აღნიშნული კაზუსიდან გამომდინარე და კაზუსში ფაქტობრივი გარემოებებიდან გამომდინარე პირის მიმართ აღკვეთი ღონისძიების სახე გირაო უნდა გამოვიყენოთ.მისი თქმით დანაშაული მას არ ჩაუდენია და ის არ მონაწილეობდა გამოძიების პროცესში,თუმცა იყო 2 მოწმე რომელიც ამტკიცებდა და ამბობდა,რომ მან ჩაიდინა,თუმცა ქურდობის სიმძიმიდან,პირის მდგომარეობიდან რომ მას ყავს 2 არასწრულოწლოვანი შვილი და მაქვს აქვს სამსახური ამ კონტერული ფქტობრივი გარემოებებიდან გამომდინარე ამ პირის მიმართ აღკვეთი ღონისძიების სახე გირაო უნდა გამოვიყენოთ.
1. გირაოარისფულადითანხაანუძრავიქონება. ფულადითანხა საქართველოსიუსტიციისსამინისტროსმმართველობისსფეროშიშემავალისაჯაროსამართლისიურიდიულიპირის – აღსრულებისეროვნულიბიუროსსადეპოზიტოანგარიშზეშეაქვსბრალდებულსანმისისახელითანმისსასარგებლოდსხვაპირსსასამართლოსათვისმიცემულიწერილობითივალდებულებითბრალდებულისსათანადოქცევისადაგამომძიებელთან, პროკურორთან, სასამართლოშიდროულადგამოცხადებისუზრუნველყოფისთაობაზე. ფულადითანხისნაცვლადშეტანილუძრავქონებასედებაყადაღა. გირაოსმიღებისშესახებდგებაოქმი, რომლისერთიასლიგადაეცემაგირაოსშემტანს.
3.აღკვეთი ღონისძიების ცნება
სისხლის სამართლის პროცესში ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ეტა- პია ბრალდებულის პირველი წარდგენის სხდომა და აღკვეთის ღონისძიების საკითხის გადაწყვეტა. ეს უკანასკნელი წარმოადგენს საპროცესო იძულების ზომას. სისხლის სამართლის საპროცესო კანონმდებლობის თანახმად, ზოგადად, აღკვეთის ღონისძიება გა- მოიყენება ბრალდებულის მიმალვის, მის მიერ მტკიცებულებების განადგურების, მოწმეებზე ზემოქმედებისა და ახალი დანაშაულის ჩადენის პრევენციის მიზნით. სისხლის სამართლის თითოეულ საქმეზე უნდა დადგინდეს, რეალურად მომდინარეობს თუ არა ბრა- ლდებულისგან ზემოხსენებული საფრთხეები და მოსამართლემ ამის შემდეგ უნდა მიიღოს გადაწყვეტილება კონკრეტული აღკვეთის ღონისძიების შეფარდების შესახებ. აღკვეთის ღონისძიების გამო- ყენებას აქვს პრევენციულ-უზრუნველმყოფი ხასიათი. მისი მიზანი არ არის პირის ბრალეულობის მტკიცება, არამედ იგი წარმოადგენს მართლმსაჯულების ჯეროვანი განხორციელების ხელშეშლის პრე- ვენციის საშუალებას.1 საქართველოს კანონმდებლობა ითვალისწინებს აღკვეთის ღონის- ძიებათა შემდეგ სახეებს: პატიმრობა, გირაო, პირადი თავდებობა, გაუსვლელობისა და სათანადო ქცევის შესახებ შეთანხმება, სარ- დლობის მიერ სამხედრო მოსამსახურის ქცევის მეთვალყურეობა. ამასთან, სასამართლო უფლებამოსილია, ბრალდებულის მიმართ, ძირითად აღკვეთის ღონისძიებასთან ერთად, გამოიყენოს დამატე- ბითი ზომები, მაგალითად: პასპორტის ჩამორთმევა, დაზარალე- ბულთან მიახლოების აკრძალვა, ელექტრონული მონიტორინგის განხორციელება. დღესდღეობით პრაქტიკაში, ძირითადად, ორი სახის აღკვეთის ღონისძიება გამოიყენება – პატიმრობა და გირაო. სხვა ალტერნატიული ღონისძიებების შეფარდება, ფაქტობრივად, არ ხდება.
რა არის შეზღუდული შესაძლებლობა?
“შეზღუდული შესაძლებლობა” კი არის ქმედების ნაკლებობა ან შეზღუდვა, რომელიც გამოწვეულია თანამედროვე სოციალური ორგანიზებით და იგი ფიზიკური დარღვევის მქონე ადამიანებს ძირითად (მეინსტრიმულ) სოციალურ საქმიანობებში მონაწილეობისგან რიყავს.
“დარღვევა” არის ადამიანის ისეთი მდგომარეობა, “როცა მას მთლიანად ან ნაწილობრივ აკლია კიდური, ორგანო ან სხეულის მექანიზმი.” “სხეულის მექანიზმები” შეიძლება იყოს მხედველობა, სმენა და გარკვეული სახის კოგნიტური ფუნქცია.
ვინ მიეკთვნებიან შშმ პირებს?
“შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ინდივიდებს მიაკუთვნებს პირებს ფიზიკური, ფსიქიკური, ინტელექტუალური ან სენსორული მყარი დარღვევებით, რომელთა ურთიერთქმედებამ სხვადასხვა დაბრკოლებასთან შესაძლოა ხელი შეუშალოს ამ პირის სრულ და ეფექტურ მონაწილეობას საზოგადოებრივ ცხოვრებაში, სხვებთან თანაბარ პირობებში”.
მოდელების დახასიათება
რელიგიური მიდგომა შშმ პირთა მიმართ ყველაზე ძველია და მრავალსაუკუნოვან პერიოდს მოიცავს. ამ მოდელით შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ადამიანები ზრუნვის ობიექტები იყვნენ და მათ მოიაზრებდნენ სამართლის ობიექტებად. შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ადამიანები ხშირად გვხვდებიან რელიგიურ წიგნებში,სადაც ისინი განიხილებიან როგორც მისი წინაპრების მიერ ჩადენილი ცოდვის შედეგი. უნარშეზღუდულობა არის ერთგვარი “განსაცდელი”, რომელსაც ღმერთი ადამიანებს უგზავნის მათი ცოდვების გამოსასყიდად. ქრისტიანული რწმენა შშმ და არაშშმ პირების თანაბრობას აღიარებს.საერთო ჯამში, რელიგიური შინაარსის ნარატივი შშმ პირთა პოზიტიური დისკრიმინაციისკენაა მიმართული .
დასავლეთში შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა უფლებების მოძრაობის საწყისად მიიჩნევენ 1960-იან წლებს, მაშინ, როდესაც დაიწყო სამოქალაქო უფლებებისთვის ბრძოლა ამერიკის შეერთებულ შტატებსა და დიდ ბრიტანეთში. შშმ პირთა შეფასების მაშინდელი მოდელი იყო საქველმოქმედო, რაც ასევე აისახებოდა პოლიტიკასა და კანონმდებლობაში და გავლენას ახდენდა ორგანიზაციებისა და ინსტიტუტების ჩამოყალიბებაზე.
საქველმოქმედო მოდელი შშმ პირს წარმოაჩენდა როგორც შეზღუდულ ინდივიდს, რომელიც საჭიროებდა დახმარებას, სხვების მხრიდან დაცვას. აღქმული იყო, რომ შშმ პირს არ შეეძლო დამოუკიდებელად მოქმედება და გადაწყვეტილების მიღება.
შშმ პირთა საქველმოქმედო მოდელი მჭიდრო კავშირშია შეზღუდულობის სამედიცინო გაგებასთან. იგი შეზღუდულობას განიხილავს როგორც ბიოლოგიურ პათოლოგიას, რომელიც სამედიცინო გზით უნდა მოგვარდეს.
სამედიცინო მოდელი მოიცავს შეზღუდულობის როგორც ფსიქოლოგიურ, ისე სამედიცინო ასპექტებს.სამედიცინო მოდელი დარღვევას მიიჩნევს მდგომარეობად, რომელიც უნდა იყოს გამოსწორებული, რის შემდეგაც შესაძლებელია ადამიანის რეაბილიტაცია, რათა ის “ნორმალურ”, ან ნორმალურთან მიახლოებულ ცხოვრებას დაუბრუნდეს. სამედიცინო მოდელი დარღვევის მქონე ადამიანს მიიჩნევს ისეთი დაავადების მქონე პირად, როგორიცაა, მაგალითად, Covid19. შესაბამისად, სამედიცინო მოდელი დარღვევის მქონე პირს მოუწოდებს, რომ მოიქცეს როგორც პაციენტი და მოირგოს “ავადმყოფის როლი”. მოდელი მიიჩნევს, რომ დარღვევის მქონე (ავადმყოფი) ადამიანი არის პასიური, რომელიც საჭიროებს ჯანდაცვის პროფესიონალებს.აღნიშნულ მიდგომას მივყავართ პატერნალიზმის გარკვეულ ფორმამდე, ანუ - “ასეთ დროს შშმ პირები აღქმულნი არიან ისეთ ადამიანებად, რომლებსაც საკუთარ სიცოცხლეზე პასუხისმგებლობის აღება არ შეუძლიათ”. ავადმყოფის მუდმივი როლი შშმ პირს ართმევს ავტონომიას, საკუთარი საქმეების მიმართ კონტროლის შესაძლებლობას, რაც ადამიანის პერსონალურობის განმსაზღვრელი ნიშან-თვისებაა.
სოციალური მოდელის აზროვნების ისტორიაში ყველაზე გავლენიანი ორგანიზაცია გახლდათUPIAS,რომლის მიზანი იყო შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთათვის საზოგადოებაში სრულად მონაწილეობის, დამოუკიდებლად ცხოვრების,ვც5ტც პროდუქტიული მუშაობისა და საკუთარ ცხოვრებაზე სრული კონტროლის უზრუნველყოფა.აშშ-ში აგრეთვე ჩამოყალიბდა მოძრაობა (ILM). სწორედ ამ დროს შემუშავდა შშმ პირთა პოლიტიკის სტრატეგია, რაც დაკავშირებული იყო ბარიერების მოხსნასთან. მეორე მნიშვნელოვანი მოვლენა კი თავად შშმ პირების ცნობიერებაში გარდატეხის მოხდენა იყო. მათ გააანალიზეს, რომ შეზღუდული შესაძლებლობა არ არის ინდივიდის ბრალეულობა,არამედ შეზღუდვები შეიძლება ისეთი ფაქტორებიდან გამომდინარეობდეს, როგორიცაა, მაგალითად, არაადაპტირებულად მოწყობილი გარემო, სადაც შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირებისთვის არ არის გათვალისწინებული პანდუსები, ლიფტები, ბრაილზე შედგენილი საკითხავი მასალის ნაკლებობა, ან მტრულად განწყობილი საზოგადოებრივი მიდგომები და ა.შ. და გარემო მორგებულია მორგებულია იმ პირების საჭიროებებზე, ვისაც სიარული შეუძლია, სრულყოფილი მხედველობა და სმენა აქვს, გარკვევით მეტყველებს ან ინტელექტუალურად კარგად აზროვნებს.სოციალური მოდელის მიხედვით, დარღვევების მქონე ადამიანები საკუთარ ცხოვრებას უნდა აკონტროლებდნენ შესაძლებლობის ფარგლებში.ადამიანები არ უნდა იწოდებოდნენ არსებითი სახელით “უსინათლო”, “ყრუ”, “შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე”. სოციალური მოდელის მოწოდებაა, რომ ყველა იყოს ავტონომიური და პატივს სცემდნენ მათ, დარღვევის ხარისხისა და ფორმის მიუხედავად. ამ მოდელის დროს შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირებმა სამართლის ობიექტობიდან სამართლის სუბიექტად გადაინაცვლეს.ე.წ. სოციალური მოდელი დანარჩენი სამი მოდელისგან განსხვავებით შშმ პირთა დისკრიმინაციის პრევენციისკენაა მიმართული, რაც ხელს უწყობს შშმ პირთა უფლებების რეალიზებას.
დისკრიმინაციის სახეებისა და ფორმების დახასიათება
“პირდაპირი დისკრიმინაცია შეზღუდული შესაძლებლობის საფუძველზე − შეზღუდული შესაძლებლობით განპირობებული ისეთი მოპყრობა ან პირობების შექმნა, რომელიც პირს საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი უფლებებით სარგებლობისას არახელსაყრელ მდგომარეობაში აყენებს ანალოგიურ პირობებში მყოფ სხვა პირებთან შედარებით ან თანაბარ მდგომარეობაში აყენებს არსებითად უთანასწორო პირობებში მყოფ პირებს, გარდა ისეთი შემთხვევისა, როდესაც ამგვარი მოპყრობა ან პირობების შექმნა ემსახურება საზოგადოებრივი წესრიგისა და ზნეობის დასაცავად კანონით განსაზღვრულ მიზანს, აქვს ობიექტური და გონივრული გამართლება და აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში, ხოლო გამოყენებული საშუალებები თანაზომიერია ასეთი მიზნის მისაღწევად;”- მაგ:16 წლის ზემოთ ფიზიკური პირებისთვის დელფინარიუმში დასწრება 150 ლარი ღირს,შშმ პირებისათვის-160ლარი.
“ირიბი დისკრიმინაცია არის ისეთი მდგომარეობა, როდესაცფორმით ნეიტრალური და არსით დისკრიმინაციული დებულება, კრიტერიუმი ან პრაქტიკა პირს ამ კანონის პირველი მუხლით გათვალისწინებული რომელიმე ნიშნის გამო არახელსაყრელ მდგომარეობაში აყენებს ანალოგიურ პირობებში მყოფ სხვა პირებთან შედარებით ან თანაბარ მდგომარეობაში აყენებს არსებითად უთანასწორო პირობებში მყოფ პირებს, გარდა ისეთი შემთხვევისა, როდესაც ამგვარი მდგომარეობა ემსახურება საზოგადოებრივი წესრიგისა და ზნეობის დასაცავად კანონით განსაზღვრულ მიზანს, აქვს ობიექტური და გონივრული გამართლება და აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში, ხოლო გამოყენებული საშუალებები თანაზომიერია ასეთი მიზნის მისაღწევად.” მაგ-დამსაქმებლის მოთხოვნამ, ყველა დასაქმებული ერთდროულად გადიოდეს შესვენებაზე, შეიძლება გამოიწვიოს შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა დისკრიმინაცია. მათ რიგ შემთხვევებში უწევთ მედიკამენტების მიღება და კვება განსაზღვრულ დროს ან დღის განმავლობაში პერიოდული დასვენება.
მრავალმხრივი დისკრიმინაცია-პირს განსხვავებულად არა ერთი, არამედ რამდენიმე ნიშნის( ორი ან მეტი) გამო მოექცნენ და ეს მახასიათებლები ნაკლებად განსაზღვრავდნენ ერთმანეთს. შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ქალი შესაძლოა დისკრიმინაციის მსხვერპლი იყოს როგორც შესაძლებლობათა შეზღუდვის, ისე გენდერული ნიშნის გამო.
ინტერსექციური დისკრიმინაცია-განსხვავებული მოპყრობა ხდება რამდენიმე ნიშნის გამო,რომლებიც ერთმანეთს განუყოფლად უკავშირდება.თუ ერთ-ერთი ნიშანი მაინც არ იარსებებდა, დისკრიმინაციასაც არ ექნებოდა ადგილი.
ასოცირებითი/აღქმითი დისკრიმინაცია-გულისხმობს ისეთ შემთხვევებს, როდესაც გვხვდება დისკრიმინაციის ყველა ელემენტი იმ სხვაობით, რომ შეზღუდული შესაძლებლობის ნიშანი, რომლის გამოც ადგილი ჰქონდა პირის მიმართ დისკრიმინაციულ მოპყრობას, მას რეალურად არ გააჩნია. თუ პირი არის ასეთი მოპყრობის მსხვერპლი, არავითარი მნიშვნელობა არ აქვს, მას აქვს თუ არა შეზღუდული შესაძლებლობა.მაგ- ბაღში ბავშვი იქცეოდა აგრესიულად,ბავშვეს ურტყამდა და თმებში ქაჩავდა,დირექტორმა კი მშობელს შესთავაზა ბავშვს ბაღში ნახევარ განაკვეთზე ევლო.
გონივრულ მისადაგებაზე უარი-“დისკრიმინაცია შეზღუდული შესაძლებლობის საფუძველზე” – გულისხმობს შეზღუდული შესაძლებლობის საფუძველზე აღმოცენებულ ნებისმიერ განსხვავებას, გარიყვას ან აკრძალვას, მათ შორის უარს გონივრულ მისადაგებაზე.
“გონივრული მისადაგება” – გულისხმობს ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში იმ აუცილებელი და შესაბამისი მოდიფიკაციებისა და კორექტივების განხორციელებას, რაც არ იწვევს დაუძლეველ და გაუმართლებელ სირთულეებს და უზრუნველყოფს შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა თანაბარი უფლებებისა და თავისუფლების ფუნდამენტურ ღირებულებათა რეალიზებას.
მისაწვდომობა არის ზოგადი ჩარჩო მაგ:ყველას აქვს უფლება რომ მიიღოს განათლება.მაგრამ გონივრულ მისადაგებაზე უარი იქნებოდა დამატებით მოთხოვნაზე უარის თქმა.მაგ: უნივერსიტეტში არის ეტლით მოსარგებლესთვის ლიფტი,პანდუსები,მაგრამ ამ პირმა მოითხოვა სპეციალური მერხი,რომელიც უფრო დაეხმარებოდა განათლების მიღების რეალიზებაში და უარი უთხრეს ამ მოთხოვნაზე.ასევე გასათვალისწინებელია,რომ დაუძლეველ სირთულეს არ უნდა წარმოადგენდეს ეს მოთხოვნა.ანუ ამ შემთხვევაში გონივრულ მისადაგებაზე უარი იქნებოდა იმ შემთხვევაში,თუ უნივერსიტეტს ჰქონდა მერხის შეძენის ფინანსები და მაინც არ დააკმაყოფილა მოთხოვნა.პირს შეუძლია გონივრული მისადაგების განხორციელება მოითხოვოს იმ წუთიდან, როდესაც მას უფლების რეალიზაციისას შეფერხება წარმოეშვა.
კაზუსი
1 . კაზუსი ; სამხარაძემ ადმინისტრაციულ ორგანოს წინააღმდეგ შეიტანა საჩივარი სასამართლოში ,სასამართლომ ადმინისტრაციული ორგანოს წესების დაცვით გაუგზავნა უწყება ,მოპასუხე არასაპატიო მიზეზით არ გამოცხადდა სასამართლო სხდომაზე სასამართლომ მოპასუხის დაუსწრებლად გამოიტანა განჩინება საქმეში არსებული მტკიცებულებების საფუძველზე : შეაფასეთ სასამართლოს მოქმედებათა კანონიერება ,რომელი პრინციპები გამოვლინდა და დაცული იყო თუ არა ეს პრინციები,,
ამოხსნა :26 პრიმა მუხლის მესამე ნაწილისი მიხედვით მოსამართლე უფლებამოსილია მხარის არასაპატიო მიზეზით გამოუცხადებლობის შემთხვევაში დაუსწრებლად გამოიტანოს საქმეში არსებული მასალების საფუძველზე და ამ კოდექსის მე 4 მუხლის {შეჯიბრებითობა და საქმის გარემოებების გამოკვლევა სასამართლოს მიერ } და მე 19 მუხლის მტკიცებულებათა შეგროვება სასამართლოს მიერ } დებულებათა გათვალისწინებით აღნიშნული ცალსახა გამოვლინებაა ინკვიზიციურობის პრინციპისა ამას გარდა სამოქალაქო სამართალწარმოებაში ინკვიზიციურობა არა არის და ამავდროულად ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში დისპოზიციურობის კონტროლდება ანუ ადმინისტრაციული ორგანოს მხრიდან საქმის მორიგების სარჩელზე უარის თქმის ან ცნობის შემთხვევაში ამ გადაწყვეტილებას აკონტროლებს სასამართლო/
2 .კაზუსი : განსჯადობაზე სადაც სამოქალაქო კოლეგიაში შეიტანა სარჩელი დაცვის დეპარტამენტმ, ბინიდან გამოსახლებაზე ამოხსნა :აღნიშნულ კაზუსში საქმე არის სამოქალაო კოლეგიის განსჯადი ვინაიდან ხელსეკრულების მიზანს განსაზღვრავს ხელშეკრულების შინაარსი , ამ კაზუსში დაცვის დეპარტამენტი ითხოვდა პირის გამოსახლებას შესაბამისად სამოქალაქოს განსჯადი საქმეა. გარდა ამისა დაირღვა ტერიტორიული განსჯადობა რადგან სახლი იყო მცხეთაში და მოსარჩელემ თბილისის საქალაქო სასამართლოში აღძრა სარჩელი ,ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიას კაზუსიდან გამომდინარე შეეძლო დავა დაეწყო განსჯადობაზე და ამ დავას გადაწყვეტდა საკასაციო სასამართლო .
3 კაზუსი;ამონაწერი გამოითხოვა მოსამაღტლემ საკუთარი ინიციატივიტ საქმის განსახილველად , რომელი პრინციპი გამოიყენა მოსამართლემ;
ამოხსნა ;მოსამართლემ აღნიშნულ შემთხვევაში გამოიყენა ინკვიზიციურობის პრინციპი {სასკ ის 4 მუხლი} რომელიც გულისხმობს სასამართლოს უფლებას თვითონ განსაზღვროს მტკიცების საგანაი და გამოითხოვოს მტკიცებულებები პროცესზე, ინკვიზიციის მესვეობით ხდება ადმინისტრაციული ორგანოს საქმიანობის კანონშესაბამისობაზე კონტროლი. განსხვავებით ადმინისტრაციული სამართალწარმოებისგან , სამოქალაქო სამართალწარმოება მიმდინარეობს შეჯიბრებითობის პრინციპიტ რაც გულისხმობს მხარეების შესაძლებლობას მოიპოვონ და წარადგინონ მტკიცებულებები ,ეს ორი პრინციპი ურთიერთსაპირისპირო
1.აღკვეთიღონისძიებებისსაფუძვლები
1. აღკვეთისღონისძიებაგამოიყენებაიმმიზნით, რომბრალდებულმათავიარაარიდოსსასამართლოშიგამოცხადებას, აღიკვეთოსმისიშემდგომიდანაშაულებრივისაქმიანობა, უზრუნველყოფილიქნესგანაჩენისაღსრულება. ბრალდებულსპატიმრობაანსხვააღკვეთისღონისძიებაარშეიძლებაშეეფარდოს, თუამნაწილითგათვალისწინებულიმიზნებისმიღწევაშესაძლებელიასხვა, ნაკლებადმკაცრიაღკვეთისღონისძიებისგამოყენებით.
2. აღკვეთისღონისძიებისგამოყენებისსაფუძველიადასაბუთებულივარაუდი, რომბრალდებულიმიიმალებაანარგამოცხადდებასასამართლოში, გაანადგურებსსაქმისათვისმნიშვნელოვანინფორმაციასანჩაიდენსახალდანაშაულს.
3. აღკვეთისღონისძიებისგამოყენებისშესახებშუამდგომლობისწარდგენისასპროკურორივალდებულიადაასაბუთოსმისმიერმოთხოვნილიაღკვეთისღონისძიებისმიზანშეწონილობადასხვა, ნაკლებადმკაცრიაღკვეთისღონისძიებისგამოყენებისმიზანშეუწონლობა.
4. სასამართლოუფლებამოსილიაბრალდებულსაღკვეთისღონისძიებისსახითპატიმრობაშეუფარდოსმხოლოდიმშემთხვევაში, როდესაცამმუხლისპირველინაწილითგათვალისწინებულიმიზნებისმიღწევაშეუძლებელიასხვა, ნაკლებადმკაცრიაღკვეთისღონისძიებისგამოყენებით.
5. აღკვეთისღონისძიებისადამისიკონკრეტულისახისგამოყენებისსაკითხისგადაწყვეტისასსასამართლოითვალისწინებსბრალდებულისპიროვნებას, მისსაქმიანობას, ასაკს, ჯანმრთელობას, ოჯახურდაქონებრივმდგომარეობას, მიყენებულიქონებრივიზიანისანაზღაურებას, ადრეშეფარდებულირომელიმეაღკვეთისღონისძიებისდარღვევისფაქტსდასხვაგარემოებებს.
2. გირაო
1. გირაოარისფულადითანხაანუძრავიქონება. ფულადითანხა საქართველოსიუსტიციისსამინისტროსმმართველობისსფეროშიშემავალისაჯაროსამართლისიურიდიულიპირის – აღსრულებისეროვნულიბიუროსსადეპოზიტოანგარიშზეშეაქვსბრალდებულსანმისისახელითანმისსასარგებლოდსხვაპირსსასამართლოსათვისმიცემულიწერილობითივალდებულებითბრალდებულისსათანადოქცევისადაგამომძიებელთან, პროკურორთან, სასამართლოშიდროულადგამოცხადებისუზრუნველყოფისთაობაზე. ფულადითანხისნაცვლადშეტანილუძრავქონებასედებაყადაღა. გირაოსმიღებისშესახებდგებაოქმი, რომლისერთიასლიგადაეცემაგირაოსშემტანს.
2. პროკურორისასამართლოშიბრალდებულისმიმართაღკვეთისღონისძიებისსახითგირაოსგამოყენებისშესახებშუამდგომლობისწარდგენისდროსმიუთითებსგირაოსთანხისოდენობასდამისიშეტანისვადას. გირაოსთანხისოდენობისგანსაზღვრისშემდეგბრალდებულს, მისისახელითანმისსასარგებლოდსხვაპირსშეუძლიაგირაოსთანხისნაცვლადშეიტანოსფულადითანხისეკვივალენტურიუძრავიქონება. გირაოსთანხისოდენობაგანისაზღვრებაჩადენილიდანაშაულისსიმძიმისადაბრალდებულისქონებრივიშესაძლებლობისგათვალისწინებით. გირაოსთანხაარშეიძლებაიყოს 1 000 ლარზენაკლები.
3. გირაოსშეტანისწინმისშემტანსაფრთხილებენწერილობითივალდებულებითგანსაზღვრულიპირობისშეუსრულებლობისიმშესაძლოშედეგებისშესახებ, რომლებიცმითითებულიაამმუხლისმე-7 ნაწილში.
4. ბრალდებულისმიმართაღკვეთისღონისძიებისსახითგირაოსგამოყენებისშესახებშუამდგომლობითპროკურორიამკოდექსითდადგენილიწესითმიმართავსსასამართლოსგამოძიებისადგილისმიხედვით.
5. თუბრალდებულმადადგენილვადაშიარუზრუნველყოსასამართლოსმიერგირაოსსახითშეფარდებულიფულადითანხისსაქართველოსიუსტიციისსამინისტროსმმართველობისსფეროშიშემავალისაჯაროსამართლისიურიდიულიპირის – აღსრულებისეროვნულიბიუროს სადეპოზიტოანგარიშზეშეტანაანუძრავიქონებისშეტანა, პროკურორისასამართლოსმიმართავსშუამდგომლობითუფრომკაცრიაღკვეთისღონისძიებისგამოყენებისთაობაზე.
6. სასამართლოპროკურორისშუამდგომლობითანსაკუთარიინიციატივით, გირაოსგამოყენებისუზრუნველყოფისმიზნითპატიმრობასუფარდებსბრალდებულს, რომლისმიმართაცგამოყენებულიადაკავებასისხლისსაპროცესოსამართლებრივიიძულებისღონისძიებისსახით, მისმიერსაქართველოსიუსტიციისსამინისტროსმმართველობისსფეროშიშემავალისაჯაროსამართლისიურიდიულიპირის – აღსრულებისეროვნულიბიუროსსადეპოზიტოანგარიშზეგირაოსსრულადანნაწილობრივ (მაგრამარანაკლებ 50%-ისა) შეტანამდე. გირაოსშეტანასადასტურებსსასამართლოანპროკურორი.
7. თუბრალდებულმა, რომლისმიმართაცაღკვეთისღონისძიებადშერჩეულიაგირაო, დაარღვიაამღონისძიებისგამოყენებისპირობაანკანონი, პროკურორისშუამდგომლობისსაფუძველზესასამართლოსგანჩინებითგირაოშეიცვლებაუფრომკაცრიაღკვეთისღონისძიებით.
8. ბრალდებულსანმისსასარგებლოდგირაოსშემტანსგანაჩენისაღსრულებიდან 1 თვისვადაშისრულადდაუბრუნდებაგირაოსსახითშეტანილიფულადითანხა (გირაოსშეტანისდროსარსებულიკურსისგათვალისწინებით) დაუძრავიქონება, თუბრალდებულიზუსტადდაკეთილსინდისიერადასრულებდანაკისრვალდებულებასდამისმიმართშერჩეულიაღკვეთისღონისძიებაარშეცვლილაუფრომკაცრიაღკვეთისღონისძიებით.
9. თუბრალდებულისსასარგებლოდგირაოსშემტანისაქმეზესაბოლოოგადაწყვეტილებისმიღებამდეწერილობითმიმართავსშესაბამისადპროკურორსანსასამართლოს, რომიგივერუზრუნველყოფსბრალდებულისსათანადოქცევასდამისდროულადგამოცხადებასგამომძიებელთან, პროკურორთან, სასამართლოში, გირაოსშემტანს 1 თვისვადაშისრულადდაუბრუნდებაგირაოსსახითშეტანილიფულადითანხა (გირაოსშეტანისდროსარსებულიინფლაციისმაჩვენებლისგათვალისწინებით) დაუძრავიქონება, ხოლობრალდებულისმიმართშეიძლებაშეირჩესუფრომკაცრიაღკვეთისღონისძიება.
10. გირაოსშემტანსგირაოსთანხადაუბრუნდებასაქმისგანმხილველისასამართლოსანპროკურორისგადაწყვეტილებისსაქართველოსიუსტიციისსამინისტროსმმართველობისსფეროშიშემავალსაჯაროსამართლისიურიდიულპირშიაღსრულებისეროვნულბიუროშიწარდგენისგზით.
11. თუბრალდებულიკეთილსინდისიერადასრულებსნაკისრვალდებულებას, პროკურორიუფლებამოსილიაგირაოსთანხისშემცირებისშესახებშუამდგომლობითმიმართოსსასამართლოსგამოძიებისადგილისანგანსჯადობისმიხედვით. მითითებულიშუამდგომლობისწარდგენისასდაგანხილვისასგამოიყენებაამნაწილითდაამკოდექსითდადგენილიწესები. გამოძიებისეტაპზეშუამდგომლობაგანიხილებაზეპირიმოსმენისგარეშე, მისიწარდგენიდან 24 საათში.
1. აღკევთისღონისძიებისცნებადამნიშვნელობა
კაზუსი
ერთიპირიიყო, დააკავესქურდობისთვის, რომელიცართანამშრომლობდაგამოძიებასთან, არაღიარებდადანაშაულსდაამბობდა, რომმასარჰქონდაჩადენილიესქურდობა, მაგრამსაქმიდანირკვეოდა, რომმასჰქონდაჩადენილი, 2 მოწმეამტკიცებდა, რომმასჰქონდაჩადენილი, ამტიპსჰყავდა 2 შვილი, მეუღლედასამსახურიც. რომელაღკვეთისღონისძიებასგამოიყენებდითო, თუგამოიყენებდითრატომდაასაბუთეთ?
აღნიშნული კაზუსიდან გამომდინარე და კაზუსში ფაქტობრივი გარემოებებიდან გამომდინარე პირის მიმართ აღკვეთი ღონისძიების სახე გირაო უნდა გამოვიყენოთ.მისი თქმით დანაშაული მას არ ჩაუდენია და ის არ მონაწილეობდა გამოძიების პროცესში,თუმცა იყო 2 მოწმე რომელიც ამტკიცებდა და ამბობდა,რომ მან ჩაიდინა,თუმცა ქურდობის სიმძიმიდან,პირის მდგომარეობიდან რომ მას ყავს 2 არასწრულოწლოვანი შვილი და მაქვს აქვს სამსახური ამ კონტერული ფქტობრივი გარემოებებიდან გამომდინარე ამ პირის მიმართ აღკვეთი ღონისძიების სახე გირაო უნდა გამოვიყენოთ.
1. გირაოარისფულადითანხაანუძრავიქონება. ფულადითანხა საქართველოსიუსტიციისსამინისტროსმმართველობისსფეროშიშემავალისაჯაროსამართლისიურიდიულიპირის – აღსრულებისეროვნულიბიუროსსადეპოზიტოანგარიშზეშეაქვსბრალდებულსანმისისახელითანმისსასარგებლოდსხვაპირსსასამართლოსათვისმიცემულიწერილობითივალდებულებითბრალდებულისსათანადოქცევისადაგამომძიებელთან, პროკურორთან, სასამართლოშიდროულადგამოცხადებისუზრუნველყოფისთაობაზე. ფულადითანხისნაცვლადშეტანილუძრავქონებასედებაყადაღა. გირაოსმიღებისშესახებდგებაოქმი, რომლისერთიასლიგადაეცემაგირაოსშემტანს.
3.აღკვეთი ღონისძიების ცნება
სისხლის სამართლის პროცესში ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ეტა- პია ბრალდებულის პირველი წარდგენის სხდომა და აღკვეთის ღონისძიების საკითხის გადაწყვეტა. ეს უკანასკნელი წარმოადგენს საპროცესო იძულების ზომას. სისხლის სამართლის საპროცესო კანონმდებლობის თანახმად, ზოგადად, აღკვეთის ღონისძიება გა- მოიყენება ბრალდებულის მიმალვის, მის მიერ მტკიცებულებების განადგურების, მოწმეებზე ზემოქმედებისა და ახალი დანაშაულის ჩადენის პრევენციის მიზნით. სისხლის სამართლის თითოეულ საქმეზე უნდა დადგინდეს, რეალურად მომდინარეობს თუ არა ბრა- ლდებულისგან ზემოხსენებული საფრთხეები და მოსამართლემ ამის შემდეგ უნდა მიიღოს გადაწყვეტილება კონკრეტული აღკვეთის ღონისძიების შეფარდების შესახებ. აღკვეთის ღონისძიების გამო- ყენებას აქვს პრევენციულ-უზრუნველმყოფი ხასიათი. მისი მიზანი არ არის პირის ბრალეულობის მტკიცება, არამედ იგი წარმოადგენს მართლმსაჯულების ჯეროვანი განხორციელების ხელშეშლის პრე- ვენციის საშუალებას.1 საქართველოს კანონმდებლობა ითვალისწინებს აღკვეთის ღონის- ძიებათა შემდეგ სახეებს: პატიმრობა, გირაო, პირადი თავდებობა, გაუსვლელობისა და სათანადო ქცევის შესახებ შეთანხმება, სარ- დლობის მიერ სამხედრო მოსამსახურის ქცევის მეთვალყურეობა. ამასთან, სასამართლო უფლებამოსილია, ბრალდებულის მიმართ, ძირითად აღკვეთის ღონისძიებასთან ერთად, გამოიყენოს დამატე- ბითი ზომები, მაგალითად: პასპორტის ჩამორთმევა, დაზარალე- ბულთან მიახლოების აკრძალვა, ელექტრონული მონიტორინგის განხორციელება. დღესდღეობით პრაქტიკაში, ძირითადად, ორი სახის აღკვეთის ღონისძიება გამოიყენება – პატიმრობა და გირაო. სხვა ალტერნატიული ღონისძიებების შეფარდება, ფაქტობრივად, არ ხდება.
რა არის შეზღუდული შესაძლებლობა?
“შეზღუდული შესაძლებლობა” კი არის ქმედების ნაკლებობა ან შეზღუდვა, რომელიც გამოწვეულია თანამედროვე სოციალური ორგანიზებით და იგი ფიზიკური დარღვევის მქონე ადამიანებს ძირითად (მეინსტრიმულ) სოციალურ საქმიანობებში მონაწილეობისგან რიყავს.
“დარღვევა” არის ადამიანის ისეთი მდგომარეობა, “როცა მას მთლიანად ან ნაწილობრივ აკლია კიდური, ორგანო ან სხეულის მექანიზმი.” “სხეულის მექანიზმები” შეიძლება იყოს მხედველობა, სმენა და გარკვეული სახის კოგნიტური ფუნქცია.
ვინ მიეკთვნებიან შშმ პირებს?
“შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ინდივიდებს მიაკუთვნებს პირებს ფიზიკური, ფსიქიკური, ინტელექტუალური ან სენსორული მყარი დარღვევებით, რომელთა ურთიერთქმედებამ სხვადასხვა დაბრკოლებასთან შესაძლოა ხელი შეუშალოს ამ პირის სრულ და ეფექტურ მონაწილეობას საზოგადოებრივ ცხოვრებაში, სხვებთან თანაბარ პირობებში”.
მოდელების დახასიათება
რელიგიური მიდგომა შშმ პირთა მიმართ ყველაზე ძველია და მრავალსაუკუნოვან პერიოდს მოიცავს. ამ მოდელით შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ადამიანები ზრუნვის ობიექტები იყვნენ და მათ მოიაზრებდნენ სამართლის ობიექტებად. შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ადამიანები ხშირად გვხვდებიან რელიგიურ წიგნებში,სადაც ისინი განიხილებიან როგორც მისი წინაპრების მიერ ჩადენილი ცოდვის შედეგი. უნარშეზღუდულობა არის ერთგვარი “განსაცდელი”, რომელსაც ღმერთი ადამიანებს უგზავნის მათი ცოდვების გამოსასყიდად. ქრისტიანული რწმენა შშმ და არაშშმ პირების თანაბრობას აღიარებს.საერთო ჯამში, რელიგიური შინაარსის ნარატივი შშმ პირთა პოზიტიური დისკრიმინაციისკენაა მიმართული .
დასავლეთში შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა უფლებების მოძრაობის საწყისად მიიჩნევენ 1960-იან წლებს, მაშინ, როდესაც დაიწყო სამოქალაქო უფლებებისთვის ბრძოლა ამერიკის შეერთებულ შტატებსა და დიდ ბრიტანეთში. შშმ პირთა შეფასების მაშინდელი მოდელი იყო საქველმოქმედო, რაც ასევე აისახებოდა პოლიტიკასა და კანონმდებლობაში და გავლენას ახდენდა ორგანიზაციებისა და ინსტიტუტების ჩამოყალიბებაზე.
საქველმოქმედო მოდელი შშმ პირს წარმოაჩენდა როგორც შეზღუდულ ინდივიდს, რომელიც საჭიროებდა დახმარებას, სხვების მხრიდან დაცვას. აღქმული იყო, რომ შშმ პირს არ შეეძლო დამოუკიდებელად მოქმედება და გადაწყვეტილების მიღება.
შშმ პირთა საქველმოქმედო მოდელი მჭიდრო კავშირშია შეზღუდულობის სამედიცინო გაგებასთან. იგი შეზღუდულობას განიხილავს როგორც ბიოლოგიურ პათოლოგიას, რომელიც სამედიცინო გზით უნდა მოგვარდეს.
სამედიცინო მოდელი მოიცავს შეზღუდულობის როგორც ფსიქოლოგიურ, ისე სამედიცინო ასპექტებს.სამედიცინო მოდელი დარღვევას მიიჩნევს მდგომარეობად, რომელიც უნდა იყოს გამოსწორებული, რის შემდეგაც შესაძლებელია ადამიანის რეაბილიტაცია, რათა ის “ნორმალურ”, ან ნორმალურთან მიახლოებულ ცხოვრებას დაუბრუნდეს. სამედიცინო მოდელი დარღვევის მქონე ადამიანს მიიჩნევს ისეთი დაავადების მქონე პირად, როგორიცაა, მაგალითად, Covid19. შესაბამისად, სამედიცინო მოდელი დარღვევის მქონე პირს მოუწოდებს, რომ მოიქცეს როგორც პაციენტი და მოირგოს “ავადმყოფის როლი”. მოდელი მიიჩნევს, რომ დარღვევის მქონე (ავადმყოფი) ადამიანი არის პასიური, რომელიც საჭიროებს ჯანდაცვის პროფესიონალებს.აღნიშნულ მიდგომას მივყავართ პატერნალიზმის გარკვეულ ფორმამდე, ანუ - “ასეთ დროს შშმ პირები აღქმულნი არიან ისეთ ადამიანებად, რომლებსაც საკუთარ სიცოცხლეზე პასუხისმგებლობის აღება არ შეუძლიათ”. ავადმყოფის მუდმივი როლი შშმ პირს ართმევს ავტონომიას, საკუთარი საქმეების მიმართ კონტროლის შესაძლებლობას, რაც ადამიანის პერსონალურობის განმსაზღვრელი ნიშან-თვისებაა.
სოციალური მოდელის აზროვნების ისტორიაში ყველაზე გავლენიანი ორგანიზაცია გახლდათUPIAS,რომლის მიზანი იყო შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთათვის საზოგადოებაში სრულად მონაწილეობის, დამოუკიდებლად ცხოვრების,ვც5ტც პროდუქტიული მუშაობისა და საკუთარ ცხოვრებაზე სრული კონტროლის უზრუნველყოფა.აშშ-ში აგრეთვე ჩამოყალიბდა მოძრაობა (ILM). სწორედ ამ დროს შემუშავდა შშმ პირთა პოლიტიკის სტრატეგია, რაც დაკავშირებული იყო ბარიერების მოხსნასთან. მეორე მნიშვნელოვანი მოვლენა კი თავად შშმ პირების ცნობიერებაში გარდატეხის მოხდენა იყო. მათ გააანალიზეს, რომ შეზღუდული შესაძლებლობა არ არის ინდივიდის ბრალეულობა,არამედ შეზღუდვები შეიძლება ისეთი ფაქტორებიდან გამომდინარეობდეს, როგორიცაა, მაგალითად, არაადაპტირებულად მოწყობილი გარემო, სადაც შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირებისთვის არ არის გათვალისწინებული პანდუსები, ლიფტები, ბრაილზე შედგენილი საკითხავი მასალის ნაკლებობა, ან მტრულად განწყობილი საზოგადოებრივი მიდგომები და ა.შ. და გარემო მორგებულია მორგებულია იმ პირების საჭიროებებზე, ვისაც სიარული შეუძლია, სრულყოფილი მხედველობა და სმენა აქვს, გარკვევით მეტყველებს ან ინტელექტუალურად კარგად აზროვნებს.სოციალური მოდელის მიხედვით, დარღვევების მქონე ადამიანები საკუთარ ცხოვრებას უნდა აკონტროლებდნენ შესაძლებლობის ფარგლებში.ადამიანები არ უნდა იწოდებოდნენ არსებითი სახელით “უსინათლო”, “ყრუ”, “შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე”. სოციალური მოდელის მოწოდებაა, რომ ყველა იყოს ავტონომიური და პატივს სცემდნენ მათ, დარღვევის ხარისხისა და ფორმის მიუხედავად. ამ მოდელის დროს შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირებმა სამართლის ობიექტობიდან სამართლის სუბიექტად გადაინაცვლეს.ე.წ. სოციალური მოდელი დანარჩენი სამი მოდელისგან განსხვავებით შშმ პირთა დისკრიმინაციის პრევენციისკენაა მიმართული, რაც ხელს უწყობს შშმ პირთა უფლებების რეალიზებას.
დისკრიმინაციის სახეებისა და ფორმების დახასიათება
“პირდაპირი დისკრიმინაცია შეზღუდული შესაძლებლობის საფუძველზე − შეზღუდული შესაძლებლობით განპირობებული ისეთი მოპყრობა ან პირობების შექმნა, რომელიც პირს საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი უფლებებით სარგებლობისას არახელსაყრელ მდგომარეობაში აყენებს ანალოგიურ პირობებში მყოფ სხვა პირებთან შედარებით ან თანაბარ მდგომარეობაში აყენებს არსებითად უთანასწორო პირობებში მყოფ პირებს, გარდა ისეთი შემთხვევისა, როდესაც ამგვარი მოპყრობა ან პირობების შექმნა ემსახურება საზოგადოებრივი წესრიგისა და ზნეობის დასაცავად კანონით განსაზღვრულ მიზანს, აქვს ობიექტური და გონივრული გამართლება და აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში, ხოლო გამოყენებული საშუალებები თანაზომიერია ასეთი მიზნის მისაღწევად;”- მაგ:16 წლის ზემოთ ფიზიკური პირებისთვის დელფინარიუმში დასწრება 150 ლარი ღირს,შშმ პირებისათვის-160ლარი.
“ირიბი დისკრიმინაცია არის ისეთი მდგომარეობა, როდესაცფორმით ნეიტრალური და არსით დისკრიმინაციული დებულება, კრიტერიუმი ან პრაქტიკა პირს ამ კანონის პირველი მუხლით გათვალისწინებული რომელიმე ნიშნის გამო არახელსაყრელ მდგომარეობაში აყენებს ანალოგიურ პირობებში მყოფ სხვა პირებთან შედარებით ან თანაბარ მდგომარეობაში აყენებს არსებითად უთანასწორო პირობებში მყოფ პირებს, გარდა ისეთი შემთხვევისა, როდესაც ამგვარი მდგომარეობა ემსახურება საზოგადოებრივი წესრიგისა და ზნეობის დასაცავად კანონით განსაზღვრულ მიზანს, აქვს ობიექტური და გონივრული გამართლება და აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში, ხოლო გამოყენებული საშუალებები თანაზომიერია ასეთი მიზნის მისაღწევად.” მაგ-დამსაქმებლის მოთხოვნამ, ყველა დასაქმებული ერთდროულად გადიოდეს შესვენებაზე, შეიძლება გამოიწვიოს შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა დისკრიმინაცია. მათ რიგ შემთხვევებში უწევთ მედიკამენტების მიღება და კვება განსაზღვრულ დროს ან დღის განმავლობაში პერიოდული დასვენება.
მრავალმხრივი დისკრიმინაცია-პირს განსხვავებულად არა ერთი, არამედ რამდენიმე ნიშნის( ორი ან მეტი) გამო მოექცნენ და ეს მახასიათებლები ნაკლებად განსაზღვრავდნენ ერთმანეთს. შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ქალი შესაძლოა დისკრიმინაციის მსხვერპლი იყოს როგორც შესაძლებლობათა შეზღუდვის, ისე გენდერული ნიშნის გამო.
ინტერსექციური დისკრიმინაცია-განსხვავებული მოპყრობა ხდება რამდენიმე ნიშნის გამო,რომლებიც ერთმანეთს განუყოფლად უკავშირდება.თუ ერთ-ერთი ნიშანი მაინც არ იარსებებდა, დისკრიმინაციასაც არ ექნებოდა ადგილი.
ასოცირებითი/აღქმითი დისკრიმინაცია-გულისხმობს ისეთ შემთხვევებს, როდესაც გვხვდება დისკრიმინაციის ყველა ელემენტი იმ სხვაობით, რომ შეზღუდული შესაძლებლობის ნიშანი, რომლის გამოც ადგილი ჰქონდა პირის მიმართ დისკრიმინაციულ მოპყრობას, მას რეალურად არ გააჩნია. თუ პირი არის ასეთი მოპყრობის მსხვერპლი, არავითარი მნიშვნელობა არ აქვს, მას აქვს თუ არა შეზღუდული შესაძლებლობა.მაგ- ბაღში ბავშვი იქცეოდა აგრესიულად,ბავშვეს ურტყამდა და თმებში ქაჩავდა,დირექტორმა კი მშობელს შესთავაზა ბავშვს ბაღში ნახევარ განაკვეთზე ევლო.
გონივრულ მისადაგებაზე უარი-“დისკრიმინაცია შეზღუდული შესაძლებლობის საფუძველზე” – გულისხმობს შეზღუდული შესაძლებლობის საფუძველზე აღმოცენებულ ნებისმიერ განსხვავებას, გარიყვას ან აკრძალვას, მათ შორის უარს გონივრულ მისადაგებაზე.
“გონივრული მისადაგება” – გულისხმობს ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში იმ აუცილებელი და შესაბამისი მოდიფიკაციებისა და კორექტივების განხორციელებას, რაც არ იწვევს დაუძლეველ და გაუმართლებელ სირთულეებს და უზრუნველყოფს შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა თანაბარი უფლებებისა და თავისუფლების ფუნდამენტურ ღირებულებათა რეალიზებას.
მისაწვდომობა არის ზოგადი ჩარჩო მაგ:ყველას აქვს უფლება რომ მიიღოს განათლება.მაგრამ გონივრულ მისადაგებაზე უარი იქნებოდა დამატებით მოთხოვნაზე უარის თქმა.მაგ: უნივერსიტეტში არის ეტლით მოსარგებლესთვის ლიფტი,პანდუსები,მაგრამ ამ პირმა მოითხოვა სპეციალური მერხი,რომელიც უფრო დაეხმარებოდა განათლების მიღების რეალიზებაში და უარი უთხრეს ამ მოთხოვნაზე.ასევე გასათვალისწინებელია,რომ დაუძლეველ სირთულეს არ უნდა წარმოადგენდეს ეს მოთხოვნა.ანუ ამ შემთხვევაში გონივრულ მისადაგებაზე უარი იქნებოდა იმ შემთხვევაში,თუ უნივერსიტეტს ჰქონდა მერხის შეძენის ფინანსები და მაინც არ დააკმაყოფილა მოთხოვნა.პირს შეუძლია გონივრული მისადაგების განხორციელება მოითხოვოს იმ წუთიდან, როდესაც მას უფლების რეალიზაციისას შეფერხება წარმოეშვა.
კაზუსი
აღნიშნულიკაზუსდაკაზუსშიფაქტობრივიგარემოებებისმიხედვითსახეზეგვაქვსპირდაპირიდისკრიმინაცია.კონკრეტულიშემთხვევისსაფუძველზეუნდაგამოვიყენოთსაქართველოსკანონისშეზღუდულიშესაძლებლობისმქონეპირთაუფლებებისშესახებმე-2 მუხლის ‘’ა’’ნაწილი,რომლისმიხედვითაცშეზღუდულიშესაძლებლობისმქონეპირი,ესარისპირიმყარიფიზიკური, ფსიქიკური, ინტელექტუალურიანსენსორულიდარღვევით, რომლისსხვადასხვადაბრკოლებასთანურთიერთქმედებამშესაძლოახელიშეუშალოსსაზოგადოებრივცხოვრებაშიამპირისსრულდაეფექტიანმონაწილეობასსხვებთანთანაბარპირობებში.ამავეკოდექსისმე-2 მუხლის (ზ) პუნქტშიგარკვევითწერია,რომ პირდაპირიდისკრიმინაციაშეზღუდულიშესაძლებლობისსაფუძველზე − შეზღუდულიშესაძლებლობითგანპირობებულიისეთიმოპყრობაანპირობებისშექმნა, რომელიცპირსსაქართველოსკანონმდებლობითდადგენილიუფლებებითსარგებლობისასარახელსაყრელმდგომარეობაშიაყენებსანალოგიურპირობებშიმყოფსხვაპირებთანშედარებითანთანაბარმდგომარეობაშიაყენებსარსებითადუთანასწოროპირობებშიმყოფპირებს, გარდაისეთიშემთხვევისა, როდესაცამგვარიმოპყრობაანპირობებისშექმნაემსახურებასაზოგადოებრივიწესრიგისადაზნეობისდასაცავადკანონითგანსაზღვრულმიზანს, აქვსობიექტურიდაგონივრულიგამართლებადააუცილებელიადემოკრატიულსაზოგადოებაში, ხოლოგამოყენებულისაშუალებებითანაზომიერიაასეთიმიზნისმისაღწევად.
1 . კაზუსი ; სამხარაძემ ადმინისტრაციულ ორგანოს წინააღმდეგ შეიტანა საჩივარი სასამართლოში ,სასამართლომ ადმინისტრაციული ორგანოს წესების დაცვით გაუგზავნა უწყება ,მოპასუხე არასაპატიო მიზეზით არ გამოცხადდა სასამართლო სხდომაზე სასამართლომ მოპასუხის დაუსწრებლად გამოიტანა განჩინება საქმეში არსებული მტკიცებულებების საფუძველზე : შეაფასეთ სასამართლოს მოქმედებათა კანონიერება ,რომელი პრინციპები გამოვლინდა და დაცული იყო თუ არა ეს პრინციები,,
ამოხსნა :26 პრიმა მუხლის მესამე ნაწილისი მიხედვით მოსამართლე უფლებამოსილია მხარის არასაპატიო მიზეზით გამოუცხადებლობის შემთხვევაში დაუსწრებლად გამოიტანოს საქმეში არსებული მასალების საფუძველზე და ამ კოდექსის მე 4 მუხლის {შეჯიბრებითობა და საქმის გარემოებების გამოკვლევა სასამართლოს მიერ } და მე 19 მუხლის მტკიცებულებათა შეგროვება სასამართლოს მიერ } დებულებათა გათვალისწინებით აღნიშნული ცალსახა გამოვლინებაა ინკვიზიციურობის პრინციპისა ამას გარდა სამოქალაქო სამართალწარმოებაში ინკვიზიციურობა არა არის და ამავდროულად ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში დისპოზიციურობის კონტროლდება ანუ ადმინისტრაციული ორგანოს მხრიდან საქმის მორიგების სარჩელზე უარის თქმის ან ცნობის შემთხვევაში ამ გადაწყვეტილებას აკონტროლებს სასამართლო/
2 .კაზუსი : განსჯადობაზე სადაც სამოქალაქო კოლეგიაში შეიტანა სარჩელი დაცვის დეპარტამენტმ, ბინიდან გამოსახლებაზე ამოხსნა :აღნიშნულ კაზუსში საქმე არის სამოქალაო კოლეგიის განსჯადი ვინაიდან ხელსეკრულების მიზანს განსაზღვრავს ხელშეკრულების შინაარსი , ამ კაზუსში დაცვის დეპარტამენტი ითხოვდა პირის გამოსახლებას შესაბამისად სამოქალაქოს განსჯადი საქმეა. გარდა ამისა დაირღვა ტერიტორიული განსჯადობა რადგან სახლი იყო მცხეთაში და მოსარჩელემ თბილისის საქალაქო სასამართლოში აღძრა სარჩელი ,ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიას კაზუსიდან გამომდინარე შეეძლო დავა დაეწყო განსჯადობაზე და ამ დავას გადაწყვეტდა საკასაციო სასამართლო .
3 კაზუსი;ამონაწერი გამოითხოვა მოსამაღტლემ საკუთარი ინიციატივიტ საქმის განსახილველად , რომელი პრინციპი გამოიყენა მოსამართლემ;
ამოხსნა ;მოსამართლემ აღნიშნულ შემთხვევაში გამოიყენა ინკვიზიციურობის პრინციპი {სასკ ის 4 მუხლი} რომელიც გულისხმობს სასამართლოს უფლებას თვითონ განსაზღვროს მტკიცების საგანაი და გამოითხოვოს მტკიცებულებები პროცესზე, ინკვიზიციის მესვეობით ხდება ადმინისტრაციული ორგანოს საქმიანობის კანონშესაბამისობაზე კონტროლი. განსხვავებით ადმინისტრაციული სამართალწარმოებისგან , სამოქალაქო სამართალწარმოება მიმდინარეობს შეჯიბრებითობის პრინციპიტ რაც გულისხმობს მხარეების შესაძლებლობას მოიპოვონ და წარადგინონ მტკიცებულებები ,ეს ორი პრინციპი ურთიერთსაპირისპირო