ეკუთვნის ჰანზ კენზელს.
ა) - კონცენტრირებული მოდელი, დიფუზიურისგან განსხვავებით, არ ეყრდნობა კონკრეტულ პრეცედენტს.
ბ) - სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილება კი ვრცელდება არა მხოლოდ მოსარჩელეზე, არამედ არაკონსტიტუციური ნორმის ძალადაკარგულად გამოცხადებით მთელს სისტემაზე ახდენს ზეგავლენას.
გ) - ზუსტად ეს წარმოადგენს კონცენტრირებულის პლუსს რომ კონკრეტული საქმის გარეშეც შესაძლებელია მიმართონ საკონსტიუციო სასამართლოს.
დ) - ასევე დიფუზიურში ინსტანციებს გადის და დატვირთული სისტემა უფრო იტვირთება აქ კი ნაკლებ ხარჯებთანაა დაკავშირებული ეს.
ე) - დიფუზიურ მოდელში ასევე მოსამართლე ვერ აცხადებს კანონს ძალადაკარგულად მიუხედავად იმისა რომ მას არაკონსტიტუციურად ცნობს მან კონგრესს უდნა მიმართოს ნორმის გაუქმების მოთხოვნით რაც გაწელილი პროცესია და ამ დროს ნორმა ისევ მოქმედებს.
ვ) - ასევე გაცილებით უკეთესია მართლმსაჯულება როდესაც სპეციალური ორგანოთი ხორციელდება რადგან უფრო სიღრმისეულია
ზ) - კონცენტრირებულში გადაწყვეტილება საყოველთაოა, საბოლოოა და ინსტანციებს არ გადის.
დიფუზიურის დადებითი მხარეა რომ მთლიანი სისტემა ჩართულია კონსტიტუციის დაცვაზე და საერთოს მოსამართლეები ყოველთვის პირდაპირ შემხებლობაში არიან კონსტიტუციასთან.
საკონსტიტუციო კონტროლის სახეები
1) დროში განხორციელების მიხედვით საკონსტიტუციო კონტროლი შეიძლება იყოს წინასწარი (პრევენციული) ან შემდგომი (რეპრესიული).
წინასწარია კონტროლი, როდესაც სამართლებრივი აქტის კონსტიტუციურობის შემოწმება ხდება მის ძალაში შესვლამდე, ხოლო შემდგომ კონტროლს ადგილი აქვს, როდესაც საკითხი ამა თუ იმ აქტის კონსტიტუციურობის თაობაზე განიხილება ამ აქტის ძალაში შესვლის
შემდეგ. კონტროლის ამ ფორმებს აქვთ როგორც დადებითი ასევე,
უარყოფითი მხარეები.
2) ფორმის მიხედვით საკონსტიტუციო კონტროლი შეიძლება იყოს კონკრეტული ან აბსტრაქტული.
აბსტრაქტული კონტროლის ფარგლებში, განიხილება ის საქმეები, რომლებიც ობიექტური გარემოებების გამო, კანონის არაკონსტიტუციურობაზე იქნა წამოწყებული, დამოუკიდებლად იმისა, არსებობს თუ არა კონკრეტული საქმისწარმოება სასამართლოში.
კონკრეტულ ნორმათა კონტროლი წარმოიშობა შესაბამისი სამართლებრივი დავის ფარგლებში და სასამართლო ამ შემთხვევაში, საქმეში გამოყენებული ნორმის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობს კონკრეტულ საქმესთან მიმართებით.
3) შინაარსის მიხედვით საკონსტიტუციო კონტროლი შეიძლება იყოს ფორმალური ან მატერიალური.
ფორმალურია კონტროლი, როდესაც მოწმდება ნორმატიული აქტის მომზადებისა და მიღებისათვის კონსტიტუციური ნორმებით დადგენილი პროცედურული წესების დაცვა. მატერიალურია კონტროლი, როდესაც ადგილი აქვს ამა თუ იმ აქტის, ან მისი ცალკეული დებულების კონსტიტუციასთან შესაბამისობის დადგენის მიზნით შინაარსობრივ შემოწმებას.
4) ასევე განანსხვავებენ საკონსტიტუციო კონტროლის დეცენტრალიზებულ და ცენტრალიზებულ სახეებს.
დეცენტრალიზიზებული: როდესაც საკონსტიტუციო მართლმსაჯულება ხორციელდება საერთო სასამართლოების მიერ ჩვეულებრივი პროცედურის გამოყენებით,
ცენტრალიზებული: როცა სპეციალიზებული სასამართლო შესაბამისი
სპეციალური პროცედურების საშუალებით ახორციელებს საკონსტიტუციო
მართლმსაჯულებას
5) განხორციელების ადგილის მიხედვით საკონსტიტუციო კონტროლი შეიძლება იყოს შინაგანი ან გარეგანი
შინაგან კონტროლს ახორციელებს თავად აქტის გამომცემი ორგანო.
გარეგანი კონტროლი ხორციელდება არა აქტის მიმღები ორგანოს მიერ.
საკონსტიტუციო სასამართლო ამ უფლებამოსილებების ფარგლებში სასამართლო ამოწმებს სხვადასხვა ორგანოს თუ თანამდებობის პირის მიერ მიღებული აქტის ან ქმედების კონსტიტუციურიბას,
6) სამართლებრივი შედეგების მიხედვით საკონსტიტუციო კონტროლი შეიძლება იყოს საკონსულტაციო ან დამდგენი.
პირველ შემთხვევაში საკონსტიტუციო კონტროლის განმახორციელებელი ორგანოს გადაწყვეტილებას სავალდებულო ხასიათი არა აქვს. იგი არა იურიდიული, არამედ მორალური ხასიათის მატარებელია.
7) განხორციელების აუცილებლობის თვალსაზრისით საკონსტიტუციო კონტროლი შეიძლება იყოს სავალდებულო ან ფაკულტატიური.
ფაკულტატიურ კონტროლს კი, ადგილი აქვს მაშინ, როდესაც მისი ჩატარება რომელიმე სუბიექტის ნებაზეა დამოკიდებული, ანუ ამგვარი კონტროლი განხორციელდება მხოლოდ მაშინ, თუ შესაბამისი უფლებამოსილების მქონე სუბიექტი მოითხოვს ამას.
8) დროში მოქმედების მიხედვით განასხვავებენ საკონსტიტუციო კონტროლის ორგანოთა ,,ეხ ტუნც” და ,,ეხ ნუნც” , „პრო ფიუჩერ“ გადაწყვეტილებებს.
აბსტრაქტული ნორმათა კონტროლი
აბსტრაქტული ნორმათკონტროლის საფუძელია კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის ბ ქვეპუნქტი: პრეზიდენტის, პარლამენტის წევრთა არანაკლებ ერთი მეხუთედის ან მთავრობის სარჩელის საფუძველზე, იღებს გადაწყვეტილებას ნორმატიული აქტის კონსტიტუციასთან შესაბამისობის საკითხზე.
ამ უფლებამოსილებას „აბსტრაქტული ნორმათკონტროლი“ შეიძლება ვუწოდოთ, რადგანაც ამ შემთხვევაში, საკონსტიტუციო სამართალწარმოება არ უკავშირდება ნორმის გამოყენებიდან (ან შესაძლო გამოყენებიდან) გამომდინარე დავას და მოსარჩელის სუბიექტურ-სამართლებრივი ინტერესების დაცვას არამედ მას ობიექტური ხასიათი აქვს და მისი მიზანი
კონსტიტუციის უზენაესობის დაცვაა.
აბსტრაქტულ ნორმათკონტროლს აქვს დაცვის, სამართლებრივი უსაფრთხოებისა და სიცხადის უზრუნველყოფის ფუნქციაც, რაც ასევე სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპს უკავშირდება.
მოსარჩელეთა წრე: პრეზიდენტისთვის არაკონსტიტუციურ კანონებზე რეაგირებისთვის მის განკარგულებაში ვეტოს მექანიზმიცაა, თუმცა პარლამენტის მიერ ვეტოს დაძლევის, ასევე სხვა ნორმატიული აქტებით კონსტიტუციის დარღვევისას, პრეზიდენტს რჩება საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის მიმართვის უფლებამოსილება. მთავრობა აღმასრულებელი ხელისუფლების შტო კანონითაა შეზღუდული, მაგრამ ეს არ გულისხმობს არაკონსტიტუციური კანონების უსიტყვო აღსრულებას,რადგანაც მათ საფუძველზე მოქმედებით მთავრობაც გასცდება კონსტიტუციურ ჩარჩოებს, შესაბამისად მასაც უნდა შეეძლოს კონსტიტუციის უზენაესობის დარღვევაზე რეაგირება. რაც შეეხება პარლამენტის წევრთა არანაკლებ ერთ მეხუთედს, ოპოზიციამ თავისი მაკონტროლებელი ფუნქციის ეფექტიანი განხორციელება უნდა მოახდინოს არა მხოლოდ პოლიტიკური, არამედ სამართლებრივი მექანიზმების გამოყენებითაც.
მოპასუხე: აბსტრაქტული ნორმათკონტროლის ფარგლებში, მოპასუხეა ორგანო, რომლის
ნორმატიული აქტიც არის გასაჩივრებული. თუ სარჩელი კონსტიტუციის
ამოქმედებამდე მიღებულ/გამოცემულ ნორმატიულ აქტს შეეხება, მოპასუხეა მისი
მიმღების/გამომცემის უფლებამონაცვლე ორგანო. როდესაც უფლებამონაცვლე
ორგანო არ არსებობს, საკონსტიტუციო სასამართლო წყვეტს საკითხს, ვინ იქნება
მოპასუხე - პარლამენტი, პრეზიდენტი, მთავრობა თუ ავტონომიური რესპუბლიკების
უმაღლესი წარმომადგენლობითი ან აღმასრულებელი ორგანოები
დავის საგანი აბსტრაქტული ნორმათკონტროლის ფარგლებში ორნაწილიანია: 1) სადავო ნორმა; 2)კონსტიტუციის ნორმა, რომელთან მიმართებაშიც მოწმდება სადავო ნორმის
კონსტიტუციურობა
„საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონის შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლო უფლებამოსილია, განიხილოს და გადაწყვიტოს კონსტიტუციასთან კონსტიტუციური შეთანხმების, კანონების, პარლამენტის ნორმატიული დადგენილებების, პრეზიდენტის, მთავრობისა და ავტონომიური რესპუბლიკების ხელისუფლების უმაღლეს ორგანოთა ნორმატიული აქტების შესაბამისობის საკითხი, ზუსტად მსგავსად ჩამოთვლიდა გასაჩივრებად აქტებს კონსტიტუციაც 89-ე მუხლში 2017 წლის საკონსტიტუციო რეფორმამდე მაგრამ მოქმედი რედაქციით კონსტიტუცია არ აკონკრეტებს გასაჩივრებად აქტებს და მიუთითებს ზოგადად „ნორმატიული აქტის“ შესაბამისობის საკითხზე. ასევე რადგან ნორმატიული აქტია მითითებული აბსტრაქტულ ნორმათკონტროლს არ ექვემდებარება არც ინდაქტი და არც მაგალითად მოქმედება, ამ დროს შესაძლებლია გასაჩივრეს ის ნორმატიული აქტი რომლის საფუძველზე არის ეს განხორციელებული. აქტს რომ ინდაქტი ერქვას და ნორმატიული მოწესრიგება იყოს მაინც მიიღებს საკონსტიტუციო სასამართლო.
მოსარჩელეს შეუძლია ნებისმიერი ნორმატიული აქტის გასაჩივრება რომელიც მოქმედებს აქ მნიშვნელოვანია იგულისხმება თუ არა ის ნორმები რომლებიც გამოქვეყნდა მაგრამ ძალაში არ შესულა ამასთან დაკავშირებით საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო არგუმენტაციას არ გვაძლევს მაგრამ 2017 წლის 29 დეკემბერს არსებითად განსახილველად მიიღეს კონსტიტუციური სარჩელები რომლებიც ისეთ ნორმას ასაჩივრებდა რომელიც ძალაში 2020 წლის 30 მარტს უნდა შესულიყო. ( „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ კანონის 84 მუხლის პირველი პუნქტის პირველი წინადადების კონსტიტუციურობას )
ძალადაკარგული ნორმების საკითხიც. ამ შემთხვევაში მოქმედებს ზოგადი წესი, რომ საქმის განხილვის მომენტისთვის სადავო აქტის გაუქმება ან ძალადაკარგულად ცნობა იწვევს საქმის შეწყვეტას. ამ წესს საკონსტიტუციო სასამართლო არ ავრცელებს იმ შემთხვევებზე, როდესაც სადავო ნორმამ გადაწყვეტილების მიღების ეტაპზე ანუ სასამართლოს სათათბირო ოთახში გასვლის შემდეგ დაკარგა ძალა. გამონაკლისის სახით, სასამართლო უფლებამოსილია, გააგრძელოს სამართალწარმოება და გადაწყვიტოს საქმის განხილვისას გაუქმებული ან ძალადაკარგული ნორმის კონსტიტუციასთან შესაბამისობის საკითხი, თუ მისი გადაწყვეტა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია კონსტიტუციური უფლებებისა და თავისუფლებების უზრუნველსაყოფად.
აბსტრაქტული ნორმათკონტროლისას სადავო ნორმა შეიძლება, დაექვემდებაროს შემოწმებას როგორც ფორმალური, ისე მატერიალური კუთხით.
ფორმალური კონტროლისფარგლებში, საკონსტიტუციო სასამართლო ამოწმებს
ნორმატიული აქტების მიღების, ხელმოწერის, გამოქვეყნებისა და ამოქმედების
მხოლოდ იმ წესების დაცვას, რაც დადგენილია კონსტიტუციით. ცალკეულ საკანონმდებლო პროცედურულ მოთხოვნებზე ვერ იმსჯელებს საკოსნტიტუციო სასამარტლო.
გარდა კონსტიტუციით დადგენილი პროცედურებისა, მოწმდება სადავო ნორმის
კონსტიტუციის სხვა ფორმალურ მოთხოვნებთან შესაბამისობაც. ამ კუთხით,
გამოსაყოფია სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპის ისეთი ფორმალური
ელემენტები, როგორიცაა ხელისუფლების დანაწილება, მმართველობის
კანონიერება, სასამართლოს დამოუკიდებლობა და ა.შ.
მატერიალური კონტროლისფარგლებში ამოწმებს სადავო ნორმის შინაარსის კონსტიტუციურობას.ამ დროს მხედველობაში მიიღება ნორმის არა მარტო სიტყვასიტყვითი მნიშვნელობა, არამედ მასში გამოხატული ნამდვილი აზრი და მისი გამოყენების პრაქტიკა, ასევე იმ კონსტიტუციური ნორმის არსი, რომლის მიმართაც ის არის გასაჩივრებული
საქართ საკონსტ სასამართლოს გადაწყვეტილება
„საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონის
შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლოს აქტებია:
1) გადაწყვეტილება;
2) დასკვნა;
3) განჩინება;
4) საოქმო ჩანაწერი
ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკონსტიტუციო სასამართლოს აქტები
შეიძლება ორ ჯგუფად დავყოთ:
1) სასამართლო აქტები, რომლებიც უკავშირდება საქმის განხილვას;
2) საორგანიზაციო აქტები, რომლებიც არ არის დაკავშირებული საქმის
განხილვასთან.
თავის მხრივ, სასამართლო აქტები, მათი შინაარსისა და სამართალწარმოებაზე
გავლენის გათვალისწინებით, შეიძლება იყოს საბოლოო და შუალედური.
საბოლოო სასამართლო აქტები იყოფა საგნობრივ და საპროცესო აქტებად.
სწორედ საგნობრივი საბოლოო აქტს წარმოადგენს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება.
საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება: სასამართლო აქტია, რომელიც
კონსტიტუციური სარჩელის (წარდგინების) არსებითი განხილვის საფუძველზე
საბოლოოდ და საგნობრივად წყვეტს შესაბამისი სარჩელის (წარდგინების)
დაკმაყოფილების (ნაწილობრივ დაკმაყოფილების) ან არდაკმაყოფილების საკითხს.
გადაწყვეტილება მიიღება კონსტიტუციური სარჩელის, ასევე შემდეგი კონსტიტუციური წარდგინებების არსებითი განხილვის საფუძველზე:
1) წარდგინება აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესი საბჭოს ნორმატიული აქტების კონსტიტუციასთან ან/და „აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის შესახებ“ კონსტიტუციურ კანონთან შესაბამისობის შესახებ;
2) იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წარდგინება;
3) საერთო სასამართლოს წარდგინება.
საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების სტრუქტურა შედგება (1)
შესავალი, (2) აღწერილობითი, (3) სამოტივაციო და (4) სარეზოლუციო
ნაწილებისაგან.
გადაწყვეტილების შესავალ ნაწილში აღინიშნება: 1) საკონსტიტუციო სასამართლოს
დასახელება; 2) გადაწყვეტილების გამოტანის თარიღი და ადგილი; 3) სასამართლოს
შემადგენლობა და სხდომის მდივანი; 4) საქმის განხილვის მონაწილენი და დავის
საგანი.
გადაწყვეტილების აღწერილობით ნაწილში:1) მოსარჩელის
(წარდგინების ავტორის) მოთხოვნა; 2) მოპასუხის პოზიცია; 3) მოწმის, სპეციალისტის,
ექსპერტის და სასამართლოს მეგობრის მიერ წარმოდგენილი მოსაზრებები.
გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილში აღინიშნება:
1) საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დადგენილი გარემოებები;
2) მტკიცებულებები, რომლებსაც ეფუძნება საკონსტიტუციო სასამართლოს დასკვნები;
3) მოტივები, რომლებითაც საკონსტიტუციო სასამართლო უარყოფს საწინააღმდეგო მოსაზრებას, მტკიცებულებას;
4) კონსტიტუციის ნორმები, ასევე „აჭარის ავტონომიური რესბუბლიკის შესახებ“ კონსტიტუციური კანონის („აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის შესახებ“ კონსტიტუციური კანონის დარღვევის თაობაზე დავის ან აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესი საბჭოს ნორმატიული აქტების კონსტიტუციურობის კონტროლის შემთხვევაში) ნორმები, რომლებსაც
შეესაბამება ან არ შეესაბამება სადავო აქტი;
5) კონსტიტუციისა და „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონის ნორმები, რომლებითაც იხელმძღვანელა საკონსტიტუციო სასამართლომ გადაწყვეტილების მიღებისას.
სამოტივაციო ნაწილი, შინაარსობრივი თვალსაზრისით, გადაწყვეტილების ყველაზე
მნიშვნელოვანი ნაწილია, რადგანაც აქ ხდება გადაწყვეტილების დასაბუთება და
საკონსტიტუციო სასამართლოს შესაბამისი არგუმენტების თავმოყრა. საკონსტიტუციო სასამართლო სამოტივაციო ნაწილში განმარტავს იმ კონსტიტუციურსამართლებრივ მასშტაბებს, რასაც ეფუძნება მის მიერ განხორციელებული შემოწმება. ამას მოსდევს სადავო (შესამოწმებელი) ნორმის შეფასება ამ მასშტაბების საფუძველზე.
გადაწყვეტილების ტექსტს ასრულებს სარეზოლუციო ნაწილი, რომელიც შეიცავს:
1) საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილებას კონსტიტუციური სარჩელის მთლიანად (ნაწილობრივ) დაკმაყოფილების ან მისი არდაკმაყოფილები შესახებ;
2) საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილებას საერთო სასამართლოს ან იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს კონსტიტუციურ წარდგინებაში აღნიშნული ნორმატიული აქტის ან მისი ნაწილის არაკონსტიტუციურად ცნობის ან კონსტიტუციასთან შეუსაბამობის დაუდასტურებლობის შესახებ;
3) საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილებას პარლამენტის კონსტიტუციურ წარდგინებაში აღნიშნული აქტის ან მისი ნაწილის კონსტიტუციასთან ან/და „აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის შესახებ“ კონსტიტუციურ კანონთან შეუსაბამობის თაობაზე ან შეუსაბამობის დაუდასტურებლობის შესახებ;
4) გადაწყვეტილების სამართლებრივ შედეგებს. სარეზოლუციო ნაწილის დიდ მნიშვნელობას განაპირობებს ის ფაქტი, რომ მასში ჩამოყალიბებულია საკონსტიტუციო სასამართლოს საბოლოო პოზიცია კონსტიტუციურ სარჩელთან (წარდგინებასთან) დაკავშირებით და გადაწყვეტილების სამართლებრივი შედეგები.
კონსტიტუციის მეორე თავთან მიმართებით მიღებული აქტების კონსტიტუციურობა
ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობის განხილვა კონსტიტუციის მეორე
თავით აღიარებულ ადამიანის ძირითად უფლებებთან მიმართებით; -სარჩელით მიმართვა შეუძლიათ ფიზიკურ, იურიდიულ პირებს და სახალხო დამცველს „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონის თავდაპირველი რედაქციით, საკონსტიტუციო სარჩელის შეტანის უფლებით სარგებლობდნენ საქართველოსა და სხვა სახელმწიფოთა ფიზიკური პირები. 2002 წლის 12 თებერვლის ცვლილებით მოსარჩელე ფიზიკურ პირთა წრე შევიწროვდა. საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის მიმართვა მოქალაქეობის არმქონე ფიზიკურ პირს მხოლოდ იმ პირობით შეეძლო, თუ ის საქართველოში
ცხოვრობდა. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 28 ივნისის
№1/466 გადაწყვეტილებით საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი
საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ არაკონსტიტუციურად გამოცხადდა
მოსარჩელე ფიზიკურ პირთა წრის შეზღუდვა მხოლოდ საქართველოში მცხოვრები
პირებით, რადგანაც ის არღვევდა სასამართლოსთვის მიმართვის უფლებას.
საქართველოს იურიდიულ პირებს კონსტიტუციური სარჩელის შეტანის უფლება მიენიჭა „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანულ კანონში 2002 წლის 12 თებერვალს განხორციელებული ცვლილებით. იმ იურიდიულ პირთაგან, ვისზეც საქართველოს იურისდიქცია ვრცელდებოდა, ნაწილი რჩებოდა საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის მიმართვის უფლების გარეშე ამიტომ 2010 წლის 28 ივნისის გადაწყვეტილებით ესეც არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი. იურიდიული პირი ვერ გაასაჩივრებს იმ ძირითადი უფლების დარღვევას, რომლის სუბიექტიც მხოლოდ ფიზიკური პირია.
ფიზიკური და იურიდიული პირის მიერ ძირითადი უფლების დამცავი
კონსტიტუციური სარჩელის შეტანის უფლება წარმოეშობა, თუ მას მიაჩნია, რომ მისი
უფლებები: 1) დარღვეულია, ანუ ის მსხვერპლია ან 2) შესაძლებელია, უშუალოდ
დაირღვეს, ანუ ის პოტენციური მსხვერპლია. + მოსარჩელეს შეუძლია დავა მხოლოდ იმ უფლების დარღვევაზე რომელიც მე-2 თავით არის გათვალისწინებული ზუსტად ამიტომ იყო გამჭვირვალობის კანონზე პრეზიდენტი აბსტრაქტული ნორმათკონტროლით რომ დაობდა და მედია ძირითად უფლებების კონსტიტუციურობის კონტროლით.
სახალხო დამცველი კენზელის იდეაა და მის ფუნქციაა ადამიანების უფლებების დაცვის ზედამხედველობა. სახალხო დამცველი არ საჭიროებს მტკიცებულებების მოტანას, რომ სადავო ნორმამ ვინმეს უფლებები დაარღვია ან მომავალში რეალურად დაარღვევს ის არ არის ვალდებული, დაელოდოს ძირითადი უფლების კონკრეტულ დარღვევას სახალხო დამცველის კონსტიტუციური სარჩელი ჩაითვალა აბსტრაქტული კონსტიტუციური კონტროლის განხორციელების ფორმად, რაც მას ათავისუფლებდა წარსულში ან მომავალში უფლებების კონკრეტული დარღვევის მტკიცების ვალდებულებისგან. ადამიანის უფლებების და თავისუფლებების მნიშვნელობიდან გამომდინარე სახალხო დამცველზე მოქმედებს უფლება აქციო პოპულარისი.
ძირითადი უფლებების შეზღუდვის კონსტიტუციურობის კონტროლის ფარგლებში,
მოპასუხეა ის ორგანო ან თანამდებობის პირი, რომლის აქტმაც, მოსარჩელის აზრით,
გამოიწვია ძირითადი უფლების დარღვევა. ეს მიდგომა გამართლებულია, რადგანაც იძლევა საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ მხარეთა პოზიციების შეფასებისა და გადაწყვეტილების დასაბუთების უკეთეს შესაძლებლობას.
კანონმდებლობა პირდაპირ არ აწესრიგებს საკითხს, თუ ვინ იქნება მოპასუხე,
როდესაც ნორმატიული აქტის გამომცემი ორგანო ან შესაბამისი თანამდებობა აღარ
არსებობს. საკონსტიტუციო სასამართლო ამ მიზეზით უარს ვერ განაცხადებს
სარჩელის განხილვაზე. ამ შემთხვევაში, მიზანშეწონილია ანალოგიით იმ წესის
გამოყენება, რომელიც მოქმედებს აბსტრაქტული ნორმათკონტროლის
ფარგლებში. ნორმატიული აქტის გამომცემი სუბიექტის არარსებობისას, მოპასუხე
უნდა იყოს მისი უფლებამონაცვლე ორგანო ან თანამდებობის პირი თუ
უფლებამონაცვლეც არაა სახეზე, საკონსტიტუციო სასამართლომ მოპასუხედ უნდა განსაზღვროს პარლამენტი, პრეზიდენტი, მთავრობა ან ავტონომიური რესპუბლი-
კების უმაღლესი წარმომადგენლობითი ან აღმასრულებელი ორგანოები.
კანონმდებლობა არ ითვალისწინებს დავის საგნის დეფინიციას. საკონსტიტუციო
სასამართლო პრაქტიკაში დავის საგნად მიუთითებს ნორმატიული აქტის ან მისი
ნაწილის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავით
გათვალისწინებულ უფლებასთან ან უფლებებთან მიმართებით.
დავის საგანი, მსგავსად გერმანული მოდელისა, ორნაწილიანია: 1) სადავო ნორმა და 2) ძირითადი უფლების (სავარაუდო) დარღვევა. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს
შესახებ“ ორგანული კანონის შესაბამისად, კონსტიტუციურ სარჩელში უნდა
მიეთითოს სადავო ნორმა, ასევე კონსტიტუციის ის ნორმები, რომლებიც,
მოსარჩელის აზრით, ირღვევა და ამის დამადასტურებელი მტკიცებულებანი.
თუ სადავო ნორმამ საქმის განხილვისას დაკარგა ძალა, მოსარჩელის სუბიექტური მიზანი მიღწეულია. მიუხედავად ამისა, საკონსტიტუციო სასამართლოს შეუძლია, გააგრძელოს მისი კონსტიტუციურობის შემოწმება, თუ საკითხის გადაწყვეტა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ძირითადი უფლებების უზრუნველყოფისთვის.
„საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონიდან
გამომდინარე, ძირითადი უფლების დამცავი კონსტიტუციური სარჩელით გასაჩივ-
რებული ნორმის კონსტიტუციურობის დადგენისას საკონსტიტუციო სასამართლო
ამოწმებს: 1. კონსტიტუციასთან მისი შინაარსის შესაბამისობას და ამ დროს
მხედველობაში იღებს სადავო ნორმის არა მარტო სიტყვასიტყვით მნიშვნელობას,არამედ მასში გამოხატულ ნამდვილ აზრსა და მისი გამოყენების პრაქტიკას, აგრეთვე
შესაბამისი კონსტიტუციური ნორმის არსს; 2. რამდენადაა დაცული საკანონმდებლო
აქტისა და პარლამენტის დადგენილების მიღების/გამოცემის, ხელმოწერის,
გამოქვეყნებისა და ამოქმედების კონსტიტუციით დადგენილი წესი.
ფორმალური შემოწმების კონტექსტში, „საქართველოს საკონსტიტუციო
სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონი საკანონმდებლო აქტისა და
პარლამენტის დადგენილების მიღების/გამოცემის, ხელმოწერის, გამოქვეყნებისა და
ამოქმედების კონსტიტუციურ პროცედურაზე მიუთითებს. აქედან გამომდინარე,
საკონსტიტუციო სასამართლოს მხოლოდ კონსტიტუციით გათვალისწინებული
წესების დაცვის შემოწმება შეუძლია.
საქართველოს პარლამენტის წევრის უფლებამოსილების შეწყვეტა
კონსტიტუციის მიხედვით, საკონსტიტუციო სასამართლო პარლამენტის წევრთა არანაკლებ ერთი მეხუთედის ან შესაბამისი პირის სარჩელის საფუძველზე იხილავს პარლამენტის წევრის უფლებამოსილების ცნობის ან ვადამდე შეწყვეტის შესახებ პარლამენტის გადაწყვეტილების კონსტიტუციურობის საკითხს.
საკონსტიტუციო სასამართლოს აღნიშნული კომპეტენცია განსაკუთრებით დემოკრატიის პრინციპის დაცვას ემსახურება. პარლამენტის შემადგენლობა უნდა ასახავდეს ხალხის მიერ არჩევნებზე გამოხატულ ნებას. საპარლამენტო უმრავლესობას არ უნდა ჰქონდეს საკუთარი შეხედულებისამებრ ამ ნების კორექციისა და ხალხის მიერ მინიჭებული მანდატის დაძლევის უკონტროლო შესაძლებლობა.
„საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონი საკონსტიტუციო სასამართლოს უფლებამოსილებათა ჩამონათვალში შედიოდა პარლამენტის წევრის უფლებამოსილების ცნობის ან უფლებამოსილების ვადამდე შეწყვეტის საკითხის განხილვა და გადაწყვეტა. დაზუსტდეს რომ ხდება პარლამენტის წევრის უფლებამოსილების ცნობის ან შეწყვეტის არა ზოგადად „საკითხის“, არამედ „პარლამენტის გადაწყვეტილების კონსტიტუციურობის საკითხის“ განხილვა და გადაწყვეტა, როგორც ეს კონსტიტუციითაა დადგენილი.
საკონსტიტუციო სასამართლოსადმი მიმართვისათვის
განსაზღვრულია კონკრეტული ვადა - 2 კვირა, პარლამენტის შესაბამისი გადაწყვეტილების ამოქმედებიდან.
სარჩელის შეტანის უფლება აქვს საქართველოს პარლამენტის წევრთა არანაკლებ ერთ მეხუთედს ან იმ მოქალაქეს, რომლის, როგორც საქართველოს პარლამენტის წევრის, უფლებამოსილება არ ცნო ან ვადამდე შეწყვიტა საქართველოს პარლამენტმა. ცვლილება განიცადა 2018 წლის 21 ივლისის ორგანული კანონით. მოსარჩელეთა წრე შესაბამისობაში მოვიდა კონსტიტუციის ახალ რედაქციასთან და მას გამოაკლდა პრეზიდენტი. აღსანიშნავია, რომ პრეზიდენტის შეყვანას მოსარჩელეთა რიგებში საკონსტიტუციო რეფორმამდეც ფორმალური ხასიათი ჰქონდა. ნაკლებად სავარაუდო იყო, რომ მას კონსტიტუციური სარჩელი წარედგინა, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც თავად პარლამენტში უმრავლესობაში მყოფ პოლიტიკურ ძალას ეკუთვნოდა. მოპასუხე პარლამენტია.
ორგანული კანონი პირდაპირ არ განსაზღვრავს, მაგრამ შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ
მოქალაქეს შეუძლია დავა პარლამენტის იმ გადაწყვეტილების კონსტიტუციურობაზე,
რომელიც პირადად მას შეეხება და ითვალისწინებს მისი, როგორც პარლამენტის
წევრის უფლებამოსილების არცნობას, შეწყვეტას ან არშეწყვეტას (მიუხედავად
პირადი განცხადებისა). ამ საკითხებზე მოქალაქის ნაცვლად მოსარჩელე ვერ იქნება
პარლამენტის წევრთა ერთი მეხუთედი, რადგანაც საქმე გვექნება actio popularis-თან.
ინდივიდის გადასაწყვეტია მიმართავს თუ არა საკონსტიტუციო სასამართლოს
სუბიექტური პოზიციების დასაცავად.
ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, პარლამენტის წევრთა არანაკლებ ერთ
მეხუთედს შეუძლია პარლამენტის იმ გადაწყვეტილების გასაჩივრება, რაც შეეხება
პარლამენტის წევრის უფლებამოსილების ცნობას ან არშეწყვეტას (გარდა იმ
შემთხვევისა, როდესაც პარლამენტის წევრს უფლებამოსილება არ შეუწყვიტეს
მიუხედავად მისი პირადი განცხადებისა).
პარლამენტის წევრის უფლებამოსილების ცნობის ან ვადამდე შეწყვეტის შესახებ პარლამენტის გადაწყვეტილების კონსტიტუციურობის კონტროლის კომპეტენციის
ფარგლებში გამოჰყოფენ საკონსტიტუციო კონტროლის ორ მიმართულებას:
1) პარლამენტის წევრის უფლებამოსილების ცნობის შესახებ პარლამენტის
გადაწყვეტილების კონსტიტუციურობის შემოწმება;
2) პარლამენტის წევრის უფლებამოსილების შეწყვეტის შესახებ პარლამენტის
გადაწყვეტილების კონსტიტუციურობის შემოწმება
პარლამენტმა დეპუტატის უფლებამოსილების ცნობასთან და ვადამდე შეწყვეტასთან დაკავშირებით შეიძლება მიიღოს როგორც ნეგატიური, ასევე პოზიტიური გადაწყვეტილება. ამდენად, უფლებამოსილების ცნობის საკითხი მოიცავს პარლამენტის გადაწყვეტილებას:
1) პარლამენტის წევრის უფლებამოსილების ცნობის შესახებ და
2) პარლამენტის წევრის უფლებამოსილების არცნობის შესახებ, ხოლო უფლებამოსილების შეწყვეტის საკითხი მოიცავს პარლამენტის გადაწყვეტილებას:
1) პარლამენტის წევრის უფლებამოსილების შეწყვეტის შესახებ და
2) პარლამენტის წევრის უფლებამოსილების არშეწყვეტის
შესახებ.
დავის საგანი პარლამენტის წევრის უფლებამოსილების ცნობის ან ვადამდე
შეწყვეტის კონსტიტუციურობის კონტროლისას ორნაწილიანია:
1) პარლამენტის გადაწყვეტილება პარლამენტის წევრის უფლებამოსილების
ცნობასთან ან ვადამდე შეწყვეტასთან დაკავშირებით;
2) კონსტიტუციის ნორმა, რომელთან მიმართებაშიც უნდა შემოწმდეს
პარლამენტის გადაწყვეტილების კონსტიტუციურობა
კონსტიტუციურსამართლებრივი შემოწმების მასშტაბი, უპირველეს ყოვლისა, კონსტიტუციის ის ნორმებია, რომლებიც აწესრიგებს პარლამენტის წევრის უფლებამოსილების ცნობას ან ვადამდე შეწყვეტას. თუმცა, მათი სრულფასოვანი განმარტება შეუძლებელია კონსტიტუციის სხვა ნორმებისა და პრინციპების, განსაკუთრებით დემოკრატიისა და სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპების, გათვალისწინების გარეშე. მაგალითად, საკონსტიტუციო სასამართლომ განაცხადა, რომ პარლამენტის წევრის უფლებამოსილების ვადამდე შეწყვეტის დასაშვები ფარგლების ანალიზი უნდა განხორციელდეს „პარლამენტის, როგორც ინსტიტუტის შინაარსისა და დანიშნულების, პარლამენტის წევრის სტატუსისა და ფუნქციების გათვალისწინებით.
ნიკანორ მელიას საქმე
სადავო სამართლებრივი აქტი (პარლამენტის დადგენილება) ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 39-ე მუხლის მე-5 პუნქტის „დ“ ქვეპუნქტს. ამ უკანასკნელი დებულების თანახმად, პარლამენტის წევრს უფლებამოსილება ვადამდე შეუწყდება, თუ იგი: კანონიერ ძალაში შესული სასამართლოს განაჩენით ცნობილია დამნაშავედ; ამ სარჩელში მნიშვნელოვანია კონსტიტუციაში ჩაწერილი სიტყვები: „კანონიერ ძალაში შესული სასამართლოს განაჩენი.“ ღნიშნულ შემთხვევაში, პარლამენტმა ნიკანორ მელიას დეპუტატის უფლებამოსილება შეუწყვიტა იმის გამო, რომ სასამართლომ დამნაშავედ სცნო საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 332-ე მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული დანაშაულის ჩადენისათვის (სამსახურებრივი უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენება).
4 განსხ აზრი
საკონსტიტუციო სასამართლოს ფორმირება
საქართველოშიც საკონსტიტუციო სასამართლოს ფორმირება კონსტიტუციით
არის განსაზღვრული. გარდა ამისა, გარკვეული საკითხები დეტალურად
მოწესრიგებულია ასევე 1996 წლის 31 იანვრის „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონით.
შემაგდენლობა
საკონსტიტუციო სასამართლო შედგება 9 მოსამართლისაგან, აქედან 3 წევრს ნიშნავს საქართველოს პრეზიდენტი (ბრძანებულებას გამოსცემს), 3 წევრს სრული შემადგენლობის არანაკლებ 3/5 უმრავლესობით ირჩევს საქართველოს პარლამენტი ( პარლამენტის რეგლამენტით), ხოლო 3 წევრს ნიშნავს საქართველოს უზენაესი სასამართლო.
სტურქტურა
შედგება პლენუმისა და ორი კოლეგიისაგან.
კოლეგიის შემადგენლობაშია: საკონსტიტუციო სასამართლოს ოთხი წევრი. კოლეგიის სხდომებს უძღვება საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარის მოადგილე.
კოლეგიები განიხილავენშემდეგ საკითხებს:
1) ძირითადი უფლებების შეზღუდვის კონსტიტუციურობის კონტროლი;
2) დავა უფლებამოსილების შესახებ;
3) პოლიტიკური პარტიის შექმნისა და საქმიანობის კონსტიტუციურობის კონტროლი;
4) საქართველოს პარლამენტის წევრის უფლებამოსილების ცნობის ან ვადამდე შეწყვეტის კონსტიტუციურობის კონტროლი;
5) მუნიციპალური კონსტიტუციური სარჩელი.
პლენუმის შემადგენლობაშია: საკონსტიტუციო სასამართლოს ცხრავე წევრი. პლენუმის სხდომებს უძღვება საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარე.
პლენუმი გადაწყვეტილებაუნარიანია, თუ მის სხდომას ესწრება არანაკლებ 6 წევრი. სულ ცოტა 7 მოსამართლის დასწრებაა აუცილებელი კონკრეტულ შემთხვევებში. კოლეგიას 3 უნდა ესწრებოდეს მაინც ხმათა უმრავლესობით მიიღება გადაწყვეტილება 2/2 იც არ დაკმაყოფილებაა.
საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმი ახორციელებს ორი ტიპის - სტაბილურ და
შესაძლო უფლებამოსილებებს. სტაბილური უფლებამოსილებები ორგანული
კანონით ექსკლუზიურად პლენუმს აქვს მინიჭებული:
1) აბსტრაქტული ნორმათკონტროლი;
2) საერთო სასამართლოს წარდგინება;
3) საერთაშორისო ხელშეკრულების კონსტიტუციურობის კონტროლი;
4) რეფერენდუმისა და არჩევნების კონსტიტუციურობის კონტროლი;
5) დასკვნა იმპიჩმენტთან დაკავშირებით;
6) დავა „აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის შესახებ“ საქართველოს
კონსტიტუციური კანონის დარღვევის თაობაზე;
7) საქართველოს კონსტიტუციასთან და „აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის შესახებ“ საქართველოს კონსტიტუციურ კანონთან აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესი საბჭოს ნორმატიული აქტების შესაბამისობის საკითხი;
8) საქართველოს კონსტიტუციის 59-ე, 64-ე მუხლებთან ნორმატიული აქტე-
ბის შესაბამისობის საკითხი (იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წარდგინება);
9) ორგანული კანონის ნორმის კონსტიტუციურობის საკითხი.
შესაძლო უფლებამოსილებებს პლენუმი ახორციელებს მხოლოდ გარკვეული
ფორმალური და მატერიალური წინაპირობების არსებობისას. ამ კატეგორიას
განეკუთვნება:
1) საქმეების განხილვა, რომელიც მოიცავს როგორც პლენუმის, ასევე კოლეგიის
განსჯად საკითხებს - მაგალითად, თუ ძირითადი უფლებების შეზღუდვის
კონსტიტუციურობის კონტროლის ფარგლებში გასაჩივრებულია როგორც ორგანული
კანონის, ასევე ჩვეულებრივი კანონის ნორმები, საქმეს განიხილავს პლენუმი,
რადგანაც ორგანული კანონის ნორმის კონსტიტუციურობის საკითხის განხილვა მისი
პრეროგატივაა;
2) პლენუმისთვის გადაცემული საქმეების განხილვა - პლენუმისთვის საქმის გადაცემის უფლებამოსილება აქვს კოლეგიას, სასამართლოს თავმჯდომარეს ან კოლეგიის წევრს. გადაცემა შეიძლება განხორციელდეს ორი საფუძვლით:
1) განსახილველ საქმესთან დაკავშირებით პოზიციის ქონა, რომელიც განსხვავდება
სასამართლოს მიერ ადრე გამოტანილ გადაწყვეტილებაში (გადაწყვეტილებებში)
გამოხატული სამართლებრივი პოზიციისგან. ამ შემთხვევაში, შეიძლება შეიცვალოს
საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკა. მიზანშეწონილია, რომ ეს
განახორციელოს სასამართლოს სრულმა შემადგენლობამ პლენუმის სახით,
რომელიც პრაქტიკის ერთგვაროვნების უზრუნველყოფის ინსტრუმენტად
გვევლინება. აღნიშნული საფუძვლით საქმის პლენუმისთვის გადაცემის
უფლებამოსილებით აღჭურვილია კოლეგია ან კოლეგიის წევრი;
2) განსახილველი საქმე თავისი შინაარსით წარმოშობს კონსტიტუციის განმარტების
ან/და გამოყენების იშვიათ ან/და განსაკუთრებით მნიშვნელოვან სამართლებრივ
პრობლემას. ეს საფუძველი საკმაოდ ბუნდოვანია. მსგავსი პრობლემა
საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯად თითქმის ყველა საქმეს ახასიათებს.
პლენუმისთვის საქმის გადაცემის უფლებამოსილებით, კოლეგიასა და კოლეგიის
წევრთან ერთად, სარგებლობს საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარეც.
პლენუმისთვის საქმის გადაცემას ახლავს პასუხისმგებლობის არიდებისა და საქმის
განხილვის გაჭიანურების რისკები. მათი პრევენცია, პირველ რიგში, იმითაა
შესაძლებელი, რომ პლენუმს აქვს საქმის განხილვაზე უარის თქმის
უფლებამოსილება. გამონაკლისია კოლეგიის მიერ პლენუმისთვის საქმის გადაცემა,
როდესაც დღის წესრიგში სასამართლოს პრაქტიკის შეცვლის საკითხი დგას.
აღსანიშნავია ისიც, რომ გადაცემული საქმეების განხილვა არ აჩერებს
სასამართლოში სხვა საქმეების განხილვასა და გადაწყვეტას. გაჭიანურებას ხელს
უშლის ასევე გადაცემული საქმეების განხილვისთვის შემჭიდროვებული 6 თვიანი
ვადის განსაზღვრა. მიზანშეწონილი იქნებოდა პლენუმისთვის საქმის გადაცემის
წინაპირობების დაკონკრეტებაც.
აპარატი
საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს აპარატი: იქმნება საქართველოს
საკონსტიტუციო სასამართლოს საქმიანობის უზრუნველყოფის მიზნით. აპარატს
ხელმძღვანელობს საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარე.
საკონსტიტუციო სასამართლოს აპარატის სტრუქტურა, უფლებამოსილება,
ფორმირებისა და საქმიანობის წესი განისაზღვრება დებულებით და აპარატის
სტრუქტურული ქვედანაყოფების დებულებებით
საკონსტიტუციო სამართალწარმოების მონაწილენი საქართველოში
„საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 27(3) თანახმად, საკონსტიტუციო სამართალწარმოების მონაწილეები არიან - მხარეები, მხარეთა წარმომადგენლები და მხარეთა ინტერესების დამცველები.
მხარეებად მიჩნეულნი არიან პირები და ორგანოები, რომლებიც ორგანული კანონის შესაბამისად ითვლებიან მოსარჩელეებად და მოპასუხეებად.
თავის მხრივ, მხარეთა წარმომადგენელია ნდობით აღჭურვილი პირი, რომელსაც მხარეებმა კანონით დადგენილი წესით გადასცეს თავიანთი უფლებამოსილება.
საკონსტიტუციო სასამართლოში მხარეს სრული უფლება აქვს თავად მიიღოს მონაწილეობა, თუმცა ორგანული კანონით განსაზღრულია შემთხვევები, როდესაც საკონსტიტუციო სასამართლოში წარმომადგენლის დანიშვნა სავალდებულოა კერძოდ, იმ შემთხვევაში თუ კონსტიტუციური სარჩელის/კონსტიტუციური წარდგინების შემტან პირთა რაოდენობა ორზე მეტია სავლდებულოა წარმომადგენლის დანიშვნა. ამგვარი ვალდებულება განსაზღვრულია ასევე იმ შემთხვევში, როდესაც, კონსტიტუციური სარჩელის/კონსტიტუციური წარდგინების
შემტანი პირი პენიტენციურ დაწესებულებაშია მოთავსებული. მხარის წარმომადგენლის რწმუნებულება უნდა დამოწმდეს სანოტარო წესით ან შესაბამისი დაწესებულებისათვის დადგენილი წესით.
რაც შეეხება მხარეთა ინტერესების დამცველს, აღნიშნული სუბიექტებია ადვოკატები, რომლებიც საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად უფლებამოსილი არიან განახორციელონ საადვოკატო საქმიანობა, ან უმაღლესი იურიდიული განათლების მქონე სხვა პირები, რომლებიც სამართალწარმოებაში მონაწილეობენ მხოლოდ მხარეებთან ან მათ წარმომადგენლებთან ერთად. მათი დანიშვნის უფლება აქვს როგორც მხარეს, ისე მის წარმომადგენელს.
ორგანული კანონით განსაზღვრულ შემთხვევაშიკონსტიტუციურ წარდგინებებს
საკონსტიტუციო სასამართლო არსებითად განიხილავს წარდგინების ავტორთა და
მათ წარმომადგენელთა გარეშე. თუმცა, უნდა აღინიშნოს, რომ ამ შემთხვევაში
საკონსტიტუციო სასამართლო უფლებამოსილია მოიწვიოს წარდგინების ავტორები.
ასევე, სასამართლო უფლებამოსილია იმპიჩმენტის წესით პირთა თანამდებობიდან
გადაყენების საკითხთან დაკავშირებით დასკვნის მომზადებისას მოიწვიოს
შესაბამისი თანამდებობის პირები და მოისმინოს მათი განმარტებები, მაგრამ ამ
პირებს იგი მხარედ არ აღიარებს.
არჩევნები და რეფერენდუმი
რეფრენდუმისა და არჩევნების კონდტიტუციურობის საკითხზე საკ.სასამარტ₾ოში შეიტანება კონსტიტუციური სარჩელი, აღნიშნული სარჩელის შეტანის უფლებამოსილება აქვს: საქაღთველოს პარლამენტის წევრთა 1/5-ს, საქართველოს პრეზიდენტს და სახალხო დამცველს.
აღნიშნულ საკითხსზე დავა მიმდინარეობს მოსარჩელეთა და მოპასუხეთა მონაწილეობით, მოპასუხეთა წრე განსხვავდება დავის შინაარსის მიხედვით, როდესაც დავა შეეხება ჩასატარებელი არჩევნების და რეფერენდუმის მომწესრიგებელ ნორმენბს და ამ ნორმების საფძველზე ჩასატარებელი არჩევნების(რეფერენდუმის) კონსტიტუციურობას, მოპასუხეა: 1) სადაო ნორმატიული აქტის მიმღები ორგანო და 2) არჩევნების(რეფერენდუმის) დანიშვნაზე უფლებამოსილი ორგანო, თუ სადაო ნორმის საფძუძველზე ხდება არჩევნების(რეფერენდუმის დანშვნა ან არდანიშვნა. თუ დავა შეეხება არჩევნების(რეფერენდუმის) მომწესრიგებელი ნორმებისა და ამ ნორმების
საფუძველზე ჩატარებული არჩევნების (რეფერენდუმის) კონსტიტუციურობის
შესახებ დავისას მოპასუხეა:
1) ის ორგანო, რომლის ნორმატიული აქტის გამოც იქნა შეტანილი
კონსტიტუციური სარჩელი;
2) ცენტრალური საარჩევნო კომისია ან/და საარჩევნო კომისია, რომელიც
პასუხისმგებელია შესაბამისი არჩევნების ჩატარებაზე
4.8.3. რეფერენდუმისა და არჩევნების კონსტიტუციურობის
კონტროლის ეტაპები და დავის საგანი
რეფერენდუმისა და არჩევნების კონსტიტუციურობის კონტროლი ორი ეტაპისაგან
შედგება:1234
1) არჩევნების (რეფერენდუმის) მომწესრიგებელი ნორმების კონსტიტუ-
ციურობის კონტროლი. ამ ეტაპს ნორმათკონტროლის ფორმა აქვს.
საკონსტიტუციო სასამართლო ამოწმებს, რამდენად შეესაბამება არჩევნების
(რეფერენდუმის) მომწესრიგებელი ნორმა კონსტიტუციის ფორმალურ და
მატერიალურ მოთხოვნებს;
2) არჩევნების (რეფერენდუმის) მომწესრიგებელი ნორმების საფუძველზე
ჩასატარებელი ან ჩატარებული არჩევნების (რეფერენდუმის) კონსტიტუციუ-
რობის კონტროლი. მეორე ეტაპზე გადასვლის წინაპირობაა, ის რომ
საკონსტიტუციო სასამართლომ პირველ ეტაპზე დაადგინოს ნორმის
არაკონსტიტუციურობა. თუ საქმე ჩასატარებელ არჩევნებს (რეფერენდუმს)
შეეხება, საკონსტიტუციო სასამართლო მეორე ეტაპზე ამოწმებს მისი
დანიშვნა-არდანიშვნის კონსტიტუციურობას. როდესაც არჩევნები (რეფერენ-
დუმი) ჩატარებულია, საკონსტიტუციო სასამართლო განიხილავს და წყვეტს
მისი მთლიანად ან ნაწილობრივ ბათილად ცნობის საკითხს.
რეფერენდუმისა და არჩევნების კონსტიტუციურობის კონტროლის პირველ ეტაპზე
დავის საგანი ორნაწილიანია ისევე, როგორც ნორმათკონტროლის სხვა
შემთხვევებში:
1) სადავო ნორმა;
2) კონსტიტუციის ნორმა, რომელთან მიმართებაშიც მოწმდება სადავო ნორმის
კონსტიტუციურობა.
სადავო შეიძლება იყოს მხოლოდ არჩევნების (რეფერენდუმის) მომწესრიგებელი
ნორმა. ასეთად ნორმა ჩაითვლება, თუ ის არეგულირებს საარჩევნო
(სარეფერენდუმო) პროცესის ნებისმიერ ეტაპსა და საკითხს. აქ მთავარია ნორმის
შინაარსი და არა ის, თუ რა სახისა და სათაურის ნორმატიულ აქტშია ის
განთავსებული. საკონსტიტუციო სასამართლო ამ კომპეტენციის ფარგლებშიც
მსჯელობს მხოლოდ ნორმატიული აქტის ან მისი ნაწილის და არა ინდივიდუალური
სამართლებრივი აქტის კონსტიტუციურობაზე. არჩევნების (რეფერენდუმის)
მომწესრიგებელი სამართლებრივი აქტის ნორმატიულობის განსაზღვრისას
სასამართლო არ იზღუდება ფორმალური კრიტერიუმებით. შესაძლოა აქტი
ფორმალურად ინდივიდუალური იყოს, მაგრამ მას ჰქონდეს ნორმატიული შინაარსი.
ასეთი აქტი ექვემდებარება საკონსტიტუციო კონტროლს.
ჩასატარებელი არჩევნების (რეფერენდუმის) შემთხვევაში კონსტიტუციურობის
კონტროლის მეორე ეტაპზე დავის საგანია:1242
1) სამართლებრივი აქტი არჩევნების (რეფერენდუმის) დანიშვნის შესახებ,
რომელიც გამოცემულია არჩევნების (რეფერენდუმის) მომწესრიგებელი
არაკონსტიტუციური ნორმის საფუძველზე;
2) არჩევნების (რეფერენდუმის) დანიშვნაზე უფლებამოსილი სუბიექტის
მიერ არჩევნების (რეფერენდუმის) დანიშვნის ვალდებულება, რომელიც არ
შესრულდა არჩევნების (რეფერენდუმის) მომწესრიგებელი არაკონსტიტუ-
ციური ნორმის გამო.
4.8.4.1. შემოწმების მასშტაბი, ფორმა და
შინაარსი რეფერენდუმისა და არჩევნების
კონსტიტუციურობის კონტროლის პირველ
ეტაპზე
რეფერენდუმისა და არჩევნების კონსტიტუციურობის კონტროლის პირველ ეტაპზე
ვრცელდება „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული
კანონის მოთხოვნები ნორმათკონტროლთან დაკავშირებით. მატერიალური კუთხით,
საკონსტიტუციო სასამართლო ამოწმებს სადავო ნორმის შინაარსის შესაბამისობას
კონსტიტუციასთან.1245 არჩევნების (რეფერნდუმის) მომწესრიგებელი ნორმის
კონსტიტუციურობის შეფასებისას ის მხედველობაში იღებს ნორმის არა მარტო
სიტყვასიტყვით მნიშვნელობას, არამედ მასში გამოხატულ ნამდვილ აზრსა და მისი
გამოყენების პრაქტიკას, აგრეთვე შესაბამისი კონსტიტუციური ნორმის არსს.1246
ფორმალური თვალსაზრისით, საკონსტიტუციო სასამართლო არკვევს, დაცულია თუ
არა ნორმის მიღების/გამოცემის, ხელმოწერის, გამოქვეყნებისა და ამოქმედების
კონსტიტუციით დადგენილი წესები.1247
არჩევნების (რეფერნდუმის) მომწესრიგებელი ნორმის ფორმალური
კონსტიტუციურობის შემოწმება შეიძლება განხორციელდეს არა მხოლოდ
პროცედურის, არამედ უფლებამოსილებისა და ფორმის კუთხით. მაგალითად,
პრაქტიკაში საკონსტიტუციო სასამართლომ ვრცლად იმსჯელა საარჩევნო კოდექსის
ნორმებით ცენტრალური საარჩევნო კომისიისთვის მინიჭებული უფლებამოსილების მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქების საზღვრების დადგენა იმ მუნიციპალიტეტებში,
სადაც გათვალისწინებულია ორი ან ორზე მეტი მაჟორიტარული საარჩევნო ოლქის
შექმნა) კონსტიტუციურობაზე.1248
4.8.4.2. შემოწმების მასშტაბი, ფორმა და
შინაარსი რეფერენდუმისა და არჩევნების
კონსტიტუციურობის კონტროლის მეორე
ეტაპზე
ჩასატარებელი არჩევნების (რეფერენდუმის) კონსტიტუციურობის კონტროლის
მეორე ეტაპზე საკონსტიტუციო სასამართლომ უნდა გაარკვიოს შემდეგი
გარემოებები:
1) რამდენად არის გამოცემული არჩევნების (რეფერენდუმის) დანიშვნის
შესახებ სამართლებრივი აქტი არჩევნების (რეფერენდუმის) მომწესრიგებელი
არაკონსტიტუციური ნორმის საფუძველზე. ეს მოითხოვს როგორც
არაკონსტიტუციური ნორმის, ასევე დანიშვნის შესახებ აქტის შინაარსობრივ
ანალიზს და მათ შორის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირის დადგენას. არჩევნების
(რეფერნდუმის) დანიშვნა არაკონსტიტუციური ნორმის შედეგი უნდა იყოს.
2) რამდენად ათავისუფლებს არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმა
უფლებამოსილ სუბიექტს არჩევნების (რეფერენდუმის) დანიშვნის
კონსტიტუციური ვალდებულებისაგან. სახეზე უნდა იყოს შემთხვევა, როდესაც
უფლებამოსილ სუბიექტს კონსტიტუცია ავალდებულებდა არჩევნების
(რეფერენდუმის) დანიშვნას, მაგრამ მან ეს არ გააკეთა არაკონსტიტუციურ
ნორმაზე დაყრდნობით. უფლებამოსილი სუბიექტის უმოქმედობა
არაკონსტიტუციური ნორმით უნდა იყოს განპირობებული.
ჩატარებული არჩევნების (რეფერენდუმის) კონსტიტუციურობის კონტროლის მეორე
ეტაპზე საკონსტიტუციო სასამართლომ უნდა გაარკვიოს შემდეგი გარემოებები:
1) რამდენად შეეძლო გავლენის მოხდენა არაკონსტიტუციურად ცნობილ
არჩევნების (რეფერენდუმის) მომწესრიგებელ ნორმას არჩევნების
(რეფერენდუმის) შედეგებზე. ამისათვის სასამართლომ უნდა შეაფასოს, აქვს
თუ არა ამ ნორმას, მისი შინაარსიდან გამომდინარე, არჩევნების
(რეფერნდუმის) შედეგებზე ზეგავლენის პოტენციალი;
2) როგორია არჩევნების (რეფერენდუმის) მომწესრიგებელი არაკონსტი-
ტუციურად ცნობილი ნორმის გავლენის ხარისხი და მასშტაბები არჩევნების
(რეფერენდუმის) შედეგებზე. არჩევნების (რეფერნდუმის) შედეგების სრულად
ან ნაწილობრივ ბათილად ცნობა დამოკიდებულია იმაზე, რამდენად და რა
ნაწილში მოახდინა არაკონსტიტუციურმა ნორმამ გავლენა მათზე.1255 ამ
საკითხზე საფუძვლიანი დასკვნის გაკეთება მოითხოვს როგორც ამ ნორმის,
ასევე არჩევნების (რეფერენდუმის) შედეგების დამდგენი სამართლებრივი
აქტისა და საჭიროების შემთხვევაში, სხვა რელევანტური დოკუმენტაციის
ანალიზს.
4.8.5. საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების
სამართლებრივი შედეგები
ერთმანეთისაგან განსხვავდება კონსტიტუციური სარჩელის დაკმაყოფილების
შედეგები იმის მიხედვით, საქმე შეეხება ჩასატარებელ თუ ჩატარებულ არჩევნებს
(რეფერენდუმს).1260 ამასთანავე, ორივე შემთხვევაში ხდება არჩევნების
(რეფერენდუმის) მომწესრიგებელი არაკონსტიტუციური ნორმის ძალადაკარგულად
ცნობა.
ჩასატარებელი არჩევნების ან რეფერენდუმის მომწესრიგებელი ნორმებისა და ამ
ნორმების საფუძველზე ჩასატარებელი არჩევნების (რეფერენდუმის)
კონსტიტუციურობის შესახებ კონსტიტუციური სარჩელის დაკმაყოფილება იწვევს:1261
1) არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმატიული აქტის ან მისი ნაწილის
ძალადაკარგულად ცნობას საკონსტიტუციო სასამართლოს შესაბამისი
გადაწყვეტილების გამოქვეყნების მომენტიდან;
2) დანიშნული არჩევნების (რეფერენდუმის) გაუქმებას, თუ არჩევნების
(რეფერენდუმის) დანიშვნა ეფუძნება არაკონსტიტუციურად ცნობილ
ნორმატიულ აქტს ან მის ნაწილს;
3) არჩევნების (რეფერენდუმის) დანიშვნის ვალდებულების დაკისრებას,
თუ არჩევნების (რეფერენდუმის) არდანიშვნა ეფუძნება არაკონსტიტუციურად
ცნობილ ნორმატიულ აქტს ან მის ნაწილს.
ჩატარებული არჩევნების ან რეფერენდუმის მომწესრიგებელი ნორმებისა და ამ
ნორმების საფუძველზე ჩატარებული არჩევნების (რეფერენდუმის) კონსტიტუციუ-
რობის შესახებ კონსტიტუციური სარჩელის დაკმაყოფილება იწვევს:1262
1) ჩატარებული არჩევნების ან რეფერენდუმის მომწესრიგებელი
არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმატიული აქტის ან მისი ნაწილის
ძალადაკარგულად ცნობას. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს
შესახებ“ ორგანული კანონი არ აკონკრეტებს ძალის დაკარგვის დროს, თუმცა
კონსტიტუციიდან გამომდინარე, ეს ვერ მოხდება საკონსტიტუციო
სასამართლოს შესაბამისი გადაწყვეტილების გამოქვეყნების მომენტზე ადრე;
2) ჩატარებული არჩევნების ან რეფერენდუმის შედეგების მთლიანად ან
ნაწილობრივ (ცალკეული საარჩევნო ოლქებისა და საარჩევნო უბნების
მიხედვით) ბათილად ცნობას, თუ არაკონსტიტუციურად ცნობილმა
ნორმატიულმა აქტმა ან მისმა ნაწილმა არსებითი და გადამწყვეტი გავლენა
მოახდინა მათ შედეგზე და არაკონსტიტუციური აქტის ან მისი ნაწილის
არარსებობის შემთხვევაში იქნებოდა არსებულისაგან განსხვავებული შედეგი.
აქ იგულისხმება არჩევნების (რეფერენდუმის) შედეგების დამდგენი
სამართლებრივი აქტის სრულად ან ნაწილობრივ ბათილად ცნობა.
საკონსტიტუციო სამართალწარმოების სტადიები საქართველოში
საკონსტიტუციო სამართალწარმოების რამდენიმე სტადიას გამოყოფენ.
1) პირველი სტადია უკავშირდება საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის მიმართვას -
კონსტიტუციური წარდგინებისა და სარჩელის შეტანას.
2) შემდეგ ხდება მათი წინასწარი ფორმალური შემოწმება და რეგისტრაცია.
3)მოცემული სტადიის შემდეგ იწყება წარდგენილი სარჩელისა და წარდგინების შესწავლა და მათი არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადაწყვეტა. იმ შემთხვევაში, თუ
4)საკონსტიტუციო სასამართლო არსებითად განსახილველად მიიღებს წარდგინებასა
და სარჩელს ტარდება არსებითი გნხილვის სხდომა და განხილვის შედეგად მიიღება
გადაწყვეტილება.
კონსტიტუციური სარჩელის და წარდგინების რეგისტრაცია
საკონსტიტუციო სასამართლოში შეტანილ კონსტიტუციურ სარჩელსა და კონსტიტუციურ წარდგინებას საქმის მასალების ფორმალური (და არა შინაარსობრივი) მხარის შემოწმების შემდეგ რეგისტრაციაში ატარებს საკონსტიტუციო სასამართლოს უფლებამოსილი თანამშრომელი.
„საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს რეგლამენტის შესაბამისად,
საკონსტიტუციო სასამართლოს საორგანიზაციო დეპარტამენტი სარჩელის/წარდგინების შეტანიდან 3 დღის ვადაში ამოწმებს წარდგენილი მასალების ფორმალურ (და არა შინაარსობრივ) შესაბამისობას კანონის მოთხოვნებთან. კანონის ფორმალურ მოთხოვნებთან სარჩელის შესაბამისობის უზრუნველყოფის მიზნით, საორგანიზაციო დეპარტამენტი უფლებამოსილია, მოსარჩელე მხარესთან, კონსტიტუციური წარდგინების ავტორებთან ან/და მათ წარმომადგენლებთან დააზუსტოს სარჩელთან დაკავშირებული საკითხები. თუ
შემოწმების შედეგად ფორმალური უზუსტობები არ იქნა აღმოჩენილი ან რეგისტრა-
ციისთვის განსაზღვრულ ვადაში არსებული უზუსტობა გამოსწორდა, საორგანიზაციო
დეპარტამენტი არეგისტრირებს კონსტიტუციურ სარჩელს/წარდგინებას.
იმ შემთხვევაში თუ კონსტიტუციურ წარდგინებასა თუ სარჩელში არაარსებითი,
ფორმალური ხასიათის უზუსტობა აღმოჩნდება სარჩელი და წარდგინება რეგისტრაციაში ტარდება საკონსტიტუციო სასამართლოს მდივნის თანხმობით და, თავის მხრივ, მოსარჩელეს, წარდგინების ავტორს ან მათ წარმომადგენლებს ეძლევა ორგანული კანონით განსაზღვრული 15 დღე უზუსტობის გამოსასწორებლად. თუ ამ ვადაში სარჩელში და წარდგინებაში არსებული უზუსტობა არ გამოსწორდა, სარჩელისა და წარდგინების რეგისტრაცია უქმდება. იმ შემთხვევაში თუ რეგისტრაციაზე უარის ეთქვა მოსარჩელეს ან წარდგინების ავტორს, ან მათ წარმომადგენლებს უფლება აქვთ, მიმართონ საკონსტიტუციო
სასამართლოს მდივანს და მდივანი იღებს საბოლოო გადაწყვეტილებას.
მას შემდეგ რაც რეგისტრაციაში გატარდება კონსტიტუციური სარჩელი და
კონსტიტუციური წარდგინება, დაუყოვნებლივ გადაეცემა ისინი საკონსტიტუციო
სასამართლოს თავმჯდომარეს. თავის მხრივ, საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარე საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიას და პლენუმს განსჯადობის მიხედვით საქმეს 7 დღის ვადაში გადასცემს საქმის არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად.
სარჩელისა და წარდგინების არსებითად მიღება + განმწესრიგებელი სხდომა
როგორ წესი, საკონსტიტუციო სასამართლოში სამართალწარმოების ინიცირების
ძირითადი საფუძველია ინდივიდუალური კონსტიტუციური სარჩელები, რომელთა
ნაწილიც ხშირად აშკარად დაუსაბუთებელია;
იმისათვის, რომ საკონსტიტუციო სასამართლომ შეძლოს ამგვარი გადატვირთვისგან დაცვა და კონცენტრირება უფლების დარღვევის რეალურ ფაქტებზე, არსებობს საპროცესო „ფილტრები“, რაც, ძირითადად, კონსტიტუციური სარჩელის დაუშვებლად ცნობის საფუძვლებში გამოიხატება.
საქმის არსებითად განსახილველად მიღების საკითხი წყდება განმწესრიგებელ
სხდომაზე, რომელიც, როგორც წესი, ტარდება ზეპირი მოსმენის გარეშე. თუ საქმის
განმხილველი კოლეგია/პლენუმი მივა დასკვნამდე, რომ საქმის არსებითად
განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებული გარემოებების გამორკვევისათვის
აუცილებელია ზეპირი მოსმენა, იღებს საოქმო ჩანაწერს განმწესრიგებელი სხდომის
ზეპირი მოსმენით ჩატარების შესახებ.
საკონსტიტუციო სარჩელის დაუშვებლობის საფუძვლები
კონსტიტუციური სარჩელი/კონსტიტუციური წარდგინება განსახილველად არ მიიღება, თუ:
ა) იგი ფორმით ან შინაარსით არ შეესაბამება ამ კანონის 31(1) მუხლით დადგენილ მოთხოვნებს;
ბ) იგი შეტანილი არ არის უფლებამოსილი პირის ან ორგანოს (სუბიექტის) მიერ;
გ) მასში მითითებული არცერთი სადავო საკითხი არ არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი;
დ) მასში მითითებული ყველა სადავო საკითხი უკვე გადაწყვეტილია საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ, გარდა ამ კანონის 211 მუხლით გათვალისწინებული შემთხვევებისა;
ე) მასში მითითებული არცერთი სადავო საკითხი არ არის გადაწყვეტილი საქართველოს კონსტიტუციით;
ვ) არასაპატიო მიზეზით დარღვეულია მისი შეტანის კანონით დადგენილი ვადა;
ზ) სადავო კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობაზე სრულფასოვანი მსჯელობა შეუძლებელია ნორმატიული აქტების იერარქიაში მასზე მაღლა მდგომი იმ ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობის გარეშე, რომელიც კონსტიტუციური სარჩელით გასაჩივრებული არ არის.
კონსტიტუციური სარჩელი ან კონსტიტუციური წარდგინება დასაბუთებული უნდა იყოს. აუცილებელია, კონსტიტუციურ სარჩელში ან კონსტიტუციურ წარდგინებაში მოყვანილი იყოს ის მტკიცებულებები, რომლებიც, მოსარჩელის ან კონსტიტუციური წარდგინების ავტორის აზრით, ადასტურებს კონსტიტუციური სარჩელის ან კონსტიტუციური წარდგინების საფუძვლიანობას.
განხილვის შედეგად კონსტიტუციური სარჩელის ან კონსტიტუციური წარდგინების
არსებითად განსახილველად მიღების თაობაზე მიიღება სასამართლოს შესაბამისად
პლენუმის ან კოლეგიის საოქმო ჩანაწერი. ხოლო იმ შემთხვევაში თუ სასამართლო უარს ამბობს საქმის არსებითად განხილვაზე სასამართლოს გამოაქვს განჩინება, რომელიც უნდა იყოს დასაბუთებული.
დასაბუთებული განჩინება მიიღება ასევე იმ შემთხვევაშიც როდესაც საქმე
უკავშირდება ე.წ. დამძლევ ნორმას. კერძოდ, თუ საკონსტიტუციო სასამართლო
განმწესრიგებელ სხდომაზე დაადგენს, რომ სადავო ნორმატიული აქტი ან მისი
ნაწილი შეიცავს იმავე შინაარსის ნორმებს, რომლებიც საკონსტიტუციო
სასამართლომ უკვე ცნო არაკონსტიტუციურად, გამოაქვს განჩინება საქმის
არსებითად განსახილველად მიუღებლობისა და სადავო აქტის ან მისი ნაწილის
ძალადაკარგულად ცნობის შესახებ.
არსებითი განხილვის სხდომა
საქმის არსებითად განხილვა იწყება საქმის მომხსენებელი საკონსტიტუციო
სასამართლოს წევრის მოხსენებით. თუმცა საქმის არსებითად განხილვის დაწყებამდე სხდომის თავმჯდომარე: გახსნის სხდომას და აცხადებს, რომელი საქმე განიხილება; ამოწმებს მოსამართლეთა კვორუმს და სხდომის ჩატარებისათვის პასუხისმგებელი სხდომის მდივნის გამოცხადებას; არკვევს სამართალწარმოების მონაწილეთა, მოწმეთა, ექსპერტთა,
სპეციალისტთა და საჯარო დაწესებულების წარმომადგენელთა გამოცხადებას და
მათი გამოუცხადებლობის მიზეზებს; ამოწმებს სხდომაზე გამოცხადებული პირების
ვინაობას და მხარეთა წარმომადგენლების უფლებამოსილებას; აცხადებს საქმის
განმხილველი საკონსტიტუციო სასამართლოს შემადგენლობას და სხდომის მდივნის
ვინაობას; სამართალწარმოების მონაწილეებს განუმარტავს კანონით განსაზღვრულ
მათ უფლებებსა და მოვალეობებს; არკვევს, სურთ თუ არა სამართალწარმოების
მონაწილეებს დამატებით მოწმეთა, ექსპერტთა, სპეციალისტთა და საჯარო
დაწესებულების წარმომადგენელთა გამოძახება ან დამატებითი მტკიცებულებების
გამოთხოვა; ამ საკითხებზე შემოსულ შუამდგომლობებს სასამართლო წყვეტს
სხდომის დარბაზში. კოლეგიის მიერ საქმის განხილვისას ხსენებული
შუამდგომლობის დასაკმაყოფილებლად საკმარისია ორი მოსამართლის
მხარდაჭერა, პლენუმის მიერ საქმის განხილვისას კი - სამი მოსამართლის
მხარდაჭერა. აცხადებს სარჩელის/წარდგინების არსებითად განსახილველად
მიღების/არსებითი განხილვის საკითხის განხილვის დაწყებას.
საქმის მომხსენებელი ვალდებულია საკონსტიტუციო სასამართლოს მოახსენოს
საკონსტიტუციო სასამართლოში საქმის განხილვის დაწყებისა და საქმის არსებითად
განხილვის საფუძველი, აგრეთვე საქმეში არსებული მასალების შინაარსი.
აღნიშნულის შემდეგ საქმის საკონსტიტუციო სასამართლო ისმენს ჯერ მოსარჩელის,
ხოლო შემდეგ − მოპასუხის განმარტებებს. საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრს
უფლება აქვს, შეკითხვები დაუსვას მხარეებს და მათ წარმომადგენლებს.
მხარეთა მოსმენის შემდეგ საკონსტიტუციო სასამართლო ისმენს მოწმეთა,
ექსპერტთა და სპეციალისტთა ჩვენებებს, აქვეყნებს საქმეში არსებულ და საქმის
განხილვის მონაწილეთა მიერ წარმოდგენილ წერილობით მტკიცებულებებს. საქმის განხილვაში მონაწილე საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრს უფლება აქვს, შეკითხვები დაუსვას მოწმეებს, ექსპერტებსა და სპეციალისტებს.
საქმეში არსებული ყველა მტკიცებულების განხილვის შემდეგ საკონსტიტუციო
სასამართლო ისმენს საქმის განხილვის მონაწილეთა დასკვნით სიტყვებს. ჯერ
გამოდიან მოსარჩელე ან მისი წარმომადგენელი და ადვოკატი. დასკვნითი სიტყვების
მოსმენის შემდეგ სასამართლო გადის სათათბირო ოთახში, რის შესახებაც სხდომის
თავმჯდომარე უცხადებს საქმის განხილვის მონაწილეებს და სხდომის დარბაზში
მყოფ სხვა პირებს.